grupno odlučivanje

G R U P N O O D L U Č I V A NJ E

SEMINARSKI RAD

SADRŽAJ:

1.

UVOD 4

2. GRUPNO ODLUČIVANJE................................................................................5

2.1. Pojedinačno i grupno odlučivanje..............................................................5

2.2. Prednosti i slabosti grupnog odlučivanja..................................................7

2.3. Odlučivanje zasnovano na prosuđivanju i racionalnosti.........................7

2.4. Funkcija društvenog blagostanja – grupne preferencije ........................8

2.5. Breinstorming metoda...............................................................................10

2.6. Delfi metoda...............................................................................................11

3. ZAKLJUČAK....................................................................................................14

4. LITERATURA...................................................................................................15

2

1. UVOD

Svaka ljudska aktivnost je posljedica nekog prethodnog procesa odlučivanja, ličnog ili

profesionalnog. Analizirajući različite aspekte definicija odlučivanja i mentalne profile

donosioca odluke, može se zaključiti da je za odlučivanje bitno da se radi o procesu koji traje

kraće ili duže vrijeme i u kom se vrši izbor između dvije ili više mogućnosti,kako bi se riješio

problem kao svrha odlučivanja.

Teorija odlučivanja spada u područje gdje se susreće nekoliko nauka, a gdje spadaju,

između ostalog matematika, statistika, ekonomija, psihologija, filozofija i sociologija.

Interdisciplinarnost koja je jedna od osnovnih karakteristika terije odlučivanja ukazuje na

potrebu i značaj ove discipline.

Teorija grupnog odlučivanja predstavlja široko rasprostranjenu oblasti čija je važnost u

teoriji odlučivanja, kao cjelini iz koje proizilazi, od velikog značaja.

Najčešće korištena definicija velikog broja autora kaže da odlučivanje predstavlja

prevođenje postojećeg stanja sistema u željeno. Odlučivanje je u stvari proces koji je prisutan

u svim segmentima našeg života, a od čijih rezultata mnogo zavisi kvalitet istih.

U radu koji se nalazi pred Vama objasnićemo pojam grupno odlučivanje, istaknuti

osnovne razlike između pojedinačnog i grupnog odlučivanja, navesti osnovne prednosti i

nedostatke ovog modela, navesti i pobliže definisati teorije, metode i tehnike koje se najčešće

primjenjuju u grupom radu, i dotaći se drugih pitanja vezanih za grupno odlučivanje kao dio

teorije odlučivanja. 1

1 Mikić, Đ. (2007): Upravljačko odlučivanje, Visoka škola za ekonomiju i informatiku, Prijedor

3

2. GRUPNO ODLUČIVANJE

2.1. Pojedinačno i grupno odlučivanje

U većini preduzeća odluke donesi direktor ili predsjednik kompanije, ali ako je u

preduzeću usvojen model grupnog odlučivanja, u procesu odlučivanja mogu da učestvuju i

radnici. Na osnovu toga, odluke koje se donose u preduzeću možemo da podjelimo na:

pojedinačne i

grupne.

Pojedinačne odluke donose pojedinci, dok u donošenju grupnih odluka učestvuju svi

akteri u preduzeću (skupština akcionara ili nadzorni odbor). Odluka o primjeni jednog od

navedena dva modela odlučivanja zavisi od:

vrste odluke,

znanja i sposobnosti donosioca odluke,

vremena koje je na raspolaganju,

vrste procesa odlučivanja i dr.

U principu, puno je bolje i brže pojedinačno odlučivanje, koje se kao model i koristi u

većini preduzeća, posebno srednjih preduzeća.

Jedna od osnovnih karakteristika modela grupnog odlučivanja je demokratija na kojoj je i

zasnovan. U grupnom odlučivanju učestvuju veće grupe ljudi, angažovanih na duži vremenski

period, a koji su strukturisani po stručnosti, vlasništvu, autoritetu ili po nekom drugom

kriterijumu. Najčešće su tzv. neformalne grupe u čijem su sastavu manji broj menadžera

preduzeća koji donosi odluke u ime ostalih članova, odnosno aktera koje zastupa.

Osnovne karakteristike grupnog odlučivanja u preduzeću su:

kohezija grupe koja odlučuje,

konkurentnost i saradnja unutar grupe,

podjela uloga radi ostvarivanja zajedničkog cilja,

uvažavanje normi ponašanja u grupi,

multidisciplinarnost i transdisciplinarnost i dr.

4

Najvažnija uloga u svakom timu, pa i u ovakvoj grupi, je uloga vođe. Vođa mora znati

kako da iskoristi kapacitete svakog pojedinog člana grupe, mora imati razvijenu sposobnost

donošenja zadovoljavajućih i optimalnih odluka, ali i biti spreman da snosi odgovornost u

slučaju lošeg izbora.

Postoje brojne klasifikacije grupnog odlučivanja, jedna od tih podjela je na formalne i

neformalne. U formalnim grupama donosioci odluka u preduzeću mogu biti nadzorni odbor,

kolegij menadžera, menadžerski timovi i dr. Prema motivu formiranja, u neformalnim grupama,

možemo razlikovati interesne i prijateljske grupe.

Najčešći problemi koji se javljaju u grupnom odlučivanju su:

polarizacija,

grupno mišljenje i

partcipacija u procesu oslučivanja.

Jedan od osnovnih problema procesa grupnog odlučivanja je polarizacija, koja se dešava

kada se pojedini članovi grupe orjentišu na mišljenje pojedinca ili se od njega distanciraju,

umjeto da imaju različite stavove, pa čak i ekstremne.

Kao ozbiljan problem grupnog odlučivanja javlja se grupno mišljenje, i to u vidu

situacija u kojima vođa vrši takav uticaj da članovi donose loše odluke. Ovakvu pojavu moguće

je riješiti jedino upućivanjem kritika učesnicima, provjeravanjem njihovih mišljenja od strane

paralelno formiranih grupa, stalnim primjenjivanjem kritičnosti, a ne poslušnosti i dr.

Treći primjer grupnih problema je participacija radnika, posebno kod dugotrajnijih

procesa odlučivanja. Oduživanje može ugroziti proces odlučivanja.

Tri najpoznatije teorije grupnog odlučivanja su:

Breinstorming,

Nominalna grupna tehnika i

Delphi metod. 2


5

2.2. Prednosti i slabosti grupnog odlučivanja

Postoje brojne prednosti grupnog odlučivanja nad pojedinačnim, i to su:

raščlanjivanje problema,

podjela zadataka prema afinitetima pojedinca,

generisanje ideja,

lakša procjena mogućih rješenja,

veći obim informacija,

veći fond znanja,

veći broj stilova,

višedimenzionalno mišljenje...

Pored brojnih prednosti, postoje, naravno i nedostaci grupnog odlučivanja, gdje

ubrajamo:

sporost,

skupa tehnika odlučivanja,

grupno mišljenje,

marginalizacija,

konflikti,

veći utrošak vremena,

rizične odluke... 3

2.3. Odlučivanje zasnovano na prosuđivanju i racionalnosti

Prosuđivanje omogućava da se operativne odluke donose intuitivno i taktički. Na

intuitivno odlučivanje utiče mogući broj rješenja i distribucija vjerovatnoće nastupanja svake od

ponuđenih opcija. Lice koje odlučuje na ovaj način ima veliki kapacitet intuitivnog odlučivanja,

fleksibilnosti i kreativnosti. Međutim, njegov nedostatak je primjena u području kompleksnog

poslovnog odlučivanja, zbog široke palete poslovnih odluka (mogućnost brojnih izbora).


6

Racionalnim pristupom se najčešće donose strateške odluke, koje su od velike važnosti za

preduzeće. Ovaj oblik odlučivanja se zasniva na analitičkom pristupu u situacijama koje su nove.

Ovakav donosilac odluke treba da bude odgovoran i dobro informisan da bi mogao da donese

dobru odluku. 4

2.4. Funkcija društvenog blagostanja – grupne preferencije

Normativne teorije grupnog odlučivanja su razvili Kent Eron i Amartija Sent. Prvi

teoretičar koji je direktno povezao skup prihvatljivih procedura racionalnog grupnog izbora sa

etičkim principima u smislu definisanja uslova formiranja rang-liste grupnih preferencija je Eron.

Eron pod funcijom društvenog blagostanja podrazumjeva proces preslikavanja u grupnu rang-

listu. I grupne i pojedinačne preferencije moraju da zadovolje sve uslove racionalnosti izbora. U

te uslove ubrajamo:

kompletnost relacije,

tranzitivnost relacije i

indiferentnost relacije.

Proces formiranja grupnih preferencija treba da bude demokratski proces uparivanja

individualnosti kroz uvažavanje opštih etičkih uslova.

Prema Eronovoj teoremi proces preslikavanja sa individualne rang-liste opcija na

jedinstvenu ran-listu je nemoguć. On smatra da ne postoji funkcija društvenog blagostanja koja

može u potpunosti da zadovolji postavljene uslove. Iz toga se može zaključiti da su etički uslovi i

uslovi racionalnosti međusobno nepromjenjivi, te da ne postoji funkcija društvenog blagostanja

kojom bi se na osnovu individualnog poretka preferencija, mogao konstruisati grupni poredak,

uvažavajući principe etike.

METODOM DRUŠTVENOG IZBORA članovi grupe dodjeljuju svoj glas preferiranoj

opciji. Metode grupnog odlučivanja koje se zasnivaju na bogatoj informacionoj poslozi,

dopunjavaju ovaj koncept, a od kojih se posebno ističu:

metod izbora najvećeh broja glasova,

metod izbora apsolutnom većinom glasova,


7

metod dvokružnog izbora apsolutnom većinom glasova i

metod glasanja odobravanjem.

Metodom izbora najvećeg broja glasova vrši se izbor opcije koja se najčešće ponavlja

kao prva na individualnim rang listama, što se u suštinu svodi na pravilo izbora većinom glasova.

Metoda izbora apslolutnom većinom glasova je metoda kojim je izbor neke opcije

uslovljen većinskim brojem članova grupe.

Metoda dvokružnog izbora apsolutnom većinom glasova se koristi u onim situacijama

kada u prvom izbornom krugu ni jedna opcija nije dobijena prostom većinom glasova, te se u

sljedeći krug šalju samo one mogućnosti koje su u prvom krugu bile najviše rangirane. Na kraju

se bira ona sa većinskim brojem glasova.

KONSENZUS se izgrađuje procedurom upravljačkog odlučivanja grupe. Izbor veličine i

strukture grupe treba da bude jako pažljiv uz primjenu odgovarajućih procedura odlučivanja.

Tim putem se osiguravaju uslovi za njeno funkcionisanje, s tim da se posebna pažnja treba

obratiti na heterogenost ili homogenost grupe, kao i na veličinu, starost i kapacitet grupe.

Konsenzus se sprovodi kroz sljedeće faze:

1. definisanje problema i nivoa aspiracije za grupu i sve čanove

2. pravljenje zajedničke liste kriterijuma za ocjenu alternative,

3. generisanje skupa mogućih rješenja sa odabirom određenog broja opcija,

4. evaluacija mogućnosti sa modifikacijom rješenja uz kritike ili sugestije,

5. prihvatanje i primjena postignutog konsenzusa.

Do lažnog konsenzusa, tzv. Kvanzikonsenzusa, dolazi priklanjanjem autoritetu ili

podijeganjem pritiscima većine. U ovakvim situacijama smanjuje se mogućnost da grupa

iskoristi kapacitet odlučivanja. Da to toga ne bi došlo predlaže se upotreba breinstorming tehike

(moždana oluja), delphi tehnike i dr.

Jedna od mogućih procesa odlučivanja je i nominalna grupna tehnika. Uloga

pojedinaca je da generišu ideje, dok grupa samo učestvuje u tumačenju njihove prezentacije i

vrši selekciju najbolje. 5


8

2.5. Breinstorming metoda

Beinstorming metodu je formulisao Osborn 1953. Ggodine i opredstavlja brži način da se

za tehnološke promjene i razvoj prikupe validna mišljenja i komplementarne ideje.

Osnovna karakteristika ovog modela odlučivanja je intenzivna rasprava u kojoj se

stvaraju ideje, gdje članovi generišu moguća rješenja ne uzimajući u obzir jesu li ona i u kojoj

mjeri realna. Ovo se realizuje putem kreativnih radionica u kojima učestvuju eksperti, a s ciljem

iznalaženja ideja, stavova i mišljenja kako bi se određeni problem riješio.

Ispitivanje koje provode eksperti može se vršiti uz pomoć intervjua ili diskusije na datu

temu. To su najčešće teme vezane za određene tehnološke, tržišne i ekonomske razvojne

poremećaje, velika naučna otkrića ili inovacije u tehnologiji ili na tržištu, krize i dr.

Breinstorming se realizuje putem sljedećih faza:

1. izbor problema,

2. izbor eksperta,

3. odvijanje toka radionice,

4. obrada prijedloga ideja informacija.

9

izbor problema

izbor eksperata

odvijanje toka radionice

obrada prijedloga ideja informacija

PHILIPS 66 je jedan od najrazvijenijih oblika breinstorming metoda. Čine ga najčešće

5 – 6 eksperata koji vode kratke rasprave u trajanju 5 – 6 minuta. Nakon te kratke rasprave

pokreće se druga na kojoj se sumiraju ideje. Na kraju se sprovodi usklađivanje i vrjednovanje

rezultata. Primjenom ove metode ostvaruju se određene prednosti:

slobodno razmišljanje,

kreiranje ideja u ograničenom vremenskom periodu i

neposredna rasprava ispitanika.

Gordon je razvijo drugu veziju ovog metoda, tzv. SINTETIKA. Osnovna suština ovog

pristupa ogleda se u davanju grupnog mišljenja, stavova i ideja eksperata, stručno osposobljenih.

Ova metoda se najčešće primjenjuje u velikim preduzećima sa razvijenom naučno-istraživačkom

bazom, i to kod uvođenja novih programa ili tehnologija.

Metoda koja se razvila iz breinstorminga je METODA BILJEŽENJA IDEJA. Ovom

metodom rad eksperta se ogleda u evidentiranju svojih razmišljanja ili kada se određene

asocijacije sugerišu od strane voditelja, gdje se reakcija eksperata ogleda u seriji ideja-

informacija ili predstva o budućnosti. Razgovor počinje sa iznošenjem sadašnjeg stanja, opisom

onoga što nas trenutno okupira u odnosu na ono što bi željeli u budućnosti. 6

2.6. Delfi metoda

Tvorci Delfi metode su Olaf, Helmer, Norman i Gordon. Ova metodqa sadrži višekratna

ispitivanja, koja se sprovode putem intervjua ili pomoću upitnika, eksperata koji dobro poznaju

istraživanu problematiku.

Dizajn Delfi tehnike je namjenjen za nestandardne grupe čiji su članovi dislocirani bez

postojanja mogućnosti uspostavljanja neposredne komunikacije, što je čest slučaj kod velikih

internacionalnih preduzeća. Tehničko sprovođenje ove metode se izvršava:

1. dostavljanjem odgovarajućih upitnika svakom članu,

2. prikupljanjem popunjenih upitnika,

3. agregiranjem mišljenja i informacija sa postojanjem mogućnosti za ponavljanje

kruga do konačnog konsenzusa.


10

Primjena ove tehnike donosi rizike nepotpunog shvatanja, usamljenog mišljenja,

objašnjenja koje nije dovoljno, pritajenog skepticizma i dr.

Postupak odlučivanja putem Delfi tehike je jako sličan breinstorming metodi, ali sa

razlikom da su učesnici fizički odvojeni i da uopšte nisu upućeni u to ko su ostali učesnici u

odlučivanju. Ova metoda se najčešće upotrebljava u situacijama kada je potrebno prikupljanje

mišljenja više osoba koje nisu u mogućnosti da komuniciraju licem u lice, kada su vrijeme i

troškovi ograničeni za česte i velike sastanke, te i u situacijama kada se želi izbjeći pojedinačni

uticaj dominantnih autoriteta.

Proces odlučivanja putem Delfi tehnike sprovodi se kroz četiri faze:

1. U prvoj fazi se pripremaju upitnici putem kojih se vrši prezentovanje problema,

te se dostavljaju stručnjacima čije se mišljenje traži;

2. U drugoj fazi se popunjeni upitnici vraćaju na adresu organizatora istraživanja;

3. U trećoj fazi se vrši obrada prispjelih mišljenja;

4. U četvrtoj fazi se sve do konsenzusa vrši obrada ponovljenih upitnika.

11

priprema i podjela upitnika

vraćanje popunjenih upitnika

obrada mišljenja

obrada ponovljenih upitnika

Delfi metoda se primjenjuje u situacijama kada je evidentna velika razuđenost i rasutost

podataka i informacija o budućim tehnologijama i budućem okruženju, kao i velika heterogenost

prognoziranja potražnje, odnosno obima prodaje. U tim slučajevima vrši se sistematizacija

informacija.

Da bi se ostvarila efikasnost ovog metoda potrebno je izvršiti adekvatan izbor problema

koje treba rješiti posredstvom stručnog lica.

Prednosti ponavljanja koje je karakteristika ovog modela su:

postojanje mogućnosti da se prethodni stav koriguje,

konsultovanje sa ekspertima iz drugih oblasti,

postepeno dolaženje do konačnog mišljenja i

primjena povratne sprege.

Kvalitet odluke ne zavisi samo od grupnog načina odlučivanja, već i od objektivnih

faktora u koje spadaju:

priroda i struktura odluke,

resursi za realizaciju odluke u akciji,

podsticanje napora grupe putem podrške,

korištenje klime kao opšte motivacije... 7


12

3. ZAKLJUČAK

Iskustvo brojnih preduzeća pokazuje da je grupno odlučivanje mnogo pogodnije za

probleme čija je osnovna karakterna linija složenost, dok se pojedinačno odlučivanje uglavnom

preferira kada su u pitanju problemi sa manjim obimom složenosti.

Postoji mnogo tehnika donošenja odluka. One su uglavnom stvorene kao metode

olakšavanja jednog ili više koraka u procesu odlučivanja u preduzećima, radi uproštavanja

samog procesa poslovanja. U upravljačkom odlučivanju brinstorming metoda i delfi metoda

imaju veliki značaj i veoma se često primjenjuju.

Kada koristiti pojedinačno a kada grupno odlučivanje je poslovna dilema većine

preduzeća i veoma je teško donijeti odluku o modelu koji će se primjenjivati, jer oba imaju svoje

prednosti i nedostatke.

Pojedinačno odlučivanje je brže i jednostavnije, ali ujedno stavlja preveliku odgovornost

pred pojedince. Grupno odlučivanje predstavlja jedan vid demokratizacije upravljačkog procesa,

što mu je i osnovna karakteristika. Na žalost, ono je ujedno i skuplji model, a pored toga i sporiji.

Naravno, podrazumijeva se da grupno odlučivanje ne znači da svi akteri u preduzeću ’’glasaju’’

za određene ideje, nego da postoji formirana grupa menadžera, predstavnika, koji za njih donose

odluke u preduzeću. 8

8 Čupić, M. (1987): Uvod u teoriju odlučivanja, Naučna knjiga, Beograd

13

4. LITERATURA

1. Mikić, Đ. (2007): Upravljačko odlučivanje, Visoka škola za ekonomiju i informatiku,

Prijedor

2. Čupić, M. (1987): Uvod u teoriju odlučivanja, Naučna knjiga, Beograd

POMOĆNA LITERATURA (INTERNET IZVORI)

3. http://bs.wikipedia.org/wiki/Kategorija:Teorija_odlucivanja

4. http://www.scribd.com/doc/46788007/Teorija-Odlucivanja-Seminarski-II

14

http://www.scribd.com/doc/46788007/Teorija-Odlucivanja-Seminarski-II

http://bs.wikipedia.org/wiki/Kategorija:Teorija_odlucivanja

grupno odlučivanje

Documents