H A M D "Her hline hamdet. stisn; kfr ve dallet."

N D E K L E R H A M D ......................................................................................................................1

Hamd; Anlam ve Mhiyeti .......................................................................................2

Kuranda Hamd Kavram ........................................................................................2

Hamd, "vg" ve "kr" Kelimelerinden Daha Zengin Anlamldr .....................3

Hamd Kelimesinin artrdklar...........................................................................4

Hamd, Allah'a Aittir; nk... ..................................................................................6

Hamd, Tm Organlarla ve zellikle Kalple Yaplr ................................................8

Bunca Nimet, Bunca ikyet; Hamdetmeyen Bir Toplum Olduk .........................10

Hamd, Hayata Glmsemektir ...............................................................................11

Hamd Bilinciyle Hayata Bak ...............................................................................12

bdetlerimiz ve Hamd ............................................................................................13

Her Nimetten Sonra, Her Vesileyle Hamd, Srekli... ............................................14

Hamd ve Gnmz nsan ......................................................................................16

Hamd man likisi ...............................................................................................17

Hamd uurunun Mslmana Kazandrdklar ........................................................18

"El-hamd lillhi rabbi'l-lemin" Hamd, lemlerin rabb Allah'a mahsustur

(Kinatn yaratcs ve gelitiricisi olan Allah'a hamdolsun)." (1/Ftiha, 2)

Hamd; Anlam ve Mhiyeti Hamd, szlkte iyilik, gzellik, stnlk ve erdemlilikle niteleme (medhetme)

ve vme manasna gelir. Terim olarak, btn medih trlerini ierip sevgi ve tazimle Allah'a ynelen vg ve kr ifade eder. Hamd, Allah'a kar kullarn memnuniyet ve sevinlerini, O'na krlerini bildirmeleri demektir. "El-hamd lillh" szne "hamdele" denir.

Kuranda Hamd Kavram Kur'an'da hamd, hepsi Allah'a nisbet edilmi olarak 43 yerde gemektedir.

Ayrca, 17 yette de esma'l-hsnadan hamd ismi yer almaktadr. Bir yerde de hamd edenler anlamnda hmidn kelimesi kullanlr. Peygamberimizin ismi olan ve hamd kknden treyen Muhammed kelimesi, 4; Ahmed ise 1 yerde geer. Peygamberimizin hiretteki makam olan, makam- mahmd, yine 1 yerde kullanlr. Dolaysyla hamd kelimesi ve trevleri Kurn- Kerimde toplam olarak 67 yerde gemektedir. Kur'ann ilk yeti olan "El-hamd lillhi rabbi'l-lemin" (Kinatn rabbi, yani yaratcs ve gelitiricisi olan Allah'a hamdolsun) cmlesi Kur'an'da 7 yerde gemektedir. "El-hamd lillh" cmlesi ise 23 yerde tekrarlanr. El-hamd lillh cmlesiyle balayan 5 sre vardr. (1/Ftiha, 6/En'am, 18/Kehf, 34/Sebe' ve 35/Ftr sreleri.)

Namazn esasn Allah'a hamd oluturduundan Kuran, baz yerlerde namaza

hamd ismi verir (20/Th, 130; 50/Kaf, 39). Mminlerin dv, dvet ve dularnn sonu da udur: Hamd lemlerin Rabb Allah'a mahsustur (10/Ynus, 10). Zaten ilkte de, sonda da hamd, Allah'a mahsustur (28/Kasas, 70). Her ey Rabbna devaml hamdediyor (17/sr, 44). nsan ve cinlerin kfirleri dndaki tm yaratklar Allaha hamdetmektedirler (13/Ra'd, 13).

"Yedi gk, yer ve bunlarda bulunan herkes O'nu tesbih eder. O'nu hamd ile,

vg ile tesbih etmeyen hibir ey yoktur." (17/sr, 44). "Gklerde ve yerde hamd O'na mahsustur." (30/Rm, 18) Hamd ve kr, nimetleri arttrr: "Hatrlayn ki, Rabbiniz size: Eer krederseniz, elbette size (nimetimi) arttracam ve eer nankrlk ederseniz hi phesiz azabm ok iddetlidir! diye bildirmiti." (14/brahim, 7) Btn bunlara ramen, insanolu ise ok zlim ve ok nankrdr (14/brahim, 34). "Kullarmdan kreden ne kadar az!" (34/Sebe' 13)

"El-hamd lillh (hamd Allah'a mahsustur) de. Fakat onlarn ou

dnmezler." (29/Ankebut, 63) ocuk edinmeyen, hkimiyette orta bulunmayan, cizlikten tr bir velye/dosta da ihtiyac olmayan Allaha hamd

ederim (el-hamd lilh) de ve tekbir getirerek Onun nn ycelt (Allahu Ekber de). (17/sr, 111) El-hamd lillh.

Hamd, "vg" ve "kr" Kelimelerinden Daha Zengin

Anlamldr "Hamd"i, "vmek" diye tek kelimeyle ifade etmek yeterli olmaz. Trkede

yine vmek olarak bildiimiz medih (methetmek) herhangi bir gzellik ve nimeti bizzat kendisinin kaynak ve sahip olup olmamasna bakmadan ve yceltme duygusu tamadan vmektir ki, hamdin yerini tutmaz. Her hamdde bir medih yn olmasna ramen; medihte hamd yoktur.

Her durumda hamdin vld halde; vg, medih (met etmek) bazan

knanm bir eylem olur. Allah'n Elisi; " Yznze kar medh edenlerin, venlerin yzlerine toprak san." (Mslim, Zhd 69; Eb Dvud, Edeb 9) buyurarak byle medhi knyor. Ama insanlara teekkr ve Rabb'a kr, nankrlkten (ki kfrle ayn kkten tremitir.) kurtulmak iin srarla tavsiye ediyor: "nsanlara kar hamdetmeyen (teekkr etmeyen), onlara nankrlk yapan insan, Allah'a kar da hamdetmez." (Eb Dvud, Edeb 11; Tirmiz, Birr 35). Demek ki medh (vg) ile hamd baka baka eylerdir.

Hamdin krden daha genel ve daha zengin anlam vardr. Hamd, en geni

anlamda krdr. Hamd etmek yerine "kretmek" diyemeyiz. nk biz, ancak kendimize yaplan bir iyilie kar kreder ve teekkr ederiz. Hamdetmek iin ise, iyiliin sadece bize ulamas gerekli deildir. kretmek, kiiye ulaan bir iyiliin, bir nimetin karldr. yiliin bakasna ulam olmas da hamdetmek iin yeterlidir. nk hamd, kiisel ve basit menfaatler karl ifade edilen bir vme deildir. Evrensel ve kll deerlere duyulan hayranln bir ifadesidir.

Kiisel yararlarmza ters den durumlarda da hamd edilebilir ve edilmelidir.

El-hamd lillah diyerek, kii kendi adna Allah'a hamdettikten baka, O'nun nimetine kavuan btn varlklar adna da ayn vazifeyi yerine getirmi olur. Allah'a hamd, her hal ve artta; krse bize ulaan nimetler karlnda yaplr. Bu yzden, fazlalamasn istediimiz eyler iin krederiz.

"Hamd", Yaratc dnda hibir ahs ve kuvvete yneltilmeyecek bir kr

trdr. Hamd, nimetleri snrsz ve sonsuz olan kudrete yaplr ki, o da Allah'tr. Onun iin Allah'a hamdetmek, Allah'a kretmekten daha faziletli, daha stndr.

Allah'a hamd etme ve kr etmenin bir bakma i ie girdii ve bir bakma da

birbirinden ayrld noktalar vardr. kr; nankr olmayan, Allahn nimetlerinin farknda olan, sdk ve kadirinas insanlarn zelliidir. kre muvaffak olan insanlarn says da ok deildir. Allah'n saysz nimetleri vardr. "Allah'n nimetlerini saymaya kalksan, onlar sayamazsn, saymaya gcn yetmez." (14/brahim, 34; 16/Nahl, 18) Sdi-i irazi, Glistan'nda; "Bir insan, her nefesinde Allah'a kar iki kr borludur." der. Bir soluk alp vermede hayatn iki defa balayan, iki defa can veren Allah'tr. Byle bir Allah'a elbette dilinle, halinle, kalbinle, kalbnla, teekkr etmen icab eder. Bundan dolay gerek anlamda hamd ve krde bulunanlar ok azdr. "Kullarmdan kreden ne kadar az!" (34/Sebe' 13)

Hamd Kelimesinin artrdklar Allah'n gzel isimlerinden biri de hamd (ok hamdedilen)dir. Allah' en iyi

tanyan ve O'na en gzel ekilde hamd eden en byk insan Son Peygamber'in ismi olan Muhammed ve Ahmed de hamd kknden gelmektedir. Raslllah'n gk ehli arasndaki ismi Ahmed'dir. (Bkz. 61/Saff, 6) Ahmed, ok hamdeden demektir. Gk ehli, Allah' devaml vmekle, hamdetmekle meguldr. Onlarn iinde hamdetmekte de rnek gsterilen, en ok hamdeden Ahmed (s.a.s.)' dir. Efendimiz, mjdeci ve kurtarcmzn yeryzndeki ad Muhammed'dir. Muhammed, vlen, ok medh edilen demektir.

Rehberimiz, Peygamberimiz, Allah'n yerdekilerden en ok vd canl

olduundan; ayn zamanda yerde yaayanlarca en ok sevilip vlen, salevat getirilip kendisi iin du edilen insan olduundan, kendisine Muhammed ismi verilmitir. O, yine, Kur'an'n beyanna gre, "Makam- Mahmd"un (hamdedilip vlen makam) sahibidir. (bkz. 17/sr, 79) O yzden, o klavuzumuzun bir dier ad da Mahmud'dur. Makam- Mahmud sahibi anlamnda kullanlan Mahmud ismi de, kelime olarak hamd kknden gelmektedir.

Her ezan- Muhammedi'den sonra da biz, mmeti olmakla eref duyduumuz

tek nderimize Allah'n makam- mahmudu vermesi iin dua ederiz. O liderimiz, Makam- Mahmud'daki komutanmz, onun dvs iin dnyada mcadele edecekleri, hirette "Liv'l-hamd" sanca altnda toplayacak ve bu sayede "Ve hru da'vhm eni'l-hamd lillahi rabbi'l lemin" (10/Yunus, 10) diyerek O'nun askerleri cennete girecektir. "Liv'l-hamd", hamd, vg sanca demektir.

Kyamet gn, Allah tarafndan vg ve erefden en yksek pay alacak olan o en byk insann, kurtulanlar altnda toplayaca bayraa hamd sanca ismi verilmitir. Bylesine hamdle ilgi bir Rasln mmeti, hamdetmeyi unutarak, kr ve ibadeti ihmal ederek onu temsil edebilir ve Kk Ahmed, Muhammedcik (Mehmedcik) olabilir mi? Allah hamd (ok hamdedilen, oka vlen)'dir. Muhammed de medh edilen, vlen demektir. Biz bunun byle olduuna gerekten inanyor, bu isimleri kabul ediyor muyuz? Kimleri vyoruz, neleri medh ediyoruz gnlk yaantmzda? ok hamd edilen'le, vlen'le aramz nasl? Hamd ile, vg ve sen ile, salevt ile irtibatmz ne kadar?!

"El-hamd lillh", "hamd Allah'a aittir" anlamna gelir. (Arapa ilm

ifadesiyle El-hamd kelimesinin bandaki lm- tarif cins, ahd, umum ve istirak iin olabildiinden) El-hamd lillh cmlesinin kapsaml anlamlar vardr. Bunlar yle zetleyebiliriz: Hamd eidi ve cinsinden olarak bilinen eylerin hepsi yalnz Allah iindir. Tam ve gerek anlamyla peygamberlerin ve salih kullarn hamdi yalnz Allah'a aittir. Btn hamd ve senlar hak itibariyle Allah'a aittir.

Hamd, mteekkirane vgdr. Baz yetlerde (mesela, 20/Th, 130; 50/Kaf,

39) namaz, hamd ile ayn anlamda kullanlmaktadr. Zira namazn esasn Allah'a hamd ve krn takdimi tekil etmektedir.

Hamd, Allah'n ilahlk vasfnn saysz hikmetlerini dnerek kemal ve celal

sfatlarn ve kudretini vmektir. Bu kudretin karmza kard varlk veya olay bizim kiisel hesabmza ters dse de hamd yaplmaldr.

Bu yzdendir ki, Ftiha'nn ilk yetinde "ben hamdederim" yerine "hamd

Allah'a mahsustur" gibi, evrensel deerde bir ifade kullanlmtr. Bylece hamd, insanlarn sbjektif tespit ve balarndan kurtarlm, Yaratc Kudret'in bir hakk olarak sunulmutur. (1)

ok sevilen, ok saylan bir ztn, bir padiahn hediyesi bize iki hususu

dndrr. Birincisi, o kimse tarafndan bize verilen hediyenin madd kymet ve deeridir ki, bu, ondan alnacak zevk ve lezzet, sadece madd deeri kymetindedir. kincisi ise, onun, ok saygn bir ztn, bir padiahn hediyesi olmas hususudur ki, burada artk madd deerin hibir kymeti yoktur. Bu makamda nemli olan, bu htrann o saygn kiiye ait oluudur. Byle bir hediyeden alnacak zevkin, ncekinden kat kat fazla olduunu herkes kabul eder. nk, bu htrayla, onu balayan zata balanlr, bu hediye, ikram edenle yaknln simgesi kabul edilir.

Bu rnekle anlalmaktadr ki, nimet verilen kimse, nimetten ok, nimet

vereni hatrlamaldr. Verilen nimetlerden yararlanmaktan daha ok nemlidir, nimet verenin bize nem verip, ba ve ikramlarn sunmas. Nimetten, nimet

sahibine intikal edilmelidir; Aralardan amaca, postacdan mektup sahibine, aracdan her eyin gerek sahibine; Ve bunca acziyet ve isyanmza ramen bize ihsan ve bandan vazgemeyen gerek mrebbimiz Rabbimize. O yzden tm nimetlerin sahibi olan zt, byklnden ve bize deer verdiinden dolay devaml hamdedilmeye lyktr. kr, sadkat makamdr; hamd ise ihls makam. Hamd, ihls zirvesinde sylenir; hibir karlk beklemeden, hibir mukabele grmese bile Allah'a kar kulluunu idrak edip El-hamd lillh demek, ancak samimi ve ihlsl kimselerin irdr.

Hamd, Allah'a Aittir; nk... nsan dnya hayatnda ya mutluluk ve huzur iinde; ya da kederle skntlar

iindedir. Eer sadet ve selametteyse, bu durum, mutluluk sebeplerini Allah'n yaratmas ve ortaya karmasyla mmkn olmutur. Bylece, Allah, Rahman ve Rahim sfatlaryla tecelli etmitir; hamde lyk yalnz O'dur. Eer kul, sknt iindeyse, bu sknt ve keder, ya Allah'tan, ya da dier insanlardan gelmitir. Allah'tan ise, Allah'n dinini yaama ve yaatma mcadelesinden dolay ise, O, bu musibetlere kar, sonsuz nimetler verecektir.

Eer insanlarn zulmnden dolay ise, O, zlimden mazlumun intikamn

alacan vadetmitir. Son iki durumda, Allah'n Rahim, Mntekm ve din gnnn sahibi gibi sfatlar tecell eder; hamde lyk yalnz O'dur. O yzden insan, ister Allah'n nimetleri sayesinde mutluluk iinde; ister bellarla imtihan iindeyken olsun, daima Allah'a hamd iinde yaamal, her durumda Allah'a hamdetmesini bilmelidir.

Hamdi Allah'a has klarak, O'nun bykln, eksiklerden uzak olduunu,

vlmeye lyk olan yegne gcn ancak Allah olduunu vurguluyoruz. O'nu vmekle, O'ndan kaynaklanan her eyi de kabul etmi, vm ve ona rza gstermi oluyoruz. eitli zellik ve gzelliklerde insan olarak yaratlmza, O'nun Peygamberinin yegne nder oluuna, kitabnn yegne dstur oluuna rz olmu ve boyun emi oluyoruz.

Hamd, insanlar yapsa da, yapmasa da ve insanlarn hamdlerinden nce de,

sonra da Allah'a mahsustur, O'nun hakkdr. Bu Fatiha'nn balangcnda "El hamd lillh" (Hamd Allah'a aittir) yerine; "Ahmedullahe" (Ben hamd ederim) diye "ben" tabiri kullanlsayd, Allah'n hakk olan hamdi, lml varlk insann istek ve iradesiyle kaytlamak olurdu. Kur'an, hamdin balangta ve sonda, ezelde ve ebedde Allah'n hakk olduunu sylemektedir: "lkte de, sonda da hamd, Allah'a

mahsustur." (28/Kasas, 70) Yine hamd, yalnz insanlk dnyasndan deil; btn varlklardan Yaratc'ya ykselmektedir. "Gklerde ve yerde hamd O'na mahsustur." (30/Rm, 18) Kur'an, Allah'a inananlarn son sz ve isteklerinin lemlerin Rabbi olan Allah'a hamd etmek olduunu syler. "Onlarn dv, dvet ve dularnn sonu da udur: Hamd lemlerin Rabb Allah'a mahsustur." (10/Ynus, 10)

Kul "el-hamd lillh" demekle, hamdolunmak Allah'n hakkdr, demi olur.

nk Allah, nimetlerinin bolluu ile, kullarna kar eit eit lutuflaryla hamde en lyk olandr. Hamd yalnz O'na yarar ve baka hibir varla yakmaz. nk her nimeti veren O'dur. Verdii hibir nimeti, bir karlk bekleyerek vermemitir. O'nun nimetleri btnyle ihsandr.

Onun iin hamd, yalnz Allah'a yarar. Lutfettii her nimet, mutlaka bize

fayda verir ve nimetlerin ard arkas kesilmez. Nimetin bu zellikleri tayann yaratmak yalnz Allah'a ait olduu iin, biz de yalnz O'na hamdederiz. Fakat nimetlerine kar kretmekten de ciz olduumuzu bilerek hamdimizi yaparz. nk O'nun nimetleri o kadar oktur ki, bunlar aklmzla da gnlmzle de kavramaktan ciz kalrz. Ancak O'nun bize verdii kudret derecesinde yine O'na hamdederiz.

O'na hamdettiimizi sylemekten maksadmz, bize her nimeti veren Allah'a

kar duyduumuz krn, gnlmzn btn cokunluunu anlatan kelimelerle ifade etmektir. Gcmz buna yettii iin bu kelimeleri kullanyoruz. Yoksa, bu kelimelerin Allah'n nimetlerine denk olduunu iddia etmiyoruz.

Byle bir iddiadan o kadar uzaz ki, uzaklmz da kelimelerle ifadeden

ciziz. Yoksa krnmz, nimetlere tam karlk kabul edilse, bu byk bir kstahlk olurdu. nk Allah'n nimetlerine denk olmak iddiasnda bulunulurdu. Buna ise imkn yoktur. Biz hibir vakit hamdimizi ve krnmz O'nun nimetine denk tutmak gibi bir gnah ilemeyiz. Bizim hamdimiz ve krnmz kendi iimizden fkran bir grev duygusudur. Biz bu grevi, aczimizle birlikte elimizden geldii kadar yaparz.

Biz hamdetmekle gemie de, gelecee de balants olan bir harekette

bulunuruz. Yani Allah'n gemite erdiimiz lutuflarna hamdettiimiz gibi, gelecekte de nil olacamz ihsanlarna kretmi oluruz. Gemite nil olduumuz nimetler, bizi itaate tevik eder ve biz bu nimetlere kretmekle aklmz da gnlmz de O'nun yeni nimetlerini karlamak iin aarz.

Allah, insanlar iin eit eit nimetler yaratm, onlara yol gsterici olarak

peygamberler gnderip kitaplar indirmitir. Kendileri iin kulaklar, gzler ve kalp

var etmi, ayrca doru yolda olsunlar ve dnya-hiret saadetini kazansnlar diye emir ve yasaklarda bulunmutur. Btn bunlarn karlnda insana den O'nun yolunda yrmek ve emirleriyle yasaklarnn dna kmamaktr. te hamd ve kr budur. Allah'n insanlardan insanlar iin istedii budur. (5/Mide, 6, 89; 16/Nahl, 78...)

Yoksa, Allah insanlarn hamd ve krne muhta olmad gibi, kfrlerinden

de etkilenecek deildir. Hamdeden, kreden biri, kendi iyilii iin kreder, hem dnyada, hem hirette gerek sadete erer. Allah, krnn karlnda nimetlerini artrr ve kendisini mkfatlandrr, yani O da kullarnn krne kar kredendir (27/Neml, 40; 14/brahim, 7). (2)

Hamd, Tm Organlarla ve zellikle Kalple Yaplr Dnya nimetlerinden ok hiret nimetleri, madd nimetlerden ok mnev

nimetler iin hamdetmemiz gerekir. Allah'a hamdetmek, bize her iyilii, her nimeti ihsan eden Allah'a kar, bu ihsan ve nimeti vermesi yznden, yalnz szle deil; fiil ile de ta'zim etmektir. Bu hamd ii de kalp, dil ve organlarla yaplabilir. Yani, hamd yalnz dil ile yaplan bir ey deil; gnl ve btn organlarla yaplan bir grevdir.

Kalp ile yaplan, nimetlerin en nemlisi olan iman bize taddran ve sevdiren

Allah' zikretmek (hatrlamak), O'nun sfatlarn tefekkr etmek, dnmek, imanda kemale ulama yollarn aramaktr. Dil ile yaplan, Allah'n bu sfatlarn anlatmak, sk sk, Allah, kr, hamd... kelimelerini kullanarak zikirle megul olmak, hakk sylemektir. Organlar ile yaplan, onlar Allah'n yolundan ayrmamaktr. Allah'n emir ve yasaklarna mmkn olduu kadar dikkat ederek kulluk grevini yerine getirmek fiil hamddir.

Kfr ve dallet dnda her olay, her fiil durum karsnda Allah'a

hamdedilmelidir. Kerim Eli Peygamberimiz "Elhamd lillh al klli hal" (Her durum karsnda Allah'a hamdolsun) buyururlard. Bu da ancak her organn yaratl gayesine uygun olarak kullanlmasyla mmkn olur. Kiinin i dnyas ile ve i dnyasna da hamdetmesi gerekir.

Buna tatbik hamd denir. Her eit fazilet ve erdemleri elde etmek, slm

ahlak esaslarn renip uygulamak, bu eit hamdin vstasdr. Yalnz unutmamak lzmdr ki, her duruma hamdeden m'min, kfr ve dallete, haramlara hamdedip el-hamd lillh demez. "Faizler artm, yaadk, elhamd lillh!" nasl bir turu ve inan salatasysa; mesela Msr'da Firavun'un antkabirini, yani kutsal(!) mezarn

ziyaret ederken "elhamd lillh" ile balayan Ftiha'y orada okumak gibi bir acaiplie dmez. "Mslmansan kilisede iin ne? Hristiyansan Meryem heykelinin zerine niin pisledin?" denilen kua benzemez. Sormazlar m bu insana; mslmansan Firavunlarn mezarnda iin ne? Gvursan bu okudun Ftiha da neyin nesi?!

Hamd, madd nimetlere yapld gibi, daha ok manev nimetlere kar

yaplr. Nimetlerin en by de imandr. Kitab'mzn hamdle baladn unutmamak, iman ve hidyet gibi nimetlere sahip olduumuzu, baka problem ve eksiklerin ok da nemli olmadn, dilimizle ve tebessmmzle hamdi devaml tayarak gsterebiliriz.

Hamd ederken, Allah derken bamza bel ve musibet gelmez. Biz, O hamd

edilmeye, zikr edilmeye lyk olduu iin bunu yapacaz; ama bu hamdler, zikirler ayn zamanda grecek ve yaayacaksnz ki dnyamz da gzelletirecektir. Bir ku, avcnn kurununa zikrederken hedef olmaz; zikirden gfil iken avlanr.

ay ikram edene teekkr eden kadirinas kimse, hi bunca nimet verene

teekkr unutur mu? "El-hamd lillh (hamd Allah'a mahsustur) de. Fakat onlarn ou dnmezler." (29/Ankebut, 63) ocuk edinmeyen, hkimiyette orta bulunmayan, cizlikten tr bir velye/dosta da ihtiyac olmayan Allaha hamd ederim (el-hamd lilh) de ve tekbir getirerek Onun nn ycelt (Allahu Ekber de). (17/sr, 111) El-hamd lillh.

Bir insan, kendi haberi olmadan birinin srekli kendi iyilii iin altn

rense acaba ne yapar? Herhalde, nce kendisine bu iyiliin niin yapldn renmek ister. Sonra, bu yaplanlara kaytsz kalmaz; en azndan teekkr eder. te hamdin bir anlam da budur. Allah, bize bizim haberimiz olmadan iyilikler, gzellikler veriyor. Ama biz, gaflet iinde yaadmz-dan bunlarn farknda deiliz. Her ey biz insanlar iin ayarlanm, uygun hale getirilmi, emrimize verilmi. Fakat insanolu bunlarn gelii gzel, rastgele yapldn zannediyor. Bu uyumu, bu muazzam dzeni ve bunun sanatkrn fark etmek, Allah'a sonsuz teekkr gerektirir. Bunun iindir ki, Kur'an hamd ile balamtr.

Kur'an'n ilk sayfasndan balayan bir okuyucu Allah'a hamd ederek yetleri

okumaya balar. Yani nce hamd, vg. Allah'n bykl karsnda kendi kkln hatrlayarak; nsanlardan bir insan, okuyuculardan bir okuyucu, m'minlerden bir m'min olduunu hatrlayarak; Bir "dhi" olduunu zannederek deil. Eer hamdi olmazsa bir hi olacan dnerek. Kur'an' okumaya balayan kii, nce bu tr duygular atmosferinde ie balamaldr. Hamd zerinde dnme, bu veya benzeri duygular meydana getirecektir. nk hamd insann kendini bilmesidir. Yaradl dnerek, satrlardaki, ve sadrlardaki ayetleri tefekkr

ederek, evrendeki tm yaratklarn hamd ve tesbih orkestrasna kulak vererek Allah karsndaki konumunu tesbit etmesidir. Hamd bir itiraftr, cizlik ve kulluk itiraf.

nsanlarn ve cinlerin kfirleri hari, doadaki her ey Allah' vmekte, O'na

hamdetmek-tedir. (bkz. 17/sr, 44; 13/Ra'd, 13) nsanolu ibdete, hamde meyilli yaratlmtr. Birisini veya birilerini vmeye, onlara balanp ibdet etme ihtiyacndadr. Suyun, ukur bulduu yere doru akmaya balamas gibi, insan da Allah' unutursa, birilerine doru akmaya, ona ibdet etmeye, balanmaya, vp yceltmeye balar. nk insan, sadece snav olmaktadr ve yalnz Allaha ibdet/kulluk etmek iin yaratlmtr. bdetini Allah'a etmezse, bakasna edecektir. Zira onun mayasnda bu vardr. (3)

Bunca Nimet, Bunca ikyet; Hamdetmeyen Bir Toplum Olduk Kitabmzn ilk yeti "Elhamd lillh" diye balad halde; hamdi, kr

unutan bir toplum olduk. Hamdetmek, kretmek iin nimetlerin farknda olmak lazmdr. Gnmz insan ise, bunca varlk iinde, ylesine nankr ve s ki... ok ikyetiyiz. Toplum ve fert olarak karamsar ve a gzlln straplaryla kvranyoruz. ikyetlerin banda geim sknts var. Bu tabir, eskiden pek bilinmezdi. nsanmz bugne gre daha fakirdi. Fakirdi ama, gnl zengindi. Kanaat denilen bir hazineye sahipti dedelerimiz.

Dillerden kr, zikir taard. "Kim benim zikrimden yz evirirse, phesiz

onun skntl bir hayat, geim sknts olacak ve biz onu kyamet gn kr olarak haredeceiz." (20/Th, 123) Hamd zikirdir. Zikirden yz evirmenin dnyadaki cezas geim sknts, hiretteki cezas da nimetleri ve nimet vereni dnyada gremedii iin kr olarak harolmak. zm ise zikir ve krde: "Hatrlayn ki, Rabbiniz size: Eer krederseniz, elbette size (nimetimi) arttracam ve eer nankrlk ederseniz hi phesiz azabm ok iddetlidir! diye bildirmiti." (14/brahim, 7)

Gl bahesine girsek, herhalde gllerin gzelliinden, mis gibi kokulardan

nce, elimize deil ama gzmze dikenler batacak. slam geleneimizde "naslsnz?" sorusuna cevap "elhamd lillah" idi. imdi, beylik bir "iyiyim"den sonra balyor ikyetler... Hoca talebeden, talebe hocadan, koca karsndan, kadn kocadan, baba evlattan, evlat babadan, herkes toplumdan, hatta mslmanlardan, cemaat veya cemiyetlerden... ikyet. yi de, olaylarn gzel taraflar yok mu? Gzel bakmay unutmaktan kaynaklanyor baz kara tablolar. Gzel bakan gzel grr. Gzel gren gzel dnr. Medine evresinde Rasulullah ashabyla yrrken yol kenarnda bir kpek lei grrler. Sahabe, manzarann ve

kokusunun irkinliinden bahsetmeye balaynca, Efendimiz, gzel bakmakla ilgili gzel bir ders verir: "Grmyor musunuz, dileri inci gibi, ne gzel!" Problem gzlklerimizde. Kara gzlkleri karp, olaylara ve varlklara Allah'n nuruyla bakabilmeliyiz.

Basarla gzkmeyen nice gzellikler basiretle grlebilecektir. Yani kalp

gz olumsuz baksa bile, kalp gz Mutlak Gzel'in, varlklara ve eyaya yansyan gzelliklerini mhede eder. Her ey Rabbna devaml hamdediyor (17/sr, 44). Gl ayor, blbl tyor, gne glmsyor, yani varlklarn hamdi hal dillerinden anlalyor. nsanolu ise ok zlim ve ok nankr (14/brahim, 34). Dikkat edilmelidir ki, yette geen nankr anlamna gelen kelime ile kfr kelimesi ayn kkten gelmektedir.

Hamd, Hayata Glmsemektir Hamd insan iyimser yapar. Eyann, kendi halimizin gzel yanlarn gsterir.

Kabir ve hasta ziyareti, kendimizdeki nimetleri grmeye katk salar. Akraba ve fakir insanlar ziyaretin de hamde katks vardr. Hamdi artrd iin hadis-i eriflerde bu ziyaretlerin nemi vurgulanmtr. Dnyev konularda bizden daha fakir, daha zayf kimselerle kendimizi kyaslamak, bizi hamd ve kre gtrr. Dilimiz hamdettii gibi, yzmz de her an hamdetmeli.

Yzn hamdi-kr tebessmdr. Nimetlerin ve nimet sahibinin farknda

olmann getirdii mutluluk ve huzurun gnlden yze yansmasdr bu. nderimiz, tm email kitaplarnn nakline gre devaml mtebessim idi. Tebessmle srtma ve kahkaha ok farkl eylerdir. Ekrem Eli'nin surat ask deildi; onca zulm, onca ikence, onca alk, yahudilerin hainlikleri, mnafklarn nifaklar, dalarn tayamayaca onca yke ramen, tebessm yznden hi eksik olmazd.

Efendimiz'in gznden akan yalar, insanlarla deil; sadece Rabbyla babaa

olduu, secdelerle ssl gecelerin incileriydi. "Eer benim bildiimi bilseydiniz, az gler, ok alardnz!" (Buhr, Ksf 2; Mslim, Ksf 1) buyuran o byk ztn insanlarn iinde, evresine huzur ve sadet datan tebessm, hamdinin da yansmasyd.

O'nu rnek almas gereken m'min, iinden du, hayet, takv, slm'n derdi,

mslmanlarn durumlar ve bunlar dnmenin, tefekkrn gerei mahzun bir gnl tamal. Ama insanlara glmseyen, hamdettii yznden belli olan bir ehre aydnlatmal zalumlerin karartt evreyi. i alasa bile d glmeli

mslmann. Bir mslmana surat asmann karmzdakine hakaret ve kul hakkna tecavz olduunu bilmeli, kardelerine merhametinin izleri yznden okunabilmeli.

nsan, diliyle olduu gibi haliyle, tavryla, yzyle de devaml hamdetmeli.

Seviyesizce cvklk, uh kahkahalar, bovermi tavr, vur patlasn al oynasn anlay m'minden ne kadar uzak olmalysa; karamsarlk ve mitsizlik tayan bunalml bir yz de o derece irkin kabul edilmeli. slm, insana huzur verir. Ald ilh prensipleri yaayp, evreye hkim kld iin Hz. Peygamber, ylesine huzur ve mutluluu etrafna yayyordu ki, toplumun ve ann yzn gldrd. Chiliyye dzenini muazzam bir inklbla deviren Peygamber nizamnn ve o an ad "asr- sadet", yani mutluluk adr.

Mslman, dnyada da haseneler iindedir; etrafndaki gzelliklere kar

gz kr deildir. Yaratlan sever, Yaratan'dan tr. inde yarm bardak su olan kabn ncelikle dolu tarafn grr. Elbette, bo tarafn grmezden gelmez; gc ve imkn el veriyorsa, bo ksmn nce kendisi doldurmaya alr. Devaml karanlklardan ikyette bulunup kendi iini ve evresini de karartmaz; bir mum olsun bulup yakmaya, gc ve imkn orannda iini ve ortamn aydnlatmaya alr.

Hamd Bilinciyle Hayata Bak Farknda olmadmz, nemsiz grp zerinde dnmediimiz ylesine

byk ve ylesine ok nimetler iinde yzyoruz ki... Her eyden nce, insan olarak yaratlmz. Ot veya it olarak yaratlabilirdik. Tabii, insan olarak yaratldmz halde, ot gibi dncesiz, kaygsz hayat da srebilir; drt ayakllardan daha aa olabilirdik. nsan olarak, yaratklarn en ereflisi olarak yaratldk. Annemizi, babamz, doduumuz memleketimizi biz semedik.

Herhangi bir kentin fuhu ortamnda, batakhanelerinde veya ok fakir bir

lkenin lnde, danda ya da ormannda yar a yar tok, elimsiz, kltrsz, daha da kts dinsiz imansz olabilirdik. Elsiz, ayaksz, dilsiz, kulaksz veya grme zrl olabilirdik. Daha da kts, hakk grmeyen, gzleri perdeli, kalbi mhrl olabilirdik. Felli, sakat, yatalak deiliz. Uyuturucu bamls, alkolik, kumarbaz, hilebaz, dzenbaz, ahlaksz... olabilirdik.

Btn bu nimetler, zenginlik deil de; dnyada bile mutluluk salamayan

emanet paralarn veznedarlar olan kapitalistlerin para hamall m zenginlik? Gzlerinizi bir milyon dolara satn almak isteyen olsa verir misiniz? Demek ki, ne kadar pahal, ne kadar kymetli varlklara sahipmiiz! Ya aklnzn deeri? Kaa satardnz? Btn bunlarn stnde imannz deiebileceiniz bir deer olabilir

mi? Mslmanca mutluluun, huzurun, kanaat denilen hazinenin, sabr denilen hazzn, dv yolunda ekilen ilenin, infak etme, verme lezzetinin, ibadetlerden aldmz zevkin, bereketin, az tadnn, gnl enliinin, hele ebed mkfatn, cennetin deeri, bedeli?! Btn bunlara hamdedilmez, kredilmez de ne yaplr?

nsanlar Allah'a layk olduu ekilde hamdedemezler. Ancak mecaz yoluyla

ve hamdle ilgili emirlere uyarak hamdetmeye alrlar. nk Allah'a hamdetmek, ancak yce Zatnn gerek mahiyetiyle bilinmesi ve O'na layk olan bir hamd ile hamdedilmesiyle mmkndr. Oysa Kur'an'da, insanlarn O'nu bilgi bakmndan kuatamayacaklar aka bildirilmitir. Nitekim Peygamberimiz, mirac gecesi Yce Allah'n "Allah'a sen et" emrine muhatap olunca "Seni gerek anlamyla hamd sen edemem" demesi bu gerein ifadesidir. Fakat bu ilahi emre uyulmal ve kulluk durumu aklanmalyd. Bunun iin Allah Rasl "Ey Allah'm, Sen yce Ztn sen ettiin, medhettiin, hamdettiin gibisin!" diyerek bu emre karlk vermitir.

Biz de Yce Allah'n "El-hamd lillh deyin" (17/sr, 111; 29/Ankebt, 63)

emrine uyarak O'na hamdetmekle ykmlyz. O'nun iin, ulatmz her eit nimetten dolay el-hamd lillh demeliyiz. Hamd, sadece bir nimete karlk deildir. Hamd, kulun nimet iinde yaamasndan dolay i leminden coan krandr. Bu kran duygusunun, iinde kaynadn hisseden mslman iin bu coku, Allah'la olan en samimi balantdr. Bu ban kuvveti, dilimizin ve gnlmzn, btn organlarmzla uyumlu olarak hamd vazifesini yerine getirmesiyle kendini gsterir. (4)

bdetlerimiz ve Hamd Ne Trkede, ne baka herhangi bir dilde "hamd" kelimesinin tam karl

yoktur. Hamd bir zgn Kur'an kavramdr. Hamd, btn anlamyla Allah'a aittir. nk vlmee lyk her ey Allah'tandr. Zikir, kr ve dolaysyla dua gelerini ieren hamd, tpk besmele gibi, mslmanlarn hayatnda nemli bir yer tutmaktadr. Her gn klnan 5 vakit namazda krk defa tekrarlanan Ftiha sresi hamd ile balad gibi, namazn giriinde okunan Sbhneke'de, rkdan kalkarken okunan tahmidde hamd kelimesi kullanlr. Tahiyyt'n ilk cmlelerinde, Salli ve Brik dularnda, Kunut'ta, namazdan sonra ekilen tesbihlerde, ardndan okunan tevhid cmlesinde, bayramlarda ve dier baz din mersimlerde getirilen tekbirlerde sen ve kr manalaryla birlikte hamd kavram

tekrarlanmaktadr. Hac ibdetinin fs srasnda her frsatta tekrar edilmesi istenen telbiye'de de hamd yer almaktadr.

Efendimiz, Kurtarcmz, Allah'a hamd ile balanmayan her iin eksik ve

bereketsiz olduunu aklam (Eb Dvud. Edeb 18; bn Mce, Nikh 19) ve aksran her m'minin "el hamd lillh" demesini emretmitir (Buhri, Edeb 126). Hamdetmeyi ieren dular okumann, gnahlarn balanmasna vesile olacan ve hamdin en faziletli zikirlerden biri olduunu aklamtr. Yine hamdi ieren zikirlerin sadaka yerine geeceini haber vermi, dunn en faziletlisinin el-hamd lillh sz olduunu belirtmitir (Buhr, Ezan 155, man 19; Mslim, Tahret 1, Msafirn 84).

Hz. Peygamber'den rivyet edilen ve (besmeleyle birlikte) hamd ile

balamayan her nemli iin hayrsz ve bereketsiz olacan belirten hadisin ve fiil snnetin etkisiyle olacaktr ki, slm gelenekte btn ciddi ilerin banda besmele ekilip hamdedilir. Bitiminde de btn baar ve nimetleri lutfeden Allah'a yine hamdedilip krde bulunulur. Rasl Ekrem'in tavsiyeleri ve uygulamalarndan olmak zere konumalara, zikir ve dualara hamd cmlesiyle balamak, yemee besmele ile balayp hamd ile bitirmek, aksrdktan sonra hamdetmek gerekir.

Cuma hutbesinin her iki blm de hamd cmleleriyle balar. slm eserlerin

ilk cmlelerini genellikle besmele ve hamdele oluturur. Bir yazda hamdeleye yer verilmemesi, o yaznn nemli olmadnn bir iareti saylmtr. O yzden mslmanlarn btn resm yazmalar ile nemli akidlerinde besmeleden sonra hamdele zikredilirdi. Ayrca, hamdele, mslmanlarn uykuya yatma, uykudan kalkma gibi gnlk faaliyetlerinin banda ve sonunda zikredilen bir du cmlesi haline gelmitir. (5)

Her Nimetten Sonra, Her Vesileyle Hamd, Srekli... Devaml karlatmz iin nemi zerinde dnlmeyen allm

nimetlerin akabinde de hamd edilir ki, insann Rabb ile irtibat, ilikisi, iletiimi canl tutulsun ve yaplanlar ibadet olsun. Yemekten sonra hamd edilir ki, yediimiz nimetleri ihsan eden, o gdalara lezzet katan, bize az tad veren, almz bunlarla gideren, gdalar enerjiye dntren Yaratc'y grmezden, bilmezden, hatrlamazdan gelmeyelim, nankr olmayalm. Bu konuda snnet, yemek sonras sofradan kalkmadan herkesin kendisinin hamdetmesi. Olay mersim havasna koyup, bir aracnn, bir hocann, veya ilerinden birinin hamdetmesi deil. Snnette mehur olan hamd ifadesi de yle: "El-hamd lillhillez et'amen ve sekaan ve

cealen mine'l-mslimn (Bizi doyuran, susuzluumuzu gideren ve bizi mslmanlardan klan Allah'a hamd olsun).

Su, ay veya merubat itikten sonra hamdetmeyi de unutmamal. Duya

balarken ve bitirirken, derse, sohbete, kitleye konumaya balarken ve bitirirken hamdetmeli. Balangta hamd ile Allah'n nimeti hatrlanp, O'nun yardm istenirken; bitite de verdii gce ve gzelce tamamlanan nimete kar kr makamnda hamd edilmelidir. "Onlarn du, dvet ve dvlarnn sonu 'El-hamd lillhi rabbi'l-lemn'dir." (10/Ynus, 10)

Okumay bitirdikten, uykudan uyandktan, elbise giydikten sonra

Rasulullah'n hep hamdettiini biliyoruz. Tuvalet ve banyodan sonra "El-hamd lillhi'llezi ezhebe anni'l-ez ve fn min zlik (Benden eziyeti gideren ve bylece bana fiyet veren Allah'a hamdolsun) denilmesi tavsiye edilmitir.

Haprma (aksrma) da hamd iin bir vesiledir. Aksrdktan sonra "elhamd

lillh" denilmesi, yanmzda bulunan insanlarn bize hayr duda bulunmalarna sebep olacak olan nemli bir snnettir. Aksran tahmid'de bulunur. Yanndaki mslman "temit" eder, yani "yerhamukellah (Allah sana merhamet etsin) der. Aksran da "yehdn ve yehdkmullah" (Allah bize ve size hidayet etsin.) diye mukabelede bulunur. "Biriniz haprr ve hamdederse, ona temitte bulunun. Allah'a hamdetmezse temitte bulunmayn." (Buhri, Edeb 127; Mslim, Zhd 53)

"Allah haprmay sever, esnemeden holanmaz. yleyse sizden biri haprr

ve Allah'a hamdederse, bunu iiten her mslman zerine "yerhamukellah" (Allah sana merhamet etsin) demesi hak (bir vazife)dr. Ancak, esnemeye gelince, ite bu, eytandandr. Biriniz namazda esneyecek olursa, imkn nisbetinde kendini tutsun ve hah diye ses karmasn. Zira bu, eytandandr, eytan kendisine glyor demektir." (Buhr, Edeb 125, 128, Bed'l halk 11; Mslim, Zhd 56)

Grld gibi her vesileyle hamd, Allah' hatrlayp ona kr tavsiye

edilmi, hayatn tm alanlarn Allah doldurmutur. Mslmann Allah'tan uzak, O'ndan gafil hibir zaman ve hibir hali olmamas istenmitir. Bylece her yaplan eylemin ibdet olmas salanarak kulluk bilinci perinlenmitir.

Kemal derecesinde bir hamdin basama vardr. Eriilen nimetin Allah'tan

geldiini bilmek, O'nun verdiine rz gstermek ve nimetinin gc bedeninde bulunduu srece O'na isyan etmemek. Her ciddi eylem, her nimet ibdet ister. Bunlar zikir, fikir ve krdr. Bata zikir (besmele), ortada -i esnasnda- fikir (tefekkr, Allah'n nimet ve ihsann dnp O'nun rzsn istemek) ve sonunda kr (el-hamd lillh demek).

Hamd ve Gnmz nsan nsanlarn bir ksm Allah'a hamd etmezken, bir ksm da hamd konusunda

gfil grnmektedirler. Gnmzde insanlar Allah'a hamdetmekten alkoyan pek ok sebep/bahane vardr. Doymak, tatmin olmak bilmeyen, reklm ve kt rneklerle kamlanan dnya hrs, tt ynetimler, kapitalist ve emperyalist dnya dzeni, kolay yollardan zengin olma istei, mitsizlik, ktmserlik... hamdi unutturucu sebepler arasnda saylabilir. Kanaat etmemek, kendini kendinden daha fakirlerle deil; daha zenginlerle karlatrmak, maddeci dnya grnn sonucunda tketim toplumunun bireyi olarak hep ikyeti olmak da insan hamd ve krden alkoyan sebeplerdendir.

Btn bu sebeplerle birlikte cehlet ve gafleti de belirtmeliyiz. nsanlarn,

Allah'n kendilerine verdii saysz nimetlere kar hamdetmeyileri bu tr sebeplerle ilgilidir. Btn bunlarn zm iin, insann iyimser, kanaatkr, tokgzl, diergm, hamdeden, kreden zellikler kazanmas gerekir. Bu kalitede bir toplum ins iin de, tevhid imana dayal bir altyap arttr. Allah'n nimetlerine hamd, ncelikle o nimetleri bilmekle mmkn olur. Nimeti bilenler, bu nimetlerle Allah'a ibdet edilmesi gerektiinin uurunda olup, bylece Allah'a hamd edebilenlerdir.

Gnmzde bir ksm insanlar da, Allah'a hamdetmeyi "Allah'a hamdolsun"

demekten ibaret saymaktadrlar. Oysa, gerek anlamda hamd, sahip olunan nimetleri Allah yolunda ve Allah'n istedii ekilde kullanmakla olur. Btn varlklarda Allah'n nimetleri vardr. Her insanda Allah'n saysz nimetleri mevcut olduu gibi, kiilere baz bellar da isbet edebilir. Belnn bulunmamas nimet; nimetin bulunmamas da bir beldr. te, Allah'a mutlak hamd, O'nun btn nimetlerine kar olmaldr. Bu da, her nimetin ve her eyin sahibi Allah'a, yine Allah'n istedii ekilde hamdetmekle mmkn olur.

Dille hamd, "El-hamd lillh" demektir. Kalble hamd, Allah'n bykln,

nimetlerini tefekkr etmek ve O'nunla beraber olabilmektir. Kalpla (vcut organlaryla, el ve ayakla...) yaplan hamd, nimetleri Allah yolunda ve Allah'n istedii ekilde kullanmakla yaplr. Nimetlerin sahibini unutmayan, kendisinin emaneti ve veznedar olduunu bilen insan, emnete ihnet etmez. Sahibi o nimet ve emnetleri niin verdiyse, nasl davranmasn istediyse, O'nun tlimatlar dorultusunda o grevleri yerine getirir.

Hamd man likisi Allah Tel, insanlara devaml yardmn baheder, rahmet ve keremini bol

bol ihsan buyurur. Bu, O'nun lutuf ve kereminin sonsuzluundandr. Hamdi yalnz Allah'a has klmak, O'nun ulhiyetini idrak ederek, O'ndan baka hibir ilh bulunmadn kabul edip inanmaktr. Varlklar lemine olan mutlak hkimiyetini kabul etmek, her eyin en sonunda Allah'a varacan idrk etmektir. bdet ve itaatle Allah'a ynelmek, ayn zamanda Allah'a hamdetmektir.

Hamd, Allah hakkyla tanmak ve Ona tzimdir. O yzden imanla, tevhidle

yakndan ilgilidir. Bu sebepten olsa gerektir ki, hamd ve krn zdd nankrlktr. Nankrlk, nimeti ve nimet vereni rtp grmezlikten gelmek, inkr etmek demektir. Nankr kelimesi Kuranda kfr kelimesiyle ayn kkten gelen ve benzer anlam paylaan szckle karlanr. Dolaysyla hamd, imandr; nankrlk de kfr.

Hamd imann bir gereidir. Gerek anlamda hamd, iman, ilim ve slih amelle

yaplandr. nsan, diliyle syledii hamdi ve onun gerek anlamn, kalbiyle de tasdik edince, bu hamd, imannn kuvvetlenmesini salar. Hamdi sadece Allah'a tahsis etmek, insann O'nun emir ve yasaklar dorultusunda yaamasn salar. Allah'a hamd, Allah'n rahmetinin ve nimetlerinin geniliine iman da ifade eder. Btn bunlar gsteriyor ki, hamd ile iman arasnda kopmaz bir ba vardr.

Allah'n her trl nimetini bolca tadan gnmz insannn ounluu, O'na

bolca hamdetmesi gerekirken; aksine Allah'a irk koacak derecede sapklk veya isyan iindedir. Bunun en bata gelen sebebi de, Kur'an'n getirdii gereklerin ve bildirdii hikmetlerin akllara ve vicdanlara ilham kayna olamaydr. Kur'an'n ilh hkmlerine teslim olan akllar, hakikati anlar. O'nun esiz hikmetinin sesine kulak veren vicdanlar ancak doruyu bulurlar ve gerei grrler. (6)

Hamde lyk olan hi phesiz yalnz yce Allah'tr. Hibir insan Allah'a

hamdetmese bile, O, kendisini her saniye tesbih ve sen etmekte olan bu kinatta, haliyle hamdedilmekte ve btn mahlkatn lisanyla vlmektedir. hirette de hamd Allah'a mahsustur.

Hamd uurunun Mslmana Kazandrdklar Hamd uuru, bize u anlay ve davranlar kazandrr

(kazandrmaldr): Hamd, Allah' tanma, O'na ta'zim ve dua etmedir. O'na inanp ibadet/kulluk

etmedir. O yzden hamd, iman bir kavramdr. Dnlerek yaplan hamd, bizdeki kulluk uurunu canl tutar. nsanlarn Allah'a muhta olduklarn, Yce Allah'n ise, her eyden mstan olduunu, kimsenin hamdine Allah'n ihtiyac olmadn gnmz insan iyice kavramal ve gerektii gibi iman etmelidir.

Hamd, nimetinaslk, kadirinaslktr. "Kfr"le ayn kkten gelen

nankrln zdddr. En kk bir iyilik yapana bile teekkr etmeyi insanlk grevi biliyoruz. Halbuki, bizi ve bize iyilik yapan yaratan, yaplan iyilii, nimeti yoktan var eden, iyilik yapana bu gzel zellii veren ve sevdiren, bizi o iyilikten zevk alacak ekilde vcuda getiren, her eyin gerek sahibi Allah'tr. yleyse her eyden nce, O'na hamd etmeliyiz. Bize hediye getirmede arac olan postacya teekkr edip, hediyeyi postalayan gerek ikram sahibini unutmak uygun olur mu?

Sabahlara kadar, gz yayla slatt secde yerinden kalkmayan En ok

Hamdeden'e (Raslullaha), hanm; "Gemi ve gelecek gnahlarn mafiret olduu halde, kendini skntya sokacak kadar niye ibadet ediyorsun?" diye sorduunda, u cevab almt: "kreden bir kul olmayaym m?" Peki, bizim, bunca nimete bunca isyanla cevap verirken, kreden, hamdeden bir kul olmaya ihtiyacmz yok mu?

"Yedi gk, yer ve bunlarda bulunan herkes O'nu tesbih eder. O'nu hamd ile,

vg ile tesbih etmeyen hibir ey yoktur." (17/sr, 44) buyruluyor. Allah'n btn mahlkatn kuatan nimetleri, zellikle insanolunu daha ok kucaklamaktadr. Dier varlklardan daha ok nimetlere muhtap olduumuz halde; bir ta kadar, bir iek, bir bcek kadar hamdetmeden, nasl yaratklarn en ereflisi olacaz?

Ftiha'ya, namaza balarken, du ederken, yemekten, imekten sonra,

aksrdktan, uyandktan, tuvaletten sonra, konumaya balarken ve bitirdikten sonra, arabaya bindikten ve kazasz belsz indikten sonra... El-hamd lillh demeli, bylece en gzel, en ksa duy yapm olmalyz.

Hamd, ruhlar Allah'a balayan mnev bir badr. Gerek anlamda hamd,

Allah'la kul arasnda hibir engele msaade etmez. Hamd, insan Allah'la devaml irtibat olan bir varlk haline getirir. El-hamd lillah' sk sk uurluca gnlk konumalarmza, gncel davran ve eylemlerimize katk ederek, Allah'la bamz her dem tazelemeli ve kuvvetlendirmeliyiz. Unutmamalyz ki, bu ba, bu

hat koptuktan sonra, hat kopukken telefonla ses karya ulamad gibi, Allah'a ulamaz niyazmz, ricamz.

Hamdetmek, kretmek; iyimser olmaktr. Hayata gzel ve olumlu

pencereden bakabilmektir. Mutlu olabilmek, mutluluk elbisesi giymektir hamd. ikyeti ve karamsar karakterlerin karartt karanlk insanlarn dnyasn ancak hamd uuru aydnlatabilir. Hamdedenlerden kld iin hamd olsun O Hamd'e.

Ve hru da'vn eni'l-hamd lillhi rabbi'l-lemin: Dvmzn sonu

lemlerin Rabb Allah'a hamdetmektir. 1- Kur'an'n Temel Kavramlar, s. 160 2- A. nal, Kur'an'da Temel Kavramlar, s. 446 3- . Eliak, slam ve Sosyal Deiim, s. 32 4- Y. iek, F. Yldz, Hamd Rabb, s. 13 5- slam Ans, Diyanet Vakf Y. c.15, s. 448 6- Y. iek, F. Yldz, a.g.e. s. 40 Hamd le lgili yet-i Kerimeler

a- Hamde Layk olan Yalnz Allah'tr: Bakara, 267 ; Nisa, 131 ; Fatr, 1, 15, 34; Kasas, 70 ;

Ankebut, 63 ; Sebe' , 1, 6 ; Fusslet, 42; brahim, 1, 8; Hacc, 64; Buruc, 8 b- Btn Varlklar Allah'a Hamdeder: sra, 44 ; M'min, 7 ; Zmer, 75. c- Hamd, Alemlerin Rabb Allah'a Aittir: Fatiha, 1 ; En'am, 1, 45 ; A'raf, 43 ; Casiye, 36 ; Kaf, 39

; Kehf, 1 ; sra, 111 ; Ta-Ha, 130 ; Ra'd, 13 ; M'min, 55, 65 ; ura, 55 ; M'minun, 28 ; Rum, 18 ; Saffat, 182 ; Yunus, 10 ; brahim, 39 ; Lokman, 25 ; Neml, 15, 59, 93 ; Hcr, 98 ; Teabn, 1 ; Zmer, 29, 74 ;Tur, 48.

Hamd le lgili Baz Hadis-i erif Kaynaklar Buhari, Edeb 126, Ezan 155, man 19; Mslim, Taharet 1, Msafirin 84, Zhd, 69; Tirmizi, Birr 35 ; Ebu Davud, Edeb 9, 11, 18 ; bn Mace, Nikah 19. Msned, II, 257, 259, 303, 388 ; III, 32, 74 ; IV, 278, 375 ; V, 211, 212. Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar 1. Tefsir-i Kebir, Fahreddin Razi, Aka Y. c. 1, s. 307 ve devam

2. Hak Dini Kuran Dili, Muhammed Hamdi Yazr, Eser Y. c. 1, s. 56-62 3. Fi Zlalil- Kuran, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1, s. 36-37 4. Hadislerle Kuran Tefsiri, bni Kesir, ar Y. c. 2, s. 73-78 5. Tefhim'l- Kur'an, Mevdudi, nsan Y. c.1 s. 40-41 6. ifa Tefsiri, Mahmut Topta, Canta Y. c. 1 s. 62-63 7. Hamd Rabb, Yakup iek, Fahrettin Yldz, Bir Y. s. 7-41 8. slam Ansiklopedisi, Trkiye Diyanet Vakf Y. c. 15; s. 442-445 ve 448-449 9. mil slam Ansiklopedisi, mil Y. c. 2 s. 320 10. Namaz Dualar ve Sureleri, Ali Akpnar, Suffe Y. s. 78-79 11. slam ve Sosyal Deiim, hsan Eliak, Bengisu Y. S. 31-33 12. Sorularla Fatiha Suresi, Zabit Ali Durmu, Ali ipak, YendaY. s. 74- 93 13. Fatiha Tefsiri, Azad, s. 51-54 14. Fatiha zerine Mlahazalar, Hikmet Ik, Nil Y. S. 107-114 15. Hamd, mam Humeyni (eviren, M. Kerim Sekin), Endie Y. 16. Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s. 442 17. Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimolu, nklab Y. c. 1 s. 41 18. Esenlik Yurdunun ars, Celaleddin Vatanda, Pnar Y. s. 137-144 19. Fatiha Suresi ve Trke Namaz, Sait imek, Beyan Y. s. 36-39 20. Esma'l Hsna erhi, Ali Osman Tatlsu, Yamur Y. s. 154-158 21. Ayet ve Hadislerde Esma-i Hsna, Metin Yurdagr, Marifet Y. s. 184-185 22. Esma'l-Hsna erhi, M. Necati Bursal, Erhan Y. s. 216-218 23. Onun Gzel simleri M. Nusret Tura, nsan Y. s. 103-104 24. Esma'l-Hsna Afifddin Sleyman Tilmsani, nsan Y. 85-87 24. Esma-i Hsna'dan Esintiler, Sadettin Kaplan, Marifet Y. s. 115-116

Ve'l Hamd li'llahi Rabbi'l Alemin

Sbhanek Allahmme ve bihamdike ve ehed en la ilahe illa ente vahdeke la erike leke ve Estafiruke ve etb ileyk.

Derleme Ebu Abdulmmin Tekin. bin Muharrem. el-Kayseri E-Mail dayioglu_@hotmail.com

E-Mail tekin_mihci@hotmail.com

BELGIQUE 2001 - 2013

https://www.facebook.com/tekin.mihci https://www.facebook.com/groups/islami.e.Kitap.indir/files/ https://www.facebook.com/groups/Tevhid.Selefi.Daveti/files/ https://www.facebook.com/groups/129830423826445/files/

H A M DHamd; Anlam ve MhiyetiKuranda Hamd KavramHamd, "vg" ve "kr" Kelimelerinden Daha Zengin AnlamldrHamd Kelimesinin artrdklarHamd, Allah'a Aittir; nk...Hamd, Tm Organlarla ve zellikle Kalple YaplrBunca Nimet, Bunca ikyet; Hamdetmeyen Bir Toplum OldukHamd, Hayata GlmsemektirHamd Bilinciyle Hayata Bakbdetlerimiz ve HamdHer Nimetten Sonra, Her Vesileyle Hamd, Srekli...Hamd ve Gnmz nsanHamd man likisiHamd uurunun Mslmana Kazandrdklar