hawlati dosya

2
8 دؤسيةتي هاو[email protected] 2011/6/29 مة ضوارشةم)744( ذمارةرى كوردستانو ةت لةباشوَ ثرسى دةولكةش بة ش �ة ثي م�وح�ازةرةيق��ي ئ�ةم دة، كة لة كراوة) بؤ طةلي كوردزاديئا( كؤنفرانسي بةسترا.نا دا لة ظييةن1992/10/3-2 زانكؤي سةرؤكي)مونش( فيسؤر ثإؤني مرؤظدا،ثؤإ لة ياساكامانياو ثس مني ئةل بريدو مرؤظ دؤستانةي،زابؤضوءني ئا بةهؤي راو، بة كردووة يا شكاتيان ليمان كاني ئةل راستإةوةدووة، ديارةيان ك�رؤر طوناهبار تيرري ثشتطيابا، ئةميش دكتؤرا ذي ئةطةر مونش لة توركيك لةسةر ي ي ئاسا ضةند سال شكض ئيسماعيل بيية بةنديخانةوي دةخراواك�ة رة شة ردو كي كودةكرا. كار بي)90( نيية لة ساوةينة كؤل ئةم لي) رطسةجاإي ني عوسمان ن حسي( نداوةدةكا نةقةيةك لة بي و بة ضةند ئةلرةةتي بة عة كردوويوة.وكرايةدا ب)تحادا( رؤذنامةي مةعروف إاني: د. هةذار وةرطي بةشى شةشةم تة دةبي كوردي ةتي رؤناني دةول-12 ي كوردستان، و طةشةكردنشكةوتن ثي هؤي شةثؤلي ةتة دةول ئةواني بنياتن بة تةنهاون بؤ ئ�ةوروث�اوارةب��ون��ةو ئ��اوروة ت��ة ئةوروثايوة، تة وردةبي هيؤضكردن كؤك وستة ناك وي باري هةل ر وا لةذي رؤذئات. ني ي دةنالندا ؤزةكا ئالةكانيسيكيي ك ديبلؤماتة-:وةتا ئة ملهوإدا م و ني زال ةتا دةول ةطةل ئةوروثا ليانكةنةن و دةكةكيان دةن، ثإضة هاوثةيمانش لة ئةنجامي ئةونة، ئةوانياني ئةو طة طي، ثةناوارةدةبنكةن و ئا كؤضدة سياسةتة تة دةبين، ئةم سياسةتة ن وروثا دةهي بؤ ئةنيتري طةي رؤذ بة رؤذ زؤرإةزاي هؤي ناييةكان.ةر بيانةرانب ئةوروثا ب خواز نوي دةرةوةي كي سياسةتيوةوةدا ن��ااسةتي سي ةطةل لت ودةبي ثتةبةران ثةنا ةطةل ويستة ل ت ثي وةست بي ثةي بؤؤضكردن كاساي ي و بينطفراوان سنرةوة سةكانةي ضةك ئةو لةسةر مانيا ئةل ذين. دابإيوةينطدانةرةوة رةانةي سة ئةو راستي كورد، بةةرانبةر ب ئةوروثايةاسةتي سي كي وةزيري-: ديةكيونةي نمو ئةمةش ةطةلوة لكاتة بيردةسيكيانة ئابوءري، ك بآ راندا ئي وةكؤرستي تير كي ةتي دةولةدا، د ثي ��ذة دريةتي دؤستايةإزب��وءن و ةطةل ل يش سالدين ضةن وة بةهةمانشيو لةسةرةوةي�ش طرةي دةر راق وةزير عيهاني جي شةإيني كاتي ري ديةتي دؤستايو جؤرة توركيا، بة ةطةلم دةك�ات ل يةكة ذاوي خةنة طي�ري ناوخؤ دة وةزي ي هةظالبةرانني ثةناروا كا ةطةلوة لنطاربوءنةرة بةكةن مانيا دة ي ئةلوة ة ، كة روو لة مالوارة و ئات. ناكري نتإؤلدي بؤي كؤ و ضيوةإؤكدا نا لة كوردي ةتي دةول-13 رذةوةندي بة لةوةشو ثي ي خال ئةميش)و-ورةك�ان ط�ةش�ارة( ) ةكاني بؤلميترؤ( رانةية،مي ئةو شاردةواةو مةرجي بةاي توركيشاوي كؤض و رةوي ناوخؤي رانة لي ئةو شا هةناسةيركياوةاني تو كورد لة كوردست كي ي ن، بؤية ئةو كاتة هةول ن و دةثإوكي بإيو ليو رةش وي ئةوة إانة ر دةدرآ بؤ طي زؤ توركياتيو رؤذهةرةوارانة بة روءت و ئا.)باكوءري كوردستان( ةتاني ي بؤ دةول كوردي ةتي دةول-14 ءدو س��و كوردستانيش داب� ةش� ك� ةريةتي ئةويي و كؤمة ئابوءرينجة، باريزا قاوة، نة دةبوءذيكةن ودة طةشة ةتانةيش دةول لةبرييوةيهاتي نةتةورةي دا كي طة بةشيت جبكريداني خةري و ئاوة بؤ خؤشطوزةراني وي عةسكةري دةزط��ا ط��ةروي تة دةضيركردني داطيمارو ثةوة، جاسوسييةكانة توركياة، سوثاي تةو ركةوي دة قوبرسي لينداةنيا لة كوردستا ة ت سال)70( م�اوةيستيش وي هةل هةمانمداوة، ئةنجاكي ضاةكاني ترةوة: ةتة دابةشكةر ت دةولةنيسبة بيةك ماوة ئيسرائيلدا ة طةل سوريا ل راق و عي راقيش ران و عي ون، ئي ي شةإ بو سةرقالو ماوةون، ئةطةر ئةيةك لة جةنطدا بو ماوة ئةووة تة رووندةبي بؤمانربكةين دة كورتانة تانة ان بة شي سامان و ثارةيتانة زؤربةي وةدةن.إؤيدكةن و بة فيرجدة خة كوردي بؤ كي ةتي ءدي دةول سو-15 ئاستةنطي لة تةنها دابةشكةر،تاني وزانجي كو قا نيية، بةل ئابوريكةوتي دةست دابةشكةري ةتاني ردي بؤ دةول ةتي كو دةول وت ني بةزي دةي مادي سنوري كوردستانرنط، ضونكة:قي طةكي ئةخطاتة ئاسؤي دةردو بةرنامةكانيةي كواندنةواسةتي تو سيشةوإة هةيان كوشتن بةكؤمةلؤرو تيرقي ك�رؤك�ي ئةخورةي ب�ؤ�ان�ي ط���ة زي هةية،رةبي و فارسي توركي عة طاي كؤمةل رؤذانةي ئةميطةري و وةحشيةتيءإاندي د)رامبؤ( بآ موحاسةبةية، كوشتني ةتان دةول ران راق و ئي عيبةراتي موخارك و ي تورضكبإو طوإب��ةي زةيان ديبلؤماتةكان وكةن و بة دة طايانة لةو كؤمةل ول زامي قوكةن،تي دةان سوكاية شةخسيةتيادي بونيشةي كورد ن كي ي يدةل كة ثيوة لةراستيدا ئة نةماني توركوشةي مان و تيشدا كي لةهةمانكابيشة.رة فارس و عة بنؤإينة وردي ب��ة ئ��ةط��ةر-16 يشة عةمةلي ت كة كي كةوي، دةردة مةسةلةكةوستكردن لة ةت در كاني دةولتيكيية و ثراكراستنيةكاني ئؤتؤنؤمي و ثا عةمةليينطاوة هةين، بطرة طرانترو سةختتر نةتييةكان كةمايةردان و و ا دةستتي ةتد ءني دةول لةكاتي بو ذخايةن راستةوخؤو دريوةيكردنة لةسةرUN ئةنداميضونكة( ويستة ثي كةمتر و رن مؤدي ةتي دةولةكاني مةترسيي) يتكةيناري دةشني رةدا ثي كورد كة لي خوازي نوي و ئؤتؤنؤميةكاني مةترسيي لة هةرطيزئةطةر( ينتر نةتييةكان زؤر كةمايراستني ثا.)ت بي مةترسييةكان ب جوطرافي لة سنوري باس رةدا لي-17 ئةم و ناكةم كوردستانيية ةتة دةول ئةم م: ل دةهي م جيبآ وةش بةسيارة ثر ك��وردي ��ك��ي ��ةت��ي دةول ب��ؤ ض��ةن��د؟)رةب عة ةتاني دةولوةك( ت دروستنةبيي ن�ةب�آو ضةند�ي ك��ورد �ك �ةت�ي ب�ؤ دةولني دابةشكةردا؟ ةتا دةول ئؤتؤنؤمييةكيش لة زي تي كةه�اي�ة وةاستتر ر باشتروئاسني( تة دؤطماو نةبيوستكردن ةت در دةول كي ني خةل ن با كؤمة طةإي لي) سارد كوتانتنةبةريبدةن، طر كوردستان خؤيان بإيارت دةضي ثييةك طاضارة ري و بةديل ضةنديةوة ئة تةنها من ئامانجيت، نةبي خراثماني ئةفسانةو �ةت لة ئاس زي دةول كة تيودي تابو، ضير زةوي تة سة دابةزيوة غةيبة شايستةو كي تة دروشمي بي زة ب نةكرآ ئةو تيت. بؤ بكرينطةوازي با كوردين ةتي ي دذي دةول طانة ئةو بةل كوردي زؤرن ةتي دذي دةول طةكاني بةل ن دةكري لةسةرتريشيان زؤر دوان و باس و ليتين لة و بري كي ستي وي هةل ك� وردي ةتي دةول-1 ت، ني قي دةخول فراوان وي ريشةياسي سي كو ني دابةشكةردا، بةل ةتا دةول نةك تةنها لة دةيانيشدا، ضونكةتاني دةرةوة ة دةول لة ةتاني دةولانةي دوذمناسةتي سي ة سال ضاوثؤشي ك�وردس�ت�ان داب��ةش��ك��ةري دةرةوةش ةتاني دةول بطرة دةكرآو لييكةن، ئةم واقيعة لة دة شيان ليري ثشتطييانبلؤماسييةكان دي و ةت دةول دةزطاكانيي، ئاساي كي و عادةت و كارية نةريتوةت بوح سالان مةزدانى: عةدن سا ثارتةستى وي هةل ئايا:ت��ي ه��اوونىستبوسى درو ثر سياسييةكان لةسةر نى سةنطي دة هةل ضؤن ك�وردى ةتى دةولراتيذ و خاوةن ستم رووةوة توانية لة ثيين؟يكراون كى ديار ئامانجيستيان وي لة راستيدا هةلةحمود عوسمان: د. م كو خؤشيان نةك هةر باش نيية بةل باش نيية، يةكتريان س�الدين ضةنندا وخؤيا ني لة وان ثةكةكة نموءنةى شةإى نيوة، كوشتو وان كوردى ، شةإى ني تى ةكي ثارتى و ي ةطةل لروةها هةت، كوردى رؤذه�ةورو باشو كورد لة كوردستانى وان خودى شةإ لةنيوة.ت هةبور كوردستانى رؤذهةو باشو جؤرة وترة ور هي بارودؤخةكةستا ئي باسى ويان وان لةني هةيةيةكيوةندي ثة كى م كاتيراداية، بةيى لةئاوةى نةتة كؤنطرةوة جارى بةداخةوة زؤرمان لةكيس ضو ةتانى دةول داوىونةتةتو كةووةاهةبو ويوةندىونة لةبةر ثةبةريش بؤنمو دةوروور باكوورو توركيا كوردى باشو ةطةل لان كوردى ر نى ئيون، بةثي بةطذيةكترداضو واندا لةنيطذةيانور تةن باشوت و رؤذهةراتيذى ستدةوارين ئوميوة.ستبو درويةىوةي نةتةو كؤنطرةت و ئة ان هةبي خؤيوةىت بؤ ئة بةستريت ب وةدةكري كة باسى لي بؤ ئاشتى يان ديارى بكةن،ك ذيراتي ست كةواوةى بؤئةت بي ديالؤططؤو طفتوت و لةبير نةضيوةيى خؤيان حيسابى نةتةى يةكتر بن. هاوكارت دةبي ك��ورد دةثرسين:ت��ي ه��اونكاريى بارودؤخ و دةستىوةإوانى طؤإا ضا ضارةى بإيار لةمافىوةىت بؤ ئة تان بي و ةت بدات، وستكردنى دةولوسين و در خؤنووةدا نا ةكانى لةم ثي ت خؤى هةول ان دةبي ي بخاتة طةإ؟ك مافى هةر ميللةتيةحمود عوسمان: د.م هةر هةية،وسى ضارةنويكردنى ديارتى توركيا، لة وى كةوةك جطة لة كوردي دةكات، خةبات راق عي ء ران ئي سوريا،وةيش نةتة خةباتىت دةبي كوردانة ئةوندات لة ثارضةكا ةك بي بكةن و ئاطايان لةيوسى خؤيان مافى ضارةنو و ئامادةش بنرةى خؤيان دروستن و ق�ةوا ن بةكاربهي بارودؤخنكاريىتى طؤإات لةكا ن، دةبي بكةت با ي ت نةك بل يانةت هةبيو ئامادةكاري ئةيانةنكاريت دوايى ئةو طؤإا بينكاريى ب طؤإا، كةس شت بؤ بكاتمان بؤ دروست شت خةباتى بؤ خؤتت ناكات دةبيؤ دروست تةيت و ئامادةسازيت ى بؤ بد بكةيت و هةولى ئةطةروة ب��ؤ ئ���ة �ت ب���ؤى، ك�ردب�ي مى و هةريوةيى ونةتة يةكى نينكاري طؤإا تؤوةشة كى لةبار هاتة ثي ى دؤخي ناوضةي نيت. نيت بةكارى بهي بتوا ى ابردوودا هةولين لة ر: دةبينتي هاووة هةر لةبيستةكانة ثارتة سياسييةكاناذيك وون تا كردةمى ثارتى خؤيبو لةسة كوردى ةتى ونى دةولستبو ثاسؤك بؤ دروهؤكارةكاى لةك ةكي يوة، نةطرتو سةرىيةكان ثارتة كوردي طوتارىونى يةكنةبو ة ية هةمان هةل توان شدا ثيستا ، لة ئيوة بو ثارتةكانوةو تة دةبي دووب��ارة خةريكةادةن و لةم بابةتة نرة خؤيانك يةك بة وةن؟ةكانى خؤيانييوةنديكى و ثة خةريكى ضات ئاماذة دةكري بؤ ئةمةةحمود عوسمان: د.م دةرةوة و هؤكارةكانى بؤ هؤكارةكانى يان كة رؤلردوو هؤكارة بكةين، هة ناوةوة شؤإشى لة مة ئي بؤنموءنةوة، ه�ةب�و باشمان ريزةكان بارودؤخىولدا ئةيلوون يةكطرتو تاخانةقيزاخؤوة، هةر لةوة بودةرةوةم ل��ةون، ب�ةست ب��و وي يةكهةلدةكراو هيض مة نة كيان بؤ ئي هيض حيسابيدةكرد، نة مةى ئي مةرحةباىك ةتي دةولوة هؤكارىاهةبووة جارى و ضةوانةشة بةثيشةمان لة م كي، بةوةة زؤر باش بو دةرةووة. يةكإيزى ثارتةكان هةبوك دةنطى و يةنةى كة لةكؤندا ئةزموءنا بةراى من ئةواذيك وون ض كن ض ثارتى خؤيى بوو هةبووةجيان هةبو و ئامانسؤك راستة دروشم ثايبةنة بنتوانيوة نةيام بةوةدا، نا ثي لةممينةىو زةكة بناغة ضونوة،تيكةى ثراك بوار واى بؤنةيةكىنتوانيوة زةميو نةياوة نةبووةشة رةو ثيوست بكةن ئةو ثرسة بة دربةن. ب كى اري ثرسي لةت مانةوي دة:تي هاوايبةتتان بةتدةدا بثرسين بؤضى و سا ةتى ونى دةولستبو لة درو نى دراوسيتا ووةو دةترسن؟ نة ةمي كوردى دةسل ةتى ونى دةولستبو دروةحمود عوسمان: د.مت لةسةريةك ثارضة بي ك�وردى ئةطةر بوةو ثارضةكان بةيةكةت هةمو دةبيت، نابيتى توركيا لةت يةكةم: و بن ئةطةر واش بيرياوت بؤ سو ى دةترسيتةكةونى و لةتبو، دووةم: راستة هةمان شت راقيش ران و عي ئيةيان هةيةطةزثةرستان كى رة يةتي ئةوان عةقليةكىيةك، لةةر بةكورد ئةمة لةةرانب بةت ئةمةريكاوتانى وةك سؤظي ترةوة و تةماشايةك وة بةشي دؤخةكة ئةوروثا ران و ندى بةغداو ئيرذةوةكةن كة لةبة دةون، ئةواناندابو ئةو ةطةلاية و زياتر ل توركياكةن،ى كورد نا سةيرةكى جيوةيكو نةتة وةكةن كةماشاى دةيةك تةوةك نةتة وة كو بةل ران. ا و ئي سوريركياو تو راق و كة لة عي بةشيةكورةب و فارس تاو: باشة عةتي هاو ردةستى دا لةذيوةيان دة ى ئة خؤيان هةولو رزطاريان بوت و ان بي عوسمانى رزطاريروةر و نيشتمانثةوةدؤست بة نةتة خؤيانستا كورد هةمان م كة ئيدا، بةم دة ة لة قةلبةن،ز ناوى دةاى هةية بؤ بةجوداخوا داوواية؟ند رة ئةمة تاضة واي�ة،وة ئ�ة ي بةل�ةح�م�ود ع�وس�م�ان: د.م خؤى كة هةية ميللةت زؤر بؤنموءنةيةك بؤوارة قةوة بؤ ئةباتى كردووة خةمت، بة زاد بي بكات و ئا خؤى دروست كى تر ى كة ميللةتيوة تةسةر ئة ك دي كاتي ئةو دذيةتى لةبةرت مان شتى دةوي كة هةارم كورديش دةو ان، ئوميرذةوةندى خؤي بةنةية كةمي كةيةكوة نةتة كة نةيةت لي واي نةداو ى ثي بكات ري خؤى لي مافى داواىى دذيةكةو ك ، ئةمة شتي زةوت بكات مافى لي روودةدات،ت ئةمةية لةزؤر و دوو رووي كى ت بؤ خةل يانةوي بؤ خؤيان دةى كةوة ئةت. تر نايانةويين لة فةلةستين دةبين مة ئيت�ي: ه�او �ةت ونى دةولستبوس بؤ درو هةمان ثرك ةنيي ت، هيض كراوة و داوا دةكري ة ل طةزيش ناوى بةجوداخوااكةن ونبارى نوا تاابةن؟ ن ةطةل مةسةلةى كورد لةحمود عوسمان: د.ميةوةيةكةش ئةوازيزة، جياوا فةلةستين جيان، فةلةستين ةطةلرةبى ل ةتى عة دةول)22( كةمى ئيست��ى و)54( تدا لةهةمانكارةإاى س��ة ئةمةك��ةن دةريان ثشتطيندة هةرضة ت�ر، �ةت�ان�ى دةول ثشتى ثال ن ل و ناهي ستن بةرهةلو ئيسرائيل ئةمةريكات. بي ب بةجي جي واقيع ئ��ةرزى لةسةر كراوة فةلةستين بؤوةى ئ�ة بةكورتىكراوة، بؤ كورد نةوة ةتانة ن دةولية لةك لة دونيا دؤزى ةتي ستا هيض دةول تا ئي تةإوو. دووجار هةولخستوءة كوردى نةشةى كيوةةتيية مرؤظاي ل��ةرووى درا يةكةمجار دونيا، لة تةإوو بخري كوردنطؤليا وةك ةتى مة دةول1963 ى لة سالوةى لة نةتةانةى ويست ةت دةولك لة ةكي ي سياسى ئاستى لةسةروةكان يةكطرتو مة بخاتةإوو، شةى ئي و مافى مرؤظ كي فشارى بةيدا كؤتا ساتةكانى لةم بة كشاندةوة بابةتةيان ئةو سؤظييةتةكان ى مجار لةسالكرد. دووة نةو كارةيان ئة ةتى كانى دةول ثارتة ة طةل مة ل دا ئي1967 لةوكة بضو دوورطةيةكى كةيسلةندا ئاايةندةنافي ئةسكة �ةت�ى دةول س��ةرووى لةسةر ك�ردنزيمان راوةووينة كؤبووةىونةى ئةم بابةتة لة كؤبو خستنةإووك ثاش ضةند رؤذيوةكان يةكطرتووة نةتة بة فشارى ئةمةريكانديش ةتى ئايس دةولةبةستموة. مونةة ثةشيمان بو ن ي لةو بةلوة نةبو ذوو مي ذايى بةدري كةيةوة ئةى باسى ئةمرةسمك بة ةتي ك دةول رؤذي بكات ثشتيوانى ليرد بكات وشةيةى كو كي و باسى تة ني ت بضي دةبيشةية ت ئةم كي ي و بلوةكان. يةكطرتووة نةتةوةكانى كؤبوءنة لةناوخؤى خؤىندة بؤية كورد هةرضةم داية، بة ونى تي ةتبو دةول مةرجةكانى بةتاندراوة و، بوارى نةرووى دةرةوة لةشةيةكى بةكي وكردووة نة ليريان ثشتطيوة دةستيان بيانو بةو زانيوةيان ناوخؤي �ك ا ك�وردي. ل�ة توركيداوةرن��ة ��وة ت��يؤريستة، تيرت ي يدةل كا ثي ئةمةريوة تة ي دةجولن،زان ناؤريست بةتير توركيا حكومةتىاكةن.ى كورد ن ران ثشتطير ا و ئي لةسوريوة جيؤثؤلةتيكة ل��ةرووىت��ي: ه��اووةشة ثي تة دي كة طرفتانةى لةوك ةكي ي كوردستان ةتى دةولونىستبو درو بؤوةىية ب�ؤئ�ة ��ط��ةى ئاوي ون�ى ري ن�ةب�وونىة، ئايا بوتانى ترةو ة دةولت بة مانبةستي بوة ى ئة ن جي دةتوان تاضةندةكان فإؤكةخانة بكات؟وى ئةو طرفترةبوو قةوة ثإبكةنة طةى ونى ري نةبو�ةح�م�ود ع�وس�م�ان: د.م ئةطةر تر طرفتةكانى لة كة ةكي ي ئاويى كوردستاناي�ةوى ه�ةب�و �ط�ةى ئ��او ري هاتوضؤيةكى بواية،ريايةك دة خاوةنىو،از دةبوة زؤر جياو سةربةستى هةبواي دذى خؤمانفياكةى جوطرا بارىم بة بةفإؤكةخانةشب� ارةت س�ة خؤمانة، مانى رو سلي انة لةهةولي بةم دوايندة هةرضةوةوطة بؤ بةستنة كى طرن وة، هؤكاريتة كراوةم هاتوضؤى، بةدةرةوةديمان ب�ةيوةن ثةابى هةية، بةسةرش بؤ دةرةوة حيس فإؤكة خؤى مةرجى كيشدا بإؤى تي ر دةول هةها سةربةست نييةكى رةية وة ة و بةشي هةيتوضؤدا. لة ها بؤ رد هةولدا كوستا لة ئيتي: هاوت يانوةيى بدا كى نةتة ةتي انى دةول ن كهي ثي كة ةتةى دةول ئةووةى بؤئة بكات كار ةتى دةول بةك تاكي هةرت دةبي دروستيةك بؤ ئةووةة نةتةبنت و ب بزاني خؤي ةتة؟ دةول هةولت دةبي كورد عوسمان:ةحمود د.موةكانىو نةتةت هةمو كى هةبي ةتي ات دةول بدن، ئةطةرنى بزان ةتةكة بةهى خؤيا ناوى دةول و وستكرد لةنيى تاك در وةيت رؤحى نةتةيت ووة رؤشتةكدا بةو رؤحيةتةوارةي قةت ت هةبي ةت دةول مافى تؤيةوة بزانى ئةكةوة نةتة وردة وردة بدةى بؤ ى هةولو تاكةكانىكة هةمووةكةيتةدةورى كؤدة لة ةتى خؤيان دةول ةتةكة بة دةوليةوة ئةو نةتةت دةطرن. ة ن و ثشتى دةول بزانا ثشت بةست ان تائي كوردستتي: هاوانى ن ت لةرووى هي بةستيتانى دةرةوة دة وايبةتذانةى خؤى بةتستييةكانى رؤ داوي ثيورى رخانى ئابو نى خؤراك، بةطشتى ذي نا هيت قورسايى ة دةتوانيم بارةو كوردستان بةت؟ بطري ةت هةل نى دةولامةزراند دشة ة لةكي ك ةكي ئةمة يةحمود عوسمان: د.م دروست ةت ت دةول ةكان ئةطةر بتةويرنط ط هةية. شت س�ي بةت ويست ثي بكةيتورى ئابو بناغةيةكى ويستة ثيةكةميان يت، هةبي باشتورى ئابو كى رخاني ذي و باش كى ئاستي تاوانيت بتوةى ئ��ة بؤوشى تو ئةطةريتبةست ب بةخؤت ثشتوروبةر،تانى دة و ةطةلوى ل قةيران بوطرىت بةر ك هةبي زي ستة هي وي دووةم ثي، وست دةكريات كة در ةتة بك و دةول لة كت بةرهةميدجةو بو ويستة يةم:ثي سيتىى و و ت بذي بتواني نةوتةكوت و هةبي ةك لةو سيض ي مة هي ت. ئين بكةي دابي ثيغداوة بؤيية، بودجةمان لة بة ن ةمان خالدةرةوة بؤيمان لةمةنى خواردة زؤربةت ديورى رخانى ئابو انراوة ذي، ضونكة نةتوت ديت، لةرووى بريوة بشة رةء ثي كوردستان بةةرطةمان هةية،شم زى ثي راستة هي زةوة هي ت ليطريت بةر ة نيية بتوانيو رادةيم بة بةرنطىورى ط رخانى ئابو ذي بكات. بةهةرحال كةمرمان بةرهةمدا ث�رؤذةىدراوة نة ثي بكات و دا كارى تيت ك بتواني كة خةلوة هةبوت. بةرهةمى هةبي لةسةرستين كراوةى بؤ فةلةوة ئةحمود عوسمان: د.مكراوة بؤ كورد نةوة ةتانة ن دةولية ةت لة ثرسى دةولداتي هاو رؤذنامةى كى يداري د لة كورد ديارى كةسايةتىسةتمةدارو سيا لة ثرسىمان باسةحمود عوس دكتؤر ميةن لة دةك�ات��ةت دةولونىستبو درو وانى رد ضاوةرت كو ة نابيواي ي ردةوة و ثي كويةكان ئةو مافةىنكاري ا ت كة طؤر وة بي ئةويدا نا ت خؤى لةثي ت و دةبي بةخشي ب ثي ثارتةت ي و دةلؤى بخاتةكار. ئةى خ هةول و ئامانج ي�ةك خاوةنىيةكان كورديواية ي ئةم ثرسةو ثيين لةسةرراتيذ ن ستةتى ونى دةولستبوسى درووةى بؤ ثر ئةوة بؤةتانة ن دةولية لةستين كراوة فةلةكراوة كورد نة كـوردي بـــــ كي ةتي دةول لة ضةسثاندنـي ئاشتـــــــ ك����ورد* كى ةتي دةولت دةبيو �ت ب��ؤ هةمو ه�ةب�يت وةكان بي نةتةونىستبو * بؤ درو كاتى زؤرمان ةت دةولةستداوة لة دهاية وةاستتر ر باشترووستكردن ��ةت در زي دةول كة تي)ي سارد كوتانئاسن( تة دؤطماو نةبي كي خةلني كؤمة با ن طةإي لي بإياربدةن، خؤيان كوردستان ب��ةدي��ل و�ةب�ةري ض�ةن�د ط�رت�ن خراثت دةضي ثييةك طاضارة ريية كةوة تةنها ئةجي منت، ئامان نةبيماني ئةفسانةو ةت لة ئاس زي دةول تي زةوي، س�ةر تة دابةزيوة غةيبة تة بيزة ب و نةكرآ ئةو تيدي تابو ضينطةوازي شايستةو باكي دروشمي ت بؤ بكري

Upload: hawlati-hawlati

Post on 09-Mar-2016

218 views

Category:

Documents


5 download

DESCRIPTION

hawlati newspaper

TRANSCRIPT

Page 1: hawlati dosya

هاوآلتيدؤسية8 [email protected]

ذمارة )744( ضوارشةممة 2011/6/29

ثرسى دةوَلةت لةباشوورى كوردستان

بة ثَيشكةش م��وح��ازةرةي��ة ئ��ةم دةق��ي كؤنفرانسي )ئازادي بؤ طةلي كورد( كراوة، كة لة

2-1992/10/3 دا لة ظييةننا بةسترا.ثإؤفيسؤر )مونش( سةرؤكي زانكؤي •مرؤظدا، ياساكاني لة ثسثؤإ ئةَلمانياو بريمني دؤستانةي، مرؤظ ئازادو راوبؤضوءني بةهؤي بة لَيكردووة، شكاتيان ئةَلمانيا راستإةوةكاني ديارة ك��ردووة، طوناهباريان تيرؤر ثشتطيري دكتؤر ئةميش ذيابا، توركيا لة مونش ئةطةر لةسةر ساَلَيك ضةند ئاسا بَيشكضي ئيسماعيل بةنديخانةو دةخراية رةواك��ةي كَيشة كوردو

بَيكاردةكرا. )90( ساآلني لة لَيكؤَلينةوةية ئةم •نَيرطسةجاإي( عوسمان )حسَين نةوةدةكاندا كردوويةتي بة عةرةبي و بة ضةند ئةَلقةيةك لة

رؤذنامةي )اتحاد(دا بآلوكرايةوة.وةرطَيإاني: د. هةذار مةعروف

بةشى شةشةم

دةبَيتة كوردي دةوَلةتي رؤناني -12هؤي ثَيشكةوتن و طةشةكردني كوردستان، شةثؤلي دةوَلةتة ئةو بنياتناني بة تةنها ئ��ةوروث��او ئ��اوارةب��وون بؤ ت��ةروةن��ةو ئةوروثاي هَيوردةبَيتةوة، كؤضكردن و ناكؤك هةَلوَيستة باري لةذَير رؤذئاوا

ئاَلؤزةكاندا دةناَلَينَيت.كالسيكييةكاني ديبلؤماتة ئةوةتا:- ملهوإدا و زاَلم دةوَلةتاني لةطةَل ئةوروثا دةيانكةنة و دةكةن ثإضةكيان هاوثةيمانن، طياني ئةو طةالنة، ئةوانيش لة ئةنجامي ئةو ثةنا ئاوارةدةبن، و كؤضدةكةن سياسةتة دةبَيتة سياسةتة ئةم دةهَينن، ئةوروثا بؤ هؤي ناإةزايي رؤذ بة رؤذ زؤرتري طةالني

ئةوروثا بةرانبةر بيانييةكان.نوَيخواز دةرةوةي سياسةتَيكي ن��اوةوةدا سياسةتي لةطةَل ثتةودةبَيت ثةنابةران لةطةَل ثَيويستة بَيت ثةيوةست بؤ كؤضكردن ياساي و بين سنطفراوان سةرةوة ضةككانةي ئةو لةسةر ئةَلمانيا

دابإَيذين.رةنطدانةوةي سةرةوة راستيانةي ئةو كورد، بة بةرانبةر ئةوروثاية سياسةتي وةزيرَيكي دي:- نموونةيةكي ئةمةش لةطةَل بيردةكاتةوة كالسيكيانة ئابوءري، بآ ئَيراندا وةك تيرؤرستي دةوَلةتَيكي ثَيدةدا، درَي��ذة دؤستايةتي وةإزب���وءن لةطةَل ساَليش ضةندين بةهةمانشَيوة لةسةر طرةو دةرةوةي��ش وةزيري عَيراق جيهاني شةإي كاتي دَيريني دؤستايةتي جؤرة بةو توركيا، لةطةَل دةك��ات يةكةم طَيذاوي دةخةنة ناوخؤ وةزي��ري هةظاَلي بةرةنطاربوءنةوة لةطةَل كارواني ثةنابةران و ئاوارة، كة روو لة ماَلةوةي ئةَلمانيا دةكةن

و ضيدي بؤي كؤنتإؤَل ناكرَيت.ناوةإؤكدا لة كوردي دةوَلةتي -13بةرذةوةندي لة ثَيشووة خاَلي ئةميش ط��ةورةك��ان-و( )ش��ارة )ميترؤبؤَلةكاني( توركيايةو مةرجي بةردةوامي ئةو شارانةية، ئةو شارانة لَيشاوي كؤض و رةوي ناوخؤي هةناسةي توركياوة كوردستاني لة كورد لَيبإيون و دةثإوكَين، بؤية ئةو كاتة هةوَلَيكي و رةش ئةو طَيإانةوةي بؤ دةدرآ زؤر روءت و ئاوارانة بةرةو رؤذهةآلتي توركيا

)باكوءري كوردستان(.دةوَلةتاني بؤ كورديي دةوَلةتي -14س��وءدو كوردستانيش داب��ةش��ك��ةري قازانجة، باري ئابوءريي و كؤمةآليةتي ئةو دةوَلةتانةيش طةشةدةكةن و دةبوءذَينةوة، لةبري نةتةوةيي داهاتي طةورةي بةشَيكي بؤ خؤشطوزةرانيي و ئاوةداني خةرجبكرَيت و عةسكةريي دةزط��ا ط��ةروي دةضَيتة داطيركردني ثةالمارو جاسوسييةكانةوة، توركيا سوثاي دةركةوَيتةوة، لَي قوبرسي كوردستاندا لة تةنيا ساَلة )70( م��اوةي هةَلوَيستيش هةمان ئةنجامداوة، ضاالكي ترةوة: دابةشكةرةكاني دةوَلةتة بةنيسبةت عَيراق و سوريا لة طةَل ئيسرائيلدا ماوةيةك عَيراقيش و ئَيران بوون، شةإ سةرقاَلي ماوةيةك لة جةنطدا بوون، ئةطةر ئةو ماوة كورتانة دةربكةين بؤمان رووندةبَيتةوة ئةو وآلتانة زؤربةي سامان و ثارةيان بة شَيتانة

خةرجدةكةن و بة فيإؤيدةدةن.بؤ كوردي دةوَلةتَيكي سوءدي -15ئاستةنطي لة تةنها دابةشكةر، وآلتاني قازانجي بةَلكو نيية، ئابوري دةستكةوتي دةوَلةتي كوردي بؤ دةوَلةتاني دابةشكةري و دةبةزَينَيت ماديي سنوري كوردستان

ضونكة: طرنط، ئةخالقي ئاسؤيةكي دةطاتة بةرنامةكاني كوردو تواندنةوةي سياسةتي هةإةشةو كوشتنيان بةكؤمةَل تيرؤرو ئةخالقي ك��رؤك��ي ب��ؤ ط���ةورةي زي��ان��ي كؤمةَلطاي توركي عةرةبي و فارسي هةية، ئةم و وةحشيطةريي رؤذانةي دءإانديةتي دةوَلةتانة، كوشتني بآ موحاسةبةي )رامبؤ(

ئَيران و عَيراق موخابةراتي و تورك ي طورضكبإو زةإب��ةي ديبلؤماتةكانيان و بة و دةكةن كؤمةَلطايانة لةو قووَل زامي دةكةن، سوكايةتي شةخسيةتيان بونيادي كورد كَيشةي ثَييدةَلَين كة ئةوة لةراستيدا لةهةمانكاتيشدا كَيشةي مان و نةماني توركو

فارس و عةرةبيشة.بنؤإينة وردي ب��ة ئ��ةط��ةر -16مةسةلةكة، دةردةكةوَيت كة كَيشة عةمةليي لة دروستكردن دةوَلةت ثراكتيكييةكاني و هةنطاوة عةمةلييةكاني ئؤتؤنؤمي و ثاراستني بطرة نين، سةختتر طرانترو كةمايةتييةكان و دةستتَيوةردان دةوَلةتدا بوءني لةكاتي درَيذخايةن راستةوخؤو لةسةركردنةوةي UNئةندامي )ضونكة ثَيويستة كةمتر و مؤدَيرن دةوَلةتي مةترسييةكاني يت( نوَيخوازي كورد كة لَيرةدا ثَيشنياري دةكةين و ئؤتؤنؤمي مةترسييةكاني لة هةرطيز ثاراستني كةمايةتييةكان زؤرتر نين )ئةطةر

مةترسييةكان ببَيت(.جوطرافي سنوري لة باس لَيرةدا -17ئةم و ناكةم كوردستانيية دةوَلةتة ئةم

ثرسيارةش بةبآ وةآلم جَيدةهَيَلم:ب��ؤ ض��ةن��د دةوَل��ةت��َي��ك��ي ك���وردي عةرةب(؟ دةوَلةتاني )وةك دروستنةبَيت ب��ؤ دةوَل��ةت��َي��ك��ي ك���وردي ن��ةب��آو ضةند ئؤتؤنؤمييةكيش لة دةوَلةتاني دابةشكةردا؟

تَيزي كة وةه��اي��ة راستتر باشترو دةوَلةت دروستكردن نةبَيتة دؤطماو )ئاسني لَيطةإَين با كؤمةآلني خةَلكي سارد كوتان( طرتنةبةري بإياربدةن، خؤيان كوردستان ثَيدةضَيت ريََطاضارةيةك و بةديل ضةند ئةوةية تةنها من ئامانجي نةبَيت، خراث ئةفسانةو ئاسماني لة دةوَل��ةت تَيزي كة غةيبةوة دابةزَيتة سةر زةوي، ضيدي تابوو نةكرآ ئةو تَيزة ببَيتة دروشمَيكي شايستةو

بانطةوازي بؤ بكرَيت.

ئةو بةَلطانةي دذي دةوَلةتي كوردينبةَلطةكاني دذي دةوَلةتي كوردي زؤرن و باس و لَيدوانيشيان زؤرتر لةسةر دةكرَين

و بريتين لةهةَلوَيستَيكي ك��وردي دةوَلةتي -1دةخوَلقَينَيت، فراوان و ريشةيي سياسي نةك تةنها لة دةوَلةتاني دابةشكةردا، بةَلكو دةيان ضونكة دةرةوةيشدا، دةوَلةتاني لة دةوَلةتاني دوذمنانةي سياسةتي ساَلة ضاوثؤشي ك��وردس��ت��ان داب��ةش��ك��ةري دةرةوةش دةوَلةتاني بطرة لَيدةكرآو لةالي واقيعة ئةم لَيدةكةن، ثشتطيريشيان ديبلؤماسييةكانيان و دةوَلةت دةزطاكاني بووةتة نةريت و عادةت و كارَيكي ئاسايي،

سازدانى: عةدنان مةال ساَلح

ثارتة هةَلوَيستى ئايا ه���اوآلت���ي: دروستبوونى ثرسى لةسةر سياسييةكان هةَلدةسةنطَينى ضؤن ك��وردى دةوَلةتى و ستراتيذ خاوةن رووةوة لةم ثَيتوانية

ئامانجَيكى دياريكراونين؟د. مةحمود عوسمان: لة راستيدا هةَلوَيستيان باش نيية، نةك هةر باش نيية بةَلكو خؤشيان يةكتريان س��اَل ضةندين نَيوخؤياندا لة كوشتووة، نموءنةى شةإى نَيوان ثةكةكة لةطةَل ثارتى و يةكَيتى، شةإى نَيوان كوردى هةروةها رؤذه��ةآلت، كوردى باشوورو لة كوردستانى لةنَيوان خودى كورد شةإ هةبووة. رؤذهةآلت كوردستانى باشوور جؤرة و هَيورترة بارودؤخةكة ئَيستا باسى و لةنَيوانيان هةية ثةيوةندييةك كؤنطرةى نةتةوةيى لةئاراداية، بةآلم كاتَيكى جارى بةداخةوة ضووة لةكيس زؤرمان دةوَلةتانى داوى كةوتوونةتة واهةبووة ثةيوةندى لةبةر بؤنموونة دةوروبةريش باكوور باشوورو كوردى توركيا لةطةَل بةطذيةكترداضوون، بةثيالنى ئَيران كوردى لةنَيواندا رؤذهةآلت و باشوور تةنطذةيان ستراتيذى ئوميدةوارين دروستبووة. نةتةوةييةى كؤنطرة ئةو و هةبَيت خؤيان كة باسى لَيوةدةكرَيت ببةسترَيت بؤ ئةوةى يان ئاشتى بؤ بكةن، ديارى ستراتيذَيك كةوا بؤئةوةى بَيت ديالؤط طفتوطؤو لةبير نةضَيت و حيسابى نةتةوةيى خؤيان

هاوكارى يةكتر بن. دةبَيت ك��ورد دةثرسين ه���اوآلت���ي: ضاوةإوانى طؤإانكاريى بارودؤخ و دةستى وآلتان بَيت بؤ ئةوةى بإيار لةمافى ضارةى خؤنووسين و دروستكردنى دةوَلةت بدات، ثَيناوةدا لةم هةوَلةكانى خؤى دةبَيت يان

بخاتة طةإ؟ مافى ميللةتَيك هةر عوسمان: د.مةحمود هةر هةية، ضارةنووسى دياريكردنى كوردَيك جطة لةوةى كة لة وآلتى توركيا، دةكات، خةبات عَيراق ء ئَيران سوريا، نةتةوةيش خةباتى دةبَيت كوردانة ئةو ثارضةكاندا لة بَيت لةيةك ئاطايان و بكةن خؤيان ضارةنووسى مافى بن ئامادةش و دروست خؤيان ق��ةوارةى و بةكاربهَينن بكةن، دةبَيت لةكاتى طؤإانكاريى بارودؤخ با بَلَيت نةك هةبَيت ئامادةكارييانةت ئةو طؤإانكاريى ببَيت دوايى ئةو طؤإانكارييانة

بؤ شت كةس بكات، دروست بؤ شتمان تؤ دروست ناكات دةبَيت خؤت خةباتى بؤ بكةيت و هةوَلى بؤ بدةيت و ئامادةسازيت ئةطةر ئ���ةوةى ب��ؤ ب���ؤى، ك��ردب��َي��ت و هةرَيمى نَيونةتةوةيى طؤإانكارييةكى تؤ ثَيشةوة لةبار هاتة ناوضةيى دؤخَيكى

بتوانيت بةكارى بهَينيت.

هةوَلى رابردوودا لة دةبينين هاوآلتي: لةبيستةكانةوة هةر سياسييةكان ثارتة و كاذيك تا خؤيبوون ثارتى لةسةردةمى ثاسؤك بؤ دروستبوونى دةوَلةتى كوردى لةهؤكارةكاى يةكَيك نةطرتووة، سةرى كوردييةكان ثارتة طوتارى يةكنةبوونى هةَلة هةمان ثَيتوانية ئَيستاشدا لة بووة، ثارتةكان دةبَيتةوةو دووب��ارة خةريكة وةك يةك بةرة خؤيان لةم بابةتة نادةن و خةريكى ضاالكى و ثةيوةندييةكانى خؤيانن؟

د.مةحمود عوسمان: بؤ ئةمة دةكرَيت ئاماذة هؤكارةكانى و دةرةوة هؤكارةكانى بؤ رؤَليان هؤكارةكة هةردوو بكةين، ناوةوة شؤإشى لة ئَيمة بؤنموءنة ه��ةب��ووة، باش ريزةكانمان بارودؤخى ئةيلوولدا بووة، هةر لةزاخؤوة تاخانةقين يةكطرتوو ل��ةدةرةوة ب��ةآلم ب��وون، يةكهةَلوَيست هيض نةدةكراو ئَيمة بؤ حيسابَيكيان هيض نةدةكرد، ئَيمةى مةرحةباى دةوَلةتَيك بةثَيضةوانةشةوة جارى واهةبووة هؤكارى دةرةوة زؤر باش بووة، بةآلم كَيشةمان لة يةك دةنطى و يةكإيزى ثارتةكان هةبووة. لةكؤندا كة ئةزموءنانةى ئةو من بةراى هةبوون ض ثارتى خؤيى بوون ض كاذيك و ثاسؤك راستة دروشم و ئامانجيان هةبووة بيبةنة نةيانتوانيوة بةآلم ثَيناوةدا، لةم بوارى ثراكتيكةوة، ضونكة بناغةو زةمينةى بؤ واى زةمينةيةكى نةيانتوانيوة نةبووةو ثَيشةوة بةرةو ثرسة ئةو بكةن دروست

ببةن.ثرسيارَيكى لة دةمانةوَيت هاوآلتي:

بةتايبةت وآلتان بؤضى بثرسين سادةدا وآلتانى دراوسَي لة دروستبوونى دةوَلةتى

كوردى دةسَلةمَينةوةو دةترسن؟د.مةحمود عوسمان: دروستبوونى دةوَلةتى ثارضة لةسةريةك ببَيت ئةطةر ك��وردى نابَيت، دةبَيت هةموو ثارضةكان بةيةكةوة بن ئةطةر واش بَيت يةكةم: وآلتى توركيا لة لةتبوونى وآلتةكةى دةترسَيت بؤ سورياو ئَيران و عَيراقيش هةمان شت راستة، دووةم: ئةوان عةقَليةتَيكى رةطةزثةرستانةيان هةية لةاليةكى لةاليةك، ئةمة بةكورد بةرانبةر ئةمةريكاو سؤظيةت وةك وآلتانى ترةوة تةماشا بةشَيوةيةك دؤخةكة ئةوروثا و ئَيران بةغداو لةبةرذةوةندى كة دةكةن توركياية و زياتر لةطةَل ئةواندابوون، ئةوان وةكو نةتةوةيةكى جيا سةيرى كورد ناكةن، بةَلكو وةك نةتةوةيةك تةماشاى دةكةن كة بةشَيكة لة عَيراق و توركياو سوريا و ئَيران.

هاوآلتي: باشة عةرةب و فارس تاوةكو لةذَيردةستى دةدا ئةوةيان هةوَلى خؤيان عوسمانى رزطاريان بَيت و رزطاريان بوو خؤيان بة نةتةوةدؤست و نيشتمانثةروةر لة قةَلةم دةدا، بةآلم كة ئَيستا كورد هةمان دةبةن، ناوى بةجوداخواز بؤ هةية داواى

ئةمة تاضةند رةواية؟واي��ة، ئ��ةوة بةَلَي ع��وس��م��ان: د.م��ةح��م��ود خؤى كة هةية ميللةت زؤر بؤنموءنة بؤ قةوارةيةك ئةوة بؤ كردووة خةباتى بةآلم بَيت، ئازاد و بكات دروست خؤى تر ميللةتَيكى كة ئةوةى دَيتةسةر كاتَيك كة هةمان شتى دةوَيت ئةو دذيةتى لةبةر بةرذةوةندى خؤيان، ئومَيدةوارم كورديش كةمينةية كة نةتةوةيةك كة وايلَينةيةت ثَينةداو رَيى بكات لَي خؤى مافى داواى مافى لَيزةوت بكات، ئةمة شتَيكى دذيةكةو دوو روويية لةزؤر وآلت ئةمة روودةدات، ئةوةى كة بؤ خؤيان دةيانةوَيت بؤ خةَلكى

تر نايانةوَيت.فةلةستين لة دةبينين ئَيمة ه��اوآلت��ي: دةوَل��ةت دروستبوونى بؤ ثرس هةمان طةآلَلة كراوة و داوا دةكرَيت، هيض اليةنَيك ناوى بةجوداخوازيش و ناكةن تاوانبارى

نابةن؟د.مةحمود عوسمان: مةسةلةى كورد لةطةَل فةلةستين جياوازة، جياوازييةكةش ئةوةية كة )22(دةوَلةتى عةرةبى لةطةَل فةلةستينن، ئيسالمى وآلت��ى )54( لةهةمانكاتدا س��ةرةإاى ئةمة دةك��ةن ثشتطيريان هةرضةندة ت��ر، دةوَل��ةت��ان��ى ثاَلثشتى ئةمةريكاو ئيسرائيل بةرهةَلستن و ناهَيَلن ببَيت. جَيبةجَي واقيع ئ��ةرزى لةسةر كراوة فةلةستين بؤ ئ��ةوةى بةكورتى نةكراوة، كورد بؤ دةوَلةتانةوة لةاليةن دؤزى دونيا لة دةوَلةتَيك هيض ئَيستا تا كوردى نةخستوءةتةإوو. دووجار هةوَل كَيشةى مرؤظايةتييةوة ل��ةرووى درا يةكةمجار دونيا، لة بخرَيتةإوو كورد وةك مةنطؤليا دةوَلةتى 1963 ساَلى لة نةتةوة لة ويستى دةوَلةتانةى لة يةكَيك سياسى ئاستى لةسةر يةكطرتووةكان بخاتةإوو، ئَيمة كَيشةى مرؤظ مافى و فشارى بة كؤتايدا ساتةكانى لة بةآلم

كشاندةوة بابةتةيان ئةو سؤظييةتةكان لةساَلى دووةمجار نةكرد. كارةيان ئةو دةوَلةتى ثارتةكانى طةَل لة ئَيمة 1967دا لة بضووكة دوورطةيةكى كة ئايسلةندا ئةسكةندةنافياية دةوَل��ةت��ى س��ةرووى لةسةر ك��ردن رازيمان كؤبووينةوةو كؤبوونةوةى لة بابةتة ئةم خستنةإووى نةتةوة يةكطرتووةكان ثاش ضةند رؤذَيك دةوَلةتى ئايسالنديش بة فشارى ئةمةريكا مةبةستم بوونةوة. ثةشيمان بةَلَينة لةو نةبووة مَيذوو بةدرَيذايى كة ئةوةية ئةم باسى بةرةسمى دةوَلةتَيك رؤذَيك كَيشةيةى كورد بكات و ثشتيوانى لَيبكات و بَلَيت ئةم كَيشةية دةبَيت بضَيتة نَيو باسى يةكطرتووةكان. نةتةوة كؤبوءنةوةكانى خؤى لةناوخؤى هةرضةندة كورد بؤية بةآلم تَيداية، بةدةوَلةتبوونى مةرجةكانى وآلتان نةدراوة بوارى دةرةوة، لةرووى بةكَيشةيةكى و لَينةكردووة ثشتطيريان دةستيان بيانووة بةو زانيوة ناوخؤييان ك��وردَي��ك توركيا ل��ة ت��َي��وةرن��ةداوة. دةجوَلَيتةوة ئةمةريكا ثَييدةَلَيت تيرؤريستة، نازانن، بةتيرؤريست توركيا حكومةتى

لةسوريا و ئَيران ثشتطيرى كورد ناكةن.جيؤثؤلةتيكةوة ل��ةرووى ه��اوآلت��ي: ثَيشةوة دَيتة كة طرفتانةى لةو يةكَيك كوردستان دةوَلةتى دروستبوونى بؤ ب��ؤئ��ةوةى ئاويية رَي��ط��ةى ن��ةب��وون��ى بمانبةستَيت بةدةوَلةتانى ترةوة، ئايا بوونى ئةوة جَيى دةتوانن تاضةند فإؤكةخانةكان

ثإبكةنةوةو قةرةبووى ئةو طرفتة بكات؟رَيطةى نةبوونى ع��وس��م��ان: د.م��ةح��م��ود ئةطةر تر طرفتةكانى لة يةكَيكة ئاويى كوردستان ه��ةب��واي��ةو ئ��اوى رَي��ط��ةى هاتوضؤيةكى بواية، دةريايةك خاوةنى دةبوو، جياواز زؤر هةبواية سةربةستى دذى خؤمان جوطرافياكةى بارى بةآلم بةفإؤكةخانةش س��ةب��ارةت خؤمانة، هةرضةندة بةم دوايانة لةهةولَيرو سلَيمانى كراوةتةوة، هؤكارَيكى طرنطة بؤ بةستنةوةو هاتوضؤى بةآلم ب��ةدةرةوة، ثةيوةنديمان فإؤكةش بؤ دةرةوة حيسابى هةية، بةسةر خؤى مةرجى بإؤى دةوَلتَيكيشدا هةر هةية و بةشَيوةيةكى رةها سةربةست نيية

لة هاتوضؤدا.بؤ هةوَل كورد ئَيستادا لة هاوآلتي: يان بدات نةتةوةيى دةوَلةتَيكى ثَيكهَينانى كة دةوَلةتةى ئةو بؤئةوةى بكات كار بةدةوَلةتى تاكَيك هةر دةبَيت دروست ئةو بؤ نةتةوةيةك ببنة و بزانَيت خؤي

دةوَلةتة؟هةوَل دةبَيت كورد عوسمان: د.مةحمود بدات دةوَلةتَيكى هةبَيت هةموو نةتةوةكانى ناوى دةوَلةتةكة بةهى خؤيانى بزانن، ئةطةر رؤحى نةتةوةيت الى تاك دروستكرد لةنَيو و رؤشتيت رؤحيةتةوة بةو قةوارةيةكدا هةبَيت دةوَلةتت تؤية مافى ئةوة بزانى نةتةوةكة وردة وردة بدةى بؤ هةوَلى لةدةورى كؤدةكةيتةوةكة هةموو تاكةكانى ئةو نةتةوةية دةوَلةتةكة بةدةوَلةتى خؤيان

بزانن و ثشتى دةوَلةت دةطرن.بة ثشت تائَيستا كوردستان هاوآلتي: وآلتانى دةرةوة دةبةستَيت لةرووى هَينانى بةتايبةت ثَيداويستييةكانى رؤذانةى خؤى هَينانى خؤراك، بةطشتى ذَيرخانى ئابوورى كوردستان بةم بارةوة دةتوانَيت قورسايى

دامةزراندنى دةوَلةت هةَلبطرَيت؟لةكَيشة يةكَيكة ئةمة عوسمان: د.مةحمود طرنطةكان ئةطةر بتةوَيت دةوَلةت دروست هةية. شت س��َي بة ثَيويستت بكةيت ئابوورى بناغةيةكى ثَيويستة يةكةميان هةبَيت، باشت ئابوورى ذَيرخانَيكى و باش ئاستَيكى تا بتوانيت ئ��ةوةى بؤ تووشى ئةطةر ببةستيت بةخؤت ثشت دةوروبةر، وآلتانى لةطةَل بووى قةيران بةرطرى هةبَيت هَيزَيك ثَيويستة دووةم دةكرَي، دروست كة بكات دةوَلةتة لةو بةرهةمَيكت بودجةو سَييةم:ثَيويستة بذَيوى وآلتى بتوانيت نةوت وةكو هةبَيت سَي لةو يةك هيض ئَيمة بكةيت. دابين ثَي بؤ بةغداوة لة بودجةمان نيية، خاَلةمان دَيت زؤربةى خواردةمةنيمان لةدةرةوة بؤ دَيت، ضونكة نةتوانراوة ذَيرخانى ئابوورى كوردستان بةرةء ثَيشةوة ببرَيت، لةرووى ثَيشمةرطةمان هةية، هَيزةوة راستة هَيزى بةآلم بةو رادةية نيية بتوانَيت بةرطريت لَي بكات. بةهةرحاَل ذَيرخانى ئابوورى طرنطى كةم بةرهةمدارمان ث��رؤذةى ثَينةدراوة هةبووة كة خةَلك بتوانَيت كارى تَيدا بكات و

بةرهةمى هةبَيت.

د.محمود عوسمان: ئةوةى بؤ فةلةستين كراوة لةسةر ثرسى دةولَةت لةاليةن دةولَةتانةوة بؤ كورد نةكراوة

هاوآلتيدا رؤذنامةى ديدارَيكى لة كورد ديارى كةسايةتى سياسةتمةدارو ثرسى لة باس عوسمان مةحمود دكتؤر لةاليةن دةك��ات دةوَل��ةت دروستبوونى كوردةوة و ثَييواية نابَيت كورد ضاوةِروانى مافةى ئةو طؤِرانكارييةكان كة بَيت ئةوة لةثَيناويدا خؤى دةبَيت و ببةخشَيت ثَي ثارتة دةَلَيت ئةو بخاتةكار. خؤى هةوَلى و ئامانج ي��ةك خاوةنى كوردييةكان ثَييواية ثرسةو ئةم لةسةر نين ستراتيذ دةوَلةتى دروستبوونى ثرسى بؤ ئةوةى بؤ دةوَلةتانةوة لةاليةن كراوة فةلةستين

كورد نةكراوة

دةولَةتَيكي كـوردي بـــــــــــةشداربوءنَيكي ثَيويستة لة ضةسثاندنـي ئاشتـــــــــــــي لة خؤرهةآلتي نزيكدا

ك����ورد *دةوَلةتَيكى دةبَيت هةموو ب��ؤ ه��ةب��َي��ت

نةتةوةكان بَيت

دروستبوونى بؤ *دةوَلةت كاتى زؤرمان

لة دةستداوة

وةهاية راستتر باشترو

دروستكردن دةوَل��ةت تَيزي كة

نةبَيتة دؤطماو )ئاسني سارد كوتان(

خةَلكي كؤمةآلني با لَيطةإَين

بإياربدةن، خؤيان كوردستان

ط��رت��ن��ةب��ةري ض��ةن��د ب��ةدي��ل و

خراث ثَيدةضَيت ريََطاضارةيةك

نةبَيت، ئامانجي من تةنها ئةوةية كة

تَيزي دةوَلةت لة ئاسماني ئةفسانةو

زةوي، س��ةر دابةزَيتة غةيبةوة

ببَيتة تَيزة ئةو نةكرآ تابوو ضيدي

بانطةوازي شايستةو دروشمَيكي

بؤ بكرَيت

Page 2: hawlati dosya

9 [email protected]هاوآلتي

ذمارة )744( يةكشةممة 2011/6/29

ثرسى دةوَلةت لةباشوورى كوردستاندؤسية

عةدنان كةريم/ سدني

دةوَل��ةت دامةزراندني ثرسي تائَيستا نَيوان لة بةشَيوةي سةرةكي لةكوردستاندا

2 طرووثدا طيري خواردووة:بة ثرسة ئةم كة ئةوانةن يةكةميان: بارودؤخي بَيطوَيدانة و عاتيفي شَيوازَيكي بابةت و خؤيي و لةمثةر و بنةما و ثَيويستي

و كات و سةردةم دَيننة ئاراوة.هَيزي وةك��و رةوت��ة ئ��ةم اليةنطراني بةتايبةتيش جار، زؤر نووسةر و سياسي دءنيادا شوَينَيكي لة دةوَلةتداري ثرسي كة جيابوونةوةي وةك��و ئ���اراوة، هاتبَيتة تةيمووري رؤذهةآلت يان خواروي سودان، ئةمانيش سؤز و هةستيان جوآلوة و بَيبةشي ناَلةيةكيان و بزواندووني »كورد»لةدةوَلةت

لَيهةَلساوة و ثاشان دامركاونةتةوة.بوون هَيزة سياسيانة ئةو دووةميشيان: كة نةك بةثَيي بإوايان بة ثَيكهَيناني دةوَلةت وا خةياَلي بَيئةوةي و كوردستاندا لة مةرامَيكي بؤ تةنها و بزاوتبَيت لةمَيشكياندا بؤ جاريش زؤر و مايكافيليانة سياسيي خةَلكي سؤزي راكَيشاني و ثاشقولطرتن يا هةَلبذاردنةكان لةسةروبةندي س��ادة، ناوخؤييدا، بَيتامي حيزبيي لةبؤربؤرَينَيكي »مافي كورد كة هاتووةتةوة ئةوةيان يادي دةوَلةتي هةية» نةك ئةوةي كة ئةوان بةرنامة هةبَيت. جؤرةيان لةو نيازَيكي و ثالن و

مةسعود و كوردستان ديموكراتي ثارتي نيشتيمانيش يةكَيتي و بةتايبةتي بارزاني جاروبار، بؤ وةرطرتني ئيمتيازاتَيك لةتوركيا ثؤستةكاني دابةشكردني لةسةروبةندي يان ناوخؤيي لةكَيبةركَيي يان عَيراقدا، دةوَلةتي خؤياندا نموونةي ئةوم جؤرةن لةاليةنطراني

»مافي دةوَلةت بؤ كورد».

نيشاندةري دةوَل���ةت دام��ةزران��دن��ي و طةشة لة )ب��ةرز(ة دياريكراو ئاستَيكي كةلتووري و كؤمةآليةتي ثَيطةيشتني يان ئةسني طرءوثَيكي لةناو سياسي و واتا هةنطاوة، ئةو ميللةتَيكدا.لةوالشةوة سياسيي بإيارَيكي دةوَل��ةت، دامةزراندني و ل��ةدذواري ثإ رَييةكي هةَلبذاردني و كةيسي بة بةثةيوةند بةتايبةتي مةترسيية

دةوَلةتةوة لة كوردستاندا.واقيع، ئ��ةرزي لةسةر و لةئَيستادا بةكردةوة هةنطاوَيكي هةر ل��ةوةي بةر بزانين راستيية ئةو دةب��َي بهاوَيذرَيت، كوردستان جيؤثؤلةتيكي بارودؤخي كة ثرسي ل��ةب��ةردةم نَيطةتيظة فاكتةرَيكي

لةكوردستاندا.ئةم دةوَل��ةت دامةزراندني بةرهةم جياوازةكاندا قؤناغة لة فاكتةرة قوت خؤي وةكو ناوةإؤكةكةي و دَيتةوة

دةبَيتةوة.طرنط ئةويش هَيندةي و هاوزةمانيش

مةسةلةيةكي ترة.طةلي كة ب��ةوةي داننان ثَيمواية من كورد يا ن خةَلكي كوردستان مافي ثَيكهَيناني ثَيشمةرجَيكي هةية خ��ؤي��ان دةوَل��ةت��ي

ثَيكهَيناني ئةو دةوَلةتة خؤيةتي.زانستيانةش ديقةتي مةبةستي بؤ زؤري هةرة زؤربةي رَيذةي كورد طةلي بَيئةوةي ثَيكدَينَيت، كوردستان خةَلكي بؤ بَيت ثاساو ئةوة من، بةبإواي هَيشتاش، بةو كوردي» »دةوَلةتي ئاوةَلناوي لكاندني

دياردةيةوة.لةسةري خةياَلة ئةو كةس ثَيموانيية دابَيت كة هةر ئَيستا و ئَيستةرةم دةوَلةت لة

كوردستاندا دابمةزرَيت.قؤناغي ئَيستا، بةناضاري نةك خواهيشت، خةَلكي ثسوَلةيةية: ئةو وةرطرتني قؤناغي كوردستان، لةسوريا، عَيراق، ئَيران و توركيا هةية. خؤيان دةوَلةتي دامةزراندني مافي ياسايي ثاسثؤرتَيكي )ماف(ة ئةو وةرطرتني كةناري بؤ دواتر ثةإينةوةي بؤ فةرميية و دةوَلةتداري راستي. من لَيرةدا خؤم دةبوءَيرم لةو باسةي كة ئاستي طةشةكردني سياسيي ئابووريي ء كؤمةآليةتيي و كةلتووريي و كوردستان لةو 4 شوَينةدا جياوازن لةإووي و ضؤنايةتيشةوة جاروبار و ضةندايةتي و ياسايي تَيرمة لةسةر ثَيداطريي تةنها بؤ دةوَلةت دامةزراندني مافي حقوقييةكةي ناوضةي لة كورد و كوردستان ثَيكهاتةي

رؤذهةآلتي ناوةإاستدا دةكةم. 4 لةو يةك هيض ئاستي لة نة هَيشتا جاميعةي وةكو لةئاستةكاني نة وآلت��ةدا، و يةكطرتوءةكاندا نةتةوة يان عةرةبي هَيزة تةسكتري بازنةي لةناو تةنانةت نةك وآلتانةدا، ئةم زةبةندةكاني زؤرو سياسيية بةعَيراقيشةوة، بَي دوودَلي و بةإؤشني ئةم مافة بؤ كورد نةسةَلمَينراوة. طةر لةم بوارةدا بةراورد فةلةستيندا طةلي لةطةَل مةسةلةكة فاكتةرةمان ئةم بايةخي و جياوازيي بكةين رؤشنتر بؤ دةردةكةوَيت. سةرباري ئاَلؤزيي و سةختيي و دذوارييةكاني بةردةم ثَيكهَيناني دةوَلةتي فةلةستيني، بةآلم ئةوان لةو بوارةدا لةساَلي تَيهةَلدةضن. بةهَيزترةوة خاَلَيكي لة نَيودةوَلةتي كؤمةَلطاي ب��ةدواوة 1974بةئيسرائيليشةوة داني ناوة بةمافي ثَيكهَيناني

دةوَلةت بؤ طةلي فةلةستين.هَينانة بؤ راستي هةوَلَيكي هةر لَيرةوة يان كوردستاندا لة دةوَل��ةت ثرسي ئاراي سةربةخؤ، دةوَلةتي )ن��ةك سةربةخؤيي سةربةخؤية( خؤبةخؤ دةوَل��ةت ضونكة لةطةمةي دوور و جيدي بةشَيوةيةكي ئةم بةسةر حيزبايةتي، بَيتامي سياسي ناتوانَيت كةس دةبَيت. تَيثةإ ثَيشمةرجةدا مةسةلةي كة تايبةتمةنديانةوة بةو لةمإؤدا نكؤَلي هةيةتي، نَيودةوَلةتييةكان ثةيوةنديية مافة ئةم ذَيرثَيناني يان دانثيانان لةبايةخي تري ثَيكهاتةيةكي هةر بؤ يان ك��ورد بؤ

ئةسنيكي لةجيهاندا بكات.بةآلم ديارة مةسةلةي »مافي دامةزراندني دةوَلةت دامةزراندني و شتَيكة دةوَل��ةت» لةيةكةمياندا ئيتر ناكرَي ترةو شتَيكي خؤي بضةقيت. ئةوي يةكةم ناتوانَيت ببَيت بة بةديل بؤ دووةميان. ثةإينةوة لة قؤناغي يةكةمةوة بؤ دووةم بةناضار ياني دةرطيربوون لةطةَل كة نوَي دادةي و دةرهاويشتة كؤمةَلَيك

نةبوون. لةيةكةمياندا هةر بؤ نموونة مةسةلةي خاك باسبكةين.

هَيزة و كورد طفتوطؤكاني لةهةموو و سياسي ب��زووت��ن��ةوةي سياسييةكاني تةنانةت عَيراقدا، لة كورديي ضةكداريي ساآلني لة ئؤتؤنؤمي ثرؤذةكاني كاتي هةميشة 1991يشدا و 1984 ،1974 ،1970ياساي ك��ة ن��اوض��ان��ةي ئ��ةو م��ةس��ةل��ةي ئؤتؤنؤمي دةيطرَيتةوة دةبوو بةطرَي كوَيرة. خؤي طرنط راستي يةك ئ��ةوةوة لةثشتي كة بَيت مةعلوم و ديار دةبَي حةشاردابوو: كام دانيشتواني و ناوضةيةك ض ياساية ئةم دةطرَيتةوة. عَيراق لة جيؤطرافي ناوضةي ياساي ئؤتؤنؤميي كوردستاني عَيراق، كورد عةرةبي و كلداني و ئاسوري و توركمان و كة دةطرتةوة شوَينانةي ئةو دانيشتووي ئؤتؤنؤميي )ناوضةي وةك��و لةياساكةدا لةهةمانكاتدا و ثَيدادةنرا داني كوردستان( كة نةدةطرتةوة كوردانةشي لةو هيضيةك رةنطبَيت و دادةنيشتن نموونة( )بؤ لةبةغدا كوردي هةموو ذمارةي ثَينجيةكي رَيذةيان و ديار دةب��َي ماناية بةو ببَيت. عَيراقيش كوردستان سةربةخؤيي كة بَيت رؤشن مانايةكي ض خاكةوة و جوطرافيا لةرووي

هةية.ياسايي ثَيشمةرجة و تَيرم لة ط��ةر طرنطترين بطوزةرَيين حقوقييةكان و

ثَيشمةرجي سياسي ضين؟بَلَيم طةر نةكةم زيادةإؤيي رةنطبَيت خةَلكي توانةوةي و نيشتيمانيبوون ضةمكي نيشتيمانيدا ئينتيماي بؤتةي لة كوردستان كة ثَيشمةرجانةية و ثَيويستي لةو يةكَيك الوازداية. و سةرةتايي ئاستَيكي لة ئَيستا عَيراق ناوةندييةكاني حكومةتة هَيندةي بووة ثشكيان سوريا و توركيا و ئَيران و باَلي هَيندةش مؤركة، ئةو لةكاَلكردنةوةي بزءوتنةوةي تةقليديي و كؤنسَيرظاتيف ديموكراتيية حيزبة بةتايبةتي و كورديي كوردستانييةكان رؤَليان هةبووة لةم بوارةدا. عةشيرةتَيكي سةرؤك خَيزاني دةسةآلتي ساَلي ل��ة ب��ارزان��ي مستةفا م��ةال وةك��و و ضارةنووس بةسةر ئَيستا تا 1946ةوة بةهَيزترين هَيزي سياسيي بإياري سياسيي فةرمانإةوايي و كوردستان طؤإةثاني ناو ثإ و هةستيار مَيذووة لةو باوكَيك و كوإ سادةترين لةطةَل ناكؤكة خؤي ئاَلوطوإةدا

ضةمك و بةها نيشتيمانيي و مؤدرَينةكاندا.سياسيي ث��ردي سةرتؤثكي بؤية هةبووني مافي قؤناغي ل��ة ث��ةإي��ن��ةوة لة بإيتيية ئةو دواي قؤناغي بؤ دةوَلةتةوة لة نيشتيمانيي ئينتيماي بؤتةي لة توانةوة رووةوة لةم كوردستاندا. ثارضةيةكي هةر تائيفيةت ثةتاي عَيراقدا عةرةبي لةناو طةر دابةشبوءن و ئاينيي و مةزهةبيي شَيوازي بةسةر شيعة و سوننةي بةخؤوة طرتبَيت كة ئةم دةرهاويشتةكاني قَيزةونترين لة يةكَيك قؤناغةي ئةوَيية، ثَيمواية، بؤ نموونة. سؤراني و باديني، كة يةكَيك لة بةرهةمةكاني مؤدَيلي بةتايبةتي و حيزبة هةردوو دةسةآلتدارَيتي ئةو دةبووذَينَيتةوة، ذيلةمؤكةي ثارتي شَيواز و فؤإمةية كة تائيفيةت لة كوردستاندا، زنجيرة خامؤشكردنةوةي دواي بةتايبةتي بةخؤوةي دواييانة، ئةم ناإةزايةتييةكاني

دةطرَيت.لةباري طرنط فاكتةرةش ئةو هَيندةي مةسةلةي داهاتووي مةسةلةي سياسييةوة ضاري طةر كورتماوةدا. لة عَيراقة لة كورد فيدراَلييةكدا ضوارضَيوةي لة مةسةلةية ئةم و ثان لؤكاَلي دةسةآلتَيكي و ماف بة بَيت لة كوردستاند دةوَلةت ثرسي ئةوا ثؤإةوة، طوذم و تينَيك بةخؤوة دةطرَيت و ثَيضةوانةي

ئةوةش ديوي تاَلي ئةو ثرسة دةبَيت.هةر لَيرةوةش خاَلَيكي تر خؤدةسةثَينَيت.

ئَيستا تا كوردستان حكومةتي مؤدَيلي دةسةآلتدارَيتي و حيزب هةذمووني لةناو خانةوادةي سةرؤكةكا ن و طةندةَليدا خةريكة و نيشتيمانيي مؤركي كةمترين و دةخنكَي دةسةآلتدارَيتييةي بةم مؤدَيرن سيستةمي دةستكةوتة ئةو ماوة. هةرَيمةوة حكومةتي و ك��ورد ميللةتي مَيذوويةكي طرنطةي بةبارَيكي دةبَي خةريكة كوردستان خةَلكي ميللةتةوة. هةمان بةسةرشاني ق��ورس بةكورتي مؤدَيلي حكومةتي هةرَيم، لةئاكامي كةنار كام لة كوردستاندا خةَلكي خةباتي و سياسي سيستةمَيكي ض و دةطيرسَيتةوة دةكرَيت، بةرقةرار كوردستاندا لة ئيداريي رَيكخستني بؤ دةستوور كام بةتايبةتيش هةرَيمدا لة بةإَيوةبردن و دةسةآلتدارَيتي ثؤزةتيظ باري بة دةتوانَي دةكرَيت، جَيطير ئاقاري بة بطَيإَيت كارا نيطةتيظدا، رؤَلي يان دةوَلةت دامةزراندني رةوتي خاوكردنةوةي بؤ لةناوبردني تةنانةت و درَيذماوةدا لة ئةمجاريان و درَي��ذ مَيذوويي قؤناغَيكي يةكةمين بؤ ناوخؤييةوة فاكتةري بةهؤي دامةزراندني بةثَيضةوانةوة ي��ان ج��ار، دةتوانَي نيشتيمانيي حكومةتَيكي خةمخؤري تينَيكي بةهَيز ببةخشَي بةو رةوتة و ضةندين فرسةخ لة خةونةوة بةرةوة واقيعيةت تةكاني

ثَيبدات.

زي��ادةإؤي��ي رةنطبَيت ضةمكي بَلَيم طةر نةكةم توانةوةي و نيشتيمانيبوون لة ك��وردس��ت��ان خةَلكي بؤتةي ئينتيماي نيشتيمانيدا و ثَيويستي ل��ةو يةكَيك ئَيستا كة ثَيشمةرجانةية سةرةتايي ئاستَيكي لة هَيندةي الوازداي����ة. و ناوةندييةكاني حكومةتة توركيا و ئَيران و عَيراق ب��ووة ثشكيان س��وري��ا و لةكاَلكردنةوةي ئةو مؤركة، هَيندةش باَلي كؤنسَيرظاتيف بزءوتنةوةي تةقليديي و بةتايبةتي و ك��وردي��ي ديموكراتيية ح��ي��زب��ة رؤَليان كوردستانييةكان

هةبووة لةم بوارةدا

دةولَةتَيكي كـوردي بـــــــــــةشداربوءنَيكي ثَيويستة لة ضةسثاندنـي ئاشتـــــــــــــي لة خؤرهةآلتي نزيكدا

ثرسي دةولَةت لة كوردستاندا

بؤية طؤإين و بةزاندني ئةو هةَلوَيست و نةريتانة كوردي دةوَلةتي ئةطةر خؤ طرانة، و سةخت ئيعترافَيكي خ��ؤي ئةمة بناسن رةسميش بة دةرهةق كة زوَلمةي هةموو بةو ناإاستةوخؤية ناهةقيانةش ئةو ئؤباَل و طوناهي بة كورد كراوة،

يةخةي ئةوان دةطرَيتةوة.ك��وردي دةوَل��ةت��ي بنياتناني ث��َي��ش -2زانياري كة بزانن ثَيويستة كورد سياسييةكاني رؤناني ثَيش شارةزابوون دونيا لة و زانست و دةوَلةت دةكةون، دةزطا سياسي و ديبلؤماسييةكاني كورد هةتا ئَيستا تاإادةيةكي زؤر بَيئاطاو بَيخةبةرو بآ مةعلوماتن، دةزطا راوَيذكارييةكاني كورد هةتا ئالَيرةدا فةنتازين، بآ كورتبينن، الوازو ئةمإؤ ئاشكرا دةبَيت كة ئةرك و فةرماني ثةنابةراني كورد لة كورد )ثةنابةراني بايةخدارترة طرنطترو زؤر

هةندةران(.3- زؤرجار طوماندةكرَيت كة دةوَلةتي كوردي بتوانآ لةسةر ثَيي خؤي رابوةستآو درَيذة بة ذيان جوطرافياي روانطةي لة بدات، خؤي مانةوةي و ضونكة نيية، راست بؤضوءنة ئةو ئابوءرييةوة كوردستاندا ثارضةيةكي هةر لة دةوَلةتة ئةو دروستبكرَيت ئةوةندة نةوت و بةر لة هةمووشتَيك دةخرَيتةوة، درؤ بة طومانَيك هةموو هةية ئاوي هةذاري كورد ئةمإؤي نةداري و هةذاريي هؤي سياسةتي ئةنجامي بةَلكو نيية، نيشتيمانةكةي ك��وردة فيزيايي زةليلكردني و بندةستكردن )جةستةيي و ماديي( ئةو سياسةتةش لة شةإي دذ ناضَيتةوة )كوردستان دةخةن وةكاري كورددا بة

سةر دةريا، طةمارؤ دراوة، هةذارة....وة.(لَيرةدا لةبري ئةوةي بؤ بابةتةكاني كؤمةَلناسي، شؤإببمةوة ئيكؤنومي( )سؤشيا ئ��اب��ووري بؤ زانا(تان )مةهدي ضيرؤكةي ئةو دةمةوَيت باسكردم، بؤي رؤذَيك ضةند ثَيش كة بطَيإمةوة مةهدي زانا لة ثَيش كودةتا سةربازييةكةي ساَلي بووة دياربةكر هةَلبذَيراوي ثارَيزطاري 1981دا كة ثايتةختي نهَيني كوردستانة، لة ساَلي 1991 لة توركياي تةلةفزيؤني ديدارَيكي ئازادكراو زيندان لةطةَل سازكرا، لةو ديدارةدا كارمةندي تةلةفزيؤن كورد ئةطةر ثَييووت سوكايةتييةوة و القرتي بة لة ناكرآ ثآ هيضيان توركيا جيابكاتةوة لة خؤي هاوكاريي و يارمةتي ئَيمة بَيبةشدةبن، بطرة ناتوانن تةنانةت شؤرتَيكي ذَيرةوة بدورن، مةهدي زاناش كوردستان كةواتة دة ثةرضيدايةوة: شَيوةية بةم ئةم رةجاَلةكاني و روءت دةوَلةتي يةكةم دةبَيتة طؤي زةمينة ذياني ئَيمةش ئالةم ئاستةوة وردةوردة و هةَلدةكشَيت باشتربوءن و طةشةكردن بةرةو

بةرةو ئاسؤي روءناكتر ملدةنآ.دةَلَين طواية كؤمةَلطاي كوردةواري كرض و كاَلةو ناشَيت و دةوَلةت دروستكردنيش بؤ دةوَلةتداري و بؤش بؤضوءنَيكي ئةوة دةبَيت، بةهةمانشَيواز ثةرضي بةوةش بطرة سةرضاوةية، بآ بَيبناغةو دةدةينةوة كة ئةو بؤضوءنة خؤي لة خؤيدا ناكؤكة:

باكووري رؤذئاواي كوردستان لة )20( ساَلي رابردوءدا بةتةواوي طؤإاوة زؤربةي ئةو ناوضةية بة و رءوت رةشو لة يةكساني كؤمةَلطايةكي لةنطازان ثَيكهَيناوة، ئةم ناوضةية بَيطومان لة ناوضةي كوردستاني لة باشوءرو كوردستاني ئاسايشي زؤري بةشَيكي ثَيشكةوتوءترة، مؤدَيرنترو ئَيران )ث.د.ك(و )ي.ن.ك( هةتا ئَيستاش حيزبي عةشيرةت و بنةماَلةكانن، ئايا ئةم واقيعة تةنها لة كوردستاندا بوون مؤدَيرن ثسوَلةي و بليت بة ئايا هةية؟ ئةطةر دةوَلةتداري؟ خؤ و سةراي دةضنة كؤشك وةهابَيت زمانحاَل و دةربإي ئةو ثرؤسةي مؤدَيرن بوون و هةذاريةي كؤمةَلطاي باكوءري رؤذئاواي كوردستان تةنها )ث.ك.ك(ية، كةواتة رَيكةوت نيية كة ئةو حيزبة بةبآ ثَيضو ثةنا داواي مافي دةوَلةتي

كوردي دةكات.مؤدَيرنبوءني ئايا كوردستاندا حاَلةتي لة تاإادةيةكي حيزبةي ئةو و كوردةواري كؤمةَلي لة قبوَلكردن بؤ مةرجة دةكات نوَينةرايةتي زؤر

يانةي خاوةن دةوَلةتاندا؟ناوبانطي كة يةكةم سةرنجدا لة بَيطومان -6خراثي )ث.ك.ك( بووةتة كؤسث و لةمثةر لةإَيطاي بإوانينة قوءَلتر دةبَيت بةآلم كورديدا، دةوَلةتي

مةسةلةكة:بؤ نةك كوردي دةوَلةتي رَيطاضارةي تَيزو )ث.ك.ك( بةَلكو بؤ حيزبة ميانإةو موعتديلةكانيش بظةو قةدةغةية، بة طاَلتة نةبوء كة سلَيمان ديميريل لةم دواييةدا ناإاستةوخؤ ئاماذةي بؤ ئةوةكرد كة دةوَلةتي توركيا زيرةكانة تواني تةوَيَلي )ث.ك.ك(

ة لة هةندةران بة تيرؤر مؤربكات لَيرةدا نامةوَيت لة و طشتيي بة تيرؤر ماناي لَيكؤَلينةوةي بؤ بةتايبةتي بةتايبةتي بكؤَلمةوة، نزيكدا خؤرهةآلتي تؤقاندن لة: بريتيية تيرؤر زانستانةي ثَيناسةي هَيماي بةكارهَيناني لةرَيطاي و ترساندن و تايبةتي، ئامانجَيكي بة طةيشتن بؤ زةبروزةنط نيية، )ث.ك.ك(ةدا لة تيرؤر سيفةتانةي ئةو جةنطَيكي طَيذاوي كةوتووةتة توركيا لةراستيدا ئةمنييةكاني هَيزة لةنَيوان و سةخت ناوخؤيي

ئةم ضةكداردا رزطاريخوازي بةرةيةكي توركياو ئةزموءنة لة بةشَيكة خوَيناويية ملمالنآ و شةإ مَيذءوييةكاني تري رزطاريي و سةربةخؤيي طةالن لة وآلتاني كؤَلؤني و نيوكؤَلؤني )مستعمرة و نيو مستعمرة( هؤي ئةو جةنطةي )ث.ك.ك( دةطةإَيتةوة بؤ نائومَيدبوءن لة رَيطةضارةي ئاشتيانة، لةراستيدا ثَيناسةي زانستيانةي تيرؤر ثإ بة ثَيستي رةفتاري رؤذانةي هَيزة ئةمنييةكاني توركياو عَيراقي دوَينآو جَيبةجَيدةبَيت... ئةواندا بةسةر ئةمإؤيةو ئَيراني واقيعي لة تيؤرييةو و ئةكاديميي شتَيكي ئةمة خانةي خزَينراوةتة )ث.ك.ك(ة ئةمإؤدا رؤذانةي بطةإَيتةوة ئةو خزاندنة ثَيدةضَيت هؤيةكي تيرؤر، بؤ ناكؤكي بةشَيكي دي لة بزءوتنةوةي كوردايةتي لةطةَل )ث.ك.ك(دا بؤ طؤإيني ئةم واقيعة خةباتَيكي

سةختي هؤشيارسكردنةوةو رؤشنبيري ثَيويستة.سؤظيةت يةكَيتي كةرتبوءني لةثاش -7نوآ دةوَلةتَيكي ضةند ج��اران، يوطسالفياي و داواي تريش طةالني نةتةوةو ضةند هاتنةكايةوة، دةضةوسَينةوةو ساَلة دةيةها دةك��ةن، دةوَل��ةت نةتةوايةتيان قةوارةي بؤ ئَيسا دةخؤنةوة، ثيش ملمالنَيدةكةن، رةفتاري سياسةتي دةوَلةتة نوَيكاني بة دذ كة خوَلقاندووة بارودؤخَيكي وآلتة، ئةو راست بةآلم كورديية، دةوَلةتَيكي دروستكردني نيية كة كورد باجي ئةو ئاَلؤزة دزَيوة بدات ضونكة تَيكشكاوي خوَينةو شةاللي كورد طةلي شانؤي شةرعيةتي و حةقيانةت ئةطةر ستةمة... جةورو بنةبإكردني و نةهَيشتن بؤ ك��وردي دةوَلةتي شةإو خوَينإَيذي بوو بة بةرنامةيةكي درَيذخايةن وآلتانة ئةو دزَيوةكاني ئةزموءنة ضيدي ئةوكاتة ئامانجة دورةكة )دةوَلةتي كوردي( ثوضةَلناكةنةوة، لة بطرة لةوكاتةدا بإيارنامةيةكي بازاإي ئةوروثا 1991/12/16دا سةبارةت بة دروستبوءني دةوَلةتي ثةيإةو كارو بخرَينة باشتر دةتوانرَيتةوة نوآ ثرؤسةي بؤ سياسي )كةلتوءري ئةوكاتة بكرَين، ل��ةوةي دةبَيت ئاشتيخوازانةتر جيابوءنةوة دابةشكةري دةوَلةتاني ثيادةكراوة، ئَيستا هةتا بَيبةشن، دورو زؤر كةلتوءرة لةو كوردستان فرة دةوَلةتي دوو لة 1920دا ساَلي لةثَيش كورد نةتةوةدا دةذياو مافةكاني لة هةردووالدا يةكسان خوَينإَيذيدا كوشتوبإو لة ه��ةردووالدا لة بوو، لة )1930-1920( ساآلني ل��ةدواي بةآلم دةذي��ا، و طؤإي ثآ ذيانيان بةرنامةي كتوثإ ناكاوو –مستعمرة-، كؤَلؤني نيمضة حاَلةتَيكي خزانديانة بواية بةريتاني كؤَلؤنييةكي كوردستان ئةطةر دواي ئَيستا بةرقةرارة تيادا ياسا دةوَلةتي كة ئاشتيانةو رزطاريخوازي خةباتي قؤناغَيكي ضةند لةرَيطاي طفتوطؤوة لةمَيذبوو ئازادو سةربةخؤبوو. بة كوردستان كؤَلؤني نيمضة حاَلةتي مانةوةي هةر ضوار دةوَلةتي دابةشكةردا بوو بةهؤي ئةوة كة بةرنامةي سةربةخؤيي و رزطاربوون لة ضنط نةطرَيتةوةو كوردستان ئيستيعمارييةكاني زلهَيزة شمولي نةكات، نةتةوة يةكطرتووةكان بؤ ثشتطيري رؤَلَيكي سةربةخؤيي و رزطاريي ثرؤسةكاني لة لة تةنها طَيإا. شةرةفمةندانةيان و مَيذوويي ئةنجامي كةرتبوءني يةكَيتي سؤظيةتيدا بوو كَيشةي بة بوون و راثةإين ناوخؤ كؤَلؤنييةكاني نةتةوة بؤ ئةوروثا دةوَلةتاني لَيدوان، و سةرنج جَيطاي وةديهَيناني ئةو كةلتوءرة سياسيية دةتوانن رؤَلي بطرة و وتوَيذبكةن هانداني دةتوانن ببينن طرنط دةتوانن جؤراوجؤرةوة فاكتةري فشارو بةهؤي لةكاتي ثَيويستدا وتوَيذ بسةثَينن، بةآلم بؤ كارَيكي ئاوها خودي دةوَلةتاني ئةوروثا دةبَيت )تابوو(كاني

خؤشيان بشكَينن.

طوماندةكرَيت زؤرج���ار

بتوانآ ك��وردي دةوَل��ةت��ي كة

رابوةستآو خؤي ثَيي لةسةر

و مانةوةي خؤي بة ذيان درَيذة

جوطرافياي روانطةي لة بدات،

راست بؤضوءنة ئةو ئابوءرييةوة

لة دةوَل��ةت��ة ئةو ضونكة نيية،

كوردستاندا ثارضةيةكي هةر

دروستبكرَيت ئةوةندة نةوت و بةر

لة هةمووشتَيك ئاوي هةية هةموو

طومانَيك بة درؤ دةخرَيتةوة