23

aden oca¤›nda ‹flçilerle ye-mek saatlerinde TTK taraf›n-dan verilen helva, ekmek vb.

gibi kuru g›dalarla açl›¤›m›z› giderme-ye çal›fl›rken, onlar›n sorunlar›n›, ailedurumlar›n›, ald›¤› ücretleri, geçimkoflullar›n›, kald›klar› yaflad›klar› ko-

nutlar› velhas›l yaflamlar› ile ilgili herfleyi ö¤renmeye çal›fl›rd›k. Bu staj›-m›zda bir göçük olay›yla ilgili biran›m› anlatmadan geçemeyece¤im.Kömür oca¤›ndan yeni ç›km›flt›k ki,staj›m›zdan sorumlu, çak› gibi gençbir Maden mühendisi olan Metin bizi

BD HAZ‹RAN 2014

Yazan: KAYA KARAN

Soma, "‹fl Kazalar›"ve Kapitalizm

‹TÜ Maden Fakültesi meslek yaflam›m›n bafllang›c›-d›r. ‹lk staj›m›z› baz› arkadafllarla birlikte1963 y›l›ndaTK‹ Zonguldak Karadon Bölgesinde yapm›flt›k. 30gün boyunca her gün Kömür ocaklar›na girip farkl›vardiyalarda 8 saat çal›fl›rd›k.

M

Kâr biricikhedef olunca,

bunu art›rmak içinmasraflar› düflürmek

gerekir.

‹TÜ Maden Fakültesi meslek yaflam›m›n bafllang›c›-d›r. ‹lk staj›m›z› baz› arkadafllarla birlikte1963 y›l›ndaTK‹ Zonguldak Karadon Bölgesinde yapm›flt›k. 30gün boyunca her gün Kömür ocaklar›na girip farkl›vardiyalarda 8 saat çal›fl›rd›k.

24

ocak bafl›nda yakalad› ve çocuklar bukaç›r›lmaz bir f›rsat, ad›n› flimdi an›m-sayamad›¤›m bir Ayak’ta (kömürünkazmalarla ç›kar›ld›¤› yüksekli¤i yak-lafl›k 1-1,5 m, geniflli¤i kömür damar›-na ba¤l› olarak de¤iflen üretiminyap›ld›¤› 30- 40 derece e¤imli damar)göçük oldu¤unu 2 kazmac›n›n göçükalt›nda kald›¤›n› ve hemen bizlerinde kurtarma operasyonuna dahilolaca¤›m›z› bildirdi. 8 saat yer alt›ndaçal›fl›p tam istirahate çekilirken bizegelen bu teklifle tüm yorgunlu¤umuzu

unutup heyecanla göçü¤ün oldu¤uAya¤a inmek için haz›rl›klarabafllad›k. Maden ‹flçileri ocakta kafa-

lar›ndaki kasklar›n›n önüne bir lambatakarlar. O lamban›n enerjisi bellerin-deki aküden gelir. ‹flçi oca¤a girmedenönce, kendi markas›n› verip bir lambaal›r. ‹flten ç›kt›¤›nda da teslim edermarkas›n› al›r. Bu akülerin her günbak›m› ve yeniden flarj edilmesi gere-kir. Bizim de bafl›m›zdaki lambalar›naküsü neredeyse bitmek üzereydi yeniflarjl› lambalar› baretlerimize tak›pderhal oca¤a geri döndük. Kömürüretilen ayaklar, aralar›nda kot fark›bulunan iki galeriyi ba¤lar. Üretim,üst galeriden alt galeriye do¤ru üretilenkömürün kendi mecras›yla alt galeriyeakabilmesi için 30-40 derece e¤imleüst galeriden bafllar.

iz de üst galeriden aya¤a girdik.‹çerisi toz duman, göçük gale-rinin ortalar›nda bir yerde, bir

süre sonra göçü¤ün oldu¤u yere yak-laflt›k. Ayak giderek darald›, Metinmühendis gibi biz de s›rt üstü uzan›pbafl›m›z yukar›da korunmak amac›ylabareti yüzümüze örterek göçü¤ünoldu¤u yere geldik; bizden önce geleniflçiler elleriyle kazma kürek göçü¤ükömürü al›nm›fl domuz dam› tahki-matl› alana boflalt›p bütün güçleriylealtta kalan iki iflçiye ulaflmaya çal›fl›-

BD HAZ‹RAN 2014

Yazar›m›z› tan›yal›m: 1945 do¤umlu Kaya Karan, ilk ö¤re-timini subay babas›n›n görev yerleri Ankara, Kars, Ankara veMersin'de yapt›. ‹TÜ, Petrol ve Do¤al Gaz Mühendisli¤i Bölü-mü'nden mezun oldu. TK‹ Zonguldak Amenajman Müdürlü¤ü,MTA, ‹sveç'te Atlas Copco fiirketi, Batman' da TPAO'da Kömür

ve Petrol Sondajlar›, Üretim Mühendisi olarak görev yapt›. Çal›flmalar›naAnkara OST‹M'deki kendi flirketinde, sanayide afl›nma ve ilgili çevre kirlili¤inive üretim kay›plar›n› azalt›c› araflt›rma, üretim, mühendislik ve imalatalanlar›nda sürdürmektedir. Evli, iki çocuk, iki torun sahibidir.

B

25

yorlard›. Biz de onlara yard›mc› 2-3saat çal›flt›k. Metin Mühendis “Ço-cuklar size bu kadar yeter gözlerinizlegördünüz, ö¤rendiniz bundan daha iyistaj olmaz.” deyip bizim ç›kmam›z›istedi. Kalmak için ne kadar ›srar ettiy-sek de bizi ayak’tan ç›kartt›. Ertesigün göçük alt›nda kalan 2 iflçinin ce-setleri ç›kar›ld›. O y›l staj›m›z› baflar›y-la ama unutulmaz bir ac› ve hüzünletamamlad›k.

ârl›l›k kapitalizmin esas moto-rudur. Kâr biricik hedef olunca,bunu art›rmak için masraflar›

düflürmek gerekir.Masraflar› düflürmekiçin ise, iflçileri dahakötü flartlarda, dahaucuza çal›flt›rmak,üretim masraflar›n›iyice k›smak kaç›n›l-mazd›r. Bütün bunlarkarfl›s›nda iflçilerindirenmekten baflkaçaresi yoktur. Amadirenmek birleflmekile olur. Birleflmek iseancak demokratik birortamda mümkündür.Bu nedenle iflçiler dün-yan›n her yerinde ve her zaman de-mokrasinin en büyük savunucular›olmufllard›r. Kendilerini savunmakiçin demokrasiye ihtiyaçlar› vard›r.Bugün Avrupa Demokrasisi diye ta-n›mlanan rejimlerin ve ülkelerin hepsiasl›nda iflçilerin mücadeleleriyle orta-ya ç›km›fllard›r.

‹flçilerin örgütlenmesi ve demok-rasi birbiriyle ba¤l›d›r. ‹flçiler ne kadar

örgütlü ise o ülke o kadar demokra-tiktir. Ülke ne kadar demokratikse,iflçiler de o kadar kolay örgütlene-bilirler.

flçilerin örgütlerini sadece sendika-lar olarak alg›lamak yanl›flt›r. ‹fl-çilerin esas etkili örgütleri kendi

siyasal s›n›f partileridir. Asl›nda de-mokrat Avrupa’n›n öyküsü, iktidaragelmifl iflçilerin kapitalizmi korumala-r›n›n ama ayn› zamanda kendi haklar›-n› gelifltirmelerinin öyküsüdür.

‹flçiler gerek ekonomik, gereksosyal, gerek politik olarak ne kadar

elveriflli konumdalarsa, o ülke o kadarzengindir ve gelirler aras›ndaki eflit-sizlik o kadar azd›r. Çünkü iflçilerinhaklar› ve demokrasi aras›ndaki ilifl-kinin benzeri de demokrasi ile zengin-lik ve sosyal adalet aras›nda vard›r. Neden böyledir?

Çünkü demokrasi ve yüksek birörgütlülük düzeyi, ifl gücünün fiyat›n›nyüksekli¤i demektir ayn› zamanda. ‹fl

BD HAZ‹RAN 2014

K‹flçiler dünyan›nher yerinde ve

her zamandemokrasinin

en büyüksavunucular›olmufllard›r.

İ

gücünün fiyat› yüksekse, kapitalistdi¤er kapitalistlerle rekabet edebilmekiçin emek üretkenli¤ini art›rmak; yanidaha modern teknikle, daha çok maki-ne kullanarak üretim yapmak zorunda-d›r. Bu da modern tekni¤in ve araçla-r›n kullan›lmas›n›; bu yönde araflt›rmave gelifltirmeler yap›lmas›n›; bu mo-dern tekni¤i ve araçlar› kullanabilecekve üretebilecek kaliteli, yayg›n veyüksek bir e¤itimi zorunlu k›lar.

zetle, san›lan›n aksine bat›ülkeleri zengin olduklar› içindemokratik de¤il; demokratik

olduklar› için zengindirler. ‹flçiler ör-gütlenip, haklar›n› iyi savunabildik-leri için o ülkelerde demokrasi gelifle-bilmifl, bu da iflçilerin örgütlülü¤ünüve haklar›n› art›rm›fl; bu da kapitalist-leri daha modern makineler kullanma-ya zorlam›fl; bu da o ülkelerin zenginve ileri olmalar›n›n yolunu açm›flt›r. Demokrasi için mücadele etti¤i-nizde asl›nda, ayn› zamanda o ülkeninzenginli¤i, refah› ve sosyal adaletiiçin mücadele etmifl olursunuz. Bir

BD HAZ‹RAN 2014

ülkede iflçiler örgütlenememifllerse vedirenemiyorlarsa, kapital sahibinihiçbir güç daha modern teknik kullan-maya, sa¤l›k ve ifl güvenli¤i için paraharcamaya zorlayamaz. Orada üretim,bo¤az toklu¤una çal›flan iflçi ile veeski makine ve teknikle devam eder.‹fl kazalar›n›n da ard› arkas› kesilmez.

Türkiye’nin bütün di¤er güneyAvrupa ülkelerinden fark›, Avrupa'daoldu¤u gibi güçlü iflçi sendika ve güçlüiflçi s›n›f› partilerinin bulunmamas›d›r.Türkiye’nin yar›m yüzy›l› aflk›n birzaman dilimi gerisinde kalmas›n›nnedeni bu “ekonomik ve toplumsalyap›”d›r.

006 y›l›nda yap›lan ihale ileSOMA madenlerinin iflletilmesinialan ZORLU HOLD‹NG, 2009

y›l›nda madenlerinin iflletmesini SO-MA HOLD‹NG Afi ‘ye devretti. TK‹,Soma’da kömürü kendisi ç›kar›rkentonunu 130-140 dolara mâl ediyordu.SOMA HOLD‹NG ise TK‹’ye verdi¤iyüzde 15’lik rödovans pay› dahil kö-mürün tonunun maliyetini 23,80 dolara

Ö2

Bir ülkede iflçilerörgütlenememifllerseve direnemiyorlarsa,kapital sahibini hiçbirgüç daha modernteknik kullanmaya,sa¤l›k ve ifl güvenli¤iiçin para harcamayazorlayamaz.

düflürdü. Bunun ad› “üretim zorlama-s›”d›r.

Bu zorlaman›n nedeni olarak“patronun kâr h›rs›” ve “siyasetçilerinvicdans›zl›¤›” gösteriliyor. Bunlardo¤ru de¤ildir. ‹flçi ölümlerinin ard›n-daki nedenin "patronlar›n kâr h›rs›”oldu¤unu ileri sürmek, konunun an-cak, “h›rsl› olmayan patronlarla çö-zümlenece¤ini” iflaret eder. Böylesiciddi bir sorun, patronun kâr h›rs› vevicdanl› olup olmamas› basit nedeniy-le aç›klanamaz.

irmalar›n, yeterli güvenlik ön-lemleri olmayan ve sonu ölümlebitecek kazalar›n yaflanmas›n›n

“gözle görülür” derecede aç›k oldu¤ubir ifl ortam›n› “görmezden gelmeleri-nin” üç temel nedeni vard›r.

Bunlardan ilki ve galiba en önem-lisi, çal›flmak zorunda olan iflçilerind›flar›da bu ifl için “s›rada bekler” haz›rdurumda olmalar›d›r. Bu durum fir-man›n elini güçlendirmektedir.Yaniiflsizlik oran› yüksek oldu¤u sürece,firmalar gereken güvenlik yat›r›mlar›n›yapmadan da faaliyet gösterebilirler,çünkü bu koflullarda çal›flmay› kabuledecek iflçilerin her zaman “s›radahaz›r durumda beklediklerini” bilirler.

‹kincisi devletin yapt›¤› piyasadostu deregülasyonlard›r. Bu kurals›z-lafl›rma uygulamalar› sonucunda fir-malar›n üzerindeki denetim azalmak-tad›r ve güvenlik yat›r›m›n›n yap›lma-mas› durumunda firman›n karfl›laflabi-lece¤i maliyet azalmaktad›r.

Sonuncusu ve o da çok önemliolan bir neden de, iflçilerin örgütsüzolmalar› ya da örgütlü eme¤in “gös-

termelik”, güçsüz olmas›d›r. ‹flçilerbu durumda da çok zor çal›flma koflul-lar›nda çal›flmak zorunda kalmaktad›r-lar. Bugün Türkiye’deki tablo budurumdad›r.

imdi s›ra, sorulmas› gerekensorumuzu sormaya geldi: Pekibu durum, “Böyle geldi¤i gibi,böyle mi gidecek?”

Elbette hay›r. “Ça¤ d›fl› tablo”nuntüm ac›mazl›¤›yla gözler önünde ol-mas› gibi, “çözüm tablosu” da tümça¤dafl yap›s›yla gözler önündedir.Görmemekte israr eden siyasetçilere,patronlara ve hatta sendika sorumlu-lar›na, bu tabloyu, kimbilir kaç›nc›kez olmak üzere, bir kez daha göste-relim:

Demokrasinin eksiksiz uygulan-d›¤› ülkelerdeki gibi iflçi sa¤l›¤›, iflgüvenli¤i ile ilgili ‹LO yasalar›n›ndaha fazla zaman geçirilmeden imza-lanmas›, yürürlü¤e geçirilmesi, dahaönemlisi, uygulamaya konulmas› vedenetimlerin ba¤›ms›z kurulufllarcayap›lmas› sa¤lanmal›d›r.

Bir “kolay” çözüm de fludur:Düflüncenin egemen oldu¤u ça¤›-

m›zda insan›n, “insan onuruna yarafl›rbir çal›flma düzeni” içinde çal›flabilme-si ve yaflayabilmesi için demokrasinineksiksiz uygulanmas› yeterlidir.•

F Ş

Böylesi ciddi bir sorun,patronun kâr h›rs› vevicdanl› olup olmamas›basit nedeniyleaç›klanamaz.

27