مجموعه آموزشی سل و آزمایشگاه

بنام خدا

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی لرستان

معاونت بهداشتی

مجموعه آموزشی

سل و آزمایشگاه

جهت کارکنان آزمایشگاههای سل استان

امورآزمایشگاههای بهداشتی

مردادماه 96

الزامات مدیریت کیفییت در آزمایشگاه سل

استقرار الزامات مدیریت کیفیت در آزمایشگاه به چه منظور؟

· افزایش کارآیی سازمان

· تعیین چارچوب صحیح برای فعالیتها

· فراهم نمودن امکان انتقال و گردش اطلاعات

· پایه و اساس برای ممیزی، بازنگری و ارتقاء مستمر

· امکان تجزیه و تحلیل فعالیتها، فرآیندها و بهینه سازی سازمان در تداوم فعالیتها

فرآیندها

· کارکنان آزمايشگاه

· ايمنی و بهداشت در آزمايشگاه

· تجهيزات آزمايشگاه

· فضا و تاسيسات آزمايشگاه

· فرآيند قبل از انجام آزمايش

· فرآيند انجام آزمايش

· کنترل کيفيت انجام آزمايش

· فرآيند پس از انجام آزمايش

· خريد و انبارش

· ارتباط با ساير آزمايشگاهها

· شناسايی و رسيدگی به خطاها و موارد عدم انطباق

کارکنان

· نمودار سازمانی (پرسنل فنی، پذیرش، پرسنل خدماتی و ...)

· شرح وظایف و مسئولیت ها

· احراز صلاحیت کارکنان جهت تصدی

· تعیین جانشین ذی صلاح

· پرونده پرسنلی

· برنامه ریزی آموزش تضمین کیفیت جهت کارکنان توسط مسئول فنی

شرح وظايف و مسئوليت ها

· مشخص نمودن فرآيند کاری که فرد در آن انجام وظيفه می نمايد

(سلسله مراتب سازمانی و جايگاه آنان در تشکيلات موجود)

· تفصيل کامل وظيفه ای که بعهده هر فرد می باشد

· تعريف وظيفه جانشين

· تعريف مسئوليت فرد در مقابل رعايت نکات ايمنی برای خود، بقيه پرسنل و محيط زيست

· تعريف مسئوليت فرد در مقابل انجام صحيح وظيفه محوله

· تعريف حدود اختيارات ( شفاف و واضح)

· کاملا منطبق با نوع تحصيلات و آموزش های ديده شده کارکنان باشد.

آموزش هاي بدو خدمت

· آموزش عملی بر مبنای دستورالعمل های انجام کار

(دستورالعمل پذیرش و روش نمونه گیری، روش انجام آزمایش، کنترل کیفیت، روش انجام کار با دستگاهها، دستورالعمل جوابدهی و..)

· آموزش ”مديريت كيفيت بر پايه استانداردهاي آزمايشگاهي" براي مسئولين فني آزمايشگاه

· آموزش ايمني در آزمايشگاه

· آموزش نحوه مستند سازي

آموزش هاي ضمن خدمت

· در موارديكه نتايج حاصل از نيازسنجي دوره اي لزوم اجراي برنامه آموزشي را تائيد نمايد.

· جابجايي شغلي و تغيير در وظايف كاركنان در داخل آزمايشگاه

· بکارگيری تجهيزات جديد جهت انجام آزمايشها

· هر گونه تغيير در روشهاي انجام آزمايش

فضا و تاسیسات

· ارتفاع حداقلcm ۲۴۰(کف تاسقف)

· کف آزمایشگاه و دیوارها تا ارتفاع m ۱/۵قابل شستشو باشد

· لوله کشی آب و گرمایش و سرمایش مناسب

· کپسول آتش نشانی، توری پنجره ها

· کافی بودن فضاي بين ميز هاي کاري جهت تردد کارکنان (فضای کافی برای تردد کارکنان حداقلcm 120)

· ارتفاع وعمق مناسب ميزهای کاری (ارتفاع براي حالت نشستهcm 75، براي حالت ايستادهcm 90 و عمق بينcm 75 -60)

· استحکام کابینتها و قفسه های دیواری

· برقراری فشار منفی در اتاق کشت و آنتی بیوگرام

نمونه فضای استاندارد برای آزمایشگاه کشت / آنتی بیوگرام

تجهیزات آزمایشگاه

· فهرست، تاییدیه معتبر کاربردی، شناسنامه تجهیزات، دستورالعمل فنی، نصب در محل مناسب از لحاظ نور، رطوبت، ارتعاش، تهویه هو ا و ملاحظات ایمنی

· کنترل صحت عملکرد دستگاه قبل از شروع به کار

· Log Book

· نگهداری سوابق سرویس، شرح و گواهی تعمیر تجهیزات

· بررسی صحت عملکرد فنی دستگاه پس از برگشت به آزمایشگاه

· بررسی هدایت سنجی PH و کلنی کانت آب مصرفی آزمایشگاه

مهمترین تجهیزات

· میکروسکوپ با عدسی 100 سالم

· اتو کلاو با کنترل عملکرد و سوابق تست شیمیائی نوار TST

· هود بیولوژیک کلاس II دارای تائیدیه معتبر

(کنترل عملکرد هود با تست دود ، سالم بودن چراغ و تمیز بودن لامپ UV داخل هود)

· سانتریفیوژ مناسب با باگت درب دار

· یخچال و فریزر

· اتوکلاو و فور

· کواگولاتور

· ترازو

ایمنی در آزمایشگاه

· تعیین مسئول ايمني، تشکیل کمیته ایمنی

· دستورالعمل هاي مربوط به ايمني کارکنان و محيط آزمايشگاه و تعهد کارکنان به اجرای آنها

· دستورالعمل نحوه سترون سازی وشستشوی لوازم آزمايشگاهی

· تعهد به استفاده از وسایل حفاظت فردی و استفاده درست از مواد ضدعفونی کننده

· وجود دوش اضطراری و چشم شوی و جعبه کمکهای اولیه

· ضدعفونی سطوح و کف

· ثبت حوادث مخاطره آمیز

· دور ریز صحیح پسماندهای عفونی و غیر آلوده. استفاده از اندیکاتور شیمیایی و بیولوژیک جهت ارزیابی صحت عملکرد اتوکلاو

· بررسی ایمنی کارکنان بدو استخدام دربرابر هپاتیتB هپاتیت C و HIV و تزریق واکسن هپاتیت، بررسی سلامت دوره ای کارکنان

فرآیند پیش ازانجام آزمایش

· فهرست آزمایشات

· مکتوب کردن معیارهای رد و قبول نمونه جهت نمونه های مختلف

· سیستم اطلاعات و پذیرش با قابلیت ردیابی

· ثبت مشخصات نمونه و تاریخ و ساعت پذیرش و فرد پذیرش کننده

· دستورالعملهای پذیرش

· امکان تماس با بیمار در موارد ضروری

· نگهداری نمونه ها در مکان و دمای مناسب

فرآیند انجام آزمایش و کنترل کیفیت

· مکتوب شدن و رعایت فاصله زمانی رسیدن نمونه به آزمایشگاه و انجام آزمایش

· ثبت مشخصات فرد انجام دهنده آزمایشات

· ثبت مشخصات معرفها محلولها محیط کشت با سوابق کنترل کیفی آنها

· انجام آزمایشات بر اساس دستورالعملهای کشوری و مستند کردن آنها

· شرکت در برنامه های ارزیابی خارجی کیفیت و وجود سوابق آن

· استفاده از نتایج بدست آمده از برنامه هاي ارزيابی خارجی کيفيت جهت شناسايی ورفع خطاها

· مکتوب شدن مشکلات مربوط به کیفیت و کفایت نمونه ها

فرآیند پس از انجام آزمایش

· تعریف مدت زمان نگهداری نمونه های مختلف پس از انجام آزمایش

· مکتوب و رعایت کردن مکان و شرايط مناسب نگهداري نمونه هاي مختلف پس از انجام آزمايش

· درج کامل مشخصات بیمار و نتایج و واحد ارجاع دهنده روی برگه جواب

· بازبيني نهايي و تاييد همخواني نتايج آزمايش ها توسط مسئول بازبینی

· مکتوب شدن مشکلات مربوط به کیفیت و کفایت اسمیر

· مشخص بودن نحوه و زمان پاسخ دهي

· مکتوب بودن نحوه گزارش فوری موارد بحرانی

· ثبت نتایج در دفاتر کشوری سل و سامانه کشت / آنتی بیوگرام

· نگهداری برگه نتایج بیماران بصورت فایل الکترونیک حداقل به مدت یکسال

خرید و انبارش

· تعيين نقطه سفارش

· ارزيابي و انتخاب تامين کنندگان ( فروشندگان ) کيت ها ، فرآورده ها و تجهيزات آزمايشگاهي

· اطمينان از عملکرد اقلام مختلف آزمايشگاهي (مصرفي و غير مصرفي) پس از خريد و قبل از بکارگيري از کيفيت عملکرد آنها

· کنترل موجودی انبار، توجه به تعداد، مشخصات، تاریخ انقضاء، شرایط نگهداری مواد و وسائل

· ثبت دمای یخچالها و فریزرها بطور روزانه و کنترل دماسنج با دماسنج کالیبره

· رعایت شرایط استاندارد نگهداری اسیدها حلالها و سایر مواد از نظر وچيدمان ، دما ، تهويه ، ايمني

ارتباط با سایر آزمایشگاهها (نظام ارجاع)

· وجود قرارداد ارجاع و مکتوب بودن شرح وظایف هر دو آزمایشگاه

· ثبت کامل مشخصات بیمار و نمونه ارسالی و نتایج بازگشتی

· مکتوب بودن شرایط انتقال نمونه از نظر درجه حرارت ، زمان ، ظرف و بسته بندی .. به لحاظ حفظ کیفیت نمونه

· مشخص بودن مسئول ارجاع در هر دو آزمایشگاه

شناسایی و رسیدگی به خطاها و موارد عدم انطباق

· ممیزی دوره اي جهت مدیریت آزمایشگاه يا بازرسي داخلي از بخشهای مختلف و ثبت مستندات اقدامات اصلاحی

· مشخص بودن نحوه ثبت ومسئول ثبت خطاها و موارد عدم انطباق

· مسئول رسيدگي به خطاها و موارد عدم انطباق وپی گيری انجام اقدامات اصلاحي

· وجود رویه مشخص جهت ثبت، رسيدگي و پاسخگويي به شكايات و يا نظرسنجي از واحد و مراکز مرتبط

· مديريت نمونه در آزمايشگاه سل

· رعایت اصول ایمنی در زمان جمع آوری، بسته بندی، حمل و انتقال نمونه ها

· مديريت در موارد ريختن مواد آلوده عفوني و يا شكستن ظروف(Spill managemen)

· مدیریت پسماند

· نمونه گيري

· تحت شرايط استاندارد بايد نمونه گيري:

· در فضاي خارج از محيط آزمايشگاه و در فضايي وسيع و مجهزبه سيستم تهويه مطلوب انجام پذيرد

· از مكاني استفاده نمود كه افراد متفرقه به آن رفت و آمد نداشته باشند.

· در صورتي كه فردي در تهيه نمونه به بيماركمك مي كند، بايد از وسايل حفاظتي مناسب مانند ماسك N95 استفاده نمايد.

· نمونه گيري در ظروف دهان باقطر7-5 سانتیمترجهت جلوگيري از آلودگي جدار ظروف)، مقاوم، درپيچ دار ،غير قابل نشت و با حجم مناسب انجام شود وجنس ظرف ازپلاستيكي و شفاف باشدكه در اتوكلاو تخريب شود.

·

·

· بايد كشت نمونه هاي مايكوباكتريوم در محفظه هاي درپيچ دار غيرقابل نشت و غيرقابل نفوذ به مايعات انجام شود.

· معمولاً كشت نمونه هاي مايكوباكتريوم توبركلوزيس در محفظه هاي مك كارتني انجام مي شودكه به جهت جلوگيري از آلودگي و سهولت بسته بندي ونيز سهولت فرآيند شست و شو ارجح مي باشد.

· نمونه هائی که درخواست کشت سل دارند به دلیل حساس بودن نمونه به شرایط دما، لازم است زنجیره سرد حفظ شود

· انتقال نمونه های خارج ریوی در مسافتهای نزدیک 4-2 ساعت، با رعایت اصول ایمنی و دمای محیط برای کشت نمونه در همان روز، بلامانع است.

· رعایت حداقل زمان ممکن (کمتر از 48 ساعت) برای انتقال نمونه های کشت سل ریوی الزامی است.

· اصول درخواست، برچسب گذاری نمونه های مشکوک به سل

· حداقل اطلاعات ضروري در برگه درخواست آزمايش شامل نوع نمونه، آزمايش مورد درخواست، مشخصات بيمار ، شناسه مشخص بيمار يا نمونه، اطلاعات باليني مورد نياز متناسب با نوع آزمايش درخواست شده و ....) مي باشد

· نحوه برچسب گذاري نمونه و درج حداقل اطلاعات روي برچسب شامل : نام و نام خانوادگي، شماره پذيرش، تاريخ و ساعت جمع آوري و نوع نمونه

· برچسب هم بر روي در ظرف و هم بدنه ظرف نمونه گيري چسبانده شود

· بسته بندي و انتقال نمونه های مشکوک به سل

· از باکس سه محفظه ای استاندارد بسته بندي استفاده شود(مطابق با راهنماي"روش استاندارد انتقال نمونه هاي عفوني”)

· ظروف نمونه به صورت عمودي قرار داده شود

· از محكم بسته شدن در ظروف اطمينان حاصل شود

·

· اقدامات ایمنی زیستی در صورت آلوده شدن فرم ارجاع به نمونه بیمار

· پوشیدن ماسک و دستکش و انتقال فرم آلوده در اسرع وقت به داخل هود بیولوژیک آزمایشگاه.

· درج اطلاعات فرم آلوده در یک برگه یا فرم دیگر

· آلوده زدائی فرم آلوده با استفاده از مواد ضدعفونی کننده مناسب مانند آب ژاول (وایتکس) 10% حاوی کلر فعال یا الکل 70 درجه

· دفع مناسب فرم آلوده و دستکش در کیسه اتوکلاو

· سانتريفوژ نمونه ها

· جهت سانتريفوژ بايد از لوله در پيچ دار محكم و يا سانتريفوژهاي با روتورهاي دردار استفاده نمود تا از آلودگي داخل سانتريفوژ و فضاي آزمايشگاه جلوگیری شود.

· در حين مخلوط كردن و ورتكس كردن بايد از لوله هاي درپيچ دار استفاده نمود و درپيچ را محكم شود.

· تمامي مراحل فوق بايستي در داخل هود ايمني بيولوژيك انجام شده و قبل از باز كردن لوله ها به مدت 10 تا 15 دقيقه صبر نمود تا آئروسل ها ته نشين شوند.

· بعد از سانتريفوژ كردن، مايع رويي به آرامي از كناره لوله در ظرف حاوي فنل 5 % خالي شود كه از انتشار آئروسل جلوگيري شود.

· مديريت نمونه در مرحله انجام آزمايش

· نمونه ها در حین کار در وضعيت عمودي قرار گرفته و كج نشوند.

· ترجيحا تمامي نمونه ها در زير هود بازشوند. قبل از كار بر روي نمونه كاملا سطوح خارجي ظروف با ماده ضدعفوني كننده مناسب آلودگي زدايي شود.

· سعي شودكه كار در سيني پوشيده شده با كاغذ جاذب(آغشته به محلول فنل 5 %)انجام گردد. در طي كار جهت جلوگيري ازايجاد آلودگي، اپليكاتور شكسته شده وكاغذ صافي آلوده وغيره به آرامي (جهت جلوگيري از ايجاد آئروسل) در محلول فنل 5 % غوطه ورشوند.

· از انجام كار بر روي نمونه هاي با نشت وسيع خودداري گرديده و بايد اين نمونه ها اتوكلاو شوند و نمونه گيري مجدد انجام پذيرد.

· از حركت دادن و حرارت دادن گسترش ها جهت خشك شدن بايد خوداری شود. عمل خشك شدن گسترش ها بايد در هوا انجام شده و بعد از خشك شدن كامل، گسترشها در شعله فيكس شوند.

· همچنين نبايد گسترش ها بعد از خشك شدن به مدت طولاني نگهداري شوند ، زيرا اين عمل ممكن است باعث آزادشدن باسيل ها از سطح گسترش شود.

· سعي شود كه جهت تهيه نمونه از اپليكاتورهاي چوبي و يا لوپ يكبار مصرف استفاده شود كه با توجه به مقرون به صرفه نبودن استفاده از لوپ يكبار مصرف بايد لوپ را داخل دستگاه ميكرواينسينرتورmicroincinerator ) ) حرارت داد تا از توليد آئروسل جلوگيري شود.

· در صورت استفاده از لوپ، بايد آن را در ابتدا در محفظه در پيچ دار 250 ميلي ليتري حاوي الكل 70 % و شن تميزچرخاند و سپس در شعله استريل نمود. الكل موجود بر روي لوپ باعث سوختن سريع مواد باقي مانده مي شود.

· مديريت در موارد ريختن مواد آلوده عفوني و يا شكستن ظروف حاوي آنها

· (Spill Management)

·

Spill Management

شكستن لوله حاوي كشت باسيل سل خطر زيادتري دارد یا

شكستن لوله حاوي سرم HIV مثبت؟

شكستن لوله حاوي كشت باسيل سل خطر زيادتري را در مقايسه با شكستن لوله حاوي سرم HIVمثبت كه ازراه زخم پوست، فرورفتن وسايل تيز وبرنده آلوده و.....منتقل مي شود.ایجاد می کند، زیرا باكتري سل از راه تنفس منتقل مي شود.

· بايدکليه کارکنان فني و خدماتي در اين مورد آموزش ببينند و آموزش به طور ساليانه تكرار شود.

· مسئول ايمني، مسئول بخش و نيز كليه كاركنان از وقوع حادثه آگاه شده و مسئول ايمني آن را مديريت نمايد.

· همه افراد آموزش ديده در اين موارد به جزء شخص باني حادثه و يا شخص حادثه ديده كه ممكن است دچار استرس شده و باعث ايجاد آلودگي بيشتر شود، مي توانند حادثه را مديريت نمايند.

مراحل مدیریت ریختن مواد آلوده عفونی

· بلافاصله لباس هاي آلوده شخص را درآوريد.

· فوراً همه افراد را از محل دور کنيد.

· تازمان خروج ازمحل کمترتنفس کنيد.(جهت ميكروارگانيسم هايي كه از راه تنفس منتقل مي شوند)

· درمحل را بسته و با نصب نوشته "واردنشويد" از ورود افراد جلوگيري نماييد.

· در صورتي كه آلودگي در محل غيرمحصور شده و مشترك با بخش هاي فني ديگر رخ داده باشد، جهت آگاهي افراد و جلوگيري از رفت وآمد آنها، اطراف محل آلوده شده را تا شعاع بيشتري از آنچه كه با چشم آلودگي را مشاهده مي كنيد با نوار يا روبان پارچه اي پهن زردرنگ محصور نموده و نوشته "وارد نشويد" را به اين نوار متصل نماييد.

· در ارتباط با نوع حادثه مدتي صبر نموده تا آئروسل ها ته نشست حاصل کنند. در مورد نمونه هايي كه آئروسل كمتري ايجاد مي كنند بايد نيم تا يك ساعت صبر نمود. در مورد نمونه آلوده به باسیل سل حداقل 1ساعت باید صبرنمود.

· در صورت وجود هود ايمني بيولوژيك، آن را روشن نماييد كه به تخليه آئروسل ها كمك نموده و بعد از اين عمل بايد هود طبق دستورالعمل مربوطه گندزدايي شود.

· بعد از طي مدت زمان لازم، فرد لباس ها و پوشش هاي حفاظتي را شامل روكش كفش، گان (روي روپوش فعلي پوشيده شود)، دستكش لاتكس، وسايل كمك تنفسي در صورت لزوم ، روكش مو وغيره را بپوشد.

· محل آلودگي را تا شعاع بيشتري از آنچه كه با چشم آلودگي را مشاهده مي نماييد، با حوله کاغذي و يا تنزيب بپوشانيد.

· از محلول سفيد كنند خانگي با رقت 1/10براي اكثرميكروارگانيسم ها مي توان استفاده نمود. همچنين محلول هاي تجاري مخصوص اجراي اين فرآيند نيز در دسترس مي باشد. محلول سفيد كننده خانگي با رقت 5 تا 10 درصد ويا فنل 5 % و...استفاده نمايد

· جهت جلوگيري از ايجاد آئروسل، محلول را به آرامي و در مقادير کم تقسيم نموده و ازکناره ها به صورت دايره به نحوي دورمحل بريزد تا تمام منطقه را بپوشاند.

· در ارتباط با نوع محلول گندزدا مدتي صبر نمايد تا به خوبي اثر كند.

· در صورت وجود قطعات شيشه بوسيله پنس، آنها را در داخل ظروف ايمن ( Safety Box) قرار دهيد. حوله كاغذي و يا تنزيب را نيز با پنس برداشته و داخل كيسه مخصوص اتوكلاو انداخته و اتوكلاو نماييد.

· مي توان جهت جلوگيري از ايجاد آلودگي از ابتدا دو دستكش پوشيد. بدين ترتيب كه دستكش خانگي و يا دستكش لاتكس ديگري بر روي دستكش لاتكس زيرين پوشيده شده و بعد از اتمام كار دستكش رويي را در آورد و دست را با دستكش زيرين در محلول الكل 70 % فرو برد و سپس اقدام به در آوردن بقيه پوشش هاي حفاظتي نمود و در انتها طبق روش صحيح دست ها را شست.

مديريت پسماندهاي عفوني

· آلودگی زدایی Disinfection

· اتوکلاو Autoclaving

· کوره سوز Incinerator

آلودگی زدایی ( Disinfection)

ضدعفوني کننده های توصیه شده حاوی مواد زیر است:

· فنل: فنل 5% در آب

· کلرین:هیپوکلریت سدیم 1 تا 5 گرم در لیتر

· الکل: اتانول یا ایزوپروپانول به صورت 70% بکار میروند

اتوکلاو Autoclaving

مواد زیر برای اتوکلاوکردن مناسب است:

· ابزارها، شیشه آلات، محیطها و محلولها یی که باید استریل مصرف شوند

· کشتهای مایکوباکتریایی برای امحاء پسماند

· کلیه مواد عفونی از آزمایشگاههای سل

· در هر بار استفاده از اتوکلاو برای پایش عملکرد درست آن زمان، دما و فشار باید ثبت شود. برای اطمینان از توانایی اتوکلاو در سترون سازی باید بطور منظم از اندیکاتورهای استفاده شود.

کوره سوزIncinerator

· مناسب برای امحاء پسماند ها

· جانشین اتوکلاو کردن مشروط بر اینکه روشهای سوزاندن بخوبی رعایت شوند.

· دما در محفظه اولیه باید حداقل 800 درجه سانتی گراد و در محفظه دوم حداقل 1000 درجه سانتی گراد باشد.

· موادی که باید سوزانده شوند میبایست در کیسه های پلاستیکی به کوره سوز منتقل شوند.

تشخیص آزمایشگاهی بیماری سل

روش مستقیم Direct smear

آزمايش ميكروسكوپي (مستقيم)

خصوصیات باسیل سل mycobacterium tuberculosis

· ارگانیسم های خمیده یا مستقیم به طول 10-1وعرض 6/.-2/.mm

· غیرمتحرک ، اسپور تولیدنمی كنند، گرم مثبت ضعیف هستند

· وجود درصد قابل توجهی چربی درديواره سلولی عامل مقاومت در برابر رنگ پذیری

· اجزای ساختمانی وفراورده های کمپلکس دیواره سلولی عامل ویرولانس بیماری و توانایی بقاءدرشرایط محیطی سخت می باشد.

· پس از رنگ شدن با کمک حرارت،درمقابل رنگبری اسید کلریدریک 3 درصد و یا اتانول 95 درصد مقاومت نشان می دهند.

· هوازی اجباری وکند رشد می باشند.بیشترمایکوباکتریهای بیماریزادرمدت 6-2 هفته در شرایط و محیط مناسب رشد می کنند.

· رشد مایکوباکتریوم توبرکلوزیس تحت شرایط 10-5 درصد دی اکسید کربن وPHخنثی وحضورگلیسرین بهترانجام می گیرد.

تشخیص باسیل سل (روش مستقیم)

· سریعترین وارزانترین راه تشخیص باسیل سل ،آزمایش لام مستقیم می باشد

· با این روش ،فقط می توان سل ریوی با خلط مثبت را شناسایی کرد.

· برای مشاهده باسیل اسیدفست درلام،بایددریک میلی لیترازخلط تعداد 10000-5000باسیل سل وجود داشته باشد.

· نمونه باید به روش صحیح گرفته شودیعنی بایدازموادترشحی ریه ها پس ازیک سرفه عمیق تهیه گردد.

· نمونه هایی که ازحلق یابینی تهیه می شود،مناسب نیستند..

· درمواردی که نمونه آب دهان است بایستی موردآزمایش قرارگیرد،اما آموزش های لازم به بیمارداده شود.

آماده سازي نمونه ها

· انتقال ظروف خلط به هود ايمني

· براي جلوگيري از بوجود آمدن آئروسل ها، ظروف را با نهايت دقت باز مي كنند.

· لام های نو به کار گرفته شود.

· شماره لام دریک سوم انتهایی لام نوشته شود .

· از هر لام فقط يك باراستفاده شود

· تهيه يك گسترش منظم و يكسان در روي لام ودر2/3فوقانی لام

· براي تهيه گسترش، بهتر است از لوپ پلاستيكي يك بار مصرف يا اپليكاتور چوبي دو نيم شده استفاده شود تا احتمال آلودگي محيط به حداقل برسد.

· گسترش ها در داخل هود ايمني به آرامي خشك شوند.

· نگهداري نمونه خلط تا گزارش نتيجه .

گسترش تهیه شده :

· بايد در وسط

· به اندازه كافي بزرگ

· نبايد خيلي كوچك، خيلي بزرگ، خيلي كلفت، خيلي نازك، نامشخص و نامنظم

ثابت كردن گسترش روي لام

· يا 3 بار از روي شعله عبورداده شود

· یا درانکوباتور75-65درجه سانتیگرادبه مدت 45تا60دقیقه فیکس شود

· در لام هاي ثابت شده، امكان زنده ماندن بعضي از باسيل ها وجود دارد.

· بنابراين درصورت نگهداري لام ها قبل از رنگ آميزي،در داخل محلول فرمالين بمدت 5 دقيقه قرارگيرد و بعد از خشك شدن نگهداري کنید.

فرمول تهيه رنگ ذيل _ نلسون

1-فوشین بازیک

الف) محلول فوشين بازيك، 0.3 گرم از فوشين بازيك را در ml 10 اتانول 95 % حل مي كنند.

Basic fuchsin 0.3 g

Ethanol 95% 10 ml

ب) محلول فنل، مقدار 5 گرم از فنل كريستاله را كمي گرم مي كنند تا ذوب شود. سپس با اضافه كردن آب مقطر حجم نهايي آن را به ml90 مي رسانند.

Phenol crystals 5 g

Distilled water 90 ml

براي تهيه محلول كربول فوشين، مقدار ml 10 از محلول فوشين بازيك را به ml 90 از محلول فنل اضافه مي نمايند.

2- محلول رنگ بر

براي آماده كردن اسيد الكل 3 % ، ml 3 از اسيد كلريدريك غليظ را در ml 97 از اتانول حل مي كنند.

Ethanol 95% 97 ml

HCl 3 ml

به آرامي اسيد را به ظرف الكل اضافه مي نمايند.

براي رنگ بري مي توان از اسيد سولفوريك 25 % نيز استفاده كرد ( ml25 اسيد + ml75 آب مقطر).

3-محلول رنگ آميزي زمينه

0.3 گرم از آبي متيلن را در ml100 آب مقطر حل مي كنند.

Methylene blue 0.3 g

Distilled water 100 ml

روش رنگ آمیزی (Ziehl – Neelsen Method)

1. ابتداسطح گسترش رابامحلول فوشین صاف شده بپوشانید.

2. لامها را به آرامی حرارت دهیدتا هنگامی که بخارمتصاعدشود. (حرارت باید 5-3دقیقه به طول انجامد)

3. ازجوشاندن فوشین یاخشک شدن سطح لام خودداری گردد.

4. پس از شستن لامها سطح گسترش را با محلول رنگبرحداکثر3دقیقه بپوشانید.

5. لامهارابه آرامی بشوییدومراقب باشیدجریان آب درحدی باشدکه گسترده کنده نشود.

6. تمام گسترش رابا رنگ زمینه (متیلن بلو)به مدت 60ثانیه بپوشانید.

7. سطح لام رابه آرامی باآب شسته ودرحرارت اتاق خشک کنید.

آزمايش ميكروسكوپي

رنگ آميزي با: ذيل – نلسون : رنگ قرمز

نکات مهم:

· عدم استفاده از رنگهاي آماده

· عدم استفاده از سواپ پنبه دار درتهیه گسترش

· گزارش به روش استاندارد

بررسي ميكروسكوپي

· بررسي گسترش ها در نهايت آرامش و با دقت .

· مناسب ترين ميدان : وجود لوكوسيت، موكوس و سلول هاي مژك دار

· باسيل ها ممكن است: بصورت منفرد، دوتايي يا دسته جمعي

· براي گزارش نتيجه منفي، بررسي حداقل 100 ميدان ميكروسكوپي

· گزارش لامهای مثبت طبق استاندارد تعریف شده

· تعداد باسيل هاي دفع شده، هميشه يكسان نيست.

· بنابراين براي بالا بردن امكان مشاهده باسيل و قطعي شدن تشخيص، سعي بر اين است تا حداقل 3 نمونه دريافت شود.

· ممكن است فقط در يك نمونه از 3 نمونه صبحگاهي بيمار، باسيل هاي اسيد فست وجود داشته باشد.

گزارش نتايج آزمايش ميكروسكوپي

رنگ آميزي با ذِیل نلسون × 1000

تعداد باسيل مشاهده شده در F نتايج

باسيل مشاهده نشد منفي

1-9/100F تعداد باسيل ها

10-99/100F +

1-10/ F + +

F >10 + + +

F: ميدان ميكروسكوپي

اسمیرمثبت باسیل اسید فست

نگهداري لام ها

· نگهداري لام ها پس از بررسي و گزارش نتيجه حداقل بمدت يك سال توصيه مي شود.

· مواردمثبت بمدت يك سال و موارد منفي بمدت شش ماه

علل نتايج مثبت كاذب گسترش

1. استفاده مجدد از لام موجب رنگ آميزي خراش هاي موجود در آن مي شود.

2. آلوده شدن روغن ايمرسيون با باسيل هاي گسترش مثبت.

3. آلوده شدن عدسي شيئي با باسيل هاي گسترش مثبت.

4. آلودگي متقاطع هنگام رنگ آميزي، متصل بودن لام ها در رنگ آميزي، انتقال باسيل را از گسترش هاي مثبت به منفي

5. وجود مايكوباكتريوم هاي محيطي درآب مقطر استفاده شده در محلول هاي رنگ و آلوده زدايي.

کنترل کیفی وایمنی درآزمایشگاه سل (چگونگی فعالیت مطلوب در یک آزمایشگاه)

· خطاهای انسانی، فعالیتهای ضعیف آزمایشگاه،استفاده نادرست ازتجهیزات باعث خطاهاي آزمایشگاهی وپخش عفونت می شود.

· مباحث ایمنی در آزمایشگاه وکنترل کیفی اصولاً برای کاهش وتصحیح خطاهای آزمایشگاهی است.

کنترل کیفی داخلی( Internal q.c)

کنترل کیفی روش میکروسکوپی کنترل کیفی روش کشت کنترل کیفی آنتی بیوگرام

کنترل کیفی تجهیزات

ایمنی کار درآزمایشگاه

کنترل کیفی روش میکروسکوپی

· ارتقاء قابلیت واعتماد به داده های گزارش شده توسط آزمایشگاه وشامل:

· جمع آوری وانتقال نمونه ها

· تهیه اسمیر

· رنگ آمیزی

· مشاهده اسمیر

· گزارش نتایج ونگهداری لامها

· بررسی وضعیت میکروسکوپ

کنترل کیفی درمرحله جمع آوری وانتقال نمونه

· پذیرش آزمایش تنها با درخواست کتبی پزشک انجام شود(فرم 1)

· فرم پذیرش نمونه ها وخود نمونه ها بطور مجزا نگهداری شود(درصورت آلوده شدن فرمهاضدعفونی ودور انداخته شود)

· فرمها بطورکامل پرشود(مشخصات بیمار،شماره نمونه،نوبت دریافت نمونه، نوع نمونه،تاریخ دریافت نمونه و...)

· نمونه های پذیرش شده( درجعبه مخصوص) بلافاصله به واحد نمونه گیری تحویل شود.

( درصورت تاخیربا ذکر تاریخ دریافت دریخچال نگهداری شود)

· درفرم مخصوص نمونه(2)کیفیت(غلیظ،چرکی،خونی)،حجم ونوع نمونه(آب دهان ،خلط) ثبت شود.

· ظرفهای شکسته ویا دارای نشت را دور ریخته(بعد ازاتوکلاو)ونمونه دیگری درخواست شود

· هرروز درپایان کار تمام نمونه ها اتوکلاو ودورریخته شود

کنترل کیفی درمرحله تهیه گسترده میکروسکوپی

· شماره لام با شماره نمونه چک شود

· اندازه گسترده Cm3*2، وسط لام تهیه شود

· گسترده خیلی نازک یا ضخیم نباشد

· برای خشک شدن گسترده 60-45دقیقه زمان لازم است

· فیکس گسترده های خشک شده بمدت 1ساعت در فور 70-60درجه سانتی گراد (یاسه بار عبور از روی شعله )

کنترل کیفی در مرحله رنگ آمیزی

· روی ظروف حاوی معرفها ورنگها، زمان تهیه یا دریافت ونخستین تاریخ استفاده قید شود

· تاریخ تهیه ونام تهیه کننده رنگ،وجود یا عدم وجود رسوب در ظرف حاوی رنگ، حجم مصرفی هفتگی ، نام فرد رنگ آمیزی کننده درفرم شماره 3ثبت شود

· هرگونه محلول رنگ جدید، قبل ازاستفاده(بعنوان محلول کاری) ابتدا با گستره مثبت وگستره منفی شناخته شده کنترل شود

درصورت مشاهده موارد ذیل، رنگ آمیزی مورد قبول نیست:

· در لامهای کنترل مثبت، باسیل رنگ قرمز نگرفته باشد

· لامهای کنترل منفی پس از رنگ زدایی، همچنان قرمز باقی بماند

· درلامهای کنترل منفی، زمینه بدرستی رنگ زدایی نشده باشد

· درلامهای کنترل منفی ، باسیل دیده شود

کنترل کیفی در مرحله مشاهده گسترده وگزارش نتایج

· قبل از بررسی لام بیماران، ابتدا لام کنترل بررسی شود

· هرگسترده حداقل 20-15دقیقه بررسی شود

· تمامی گسترده های مثبت و5%گسترده های منفی درپایان وقت اداری مجدداً چک شود

· تمام نتایج میکروسکوپی گزارش شده ثبت ونگهداری شود

· درصد لامها وگسترده های مثبت بطور هفتگی گزارش شود(فرم 4)

· پس از مشاهده میکروسکوپی، لامها تمیز ودرجعبه مخصوص به ترتیب شماره بایگانی شود

کنترل کیفی وضعیت میکروسکوپ

کنترل کیفی می بایست بطور روزانه، ماهانه وهرشش ماه یکبار مد نظر قرارگیرد:

· کنترل کیفی روزانه وپس از استفاده:

· بلافاصله پس از استفاده از میکروسکوپ، روغن ازروی عدسیهای شیئی و صفحه میکروسکوپ پاک شود

· قبل وبعد از استفاده از میکروسکوپ قسمتهای نوری (عدسیها،کندانسورودیافراگم و..) با دستمال مخصوص لنز ویاکاغذهای جاذب یا پارچه نرم آغشته به محلول(متشکل از یک حجم اتر ویک حجم ایزوپروپیل الکل)پاک شود

· برای پاک کردن لنزها نباید از گزیلول استفاده کرد.لنزها نمی بایست درالکل خیسانده شود

· هنگامی که ازمیکروسکوپ استفاده نمی شودلامپ آن خاموش و سیم رابط از پریزبرق کشیده شود وبا روکش مناسب پوشانده شود

· درحال مشاهده لام، برای وضوح تصویر، هیچگاه عدسیهای شیئی را خیلی پایین نبرید زیراممکن است منجر به خراشیدگی اسلایدوصدمه به لنز شود

· عدسی شیئی نباید از میکروسکوپ جدا شوند

· کنترل کیفی ماهانه :

· تمیز کردن گرد وغباربا استفاده از برسهای مخصوص

· تمیز کردن عدسیهای چشمی وشیئی وکندانسور با کاغذ عدسی ویا دستمال نرم بدون پرز(خیس شده درمحلول ترکیبی اتر وایزو پروپیل الکل)

· محل قرار گرفتن گیره نگهدارنده لام (slide holder)برداشته وتمیز شود

· هر6 ماه یکبار:

· سرویس دستگاه توسط کارشناس مربوطه(حرفه ای)

کنترل کیفی وسایل و تجهیزات

· کنترل کیفی تجهیزات شامل: هود، انکوباتور، یخچال ، فریزر،بن ماری سانتریفوژ،لامپ UV ،اتوکلاو،فور، وسایل شیشه ای و... است

· پایش منظم تجهیزات (بمنظوراطمینان از صحت ودقت کاردستگاهها )

· پس از خرید یک دستگاه، بررسی همخوانی اطلاعات ارائه شده از طرف تهیه کننده با خصوصیات دستگاه

· نحوه کار با وتمیز نمودن تمام دستگاهها در یک پوشه نگهداری شود

· تاریخ سرویس هریک از دستگاهها ثبت شود

کنترل کیفی هود بیولوژیک

· نخستین وسیله حفاظت کارکنان، محصولات یا محیط آزمایشگاه ازدرمعرض قرار گرفتن با باسیل سل

· بنابراین زمان نصب دستگاه باید قید شودو پس از آن سالانه چک شود(توسط شرکت مربوطه)

هنگام استفاد ه از هود بیولوژیک نکات زیر مورد بررسی قرار گیرد:

· اطمینان از تعادل هوای خروجی و ورودی

· بررسی محل قرار گرفتن

· بررسی وجود هرگونه منفذ در فیلترهای بکار گرفته شده(توسط شرکت مربوطه)

· آلوگی زدایی هود بطور ماهانه با استفاده از محلول فرمالدئیدوپرمنگنات پتاسیم(25میلی لیترفرمالدئید 37%با 15گرم پرمنگنات پتاسیم)

· چک کردن لامپهای UVهود وتعویض لامپ درصورت کاهش قدرت

· آلودگی زدایی هود قبل از تعویض فیلترها

· ثبت تاریخ تعویض فیلتر

کنترل کیفی اتوکلاو

· برای استریلیزاسیون مواد مصرفی آلوده:

· آنها رادرکیسه های قابل اتوکلاو قرار دهید، برروی کیسه برچسب نصب کنید

· برای نفوذ بخار به همه قسمتها یا گره انرا شل کنید یا یک پیمانه آب(0.3لیتر)به آن اضافه کنید

· بهتر است کیسه ها را داخل سطل قرار دهید

· زمان لازم برای استریلیزاسیون زباله،60-30دقیقه در121درجه یا 30-15دقیقه در134درجه سانتی گراد(برای استریلیزاسیون موادخشک30-25دقیقه در121درجه )

· نحوه نگهداری اتوکلاو:

روزانه:

· صفحه کف اتوکلاو را از سوراخ آب گذر اتاقک جداکرده وتمیز کنید.

· لوازم جنبی مثل طبقات وسینی ها رابا آب وصابون بشوئید

· سطح آب ژنراتور را کنترل کنید

هفتگی:

· آبگذر ودرزها را تمیز کنید

· سوپاپ اطمینان را بررسی کنید

ماهانه:

· آب دستگاه راتعویض کنید

هر سه ماه یکبار:

داخل وخارج دستگاه وقسمت بیرونی آبگذر را تمیز کنید

هرشش ماه یکبار:

دستگاه توسط نماینده مجاز، بازرسی ودرصورت لزوم سرویس و تعمیرشود

مبحث ایمنی در اتوکلاو

· هنگام کار با اتوکلاو از دستکش مقاوم به حرارت ومحافظ چشم استفاده کنید

· بعد از آنکه فشار اتاقک اتوکلاو به صفر ودمای آن به حدود 60درجه سانتی گراد رسید، کنار درب اتوکلاو بایستید وآنرا بازکنید. منتظر بمانید تا ظروف کمی خنک شود سپس آنها را حمل کنید

· درهنگام روشن بودن دستگاه، هرگز اقدام به بارگذاری یا خارج نمودن وسایل ومواد نکنید.

· هرگز درهنگام روشن بودن دستگاه واتصال آن به پریز برق، اقدام به تمیز نمودن آن نکنید.

· هرگز پیچهای محکم کننده درب را درهنگام کار دستگاه شل وسفت نکنید.

کنترل کیفی اتوکلاو:

· بررسي صحت عملکرد فرايند سترون سازي در اتوكلاوهاي با سيستم گراويتي با استفاده ازانديکاتورهاي شيميايي و بيولوژيکي ومستندسازي آن

معمولا" اتوکلاوهاي آزمايشگاهي، با سيستم گراويتي کار مي کنند و بخار توليد شده در دستگاه، جايگزين هوا شده و آن را خارج مي کند.

· انديکاتورهاي (يابرچسب ها) تشخيصي : براي تشخيص اينکه کدام بسته ها داخل اتوکلاورفته اند

عدم کنترل صحت فرايندسترون سازي توسط اين برچسب ها

روش هاي مختلف پايش :

الف : پايش مکانيكي در كليه اتوكلاوها :

· بررسي و ثبت شاخص هاي فيزيكي مانند درجه ها و ثبات هاي نشان دهنده ميزان فشارو دما در هربار استفاده از دستگاه و كاليبراسيون دستگاه در فواصل 6 ماه تا يك سال

ب : پايش شيميايي :

انديکاتورهاي چندپارامتره شيميايي در هر بار استفاده از دستگاه ياجهت پايش مستمرشامل:

· حرارت مرطوب : اتوکلاوT نوارهاي Time,Steam.Tempreture =TST برای بررسي پارامترهاي زمان، دما، ميزان اشباع بخار

· حرارت خشک : فور

بررسي پارامترهاي دماوزمان باويالهاي مخصوص، بررسي نتيجه در زمان انجام فرآيند

ج : پايش بيولوژيك :

· انديکاتورهاي بيولوژيک (اعتباربخشي):

باسيلوس استئاروترموفيلوس جهت کنترل بيولوژيک اتوکلاو، باسيلوس آتروفيوس (سوبتيليس) جهت کنترل بيولوژيک فور(اون)

درارتباط باتعداددفعات استفاده (معمولاً هرهفته)، بررسي نتيجه در 1تا3 روز بعد ازاجراي فرآيند ، مستندسازي وبايگاني نتايج بررسي صحت عملکرد

Efficacy testing of autoclaves

Chemical indicators (EN 867):

· Results directly after the process

· For 121°C and 134°

· Cheap and easy

· Treatment control / endpoint control

· Disadvantage: only limited temperature and

· time details

· ويال انديكاتور بيولوژيك را در نقاط مركزي و نقاط كوراتوكلاو بارگذاري شده داخل ظروف ايمن( (Safety Box علامت گذاري شده قرار دهيد.

· بعد از اتمام فرآيند سترون سازي، ويال را بيرون آورده و حداكثر تا فاصله زماني 2 ساعت ، با فشاربه ديواره، كپسول شيشه اي حاوي محيط كشت راشكسته تا نوار آغشته به باسيلوس با محيط كشت تماس حاصل كند.سپس آن را به مدت 1 تا3 روز در انكوباتور 56 درجه سانتي گراد قرار داده و تغيير رنگ آن را بررسي مي كنيم.انكوباتور مخصوص 56 درجه سانتي گراد نيز جهت تعبيه ويال ها موجود است.

· معمولا رنگ اوليه محيط بنفش رنگ است .عدم تغيير رنگ آن نشانه از بين رفتن باكتري و صحت فرآيند سترون سازي است.در صورت تغيير رنگ آن به زرد نشانگر رشد باكتري و عدم صحت فرآيند مي باشد.

Efficacy testing of autoclaves

Biological indicators

در مورد نحوه استفاده از انديكاتورهاي بيولوژيك اون ، پاكت حاوي نوار آغشته به اسپور باسيلوس سوبتيليس (باسيلوس آتروفيوس) را در اون قرار داده شده و سپس بعد از اتمام فرآيند، در كنار شعله با پنس استريل نوار را از داخل پاكت درآورده و داخل محيط مغذي مانند تريپتيكيس سوي براث (TSB) انداخته و در انكوباتور در دماي 1± 36 درجه سانتيگراد گذاشته و از نظر رشد، بررسي و آزمايش هاي لازم شناسايي باسيلوس انجام مي شود.

برای استفاده صحیح از یخچال باید به موارد زیر توجه شود:

· یخچال باید طوری قرار گیرد که هوای کافی از مبرد( که عموماًدرپشت یخچال است)عبور نماید

· دمای یخچال باید روزانه دوبار درساعات مشخص، اندازه گیری وثبت شود(باتوجه به امکان وجود اختلاف دما،درجه حرارت بخشهای مختلف یخچال باید بررسی شود)

· محفظه یخ باید هرماه بررسی ودرصورت وجود یخ تمیر شود

· گرد وغبار روی مبرد ماهانه پاک شود

· لاستیک دور درب، مرتباً ازحیث خورگی وپارگی بررسی شود

کنترل کیفی بن ماری

برای استفاده مناسب از بن ماری باید به نکات زیر توجه شود:

· سطح آب در بن ماری باید بالاتر از سطح مایعات انکوبه شده باشد

· آب بن ماری مرتباً تعویض شودتا از رشد میکروبها جلوگیری بعمل آید

· برای جلوگیری از رسوب، بهتر است از آب مقطر برای پرکردن بن ماری استفاده شود.(درصورت ایجاد رسوب می توان از اسید کلرید ریک رقیق برای ازبین بردن رسوبها استفاده نمود)

· برای اطمینا از دمای بن ماری می بایست دمای آب، روزانه بوسیله دماسنجی غیر از دماسنج درون بن ماری، کنترل گردد.

· درمورد بن ماریهایی که فاقد سیرکولاتور آب می باشند،لازم است درچهار گوشه بن ماری دماسنجهای دقیق قرارگیردونتایج آن با دماسنج درون بن ماری مقایسه گردد.

· میزان خطای مجاز دما برای آزمایشهای نقطه پایانی(end point)0.5-+ می باشد

روشهای استفاده از پیپت وکمک پیپتور

· هیچگاه با دهان پیپت نکنید . درصورت نیاز از کمک پیپتور استفاده کنید.

· با قرار دان پنبه درانتهای پیپت، از آلوده شدن کمک پیپتور می توان جلوگیری کرد.

· مواد عفونی داخل پیپت نباید با عمل ساکشن قوی بیرون ریخته شوند.

· با پیپت کردن نباید بداخل مایع آلوده هوا دمیده شود

· درصورت چکیدن اتفاقی مواد آلوده از پیپت، یک لایه پنبه آغشته به مواد ضد عفونی روی سطح کاری گسترانیده، بعد از اتمام کار لایه را جمع آوری، اتوکلاو، دور بریزید.

· پیپتهای آلوده قبل از اتو کلاو باید بطور کامل در مایع ضد عفونی قرار گیرند

· ظرف حاوی پیپتهای آلوده باید زیر هود بیولوژیک نگهداری شود

تکنیکهای ضد عفونی وکنترل کیفی لوازم شیشه ای

· تمامی لوازم شیشه ای آلوده را بمدت60-30دقیقه درمحلول سفید کننده خانگی(حاوی کلر) بارقت 1/10قراردهید

· سپس طبق دستورالعمل شست وشو،شسته وجهت اطمینان خاطر درفوربا درجه حرارت 180-160درجه سانتی گراد بمدت4-2ساعت قرار دهید تا سترون شوند.

ایمنی در آزمایشگاه سل

تکنیکهایی برای جلوگیری از پخش مواد عفونی

· بعد از اتمام هردوره کاری باید با مواد ضد عفونی کننده مناسب محیط کار ضد عفونی شود.

· هنگامی که امکان پخش مواد آلوده با استفاده از چراغ الکلی وجود دارد بهتر است از یک کوره زباله سوز کوچک استفاده شود.

· تست کاتالاز نباید روی لام انجام شود.

تکنیکهای استفاده از کابینتهای بیولوژیکی

· پرسنل باید موارد استفاده ومحدودیت هود های بیولوژیک رابدانند

· استفاده ازهود حتماً با روشن بودن فن آن همراه باشد تا جریان هوا در داخل کابین درچرخش باشد

· وسایل ومواد مورد نیاز باید جوری در داخل کابینت چیده شده باشند که از طریق پنجره قابل رویت باشند

· قبل از شروع بکار، تهویه کابینت باید 15دقیقه روشن باشد

تکنیکهای لازم برای جلوگیری از ورود ذرات عفونی به داخل بدن( دستگاه گوارش)

· دستها باید دائماً شسته شود

· از تماس دست با چشم ودهان خود داری شود

· نوشیدنی وغذا نباید در آزمایشگاه نگهداری ومصرف شود

· درآزمایشگاه باید از کشیدن سیگار و جویدن آدامس خودداری شود

· لوازم آرایشی نیز نباید در آزمایشگاه مورد استفاده قرار گیرد

تکنیکهای جلوگیری از تزریق مواد آلوده

· تزریق ممکن دراثر حادثه با فرو رفتن سوزن و یا پیپت پاستور شکسته ویا هرچیز نوک تیز به داخل پوست ویا سطوح بدن بوجود بیاید.

· سعی شود با مراقبت بیشتر واستفاده کمتر از سرنگ وسوزن یا عدم استفاده از پیپتهای شکسته واجسام نوک تیز اینگونه حوادث را به حداقل رساند

· پیپتها وشیشه آلات شکسته با رعایت کامل اصول ایمنی اتوکلاو ودور ریخته شود

تکنیکهای استفاده ونگهداری از سانتریفوژ

· استفاده نادرست از سانتریفوژ درآزمایشگاه سل باعث پخش ذرات عفونی با سرعت بسیار بالا درهوای محیط کار می شوند

· نکات مهم دراستفاده از سانتریفوژ:

· سانتریفوژ باید درداخل هود بیولوژیک قرارداده شود(هودهای تیپ1و2از پخش ذرات عفونی درمحیط جلوگیری میکنند)

· درکار روزانه نباید سانتریفوژ را بادرب باز روشن کرد

· استفاده از لوله های مناسب وتوصیه شده شرکت سازنده ورعایت توازن لوله ها وحجم نمونه ها از نکات اساسی درکار با سانتریفوژ می باشد(اختلاف وزن لوله های مقابل هم نباید بیش از 1% باشد)

· برای جلوگیری از پخش ذرات آئروسل درمحیط، لازم است درب لوله های حاوی ترشحات داخل سانتریفوز بسته شود

· تمیز نگهداشتن سانتریفوژ درکاهش انتشارآلودگی ها بسیار مهم است وباید درفواصل زمانی مشخص انجام شود

کنترل آلودگی بعد ازحوادث محدود درآزمایشگاه

درصورت بروز اینگونه حوادث(شکسته شدن ظروف آلوده و...) درمحیط کار:

· برای جلو گیری از انتشار ذرات عفونی، ابتدا ناحیه آلوده را با روزنامه، حوله وحتی روپوش آزمایشگاه بپوشانید

· روی حوله یا روز نامه، مواد ضدعفونی مثل فنل 5% ریخته و ناحیه آلوده را بطور کامل خیس نمائید

· ساعت صبر کنید ودرطول این مدت ناحیه آلوده باید کاملاً مرطوب بماند

· تمامی لوله ها وظروف شکسته وموادی را که برای تمیز کردن بکار رفته را بادقت جمع آوری ودرون یک ظرف مناسب قراردهید وبعد از اتوکلاو کردن آنرا ازبین ببرید.

· کف زمین وصندلیهای آزمایشگاه را با مواد ضد عفونی تمیز نمائید.

کنترل آلودگی بعد از حادثه های بزرگ درآزمایشگاه

· اتاق را فوراً خالی کنید،(بجز فردی که باعث حادثه شده است)

· سیستم تهویه را خاموش کنید ومجرای عبور هوا را به کمک کیسه های پلاستیکی ببندید.

· دستگاه بخار را روشن کرده واز اتاق خارج شوید

· بگذارید تا دستگاه بخار(fogging)تمام مواد ضد عفونی را در اتاق پخش کند.

· اتاق برای 2ساعت باید در این حالت بماند.

· قبل از ورود به اتاق لباس ایمنی را ببوشید.

· ابتدا ناحیه ای که لوله یا ظروف آلوده درآنجا شکسته را به وسیله روزنامه ، حوله وحتی روپوش آزمایشگاه بپوشانید وروی حوله یا روزنامه ، مواد ضد عفونی مثل فنل 5% ریخته وبرای 30دقیقه صبر کنید ودر طول این مدت ناحیه آلوده باید کاملاً مرطوب بماند

· تمامی لوله ها وظروف شکسته وموادی را که برای تمیز کردن بکار رفته با دقت جمع آوری ودرون یک ظرف مناسب قراردهید وبعد از اتوکلاو کردن آنرا از بین ببرید

· کف زمین وصندلی های آزمایشگاه را با مواد ضدعفونی تمیز کنید

کنترل کیفی کشت

شامل موارد زیراست:

· کنترل کیفی محیطهای کشت

· کنترل کیفی روش کشت

· کنترل کیفی نتایج کشت

کنترل کیفی درمرحله ساخت محیطهای کشت

از زمان تهیه محلولها تا زمان انجام کشت نکات ذیل باید رعایت شود:

· اطمینان از تازه بودن تخم مرغها، شستن وضد عفونی کردن با الکل 70%

· ثبت تاریخ تهیه مالاشیت گرین ومحلول نمکی

· استریل کردن ظروف ولوله های شیشه ای بمدت 2ساعت دردمای 180 درجه سانتی گرادخشک

· تمیز وضدعفونی کردن کا بینت بیولوژیکی با الکل 70%

· تهیه گازهای استریل جهت صاف کردن محلولهای تهیه شده

· کنترل دمای کوآگولاتورپس از هربار محیط سازی

· درنظر گرفتن زمان مورد نیازبرای منعقد شدن محیطها

· شستشو وتمیز کردن کوآگولاتورپس از هر بار محیط سازی

· بررسی ظاهرمحیطها از لحاظ رنگ، حباب و قوام پس از منعقد شدن محیطها

· ثبت تاریخ ساخت محیط درته لوله ها

· قراردادن 10% محیطها بمدت 72ساعت در دمای 37درجه سانتی گراد بمنظور کنترل آلودگی( با دیگرمیکروبها وقارچها)قبل از کشت

· محاسبه میزان آلودگی قبل از کشت برحسب تاریخ تهیه محیط

· تمام محیطها در محل تاریک ودر یخچال نگهداری می شود

کنترل کیفی درمرحله هضم وآلوده زدایی نمونه ها

· ثبت گزارش هفتگی نمونه های بالینی آلوده شده(درصد قابل قبول 5%-2%)

· میزان آلودگی کمتر از 2%نشان دهنده آلودگی زدایی شدید

· چناچه دریافت نمونه وحمل ونقل آن با تاخیر صورت گیرد، ممکن است میزان آلودگی بیش از 5% باشد

· اگر میزان آلودگی همواره بیش از 5% باشد، از هضم کامل نمونه ها اطمینان حاصل شود، زیر ا نمونه هایی که مورد هضم نسبی قرار گیرندبطور کامل آلوده زدایی نمی شوند

· کیفیت محلولهای مورد استفاده دراین پروسه مورد بررسی قرار گیرند(فرم شماره6)

کنترل کیفی درمرحله نتایج و گزارش کشت

· بررسی کلونیهای رشد کرده درمحیط لوین شتاین- جانسون از نظر اسید- فاست بودن

· بررسی سابقه بیمار وهمخوانی نتایج کشت ومیکروسکوپی

· اگردرگسترده میکروسکوپی باسیل اسید -فاست مشاهده شود ولی کشت منفی باشد،ممکن است :

· مایکوباکتروم ها بعلت شروع درمان دارویی از بین رفته باشند

· آلودگی زدایی بطورمناسب انجام نشده باشد(مدت زمان آلوده زدایی بسیار طولانی باشد)

· غلظت هیدروکسید سدیم بالاتر از حد معمول باشد

· شرایط انکوباسیون نامناسب باشد(دمای انکوباتور بالاویا بسیار پایین باشد)

· وجود مایکوباکترومهای غیر توبر کولوزیس

· ارزیابی منظم :

· میزان کشت مثبت درمیان نمونه های دارای میکروسکوپی مثبت ومنفی

· میزان کشتهای منفی درنمونه های دارای میکروسکوپی مثبت ومنفی

· میزان کشتهای آلوده

کنترل کیفی درمرحله آنتی بیوگرام

· بررسی دیسکهای آنتی بیو گرام از نظر کیفیت وتاریخ مصرف

· غلظت مناسب داروها واستریل بودن محیطها

· کلیه کنترلهای ارائه شده درقسمت کنترل کیفی محیطها نیز در نظر گرفته شود

· استفاده از سوش های استاندارد حساس ومقاوم درهر سری از آزمایشات آنتی بیوگرام

منابع:

· اسمیرودیدمیکروسکوپی (مرکزآموزشی ،پژوهشی ودرمانی سل وبیماریهای ریوی مسیح دانشوری )

· باکتری شناسی واکر

· سل واصول مبارزه با آن (دکتررضا قانع شیرازی )

· مبانی تشخیص آزمایشگاهی سل (اداره کل پیشگیری ومبارزه بابیماریها)

· میکروبیولوژی کانمن

· مجموعه دستورالعملهای اداره کل آزمایشگاه مرجع سلامت

1