health 5 · 1.natutukoy ang katangian ng mga taong may mental, emosyonal at sosyal na kalusugan....

3

HEALTH 5

Unang Markahang Badyet ng mga Gawain

UnangMarkahan

Nilalaman Kasanayan sa

Pagkatuto

Bilangng

Linggo

Dami ng

Araw CODE

I. Mental, Emosyonal at Sosyal naPangkalusugan

1. Katangian ng Malusog na Katawan

Nailalarawan ang indibidwal na nagtataglay ng mental, emosyonal at sosyal na kalusugan

1-2 2 H5PH-Ia-b-10

2. Pamamaraan upang mapaunlad at Mapanatili ang Kalusugang Mental, Emosyonal at Sosyal

Nakapagbibigay ng mga pamamaraan upang mapaunlad at mapanatili ang kalusugang mental at emosyonal

3 1 H5PH-Ic-11

II. Maayos at Di Maayos na Pakikitungo sa Kapwa

1. Palatandaan ng Maayos na Pakikitungo sa kapwa

Natutukoy ang mga palatandaan nang maayos at di- maayos na pakikitungo sa kapwa

4 1 H5PH-Id-12

2. Maayos na Pakikisama na Nagdudulot ng Mabuting Kalusugan

Naipapaliwanag na ang maayos na pakikitungo sa kapwa ay nagdudulot ng mabuting kalusugan.

5 1 H5PH-Ie-13

3. Pamamahala sa Di – Maayos na Pakikitungo sa Kapwa

Natatalakay ang mga pamamaraan upang maiwasan ang di maayos na pakikitungo sa kapwa

6 1 H5PH-If-14

III. Suliraning Mental, Emosyonal, at Sosyal na Pangkalusugan

1. Anxiety

2. Mood Swing

3. Teasing

4. Bullying, including cyber bullying

5. Harassment

Naiisa-isa ang mga suliraning pangkalusugang mental, emosyonal at sosyal

7-8 2 H5PH-Ig-15

4

6. Emotional and Physical Abuse

7. Other Stressful situation

Natatalakay ang epekto ng mga suliraning mental, emosyonal at sosyal na kalusugan

H5PH-Ih-16

IV. Pag-iwas at Pamamahala sa Suliraning Mental, Emosyonal at Sosyal na Pangkalusugan

1. Pagsasagawa sa Pang-araw-araw na Pamumuhay (Pakikipagtalastasan, Pagtitiwala at Pamamahala sa Sarili, Pagdedesisyon)

Naipapakita ang mga kasanayan sa pag-iwas at pamamahala ng suliraning teasing, bullying, harassment at abuse

9 1 H5PH-Ii-17

2. Mga Taong Makatutulong sa Pagharap sa Suliraning Mental, Emosyonal at Sosyal

Natutukoy ang angkop na taong makatutulong sa pagharap sa suliraning mental, emosyonal at sosyal

10 1 H5PH-Ij-18

5

ARALIN I.A.Katangian ng Malusog na Katawan

I. Layunin

1. Nailalarawan ang taong na nagtataglay ng mental, emosyonal at sosyal na

kalusugan

2. Naipakikita ang Katangian ng taong may malusog na mental, emosyonal at

sosyal

3. Naipapahayag ang kahalagahan ng pagkakaroon ng malusog na menta,

emosyonal at sosyal na kalusugan

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Katangian ng Malusog na Katawan(Unang Araw)

B. Sanggunian: Science and Health 6, nina Natividad Alegre-Prado

pp.85-98

H5PH-Ia-b-10

https://motivecoach.wordpress.com

Title: An Inspiration Animation

@ www.youtube.com

C. Kagamitan: DLP, LED TV, Activity sheet, construction paper, masking

tape,marker, manila paper

D. Pagpapahalaga: Ang maayos na pagkatao ay masasabing nasusukat sa

mental, emosyonal at sosyal na kalusugan.

III. Pamamaraan:

A. Gawain

1. Pagganyak

a. Sino sa inyo ang nagsasabing siya ay binata na?

b. Sino naman ang nagsasabi na siya ay dalaga na?

c. Sino sa inyo ang nais nang magbinata o magdalaga?

d. Pano mo ilalarawan ang pakikisama mo sa iyong kapwa?

e. Bakit nais mo nang makamit ang ganitong bahagi ng buhay mo?

https://motivecoach.wordpress.com/

http://www.youtube.com/

6

f. Paano masasabi na ang isang bata ay nagbibinata o

nagdadalaga na?

B. Paglalahad

Magpapakita ang guro ng isang video presentation tungkol sa

pagbabagong nagaganap sa isang indibidwal na may mental,

emosyonal at sosyal na kalusugan.

Gabay na tanong:

1. Ano ano ang mga pagbabagong nangyayari sa isang indibidwal

sa kanyang pagdadalaga at pagbibinata?

2. Paano masasabi na ang isang indibidwal ay may malusog na

mental, sosyal at emosyonal na kalusugan.

3. Bakit kailangang panatilihing ang malusog na mental,

emosyonal at sosyal na aspeto ng isang indibidwal?

C. Pagtatalakay

1. Ano ano ang mga pagbabagong nagaganap sa isang indibidwal sa

kanyang pagdadalaga at pagbibinata?

2. Paano natin pinangangalagaan ang ating mental, sosyal,

emosyonal na kalusugan?

3. Ano ano ang mga katangian ng isang indibidwal na malusog ang

sosyal, mental at emosyonal?

4. Paano dapat harapin ng isang batang tulad mo ang ganitong

pagbabago sa iyong buhay?

D. Paglalahat

Ang malusog na kalagayan ng bawat indibidwal na may na

mental, emosyonal at sosyal na malusog ay dapat panatilihin upang

makaganap sa tungkulin na inaasahan sa atin. Kailangan nilang

7

taglayin ang pagkakaroon malawak na pang-unawa, pagtitiwala at

pangtanggap sa sarili, kontrol sa pag-uugali, makatotohanang

nahaharap ang mundo, pruduktibo at may tinutungong direksyon.

E. Paglalapat

1. Faceto Face

Panuto: Lagyan ng check (/) ang katangiang naglalarawan sa sarili.

2. Pangkatang Gawain

Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa ninanais na pangkat.

BATANG

A

KATANGIAN

BATANG

B

AKO

ITO

HINDI

AKO

AKO

ITO

HINDI

AKO

Nauunawaan ko ang bawat ikinikilos at

sinasalita ng aking kapwa.

Tumutulong ako sa mga gawaing

pampamayan, pantahanan at pampaaralan.

Malinaw sa akin ang layunin na aking

makamit sa aking buhay.

Inuunawa ko ang nakatatanda kong kapatid

sa tuwing may sigalot sa aming dalawa.

Positibo kong hinaharap ang pang-araw

araw na pagsubok sa buhay.

8

Pangkat I- I- DRAMA MO- Bumuo ng isang skit na nagpapakita ng

isang indibidwal na nagtataglay ng emosyonal, sosyal at

mental na kalusugan.

Pangkat II- I-GUHIT MO- Bumuo ng isang poster na nagpapakita

ng isang indibidwal na emosyonal, sosyal at mental na

kalusugan. Maghanda sa pagpapaliwanag.

Pangkat III- I-RAP MO- Bumuo ng isang rap na nagpapahayag ng

isang indibidwal na may angking emosyonal, sosyal at mental

na kalusugan.

Pangkat IV- I-TULA MO-Bumuo ng isang tula na nagpapahayag

ng isang indibidwal na emosyonal, sosyal at mental na

kalusugan.

a. Paglalahad ng Bawat Pangkat

b. Pagsasanib ng Values

Buuin ang parirala batay sa pagkakakilala sa sarili.

AKO NGA ITO!!!

Ako si_______________________________________________

at ako ay mental, emosyonal at sosyal na malusog

Dahil_____________________________________________________

__________________________________________________________

_____________________________________________________at

natuklasan ko na ako ay

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

9

__________________________________________________________

________________________________________________kaya______

__________________________________________________________

_____________________________.

IV. Pagpapahalaga

Panuto: Suriin ang iyong sarili batay sa katangiang emosyonal, mental

at sosyal na katangian. Lagyan ng tsek (/) ang

KATANGAIN LAGI MINSAN HINDI

1. Ginagawa ko nang buong husay

ang nakaatang na gawain.

2. Iniiwasan ko ang makipag-away

sa aking mga kamag-aaral.

3. Sinisikap kong makaabot ang

mga pinaplano ko sa aking sarili.

4. Lagi kong isinasaalang-alang

ang kapakanan ng lahat.

5. Buo ang aking tiwala sa aking

sarili na magagawa ko ang aking

gawain nang matagumpay.

V. Takdang Aralin

1. Bakit kailangang maging malusog ang mental, sosyal at emosyonal na

aspeto ng ating pamumuhay?

2. Ano ano ang mga paraan upang mapanatiling malusog ang mental,

emosyonal at sosyal na kalusugan?

10

ARALIN I.B.Katangian ng Malusog na Katawan

I. Layunin

1. Natutukoy ang katangian ng mga taong may mental, emosyonal at sosyal

na kalusugan.

2. Naisasagawa ang mga katangian ng taong may mental, emosyonal at

sosyal na kalusugan

3. Naipapahayag ang epekto ng pagkakaroon ng malusog na mental,

emosyonal at sosyal na kalusugan

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Katangian ng Malusog na Katawan (Ikalawang Araw)

B. Sanggunian: Science and Health 6, nina Natividad Alegre-Prado pp.85-98

H5PH-Ia-b-10

https://motivecoach.wordpress.com


tape,marker, manila paper

D. Pagpapahalaga: Ang maayos na pagkatao ay masasabing nasusukat sa

mental, emosyonal at sosyalnakalusugan.

III. Pamamaraan:

A. Balik-aral

a. Ano ano ang mga katangian ng isang indibidwal na may mental,


b. Bakit mahalagang makamtan ng isang indibiwal ang mental,


B. Pagganyak

Sino Ako?

Panuto: Gawin nang buong husay ang gawain.

1. Paikutin ang kahon habang tumutugtog ang awitin.

https://motivecoach.wordpress.com/

11

2. Pumili ng isang bagay sa kahon na kumakatawan sa iyongsarili.

a.Bato

b.Mamon

c.Ballpen

3. Ipaliwanag ang iyong dahilan.

C. Paglalahad

1. Panuto: Pangkatin ang mga mag-aaral sa anim na pangkat.

PANGKAT I-II- Gumuhit ng malaking puso. Sa loob nito, isulat

ang mga katangian ng isang indibidwal na may mental

na kalusugan.

PANGKAT III-IV- Gumuhit ng isang blangkong hugis ng ulo, sa

loob nito isulat ang mga katangian ng isang indibidwal

na may emosyonal na kalusugan.

PANGKAT V-VI- Gumuhit ng isang malaking blankong bibig na

hugis at isulat sa loob nito ang katangian ng isang

indibidwal na may sosyal na kalusugan.

2.SULOK NG KALUSUGAN

Panuto:

a. Ikapit ang mga nabuong Gawain sa lugar kung saan naiatas.

b. Pumili ng isang tagapagbalita na mananatili sa iyong lugar upang

ipaliwanag ang mga datos na nakalahad.

c. Sama-samang lilipat ang mga pangkat sa bawat sulok kapag

narinig ang tunog ng bell.

Ano ano ang mga katangian ng malusog na mental, sosyal at

emosyonal ang may kaugnayan sa iyong sarili?

Lahat ba ng katangiang ito ay nararanasan ng isang

nagdadalagang babae at nagbibinatang lalaki? Bakit?

12

D. Pagtatalakay

1. Ano ano ang mga katangian ng isang indibiwal na may malusog na

emosyonal, mental at sosyal na kalusugan?

2. Alin ang katangiang dapat bigyan ng pansin? Bakit?

3. Paano ninyo masasabi na ang isang indibidwal ay nagtataglay ng

malusog na mental, sosyal at emosyonal na kalusugan?

4. Bakit kailangang paunlarin ng isang indibidwal ang katangiang ito ng

isang indibidwal?

E. Paglalahat

Paano ninyo ilalarawan ang isang indibidwal na may malusog ang

mentalidad? Malusog ang emosyon? Malusog ang sosyal?

F. Paglalapat

U2

(UGALING MAGALING! UGALING NAGNININGNING!)

Panuto: Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat at ipagawa ang

sumusunod na gawain.

IV. Pagpapahalaga

Panuto: Markahan ang sarili ng 1-5 batay sa katangiang iyong taglay,

ang 5 pinakamataas at 1 ang pinakamababa. Lagyan ito ng tsek (/).

Gumumawa ng isang role playing na nagpapakitang malusog

na mental, sosyal at emosyonal na kalusugan.

PANGKAT I- MENTAL NA KALUSUGAN

PANGKAT II- EMOSYONAL NA KALUSUGAN

PANGKAT III- SOSYAL NA KALUSUGAN

PANGKAT IV- EPEKTO SA BUHAY NG ISANG MALUSOG

NA MENTAL, EMOSYONAL AT SOSYAL NA

KALUSUGAN

13

INDBIDWAL NA KATANGIAN 5 4 3 2 1

1. May malawakna pang-unawa

2. May Pagtitiwalsasarili

3. Kinokontrolngemosyon

4. Produktibongmiyembrongpangkat

5. May

malawaknapananawsabuhay

V. TakdangAralin

1. Paano mo mailalarawan ang isang indibidwal na may mental, emosyonal,

sosyal na kalusugan?

2. Ano ano ang mga paraan upang mapanatiling malusog ang mental,


14

Aralin 2: Paraan Upang Makamtan at Mapaunlad ang Kalusugang

Mental, Emosyonal at Sosyal

I. Layunin

1. Nakapagbibigay ng mga pamamaraan upang mapaunlad at mapanatili

ang kalusugang mental at emosyonal

2. Naipapakita ang mga pamamaraan upang mapaunlad at mapanatili

ang kalusugang mental at emosyonal sa pamamagitan ng isang masining

na presentasyon

3. Naisasapuso ang mga pamamaraan upang mapaunlad at mapanatili ang

kalusugang mental at emosyonal

II. Mga Nilalaman

A. Paksang Aralin: Paraan Upang Makamtan at Mapaunlad ang

Kalusugang Mental, Emosyonal at Sosyal

B. Sanggunian: H5PH-Ic-11, Science and Health Grade 6 (Natividad

Alegre-Del Prado, Marilou M. Ubiña) pp. 85-101,

C. Mga Kagamitan: Video Clip, Chart/Powerpoint Presentation,

LED TV, Construction Paper

D. Pagpapahalaga: Pangangalaga sa Sarili

III. Pamamaraan

1. Panimulang Gawain

A. Balik Aral:

15

Itanong

Paano mo mailalarawan ang isang tao na may maayos na mental, emosyonal

at sosyal na kalagayan?

B. Pagganyak

Pasasagutan sa mga mag-aaral ang inihandang word puzzle.

1. Ito ay ang kaisipan ng isang tao.

2. Nagpapakita ito ng damdamin ng isang tao.

3. Ito ay ang kakayahan na makisalamuha sa ibang tao.

C. Paglalahad

1.Magpapanood ang guro ng isang video clip ( 10 ways to improve

mental health/Best Video on Mental Health, 3 important tips to improve

emotional heatlh, and social health

(www.youtube.com/watch?v=Q1sT3sbVcQw,

www.youtube.com/watch?v=PAyhTCt4oO4)

2. Buhat dito tutukuyin ng bawat grupo ang mga pamamaraan na

nabanggit at iuulat nila ito.

Unang at Ikalawang Grupo: Pamamaraan upang mapanatili

t

l m

o s n

l

o y

http://www.youtube.com)/

http://www.youtube.com)/

16

ang mental na kalusugan.

Ikatlo at Ikaapat na Grupo: Pamamaraan upang mapanatili ang

emosyonal na kalusugan.

2.Pipili ang bawat grupo ng isang miyembro upang iulat ang

kanilang ginawa.

4. Pag-uulat ng bawat grupo.

D. Pagtalakay

Gabay na Tanong

1. Ano ang inyong naramdam sa ginawang gawain?

2. Sa inyong palagay naisasagawa ninyo ba ito sa inyong sarili?

3. Kung naisagawa ninyo, ano-ano ang mga ito?

4. Mula sa ginawang pag-uulat tatalakayin ng guro ang mga

pamamaraan upang mapanatili ang mental at emosyonal na kalusugan.

5. Tanungin ang mga mag-aaral kung may alam sila na mga

pamamaraan na hindi nabanggit sa ipinanood.

6. Kung meron pang mga pamamaraan na hindi nabanggit ng mga

mag-aaral ito ay ibabahagi ng guro para sa higit na kaalaman.

E. Paglalahat

1. Balikan natin ang ginawang pag-uulat ng bawat grupo.

2. Ano-ano ang mga pamamaraan upang mapaunlad ang

kalusugang mental, emosyonal at sosyal.

F. Paglalapat

1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat na grupo ayon sa kanilang interes.

Unang Grupo:

Sine Mo To

17

Gumawa ng isang maikling dula-dulaan na nagpapakita ng mg

pamamaraan upang mapanatili at mapaunlad ang mental na kalusugan.

Ikalawang Grupo:

Awitin Mo

Gumawa ng isang awit na nagpapakita ng mga pamamaraan

upang mapanatili at mapaunlad ang emosyonal na kalusugan.

Ikatlong Grupo:

Bigkasin Mo

Gumawa ng isang tula na nagpapakita ng mga pamamaraan upang mapanatili

at mapaunlad ang mental at emosyonal na

kalusugan.

2. Pag-uulat ng naisagawa

Presentasyon ng bawat grupo.

IV. Pagpapahalaga

Lagyan ng tsek (√) ang hanay na iyong sinasang-ayunan.

Gawain Oo Hindi Minsan

1. May positibong pananaw sa mga gawain.

2. Madali para sa akin ang pagtawa.

3.Hindi marunong tumanggap ng pagkakamali.

4. Madali mainggit sa tagumpay ng ibang tao.

5. Madali akong magalit.

18

V. Takdang Aralin

Gumawa ng isang maikling sanaysay na naglalarawan kung paano mo

pinakikitunguhan ang bawat miyembro ng iyong pamilya.

19

ARALIN 3: Palatandaan ng Maayos at Di-Maayos na

Pakikitungo sa Kapwa

I. Layunin:

1. Natutukoy ang mga palatandaan ng maayos at di-maayos na pakikitungo sa

kapwa

2. Naipapahayag ang pagkakaiba ng maayos at di-maayos na pakikitungo sa

kapwa

3. Naipapakita ang mga senyales ng maayos at di-maayos na pakikitungo sa

kapwa

II. MgaNilalaman

A. Paksang Aralin: Palatandaan ng Maayos at Di-Maayos na Pakikitungo sa

Kapwa

B. Sanggunian: H5PH-Id-12, https://www.google.com.ph/search?q=

C. Kagamitan: mgalarawan, DLP, Activity sheet,

D. Pagpapahalaga: Pakikipagkapwa tao

III. Pamamaraan

A. Balik– aral

Ano ano ang mga pamamaraan upang mapaunlad ang kalusugang mental,

emosyonal at sosyal?

B. Pagganyak

20

a. Ano ang masabi ninyo sa larawan?

b. Alin ang mas gusto ninyo sa dalawang larawan?

C. Paglalahad

Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima.

Panuto: Gamit ang picture puzzle na nasa loob ng envelope buuin ang mga

larawan. Kailangan ng guro habang isinasagawa ito ng mga bata.

Pangkat 1

Pangkat 2

21

Pangkat 3

Pangkat 4

Pangkat 5

D. Pagtalakay

a. Anong mga larawan ang nabuo?

b. Aling mga larawan ang nagpapakita ng maayos na pakikitungo sa

kapwa?

22

C. Alin-alin sa mga larawan ang nagpapahayag ng maayos na

pakikitungo sa kapwa?

E. Paglalahat

Ano ano ang mga palatandaan ng maayos at di-maayos na pakikitungo sa

kapwa?

F. Paglalapat


Pangkat 1- Iguhit Mo (maayos na pakikitungo sa kapwa)

Pangkat 2 –Ibigkas Mo (pagsulat ng 2-3 saknong ng tula)

(di-maayos na pakikitungo sa kapwa)

Pangkat 3 – Ipakita Mo (bumuo ng isang skit na nagpapakita ng mga

palatandaan ng maayos at di-maayos na pakikitungo sa kapwa)

2. Pag-uulat ng bawat pangkat

IV. Pagpapahalaga

Panuto: Iguhit ang masayang mukha kung ang mga larawan ay

nagpapakita ng mga palatandaan ng maayos na pakikitungo sa

kapwa at malungkot na mukha kung hindi nagpapakita ng

maayos na pakikitungo sa kapwa.

___ 1.

23

___ 2.

___ 3.

___ 4.

___ 5.

V.TakdangAralin

1. Paano ang nararapat na pakikitungo sa kapwa?

2. Ano ano ang mga bagay o katangian ng mabuting pakikisama na

nagdudulot ng mabuting kalusugan?

24

Aralin 4: Kahalagahan ng Maayos na Pakikitungo sa Kapwa

I. Layunin

1. Naipapaliwanag na ang maayos na pakikitungo sa kapwa ay

nagdudulot ng mabuting kalusugan.

2. Naisasagawa ang mabuting pakikisama na nagdudulot ng

mabuting kalusugan

3. Napahahalagahan na ang maayos na pakikisama ay nagdudulot

ng mabuting kalusugan

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Ang Maayos na Pakikisama ay Nagdudulot ng

Mabuting Kalusugan

B. Pinagkunan: H5PH-Ie-13

C. Kagamitan: larawan, activity cards, manila paper,

D. Pagpapahalaga: Ang maayos na pakikisama ay nagdudulot ng

mabuting kalusugan.

III. Pamamaraan

A. Pagganyak

Pagpapakita ng larawan.

-Ano ang masasabi nyo sa larawan? Sino sa inyo ang

kabilang sa malaking pamilya? maliit na pamilya? Paano

kayo nakikitungo sa isa't - isa?

B. Paglalahad

1. Pangkatin sa 4 ang klase na naaayon sa gusto nilang

25

kulay. Bawat pangkat ay tatanggap ng activity cards.

Basahin ng wasto ang panuto.

Pangkat I - Buuin Mo Ako

Buuin ang mga salita na nagpapakita ng mabuting

pakikisama na nasa kahon.

Pangkat II - Itapat Mo Ako

Pagtapat-tapatin ang kahulugan ng bawat salita

respeto walang babae o lalaki sa mabuting

pakikipagkapwa

katapatan nasasabi ang mga problema sa kapwa

pagtitiwala bawat isa ay may karapatan na

magbigay ng opinyon

pagkakapantay-

pantay

pagiging tapat, sinasabi ang tunay na

saloobin

Pangkat III - Kantahan Mo Ako

Gumawa ng kanta na my honest , love or respect sa

lyrics

Pangkat IV - Iguhit Mo Ako

Gumuhit ng masayang pamayanan o pamilya.

2. Pag-uulat ng bawat grupo tungkol sa ibinigay na gawain

C. Pagtatalakay

Gabay na tanong:

- Ano ano ang mga nabuong salita sa pangkat I?

mamalanhapag otepser watila

tanpakata pankapagtayka-taypan

26

-Ano ang masasabi nyo sa awit na ginawa ng pangkat 3?

- Ano ano ang ipinahihiwatig ng kanta?

- May maganda ba na naidudulot ang masayang pamilya? Ano-ano

ang mga ito?

-Alin sa mga katangian ng mabuting pakikisama ang pinakagusto

mo? Bakit?

D. Paglalahat

Ano ano ang mga bagay na naidudulot ng mabuting

pakikisama sa kapwa upang magkaroon ng mabuting

kalusugan?

E. Paglalapat

Gumuhit ng puso. Sa loob nito isulat ang mga katangian ng

mabuting pakikisama na umiiral sa inyong pamilya.

IV. Pagpapahalaga/Pagtataya

Lagyan ng tsek ang angkop na kahon ayon sa isinagawang gawain.

MGA SUKATAN Gaano Kadalas

Madalas Bihira Paminsan-minsan

1. Kinakaibigan ko ang mga bago kong

kakilala.

2. Tinatanggap ko ang opinyon ng iba.

3. Sinasabi ko ang aking tunay na

nararamdaman sa aking malapit na

kaibigan.

4. Sumusuway ako sa utos ng magulang.

5. Nakikisalamuha ako sa ibang tao.

27

V. Takdang Aralin

Sagutin:

Sa iyong palagay paano mo makakamtan ang mabuting

kalusugan? Ano ano ang nararapat mong gawin?

28

ARALIN 5 : Pamamaraan Upang Maiwasan ang Di-Maayos

na Pakikitungo sa Kapwa

I. Layunin

1. Natatalakay ang mga pamamaraan upang maiwasan ang di-

maayos na pakikitungo sa kapwa.

2. Nakapagsasagawa ng mga pamamaraan upang maiwasan ang

pagkakaroon ng di-maayos na pakikitungo sa kapwa.

2. Naipapahayag ang mga epekto ng pagkakaroon ng di-maayos

na pakikitungo sa kapwa.

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pamamaraan Upang Maiwasan ang Di-Maayos

na Pakikitungo sa Kapwa

B. Sanggunian: H5PH-If-14,

https:www.google.com.ph/search?=magulong pamilya,

nalulungkot, walang galang sa magulang, effective

communication, spending quality time in the family, showing

love and respect, openness and willingness to learn, seeking

professional help

C. Kagamitan: mga larawan, metacards, bond paper, manila

paper, masking tape, pentel pen

D. Pagpapahalaga: mabuting pakikipagkapwa, respeto at

pagmamahal

III. Pamamaraan

A. Balik-aral

Ano ang naidudulot ng maayos na pakikitungo sa kapwa?

B. Pagganyak

Pagpapakita ng mga larawan.

29

Itanong: Ano ang isinasaad ng mga larawan?

C. Paglalahad

Magpapakita ang guro ng mga larawan na nagpapakita

ng mga paraan upang makaiwas sa hindi maayos na

pakikitungo sa kapwa. Ipasuri sa mga bata at ipasabi ang

ipinahihiwatig ng bawat larawan.

30

D. Pagtalakay

Gabay na tanong:

c. Paano makatutulong ang mabuting pakikipag-usap sa isang

pamilya?

d. Bakit kailangang maglaan ng sapat na oras ang magulang sa

kanilang mga anak?

e. Ano kaya ang nararamdaman ng isang tao kapag siya ay

nirerespeto at pinapakitaan ng sapat na pagmamahal?

f. Ano ang maitutulong ng paghingi ng payo sa ibang tao?

g. Bakit kailangang maging bukas ang isipan o matutong

tumanggap sa mga pagbabago?

E. Paglalahat

Anu-ano ang mga pamamaraan upang maiwasan ang

di-maayos na pakikitungo sa kapwa?

F. Paglalapat

1. Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa ninanais na

pangkat.

31

I - ISADULA MO

Bumuo ng isang skit na nagpapakita ng pamamaraan

upang maiwasan ang di-maayos na pakikitungo sa

kapwa

II - GUHITIN MO

Gumuhit ng isang poster na nagpapakita ng

pamamaraan upang mamakaiwas sa di-maayos na

pakikitungo sa kapwa. Ipaliwanag ito sa klase.

III - TULAIN MO

Bumuo ng isang tula na nagpapahayag ng mga

pamamaraan upang maiwasan ang di-maayos na

pakikitungo sa kapwa.

IV - AWITIN MO

Bumuo ng isang awit na may temang tungkol sa

pamamaraan upang makaiwas sa di-maayos na

pakikitungo sa kapwa.

2. Presentasyon ng bawat pangkat.


Panuto: Lagyan ng tsek (/) ang kaisipang nagpapahayag ng

pamamaraan upang makaiwas sa di-maayos na pakikitungo sa kapwa

at lagyan ng ekis (x) kung hindi.

______1. Nangako si Jean na hindi na muling aawayin ang

kanyang kapatid.

______2. Hindi nasaksihan ni Mang Luis ang pagtatapos ng

kanyang anak sapagkat abala siya sa trabaho.

______3. Inamin ni Celine ang pagkukulang niya ng may

kababaang- loob.

______4. Palaging ipinapaalala ni Aling Marina sa mga anak na

32

umiwas sa masasamang barkada.

______5. Tinanggihan ni Melchor ang bagong gawain sapagkat

ayaw niyang mahirapan.

V. Takdang Aralin

1. Magbigay ng sariling pananaw tungkol sa kasabihang “No man is an

island. “

2. Magsaliksik ng iba pang paraan na maaring gawin upang maiwasan ang

di-maayos na pakikitungo sa kapwa.

33

ARALIN 6:Pangkalusugang Suliranin sa Mental, Emosyonal sa at

Sosyal na Pangkalusugan

I. Layunin

1. Naiisa-isa ang mga suliraning pangkalusugan mental, emosyonal at sosyal

na kalusugan

2. Nailalarawan ang mga suliraning nararanasan sa mental, emosyonal at

sosyal na kalusugan

3. Naipapahayag ang kahagahan ng wastong pagtugon sa mga suliraning

pangkalusugan

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Iba Ibang Suliraning Hadlang sa Mental, Sosyal na

Kalusugan

B. Sanggunian:

H5PH-lg-15

https://www.google.com.ph/search?q=harassment&source

https://www.google.com.ph/search?q=moodswings

https://www.google.com.ph/search?q=bullying

https://www.google.com.ph/search?q=taesing

Pamagat :Loser. A short film

@ www.youtube.com


tape,marker

D. Pagpapahalaga: Ang control sa sarili ay isang mabisang paraan upang

maiwasan ang mga suliranin sa pagkamit ng mental, sosyal at emosyonal

na kalusugan.

III. Pamamaraan:

A. Pagganyak

Pagmasdan natin ang larawan ng batang nasa gitna ng mga arrow.

Sa mga arrow isusulat natin ang mga salitang naglalarawan sa kanya.

https://www.google.com.ph/search?q=harassment&source

https://www.google.com.ph/search?q=moodswings

https://www.google.com.ph/search?q=bullying

https://www.google.com.ph/search?q=taesing


34

a. Ano ang ipinakikita ng larawan?

b. Sino sa inyo ang nakakakilala sa kanya?

c. Sa palagay ninyo, siya ba ay masaya?

d. Siya ba ay inyong nakasama na?

e. Kung ikaw ang batang ito, ano ang iyong mararamdaman?

B. Paglalahad

KAHONG ITIM

Note: Ang kahong itim ay isang eksibitkung saan makikita ang mga larawan na

nagpapakita ng mga suliraning nagiging hadlang sa mental, sosyal at emosyonal na

kalusugan ng isang individual. Ang mga larawan sa ibaba ay ilan sa halimbawa ng

larawan.

35

Mga bata ngayong araw na ito ay papasukin natin ang kahong

itim. Dito ay ating mas kikilalanin angating sarili.

Tandaan:Sa inyong pagpasok sa kahong itim. Sagutin ang mga

sumusunod na tanong.

a. Sino ka sa mga sumusunod na larawan?

b. Bakit inihalintulad mo ang iyong sarili sa kanya?

c. Bukod sa napili mong ugali, ano ano pa ang mga suliraning

kinakaharap sa pagkamit ng mental, emosyonal at sosyal na

kalusugan?

C. Pagtatalakayan

1. Ngayon mga bata, pagmasdan natin ang mga suliraning pumukaw sa

inyong atensyon sa loob.

2. Bakit iyan ang nakakuha ng iyong atensyon?

3. Kung pagsasama samahin natin ang mga suliraning ito, anong uri ng

indibidual ang ating binubuo?

4. Ano ano pa ang mga hadlang o suliranin sa pagkamit ng malusog na

sosyal, emosyonal at sosyal na katangian ng isang indibidwal?(ANNEX

A)

5. Paano natin mailalarawan ang isang indibidwal na may social

anxiety?mood swing?atbp…

6. Bakit ito nakakaapekto sa mga taong nakapaligid sa kanya?

7. Ano ang nagiging epekto nito sa taong nagtataglay ng mga katangiang

ito?

8. Paano dapat harapin ng isang batang tulad mo ang ganitong suliranin

sa iyong sarili?

D.Paglalahat

Ano ano ang mga suliraning kinakaharap sa pagkamit ng mental,

sosyal, emosyonal na kalusugan?

36

E. Paglalapat

1. Ipasa Mo! Itigil mo! Sasagutin Ko!

Panuto: Ipasa ang kahon sa kamag-aaral habang tumutugtog ang

musika. Kapag tumigil ay bumunot ng isang salita. Ilarawan ang

katangian nito.

2.Pangkatang Gawain


Pangkat I - GO GO ACT

Bumuo ng isang maikling skit na nagpapakita ng isang super

hero na lumalaban sa mga indibidwal na gumagawa ng mali sa

kapwa.

Pangkat II-GO GO GUHIT

Gumuhit ng isang super herosa paligid nito ay ilagay ang

kanyang super powers. Maghanda sa pagpapaliawanag.

Pangkat III- GO GO YELL

Bumuo ng isang “Yell” nagpapahayag ng pagiging super

hero sa kaniyang kapwa.

Pangkat IV- GO EXPRESS

Bumuo ng isang slogan na lumalaban sa pang-aapi ng

ibang tao.


Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot.

1. Ano ang suliraning kinakaharap ng isang indibidwal na nagbabago

bago ang pag-uugali sa bawat oras?

a. Bullying

b. Harassment

c. Mood swing

37

d. Teasing

2. Alin namang suliranin ng malusog na mental, emosyonal at sosyal ang

tinutukoy sa isang taong humihina ang tiwala sa sarili dahil sa paulit –

ulit na pagsasabi rito ng kanyang kakulangan?

a. Bullying

b. Harassment

c. Mood swing

d. Teasing

3. Paano masasabi na ang isang tao ay may paggalang sa kanyang

kapwa?

a. Pinapakinggan ang suhestiyon ng kanyang kapwa.

b. Madaling nagbibigay reaksyon sa mga isinasagawang gawain ng

iba.

c. Masayang nakikita ang kakulangan ng kanyang kapwa

d. Ginagawang madali ang gawain ng kamag-aaral sa pamamagitan

ng pagbabahagi ng takda.

4. Alin ang dapat bigyan ng pansin upang mapanatiling malusog ang

mental, emosyonal at sosyal na kalusugan?

a. Naipapakita ang paggalang sa lahat ng indibidwal na nakakasalamuha.

b. Ikinaliligaya ang sakit at kahihiyan na nararanasan ng kanyang kapwa.

c. Naunawaan ang mga mali at kakulangan ng kanyang kapwa

d. Nakikibahagi sa pagpapalakas ng loob ng isang tao na nawawalan ng

kompiyansa sa sarili

5. Paano mailalarawan ang isang indibidwal na humaharap sa suliraning

mental, emosyonal at sosyal?

a. Nagtitiwala sa sariling kakayanan

b. Pinapaunlad ang mahabang pang-unawa

c. Pagrespeto sa kapang nakakasalamuha

d. Pagsasagawa ng pansariling kagustuhan

38

V. Takdang Aralin

1. Ano ano ang mga suliraning kinakaharap ng isang indibidwal upang

mapanatili ang mental, emosyonal at sosyal na kalusugan?

2. Paano nakakaapekto ang mga suliraning ito sa pagkamit ng mental,


Ang mga suliraning kinakaharap sa pagkamit ng mental, sosyal at

emosyonal na kaluisugan ay ang mga sumusunod:

1. Social anxiety- Ito ay kadalasang nararanasan ng isang taong walang tiwala sa

sariling makiharap sa ibang individual.

2. Mood swings- Ito naman ay ang pagbabago bago ng pag-uugali sa bawat oras

na malaki ang nagiging epekto sa mga taong nakapalibot sa kanya.

3. Teasing o Pangungutya- isang ugaling nakababawas ng tiwala ng ibang tao sa

kanilang sarili dahil sa paulit-ulit na pagsasabi ng mga kamalian o kakulangan

ng mga ito.

4. Bullying- isang uri pagkawala ng respeto ng isang tao na nagging sanhi ng

mababang tingin sa sarili. Ito rin ay maari g humantong sa kamatayan.

5. Harassment- maari itong emosyonal, pisikal o berbal na pagkawala ng respeto

sa isang tao na maaring maging sanhi ng pagbaba ng tingin sa sarili at

reputasyon nito.

Annex A

39

Aralin 7: Suliraning Pangkalusugan Pang Mental, Emosyonal

at Sosyal

I. Layunin

1. Natatalakay ang epekto ng mga suliraning mental, emosyonal at

sosyal

2. Nailalarawan ang epekto ng mga suliraning mental, emosyonal at

sosyal

3. Nasasabi ang kahalagahan ng pagrespeto sa pagkakaiba ng

bawat nilalang

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Epekto ng mga Suliraning Mental, Emosyonal at

Sosyal

B. Pinagkunan: H5PH-Ih-16

www.google.com

Pamagat: Magpakailanman: School Bullying Caught on Cam

www.youtube.com

C. Kagamitan: DLP, powerpoint presentation, tarpapel/manila paper

D. Pagpapahalaga: Ang bawat nilalang ay may kanya-kanyang

pagkakaiba na dapat irespeto kung anuman o sinuman ito.

III. Pamamaraan

A. Gawain

1. Balik-Aral

Ano ano ang mga suliraning mental, emosyonal at sosyal

ang kinakaharap ng isang indibidwal upang makamit ang

mabuting kalusugan?

2. Pagganyak

Magpapakita ang guro ng isang video presentation tungkol

40

Social Anxiety

_________

__________

________

_______

Harassment

_______

________

sa bullying.

Gabay na tanong.

- Bakit nambubully si Maxene?

- May kinalaman ba ang kanyang lola sa pagiging bully niya?

Bakit?

- Sa anong aspeto ng kalusugan ito nakakaapekto?

- Ano ang ginawang hakbang ni abbie pagkatapos silang

kausapin ng punongguro?

- Kung ikaw si abbie, ano ang iyong mararamdaman sa

ginawang aksyon ng lola ni maxene? Bakit?

3. Paglalahad

Ipapaskil ng guro ang mga sumusunod na tarpapel/

manila paper. Isusulat ng mga bata sa bawat blangko

o kahon ang mga epekto ng suliranin mental,

emosyonal at sosyal.

Bullying

Mood Swings

Teasing

41

4. Pagtatalakayan

-Ano ano ang mga epekto ng bullying?

- Ano ano ang mga nararanasan ninyong pambubully?

- Paano kayo nakikitungo sa mga nambubully sa inyo?

- Saan kayo kalimitang nabubully? Bakit?

(Pagtalakay sa iba pang suliraning mental, emosyonal at

sosyal)

5. Paglalahat

Ano ano ang mga epekto ng suliraning mental,

emosyonal at sosyal?

6. Paglalapat

Punan ang patlang upang mabuo ang diwang ipinahihiwatig nito.

PARA SA PAGBABAGO

Ako si ____________ay kaya kong maging palakaibigan sa

aking kapwa kung iiwasan ko ang pagiging ____________________

____________________ sa lahat ng pagkakataon.


Iguhit ang tatsulok kung ang mga sumusunod ay epekto ng bullying,

kung social anxiety, kung teasing, kung mood swings at kung

harassment.

_____1. Takot sumubok ng bagong gawain.

_____2. Iniiwasan dahil sa pabago-bagong pag-uugali.

_____3. Hindi naharap sa mga tao dahil natatakot mapulaan.

_____4. Kinitil ang sariling buhay dahil ipinahiya.

_____5. Kinagagalitan ang lahat ng lalaki dahil sa

pangmomolestiya ng kanyang tiyuhin.

V. Takdang Aralin

Gumawa ng poster na nagpapakita ng pagpigil sa mga suliraning mental,

emosyonal at sosyal.

42

ARALIN 8: Pamamaraan sa Pag-iwas sa mga Suliraning

Mental, Emosyonal at Sosyal

I. Layunin:

1. Natutukoy ang mga kasanayan o Gawain sa pag-iwas ng mga suliraning

teasing, bullying, harassment at abuse

2. Nakalalahok sa mga kasanayan sa pag-iwas ng mga suliraning teasing,

bullying, harassment at abuse

3.Naisasagawa ang mga kasanayan sa pag-iwas sa mga suliraning

teasing, bullying, harassment at abuse

II. MgaNilalaman

A. Paksang Aralin: Pag-iwas at Pamamahala sa Suliraning Mental,

Emosyonal at Sosyal na Pangkalusugan

B. Sanggunian: H5PH-Ii-17,https://www.google.com.ph/search?q=

C. Kagamitan: mgalarawan, DLP, Activity sheet, metacards, pentelpen

D. Pagpapahalaga: Paggalang sa karapatan ng iba

III. Pamamaraan

A. Balik– aral

Ano-ano ang mga epekto ng suliraning mental,emosyonal at sosyal sa isang

indibidwal?

B. Pagganyak

Ano ang napansin ninyo sa larawan?

Naranasan nyo na bang matakot o

malungkot,na halos hindi na kayo

makatulog sa gabi?

https://www.google.com.ph/search?q

43

Paano kaya natin maiiwasan ang

mga ganitong bagay?

C. Paglalahad

1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat

2. Bawat pangkat ay bibigyan ng isang envelope nanaglalaman ng mga

larawan na kanilang isasabuhay. Kailangan ng patnubay ng guro habang

isinasagawa ito ng mga bata.

Pangkat 1 –

Pangkat 2 -

Pangkat 3 -

44

Pangkat 4 -

https://www.google.com.ph/search?q= decision making

D. Pagtalakay

a. Ano-anong naramdaman ninyo habang isinasagawa ang gawain?

b. Anong ipinahahayag o iipinakikita ng pangkat 1? 2? 3? 4?

E. Paglalahat

Ano-ano ang mga kasanayan o Gawain para maiwasan ang mga suliraning

teasing, bullying, harassment at abuse?

F. Paglalapat


Bawat pangkat ay bibigyan ng envelope na naglalaman ng larawan,

metacards at marker.

Panuto: Isulat sa metacards kung paano maiiwasan ang mga

sumusunod na suliraning ipinakikita sa larawan.

Pangkat 1-panunukso

https://www.google.com.ph/search?q=teasing



45

Pangkat 2 –pangungutya https://www.google.com.ph/search?q=bullying

Pangkat 3 –pananakit https://www.google.com.ph/search?q= harassment

Pangkat 4 - pang-aabuso

Pag-uulat ng bawat pangkat

IV. Pagpapahalaga

Panuto:Suriin ang mga larawan. Isulat ang tama kung ito ay nagpapakita ng

wastong pag-iwas sa mga suliraning panunukso, pangungutya,

pananakit at pang-aabuso at mali kung hindi.



46

___ 1.

https://www.google.com.ph/search?q=masayangpamilya

___ 2.

https://www.google.com.ph/search?q= decision making

___ 3.

https://www.google.com.ph/search?q=self management

___ 4.

https://www.google.com.ph/search?q= friendship





47

___ 5.

https://www.google.com.ph/search?q=batangnainomngalak

V. TakdangAralin

A. Magsaliksik. Ano-ano pang mgakasanayan o pamamaraan upang

maiwasan ang mga suliraning pangungutya, panunukso,

pananakit at pang-aabuso?

B. Sino-sino ang mga dapat lapitang ahensya / tao sa mga ganitong uri ng

suliranin?


48

ARALIN 9 : Mga Taong Makatutulong sa Pagharap sa

Suliraning Mental, Emosyonal at Sosyal

I. Layunin

1. Natutukoy ang angkop na taong makatutulong sa pagharap sa

suliraning mental, emosyonal at sosyal.

2. Nakapagpapakita ng kakayahang bigyang pansin ang

kahalagahan ng gawain ng mga taong makatutulong sa pagharap

sa suliraning mental, emosyonal at sosyal.

3. Napahahalagahan ang paghingi ng tulong sa mga taong

makatutulong sa pagharap sa suliraning mental, emosyonal at

sosyal.

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Mga Taong Makatutulong sa Pagharap sa

Suliraning Mental, Emosyonal at Sosyal

B. Pinagkunan: H5PH-Ij-18,

https:www.google.com.ph/search?=mother comforting her child

C. Mga Kagamitan: mga larawan, manila paper, masking tape,

pentel pen

D. Pagpapahalaga: pagtulong sa kapwa, katatagan ng loob sa

pagharap sa suliranin

III. Pamamaraan

A. Pagganyak

Pagmasdan ang mga larawan. Ipasuri sa mga bata kung ano ang

ipinahahayag ng bawat isa.

49

Kapag kayo ay may problema, kanino kayo lumalapit? Bakit?

Ano ang nararamdaman ninyo pagkatapos ninyong masabi ang inyong

problema?

B. Paglalahad

Pakikinig sa kwento.

Si Marie

Si Marie ay isang masipag ngunit tahimik na bata. Hindi siya

masyadong nakikihalubilo sa kanyang mga kamag-aaral. Kalimitan, siya ay

nasa loob laang ng kanilang silid-aralan sa mga oras na bakante. Oras ng

meryendahan, nakaupo lang siya, tahimik na nagbabasa habang ang mga

kaeskwela ay masayang nagkukwentuhan habang kumakain. Araw araw,

ganoon si Marie, subalit napapansin ng guro na kapag uwian na sa hapon,

balisa si Marie at malimit patingin-tingin sa kanya. Tinanong ng guro kung

anong problema subalit sumasagot laang siya ng mahinang “wala po”.

Isang araw, hindi pumasok si Marie, tinanong ng guro ang mga

kaeskwela kung bakit kaya liban ito, ang sagot ng isang bata, “Baka po

nabugbog na uli.” Nagulat ang guro sa sinabing iyon ng bata, napaisip siya,

ano ang dahilan at mabubugbog si Marie at sino ang nambugbog? Lumipas

ang dalawang araw pa at walang Marie na dumating. Naisipan ng guro na

puntahan sa kanilang bahay si Marie. Doon ay dinatnan niya na pinagmumura

si Marie ng isang babae na napag-alamang pangalawang asawa ng tatay ng

bata. Sinabi ng guro na nais niyang alamin kung bakit tatlong araw na nawala

sa klase ang bata, subalit pabalang laang siyang sinagot ni Aling Aning na,

“nag-aartehan laang yaan kaya hindi pumasok!” At pinagsarhan na ng pinto

ang guro.

Kinabukasan, pumasok si Marie, hiyang-hiya siyang humingi ng

paumanhin sa kanyang guro. “Mam, pasensya na po sa aking tiya kahapon

50

, mainit po ang ulo niya,” ang lumuluhang sabi ni Marie. Naawa naman ang

guro at kinausap niya ng masinsinan ang bata.

Sinabi ni Marie na siya ay palaging sinasaktan ng kanyang tiyahin,

gayundin ang kanyang tatay lalo na kapag natatalo ang mga ito sa sugal. Iyak

na iyak si Marie habang nagkukwento samantalang ang guro naman ay habag

na habag na nakikinig sa bata. Nangako siya na tutulungan si Marie.

Nabuhayan ng loob ang bata bagama’t natatakot siya sa maaaring mangyari

sa kanya dahil siya ay nagsabi sa guro.

Isinangguni ng guro ni Marie sa guidance counselor ng paaralan ang

pangyayari, at ipinatawag ang magulang ni Marie sa paaralan. Galit na galit

ang tiyahin nito at nagawa pang saktan ang bata sa harap ng mga guro, subalit

maagap ang mga guro at hindi nila hinayaang patuloy na saktan ang bata.

Sinabi ng guidance counselor sa tatay ni Marie at sa kanyang kinakasama na

maaari silang kasuhan sa ginagawa sa bata. Natakot ang dalawa at nangako

na hindi na muling sasaktan si Marie.

Source: Sariling Katha ng Guro

C. Pagtalakay

Gabay na tanong:

a. Anong uri ng bata si Marie?

b. Bakit kaya tahimik at malungkutin sa klase si Marie?

c. Ano ang dahilan ng kanyang pagliban sa klase?

d. Paano nalutas ni Marie ang suliranin niya sa kanyang

pamilya?

e. Sa palagay ninyo, tama ga ang ginawa ni Marie na paglapit

sa kanyang guro? Bakit?

f. Anong uri ng guro mayroon si Marie?

51

g. Sa palagay ninyo, nakatulong ga kay Marie ang ginawa ng

kanyang guro? Paano?

h. Kung kayo si Marie, kanino kayo lalapit sa panahon ng

inyong suliranin? Bakit?

i. Bukod sa guro, guidance counselor, principal, kanino pa tayo

maaaring lumapit sa panahong ng ating mga suliranin?

D. Paglalahat

Sino ang mga angkop na taong dapat nating lapitan o hingan

ng tulong sa ating mga suliraning mental, emosyonal at

sosyal?

E. Paglalapat

Pangkatin ang klase sa tatlo.

Unang Pangkat – Ang unang pangkat ay gagawa ng talaan

ng mga taong maaaring lapitan o hingan ng tulong sa

pagkakaroon ng suliraning mental at itatala ang

kahalagahan ng kanilang gawain.

Ikalawang Pangkat – Ang ikalawang pangkat ay gagawa ng

talaan ng mga taong maaaring lapitan o hingan ng tulong sa

pagkakaroon ng suliraning emosyonal at itatala ang


Ikatlong Pangkat – Ang ikatlong pangkat ay gagawa ng

talaan ng mga taong maaaring lapitan o hingan ng tulong sa

pagkakaroon ng suliraning sosyal at itatala ang



Panuto: Lagyan ng tsek (/) ang kaisipang nagpapahayag ng

52

kahalagahan ng paghingi ng tulong sa mga taong

makatutulong sa pagharap sa suliraning mental,

emosyonal at sosyal at lagyan ng ekis (x) kung hindi.

MGA KAISIPAN PUNA

1. Lumuwag ang pakiramdam ni Luisa matapos niyang

ihinga sa kanyang kaibigan ang kanyang problema sa

buhay.

2. Lalong lumala ang pagkaaburido ni Mang Berto matapos

siyang sumangguni sa isang doctor.

3. Nalutas ang suliranin ni Aling Marita sa kanyang anak

pagkatapos na makausap ang guro nito.

4. Natutong makihalubilo si Paulo sa mga kaklase matapos

siyang payuhan ng kanyang mga magulang na maging

palakaibigan.

5. Hindi nawala ang pagkatakot ni Lyka kahit matagal ng

tapos ang kaguluhan sa kanyang pamilya.

V. Takdang Aralin

Magdala ng larawan noong kayo ay bata pa.

53

TALAHAYANAYAN NG ISPISIPIKASYON

PRE TEST

HEALTH 5

Learning Competencies

LEVEL OF ASSESMENT

KNOWLEDGE

REMEMBERING

UNDERSTANDING

APPLICATION

EVALUATION

CREATING

1. Nailalarawan ang indibidwal na nagtataglay ng mental, emosyonal at sosyal na kalusugan

1

1

1

3

1-3

20%

2. Nakapagbibigay ng mga pamamaraan upang mapaunlad at mapanatili ang kalusugang mental, emosyonal

1

1

2

4-5

13.33%

3. Natutukoy ang mga palatandaan nang maayos at di-maayos na pakikitungo sa kapwa

1

1

2

6-7

13.33%

4. Naipapakita na ang maayos na pakikisama ay nagdudulot ng mabuting kalusugan

1

1

8

6.67%

5. Nailalarawan ang pagbabagong mental, emosyonal at sosyal sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata

1

1

2

9-10

13.33%

Number

of

Items

Items

Placeme

nt

Percent

age

54

6. Natatanggap ang pagbabagong nagaganap sa pagdadalaga at pagbibinata.

1

1

2

11-12

13.33%

7. Nailalarawan ang mga maling paniniwala sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata.

1

1

13

6.67%

8. Nailalarawan ang mga isyung pangkalusugan sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata.

1

1

14

6.67%

9.Naipapakita ang pag-unawa sa mga indibidwal na nagdadalaga at nagbibinata

1

1

15

6.67%

KABUUAN 15

100%

55

Republic of the Philippines

Department of Education Region IV-A CALABARZON

DIVISION OF BATANGAS

PRE TEST

Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot sa bawat katanungan. Isulat

ang titik ng tamang kasagutan sa inilaang guhit.

______1. Maraming kaibigan si Juan sa kanyang mga kaklase. Ano ang

ipinahihiwatig nito?

A. Siya ay palaaway. C. Siya ay palakaibigan.

B. Siya ay maiinggitin. D. Siya ay matulungin.

______2. Madali para kay Ana ang magpatawad sa kanyang kapwa. Anong

ugali ang ipinakikita ni Ana?

A. Matulungin C. Matiyaga

B. Maunawain D. Mapagbigay

______3. Likas sa mga Pilipino ang pagiging palangiti. Anong katangian ang

ipinakikita ng mga Pilipino.

A. pagiging masayahin C. pagiging mabait

B. pagiging palakaibigan D. pagiging aktibo

______4. Madalas mong mapansin na laging nalulungkot ang iyong kaibigan

kahit siya ay nasa eskwelahan, ano ang pwede mong gawin upang

matulungan ang iyong kaibigan?

A. Lalong inisin ang iyong kaibigan.

B. Kausapin ang iyong kaibigan at tiyakin na nakikihalubilo siya

sa inyo.

C. Ipagwalang bahala lamang.

D. Tatanungin kung bakit siya malungkot.

______5. Palagi mong naririnig na nagsasalita ang iyong kaibigan tungkol sa

56

mga negatibong bagay tuwing nahihirapan siya sa mga gawain na

pinagagawa ng iyong guro sa inyo at nakaaapekto ito sa kanyang

pag-aaral. Ano ang maari mong gawin upang mabago niya ito?

A. Ipaliwanag sa kanya sa positibong pagtingin sa mga bagay ay

nakatutulong upang mapadali ang mga gawain.

B. Hayan na lamang siya.

C. Sang-ayunan ang kanyang mga sinasabi.

D. Pagtawanan ang iyong kaibigan dahil sa kanyang kahinaang

loob.

______6. Sa panahon ng kabataan likas na umuusbong ang

pakikipagkaibigan sa katapat na kasarian at sa kaparehong

kasarian. Upang maingatang hindi mabuwag ang magandang

layunin sa pagkakaibigan sa katapat na kasarian nararapat na

isaalang alang ang _______?

A.paglilinaw ng kanilang mga limitasyon sa ugnayang maingat na

binuo

B.paggalang sa katangian at kahinaang taglay ng kanilang

sekswalidad

C.mithiing nais makamit mula sa pakikipag kaibigan

D.pagkontrol sa posibleng atraksyon na nakamit mula sa

pakikipagkaibigan

______7. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng mabuting pakikipag-

ugnayan sa kapwa?

A. “Bakit ga nahuli ka na naman?”

B. “Pilit kong inuunawa kung bakit ka nahuli, pero sana umalis ka

nang bahay nang mas maaga.

57

C. “Pwede ko bang malaman kung bakit nahuli sa usapan ang

aking kaibigan?”

D. “Tatlumpung minuto na akong naghihintay sayo.”

______8. Alin sa mga ito ang mabuting epekto kung marunong makisama

ang isang tao sa kanyang kapwa?

A. Magkakaroon ng madaming kaibigan.

B. Madami ang maiinggit.

C. Magkakaroon ng kasiyahan ang ibang tao.

D. Magiging kilala.

______9. Nahihiyang makipag-usap si Rex sa kanyang kamag-aral dahil sa

pagbabago ng kanyang boses. Ano ang sasabihin mo sa kanya?

A. Isumbong mo sa tatay mo kapag may nanloko sayo.

B. Huwag mo silang intindihin, inggit lamang sila.

C. Ang pagbabagong nagaganap sayo ay isang sumpa.

D. Huwag kang mahiya, bahagi iyan ng pagbabagong nangyayari

sa isang nagbibinata.

______10. Ang mga pagbabagong pisikal ay may malaking epekto sa ugali,

katawan at pakikitungo ng isang batang nagdadalaga at

nagbibinata. Alin sa mga sumusunod ang epekto sa ugali dulot

ng mga pagbabagong ito?

A. Pagkakaroon ng ibayong lakas at resistensiya sanhi ng

paglaki ng kalamnan ng braso at binti

B. Pananakit ng puson o pagkahilo tuwing darating ang

buwanang dalaw

C. Paggawa ng paraan upang mapansin at makilala ang

sarili

D. Mapag-isip sa iba’t ibang pananaw sa buhay.

58

______11. Madalas tuksuhin ng grupo nina Raul si Elvie sapagkat ito ang

pinakamalaki sa mga babae sa kanilang klase. Paano mo

matutulungan si Elvie na tanggapin ang pagbabagong naganap sa

kanyang sarili?

A. Samahan si Elvie upang awayin ang grupo nina Raul.

B. Sabihan si Elvie na huwag pansinin ang panunukso sa

kanya sapagkat bahagi iyon ng pagdadalaga nito.

C. Isumbong sa magulang ni Elvie upang maparusahan

ang grupo nina Raul.

D. Sabihin sa guro na pinaiiyak nina Raul si Elvie.

______12. Katatapos lamang maglaro ng basketball nina Hendrex. Kahit

nakapaglinis na sila ng katawan at nakapagpalit na ng damit ay

napansin niyang ganun pa rin ang amoy ng katawan ng kanyang

kaibigan. Ano kaya ang dapat sabihin ni Hendrex sa paraang

hindi masasaktan ang kanyang kaibigan?

A. Tol! Bakit ang baho mo pa rin?

B. Boy, maaari gang maligo ka ulit.

C. Pare, umuwi ka na nga.

D. Tol ano kaya kung gumamit ka ng tawas tulad ko para

maiwasan ang di-kanais nais na amoy.

______13. Ayon sa matatanda hindi dapat maligo kapag may buwanang

dalaw ang isang babae sapagkat ___________.

A. Lalakas ang daloy ng dugo at papasukin ng lamig ang

katawan

B. Titigil ang pagdaloy ng dugo at papasukin ng lamig ang

katawan

C. Maaalis ang maduduming dugo sa katawan.

D. Hihina ang resistensiya ng katawan.

59

______14. Si Alvin ay bagong tuli. Paano niya maiiwasan ang

pagkaimpeksiyon?

A. Pumunta sa albularyo.

B. Magsuot ng masikip na pantalon.

C. Linisin ang sugat araw araw.

D. Iwasan ang paliligo nang madalas.

______15. Nagkaroon ng tagos sa palda ang iyong kaibigan. Ano ang maaari

mong gawin upang matulungan siya?

A. Pagtawanan ang iyong kaibigan.

B. Ipagsabi sa mga kaklase na may tagos sa palda ang iyong

kaibigan.

C. Ibulong sa kaibigan na may tagos siya sa palda at

samahan ito sa banyo upang makapagpalit ito.

D. Ipagwalang bahala ang nakita at hayaang iba ang pumuna

60

TALAHAYANAYAN NG ISPISIPIKASYON

UNANG MARKAHANG PANAPOS NA PAGSUSULIT

HEALTH 5


LEVEL OF ASSESMENT

Num

be

r of

Item

s

Item

s P

lacem

ent

P

erc

en

tage

KN

OW

LE

DG

E

RE

ME

MB

ER

ING

UN

DE

RS

TA

ND

ING

AP

PL

ICA

TIO

N

EV

ALU

AT

ION

CR

EA

TIN

G

1. Nailalarawan ang indibidwal na nagtataglay ng mental, emosyonal at sosyal na kalusugan

1 1 1 3 1-3

20%

2. Nakapagbibigay ng mga pamamaraan upang mapaunlad at mapanatili ang kalusugang mental, emosyonal

1 1 2 4-5 13.33%

3. Natutukoy ang mga palatandaan nang maayos at di-maayos na pakikitungo sa kapwa

1 1 2 6-7 13.33%

4. Naipapakita na ang maayos na pakikisama ay nagdudulot ng mabuting kalusugan

1 1 8 6.67%

5. Nailalarawan ang pagbabagong mental, emosyonal at sosyal sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata

1 2 9-10

13.33%

6. Natatanggap ang pagbabago ng nagaganap sa

1 1 2 10-11

13.33%

61

pagdadalaga at pagbibinata.

7. Nailalarawan ang mga maling paniniwala sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata.

1 1 13 6.67%

8. Nailalarawan ang mga isyung pangkalusugan sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata.

1 1 14 6.67%

9.Naipapakita ang pagdamay sa mga indibidwal na nagdadalaga at nagbibinata

1 1 15 6.67%

KABUUAN 15 100%

62




PANAPOS NA PAGSUSULIT SA HEALTH 5

Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot sa bawat katanungan. Isulat ang titik

ng tamang kasagutan sa inilaang guhit.

_____1. Lahat ng mga mag-aaral ni Gng. Agoncillo ay nagkakaisa at

nagbabahagi kung ano ang meron sila. Anong uri ng eskwela meron siya?

A. Sila ay palaaway. C. Sila ay palakaibigan.

B. Sila ay maiinggitin. D. Sila ay matutulungin.

_____2. Si Ariel ang nangunguna sa kanilang klase sa unang markahan.

Sinisigurado niyang tapos ang takda niya kahit walang kuryente ang

kanilang tahanan. Anong ugali ang ipinapakita niya?

A. Matulungin C. Matiyaga

B. Maunawain D. Mapagbigay

_____3. Likas sa mga Pilipino ang pagiging palangiti kahit pa anong

pagsubok ang dumating. Anong katangian ang ipinakikita ng mga

Pilipino?

A. pagiging masayahin C. pagiging mabait

B. pagiging palakaibigan D. pagiging aktibo

_____4. Madalas lumiliban sa paaralan ang iyong kaibigan at napapansin

mong lagi itong malungkot, ano ang pwede mong gawin upang

matulungan ang iyong kaibigan?

A. Ipagwalang bahala lamang

B. lalong iinisin ang iyong kaibigan.

C. Tatanungin kung bakit siya malungkot.

D. Kausapin ang iyong kaibigan at tiyakin na nakikihalubilo siya

sa inyo.

_____5. Paano mo matutulungan ang isang batang may mahinang kalooban.

Ano ang maari mong gawin upang mabago niya ito?

A. Hayaan na lamang siya.

B. Sang-ayunan ang kanyang mga sinasabi.

63

C. Pagtawanan ang iyong kaibigan dahil sa kanyang kahinaang

loob.

D. Ipaliwanag sa kanya sa positibong pagtingin sa mga bagay

na nakakatulong upang mapadali ang mga gawain.

_____6. Sa panahon ng kabataan na likas na umuusbong ang

pakikipagkaibigan sa katapat na kasarian kagaya sa kaparehong

kasarian. Upang maingatang hindi mabuwag ang magandang layunin

sa pakikipagkaibigan sa katapat na kasarian, nararapat na isaalang-

alang ang _______.

A. paglilinaw sa kanilang mga limitasyon ng ugnayang maingat

na binuo.

B. paggalang sa katangian at kahinaang taglay ng kanilang

sekswalidad.

C. pagsuporta sa mga mithiing nais makamit mula sa

pakikipagkaibigan.

D. pagkontrol sa posibleng atraksyon na nakamit mula sa

pakikipagkaibigan

_____7. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng mabuting pakikipag-

ugnayan sa kapwa?

A. "Bakit ba nahuli ka na naman?"

B. "Pilit kong inuunawa kung bakit ka nahuli, pero sana umalis

ka nang bahay nang mas maaga."

C. "Sana sa susunod hindi ka na huli sa usapan natin."

D. "Tatlumpung minuto na akong naghihintay sayo."

_____8. Alin sa mga ito ang mabuting epekto kung marunong makisama ang

isang tao sa kanyang kapwa?

A. Magkakaroon ng madaming kaibigan.

B. Madami ang maiinggit.

C. Magkakaroon ng kasiyahan ang isang tao.

D. Magiging kilala.

_____9. Nahihiyang makipag-usap si Rex sa kanyang mga kamag-aaral dahil

sa pagbabago ng kanyang boses. Ano ang sasabihin mo sa kanya?

A. "Wag mo silang intindihin, inggit lang sila."

B. "Wag kang mahiya, bahagi iyan ng pagbabagong nangyayari

sa isang nagbibinata."

C. "Isumbong mo sa tatay mo kapag may nanloko sayo."

D. "Ang pagbabagong nagaganap sayo ay isang sumpa."

64

____10. Ang mga pagbabagong pisikal ay may malaking epekto sa ugali,

katawan at pakikitungo ng isang batang nagdadalaga at nagbibinata.

Alin sa mga sumusunod ang epekto sa ugali dulot ng mga

pagbabagong ito?

A. Pagkakaroon ng ibayong lakas at resistensiya sanhi ng

paglaki ng kalamnan ng braso at binti.

B. Pananakit ng puson o pagkahilo tuwing darating ang

buwanang dalaw.

C. Paggawa ng paraan upang mapansin at makilala ang sarili.

D. Mapag-isip sa iba't-ibang pananaw sa buhay.

____11. Kinukutyang higante ng grupo ni Russel si Ana dahil mas matangkad

ito sa kanila. Ano ang sasabihin mo sa kanya?

A. "Ana, bahagi iyan ng pagdadalaga."

B. "Ana, pwede kang maging beauty queen."

C. "Gamitin mo ang tangkad mo at ipaglaban ang iyong sarili."

D. "Ana, huwag mo silang intindihin, naiinggit lang sila."

____12. Paano mo matutulungan ang iyong kaibigan na may amoy ang

kanyang katawan ng hindi nasasaktan ang kanyang kalooban?

A. Bibigyan ko siya ng deodorant.

B. Uutusan ko siyang maligo ulit.

C. Sasabihin ko sa nanay nya na mabaho siya.

D. Kakausapin ko siya ng sarilinan at ipapaliwanag ang

napapansin ko sa kanya.

____13. Ayon sa matatanda, ang unang dating ng dalaw ay tumalon sa

hagdan ng tatlong hakbang upang ____________.

A. maging mabilis ang paglabas ng dugo.

B. mahina lang ang daloy ng buwanang dalaw.

C. matapos ang dalaw sa loob tatlong araw.

D. maiwasan ang masakit na puson sa panahon ng dalaw

____14. Bagong tuli ang iyong kapatid na lalaki. Paano niya maiiwasan ang

pagkaimpeksyon?



C. Langgasin ang sugat.

D. Iwasang maligo ng madalas.

____15. Napansin mo ang tagos sa palda ng iyong kaibigan. Ano ang maari

mong gawin upang matulungan siya?


65

B. Ipagwalang bahala ang nakita at hayaang iba ang makapuna.

C. Ipagsabi sa mga kaklase na may tagos sa palda ang iyong

kaibigan.

D. Ibulong sa kaibigan na may tagos siya sa palda at

sasamahan ito sa banyo.

66

UNANG PANAHUNANG PAGSUSULIT SA HEALTH 5

TALAHANAYAN NG ISPISIPIKASYON


LEVEL OF

ASSESSMENT

Num

ber

of

Item

s

Item

Pla

cem

ent

Perc

enta

ge

KN

OW

LE

DG

E

RE

ME

MB

ER

ING

UN

DE

RS

TA

ND

IN

G

AP

PLIC

AT

ION

EV

ALU

AT

ION

CR

EA

TIN

G

1. Nailalarawan ang indibidwal na nagta-

taglay ng mental, emosyonal at sosyal sa

kalusugan.

1 1 1 3 1-3 20%

2. Nakapagbibigay ng mga pamamaraan

upang mapaunlad at mapanatili ang

kalusugang mental at emosyonal

1 1 2 4-5 13.33

%

3. Natutukoy ang mga palatandaan nang

maayos at di-maayos na pakikitungo sa

kapwa.

1 1 2 6-7 13.33

%

4. Naipakikita na ang maayos na

pakikisama ay nagdudulot ng mabuting

kalusugan.

1 1 8 6.67%

5. Nailalarawan ang pagbabagong mental,

emosyonal at sosyal sa panahon ng


1 2 9-

10

13.33

%

6. Natatanggap ang pagbabagong naga-

ganap sa pagdadalaga at pagbibinata. 1 1 2

10-

11

13.33

%

7. Nailalarawan ang mga maling paniniwala 1 1 13 6.67%

67

sa panahon ng pagdadalaga at

pagbibinata.

8. Nailalarawan ang mga isyung pang-

kalusugan sa panahon ng pagdadalaga

at pagbibinata.

1 1 14 6.67%

9. Naipapakita ang pagdamay sa mga

indibidwal na nagdadalaga at

nagbibinata.

1 15 6.67%

KABUUAN 15 100%

68




Unang Panahunang Pagsusulit sa HEALTH 5

Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot.

1. Alin sa mga sumusunod na indibidwal ang may malusog na mentalidad?

A. Inuunawa niya ang lahat ng pagkukulang ng kanyang kapwa.

B. Pinipigil niya ang kanyang galit kapag nakakaharap ang mga taong

nakaaway.

C. Nakakagawa siya ng makabuluhang bagay na nakakatulong sa lahat.

D. Nakikiramay siya mga problemang kinakaharap niya.

2. Ano ang katangian ng isang indibidwal na may matuwid na direksyon sa

buhay?

A. Siya ay isang indibidwal na bumubuo ng maayos na plano sa

ikatatagumpay ng kanyang pangarap.

B. Siya rin ay isang taong inuunawa ang bawat suhestiyon ng mga taong

nakapaligid sa kanya.

C. Naibabahagi niya ang lahat ng kanyang kaalaman sa kanyang kapwa.

D. Kinikilala niya ang sariling kakayanan at pinapaunlad ito.

3. Paano mo ilalarawan si Ryzza Dizon nang bigkasin niya ang pangungusap na

ito?

A. Siya ay isang batang produktibo

B. Siya ay isang batang nagpapakita ng lakas ng loob.

C. Si Ryzza ay isang bata ng maganda ang pananaw sa buhay.

D. Siya rin ay isang batang nagpapakita ng pagtitiwala sa sarili.

4. Palagi mong napapansin na malungkot si Juan kahit siya ay nasa

BAWAL ANG SAD! DAPAT HAPPY!

69

eskwelahan. Ano ang maaari mong gawin upang matulungan mo siya?

A. Ipagwalang bahalala

B. Lalong inisin ang iyong kaibigan.

C. Tatanungin kung bakit siya malungkot.

D. Kausapin ang iyong kaibigan at tiyakin na nakikihalubilo siya

sa inyo.

5. Maraming pinagagawa ang inyong guro tungkol sa inyong mga aralin. palagi

mong naririnig na may negatibong pananaw ang iyong kaibigan tungkol dito at

nakaaapekto ito sa kanyang pag-aaral. Ano ang maari mong gawinupang

mabago niya ito?

A. Hayan na lamang siya.

B. Sang-ayunan ang kanyang mga sinasabi.

C. Pagtawanan ang iyong kaibigan dahil sa kanyang kahinaa ng loob.

D. Ipaliwanag sa kanya na ang positibong pagtingin sa mga bagay ay

Nakatutulong upang mapadali ang mga gawain.

6. Alin sa mga sumusunod na sitwasyon ang nagapapakita ng wastong pakikisama

sa kapwa?

A. Gutom na gutom si Lorenzena ng dumating mula sa paaralan. Pagdating

sa bahay, agad niyang inubos ang mga nakahandang meriyenda para sa

kanilang magkakapatid.

B. Punong-puno ng pasahero ang jeep. Hanggang dumating ang isang

matandang babae, agad itong pinaupo niPopoy.

C. Palasigaw kung mag-utos ang batang si Pipay sa kanyang mga kamag-

aaral kaya lagi nila itong sinusunod kahit labag sa kanilang kalooban.

D. Labis ang sukli ng tinder sa kantina. Tuwang tuwang bumalik si Andrei sa

silid upang itago ito sa kanyang bag.

7. Alin naman sa mga sumusunod ang nagpapakita ng mabuting pakikipag-ugnayan

70

sa kapwa?

A. “Bakit ga nahuli ka na naman?”

B. “Namuti na ang mata ko eh! Sa kahihintay sayo”.

C. “Puwedeko bang malaman kung bakit nahuli ang pagdating ng aking

kaibigan?”

D. “Pilit kong inuunawa kung bakit ka nahuli, pero sana sa susunod umalis ka

nang bahay nang mas maaga”.

8. Sino sa mga sumusunod na indibidwal ang may mabuting pakikisama sa kapwa?

A. Si Anna ay anak mayaman kaya madami siyang kaibigan na mayaman.

B. Anak ng isang magbabasura si Annie kaya kaibigan niya ang lahat ng bata sa

tambakan.

C. Si Wilma ay nakakariwasa sa buhay pero nakakasalamuha niya ang mga

kaibigan ni Anna at Annie.

D. Si Maria ay laging bangil kaya wala ng nakikipag-usap sa kanya.

9. Ano ang iyong gagawin kung palagi kang inaaway ng iyong kapatid?

A. Papatulan ko na siya.

B. Hindi ko siya iimikan kapag nagkakasalubong kami sa bahay.

C. Kakausapin ko siya ng maayos upang magkasundo kami.

D. Gagawan ko siya ng kwento sa aking mga magulang upang mapagsabihan

siya.

10. Ano ang suliraning kinakaharap ng isang indibidwal na nagbabago bago ang

pag-uugali sa bawat oras?

A. bullying C. mood swing

B. harassment D. teasing

11. Alin naming suliranin na pangkalusugan ang tinutukoy sa isang taong humihina

ang tiwala sa sarili dahil sa paulit-ulit na pagsasabi rito ng kanyang kakulangan?

A. bullying C. mood swing

71

B. harassment D. teasing

12. Laging tinutukso si Angela ng kanyang mga kaklase dahil sa kanyang problema

sa pagsasalita. Ano ang maaaring maging epekto nito sa kanya?

A. Mawawalan siya ng tiwala sa sarili.

B. Magiging aktibo siya sa pakikilahok sa klase..

C. Magiging palakaibigan siya.

D. Magiging palaaway siya.

13. May pumupuna sa iyong mga kakulangan sa loob ng silid-aralan. Ano ang

iyong gagawin?

A. Aawayin ang pumupuna sa iyo.

B. Iiyak sa isang tabi

C. Isusumbong sa guro.

D. Kakausapin ito ng maayos at ipaliliwanag na mali ang kanyang ginagawa

14. Nakita mo na sinuntok ng iyong nakababatang kapatid ang kanyang kalaro. Ano

ang iyong gagawin.

A. Tutulungan mo ang iyong kapatid sa pagsuntok.

B. Ipagwawalang bahala ang iyong nakita.

C. Aawatin ko ang aking kapatid at sasabihin ko sa kalaro na

Huwag siyang isusumbong.

E. Aawatinko at sasabihin ko sa aking kapatid na mali ang

kanyang ginagawa.

15. May mabigat kang suliranin sa buhay na nakapagbibigay sa iyo ng dahilan

upang madami kang maisip na negatibo sa iyong buhay. Sino ang maaari mong

lapitan upang maibsan ang iyong suliranin at bumalik mulisa normal ang

pagharap sa buhay?

A. Kapitbahay C. Guro

B. Kaibigan D. Psychologist

75

HEALTH 5

Badyet ng mga Gawain

Ikalawang Markahan


Pagkatuto

Bilang ng

Linggo

Dami ng

Araw CODE

I. Pagdadalaga at Pagbibinata ng Isang Indibidwal/ Pansariling Kalusugan

A. Pagbabago sa Panahon ng Pagdadalaga

1.Pisikal Na pagbabago sa panahon ng pagbibinata at pagdadalaga (Sexual na pagbabago tulad ng pagtubo ng buhok sa iba ibang bahagi ng katawan, pagbabago ng boses, paglaki ng dibdib at buwanang dalaw)

2. Emosyonal at Sosyal na Pagbabago

Ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Natutukoy ang pisikal pagbabago sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata

1

1

H5GD-Ia-b-1

2.Natatanggap ang pansariling pagbabago at pag-unlad

2

1

H5GD-Ia-b-2

B. Maling Paniniwala kaugnay sa Pagbibinata at Pagdadalaga

1. Buwanang Dalaw 1.1. Pagbabawal sa

paliligo 1.2. Pag-iwas sa

pagbubuhat ng mabibigat

3. Naipapaliwanag ang mga maling paniniwala sa pagdadalaga at pagbibinata

3 1 H5GD-Ic-d-3

4. katuturan ang mga isyu sa pagdadalaga at

4 1 H5GD-Ic-d-4

76

1.3. Pag-was sa maaasim at maaalat

1.4. Pag-iwas sa mga pisikal na Gawain

1.5. Ipanghugas ang unang regla sa mukha

2. Nocturnal Emission

2.1 walang kaugnayan ang sekswal na kaisipan

3.Pagtutuli

3.1.naaayon sa

edad ng pagbibinata

pagbibinta na nababatay sa siyensa Nabibigyang at posibleng epekto sa kalusugan.

C. Mga Suliraning Pangkalusugan at Konsern sa Pagdadalaga at Pagbibinata

1. Isyung Pangnutrisyon

2. Mood Swings o Pagbabago bago ng ugali

3. Body Odor o Pangangamoy ng Katawan

4. Oral Health concern

5. Pimples/ acne- Tagihawat

6. Poor Posture- Hindi kaaya-ayang Postura

7. Mga suliranin sa buwanang dalaw (Pre-menstrual Syndrome, Dysmenorrhea, at iba pang

5. Nailalarawan ang mga isyu at konsern sa panahon ng pagbibinata at pagdadalaga

5 1 H5GD-Ie-f-5

6. Natatanggap na lahat ng pagbabago sa katawan ay bahagi ng pagbibinata at pagdadalaga at napapangalagaan ito

H5GD-Ie-f-6

7. Nagpapakita ng pagdamay sa mga indibidwal na humaharap sa mga pagbabago sa panahon ng

6 1 H5PH-Ig-h-7

77

abnoramal na kondisyon)

8. Maagang Pagbubuntis

9. Sexual Harassment

pagdadalaga at pagbibinata

8. Natatalakay ang mga masamang epekto ng maagang pagbubuntis at paraan upang maiwasan ito.

H5PH-Ig-h-8

IV. Pangagalaga sa Sarili sa Panahon ng Pagdadalaga at Pagbibinata

1. Panganalaga sa sarili( wastong diet, wastong pangangalaga sa kalusugan o hygiene, oral care,pangangalaga sa bagong tuli at buwanang dalaw

2. Pagsangguni sa mga dalubhasa o sa mga taong pinagkakatiwalaan at may kaalaman sa ganitong sitwasyon

9. Naipapakita ang mga paraan sa pagharap sa mga isyu sa pagdadalaga at pagbibinata

7 1 H5GD-Ii-9

10. Naisasagawa ang wastong pangangalaga sa sarili

H5GD-Ii-10

11. Napapahalagahan ang pagkonsulta sa mga dalubhasa at mga taong pinagkakatiwalaan

H5GD-Ii-11

12. Napag-iiba ang sex sa gender

8 1 H5GD-Ij-12

13. Natutukoy ang mga bagay na nakakaapekto sa Gawain at tungkulin ng bawat gender

9 1

H5GD-Ij-13

14. Natatalakay ang bahagi ng pamilya, medya, relihiyon, paaralan at pamayanan sa pagpapaunlad ng

78

tungkulin ng bawat gender

15. Nakapagbibigay ng halimbawa sa pagbabago ng tungkulin ng gender ng isang babae at lalaki

79

ARALIN I. Pisikal na Pagbabago sa Panahon ng Pagdadalaga at

Pagbibinata

I. Layunin

A. Pamantayang Pangnilalaman:

Naipamamalas ang pagkaunawa sa mga pagbabagong nagaganap sa

panahon ng pagdadalaga at pagbibinata kaakibat ang pansariling

kalusugan at paraan upang mapamahalaan ito.

B. Pamantayan sa Pagganap:

Naisasagawa ang tamang pangangalaga sa sarili batay sa siyentipikong

kaalaman.

C. Mga Kasanayan sa Pagkatuto

1. Natutukoy ang pisikal na pagbabago sa panahon ng pagdadalaga at

pagbibinata

2. Naiisa- isa ang mga pagbabagong nagaganap sa isang indbidwal sa

kanyang pagdadalaga at pagbibinata

3. Naipapahayag ang kahalagahan ng pagtanggap sa pagbabagong

nagaganap sa isang nagdadalaga at nagbibinata

CODE: H5GD-Ia-b-1

II. Nilalaman

Paksang Aralin: Pagbabago sa Panahon ng Pagdadalaga at Pagbibinata

(Unang Araw)

Kagamitang Panturo

A. Sanggunian:

1. Mga Pahina sa Gabay ng Guro:

2. Mga Pahina sa Kagamitang Pang-mag-aaral:

3. Mga Pahina sa Teksbuk: Makabuluhang Gawaing Pantahanan at

Pangkabuhayan nina Ana B. Ventura at Evelyn Deliarte pp.2-3

“Ang Panahon ng Pagbibinata at Pagdadalaga EPP 5”

80

4. Karagdagang Kagamitan mula sa portal ng Learning Resource:

B. Iba pang Kagamitang Panturo:

.//www.youtube.com/watch?v=rpWLLTBfG9U

DLP, LED TV, larawan noong bata pa edad 1-5, activity sheet

5. Pagpapahalaga: Ang bawat indibidwal ay nakararanas ng mga

pagbabago sa kanilang pagdadalaga at pagbibinata

kaya inaasahang tanggapin nila ito nang buong puso

at pagkatao.

III. Pamamaraan:

A. Paghahabi sa Layunin ng Aralin

a. Paano mo maihahambing ang iyong sarili noong nakaraang 5

taon?

b. Alin aling bahagi ang nagbago sa iyo?

c. Ano ang iyong naramdaman nang mapansin mong nagbago na

ang iyong sarili?

d. Paano mo ito hinarap?

B. Pag-uugnay ng mga halimbawa sa Bagong Aralin

Ngayon mga bata ay matutunghayan ninyo ang mga

pagbabago sa pagdadalaga at pagbibinata?

Ipapanood ng guro ang “Ang Panahon ng Pagbibinata at Pagdadalaga

EPP 5” .//www.youtube.com/watch?v=rpWLLTBfG9U

C. Pagtatalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong

kasanayan

1. Ano ano ang mga pagbabagong nagaganap sa isang babae?

2. Ano naman ang nagaganap na pagbabago sa isang lalaki?

81

3. Ano ang tawag sa mga batang nakakaranas ng ganitong

pagbabago?

4. Dapat ba natin itong ikahiya? Bakit?

5. Paano natin haharapin ang ganitong pagbabago?

D. Paglinang sa Kabihasnan

Constructivism Approach

Think-Pair-Share

Panuto: Hayaan ang mga batang kumuha ng kapartner at sundin

ang mga sumusunod na Gawain.

a.Paghambingin ang larawan ng iyong katabi noong 1-5 taong

gulang sa kanyang itsura ngayon.

b. Lagyan ng tsek ang mga pagbabagong naganap sa kapartner.

Pisikal na Pagbabago sa isang

nagdadalaga at nagbibinata Oo Hindi

1. Paghaba ng sukat ng taas

2. Pagbigat ng timbang

3. Pagtubo ng buhok sa ibat ibang bahagi ng

katawan

4. Paghubog ng iba ibang bahagi ng katawan

5. Pagbabago ng kutis

E. Paglalapat ng Aralin sa Pang-araw-araw na buhay

a. Buuin ang pahayag at maghanda sa paglalahad.

b. Paglalahad ng isa sa mga mag-aaral

Ang mga pagbabagong naganap kay

__________________________ ay ang mga sumusunod:

____________________________________________________

____________________________________________________

at naniniwalang dapat ko itong ___________________________

dahil _______________________________________________

82

Note: Siguraduhing may larawan ang mga mag-aaral noong 1 hanggang 5

taong gulang na maaring gawing takda sa nakaraang araw.

F. Paglalahat ng Aralin

Ang isang indibidwal ay may mga pagbabago sa kanilang

pagdadalaga at pagbibinata katulad ng mga sumusunod:

1. Pagsulong ngTaas at Bigat

tumatangkad ang lalaki ng 7 hanggang12 sentimetro

samantalang ang babae ay 6 hanggang 11 sentimetro

mapapansing mauuna ang pagtangkad ng lalaki kaysa

sa babae subalit mas mabilis na nahahabol ng isang

lalaki ang tangkad at bigat matapos itong tulian at

umedad ng 14 hanggang 19 na anyos.

2. Pagbabago sa Sukat sa bahagi ng Katawan

umuumbok ang bahagi ng dibdib ng babae at lumalaki

ang balakang

bawat isa ay may kakayanan nang gawin ang mabibigat

na gawain

ang mga babae ay maingat na sa paglaki ng katawan

upang mapanatili ang sukat at timbang.

3. Iba pang uri ng pag-unlad

Sa mga babae…

pagkakaroon ng buwanang daloy o pagreregla

paghugis ng dibdib ng babae

paghubog ng balakang ng babae

pagkakaroon ng buhok sa kili-kili at ibabaw na bahagi ng

ari

Sa mga lalaki…

tinutubuan ng bigote at balahibo sa binti

83

pagkakaroon ng adam’s apple

nagbabago ang boses na kung minsan ay bumababa o

pumipiyok

lumalaki ang dibdib at balikat

kumikitid ang balakang

H. Pagtataya ng Aralin


Panuto: Lagyan ng tsek (/) ang mga pagbabagong nagaganap sa

babae at ekis(x) sa pagbabagong nagaganap sa isang lalaki.

PAGBABAGONG NAGAGANAP SA PAGDADALAGA AT

PAGBIBINATA

Sagot

1. nagkakahugis ang dibdib

2. nagkakaroon ng adam’s apple

3. nagkakaroon ng paglabas ng maruruming dugo

4. nagkakaroon ng bigote

5. lumalapad ang mga balikat

I. Karagdagang Gawain para sa Takdang Aralin

1. Ano ano ang mga pagbabagong nagaganap sa pagdadalaga at

pagbibinata?

2. Paano mo kakaharapin ang mga pagbabagong nagaganap sa isang

babae at lalaki?

84

ARALIN 2: Mga Pagbabagong Emosyonal at Sosyal sa

Panahon ng Pagbibinata at Pagdadalaga

I. Layunin






Naisasagawa ang tamang pangangalaga sa sarili batay sa

siyentipikong kaalaman.

C. Pamantayan sa Pagkatuto

1. Nauunawaan ang mga pagbabagong emosyonal at sosyal sa panahon

ng puberty

2. Nailalarawan ang mga pagbabagong emosyonal at sosyal sa panahon

ng puberty

3. Natatanggap ang mga pagbabagong emosyonal at sosyal sa panahon

ng puberty

Code: H5GD-Ia-b-2

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Mga Pagbabagong Emosyonal at Sosyal sa Panahon

ng Pagbibinata at Pagdadalaga

B. Sanggunian

Mga Pahina sa Gabay ng Guro:

Mga Pahina sa Kagamitang Pang-mag-aaral:

C. Mga Pahina sa Teksbuk: Makabuluhang Gawaing Pantahanan at

Pangkabuhayan5 pp. 2-5

D. Karagdagang Kagamitan mula sa portal ng Learning Resource:

E. Iba pang Kagamitang Panturo: DLP, LED TV, Activity sheet, construction

85

paper, masking tape,marker, manila paper, Annex A

F. Pagpapahalaga: Pangangalaga sa Sariling Pangangatawan

III. Pamamaraan:

A. Baik Aral sa Nakaraang Aralin

Ano ang mga pisikal na pagbabago na nararanasan ng isang

lalaki at babae sa panahon ng pagbibinata at pagdadalaga?

B. Paghahabi ng Layunin ng Aralin:

1.Magpapakita ang guro ng larawan ng isang binata at dalaga.

2. Pangkatin ang mga bata sa dalawang grupo batay sa kanilang kasarian.

Isulat sa manila paper ang mga pagbabagong napapansin nila sa kanilang

emosyonal at sosyal na aspeto at iulat ng bawat grupo ang kanilang mga

sagot na nakalap.

C. Pag-uugnay ng mga Halimbawa sa Bagong Aralin

Magbibigay ang guro ng isang sitwasyon na nagpapakita ng suliranin

na kinakaharap ng isang batang nagbibinata o nagdadalaga.

Napansin ni Cora na hindi nakikihalubilo sa kanila ang

kanilang kaklase na si Maria. Nahihiya si Maria dahil mas malaki

na siya sa kanyang mga kaklase at umuusbong na din ang

kanyang dibdib. Ano kaya ang maaring ipaliwanag ni Cora hinggil

sa mga pagbabagong ito?

86

D. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong

Kasanayan

1. Ano ano ang mga pagbabagong emosyonal na inyong

napapansin sa isang bata na nagbibinata?

2. Ano ano ang mga pagbabagong emosyonal na inyong

napapansin sa isang bata na nagdadalaga?

3. Normal ba ang mga pagbabagong ito?

4.Paano mo tatanggapin ang mga pagbabagong ito sa iyong

sarili?

E. Paglinang sa Kabihasan

Reflective Approach

1. Face to Face

Panuto: Kumuha ng partner at unawain ang mga katangiang

nasasaad.Lagyan ng check (/) ang katangiang naglalarawan sa sarili.

Magbigay ng paliwanag sa mga katangiang pinagkaibahan ng mag-

partner.

BATANG A

Katangian

BATANG B

AKO

ITO

HINDI

AKO

AKO

ITO

HINDI

AKO

Pinagtatawanan ang isang bata na unti-

unting nagkakaroon ng adam's apple.

Ikinakahiya ko ang mga pagbabago na

nagaganap sa aking sarili.

Pinagtatawanan ko ang aking kaklase na

nagkaroon ng tagos sa palda.

87

F. Paglalapat ng Aralin sa Pang-araw-araw na Buhay

Collaborative Approach

Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa ninanais na kabilangang

pangkat.


isang indibidwal na nagtataglay ng emosyonal at sosyal na

pagbabago sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata.

Pangkat II- I-GUHIT MO- Bumuo ng isang poster na nagpapakita ng

pagpapahalaga sa mga pagbabagong nagaganap sa isang bata na

nagdadalaga at nagbibinata.

Pangkat III- I-RAP MO- Bumuo ng isang rap na nagpapahayag ng

pagtanggap sa mga pagbabagong nagaganap sa isang nagbibinata at

nagdadalaga.

Paglalahad ng Bawat Pangkat

Nauunawaan ko ang mga pagbabagong

emosyonal na nagaganap sa aking sarili.

Nauunawaan ko ang mga pagbabagong

sosyal na nagaganap sa aking sarili.

88

G. Paglalahat ng Aralin

1. Ano ano ang mga bagay na nagbago sa iyong sarili?

2. Paano mo ito tatanggapin bilang isang taong nagbibinata o

nagdadalaga?

3. Dapat mo ba itong ikahiya? Bakit?

Karagdagang kaalaman para sa guro: Tingnan sa Annex A

H. Pagtataya ng Aralin:


Panuto: Suriin ang iyong sarili batay sa katangiang emosyonal,at sosyal

na katangian. Lagyan ng tsek (/) ang angkop na kolum.

Katangian EMOSYONAL SOSYAL

1. Mamamasid ang pagiging

matampuhin ng isang bata..

2. Nagiging palaayos sa sarili.

3. Nagiging mas palakaibigan.

4. Nagiging mapamili sa mga

gustong kagamitan.

5. Natututunan na rin nila ang

pagtanggap ng mga

responsibilidad.


Magtala ng mga pamamaraan na nararapat gawin upang makatugon sa

mga pagbabagong pisikal na iyong nararanasan

89

ANNEX A

Karagdagang Kaalaman para sa mga Guro:

Ang pagbabago sa ugali ng mga nagbibinata at nagdadalaga ay kapansin-

pansin. Totoong napapahilig sila sa pakikipagkaibigan ngunit ang pagiging mapag-isa

kung ninanais ay dapat pahalagahan dahil ito ang panahon upang makapag-isip ng

mga dapat at di dapat para sa sarili. Ang mga nagbibinata at nagdadalaga ay nagiging

mapili na rin sa gustong kagamitan. Hindi lamang sila nagiging maayos sa sarili kundi

gayundin sa mga damit at iba pang kagamitan.

Mamamasid din sa kanila ang kasipagan at paggawa nang may kusa. Ang

pagiging matulungin at mapagkalinga sa kapwa ay makikita sa kanilang pakikitungo

sa mga kaibigan at kapatid. Ang pagtanggap ng responsibilidad ay isang hudyat ng

pagtitiwala sa sarili na gusto rin nilang pahalagahan.

Dahil sa mga pagbabagong pisikal ay naapektuhan din ang damdamin ng isang

nagdadalaga at nagbibinata. Ang mga kabataang ito na nagiging palaayos sa sarili ay

normal na bahagi at dahil dito ay nagiging palahanga sa mga taong mapag-ayos at

may magandang tikas ng katawan na nagiging idolo nila sa paglaki. Maging sa sarili

ay mapaghanap sila ng pansin mula sa kapwa at mga magulang. Dito rin maigting

ang pakikipagkaibigan at pakikipagtunggali kaya’t ang pakikisama ay dapat nilang

matutunan at pahalagahan. Sa panahong ito, ang pagtitiwala sa sarili ay makatutulong

sa pagiging matatag na siyang susi upang maging maunlad at malawak ang pag-

unawa sa buhay.

Ang mga kasambahay at kaibigan ay dapat namang magpakita ng pag-unawa,

pagkilala, at pagtitiwala na siyang makatutulong sa pagpapaunlad ng mga nagbibinata

at nagdadalaga.

90

ARALIN 3: Mga Paniniwalang Pangkalusugan na may

Kinalaman sa Puberty at Misconceptions

I. Layunin







kaalaman.


1. Nalalaman ang mga paniniwalang pangkalusugan na may kinalaman sa

Puberty at Misconceptions

2. Naiisa isa ang mga paniniwalang pangkalusugan na may kinalaman sa

Puberty at Misconceptions

3. Napapahalagahan ang mga paniniwalang pangkalusugan na may

kinalaman sa Puberty at Misconceptions

CODE: H5GD-Ic-d-3 at H5GD-Ic-d-4

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Mga Paniniwalang Pangkalusugan na may kinalaman sa

Puberty at Misconceptions.

B. Sanggunian:



C. Mga Pahina sa Teksbuk:


91


paper, masking tape,marker, manila paper

F. Pagpapahalaga: Pangangalaga sa Sariling Pangangatawan

III. Pamamaraan:

A. Balik Aral sa Nakaraang Aralin

Ano ang pagbabagong emosyonal at sosyal na nararanasan ng

isang nagbibinata at nagdadalaga?

B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin

Anu ano ang mga tradisyunal na paniniwala na inyong

nalalaman o naririnig mula sa mga matatanda tungkol sa

pagdadalaga at pagbibinata?



Pangkatin ang grupo sa tatlo. Magsagawa ng “round table

conference”, ayon sa mga sumusunod na paksa:

Group I: Tradisyon sa Pagkakaroon ng Mentruation

Group II: Nocturnal Emission

Group III: Circumsision o Pagtutuli

Magkakaroon ng pag-uulat ang bawat grupo.

D. Pagtatalakay ng Konsepto at Paglalahad ng Bagong Aralin

1. Ano ano ang iba’t-ibang tradisyon na ating narinig buhat sa

isinagawang pag-uulat?

2. Ano ano ang mga pamahiin na kalimitang sinusunod noon ng ating

mga magulang o mas makatatanda?

3. Sa panahon ngayon sinusunod pa ba ang mga ito?

E. Paglinang sa Kabihasnan

Reflective Approach

92

Panuto: Isulat ang Tama kung ang mga sumusunod na

tradisyon ay dapat isagawa at Mali kung hindi ito

dapat isagawa.

_________1. Paghilamos ng unang regla o menarche sa

mukha.

_________2. Paglalanggas ng pinakuluang dahon ng

bayabas kapag bagong tuli.

_________3. Hindi paliligo kapag may buwanang dalaw.

_________4. Hindi pagkain ng malalansang pagkain kapag

bagong tuli.

_________5. Hindi pagbubuhat ng mabibigat na bagay.




pangkat.


mga maling tradisyon kapag may buwanang dalaw.

Pangkat II- I-GUHIT MO- Bumuo ng isang poster na

nagpapakita ng mga tradisyon na dapat sundin sa panahon ng

pagreregla.

Pangkat III- I-AWIT MO- Bumuo ng isang awit na

nagpapahayag ng mga maling tradisyon o pamahiin sa panahon

ng pagtutuli.

Pangkat IV- I-RAP MO- Bumuo ng isang rap na nagpapahayag

ng mga tradisyon o pamahiin na sinusunod sa panahon ng pagtutuli.

A. Pag-uulat ng Bawat Pangkat

93


May mga tradisyunal na paniniwala ukol sa puberty at

misconceptions tulad ng mga sumusunod:

A. Sa Pagkakaroon ng Menstruation

Hindi paliligo.

Hindi pagbubuhat ng mabigat.

Pag-iwas sa pagkain ng maasim at maalat na pagkain.

Walang pisikal na aktibidad

Paghilamos ng unang regla o menarche sa mukha

B. Nocturnal Emissions

C. Circumsision o Pagtutuli



Panuto: Suriin ang sumusunod na pangungusap. Lagyan ng tsek (/)

kung ito ay sa panahon ng pagreregla o patutuli.

Tradisyon Pagreregla Pagtutuli

1. Pag-iwas sa pagkain ng maasim.

2. Bawal ipakita sa babae ang ari ng

lalaki dahil lalo daw itong

mamamaga.

3. Hindi paliligo sapagkat papasukin

ng lamig

4. Hindi dapat kumain ng mga

malalansang pagkain.

5. Hindi pagbubuhat ng mabibigat.

94


Magkaroon ng isang panayam sa isang kakilala ninyo na may kaalaman

ukol sa mga usaping pangkalusugan na pinagdadaanan ng mga

nagdadalaga at nagbibinata.

95

ARALIN 4: Pangangalaga sa Sarili sa Panahon ng Pagdadalaga at

Pagbibinata

I. Layunin







kaalaman.


1. Naipakikita ang mga paraan kung paano pangangasiwaan ang mga

usaping pangkalusugan na may kaugnayan sa pagdadalaga at

pagbibinata

2. Naisasagawa ang wastong pangangalaga ng sarili sa panahon ng


3. Natatalakay ang kahalagahan ng paghingi ng payo sa mga eksperto

tungkol sa mga usaping pangkalusugan na may kaugnayan sa


Code: H5GD-Ic-d-4

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pangangalaga sa Sarili sa Panahon ng Pagdadalaga at

Pagbibinata

B. Sanggunian:



Mga Pahina sa Teksbuk:

C. Iba pang Kagamitang Panturo:

96

http://family.wikinut.com/Proper-Care-of-Body-During-Puberty/wv2y8dwf/

DLP, LED TV, powerpoint presentation

D. Pagpapahalaga: Pangangalaga sa Sariling Pangangatawan

IV. Pamamaraan:

A. Balik-aral sa nakaraang aralin at/o pagsisimula ng bagong aralin

Ano ano ang mga tradisyunal na paniniwala ukol sa puberty?

B. Paghahabi sa layunin ng aralin

2. Pagganyak:

A. Magpapakita ang guro ng larawan ng isang batang lalaki at binata;

at batang babae at dalaga.

- Ano ano ang mga pagbabagong pagkasarian ang pangunahing

nagaganap sa isang nagdadalaga at nagbibinata. Ganyakin ang mga bata na

magsalaysay ayon sa nakita sa larawan.

C. Pag-uunay ng mga halimbawa sa bagong aralin

Paglalahad

Magbibigay ang guro ng isang sitwasyon na nagpapakita ng

pangangalaga sa sarili sa panahon ng pagdadalaga at

pagbibinata.

Halimbawa:

Nilalayuan ng mga kaklase ni Eva ang kanyang kaibigan

na si Mara dahil sa malansa nitong amoy sa katawan. Kung ikaw

si Eva at bilang isang kaibigan, paano mo siya matutulungan?

Ano ano ang mga payo na iyong maibibigay? ( Itala sa pisara ang

lahat ng sagot ng mga bata. Lagyan ng tsek ang tamang sagot at

ekis ang maling sagot.)

97

D. Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan #1

1. Ano ano ang pagbabagong pisikal na nagaganap kay Mara sa

panahon ng pagdadalaga?

2. Paano dapat alagaan ni Mara ang kanyang sarili sa panahon ng

pagdadalaga?

3. Normal ba ang mga pagbabagong ito?

E. Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan #2

Pangkatang Gawain


Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa ninanais na kabibilangang

pangkat.


wastong pangangalaga sa sarili sa panahon ng pagdadalaga at

pagbibinata.

Pangkat II- I-GUHIT MO- Bumuo ng isang poster na

nagpapakita ng wastong pangangalaga sa sarili sa panahon ng


Pangkat III- I-YELL MO- Bumuo ng isang maikling yell na nagpapakita

ng wastong pangangalaga sa sarili sa panahon ng pagdadalaga at

pagbibinata.


G. Paglalapat ng aralin sa pang-araw-araw na buhay

Reflective Approach

SALAMIN, SALAMIN

Panuto: Lagyan ng check (/) ang katangiang naglalarawan sa

sarili.

98

KATANGIAN GINAGAWA

KO

GAGAWIN

KO

1. Naliligo ako araw-araw bago

pumasok sa paaralan.

2. Palagi ako magpapalit ng

sanitary napkin hanggat

kinakailangan tuwing may regla.

3. Kumukunsulta ako sa doktor

kapag may kakaiba at masakit sa

katawan ko.

4. Pananatilihin ko ang pagiging

malinis ng aming palikuran sa

bahay at sa paaralan.

5. Magsusuot ako ng malinis na

damit na panloob at baguhin ang

mga ito nang mas madalas

hangga't kinakailangan.

H. Paglalahat ng Aralin

1. Bakit kailangan ang pag-iingat at kalinisan ng katawan sa panahon

ng pagdadalaga/pagbibinata?

2. Paano ninyo isasagawa ang pangangalaga sa inyong sarili kapag

may regla?

Karagdagang kaalaman para sa guro: Tingnan sa Annex A

I. Pagtataya ng Aralin


99

Panuto: Basahin mabuti ang bawat bilang. Lagyan ng tsek (√) kung

wastong pangangalaga sa katawan sa panahon ng pagdadalaga at

pagbibinata ang isinasagawa at ekis (x) kung di wasto.

__________1. Tuwing umaga ay nag-eehersisyo si Janet upang

mapalakas ang katawan.

__________2. Bagong tuli si Jerry. Siya na ang naglalanggas ng kanyang

tinuli. Ayaw nya itong ipakita sa nanay niya dahil baka daw

mangamatis.

__________3. Dalawang beses sa isang araw kung magpalit ng sanitary

napkins si Maria.

__________4. Binubuhusan muna ni Celes ang inidoro bago siya maupo

dito.

__________5. Pumunta sa albularyo kapag naimpeksyon ang bagong

tinuli.

J. Karagdagang gawain para sa takdang aralin at remediation

Magtala ng iba pang paraan upang maayos na mapangalagaan ang ating

katawan sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata.

100

ANNEX A

Karagdagang Kaalaman Para sa Guro

Mga Wastong Pangangalaga sa Sarili sa Panahon ng Pagdadalaga at

Pagbibinata

Dahil sa mga pagbabagong nagaganap sa panahon ng pagdadalaga at

pagbibinata, ang wastong pangangalaga sa ating sarili ang kailangan. Dahil sa

biglaang pagbabago na magaganap sa pagsisimula ng regla para sa batang babae

at ang pagtutuli para sa mga lalaki, ang tamang paraan ng pag-aalaga ang kailangan

ng kanilang mga katawan.

Pagbabago para sa batang babae

Ang pagsisimula ng regla sa batang babae ay maaaring maging sanhi ng

iba't-ibang mga pisikal at sikolohikal na sintomas tulad ng sakit ng ulo, hyperacidity,

back aches, pananakit sa balakang at balikat, pagkabalisa, init ng ulo, tantrums at

pananakit ng tiyan. Ang mga sintomas sa itaas ay minsan na tinatawag na

premenstrual syndrome. Iba't ibang mga batang babae ang nakakaranas ng iba't

ibang mga sintomas. Hindi alintana ng kung ano ang mga sintomas sa tingin mo, ito

ay mahalaga na alam mo kung ano ang gagawin bago. Sapat na pahinga at minsan

pag-inom ng pain relievers para sa mga taong nakakaranas ng sakit ang pinaka-

karaniwang mga remedyo ang ginagawa para sa premenstrual syndrome. Bilang

karagdagan, tamang kalinisan ay dapat na-obserbahan sa tuwing may regla.

Ngayon, iba't ibang mga uri at sukat ng sanitary napkins ang mabibili sa tindahan.

Maaari mong piliin ang uri at akma sa iyo. Karamihan sa mga nireregla ay normal

na nangyayari sa loob ng tatlong araw. Mahalaga na palitan ang gamit na sanitary

napkin kapag nararamdaman ang pagkabasa nito. Ito ay maaaring gawin isa o

dalawang beses sa isang araw depende sa daloy ng regla. Marapat na madalas

baguhin upang maiwasan ang pakiramdam ng kakulangan sa ginhawa at hindi

kasiya-siya amoy. Dapat maingat na balutin ang bawat nagamit na napkin sa isang

piraso ng pahayagan o papel, at maayos na itapon sa basurahan. Ito ay bahagi ng

mabuting pangangalaga sa kalinisan.

Ang mga matatanda ay naniniwala na ang isang batang babae ay hindi dapat

na maligo sa panahon ng regla dahil ito ay maaaring makaapekto sa kanyang estado

ng pag-iisip at maaaring maging sanhi ng impeksyon. Walang pang-agham na

paliwanag dito. Gayunman, ang ilang ay sumusunod dito sa takot na ang mga

ganitong kahihinatnan ay totoo. Ngayon, ang mga doktor at mga may pinag-aralan

ay napatunayan na walang dahilan na ang pagligo ay dapat na ipagbawal. Sa

katunayan, ang pagkuha ng isang buong mainit-init paliguan ay nagdadagdag sa

ang pakiramdam ng pagiging malinis, refresh, relaxed, at kumportable.

101

Pagbabago para sa mga lalaki

Ang pagtutuli sa mga lalaki ay ang paraan ng pagputol ng balat ng kanyang

organ. Ito ay ginagawa upang panatilihin ang bahaging ito na malinis. Ayon sa

tradisyon, ito ay isang ispiritwal na ritwal. Ito ay maaaring makaapekto sa kapasidad

ng bata para sa pagpaparami. Kapag bagong tuli, mayroong isang pangangailangan

upang masunod ang pag-iingat.Kailangan ang lubos na kalinisan para sa mabilis na

paggaling. Sa maraming kaso, ang maluluwag na pantalon o mahabang skirts ang

pansamantalang ipinasusuot upang maginhawahan at maayos ang pagkilos at

upang bawasan ang sakit at pangangati ng balat. Upang maiwasan ang impeksiyon,

magpalit ng pantalon o palda at hugasan ang sugat na may antiseptiko, pagkatapos

ay lalagyan ng napakalinis na gasa. Iwasan ang paglalaro o paglalakad sa labas ng

bahay upang maiwasan ang paglanghap ng dumi. Magkaroon ng sapat na pahinga,

uminom ng maraming tubig at kumain ng balanseng pagkain.

Narito ang ilang mga paraan na maaari mong gawin sa pangangalaga ng

katawan

Maligo araw-araw at hugasan ang mga panlabas na reproductive organ ng

sabon at tubig.

Magsuot ng malinis na damit na panloob at baguhin ang mga ito nang mas

madalas hangga't kinakailangan.

Kumain ng isang balanseng pagkain. Ang tamang uri at dami ng pagkain ay

mahalaga sa kalusugan ng tao.

Tamang ehersisyo

Panatilihin ang pagiging malinis ng palikuran. Siguraduhing ang toilet bowls ay

malinis bago gamitin.

Maging sobrang maingat sa paggamit ng mga pampublikong banyo.

Ang mga babae ay maaaring maligo nang mabilis ngunit hindi dapat mag

swimming sa panahon ng kanilang pagreregla.

Gumamit ng sanitary pads sa panahon ng iyong regla. Baguhin ang sanitary

pads nang mas madalas hangga't kinakailangan.

Itapon ng maayos ang mga ginamit na sanitary napkin

Huwag makisangkot sa premarital sex. Ito ay maaaring humantong sa mga

hindi gustong pagbubuntis o magdulot ng nakahahawang sakit

Huwag mag-atubiling bumisita o kumunsulta sa isang manggagamot kapag

may ibang nararamdaman

Ang mga lalaki ay dapat sumailalim sa pagtutuli.



102

ARALIN 5. Mga Isyu sa Panahon ng Pagdadalaga at Pagbibinata

I. Layunin



panahon ng pagdadalaga at pagbibinata kaakibat ang pansariling kalusugan at

paraan upang mapamahalaan ito.



kaalaman.


1. Naiisa- isa ang mga isyung kinakaharap sa pagbabagong nagaganap sa

isang indbidwal sa kanyang pagdadalaga at pagbibinata

2. Naipapakita ang mga paraan upang mapagtagumpayan ang mga isyu sa


3. Naipapahayag ang kahalagahan ng kahandaan sa mga isyung

pagbabago sa pagdadalaga at pagbibinata

H5GD-Ie-f-5,H5GD-Ie-f-6

II. Nilalaman

E. Paksang Aralin: Mga Isyu sa Panahon ng Pagbabago sa Pagdadalaga at

Pagbibinata

III. Kagamitang Panturo

A. Sanggunian:



3. Mga Pahina sa Teksbuk:


B. Iba pang Kagamitang Panturo: DLP, LED TV, activity sheet, mga

larawan ng mga isyu sa pagbabago

103

Pagpapahalaga: Ang bawat indibidwal ay nakararanas ng mga isyu sa

pagbabagong sa pagdadalaga at pagbibinata na dapat kaharapin ng bawat

indibidwal ng positibo at matiwasay na pananaw upang mahusay na

kaharapin ang kinabukasan at ang mga taong nakapalibot sa atin.

IV. Pamamaraan:


Pagganyak


Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat at hayaang bigyan ng

sariling pananaw ang mga inilalahad sa larawan.

Unang Pangkat

Ikalawang Pangkat

Ikatlong Pangkat

104

Ikaapat na Pangkat

B. Pag-uugnay ng mga halimbawa sa bagong Aralin

Paglalahad ng bawat pangkat nang nabuong paglalarawan.


kasanayan

1. Ano ano ang mga isyung kinakaharap ng isang indibidwal sa

kanyang pagbibinta at pagdadalaga?

2. Paano dapat itong kaharapin ng isang nagbibinata at nagdadalaga?

3. Paano mo maiiwasan ang mga isyung pangnutrisyon? pagkakaroon

ng mabahong amoy? pagkakaroon ng tagiyawat? ang pagkahukot?

pagreregla ng babae? maagang pagbubuntis?

4. Sino ang makikinabang kung haharapin nang buong husay ang mga

pagbabago sa pagdadalaga at pagbibinata?

D. Paglalapat ng Aralin sa pang-araw-araw na buhay


CHANGE IS COMING!

Panuto: Pangkatin ang mga mag-aaral batay sa talentong taglay ng bawat

isa.

105

DRAMA-RAMA- Pumili ng isang pagbabagong nagaganap sa

pagdadalaga at pagbibinata. Ipakita ang wastong paraan ng pangngalaga

sa ganitong sitwasyon.

PAGUHIT-GUHIT- Bumuo ng isang poster batay sa paksang

“PAGBABAGO, HAHARAPIN KO!”

PASLO-SLOGAN- Bumuo ng slogan na nagbibigay hamon sa mga

indibidwal na nagdadalaga at nagbibinata tungkol sa iba ibang isyu.

PA-AWIT- Bumuo ng isang jingle na nagpapahayag ng mga isyung

kinakaharap ng mga nagbibinata at nagdadalaga at paraan upang

harapin ito.

E. Paglalahat ng Aralin

Habang lumalaki at nagkakaedad ang isang tao/ bata,

nakakaranas siya ng iba ibang pagbabago sa kanyang pisikal, kaisipan

at damdamin. Maraming teen-agers ang naguguluhan kung bakit nila

nararanasan ang mga pagbabagong ito na naibibigay ng suliranin sa

mga kabataan.

Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa isyu/usapin sa panahon

ng pagdadalaga at pagbibinata.

1. Isyung Nutrisyon

2. Pagbabago-bago ng kasalukuyang emosyon

3. Di kanais-nais na amoy

4. Pangngalaga sa ngipin at ibang bahagi ng bibig

5. Pagkahukot

6. Mga usapin sa pagreregla ng babae

7. Maaga at di inaasahang pagbubuntis

8. Sexual harassment(Abusong Sekswal)

106

F. Pagtataya ng Aralin

Reflective Approach

Panuto: Lagyan ng tsek (/) ang bilang na nagpapahayag ng kahandaan

sa mga isyung kinakaharap sa pagdadalaga at pagbibinata.

5- Handang- handa na!

4- Handa na!

3- Medyo Handa na!

2- Pinaghahandaan

1-Pinilipit maging handa

0- Hindi handa

Mga Isyu sa Pagdadalaga at Pagbibinata 5 4 3 2 1 0

Pagkakaroon ng tagihawat

Pagkakaroon ng amoy sa katawan

Pagbabago bago ng ugali

Sekswal na Pang-aabuso

Isyung Nutrisyon

G. Karagdagang Gawain para sa Takdang Aralin

1. Magsagawa ng interview sa nakakatanda mong kapatid o pinsan ukol

sa mga kinaharap na problema sa pagdadalaga at pagbibinata. Tanungin

rin sila sa mga paraan upang mapagtagumpayan ang mga suliraning ito.

107

ARALIN 6. Mga Isyu sa Panahon ng Pagdadalaga at Pagbibinata

I. Layunin







kaalaman.


1. Naiisa- isa ang mga isyung kinakaharap sa pagbabagong nagaganap sa

isang indbidwal sa kanyang pagdadalaga at pagbibinata

2. Nabibigyang tugon ang mga suliraning kinakaharap ng mga batang

nagdadalaga at nagbibinata

3. Naipapahayag ang sariling pananaw sa positibong pagharap sa mga

suliranin ng mga nagdadalaga at nagbibinatang indibidwal

Code: H5PH-Ig-h-7,H5PH-Ig-h-8

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Mga Isyu sa Panahon ng Pagbabago sa Pagdadalaga

at Pagbibinata


A. Sanggunian:




108


B. Iba pang Kagamitang Panturo: DLP, LED TV, activity sheet, manila

paper Annex A

Pagpapahalaga: Isang mapaghamong bahagi ng isang indibidwal ang

pagbibinata at pagdadalaga kaya minamarapat lamang na harapin ng

positibo ang mga ito sa tulong ng mga taong nakapaligid sa kanya.

IV. Pamamaraan:

A. Balik-aral sa Nakaraang Aralin

Ano-ano ang mga isyung nagaganap sa isang nagbibinata at

nagdadalaga?

Paano dapat itong harapin ng mga indibidwal na nakakaranas

ng ganitong pagbabgo?

B. Paghahabi sa layunin ng Aralin

Pagganyak

Pag-awit sa saliw ng “Magtanim ay Di Biro”

Pagbabago’y tanggapin

Lahat ng isyu’y harapin

Pagbabagong nutrisyon

Pagbabago-bago emosyon

Katawan nangangamoy

Buwanang dalaw sa babae

Maaga at di inaasahang pagbubuntis.

109

C. Pag-uugnay ng mga halimbawa sa bagong aralin

Ngayon mga bata ay papangkatin ko kayo sa apat at pag-usapan

ninyo ang mga ideyang nakamit nang bawat isa mula sa interview na

ginawa mula sa mga kapatid at pinsan.

D. Pagtatalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong

kasanayan

1. Alin sa interview ng inyong kapangkat ang nakapukaw ng inyong

atensyon?

2. Bakit ito nakakuha ng iyong atensyon?

3. Paano ito hinarap ng iyong kapatid/pinsan?

4. Tama ba ang kanyang ginawa?Bakit?

5. Paano natin dadamayan ang mga indbidwal na nakakaranas ng

ganitong suliranin sa pagbabago lalot higit ang mga taong

nakakaranas ng unwanted pregnancy at maagang pagbubuntis?

6. Sino ang unang dapat tanungin ukol dito?

7. Ano ano ang maaring maranasan ng isang babaeng nakakaranas

nito?

E. Paglalapat ng aralin sa pang-araw-araw na buhay


Pag-usapan Natin!

Panuto: Bumalik muli sa inyong pangkat at gawin ang mga sumusunod

sa isang manila paper gamit ang mga detalye mula sa inyong interview

sa mga kamag-anak.

1. Buuin ang tsart

110

PANGKAT

Ano-ano ang mga suliraning kinaharap ng inyong kapatid/ pinsan?

Lalaki Babae

Paano nila hinarap ang mga suliraning ito?

Pangalan ng

Ininterview

Paraang ginawa sa pagharap sa Suliranin

Ano ang natutunan ninyo mula sa mga kaalaman sa mga taong

inyong nainterview?

Pangalan ng Miyembro Kaalamang Natutunan

111

2. Ipaliwanag ang nabuo sa klase.


Ang pagdadalaga at pagbibinata ay bahagi na ng ating pagiging

isang indibidwal na dapat tanggapin. Inaasahan ang bawat isa na

magdamayan lalo na ang mga nakakaranas ng ganitong pagbabago.

Minamarapat lamang na humingi ng tulong sa mga nakatatanda dahil

sila ang may lubos na karanasan dito lalot higit sa mga batang

nakakaranas ng maagang pagbubuntis at sexual harassment na tunay

na malaki ang epekto sa pagbabago. Bilang isang indibidwal na

makararanas nito, kailangan harapin nila ito ng buong puso at may

positibong pananaw.

G. Pagtataya ng Aralin

Reflective Approach

Panuto: Sagutin ang tanong nang buong husay.

RUBRICS SA PAGMAMARKA NG SAGOT

PUNTOS BATAYAN

5 Lahat ng ideya at kaalaman ay naipahayag

4 Makabuluhan ang nakalahad na ideya subalit may kulang

3 May ideyang ipinapahayag

Paano mo haharapin ang mga suliranin sa

pagdadalaga at pagbibinata? Bakit kailangan mo itong

gawin?

112

2 Marami-rami ang ideyang nawawala sa pahayag

1 Maraming maraming ideya ang nawawala sa pahayag

H. Karagdagang Gawain para sa Takdang Aralin

3. Ano ano ang mga suliraning dapat kaharapin ng isang batang

nagdadalaga at nagbibinata?

4. Ano ano ang mga nararanasan ng mga babaeng nagdadalang tao?

ANNEX A

Ang maagang pagbubuntis ay seryosong isyu sa pagdadalaga. Malaki

ang epekto nito sa pagkatao ng isang babae sa pagbabago sa kanyang buhay.

Hindi lamang nito maapektuhan ang ina kundi ang dinadala niyang bata sa

sinapupunan ay maaari ding maapektuhan. Ilan sa mga suliraning medikal ng

mga maagang nagbubuntis ay ang mga sumsusunod:

emotional crisis

pagkakaroon ng high blood

maagang paglabas sa sanggol( Premature baby)

anemia

toximia

plasenta previa

pagtanggap sa sanggol

Isa rin sa kinakaharap na problema ng mga maagang pagbubuntis ay

ang depression dahil sa pag-aalala nito sa kanyang hinaharap, pagtigil sa

kanyang pag-aaral, problema sa pera at higit sa lahat ay ang pagtanggap ng

katotihanan na sa murang edad siya ay may sanggol nang aalagaan. Sa

ganitong kaso, lubos na kinakailangan ang patnubay ang mga nakakatanda

lalot higit ang kanilang mga magulang.

113

ARALIN 7. Pangangalaga ng Katawan sa Panahon ng Pagdadalaga

at Pagbibinata

I. Layunin



panahon ng pagdadalaga at pagbibinata kaakibat ang pansariling kalusugan

at paraan upang mapamahalaan ito.



kaalaman.


1. Naiisa- isa ang mga mga paraan sa pangangalaga sa katawan sa

panahon ng pagdadalaga at pagbibinata

2. Nakikilala ang mga taong maaring lapitan upang matugunan ang

problema sa pagbabago

3. Naipapakita ang mga paraan sa pangangalaga ng katawan sa panahon

ng pagbabago

4. Naipapahayag ang sariling pananaw sa positibong pagharap sa mga

suliranin ng mga nagdadalaga at nagbibinatang indibidwal

Code: H5PH-Ig-h-7,H5PH-Ig-h-8

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pangngalaga sa Katawan sa Panahon ng

Pagdadalaga at Pagbibinata


A. Sanggunian:

114






http://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrwEKpzn7JXrCsAbYy.Rwx.;_ylu=X3

oDMTBtdXBkbHJyBHNlYwNmcC1hdHRyaWIEc2xrA3J1cmw-

/RV=2/RE=1471352819/RO=11/RU=http%3a%2f%2fwww.bombayhar

bor.com%2fProduct%2f38902%2fAlways_Sanitary_Napkin.html/RK=0/

RS=f7Qbo_izTxPGn40d6xI2s2sUwCA-

DLP, LED TV, activity sheet,

Pagpapahalaga: Pagngangalaga, pagmamahal sa sarili at humingi ng

tulong sa mga dalubhasa upang mahusay na maharap ang pagdadalaga

at pagbibinata.

IV. Pamamaraan:

A. Paghahabi sa layunin ng Aralin

Pagganyak

a. Handa na ba kayo sa inyong pagdadalaga at pagbibinata?

b. Sino ang handa na?

c. Bakit mo nasabi na handa ka na?

d. Paano mo nasabi na hindi ka pa handa?

e. Bakit kailangang maging handa sa pagbabago sa ating sarili?

B. Pag-uugnay ng mga halimbawa sa bagong aralin

Ngayon mga bata magtutungo tayo sa isang eksibit. Kailangan

ninyong maitala sa isang papel ang mga ipinapakita sa mga larawan.

115


kasanayan

1. Ano ano ang mga naitala ninyo sa inyong talaan?

2. Ano ang kinalaman ng mga ito sa pagdadalaga at pagbibinata?

3. Bakit kailangan ang mga bagay na iyan ng mga nagbibinata at

nagdadalaga?

4. Sino sino ang mga taong kailangan nating lapitan sa tuwing

nangangailangan tayo ng tulong?

5. Paano makakatulong ang doktor? guro? magulang?

D. Paglalapat ng Aralin sa pang-araw-araw na buhay


Ako sa Pagbabago!

116

Artistahin Bumuo ng isang maikling dula dulaan tungkol sa

isang batang may problema sa amoy sa kanyang

kilikili. Ipakita kung paano siya matutulungan.

Biritero at

Biritera

Bumuo ng isang awiting nagpapahayag ng mga

paraan sa pangangalaga ng katawan sa panahon

ng pagdadalaga at pagbibinata

Manlilikha Gumuhit ng isang larawan na nagpapakita ng

mga tao/ dalubhasang makatutulong sa mga

nagdadalaga at nagbibinatang indibidwal

Manunulat Sulatan ang isang taong kilala mong nagbibinata

o nagdadalaga at itanong ang mga bagay na

ginagamit niya sa katawan.

E. Paglalahat ng Aralin

Ang panahon ng pagdadalaga at pagbibinata ay isa sa mga

pagsubok sa isang indibidwal. Mula pa pagkabata naturuan na ang

mga bata sa tamang paghuhugas ng kamay, paghihilamos at

pagmumumog. Subalit sa yugtong ito ng kanilang buhay tunay na

nangangailangan sila ng dobleng atensiyon upang mas lalong

maiwasan ang mga usaping pangkalusugan ng mga kabataang

nakakaranas ng ganitong yugto sa buhay. Kinakailangan na bigyan sila

ng mahabang pang-unawa at gumamit ng mga bagay upang maiwasan

ang mga problema sa katawan tulad ng sabon, shampoo, foot powder/

lotion, toothpaste at iba pa. Inaasahan rin ang mga batang matututong

mangalaga sa katawan lalo na kapag sila ay nagkakaamoy na.

Marami rin tayong mga tao at dalubhasa na maaring magbigay

ng aral at tulong upang lubos na maintindihan ang pagbabago sa

117

katawan tulad ng mga doktor, nakakatandang kamag-anak o kaibigan,

guro at higit sa lahat ang kanilang mga magulang.

Tunay na mahabang pang-unawa at paggabay ang kailangan ng

mga nagdadalaga at nagbibinatang indibidwal.

F. Pagtataya ng Aralin

Reflective Approach

Panuto: Sagutin ang tanong nang buong husay.

RUBRICS SA PAGMAMARKA NG SAGOT

PUNTOS BATAYAN

5 Lahat ng ideya at kaalaman ay naipahayag

4 Makabuluhan ang nakalahad na ideya subalit may kulang

3 May ideyang ipinapahayag

2 Marami-rami ang ideyang nawawala sa pahayag

1 Maraming maraming ideya ang nawawala sa pahayag

G. Karagdagang Gawain para sa Takdang Aralin

1. Magbigay ng mga paraan upang mapangalagaan ang katawan sa

panahon ng pagdadalaga at pagbibinata.

2. Paano natin maipapakita ang paggalang sa mga kasalungat mong

kasarian?

Paano mapapangalagaan ang katawan ng

nagdadalaga at nagbibinta? Bakit kailangan natin

itong gawin?

118

ARALIN 8: Sex at Gender at mga Tungkuling Kaakibat Nito

I. Layunin


Naipamamalas ang pagkaunawa sa mga pangunahing konsepto ng

sex at gender


Naisasagawa ang pagrespeto sa desisyon ng ibang tao na may

kinalaman sa gender identity at gender roles


1. Natutukoy ang pagkakaiba ng Sex sa Gender

2. Natutukoy ang mga salik na nakaka-impluwensya sa Gender

identity at gender roles

3. Napapahalagahan ang mga kakayahan ng lalaki at babae

CODE:H5GD-Ij-12, H5GD-Ij-13

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin:Sex at Gender at mga Tungkuling Kaakibat Nito

B. Sanggunian:




Karagdagang Kagamitan mula sa portal ng Learning Resource:

C. Iba pang Kagamitang Panturo: DLP, LED TV, Activity sheet, construction


D. Pagpapahalaga: Respeto sa kapwa

119

III. Pamamaraan:


Ano ang mga bagay na maari nating gawin upang

mapangalagaan ang ating sarili sa panahon ng pagbibinata at

pagdadalaga?


Magpakita ng larawan ng isang babae at lalaki.

Gabay na tanong:

A. Anu ano ang iyong mga napansin sa mga larawan?

B. Ano ang pinagkaiba ng bawat larawan sa isa’t-isa?



Pangkatin ang grupo ayon sa kanilang kasarian. Bibigyan ng

guro ang bawat pangkat ng metacards kung saan nakasulat ang

kanilang gawain. Magkaroon ng “round table conference”.

Group I: Pagkakaiba ng Sex at Gender

Group II: Ano ang mga pagkakakilanlan ng babae, lalaki at

transgender batay sa gender identity at gender role?



Kasanayan

120

Batay sa pag-uulat ng mga grupo, tatalakayin na guro ang lahat ng

kanilang kasagutan. Para sa karagdagang kaalaman tatalakayin din ng guro

ang mga datos sa Annex A at magbigay ng halimbawa kung paano

nagbabago ang gender roles.



Panuto:Hanapin sa kahon ang mga kataga na tumutugon sa mga

sumusunod na pangungusap at isulat sa patlang.

________1. Naglalarawan ng mga katangian ng lalaki at babae.

________2. Tumutukoy sa bayolohikal na pagkakaiba ng babae at

lalaki.

________3. Tumutukoy sa pananamit, pagkilos, at pag-iisip ng isang

lalaki at babae o transgender batay sa kanyang sariling

paniniwala at kasiyahan.

________4. Dito unang natutunan ng bata ang lahat ng bagay na may

kinalaman sa kanyang sarili at kanyang

mga tungkulin sa pamilya.

________5. Tumutukoy sa mga kaugalian, kaisipan,

responsibilidad at gawain ng mga lalaki at babae

batay sa idinidikta ng kultura, tradisyon at paniniwala ng

isang lipunan.



Sex Gender Identity Pamilya

Gender Gender Role

121

Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa ninanais na kabilangang pangkat.

Ang bawat pangkat ay bubuo ng isang diayalogo na nagpapakita ng mga

tipikal na pagkakakilanlan ng isang babae at lalaki

RUBRICS

5 Pts (90%-100%) 3 Pts (70%-80%) 1 Pt (50%-60%)

Naipahayag sa

dayalogo ang isang

tipikal na

pagkakakinlanlan ng

isang babae at lalaki

Naisulat nang malinis

ang dayalogo.

Hindi malinaw na

naipahayag ang isang

tipikal na

pagkakakilanlan ng

isang babae at lalaki.

Hindi gaanong malinis

na naisulat ang

dayalogo.

Hindi nakatapos sa

pagsulat ng dayalogo.

Maraming mali ang

pagkakasulat ng

dayalogo.


1. Ano ang pagkakaiba ng Sex at Gender?

2. Ano ang gender identity at gender role? Paano ito nababago?

3. Ano ang mga salik na nakakaimpluwensya sa gender identity at

gender roles?


Reflective Approach

Panuto: Suriin ang sumusunod na pangungusap. Lagyan ng

tsek (/) kung ito ay tumutukoy para sa lalaki o sa babae..

Gawain Lalaki Babae

1. Pagsusuot ng mga palda o

bestida.

122

I.

Karagdagang Gawain para sa Takdang Aralin

Kapanayamin ang iyong mga magulang o mga lolo at lola tungkol sa

kanilang mga tungkuling ginagampanan noong kanilang mga

kapanahunan. Isulat ito sa inyong kwaderno.

ANNEX A


SEX – ay tumutukoy sa byolohikal na pagkakaiba ng lalaki at babae tulad ng pagkakaiba ng

chromosomes, hormonal profiles, panloob at panlabas na ari.

GENDER – naglalarawan ng mga katangian ng lalaki at babae na kung saan ang kultura,

tradisyon at paniniwala ng isang lipunan ang nagdidikta ng pagka-lalaki o pagkababae ng

isang tao.

GENDER IDENTITY – ay tumutukoy sa pananamit, pagkilos, at pag-iisip ng isang lalaki ,

babae o transgender batay sa kanyang sariling paniniwala at kasiyahan.

GENDER ROLES – ay tumutukoy sa mga kaugalian, kaisipan, responsibilidad at gawain ng

mga lalaki at babae batay sa idinidikta ng kultura, tradisyon at paniniwala ng isang lipunan.

2. Pag-iigib ng tubig.

3. Paghuhugas ng pinggan.

4. Pagsunod sa alituntunin ng iyong

relihiyon.

5. Pagkilala sa sarili at mga tungkulin

na dapat gampanan sa lipunan.

123

ARALIN 9: Mga Salik na Nakakaimpluwensya sa Gender

Identity at Gender Roles

I. Layunin


Naipamamalas ang pagkaunawa sa mga pangunahing konsepto ng sex at

gender


Naisasagawa ang pagrespeto sa desisyon ng ibang tao na may kinalaman sa

gender identity at gender roles


1. Natatalakay kung paano nabibigyan diin ng pamilya, midya, relihiyon,

paaralan at pamayanan ang gender roles

2. Nakapagbibigay ng mga halimbawa kung paano nagbabago ang Gender

Roles

3. Nabibigyang pansin ang mga salik na nakakaimpluwensya sa gender

identity at gender role

CODE:H5GD-Ij-14, H5GD-Ij-15

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin:Sex at Gender at mga Tungkuling Kaakibat Nito

B. Sanggunian:




Karagdagang Kagamitan mula sa portal ng Learning Resource:

C. Iba pang Kagamitang Panturo: DLP, LED TV, Activity sheet, construction


D. Pagpapahalaga: Respeto

124

III. Pamamaraan:


Ano ang pagkakaiba ng sex at gender?

Ano ang pagkakakilanlan ng isang lalaki at babae? Magbigay

ng halimbawa ng gawain ng babae at lalaki


A. Magpapakita ang guro ng mga letra kung saan aayusin nila ito

upang makabuo ng mga bagong salita.

A.yalmiap B. adymi C. nohiyiler D. nlaraaap



Pangkatin ang grupo sa apat. Hayaan talakayin ng bawat grupo

kung paano nakakaapekto sa gender identity at gender role

Group I: Pamilya

Group II: Midya

Group III: Relihiyon

Group IV: Paaralan



Kasanayan

Batay sa pag-uulat ng mga grupo, tatalakayin na guro ang

lahat ng kanilang kasagutan. Para sa karagdagang kaalaman

tatalakayin din ng guro ang mga datos sa Annex A na

nakakaimpluwensya sa gender identity at gender role.



Panuto: Tukuyin kung anong mga salik ang sumusunod.

125

________1. Nagsisilbing pangalawang tahanan ng mga bata.

________2. Dito unang natututunan ng mga bata ang lahat ng

bagay na may kinalaman sa kanilang sarili.

________3. Nagsisilbing libangan ng buong pamilya sa

tahanan at dito nila nakukuha ang mga

makabagong ideya.

________4. Nagdidikta sa mga tao kung ano ang dapat at hindi

dapat upang maging katanggap-tanggap sa

paningin ng kanilang kinabibilangan.

________5. Dito unang hinuhubog ang mga bata sa

pamamagitan ng mga itinakdang obligasyon.




pangkat. Ang bawat pangkat ay bubuo ng isang skit na nagpapakita kung

paano angsumusunod na salik ay nakakaimpluwensya sa Gender

Identity at Gender Role.

Group I: Pamilya

Group II: Midya

Group III: Relihiyon

Group IV: Paaralan


1. Ano ang mga salik na nakakaimpluwensya sa gender identity at

gender role?

2. Paano nakakaapekto ang gender identity at gender roles sa isang

batang babae o lalaki?

126


Reflective Approach

Panuto: Pumili ng isang salik at gumawa ng isang talata na

nagsasaad kung paano ito nakakaapekto sa iyo bilang isang

bata.

RUBRICS

5 Pts (90%-100%) 3 Pts (70%-80%) 1 Pt (50%-60%)

Naipahayag sa

dayalogo ang isang

tipikal na

pagkakakinlanlan ng

isang babae at lalaki

Naisulat nang malinis

ang dayalogo.

Hindi malinaw na

naipahayag ang isang

tipikal na

pagkakakilanlan ng

isang babae at lalaki.

Hindi gaanong malinis

na naisulat ang

dayalogo.

Hindi nakatapos sa

pagsulat ng dayalogo.

Maraming mali ang

pagkakasulat ng

dayalogo.


Sumulat ng isang talata na naglalaman ng iyong gender role bilang

isang bata.

127

ANNEX A


MGA SALIK NA NAKAKAIMPLUWENSYA SA GENDER IDENTITY AT GENDER ROLES

1. PAMILYA. Sa loob ng pamamahay unang natutunan ng isang bata ang lahat ng bagay na

may kinalaman sa kaniyang sarili at kanyang mga tungkulin sa pamilya. Dito unang hinuhubog

ang mga bata sa pamamagitan ng mga itinakdang obligasyon ng kanilang mga magulang

tulad ng:

a. Pag-iigib ng tubig para sa mga lalaki at paghuhugas naman ng mga pinggan sa mga babae,

at

b. Pagtulong ng lalaking anak sa kaniyang tatay sa pagkukumpuni ng mga sirang kagamitan

sa bahay o pangungumpay habang ang mga babae naman ay tumutulong sa kanilang nanay

na maglinis ng mga kagamitan sa bahay, maglaba at magluto.

2. MIDYA. Ang panunuod ng telebisyon ay isa sa libangan ng buong pamilya sa tahanan.

Dito, ang mga bata ay nagkakaroon ng mga makabagong ideya na nakadaragdag sa

pagkabuo ng kanilang pagkatao. Anuman ang mapanuod ng mga bata sa telebisyon ay

maaari nilang tularan, taglayin at angkinin upang maging basehan nila ng kanilang mga

ikikilos na magiging katanggap-tanggap sa lipunan.

3. RELIHIYON. Ang iba’t-ibang relihiyon ay may kani-kaniyang alituntunin na sinusunod. Sa

kadahilanang ito, nagdidikta rin sa mga ito kung ano ang dapat at hindi dapat upang gawain

maging katanggap-tanggap sa paningin ng kanilang kinabibilangang relihiyon.

4. PAARALAN. Ang paaralan ang nagsisilbing pangalawang tahanan ng mga bata. Dito ay

marami na silang mga nakakasalamuhang kapwa nila mga bata at ang kanilang guro na

gumagabay sa kanila sa lubusang pagkilala nila sa kanilang mga sarili at sa kanilang mga

tungkulin na dapat gampanan sa lipunan.

128


LEVEL OF ASSESSMENT

Nu

mb

er

of

Item

s

Item

Pla

cem

en

t

Perc

en

tag

e

KN

OW

LE

DG

E

RE

ME

MB

ER

ING

UN

DE

RS

TA

ND

ING

AP

PLIC

AT

ION

EV

ALU

AT

ION

CR

EA

TIN

G

1. Natutukoy ang pisikal pagbabago sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata

1 1 2 1-2 13%

2. Natatanggap ang pansariling pagbabago at pag-unlad

2 2 3-4 13%

16. Naipapaliwanag ang mga maling paniniwala sa pagdadalaga at pagbibinata

1 1 5 8%

17. Nabibigyang katuturan ang mga isyu sa pagdadalaga at pagbibinata na nababatay sa siyensa at posibleng epekto sa kalusugan.

1 1 2 6-7 13%


1 1 2

8-9 13%

19. Natatanggap na lahat ng pagbabago sa katawan ay bahagi ng pagbibinata at pagdadalaga at napapangalagaan ito

PANGALAWANG PANAHUNANG PAGSUSULIT SA HEALTH 5


129

20. Nagpapakita ng pagdamay sa mga indibidwal na humaharap sa mga pagbabago sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata

1 1 10 7%

21. Natatalakay ang mga masamang epekto ng maagang pagbubuntis at paraan upang maiwasan ito.


1 1

11 7%

23. Naipapakita ang mga paraan sa pagharap sa mga isyu sa pagdadalaga at pagbibinata

24. Naisasagawa ang wastong pangangalaga sa sarili

25. Napapahalagahan ang pagkonsulta sa mga dalubhasa at mga taong pinagkakatiwalaan

1 1 2 12-13 13%

26. Napag-iiba ang sex sa gender

1 1 2 14-15 13%

27. Natutukoy ang mga bagay na nakakaapekto sa Gawain at tungkulin ng bawat gender

28. Natatalakay ang bahaging pamilya, medya, relihiyon, paaralan at pamayanan sa pagpapaunlad ng tungkulin ng bawat gender

KABUUAN 5 1 3 6 0 0 15 100%

130




Ikalawang Panahunang Pagsusulit

HEALTH 5

Panuto: Basahin ang bawat sitwasyon. Piliin ang titik ng tamang

sagot sa pamamagitan ng pagsulat ng titik ng tamang kasagutan sa

inilaang guhit.

______1. Alin sa mga sumususnod na pisikal na pagbabago ang angkop sa isang babae?

A. Pagkakaroon ng Adams Apple.

B. Pagpiyok ng boses

C. Paglapad ng balakang

D. Lumalapad ng balikat

______2. Ang mga pagbabagong pisikal ay may malaking epekto sa ugali, katawan at

pakikitungo ng isang batang nagdadalaga at nagbibinata. Alin sa mga

sumusunod ang epekto sa ugali dulot ng mga pagbabagong ito?

A. Pagkakaroon ng ibayong lakas at resistensiya sanhi ng paglaki ng

kalamnan ng braso at binti

B. Pananakit ng puson o pagkahilo tuwing darating ang buwanang dalaw

C. Paggawa ng paraan upang mapansin at makilala ang sarili

D. Mapag-isip sa iba’t ibang pananaw sa buhay.

______3. Madalas tuksuhin ng grupo nina Raul si Elvie sapagkat ito ang pinakamalaki sa

mga babae sa kanilang klase. Paano mo matutulungan si Elvie na tanggapin ang

pagbabagong nagaganap sa kanyang sarili?

A. Samahan si Elvie upang awayin ang grupo nina Raul.

B. Sabihan si Elvie na huwag pansinin ang panunukso sa kanya sapagkat m

bahagi iyon ng pagdadalaga.

131

C. Isumbong sa magulang ni Elvie upang maparusahan ang

grupo nina Raul.

D. Sabihin sa guro na pinaiiyak nina Raul si Elvie.

______4. Laging umiiyak si Venus tuwing umuuwi sa kanilang bahay. “Kapre kapre”, ang

laging hiyaw ng kanyang mga kamag-aaral. Paano mo siya matutulungan?

A. Ipaliwanag sa kanya na ang mga babae ay sadyang mabilis ang pagtangkad

kaysa sa lalaki.

B. Sabihin na habaan ang pasensiya sa mga kamag-aaral.

C. Ipaalam sa guro ang ginagawa ng kanyang kamag-aaral.

D. Isumbong kaagad sa Punongguro.

______5. Nagkaroon ng buwanang dalaw si Maricel. Ayon sa mga

nakatatanda alin sa mga ito ang hindi dapat gawin?

A. Maligo araw-araw

B. Kumain ng maasim na pagkain.

C. Hind pwedeng magbuhat ng mabibigat na bagay.

D. Magbababad sa tubig.

______6. Ayon sa matatanda hindi dapat maligo kapag may buwanang dalaw ang isang

babae sapagkat ___________.

A. Lalakas ang daloy ng dugo at papasukin ng lamig ang katawan

B. Titigil ang pagdaloy ng dugo at papasukin ng lamig ang katawan

C. Maaalis ang maduduming dugo sa katawan.

D. Hihina ang resistensiya ng katawan.

______7. Karamihan sa mga batang lalaki na nasa baitang 5 ay nagpapatuli. Ano ang

kahalagahan ng pagpapatuli?

A. Upang hindi tuksuhin ng ibang bata.

B. Upang mapatunayan na siya ay tunay na lalaki.

C. Upang mapanatili ang kalinisan ng isang lalaki at mapabilis ang kanyang

paglaki.

D. Upang masabi na siya ay binata na.

______8. Nahihiyang makipag-usap si Rex sa kanyang kamag-aral dahil sa pagbabago ng

132

kanyang boses. Ano ang sasabihin mo sa kanya?

E. "Isusumbong mo saiyong tatay kapag may nanloko."

F. "Huwag mo silang intindihin, inggit lamang sila."

G. "Ang pagbabagong nagaganap sa iyo ay isang sumpa."

H. "Huwag kang mahiya, bahagi iyan ng pagbabagong nangyayari sa

isang nagbibinata."

______9. Katatapos lamang maglaro ng basketball nina Henry. Kahit nakapaglinis na sila

ng katawan at nakapagpalit na ng damit ay napansin niyang ganun pa rin ang

amoy ng katawan ng kanyang kaibigan. Ano kaya ang dapat sabihin ni Henry sa

paraang hindi masasaktan ang kanyang kaibigan?

A. "Tol! Bakit ang baho mo pa rin?"

B. "Boy, maaari gang maligo ka ulit."

C. "Pare, umuwi ka na nga."

D." Tol ano kaya kung gumamit ka ng tawas tulad ko para maiwasan ang di-

kanais nais na amoy."

______10. Nagkaroon ng tagos sa palda ang iyong kaibigan. Ano ang maaari mong gawin

upang matulungan siya?


B. Ipagsabi sa mga kaklase na may tagos sa palda ang iyong kaibigan.

C. Ibulong sa kaibigan na may tagos siya sa palda at samahan sa banyo

upang makapagpalit.

D. Ipagwalang bahala ang nakita at hayaang iba ang pumuna.

______11. Si Alvin ay bagong tuli. Paano niya maiiwasan ang pagkaimpeksiyon?



C. Linisin ang sugat araw araw.

D. Iwasan ang paliligo nang madalas.

______12. Unang beses na nagkaroon ng buwanang dalaw si Myra.

Nakaranas siya ng pagsakit ng ulo at puson. Hindi niya alam kung

paano ito lulunasan. Kanino siya dapat unang lumapit nang

maunawan ang nararanasang pagbabago? Sa Kanyang

133

A. tiya

B. kaibigan

C. ina

D. kapitbahay

______13. Dalawang linggo ng dinudugo ang nagdadalagang si Ana. Pinayuhan siya na

kumunsulta na sa espesyalista. Kanino siya dapat lumapit?

A. Guro C. Ob-Gyne

B. Ina D. Pedriatrician

________14. Ano ang salik na nagdidikta sa mga tao kung ano ang dapat at hindi dapat

upang maging katanggap-tanggap sa paningin ng kanilang kinabibilangan.

A. Pamilya C. Paaralan

B. Midya D. Relihiyon

______15. Sa panahon ng kabataan likas na umuusbong ang

pakikipagkaibigan sa katapat na kasarian at sa kaparehong

kasarian. Upang maingatang hindi mabuwag ang magandang

layunin sa pagkakaibigan sa katapat na kasarian nararapat na

isaalang-alang ang _______?

A.paglilinaw ng kanilang mga limitasyon sa ugnayang maingat na

binuo

B.paggalang sa katangian at kahinaang taglay ng kanilang

sekswalidad

C.mithiing nais makamit mula sa pakikipag kaibigan

D.pagkontrol sa posibleng atraksyon na nakamit mula sa

pakikipagkaibigan

135

YUNIT 3

Gateway Drugs

WRITERS:

Aquilina D. Bathan

Hendrex B. Dimatulac

Venus A. Miranda

Colita I. Patricio

Maricel S. Villanueva

GRAPHIC ARTISTS/ ILLUSTRATORS:

Jennifer B. Mercado

Ednelinda B. Robles

Ronnel G. Hernandez

Cherry Amor R. Laroza

Marie Grace E. Magsino

137

HEALTH 5


Ikatlong Markahan


Pagkatuto

Bilang ng

Linggo

Dami ng Araw CODE

I. Ang Paggamit at Pang-aabuso sa mga Gateway Drugs

A. Katangian ng Gateway Drugs

1. Caffeine (produktong may sangkap na caffeine katulad ng coffee, tsaa, at mga cola drinks)

2. Tabako

3. Alkohol


1. Naipapaliwanag ang konsepto ng gateway drugs

1

1

H5SSU-IIIa-7

2. Natutukoy ang halimbawa ng mga produkto na may sangkap na caffeine

2 1 H5SSU-IIIb-8

3. Natatalakay ang wastong paggamit ng caffeine, nicotine at alcohol

3 1 H5SSU-IIIc-9

4. Naipapaliwanag ang pangyayaring naabuso ang paggamit ng caffeine, nicotine at alcohol

4 1 H5SSU-IIIc-9

B. Epekto ng Gateway

Drugs

1. Caffeine

2. Tabako

3. Alkohol

5. Nailalarawan ang mga Katangian ng caffeine at nicotine

5 1 H5SSU-IIId-e-10

138

6. Nabibigay ang mga katangian ng alkohol

6 1 H5SSU-IIId-e-10

C. Epekto ng Paggamit at Pang-aabuso ng Gateway drugs

1. Indibidwal

2. Pamilya

3. Pamayanan

7. Nasusuri ang paraan sa paggamit at pang-aabuso ng caffeine, tobakp at alcohol na may negatibong epekto sa isang indibidwal, pamilya at pamayanan

7 1 H5SSU-IIIf-g-11

D. Pag-iwas at pagkontrol ng paggamit at pang-aabuso ng gateway drugs

1. Pagpapaunlad ng Pamumuhay (pag-iwas, pagdedesisyon, pakikipagtalastasan, kagustuhan)

8. Naipapakita ang malusog na pamumuhay sa pamamagitan ng pag-iwas sa gateway drugs

8 1 H5SSU-IIIh-12

2. Pagsunod sa Pampaaralan at Pambansang Batas at Polisiya (RA 9211 o Tobacco Regulation Act

9. Nasusunod ang mga pampaaralan at pambansang polisiya na may kaugnayan sa pagbebenta ng tabako at alkohol

9 1 H5SSU-IIIi-13

139

ARALIN I. Mga Gateway Drugs at Mga Epekto Nito

I. Layunin


Nauunawaan ang katangian at epekto ng paggamit at pag-abuso ng

caffeine, tobacco at alcohol


Naipapakita ang iba ibang paraan upang mapangalagaan ang sariling

kalusugan sa pamamagitan ng wastong paggamit ng gateway drugs .

C. Mga Kasanayan sa Pagkatuto:

1. Naipapaliwanag ang kahulugan ng gateway drugs.

2. Natutukoy ang mga halimbawa ng gateway drugs.

3. Naipapahayag ang kahalagahan ng kaalaman sa gateway drugs.

CODE:H5IS-IIIa-7

II. Nilalaman

F. Paksang Aralin: Gateway Drugs at ang Epekto nito

G. Sanggunian: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran 5 pp. 300-303 nina

Milagros V. Referente, EdD

Kagamitan: DLP, LED TV, larawan ng mga gateway drugs, activity sheet

H. Pagpapahalaga: Ang bawat batang nakakaranas sa edad na puberty ay

inaasahang magkaroon ng kaalaman sa lahat ng uri ng gateway drugs.

III. Pamamaraan:


1. Ano ang pinakapaborito ninyong inumin?

2. Bakit iyan ang paborito mo?

3. Kailan mo ito iniinom?

140

F. Pag-uugnay ng mga halimbawa sa Bagong Aralin

Basahin natin mabuti ang talakayan ng mga mag-aaral habang sila ay

nasa kantina

Asan Na?

KRRRRRRINGGG…

Mabilis na naglabasan ang mga mag-aaral patungo sa kantina.

Andrei: Huh! Bakit sila nagkakagulo? Anong meron?

Lorenz: Ah, may bagong polisiya ang ating paaralan ipinagbabawal na

raw ang pag-inom ng mga sofdrinks.

Andrei: Hay! Paborito ko pa naman ang sofdrinks.

Lorenz: Naku! Bilisan mo at ipapaliwanag raw ito ng ating guro sa ating

silid.

--- Ipapanood ng guro gamit ang LED TV ang “What If You Only Drank

Soda?” at ang “Effects of Caffeine”

(www.youtube.com)

Matapos ang palabas…

Andrei: Lorenz, ganoon pala iyon?

Lorenz: Tingnan mo ang mga ipinaskil na mga larawan ni G. Aqui sa

ating pisara.


141

G. Pagtatalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong

kasanayan

1. Ano ano ang mga ipinapakita sa unang larawan? ikalawang larawan?

ikatlong larawan?

2. Ano ang meron o content na matatagpuan natin sa mga ipinapakita

sa unang larawan? ikalawang larawan? ikatlong larawan?

3. Paano nakakaapekto sa ating katawan ang caffeine?

4. Ano ano ang mga epekto ng nicotine sa katawan?

5. Bakit kailangang iwasan ang labis na paggamit ng alcohol?

H. Paglalapat ng Aralin sa Pang araw-araw na buhay

Collaborative Approach (Jigsaw Method)

Panuto: Sundin nang buong husay ang mga gawaing nakaatas sa

inyong pangkat na mapipili.

I-LAPIS MO- Bumuo ng isang poster na nagpapakita ng mga

wastong paggamit ng caffeine.

I-AWIT MO- Bumuo ng isang awiting nagpapahayag ng epekto

ng alcohol sa katawan.

I-SULAT MO- Bumuo ng isang tula na nagpapahayag ng epekto

ng nicotine sa katawan.

I-ARTE MO- Bumuo ng pantomina na nagpapakita ng epekto ng

mga gateway drugs

I. Paglalahat ng Aralin

Ano ano ang mga halimbawa ng gateway drugs?

Paano nakakaapekto ang caffeine sa katawan? nicotine?

alcohol?

142

J. Paglinang sa Kabihasnan

Panuto: Piliin ang mga halimbawa ng gateway drugs mula sa kahon at

ihanay ito ayon sa kanyang katangian.

Caffeine Nicotine Alcohol

IV. Takdang Aralin

5. Ano ano ang mga halimbawa ng gateway drugs?

6. Ano ano ang mga produkto na pinagmumulan ng caffeine? nicotine?

alcohol?

tskolate gamot sa sipon sigarilyo

sofdrinks tsaa beer

143

ARALIN 2. Mga Produkto na Pinagmumulan ng Caffeine

I. Layunin



caffeine, tobacco at alcohol


Naipapakita ang iba ibang paraan upang mapangalagaan ang sariling

kalusugan sa pamamagitan ng wastong paggamit ng gateway drugs.


1. Natutukoy ang mga halimbawa ng mga produktong may caffeine.

2. Naibibigay ang mga epekto ng caffeine sa katawan ng bawat indibidwal.

3. Naipapahayag ang kahalagahan ng kaalaman sa pagtukoy sa mga

produktong may caffeine.

CODE:H5IS-IIIb-8

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Mga Produkto na may Caffiene

B. Sanggunian: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran 5 pp. 300-303

nina


C. Kagamitan: DLP, LED TV, video presentation CAFFEINE: Know the

Source

and the Amount to Manage Your “BUZZ” (www.youtube.com)

D. Pagpapahalaga: Pag-iingat sa kalusugan.

III. Pamamaraan:

A. Balik-aral

3. Isulat sa pisara ang mga halimbawa ng gateway drugs.

144

4. Mahalagang malaman natin ito sapagkat _______________.


1. Sino sa inyo ang mahilig uminom ng kape?

2. Ano ang iyong pakiramdam kapag umiinom ka ng kape?

3. Kailan ka umiinom ng kape?

4. Bakit sinasabing masama ang sobrang pag-inom nito?

C. Pag-uugnay ng mga halimbawa sa bagong aralin

Panoorin natin ang video presentation tugkol sa mga produktong

pinagmumulan ng caffeine.

CAFFEINE: Know the Source and the Amount to Manage

Your “BUZZ” (www.youtube.com)

D. Pagtatalakay ng bagong konsepto

1. Ano ang caffeine?

2. Bakit masama ang sobrang pagkonsumo ng inuming ito?

3. Paano nakakaapekto sa ating katawan ang caffeine?

4. Ano ano ang mga produktong pinagmumulan ng caffeine?

5. Bakit sinasabing ang caffeine ay isa sa mga gateway drugs?

E. Paglalahad ng bagong kasanayan


Panuto: Gawin nang buong husay ang mga gawaing nakaatas sa inyong

pangkat.

PANGKAT CLIPART- Gumuhit ng isang simbolo na

kumakatawan sa caffeine. Maghanda sa pagpapaliwanag.

PANGKAT I-TUNES- Bumuo ng isang jingle na may kinalaman

sa produktong pinagmumulan ng caffeine.

145

PANGKAT FONT- Bumuo ng slogan na nagpapahayag ng

wastong paggamit ng caffeine.

PANGKAT YOU TUBE – Bumuo ng tableau na nagpapakita ng

mga epekto ng caffeine sa katawan.

F. Paglinang ng Sariling Kasanayan

Panuto: Isulat sa bote ang limang produktong pinagmumulan ng caffeine

at sagutin ng buong husay ang tanong sa baso.


IV. Takdang Aralin

1. Paano masasabi na inaabuso na g isang tao ang paggamit ng caffeine?

Paano ang

mahusay na

pag-inom at

pagkain ng

caffeine?

Caffeine

Produktong Pinagmulan

Epekto sa Katawan

146

ARALIN 3: Katangian ng Gateway Drug at ang Paggamit nito

I. Layunin


Naipamamalas ang pagkaunawa ukol sa katangian at epekto ng paggamit

at pag-abuso ng Caffeine, Tobacco at Alcohol.


Naipamamalas ang kakayahan sa pangangalaga ng kalusugan

sa pamamagitan ng pag-iwas sa paggamit o pag-aabuso sa mga gateway

drugs.


1. Natatalakay ang mga katangian ng caffeine, nicotine at alcohol at ang

tamang paggamit nito.

2. Nailalarawan ang mga katangian ng caffeine, nicotine at alcohol at ang

tamang paggamit nito.

3. Naipakikita ang mga katangian ng caffeine, nicotine at alcohol at ang

paggamit nito.

Code: H5SU-IIIc-9

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Katangian ng Gateway Drugs at ang Tamang Paggamit Nito

B. Sanggunian

Gabay ng Guro:

Kagamitang Pang-mag-aaral:

C.Teksbuk: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran 5 ph. 300-303

I. Karagdagang Kagamitan mula sa portal ng Learning Resource:

J. Iba pang Kagamitang Panturo: DLP, LED TV, Activity sheet, construction

paper, masking tape, marker, manila paper, metacards

K. Pagpapahalaga: Pangangalaga sa Kalusugan

147

III. Pamamaraan:


Isulat sa metacards ang mga halimbawa ng gateway drugs.


1. Itanong sa mga bata:

Sino sa inyo ang mahilig uminom ng kape at softdrinks?

Sino ang mahilig o madalas kumain ng tsokolate?

Sino ang may kasama sa bahay na naninigarilyo?

2. Pangkatin ang mga bata sa tatlong grupo. Ipasulat sa manila paper sa bawat

grupo ang mga halimbawa mga bagay na mayroong caffeine, nicotine at

alcohol na karaniwang kinakain o nakikita nila. Iulat ng bawat grupo ang

kanilang mga sagot na nakalap.


Ipabasa ang maikling usapan sa mga bata.

Kasalukuyang pinag-uusapan sa klase ng Baitang V ang mga

katangian ng caffeine, nicotine at alcohol. Inimbita ng guro si Dr.

Velasco, isang doctor sa health center upang maipaliwanag nang

maayos ang aralin sa mga bata.

Gng. Roxas: Mga bata, nais kong ipakilala sa inyo ang isa sa mahusay

na doctor sa ating lugar, si Dr. Velasco, upang maipabatid sa atin ang

mga dagdag na kaalaman tungkol sa mga gateway drugs.

Dr. Velasco: Magandang umaga sa inyo mga bata.

Mga Bata: (sabay-sabay) Magandang umaga po.

Dr. Velasco: Narito ako ngayon upang maglahad ng ilang mga bagay

tungkol sa mga gateway drugs. Ano ano ba ang mga gateway drugs

ayon sa inyong napag-aralan na?

Roberto: Ang gateway drugs po ay yaong mga bagay na may caffeine,

nicotine at alcohol.

148

Dr. Velasco: Tama! Ngayon naman ay ilalahad ko sa inyo ang mga

katangian at epekto sa kalusugan ng mga nabanggit na gateway drugs

na ito. Handa na ba kayong makinig?

Mga Bata: Opo.

Dr. Velasco: Itinuturing na gateway drug ang mga pagkain, inumin at

gamot o drogang naglalaman ng caffeine, nicotine at alcohol.

Ang caffeine ay karaniwang matatagpuan sa mga kape, tsaa,

softdrink, tsokolate, maging sa ilang mga gamot para sa sipon at allergy.

Ang madalas na paggamit nito ay maaaring humantong sa

pagkakalulong sa iba’t ibang pagkain, inumin at gamot na naglalaman

ng kemikal na ito, sapagkat ang caffeine ay itinuturing na isang addictive

substance.

Samantala, ang nicotine ay isa pa ring kemikal na matatagpuan

sa tabako, na siyang pangunahing sangkap ng sigarilyo. Tulad ng

caffeine, ito ay isang stimulant. Pinasisigla at pinananatili nitong alerto

ang pakiramdam ng isang tao.

Ang alcohol naman ay isang depressant na matatagpuan sa

mga inuming nakalalasing tulad ng alak at maging sa ilang gamot para

sa ubo. Pinababagal naman nito ang paggana ng ating utak. Tulad ng

caffeine at nicotine, kapag nasanay na sa paggamit nito ang isang tao,

hahanap-hanapin ng katawan niya ito.

Annie: Ibig sabihin po, talagang hindi maganda sa ating katawan ang

mga gateway drugs?

Dr. Velasco: Tama, subalit ito ay depende na lamang sa paggamit natin.

Sabi nga, lahat ng sobra ay mali, pero kung gagamitin natin ito nang

wasto, hindi naman ito magiging masama.

Mga Bata: Maraming salamat po, Dr. Velasco.

D. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng

Bagong Kasanayan

1. Ano ano ang mga bagay na may caffeine, nicotine at alcohol?

149

2. Paano dapat gamitin ang mga bagay na ito?

3. Ano ano kaya ang magiging epekto sa kalusugan kapag hindi

wasto ang paggamit ng mga nabanggit?

E. Paglinang sa Kabihasaan


Panuto: Tukuyin kung ang sangkap na matatagpuan sa mga sumusunod

ay caffeine, nicotine o alcohol.

___________1. Decolgen

___________2. Tanduay Rum

___________3. Marlboro

___________4. M&M chocolate

___________5. Nestea



A. Pangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo.

I- DRAMA MO- Bumuo ng isang skit na nagpapakita ng pag-iwas sa

paggamit ng mga gateway drugs.

Pangkat I – Caffeine

Pangkat II – Nicotine

Pangkat III – Alcohol

B. Paglalahad ng Bawat Pangkat


1. Ano ano ang katangian ng caffeine, nicotine at alcohol?

2. Ano ang magiging epekto ng maling paggamit nito sa ating

kalusugan?

150

3. Paano mo mahihikayat ang iyong kapwa hinggil sa tamang

paggamit ng mga nabanggit na gateway drugs na ito?


Reflective Approach

Panuto: Basahin at suriin ang bawat kalagayan. Lagyan ng tsek (/) ang

kolum kung tama o mali ang ipinahahayag ng bawat isa.

Katangian TAMA MALI

6. Diabetic ang pamilyang pinagmulan ni Liza

kaya umiiwas siya sa mga softdrinks at

tsokolate.

7. Umiiwas si Alvin sa mga umpukan ng

maninigarilyo upang hindi makalanghap ng

usok nito

8. Mangingisda si Mang Roman at magdamag

siyang nasa laot, upang maibsan ang lamig

ng katawan umuubos siya ng isang kahang

sigarilyo sa tuwing siya’y papalaot.

9. Hindi pinahihintulutan ni Aling Rosie ang

maliit na anak na uminom ng kape.

10. Problemado sa buhay si Mang Juan kaya

madalas siyang umiinom ng alak.


Gumawa ng album ng mga halimbawa ng mga bagay na may caffeine,

nicotine at alcohol na karaniwang matatagpuan sa inyong pamayanan.

151

ARALIN 4: Katangian ng Gateway Drug at ang Pag-abuso sa

Paggamit nito

I. Layunin


Naipamamalas ang pagkaunawa ukol sa katangian/pinagmulan

at epekto ng paggamit at pag-abuso ng caffeine, tobacco at alcohol.


Naipamamalas ang kakayahan sa pangangalaga ng kalusugan

sa pamamagitan ng pag-iwas sa paggamit o pag-aabuso sa mga

gateway drugs.


1. Natatalakay ang mga katangian ng caffeine, nicotine at alcohol, at ang

pag-abuso sa paggamit nito.

2. Nailalarawan ang mga katangian ng caffeine, nicotine at alcohol, at ang

pag-abuso sa paggamit nito.

3. Naipakikita ang mga katangian ng caffeine, nicotine at alcohol, at ang pag-

abuso sa paggamit nito.

Code: H5SU-IIIc-9

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Katangian ng Gateway Drugs at Ang Pag-abuso sa

Paggamit Nito

B. Sanggunian

Gabay ng Guro:

Kagamitang Pang-mag-aaral:

C. Teksbuk: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran 5 ph. 305-308


152


paper, masking tape, marker, manila paper

F. Pagpapahalaga: Pangangalaga sa Kalusugan

III. Pamamaraan:


Ano ano ang mga katangian ng gateway drugs?

Ano ang epekto ng paggamit nito sa ating katawan?


1. Masdan at suriin ang larawan.

Ano ang ipinakikita sa larawan? Naranasan mo na rin bang alukin na

uminom ng alak o gumamit ng iba pang mga gateway drug? Ano ang ginawa

mo?


Pakikinig sa maikling kwento.

Si Mang Isko ay isang ulirang padre de pamilya. Subalit mayroon

siyang kakatwang bisyo na hindi maalis sa kanya. Umaga pa lang ugali

na niyang magkape bago tumuloy sa bukid na kanyang sinasaka. Hindi

siya umaalis ng bahay na walang sumasayad na kape sa kanyang

sikmura. Sa tanghali pagkatapos kumain, nagkakape pa rin siya

153

pampatunaw ng kinain bago muling tumuloy sa gawain. Sa hapon

pagkarating sa bahay buhat sa bukid, kape pa rin ang kanyang

meryenda na isinasalubong sa kanya ng kanyang asawa. Sa gabi

kapag hindi pa siya makatulog, umiinom pa rin siya ng kape. Anupa’t

nakakailang tasa siya ng kape sa maghapon hanggang gabi. Dito

umiikot ang kanyang pang-araw-araw na buhay. Paminsan-minsan,

nayayaya rin siya ng mga kasamahan sa bukid na makiumpok sa mga

inuman. Madalas siyang pagsabihan ng kanyang asawa at anak na

huwag pakasobrahan ang pag-inom ng kape, gayundin ang pag-inom

ng alak.

Isang araw, nagulat na lamang ang kanyang maybahay ng

biglang dumaing si Mang Isko ng paninikip ng dibdib hanggang sa

tuluyang nawalan ng malay habang nag-aararo sa bukid. Agad siyang

dinala sa pinakamalapit na pagamutan at dito ay napag-alaman na ang

sanhi ng kanyang pagkakasakit ay dulot ng labis na pag-inom ng kape

at pag-inom ng alak.

Ang pag-aabuso sa paggamit ng mga pagkaing may caffeine,

nicotine at alcohol ay lubhang nakasasama sa kalusugan, kaya’t

pinayuhan siya ng doctor na unti-unting alisin ito kung nais pa niyang

humaba ang kanyang buhay.


Kasanayan

1. Ano ano ang mga naidudulot ng pag-abuso sa paggamit ng mga

pagkaing may caffeine, nicotine at alcohol?

2. Bakit kailangang limitahan ang paggamit ng mga pagkain/bagay

na may caffeine, nicotine at alkohol?

3. Paano ka makakaiwas sa paggamit ng mga nabanggit na gateway

drugs?

154


Reflective Approach

Panuto: Kumpletuhin ang diwa upang makabuo ng isang

makabuluhang pangungusap.



A. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat.

Pangkat FPJ - Bumuo ng isang skit na nagpapakita ng pag-abuso

sa paggamit ng caffeine.

Pangkat AMORSOLO- Bumuo ng isang poster na nagpapakita ng

pag-abuso sa paggamit ng alcohol.

Pangkat CAYABYAB- Bumuo ng isang awit na nagpapakita ng pag-

abuso sa paggamit ng nicotine.

Pangkat BALAGTAS – Bumuo ng malayang taludturan ng tula na

nagpapahayag ng epekto ng maling paggamit ng mga gateway

drugs.



1. Ano ano ang epekto ng pag-abuso o maling paggamit ng caffeine,

nicotine at alcohol?

2. Paano mo mahihikayat ang iyong kapwa na umiwas sa maling

paggamit ng mga gateway drugs?



Ipinapangako sa aking paglaki na_________________________

________________________________________________upang

_____________________________________________________.

_____________________________________________________.

155

Panuto: Basahin at suriin ang bawat kalagayan. Sabihin kung ito ay

epekto ng caffeine, alcohol o nicotine.

______1. Madalas uminit ang ulo ni Mang Dado kaya marami ang ilag

makisama sa kanya. Pagdadating ng bahay kape agad ang

isinasalubong sa kanya ng kanyang maybahay.

______2. Nagkaroon ng biglaang trapiko sa kalsada, nagkabungguan

ang dalawang sasakyan. Pagdating ng pulis, napag-alaman

na parehong nakainom ang mga drayber nito.

______3. Hindi na nawalan ng ubo ang mga anak ni Aling Saling. Halos

sa gamot na lamang nauubos ang kinikita niya sa pagtitinda

subalit pabalik-balik lang ang sakit ng mga ito. Pinayuhan siya

ng kapitbahay na sabihan ang asawa niya na limitahan ang

paninigarilyo sa kanilang tahanan.

______4. Mahilig kumain ng matatamis si Lucy. Paborito niya ang mga

imported na tsokolate. Kadalasan softdrinks at keyk ang

meryenda niya sa kanilang kantina.

______5. Mula ng malugi ang negosyo, nawalang ng direksiyon ang

buhay ni Tunying. Natuto siyang tumikim ng alak at halos hindi

na siya kumakain sa oras. Naging bisyo na niya ang pag-inom,

hanggang sa siya ay magkasakit na naging dahilan ng maaga

niyang pagkamatay.


Magsaliksik ng mga taong nakaranas ng pag-abuso sa paggamit ng

gateway drugs. Kapanayamin sila upang malaman kung ano ang naging

epekto nito sa kanilang buhay.

156

ARALIN 5: Epekto ng Paggamit ng Caffeine at Tobacco

I. Layunin

A. Pamantayang Pangnilalaman

Naipamamalas ang pagkaunawa ukol sa katangian, at epekto ng

paggamit at pag-abuso ng caffeine, tobacco at alcohol.


Naipamamalas ang kakayahan sa pangangalaga ng kalusugan sa

pamamagitan ng pag-iwas sa paggamit at pag-abuso sa mga gateway

drugs


1. Natatalakay ang epekto ng paggamit ng caffeine at tobacco

2. Naisa-isa ang epekto ng pang-abuso sa paggamit ng caffeine at tobacco

3. Nasasabi ang kahalagahan ng pagkakaroon ng kamalayan sa epektong

pag-aabuso sa paggamit ng caffeine at tobacco

Code: H5SU-IIId-e-10

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Epekto ng Paggamit ng Caffeine at Tobacco

B. Sanggunian



C. Mga Pahina sa Teksbuk: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran

pahina 301




F. Pagpapahalaga: Pag-iwas sa paggamit ng tobacco at produktong may

caffeine.

157

III. Pamamaraan:


Ano ano ang mga produkto na may sangkap na caffeine, nicotine at

alcohol?

B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin:

1.Magpapakita ang guro ng larawan ng iba’t-ibang produkto.

2. Pangkatin ang mga bata sa apat na grupo ayon sa kanilang kagustuhan.

Ipasusuri sa mga mag-aaral kung ito ay mabuti o masama para sa

katawan.


Magbibigay ang guro ng isang sitwasyon na nagpapakita ng suliranin na

kinakaharap ng isang indibidwal na mahilig uminom ng mga ng kape, at

gumamit ng sigarilyo.

Halimbawa:

Si Mang Nestor ay isang ordinaryong magsasaka sa

Balayan. Hindi kumpleto araw niya kapag hindi siya nakakainom

ng kape bago pumunta at umuwi galing sa bukid. Ganun din

kapansin-pansin sa kanya ang kanyang paninigarilyo.

Isang araw nakaramdam siya ng pagkahilo at mabilis na

pagtibok ng kanyang puso na naging dahilan ng kanyang

158

pagkabalisa. Ano ang sanhi ng naramdamang ito ni Mang

Nestor? Ano ang mga epekto ng paggamit ng caffeine?


Bagong Kasanayan

1. Ano ano ang mga produkto na nagtataglay ng caffeine at nicotine?

2. Ano ano ang mga masasamang epekto ng labis na paggamit ng

mga caffeine at tobacco?

3. Karagdagang kaalaman para sa guro: Tingnan sa Annex A


Reflective Approach

Tukuyin ang mga sumusunod kung ito ay epekto ng Caffeine o

Tobacco. Isulat sa patlang ang kasagutan.

_______1. Panginginig

_______2. Pagkakaroon ng chronic bronchitis at emphysema.

_______3. Pagbilis ng tibok ng puso.

_______4. Mataas na posibilidad ng pagkakaroon ng kanser.

_______5. Pagsusuka.



A. Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa ninanais na pangkat.

Pangkat I

I- DRAMA MO- Bumuo ng isang skit na nagpapakita ng epekto ng

paggamit ng Caffeine

159

Pangkat II

I-AWIT MO- Bumuo ng isang awit na tumatalakay sa epekto ng

paggamit ng Tobacco na nagtataglay ng Nicotine.



Ano ano ang mga epekto ng paggamit ng caffeine at tobacco



Panuto: Suriin ang mga sumusunod na epekto. Lagyan ng tsek (/) ang

kolum kung saan ito naaangkop.

Epekto CAFFEINE TOBACCO

1. Pagsusuka at pagkahilo.

2. Nagdudulot ng hika, bronchitis at

pneumonia.

3. Nagdudulot ng pagkayamot at

pagkabalisa.

4. Maaring maging sanhi ng

pagkamatay ng sanggol habang

ito ay ipinagbubuntis.

5. Pagtaas ng panganib sa

pagkakaroon ng kanser.


Magtala ng mga produkto na nagtataglay ng alcohol.

160

ANNEX A


Reference: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran pahina 301

PAG-USAPAN NATIN

EPEKTO NG CAFFEINE AT TOBACCO (NICOTINE)

Caffeine- matatagpuan sa kape, tsaa, soft drinks, at tsokolate, at maging sa ilang

gamot sa sipon at allergy. Bukod sa panginginig, pagbilis ng tibok ng puso at pagsakit

ng tiyan, maaari ring magdulot ng pagkahilo, pagsusuka, pagtatae at hirap sa pagtulog

ang caffeine. May epekto rin ito sa emosyon. Ang isang tao ay maaaring makaranas

ng pagkabalisa o pagkayamot dulot ng pagkunsumo ng caffeine.

Kinikilala ng World Health Organization bilang isang addictive substance ang

caffeine. Ang madalas na paggamit nito ay maaaring humantong sa pagkakalulong

sa iba’t-ibang pagkain, inumin, at gamot na naglalaman ng kemikal na ito.

Nicotine- kemikal na matatagpuan sa tabako, na siyang pangunahing sangkap ng

sigarilyo. Tulad ng caffeine, ito ay isang stimulant. Pinasisigla at pinananatili nitong

alerto ang pakiramdam ng isang tao. Subalit ang labis na pagkonsumo nito ay

nakatutulong at nakapipinsala sa kalusugan. Kabilang sa masamang epekto nito sa

kalusugan ay ang pagbilis ng tibok ng puso. Sanhi rin ito ng mga sakit na chronic

bronchitis at emphysema. Pinatataas din nito ang panganib ng pagkakaroon ng sakit

sa puso at kanser. Bukod dito, ang paninigarilyo habang nagbubuntis ay maaaring

maging sanhi ng kamatayan o mababang timbang ng sanggol.

Maging ang paglanghap ng usok ng sigarilyo ay may masamang epekto sa

kalusugan. Ang passive smoking ay ang paglanghap ng usok ng sigarilyo, o second

smoke o environmental tobacco smoke, ng mga taong hindi naninigarilyo. Ang

passive smoking ay kinikilala bilang sanhi ng iba’t-ibang sakit tulad ng hika, bronchitis

at pneumonia.

161

ARALIN 6: Epekto ng Paggamit ng Alcohol

I. Layunin


Naipamamalas ang pagkaunawa ukol sa katangian, at epekto ng paggamit

at pag-abuso ng caffeine, tobacco at alcohol.



pamamagitan ng pag-iwas sa paggamit ang pag-abuso sa mga gateway

drugs


1. Naiisa-isa ang epekto ng pag-abuso sa paggamit ng alcohol

2. Nailalarawan ang epekto ng pag-aabuso sa paggamit ng alcohol

3. Nasasabi ang kahalagahan ng pagkakaroon ng kamalayan sa

masamang epekto ng pag-aabuso sa paggamit ng alcohol

Code: H5SU-IIId-e-10

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Epekto ng Paggamit ng Alcohol

B. Sanggunian



C. Mga Pahina sa Teksbuk: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran pahina

301-302




F. Pagpapahalaga: Pag-iwas sa paggamit ng produktong may alcohol.

162

III. Pamamaraan:


Ano ang mga epekto ng paggamit ng mga produktong nagtataglay ng

caffeine at nicotine na matatagpuan sa tobacco?

B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin:

1.Magpapakita ang guro ng larawan ng iba’t-ibang produkto na may alcohol.

2. Pangkatin ang mga bata sa apat na grupo ayon sa kanilang

kagustuhan. Ipasusuri at ipauulat sa mga mag-aaral kung ano ang

kemikal na matatagpuan sa mga ito?


Magpapakita ang guro ng isang larawan ng mga kalalakihan na nag-

iinuman.

Ano ang saloobin ninyo tungkol sa larawan?

Magsusulat ang bawat grupo ng maaaring maging epekto ng alcohol.

163


Bagong Kasanayan

1. Ano ano ang mga produkto na nagtataglay ng alcohol?

2. Ano ano ang mga masamang epekto ng paggamit ng mga ito?

3.Karagdagang kaalaman para sa guro: Tingnan sa Annex A


Reflective Approach

a. Face to Face

Panuto: Lagyan ng check (/) ang angkop na kolumn.



Pangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo.


epekto ng paggamit ng Alcohol

BATANG

A

Epekto ng Alcohol

BATANG

B

TAMA MALI TAMA MALI

Nakapagpapaganda ng pangangatawan.

Nakapagpapabagal ng proseso ng utak

Nakalalasing.

Nagpapahina ng memorya.

Nakatutulong upang masulosyunan ang

problema ng isang indibidwal.

164

Pangkat II- I-AWIT MO- Bumuo ng isang awit na tumatalakay sa epekto

ng paggamit ng Alcohol

Pangkat II- I-TULA MO- Bumuo ng isang tula na tumatalakay sa epekto

ng paggamit ng Alcohol



Ang paggamit ng alcohol ay _______________.


Gumawa ng slogan ukol sa limang epekto na maaaring maidulot ng pag-

inom ng mga produkto na may alcohol.


Magpakita ng portfolio ng mga epekto ng paggamit ng gateway drugs.

ANNEX A


Reference: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran pahina 301-302

PAG-USAPAN NATIN

EPEKTO NG ALCOHOL

ALCOHOL-isang depressant na matatagpuan sa mga inuming nakalalasing tulad ng

alak at maging sa ilang gamot para sa ubo. Pinababagal nito ang paggana ng utak.

Kapag nasanay ang isang tao sa pag-inom ng alak, hahanap-hanapin na ito ng

kanyang katawan. Unti-unting bumabagal ang mga proseso ng utak, nervous system,

puso at baga ng mga taong lulong sa alak. Mataas din ang tiyansang magkaroon siya

ng kanser sa lalamunan, bibig, at atay. Maaari ring mabutas ang lining ng kanyang

tiyan. Sanhi rin ng pagkakalulong sa alak ng paghina ng memorya at labis na

pagbagsak o pagtaas ng timbang.

165

Aralin 7: Epekto ng Gamit at Pag-abuso sa Gateway Drugs

I. Layunin


Naipamamalas ang pagkaunawa ukol sa katangian at epekto ng paggamit at

pag-abuso sa caffeine, tobacco at alcohol

B. Pamantayan sa Pagganap


pamamagitan ng pag-iwas sa paggamit ng pang-aabuso sa mga gateway

drugs


1. Naaanalisa ang gamit at pag-abuso sa caffeine, tobacco,at

alcohol na may negatibong epekto sa kalusugan ng isang indibidwal,

pamilya at kumunidad

2. Naiisa-isa ang mga negatibong epekto sa kalusugan ng isang indibidwal,

pamilya at kumunidad dahil sa paggamit at pag-abuso ng caffeine, tobacco

at alcohol

3. Naipakikita sa pamamagitan ng role play ang mga negatibong epekto sa

kalusugan ng isang indibidwal, pamilya at kumunidad sa paggamit at pag-

abuso ng caffeine, tobacco at alcohol

Code: H5SU-III-g-11

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Epekto ng Paggamit at Pag-abuso ng Gateway

drugs sa indibidwal, pamilya at komunidad

B. Sanggunian: http://www.healthline.com/health/caffeine-effects-on-

body#sthash.OgJv4WYj.dpuf


D. Karagdagang Kagamitan Mula sa Portal ng Learning Center:

E. Iba Pang kagamitang Panturo: DLP, LED TV, Activity Sheet

F. Pagpapahalaga: Pagmamahal sa sarili

http://www.healthline.com/health/caffeine-effects-on-%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20body#sthash.OgJv4WYj.dpuf

http://www.healthline.com/health/caffeine-effects-on-%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20body#sthash.OgJv4WYj.dpuf

166

III. Pamamaraan


Ano ano ang mga epekto sa kalusugan ng paggamit ng caffeine, tobacco at

alcohol?

B. Paghahabi ng Layunin ng Aralin

Suriin ang mga sumusunod na mga larawan (maaaring gumamit ng tunay na

bagay)

Ano ano ang mga ito?

Sino sa inyong tahanan ang umiinom/gumagamit ng mga

gateway drugs na ito?

Nakabubuti o nakasasama kaya ito sa ating kalusugan?

C. Pag- uugnay ng mga Halimbawa sa Bagong Aralin


Pangkatin ang mga bata sa tatlo. Bawat pangkat ay isadula ang mga

masamang epekto na makikita sa larawan.

Pangkat I - Mga masamang epekto nito bilang isang indibidwal

167

Pangkat II – Mga masamang epekto nito sa pamilya Pangkat III – Mga masamang epekto nito sa komunidad


1. Ano ano ang mga halimbawa ng gateway drugs?

2. Paano gamitin ang mga ito?

3. Ano ano ang mga masamang dulot nito sa ating kalusugan bilang isang

indibidwal? sa ating pamilya? sa ating komunidad?

4. Dapat ba nating gamitin ang mga ito?


Reflective Approach Panuto: Suriin ang mga larawan. Lagyan ng tsek ( / ) sa katapat na

kahon ng mga paggamit at pag-abuso ng gateway drugs kung

ito ay nagpapakita ng masamang epekto bilang isang

indibidwal, sa pamilya at sa komunidad.

Masmang Epekto ng Gateway Drugs

Indibidwal Pamilya Komunidad

168


Makabubuti ba sa kalusugan ng isang indibidwal, sa pamilya at komunidad

ang paggamit ng caffeine, tobacco at alcohol?



Isulat sa graphic organizer ang mga masasamang dulot ng paggamit ng mga

gateway drugs bilang isang indibidwal, sa pamilya at komunidad.

Negatibong Epekto ng Gateway Drugs



Panuto: Pag aralan ang mga salita o lipon ng mga salitang matatagpuan sa

loob ng tasa. Isulat sa basurahan ang mga negatibong epekto sa

kalusugan ng mga gateway drugs.

Masayang pamilya

Hirap mag-aral Nn

Nagkasakit sa baga

Malusog na indibidwal

Magulong pamilya

Hirap huminga

Caffei

ne

Tobacc

o

Alcohol

Indibidw

al

Indibidw

al

Indibidw

al

Pamily

a

Pamily

a

Pamily

a Kumunida

d

Kumunida

d

Kumunida

d

Negatibong

Epekto

169


Mangalap ng mga impormasyon kung paano maiiwasan ang paggamit ng

mga caffeine, tobacco at alcohol.

170

Aralin 8: Pag-iwas at Pagkontrol sa Paggamit at Pag-abuso ng

Gateway Drugs

I. Layunin


Naipamamalas ang pagkaunawa ukol sa katangian at epekto ng paggamit at

pag-abuso sa caffeine, tobacco at alcohol



pamamagitan ng pag-iwas sa paggamit ng pang-aabuso sa mga gateway

drugs


1. Naipakikita ang kakayahan sa pagpapanatiling malusog sa pamamagitan

ng hindi paggamit ng gateway drugs

2. Napahahalagahan ang sarili sa hindi paggamit ng gateway drugs

3. Naisasagawa ang mga paraan upang makaiwas sa paggamit ng gateway

drugs

Code: H5SU-III-h-12

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pag-iwas at Pagkontrol sa Paggamit at Pag-abuso ng Gateway

Drugs

B. Sanggunian: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kunlaran 5

C. Mga Pahina sa Teksbuk: 305-307


E. Iba Pang Kagamitang Panturo: DLP, LED TV,

F. Pagpapahalaga: Disiplina sa Sarili

III. Pamamaraan

A. Balik- aral sa Nakaraang Aralin

Ano ano ang mga masasamang dulot ng caffeine, tobacco at alcohol

sa kalusugan ng bawat indibidwal, sa pamilya at sa komunidad

171


Pag - eehersisyo ng mga bata sa pangunguna ng guro sa saliw ng

masayang tugtog.

1. Anong naramdaman ninyo habang isinasagawa ang ehersisyo?



Tayoy maglaro ng “Paint a Picture”

1. Naglalaro

2. Nagluluto

3. Nagbabasa

4. Naglilinis ng bahay

5. Nagjojoging

6. Nagsasayaw


1. Ano ano ang mga larawang ating binuo kanina?

2. Paano nakatutulong ang mga ito sa ating pang araw –araw na

pamumuhay?

3. Bakit mahalaga ang mga gawaing ito?

4. Paano nakatutulong ang mga ito sa pag-iwas sa droga?

5. Ano ano ang mga maaaring mangyari kapag nalulong sa droga?



Suriin nang buong husay ang mga gawaing nakaatas sa inyong pangkat

na mapipili.

I – LAPIS MO – Bumuo ng isang poster na nagpapakita nang mga

paraan upang makaiwas sa paggamit ng gateway

drugs

I – AWIT MO – Bumuo ng isang awiting nagpapahayag ng

pagpapahalaga sa sarili sa hindi paggamit ng

gateway drugs

I - SULAT MO – Bumuo ng isang tula na nagpapakita nang kakayahan sa

pagpapanatiling malusog sa pamamagitan ng hindi

paggamit ng gateway drugs

172


Dumalo ang inyong pamilya sa isang kasiyahan. Marami ang mga

kalalakihang nag iinuman ng alak at naninigarilyo. Inaalok ng mga ito ang

iyong ama. Sa papaanong paraan mo maiiwas ang iyong ama sa ganitong

sitwasyon?


Ano anong mga gawain ang dapat gawin para makaiwas sa paggamit at

pag abuso sa gateway drugs?



Panuto: Basahin ang mga sumusunod na sitwasyon. Lagyan ng /

kung ito ay nagpapakita ng pag iwas sa gateway drugs at X kung hindi.

___ 1. Ginagawa ni Mang Ruel na abala ang kanyang sarili sa

bukid kaysa manigarilyo.

___ 2. Pag-uwi ng kuya ni Arman galing paaralan ay naglalaro siya

ng basketbol kaysa malulong sa bawal na gamut.

___ 3. Pagkagising ni Lyka sa umaga siya ay nag eehersiyo at pag

natapos ay umiinom ng malamig na tubig sa halip na kape.

___ 4. Ang ama ni Gigi sa araw ng Linggo na walang pasok sa

opisina ay tumutulong sa gawain sa simbahan kaysa

makipag-inuman sa kapitbahay.

___ 5. Si Lito ay madalas tumambay sa kanto, kung saan

maraming kalalakihang nag iinuman at naninigarilyo.


Magsaliksik ng mga polisiya sa batas tungkol sa paggamit ng alcohol at

sigarilyo.

173

ARALIN 9: Pagkontrol ng Paggamit at Pag-abuso ng Gateway

Drugs

I. Layunin



caffeine, tobacco at alcohol.


Naipapakita ang kakayahan na maprotektahan ang sariling kalusugan sa

pamamagitan ng pagtanggi sa paggamit o pag-abuso ng gateway drugs.


1. Natatalakay ang mga pampaaralang polisiya at pambansang batas

ukol sa paggamit ng tobacco at alcohol

2. Naisasagawa ang pagsunod sa mga pampaaralang polisiya at

pambansang batas ukol sa paggamit ng tobacco at alcohol

3. Nasasabi ang kahalagahan ng pagsunod sa polisiya at batas ukol sa

paggamit ng tobacco at alcohol

Code: H5SU-IIIi-j-13

II. Nilalaman

L. Paksang Aralin: Pagsunod sa Panuntunang Pampaaralan at Batas

Pambansa (RA 9211).


A. Sanggunian:



3. Mga Pahina sa Teksbuk: Pinagyamang MSEPK 5 Tungo sa Kaunlaran

ni Milagros V. Referente, EdD. Pp 305-308




174

M. Pagpapahalaga: Pangangalaga sa Sariling Kalusugan

IV. Pamamaraan:

A. Pagsisimula ng bagong aralin

Sino sa inyo ang nakaranas nang alukin o hikayating gumamit ng

gateway drugs tulad ng tobacco o alcohol? Ano ang iyong ginawa?


Magpapakita ang guro ng larawan ng karatula sa paaralan.

Ano ang ipinahihiwatig ng poster?


Paglalahad

Mga bata ating panoorin ang video presentation na pinamagatang RA

9211 o Tobacco Regulation Act of 2003.

www.youtube.com

D. Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan

Pagtatalakay

1. Ano ang isang batas na nagbabawal sa paninigarilyo?

2. Bakit nila ito ipinagbabawal?

3. Ano pa ang kinalululungan ng mga tao bukod sa sigarilyo?

4. Ano ano ang mga panuntunan at batas patungkol sa gamit ng

tobacco at alcohol?

5. Sumasang-ayon ka ba sa batas na ito? Bakit?

6. Ano ano ang polisiya sa ating paaralan tungkol sa paggamit ng

sigarilyo at alcohol?

7. Sa paanong paraan natin ito masusuportahan?


175

E. Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan



Pangkat I-II I- BALITA MO- Bumuo ng isang newscast tungkol sa

pagsunod sa panuntunang pampaaralan at Batas Pambansa

Pangkat III-IV I-GUHIT MO- Gumawa ng isang poster na

nagpapahayag ng inyong kaalaman sa nilalaman ng RA 9211.


F. Paglalapat ng aralin sa pang-araw-araw na buhay

Contructivism Approach

Panuto: Suriin ang mga sumusunod na lugar. Lagyan ng tsek (/) ang

kolum kung saan ito naaangkop.

LUGAR Pwedeng Manigarilyo Bawal Manigarilyo

Jollibee

Parking Lot

Taal Basilica

Tahanan

Dayton Hotel


Paglalahat

1. Mahalaga ang RA 9211 sapagkat__________________.

176

2. Maaaring manigarilyo sa mga lugar katulad ng ______________.

Karagdagang kaalaman mula sa guro: Tingnan sa Annex A



Panuto: Basahin mabuti ang bawat bilang. Lagyan ng Tama kung ang

pangungusap ay nagpapahayag ng wastong kaalaman at Mali naman kung

hindi.

__________1. Ayon sa batas, hindi maaaring magbenta ng inuming

alcohol sa mga kabataang wala pa sa wastong gulang.

__________2. Ang RA 9211 ay ang batas na nagbibigay proteksyon laban

sa paninigarilyo.

__________3. Si Gng. Miranda ay nagtuturo ng angkop na paraan upang

makaiwas ang kabataan sa droga at alkohol

__________4. Pinagbabawalan ni Maria ang kuya niya mag-inom dahil

ito’y labing-apat na taong gulang pa lamang.

__________5. Matamang sinusunod ng mga mag-aaral sa Paaralang

Elementarya ng Balayan ang mga polisiya tungkol sa paninigarilyo.

I. Karagdagang gawain para sa takdang aralin at remediation

Gumupit o gumuhit ng mga larawan na nagpapahayag ng kaalaman ukol

sa RA 9211.

177

ANNEX A


Tobacco Regulation Act of 2003 (Republic Act No. 9211)

Ang Tobacco Regulation Act of 2003 ay naglalayong itaguyod ang

malinis at malusog na kapaligiran. Binibigyang proteksyon ng batas na ito

ang kabataan at ang paligid nito.

Ipinagbabawal ng batas na ito ang paninigarilyo sa mga pampublikong lugar,

kasama ang mga sumusunod.

Paaralan, hotels, at mga lugar-libangan ng kabataan

Elevator, hagdan, at mga lugar na fire hazard

Pampubliko at pribadong ospital, health center, nursing home,

dispensaryo at laboratoryo.

Pampublikong sasakyan, terminel ng sasakyan, airport, restoran at iba

pa.

Mayroon nmang itinakdang lugar para sa mga naninigarilyo. Ito ay mga open

space, lugar na may tamang ventilation at malayo sa non smoking area.

Dapat din na malinaw na nakasaad na Smoking Area ang lugar na iyon.

Nililimitahan din ng nabanggit na batas ang pagbebenta ng sigarilyo.

Ang mga hindi pa sumapit sa edad na 18 ay hindi maaaring bentahan ng

sigarilyo. Ang mga tindahang nagbebenta ng sigarilyo ay kailangang may

nakapaskil na ganito “Sale/Distribution to tor purchase by minors of tobacco

products is unlawful.”

Ayon din sa batas, lahat ng sigarilyong ibinebenta sa Pilipinas ay

kailangang may anunsiyong paalala o warning na nakasulat sa wikang

Filipino o Ingles.

Ang mga lalabag sa batas ay pagmumultahin ng mula Php 500

hanggang 400 000 at maaaring makulong ng mula 30 araw hanggang tatlong

taon.

178


LEVEL OF ASSESSMENT

Nu

mb

er

of

Item

s

Item

Pla

cem

en

t

Perc

en

tag

e

KN

OW

LE

DG

E

RE

ME

MB

ER

ING

UN

DE

RS

TA

ND

ING

AP

PLIC

AT

ION

EV

ALU

AT

ION

CR

EA

TIN

G

1. Naipapaliwanag ang

konsepto ng

gateway drugs

1

1

1

3

1-3

20%

2. Natutukoy ang

halimbawa ng mga

produktona may

sangkap na caffiene

2

2

4 & 9

14%

3. Natatalakay ang wastong paggamit ng caffeine, nicotine at alkohol

2

2

5-6

13%

4. Naipapaliwanag ang pangyayaring naaabuso ang paggamit ng caffeine, nicotine at alcohol

2

2

7-8

13%

5. Nailalarawan ang mga katangian ng caffeine at nicotine

2

2

10 & 12

13%

6. Nabibigay ang katangian ng alkohol

1

1 11 7%

7. Nasusuri ang paraan ng paggamit at pang-aabusong caffeine, tobako at alkoho lna may negatibong epekto sa isang

1 1 13 7%

IKATLONG PANAHUNANG PAGSUSULIT SA HEALTH 5


179

indibidwal, pamilya at pamayanan

8. PagpapahabangBuhay (pag-iwas, pagdedesisyon, pakikipagtalastasan, kagustuhan)

2 2 14-15 13%

KABUUAN 6 1 8 15 100%

180




THIRD PERIODIC TEST

HEALTH 5

Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot sa bawat katanungan. Isulat ang

titik ng tamang kasagutan sa inilaang guhit.

______1. Ano ang kemikal na nagsisilbing stimulant na nagpapasigla at

pinananatiling alerto ang pakiramdam kaya dahil dito

marami ang umiinom ng kape pagkagising sa umaga o kapag

inaantok ?

E. nicotine C. caffeine

F. alcohol D. kape

_______2. Alin sa mga ito ang hindi kabilang sa gateway drug?

A. nicotine C. iron

B. alcohol D. caffeine

______3. Ano ang kemikal na nagsisilbing stimulant, isang kemikal na

nagpapasigla at pinananatiling alerto ang pakiramdam na

karaniwang matatagpuan sa tabako?

A. nicotine C. caffeine

B. alcohol D. kape

______4. Alin sa mga sumusunod na produkto ang nagtataglay ng nicotine?

A. kape C. igarilyo

B. tsokolate D. Tsaa

______5. Hindi pinahihintulutan ni Aling Luisa na uminom ng kape ang

kanyang maliliit na anak, bakit kaya?

A. baka nerbiyosin ang mga ito.

B. sapagkat masama ito sa kalusugan

C. dahil makakasagabal ito sa kanilang paglaki

D. dahil mangingitim ang mga anak niya

181

_______6. Hikain ang pamilyang pinagmulan ni Joanna, alin sa mga

sumusunod ang dapat niyang iwasan?

A. pagkain ng matatamis na pagkain

B. pag-eehersisyo at paliligo

C. makalanghap ng usok ng sigarilyo

D. pag-inom ng mga gamot sa ubo at sipon

______7. Nagkaroon ng biglaang trapiko sa kalsada, sapagkat

nagkabungguan ang dalawang sasakyan na napag-alamang

parehong nakainom ng alak ang nagmamaneho nito. Alin ang angkop

na saloobin dito?

A. Ang sobrang pag-inom ng inuming may alcohol ay hindi mabuti ang

epekto.

B. Ang pag-inom ng inuming may alcohol ay nakabubuti sa

katawan ng tao.

C. Ang pag-inom ng inuming may alcohol ay nakakadagdag ng

lakas ng loob.

D. Ang pag-inom ng inuming may alcohol ay nakatutulong sa

trapiko.

______8. Si Aliyah ay mahilig uminom ng coke. Katwiran niya, hindi siya

nabubusog kapag hindi siya nakakainom nito. “Coke adds life,” iyan

ang madalas niyang sambitin. Walang pinipiling oras ang pag-inom

niya nito. Kalaunan, nakaranas siya ng mga matitinding pananakit ng

sikmura. Batay sa pagsusuri ng doctor, nagkaroon siya ng ulcer na

nauwi pa sa pagiging diabetic. Ano ang masasabi mo hinggil dito?

A. Kapag mahilig sa softdrinks humahaba ang buhay.

B. Nakatutulong ang coke upang madaling mabusog sa

pagkain.

C. May hindi mabuting epekto ang softdrinks sa kalusugan ng

tao.

D. Hindi masamang uminom ng maraming softdrinks sa

182

araw-araw.

______9. Alin sa mga sumusunod ang produkto na hindi nagtataglay ng ng

caffeine?

E. softdrinks C. tsokolate

F. tsaa D. Sigarilyo

______10. Isang ordinaryong factory worker si Arnold. Bago siya pumasok sa

trabaho at pag-uwi niya galing dito hindi maaari na hindi siya iinom

ng kape. Ano ang maaring maging negatibong epekto nito sa

kanyang kalusugan?

E. Magkakaroon ng magandang pangangatawan

F. Maaari itong maging dahilan ng mabilis na pagtibok ng

kanyang puso.

G. Lagi siya masigla.

H. Magiging matibay ang kanyang resistensiya..

______11. Ang mga sumusunod ay negatibong epekto ng gateway drugs. Alin

sa mga ito ang epekto ng alcohol?

A. Nagpapabagal ng proseso ng utak.

B. Nanginginig ang isang tao.

C. Bumibilis ang tibok ng puso.

D. Maaring magdulot ng chronic bronchitis at emphysema.

______12. Ang mga sumusunod ay negatibong epekto ng gateway drugs. Alin

sa mga ito ang epekto ng nicotine?

A. Hindi makatulog ng maayos.

B. Nanginginig ang isang tao.

C. Bumibilis ang tibok ng puso.

D. Maaring magdulot ng chronic bronchitis at emphysema.

______13. Mahilig manigarilyo si Sally. Halos walang tigil ang kanyang bibig

sa pagbuga ng usok ng sigarilyo. Di naglaon siya ay nakaramdam

ng pananakit ng dibdib at pagkahapo. Ano ang maaring maging

epekto nito sa kanyang Sally?

A. Magagawa niya lahat ng kanyang gawain sa oras.

B. Maapektuhan ang kanyang pang-araw-araw na gawain.

C. Magkakaroon siya ng maraming kaibigan.

183

D. Tataas ang kanyang tiwala s sarili.

______14. Alin sa mga sumusunod ang paraan upang makaiwas tayo sa

pag-abuso ng paggamit ng gateway drugs?

I. Laging tumambay sa kanto, kung saan maraming

kalalakihang nag-iinuman at naninigarilyo.

J. Pagkagising ni Lyka sa umaga siya ay nag-eehersisyo at

pagkatapos ay umiinom ng malamig na tubig sa halip na

kape .

K. Pag-inom ng kape tatlong beses isang araw.

L. Pagkakatapos kumain tsokolate ang kanyang laging

panghimagas.

______15. Ang mga sumusunod ay paraan upang makaiwas tayo sa

pag-abuso ng paggamit ng gateway drugs. Alin ang hindi kabilang

dito?

A. Laging tumambay sa kanto, kung saan maraming

kalalakihang nag-iinuman at naninigarilyo.

B. Pagkagising ni Lyka sa umaga siya ay nag-eehersisyo at

pagkatapos ay umiinom ng malamig na tubig sa halip na

kape .

C. Pagtulong sa gawaing bahay sa halip na gumala.

D. Paglalaro ng basketball kasama ang mga kaibigan.

184

YUNIT 4

First Aid

WRITERS:

Aquilina D. Bathan

Hendrex B. Dimatulac

Venus A. Miranda

Colita I. Patricio

Maricel S. Villanueva

GRAPHIC ARTISTS/ ILLUSTRATORS:

Jennifer B. Mercado

Ednelinda B. Robles

Ronnel G. Hernandez

Cherry Amor R. Laroza

Marie Grace E. Magsino

186

HEALTH 5


Ikaapat na Markahan


Pagkatuto

Bilang ng

Linggo

Dami ng Araw CODE

I. Mga Pisikal na Pinsala, kaligtasan at Pangunang Lunas o First Aid

1. Mapahaba ang

buhay

2. Mmalunasan at

maibsan ang

pananakit

3. Maiwasan

pisikal na pinsala


1.Naipapaliwanag ang katangian at layunin ng pangunang lunas o first aid

1

1

H5IS-IVa-34

2. Natatalakay

ang layunin ng

pangunang lunas

o first aid

2 1 H5IS-IVa-34

B. Panuntunan ng Pangunahing Lunas o First Aid

1. Matiyak ang

agarang

pagbibigay lunas

2. Maisagawa ang

“First Things First”

ng mga

magbibigay lunas

o First aider’s

3. Magsagawa ng

pangunahing

pagsisiyasat

3. Natatalakay

ang mga

pangunahing

kaalaman sa

pangunahing

lunas o first aid

3 1 H5IS-IVb-35

4. Magsagawa ng

agarang aksyon.

“First Things First”,

5. Humingi ng tulong

4 1 H5IS-IVb-35

187

C. Pangunahing Kaalaman sa Pangunahing Lunas o First Aid

1. Sugat 2. Balinguyngoy o Nosebleed

4. Naipapakita ang wastong paglalapat ng pangunahing lunas sa mga nangangailangan ng pangunang lunas

5-6 2 H5IS-IVc-j-37

3. Kagat ng mga Insekto 4. Kagat ng Hayop

7 1 H5IS-IVc-j-37

5. Pagkasunog at Paso 6. Pagkalason

8 1

7. Pagkahimatay 8. Pinsala sa laman at buto (Musculoskeletal injuries) - pilay o sprain - pananakit ng mga kalamnan o tisyu na nakaugnay sa mga muscle o strain - pulikat, bitig, kalibre, manhid o muscle cramps - paglinsad ng buto o dislocation - bali o fracture

9 1

188

Yunit 4

ARALIN 1: Katangian ng Pangunang Lunas

I. Layunin


Naipapakita ang pangunahing lunas at pamamaraan sa mga karaniwang

sugat at iba pa


Naipakikita ang wastong paraan ng paglulunas sa karaniwang sugat at iba

pa


1. Natatalakay ang katangian ng mga pangunang lunas

2. Naiisa-isa ang katangian ng mga pangunang lunas

3. Nasasabi ang kahalagahan ng pangunahing lunas at pamamaraan sa

mga karaniwang sugat at iba pa

Code: H5IS-IVa-34

II. Nilalaman

N. Paksang Aralin: Katangian at Layunin ng Pangunang Lunas


A. Sanggunian:



3. Mga Pahina sa Teksbuk: Pinagyamang MSEPK 5 Tungo sa Kaunlaran

ni Milagros V. Referente, EdD. Pp 310 - 313




C. Pagpapahalaga: Maging Alerto at Ligtas

189

IV. Pamamaraan:

A. Pagsisimula ng bagong aralin

Naranasan mo na bang masugatan? Sino ang unang tumulong sa

iyo? Ano ang ginawa niya?


Magpapakita ang guro ng mga larawan

- Ano ang ipinahihiwatig ng larawan?

- Paano ito nakakatulong sa isang tao?


Paglalahad

Magbibigay ang guro ng isang sitwasyon tungkol sa aralin

Halimbawa:

Masayang naglalaro sa kanilang bakuran ang

magkakaibigan na sina Rica, Rico, Marla at Marlo. Sa kanilang

paghahabulan ay nadapa si Rica at nasugatan ang tuhod niya.

Tinawag nila si Aling Rita. Pinahugasan nito ng malinis na tubig

gripo ang sugat ni Rica at pagkatapos ay nilagyan ng betadine.

Tama ba ang pinagawa ni Aling Rita? Bakit?


1. Ano ang ginagawa ng magkakaibigan sa bakuran?

2. Sino ang nasugatan?

https://tl.wikipedia.org/wiki/Talaksan:Illustration_of_cardiopulmonary_resuscitation.jpg

https://tl.wikipedia.org/wiki/Talaksan:Insulfation2.jpg

https://tl.wikipedia.org/wiki/Talaksan:Heimlich-manoeuver.jpg

190

3. Ano ang ginawa ng mga bata?

4. Ano ang tawag sa ipinagawa ni Aling Rita?

5. Ano ano pang pangunahing lunas ang pwedeng gawin sa sugat ni

Rica? Bakit?

E. Paglalapat ng aralin sa pang-araw-araw ng buhay



Pangkat I at II- I- DRAMA MO- Iakto ang ang pangyayaring naganap

sa magkakaibigan

Pangkat III at IV- I-GUHIT MO- Gumuhit ng senaryo na kung saan ay

magbibigay ng lunas ang isang taga Red Cross



1. Ano ang pangunang lunas?

2. Ano ang katangian ng pangunang lunas?

Karagdagang kaalaman mula sa guro: Tingnan sa Annex A

G. Paglinang ng Kabihasaan




hindi.

__________1. Ang pangunang lunas ay ibinibigay sa mga taong nais

maisalba ang buhay.

__________2. Hayaan na lang na magdugo ang sugat sa paa hanggang

sa ito ay maampat.

__________3. Kumuha ng dahon ng bayabas at ipaamoy ito sa nahihilo.

191

__________4. Lagyan ng yelo ang bahaging nasugatan upang maampat

ang pagdurugo.

__________5. Matamang makinig sa sinasabai o babala upang maiwasan

ang disgrasya

IV. Karagdagang gawain para sa takdang aralin

Magtala ng iba pang katangian ng pangunang lunas na hindi nabanggit sa

klase.

ANNEX A


Ang paunang tulong-panlunas (ingles: first aid) ay ang pagbibigay ng

pangunahing magagawang tulong, kalinga, at pangangalaga sa mga taong napinsala

ng sakuna o karamdaman. Isinasagawa ito ng isang taong pangkaraniwan hanggang

sa panahong maaari nang ibigay ang mas dalubhasang tulong pang-sagip buhay ng

mga manggagamot. Kinasasangkapan ang kasanayang ito ng mga payak, ngunit

nakapagliligtas, na kasanayang may kaugnayan sa panggagamot. Maaaring

makatamo ng pagsasanay ang isang pangkaraniwang tao upang maisagawa ang

pagbibigay ng tulong na ito, kahit man hindi ginagamitan ng mga natatanging

aparatong panggagamot. Maaari ring ibigay ang tulong na ito sa mga hayop, ngunit

ang artikulong ito ay tumutukoy lamang para sa magagawang paunang-tulong na

pantao.

https://tl.wikipedia.org/wiki/Tao

https://tl.wikipedia.org/wiki/Sakuna

https://tl.wikipedia.org/wiki/Karamdaman


https://tl.wikipedia.org/wiki/Panggagamot

https://tl.wikipedia.org/wiki/Hayop

192

ARALIN 2: Layunin ng Pangunang Lunas

I. Layunin


Naipapakita ang pangunahing lunas at pamamaraan sa mga karaniwang

sugat at iba pa


Naipakikita ang wastong paraan ng paglulunas sa karaniwang sugat at iba

pa


1. Naipaliliwanag ang layunin ng mga pangunang lunas

2. Naiisa-isa ang layunin ng mga pangunang lunas.

3. Nasasabi ang kahalagahan ng pangunahing lunas at pamamaraan sa


Code: H5IS-IVa-34

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Layunin ng Pangunang Lunas

B. Sanggunian:



Mga Pahina sa Teksbuk: Pinagyamang MSEPK 5 Tungo sa

Kaunlaran ni Milagros V. Referente, EdD. Pp 310 - 313

C. Pagpapahalaga: Maging Alerto at Ligtas

III. Pamamaraan:

A. Balik-aral sa nakaraang aralin

Bakit kailangang bigyan ng pangunang lunas ang isang taong

nasaktan?


193

Magpapanood ng isang video clip ang guro gamit ang LED

TV ang “Pangunang Lunas Sakaling Maputukan”

https://www.youtube.com/results?search_query=pangunang+lunas+sa

kaling+maputukan

- Bakit ginagawa ang pantulong lunas?

- Ano ang kahalagahan nito sa pang-araw-araw na

pamumuhay?


Paglalahad

Magbibigay ang guro ng isang sitwasyon ukol sa aralin

Halimbawa:

Nakita mong nahulog sa puno ng santol si Carlo. Humingi

ka ng tulong sa inyong guro si Gng. Patricio na kapitbahay nyo.

Agad na pumunta ang guro at tiningnan ang kalagayan ni Carlo.

Nagpakuha si Gng Patricio ng isang higaan at doon binuhat si

Carlo.


1. Ano ang nangyari kay Carlo?

2. Sino ang hiningan ng tulong?

3. Tama ba ang ipinagawa ni Gng. Patricio? Bakit?

4. Ano ano ang layunin ng pangunang lunas?

E. Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan



Pangkat I at II- I- DRAMA MO- Bumuo ng isang maikling skit na

nagpapakita ng tamang gawain kapag my nasaktan.

https://www.youtube.com/results?search_query=pangunang+lunas+sakaling+maputukan

https://www.youtube.com/results?search_query=pangunang+lunas+sakaling+maputukan

194

Pangkat III at IV- I-GUHIT MO- Gumuhit ng senaryo na kung saan ay

magbibigay ng lunas ang isang taga Red Cross


G. Paglalapat ng aralin sa pang-araw-araw na buhay

Reflective Approach

Kumuha ng kapareha. Pag-usapan ang sumusunod na sitwasyon.

Naglalaro ang pangkat perlas ng tumbang preso. Aksidenteng

tinamaan ng lata sa noo c Jonas. Saan siya dapat dalhin ng mga kaklase

niya? Sino ang dapat nilang lapitan at bakit?

H. Paglalahat ng Aralin

Ano ano ang mga layunin ng pangunahing lunas?

I. Pagtataya ng Aralin




hindi.

__________1. Ang pangunang lunas ay ibinibigay sa mga taong nais

maisalba ang buhay.

__________2. Hayaan na lang na magdugo ang sugat sa paa hanggang

sa ito ay maampat.

__________3. Kumuha ng dahon ng bayabas at ipaamoy ito sa nahihilo.

__________4. Lagyan ng yelo ang bahaging nasugatan upang maampat

ang pagdurugo.

195

__________5. Matamang makinig sa sinasabai o babala upang maiwasan

ang disgrasya

IV. Karagdagang gawain para sa takdang aralin at remediation

Magtala ng iba pang katangian ng pangunang lunas na hindi nabanggit

sa klase.

196

ANNEX A


Ang paunang tulong-panlunas (ingles: first aid) ay ang pagbibigay ng

pangunahing magagawang tulong, kalinga, at pangangalaga sa mga taong napinsala

ng sakuna o karamdaman. Isinasagawa ito ng isang taong pangkaraniwan hanggang

sa panahong maaari nang ibigay ang mas dalubhasang tulong pang-sagip buhay ng

mga manggagamot. Kinasasangkapan ang kasanayang ito ng mga payak, ngunit

nakapagliligtas, na kasanayang may kaugnayan sa panggagamot. Maaaring

makatamo ng pagsasanay ang isang pangkaraniwang tao upang maisagawa ang

pagbibigay ng tulong na ito, kahit man hindi ginagamitan ng mga natatanging

aparatong panggagamot. Maaari ring ibigay ang tulong na ito sa mga hayop, ngunit

ang artikulong ito ay tumutukoy lamang para sa magagawang paunang-tulong na

pantao.

Mga Layunin ng Pangunang Lunas

Ang 3 pangunahing mga layunin ng paunang tulong-panlunas, na mas kilala bilang 3

P (tatlong P) ang mga sumusunod:[1]

Pagpapanatili ng buhay (Ingles: Preserve life)

Pag-iwas mula sa pagkakaroon ng mga dagdag na pinsala o pag-iwas sa

paglala ng kapinsalaan o karamdaman (Ingles: Prevent further injury or

illness)

Pagtataguyod sa paggaling (Ingles: Promote recovery)

Bilang karagdan, may ilang mga tagapagsanay na nagtuturo ng ika-apat na "P" - ang

Pag-iingat ng sarili, Protektahan ang sarili, o Pagpapananggalang ng sarili

(Ingles: Protect yourself), bagaman sinasabi ng iba na kasaklaw at nakasukob na ito

sa ilalim ng ikalawang "P" na Pag-iwas mula sa mga karagdagang pinsala para sa

kapakanan ng sarili, ng biktima o pasyente, at ng iba pang tao. Kapag maingat ang


https://tl.wikipedia.org/wiki/Sakuna

https://tl.wikipedia.org/wiki/Karamdaman


https://tl.wikipedia.org/wiki/Panggagamot

https://tl.wikipedia.org/wiki/Hayop

https://tl.wikipedia.org/wiki/Paunang_tulong-panlunas#cite_note-EFA-1

197

sarili - ang tagasagip o tagapagligtas - ay may kakayahan itong pangalagaan at

magligtas pa ng ibang tao

https://tl.wikipedia.org/wiki/Paunang_tulong-panlunas

https://tl.wikipedia.org/wiki/Paunang_tulong-panlunas

198

Aralin 3 : Mga Panuntunan sa Pagbibigay ng Paunang

Lunas

I. Layunin


Naipakikita ang mga pangunahing lunas at pamamaraan sa mga

karaniwang sugat at iba pa


Naipapakita ang wastong paraan ng pagbibigay sa mga karaniwang sugat at

iba pa


1. Natatalakay ang mga panuntunan sa pagbibigay ng paunang

lunas

2. Naipapahayag ang mga dapat gawin sa pagbibigay ng mga

pangunang lunas

3. Napahahalagahan ang pagkakaroon ng kaalaman sa pagbibigay ng

pangunang lunas

Code: H5IS-IV-b-35

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Mga Panuntunan sa Pagbibigay ng Paunang Lunas

B. Sanggunian: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran 5

C. Mga Pahina sa Teksbuk: 314 - 321



F. Pagpapahalaga: Pag-iingat sa sarili

III. Pamamaraan


199

Ano ano ang layunin ng pangunahing lunas?


Ano anong bagay ang mga nasa larawan?

Ano ang tawag natin sa mga ito?

Saan natin ginagamit ang first aid kit?



Pangkatang gawain. Bumuo ng apat na pangkat at alamin ang mga

paunang lunas sa mga sumusunod na sitwasyon.


1. Ano anong sitwasyon ang inyong nakita?

2. Anong dapat isaalang alang ng first aider bago magbigay ng

pangunang lunas?

3. Paano kaya sila tinulungan ng mga taong nakakita sa kanila?

4. Kung sakalit walang mga taong tumulong sa kanila, ano kaya

ang posibleng mangyari?


Reflective Approach

200

Panuto: Lagyan ng masayang mukha kung ito ay

nagpapakita ng tamang dapat gawin sa pagbibigay ng

paunang lunas at malungkot na mukha kung hindi.

___1. ___ 2. ___ 3.

F. Paglalapat ng Aralin sa Pang araw - araw na Buhay

Panuto: Punan ang mga kahon ng kahalagahan ng pagkakaroon

ng kaalaman sa pagbibigay ng pangunang lunas.


Buuin ang talata

Ang mga panuntunan sa pagbibigay ng pangunang

lunas________________________________________

_____________________________________________

Kahalagahan ng

pagkakaroon ng

kaalaman sa

pagbibigay ng

Pangunang Lunas

201



Panuto: Basahin ang mga sumusunod na pangungusap. Isulat ang tama

kung ito ay nagpapakita ng tamang panuntunan sa pagbibigay ng

paunang lunas.

___ 1. Kumilos nang mabilis, wasto, at tiyak. Unahin ang dapat

unahin.

___ 2. Humingi ng tulong sa mga pagkakataong hindi alam o

hindi tiyak ang gagawing pangunang lunas.

___ 3. Iwasan ang mga hindi ligtas na lugar o sitwasyon

___ 4. Tiyaking ligtas ang biktima at first aider bago gawin ang

pangunang lunas.

___ 5. Huwag mag panic, manatiling mahinahon para sa

ikabubuti ng pasyente o biktima.


Gumawa ng dalawang talata na may apat na pangungusap sa temang “

Maging Alerto sa Pinsala, Pangunang Lunas Ihanda”

202

Aralin 4 : Mga Panuntunan sa Pagbibigay ng Paunang

Lunas

I. Layunin


Naipakikita ang mga pangunahing lunas at pamamaraan sa mga karaniwang

sugat at iba pa


Naipapakita ang wastong paraan ng paglulunas sa mga karaniwang sugat at

iba pa


1. Natatalakay ang mga panuntunan sa pagbibigay ng paunang

lunas

2. Natutukoy ang mga dapat gawin sa pagbibigay ng mga

pangunang lunas

3. Naisasagawa ang mga dapat gawin sa pagbibigay ng mga

paunang lunas

Code: H5IS-IV-b-35

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Mga Panuntunan sa Pagbibigay ng Paunang Lunas

B. Sanggunian: https://www.youtube.com/watch?v=_-vIqeLn3BA




F. Pagpapahalaga: Pagtulong sa kapwa

III. Pamamaraan


Ano ang kahalagahan ng pagtiyak ng kaligtasan ng first aider bago

magbigay ng pangunang lunas?


https://www.youtube.com/watch?v=_-vIqeLn3BA

203

1. Tungkol saan ang larawan?

2. Anong uri ng aksidente ito?

3. May tao bang tumulong sa kanya?


Mga bata ating panoorin ang isang video presentation tungkol sa

isang aksidente

https://www.youtube.com/watch?v=4bO_FLl4F1Q


1. Tungkol saan ang napanood ninyong video clip?

2. Anong uri ito ng aksidente?

3. May mga taong tumulong ba sa kanya?

4. Ano anong tulong ang ginawa ng mga tao?

5. Kung kayo ang nasa lugar ng pangyayari ang una ninyong dapat

isaalang alang ay ano?


Reflective Approach

Laro: Fact or Bluff.

1. Sasailalim sa mga pagsasanay ang mga taong nagbibigay

pangunang lunas.

2. Ang paunang tulong panlunas ay ibinibigay sa mga taong

nais maisalba ang buhay.

3. Dapat lang na unahin munang suriin at subuking lutasin ang

mga suliraning may kaugnayan sa daanan ng hangin (bibig at

ilong) ng pasyente.

4. Ang unang layunin ng pagbibigay ng pangunang lunas ay

upang maisalba ang buhay ng tao.

https://www.youtube.com/watch?v=4bO_FLl4F1Q

204

5. Ang pangunang lunas ay maaari ding ibigay sa mga hayop.

F. Paglalapat ng Aralin sa Pang araw-araw na Buhay

Reflective Approach

SALAMIN SALAMIN

1. Humanap ng kapareha

2. Magpalitan ng kaalaman sa mga gawain sa pagbibigay ng

paunang lunas


Ano ano ang mga panuntunan sa pagbibigay ng paunang lunas?


Reflective Approach

Panuto: Basahin mabuti ang bawat bilang. Lagyan ng Tama kung

ang pangungusap ay nagpapahayag ng wastong

kaalaman sa pagbibigay ng mga paunang lunas at Mali

naman kung hindi.

___ 1. Kapag mayroong nawalan ng malay siguraduhing bukas ang

daanan ng hangin.

___ 2. Kung nagdurugo ang mukha, diinan ang harap ng tainga.

___ 3.Kung may hinihinalang nabaling buto, lagyan ito ng

balangkat.

___ 4. Kapag nakagat ng insekto ay alisin ang pasyente kung saan

ito nakagat.

___ 5. Kapag nagdurugo ang ilong ay paupuin ang pasyente ng

tuwid at idikit ang likod sa sandalan ng upuan.


Magsaliksik ng mga ahensya ang dapat hingan ng tulong sa oras ng

aksidente.

205

ANNEX A


PAG-USAPAN NATIN:

Ang Pangunang Lunas ay may mahalagang papel na ginagampanan upang

makapagligtas ng buhay sa oras ng isang sakuna. Mga ordinaryong sakuna na gaya

ng pagkakagat ng aso, biglang pagsakit ng ulo, pagsusuka o paglabnaw ng

dumi.Anumang uri ng pag-iingat ang ating gawin o pag-iwas sa disgrasya ay patuloy

na nangyayari pa rin ang isang aksidente.

Mahalagang maging alerto at handa sa pagdating ng anupamang uri ng sakuna.

Kinakailangang bigyan ang biktima ng first aid upang matiyak ang kanyang kaligtasan

at upang hindi maging malubha ang kanyang kundisyon. Kapag nalapatan na ang

biktima ng pangunahing lunas ay maaari na siyang dalhin sa pagamutan kung

mayroon pang pangangailangan.

Karaniwang Pinsala Pangunang Lunas

A. Sugat 1. Hugasan ang mga kamay na nasugatan ng malinis

na tubig at sabon

2. Pagpapatigil sa pagdurugo gamit ang malinis

na tela o bulak

3. Linising mabuti ang sugat, mas mainam na

patagalin ang sabon sa loob ng sugat

4. Lagyan ng gamot o antibiotic

5. Takpan ang sugat ng bandage

6. Palagiang palitan ang mga bandage ng

sugat isang beses sa isang araw

7. Kung malalim ang sugat nangangailangan

itong tahini sa malapit na health center o

ospital

B. Pagdurugo ng 1. Umupo ng tuwid at idikit ang iyong likod sa

206

Ilong sandalan ng upuan

2. I masahe ang ilong ng pasyente at huminga

sa bibig habang ito ay isinasagawa

3. Iwasan ang pagsinga at huwag yumuko

4. Sa patuloy na pagdurugo gumamit nan g

nasal sprayer at sumangguni sa doktor

A. Kagat ng

Insekto

1. Alisin sa lugar ang pasyente kung saan ito

nakagat

2. Hugasan ang bahaging nakagat ng insekto

3. Maglapat ng cool compress o kaya ay isang

tela na may malamig na tubig o puno ng yelo

4. Ilapat ang isang cream, gel o lotion sa

bahaging nakagat upang maiwasan ang

pangangati. Kung wala ka sa bahay nito ay

maaari ka ding gumamit ng baking soda

5. Kung tuluyang lumala ito , dalhin sa

pinakamalapit ng health center o ospital

B. Pagkahimatay 1. Kung sa iyo ito mangyari , humiga o umupo

upang dagliang mawala ang panlalabo at

pagkahilo

2. Umupo at ilagay ang iyong ulo sa pagitan ng

iyong mga tuhod

3. Kung manyari naman ito sa ibang tao, itaas

ang mga binti ng mas mataas kaysa sa ulo,

paluwagin ang sinturon o collar ng damit ng

pasyente

207

4. Buhatin ang pasyenteng nahimatay ng

dahan dahan lamang

5. Maaari ding gumamit ng gamut na ammonia

na ipinaaamoy sa pasyente

C. Bali 1. Ipahinga ang bahagi ng katawan na ma bali

2. Lapatan ng yelo ang bahaging may bali 15 –

20 minuto upang maiwasan ang pamamaga

3. Balutan ng bandage ang bahaging may bali,

siguraduhing mahigpit ang pagkakati ng

bandage

4. Dalhin sa pinakamalapit na health center o

ospital kung kinakailangan

208

ARALIN 5. Pangunahing Panuntunan para sa Biglaang

Pangangailangan ng Lunas

I. Layunin


Naipapakita ang mga pangunahing lunas at pamamaraan sa mga



Naipapakita wastong paraan ng paglulunas sa mga karaniwang

sugat at iba pa


1. Naiisa-isa ang mga panuntunan sa paglalapat pangunahing

lunas

2. Natatalakay ang mga panuntunan sa paglalapat pangunahing

lunas

3. Naipapahayag ang kahalagahan ng kaalaman sa paglalapat

ng pangunahing lunas

CODE:H5IS-IVc-314-316

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pangunahing Panuntunan para sa Biglaang

Pangangailangan ng Lunas

B. Sanggunian: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran 5 nina


Kagamitan: DLP, LED TV, activity sheet

C. Pagpapahalaga: Pagiging maingat sa lahat ng oras at gawain

209

III. Pamamaraan:

A. Balik-aral

Ano ano ang katangian ng first aid?

Bakit kailangan nating matutunan ang paraang ito?

B. Paghahabi ng layunin ng aralin

Pagganyak

a. Sino sa inyo ang nakaranas na aksidente?

b. Ano ang iyong ginawa?

c. Maaring magbahagi ng sariling karanasan at

karanasan ng mga mag-aaral.

C. Pag-uugnay ng Halimbawa sa Bagong Aralin

Suriin at pag-aralan natin ang mga sumusunod na larawan.


1. Ano ang nangyari sa mga larawan?

2. Ano ang dapat nating gawin sa mga pangyayaring ito?

210

3. Paano tinugunan ang pangangailangan ng naaksidente sa

unang larawan?

4. Bakit kailangan humungi agad tayo ng tulong sa ibang?

5. Ano ang kahalagahan ng agarang pag-aayos ng mga

kagamitan pangmedikal?

6. Bakit kailangang siyasatin ang pinagyarihan ng aksidente?

E. Paglinang ng Kabihasaan


Panuto: Ihanda ang mga gawaing nakaatas sa inyong pangkat para sa

paghahanda sa gallery walk.

Pangkat I- Gumuhit ng larawan tungkol sa mga taong maaaring hingan

ng tulong kapag nakaranas ng aksidente.

Pangkat II- Iarte sa paraang pantomina ang pagsisiyasat sa aksidente.

Pangkat III- Bumuo ng jingle tungkol sa mga kagamitang medical na

kinakailangan kapag humaharap sa biglaang paglulunas.

Pangkat IV- Bumuo ng “To Do List” para sa wastong pagsisiyasat sa

lugar na pinangyarihan ng aksidente.


Ano ano mga pangunahing gawain sa pangunahing panuntunan

para sa biglaang pangangailangan ng lunas?

G. Pagtataya sa Aralin

Reflective Approach

Panuto: Buuin ang diwa ng pangungusap.

211


7. Ano ano ang mga pangnahing tuntunin sa biglaang nangangailangan

ng lunas?

8. Ano ang karaniwang akseidente na nangyayari sa ating pangaraw-

araw na pamumuhay?

Maililigtas ko ang aking kapwa na nangangailangan biglaang lunas sa

pamamagitan ng:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

____________________

Ito ay mahalaga sapagkat_____________________________________.

212

ANNEX A

MGA PANUNTUNANG DAPAT ISAGAWA SA ORAS NG BIGLAANG PANGANGAILANGAN 0

EMERGENCY ACTION PRINCIPLES

1. HUMINGI AGAD NG TULONG SA IBA. Humingi ng tulong sa iba upang makatawag

agad ng ambulansya para sa mga biktimang may malalang kondisyon. Maari ding

humingi ng pag-alalay mula sa iba kung kinakailangan.

2. SIYASATIN ANG PINANGYARIHAN NG AKSIDENTE. Unang-una ay isipin muna ang

pansariling kaligtasan. Mainam na magmasid muna sa paligid kung ito ba ay ligtas

bago magsagawa ng paunang lunas. Maaaring ilipat sa ibang puwesto o lugar ang

biktima ngunit dapat na siguruhin na ang biktima ay hindi magtatamo ng iba pang

pinsala sa katawan kung ililipat ng pwesto o lugar.

3. IHANDA ANG MGA KAGAMITANG PANG-MEDIKAL. Upang mas mapadali ang

pagbibigay ng paunang lunas, makabubuting ihanda ang mga kagamitang pang-

medikal tulad ng bandaging tools, mga gamot, stretcher at iba pa, para sa natamong

pinsala ng biktima. Kung walang makitang mga kagamitan ay maaaring gumawa ng

mga pansamantalang kagamitan tulad ng bandage na gawa sa malinis na damit o

katsa, stretcher na gawa sa dalawang kahoy o kawayan (dapat mas mahaba sa

biktima ng isang metro) at mga kamiseta.

4. ISAGAWA ANG PAGSISIYASAT SA BIKTIMA. Kung may mala yang biktima, maari siyang

tanungin upang malaman ang ilang mahahalagang detalye sa kanya tulad ng kanyang

pangalan, tirahan, edad at kung sino ang kanyang kapamilya o kamag-anak na

maaaring tawagan. Kung wala naming mala yang biktima, tingnang mabuti ang

mahahalagang palatandaan ng pagkabuhay ng tao tulad temperature ng katawan,

tibok ng puso o pintig ng mga pulso at paghinga. Upang malaman na humihinga ang

biktima, tingnan ang dibdib kung ito ay gumagalaw. Idaiti ang taynga sa dibdib nito

upang mapakinggan at mapakiramdaman.

213

ARALIN 6: Pangunang Lunas sa mga Karaniwang Sugat at

Balinguyngoy o Pagdurugo ng Ilong

I. Layunin


Naipapakita ang mga pangunahing lunas at pamamaraan sa



Naipapakita ang wastong paraan ng paglulunas sa mga



1. Naiisa-isa ang mga pangunahing lunas sa mga karaniwang

sugat at balinguyngoy o pagdurugo ng ilong.

2. Naipapakita ang wastong paraan upang mabigyang lunas

ang mga karaniwang sugat at balinguyngoy o pagdurugo ng

ilong.

3. Naipapahayag ang kahalagahan ng pagkakaraoon ng

kaalaman sa wastong paglulunas sa mga karaniwang sugat

at balinguyngoy o pagdurugo ng ilong

Code: H5IS-IV-c-j-36

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pangunang Lunas sa mga Karaniwang Sugat at

Balinguyngoy o Pagdurugo ng Ilong.

B. Sanggunian



C. Mga Pahina sa Teksbuk: Pinagyamang MSEPK Tungo sa

Kaunlaran pahina 314-315


214

E. Iba pang Kagamitang Panturo: DLP, LED TV, Activity sheet,

construction paper, masking tape, marker, manila paper, Annex

F. Pagpapahalaga: Pagtulong sa indibidwal sa pamamagitan ng

paglalapat ng pangunang lunas.

III. Pamamaraan:


Ano ano ang mga dapat tandaan sa pagbibigay ng lunas?


Masdan at suriin ang mga larawan.

Nakaranas ka na bang masugatan? Nakaranas ka na bang

gamutin ang iyong sarili kapag ikaw ay nasusugatan? Paano mo ito

isinagawa?

215

Kapag ang isang tao ay binabalinguyngoy, ano ang kalimitang

unang ginagawa? Ano ang nararapat gawin upang madaling maampat

ang pagdurugo?


Babasahin ng guro ang mga sitwasyon at sasagutin ng mga

mag-aaral ang tanong batay dito.

1. Masayang naglalaro ang mga mag-aaral sa Baitang V. Hindi

sinasadya nasagi ng isang batang lalaki ang isang batang

babae at ito ay natumba at nasugatan sa tuhod. Ano ang

dapat nating gawin upang matulungan siya?

2. Habang naglalakad si Andrea pauwi sa kanilang tahanan,

biglang dumugo ang kanyang ilong. Ano ang maaari nating

gawin upang maagapan ang pagdurugo ng kanyang ilong?


Bagong Kasanayan

Tatalakayin ng guro ang tamang pangunang lunas na dapat

ilapat sa indibidwal na nagkaroon ng karaniwang sugat o

gasgas at balinguyngoy o pagdurugo ng ilong.



Pagsusunod-sunurin ang mga dapat isagawa sa pangunang lunas.

Gasgas o Karaniwang Sugat

_______Patuyuin ang sugat.

_______Hugasan ang sugat o gasgas ng malinis na tubig at

sabon upang maalis ang mikrobyo.

_______Lagyan ng benda.

_______Kapag hindi tumigil ang pagdurugo, humingi ng

216

tulong sa doktor.

Balinguyngoy o Pagdurugo ng Ilong

_______Bahagyang pisilin ng mga daliri ang bahagi ng ilong

patungo sa mukha.

_______Kapag hindi huminto ang pagdurugo ng ilong

humingi ng medical na tulong.

_______Umupo nang bahagyang nakayuko at tiyaking mas

mataas ang ilong kaysa puso.



Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat ayon sa ninanais na pangkat.

Pangkat I at 2: Bumuo ng skit na nagpapakita ng tamang paraan ng

pagsasagawa ng pangunang lunas sa indibidwal na nasugatan o

nagasgasan.

Pangkat 3 at 4: Bumuo ng skit na nagpapakita ng tamang paraan ng

pagsasagawa ng pangunang lunas sa indibidwal na nagkaroon ng

balinguyngoy o pagdurugo ng ilong

A. Paglalahad ng Bawat Pangkat


1. Ano ano ang mga hakbang sa tamang para

paglalapat ng lunas sa mga nasusugatan at

binabalinguyngoy?

2. Karagdagang kaalaman para sa guro: Tingnan sa Annex A



217

Bumuo ng grupo na may tatlong miyembro at isagawa ang tamang

pamamaraan ng paglalapat ng pangunang lunas na tinalakay.

BATAYAN PUNTOS

Lahat ng ideya at kaalaman sa tamang

pamamaraan ng paglalapat ng lunas ay

naisagawa

5

Makabuluhan ang naisagawang pamamaraan

ng paglalapat ng lunas subalit may ilang kulang 4

May naisagawang pamamaraan ng paglalapat

ng lunas subalit kulang 3

Marami-rami ang naisagawang pamamaraan

ng paglalapat ng lunas 2

Maraming maraming pamamaraan ng

paglalapat ng lunas ang wala 1


Gumawa ng collage ng mga larawan na nagpapakita ng tamang paraan ng

pagsasagawa ng pangunang lunas sa karaniwang gasgas at balinguyngoy.

218

ANNEX A



NARITO ANG ILAN SA MGA PANGUNANG LUNAS PARA SA MGA

KARANIWANG SUGAT AT GASGAS

A. 1. Hugasan ang sugat o gasgas, ng sabon at malinis na tubig upang

maalis ang mga mikrobyo.

2. Patuyuin ang sugat at lagyan ng benda.

3. Kung ang pagdurugo ay hindi maampat, humingi ng tulong sa doktor.

B. Maaari ring gamutin ang mga sugat sa pamamagitan ng halaman tulad ng saging

at mayana.

1. SAGING

1.1 Dikdikin ang dahon ng saging hanggang lumambot at lumabas ang

katas nito.

1.2 Patakan ang sugat ng katas, madiing ilapat ang dinikdik na dahon

ng saging, at lagyan ng benda.

1.3 Kung ang pagdurugo ay patuloy sa loob ng 15 minuto, dalhin na

ang pasyente sa pagamutan.

2. MAYANA

2.1 Kumuha ng dahon ng mayana, hugasan at pakatasin ito.

2.2 Patakan ng katas ang sugat at itapal ang dahong kinatas.

2.3 Lagyan ito ng benda ngunit huwag masyadong higpitan upang

maging malaya ang sirkulasyon ng dugo.

NARITO ANG ILAN SA MGA PANGUNANG LUNAS PARA SA BALINGUYNGOY

O PAGDURUGO NG ILONG

Ang balinguyngoy o pagdurugo ng ilong ay kondisyon kung saan nawawala

ang dugo mula sa tissue lining ng ilong.

1. Upang maampat ang pagdurugo, umupo nang bahagyang

219

nakayuko at tiyaking mas mataas ang ilong kaysa puso.

2. Bahagyang pisilin ng mga daliri ang bahagi ng ilong na patungo sa

mukha. Gawin ito ng hindi bababa sa limang minute.

3. Kapag hindi huminto ang pagdurugo ng ilong, makabubuting

sumangguni na sa doktor.

220

ARALIN 7. Pangunahing Lunas sa Kagat ng Hayop at Insekto

I. Layunin


Naipapakita ang mga pangunahing lunas at pamamaraan sa



Naipapakita wastong paraan ng pagbibigay lunas sa mga



1. Naiisa-isa ang mga pangunahing lunas para sa mga nakakagat

ng mga hayop at insekto.

2. Naipapakita ang wastong paraan upang mabigyang lunas ang

mga nakagat ng hayop at insekto.

3. Naipapahayag ang kahalagahan ng kaalaman sa wastong

paglulunas sa mga indibidwal na nakaranas ng pagkakagat.

CODE: H5IS-IVc-314-316

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pangunahing Lunas sa mga Nakagat ng Hayop

at Insekto

B. Sanggunian: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran 5 pp.

314-316 nina Milagros V. Referente, EdD

Kagamitan: DLP, LED TV, larawan ng batang nakagat ng ahas

at batang nakagat ng bubuyog, activity sheet

C. Pagpapahalaga: Ang bawat batang nakakaranas sa edad na

221

puberty ay inaasahang magkaroon ng kaalaman sa lahat ng

uri ng gateway drugs.

III. Pamamaraan:

A. Balik-aral sa nakaraang aralin

Ano ano ang mga paraan upang malunasan natin ang mga sugat at

pagdugo ng ilong?

B. Paghahabi ng Layunin

Pagganyak

Pag-aralan ang dalawang larawan.

a. Ano ang nangyari sa bata sa unang larawan? sa ikalawang

larawan?

b. Sino sa inyo ang nakaranas na ng ganitong sitwasyon?

c. Ano ang iyong ginawa?

K. Pag-uugnay ng mga halimbawa sa bagong aralin

Panoorin nang mabuti ang mga pamamaraan upang malunasan

ang kagat ng mga hayop at mga insekto.

First Aid for Insect Bites (https://www.youtube.com/watch?v=brmaBdbMxdA)

First Aid for animal Bites

(https://www.youtube.com/results?search_query=first+aid+for+animal+bites)

https://www.youtube.com/results?search_query=first+aid+for+animal+bites

222


1. Ano ano ang mga karaniwang mga aksidente ang

tinalakay sa mga video na inyong pinanood?

2. Bakit kailangang lunasan kaagaad ang mga taong

nakakagat ng aso? ahas?

3. Paano masasabi na nasa delikado nang kalagayan

ang pasyente?

4. Ano ano ang dapat nating gawing panlunas upangn

maiwasan ito?

5. Paano naman natin malalaman na nakagat ng insekto

ang isang indibidwal?

6. Ano ano ang mga pangunahing lunas para dito?

E. Paglalahad ng bagong kasanayan




I-draw - Gumuhit ng mga paraan upang madaling

malunasan ang nakagat ng hayop.

I-sing - Bumuo ng awitin na nagpapahayag ng

kahalagahan ng kaalaman ng pangunang

lunas sa nakagat ng hayop at insekto.

I-write- Bumuo ng limang “DO’s” o paraan upang

madaling malunasan ang mga nakagat ng

insekto.

I-act- Bumuo ng maikling komersyal na

nagpapakita ng paunang lunas sa nakagat

ng hayop at nakagat ng insekto.

223

F. Paglinang sa kabihasaan

Panuto: Isulat ang tama kung wasto ang ipinapahayag sa

pangungusap at kung mali isulat sa tapat nito ang

karapat dapat na lunas.

PANGUNAHING LUNAS KARAPAT DAPAT NA HUSGA

1. Alisin ang stingers kapag

nakagat ng bubuyog.

2. Lagyan ng hot compress ang

balat ng mga indibiduwal na

nakagat ng alakdan.

3. Hayaang nakatayo ang

pasyenteng nakakagat ng

hayop.

4. Gumamit ng extractor para

mabawasan ang kamandag ng

nakagat ng ahas.

5. Magtungo agad sa doktor

matapos mabigyan ng

pangunangn lunas ang

natuklaw ng ahas.

H. Paglalahat ng aralin

Paano natin lulunasan ang kagat ng mga hayop?

224

Paano naman natin lulunasan ang kagat ng insekto?

IV. Takdang Aralin

1. Paano natin bibigyan ng pangunang lunas ang mga

pasyenteng nakagat ng a. hayop? b. insekto?

2. Ano ang kadalasan mong ginagawa kapag ikaw ay

napapaso?

225

ARALIN 8. Pangunahing Lunas Pagkapaso o Pagkasunog at

Pagkalason

I. Layunin





Naipapakita wastong paraan ng paglulunas sa mga karaniwang sugat at

iba pa


1. Naiisa-isa ang mga pangunahing lunas ang pagkapaso o

pagkasunog at pagkalason


ang pagkapaso o pagkasunog at pagkalason


paglulunas sa mga indibidwal na nakaranas ng pagkapaso,

pagkasunog at pagkalason

CODE:H5IS-IVc-314-316

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pangunahing Lunas Pagkapaso o Pagkasunog

at Pagkalason

B. Sanggunian: Pinagyamang MSEPK Tungo sa Kaunlaran 5 pp.

300-303 nina Milagros V. Referente, EdD

Kagamitan: DLP, LED TV, activity sheet

C. Pagpapahalaga: Mahalagang matutunan ng bawat indibidwal

226

ang pangunahing lunas sa mga napapaso, nasusunog at pati na

rin sa mga nakkaranas ng food poisoning o pagkalason

III. Pamamaraan:

A. Balik sa nakaraang aralin

Ano ano ang iyong gagawin kapag ikaw ay nakagat ng insekto o ng

mga aso o kahit anong hayop?

B. Paghahabi ng layunin

5. Pagganyak

a. Ano ang kauna-unahan ninyong ginagawa bago mo kainin ang

isang pagkain?

b. Bakit mo ito ginagawa?

c. Paano naman kung ikaw ay napaso?

d. Paano mo ito nilulunasan?

C. Pag-uugnay ng halimbawa sa bagong aralin

Panoorin nating mabuti ang mga paraan upang madaling

lunasan ang mga paso, sunog at pagkalason.

First Aid for Burns

(https://www.youtube.com/results?search_query=first+aid+for+burns)

First Aid for Food Poison

(https://www.youtube.com/results?search_query=first+aid+for+food+poison)


1. Ano ano ang mga paraan upang malunasan ang agad ang mga

karaniwang paso at sugat?

2. Ano ang dapat nating gawin kapag malala ang pagkasunog?

3. Paano naman natin malulunasan ang taong nalason sa

pagkain?

227

4. Ano ang maaring maging epekto sa atin kapag hindi agad

nalunasan ang pagkalason?

5. Paano natin maiiwasan ang mga aksidenteng ating

napagtalakayan?

E. Paglinang ng kabihasaan




WE DRAW to ACT- Bumuo ng isang karatulang nagpapahayag

nagpapakita ng babala upang makaiwas sa pagkapaso at

pagkalason

WE SING to ACT- Bumuo ng rap tungkol sa wastong paraan

upang mabigyang lunas ang mga napaso o nasunog

WE WRITE to ACT- Bumuo ng isang slogan na nagpapaalala

sa pagiging maingat sa mga kinakain at paghawak sa mga

maiinit na bagay para sa pansariling kaligtasan

WE ACT to ACT- Ipakita ang mga paraan upang mabigyang

lunas ang pasyenteng napaso at nalason.

F. Paglalahat ng aralin

Paano natin lulunasan ang pagkapaso at pagkasunog?

Paano naman natin lulunasan ang pagkalason?

G. Pagtataya sa Aralin

Panuto: Pag-aralan ang mga pangunahing lunas sa mga

napaso, nasunog at nalason na nasa kahon. Ihanay

ang mga ito batay sa dapat at hindi dapat gawin.

228

DAPAT HINDI DAPAT


1. Paano madaling malulunasan ang mga taong napaso? ang

mga taong nalason?

2. Ano ang iyong ginagawa kapag nawalan ng malay ang iyong kapatid,

kaibigan o kapamilya?

Palamigin ang napasong bahagi ng katawan ng malamig na tubig.

Balutin ng malinis na damit o tela ang paso.

Dalahin agad ang pasyente sa doktor kapag sila ay nalason.

Lagyan agad ng yelo ang bahaging napaso.

Painumin agad ng juice ang taong nakaranas ng pagkalason upangn maibbalik ang ulirat nito.

229

ARALIN 9: Pangunang Lunas sa Nawalan ng Malay at

Pagkalinsad o Pagkabali ng Buto

I. Layunin





Naipapakita ang wastong paraan ng paglulunas sa mga karaniwang

sugat at iba pa


1. Naiisa-isa ang mga pangunahing lunas sa nawalan ng

malay at pagkalisad o pagkabali ng buto


ang mga nawalan ng malay at pagkalisad o pagkabali ng

buto


paglulunas sa indibidwal na nawalan ng malay at

pagkalisad o pagkabali ng buto

Code: H5IS-IV-c-j-36

II. Nilalaman

A. Paksang Aralin: Pangunang Lunas sa Nawalan ng Malay at

Pagkalinsad o Pagkabali ng buto

B. Sanggunian



C. Mga Pahina sa Teksbuk: Pinagyamang MSEPK Tungo sa

Kaunlaran pahina 317-319

D. Karagdagang Kagamitan mula sa portal ng Learning

230

Resource:



F. Pagpapahalaga: Pagtulong sa indibidwal sa pamamagitan ng paglalapat

ng pangunang lunas.

III. Pamamaraan:


Paano natin isasagawa ang pangunang lunas sa indibidwal

na napaso o nasunog ang balat at food poisoning?


1. Magsasaad ang guro ng isang sitwasyon na nagpapakita ng

mga indibidwal na nawalan ng malay at nabalian ng buto.

Nagkaroon ng sunog sa Barangay. Maraming pamilya ang tarantang

nagsitakbuhan palabas ng kani-kanilang mga tahanan. Ngunit sa kasamaang

palad naiwan sa loob ng tahanan si Aling Maria at ang kanyang panganay na

anak na si Pedro. Sinubukang iligtas ni Rommel si Aling Maria. Nailabas niya

ito ng tahanan ngunit bigla naman itong nawalan ng malay. Sa kabilang banda

habang inilalabas ng bahay ng isang bumbero si Pedro ay bigla itong

nabagsakan ng poste at nabalian ng buto. Ano ang maaari mong gawin upang

matulungan sila?

2. Ibabahagi ng mga mag-aaral ang kanilang gagawain upang matulungan

ang mag-ina.


Babasahin ng guro ang mga sitwasyon at sasagutin ng mga mag-aaral

ang tanong batay dito.

1. Sa paglilinis ng kanilang bakuran, si Tino ay biglang natumba

at nawalan ng malay dahil sa tindi ng init. Ano ang dapat

nating gawin upang matulungan siya?

231

2. Habang naglalakad si Angela papuntang paaralan ay bigla

siyang nabangga ng bisikleta na naging dahilan ng

pagkalisad ng buto nito sa binti. Ano ang maaari nating gawin

upang maagapan ang paglala ng kanyang bali?


Bagong Kasanayan

Tatalakayin ng guro ang tamang pangunang lunas na dapat ilapat sa

indibidwal na nawalan ng malay at nagkalisad o nabali ang buto at

ipapakita niya ang tamang pagsasagawa nito.



Pagsusunod-sunurin ang mga sumusunod na pamamaraan upang

maisagawa ang pangunang lunas.

Nawalan ng Malay

_______Ilagay ang pasyente sa tamang posisyon kung

saan nakaharap dapat ito sa itaas.

_______Tingnan kung nakakahinga o di nakakahinga ng

maayos ang pasyente.

_______Patingalain o iaangat ang baba ng pasyente.

_______Tiyakin na bukas ang daanan ng hangin.

_______Tanggalin ang anumang bagay o plema na

nakabara sa lalamunan ng biktima.

Pagkalisad o Pagkabali ng Buto

_______Tiyakin na hindi magagalaw ang lumisad na buto

habang inaayos upang hindi mayugyog ang

katawan ng biktima.

_______Lagyan ng palapa o splint ang bahaging apektado.

_______Ipuwesto ang palapa sa lapad na sasakop sa mga

232

kasukasuan sa itaas at ibaba ng hinihinalang baling

buto.



Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat ayon sa ninanais na pangkat.

Pangkat I at 2: Bumuo ng skit na nagpapakita ng tamang

paraan ng pagsasagawa ng pangunang

lunas sa indibidwal na nawalan ng malay

Pangkat 3 at 4: Bumuo ng skit na nagpapakita ng tamang

paraan ng pagsasagawa ng pangunang

lunas sa indibidwal na nagkaroon ng lisad o

baling buto.

A. Paglalahad ng Bawat Pangkat


1. Ano ang hakbang sa tamang paraan ng paglalapat ng

lunas sa nawalan ng malay at nabalian ng buto?

2. Karagdagang kaalaman para sa guro: Tingnan sa

Annex A



Bumuo ng grupo na may tatlong miyembro at isagawa ang tamang

pamamaraan ng paglalapat ng pangunang lunas na tinalakay.

233

PAMANTAYAN Nakasusunod

sa

pamantayan

ng higit sa

inaasahan

5

Nakasususnod

sa

pamantayan

ayon sa

inaasahan

4

Nakasusunod

sa

pamantayan

na may

kaunting

kakulangan

3

Nakasususnod

sa

pamantayan

subalit

maraming

kakulangan

2

Hindi

nakasususnod

sa

pamantayan

1

Naipaliwanag

ng maayos.

Naisa-isa ang

bawat

hakbang.

Gumamit ng

mga wastong

kagamitan.

May wastong

kaalaman

tungkol sa

pangunang

lunas.


Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa kahalagahan ng pagkakaroon ng

kaalaman tungkol sa paglalapat ng pangunang lunas.

234

ANNEX A



PAG-USAPAN NATIN

PANGUNANG LUNAS

Nawalan ng Malay

Tiyaking bukasang daanan ng hangin ng biktima. Kung regular ang pahinga,

ilagay siya sa posisyong tulad nang nasa larawan.

Kapag hindi humihinga, tiyaking bukas ang daanan ng hangin sa pamamagitan

ng pagharap ng mukha ng pasyente sa taas, pagpapatingala sa kanya at pag-angat

ng baba. Tingnan kung may nakabara sa lalamunan ng biktima. Tanggalin ang

anumang bagay o plema upang maging maayos ang paghinga ng biktima.

235

Pagkalisad o Pagkabali ng Buto

Lagyan ng palapa o splint ang bahaging apektado. Malaki ang tulong na

maibibigay ng mga ito upang protektahan ang bahaging apektado tulad ng braso.

Sa paglalagay ng palapa, tiyaking hindi magagalaw ang lumisad na buto

habang inaayos upang hindi mayugyog ang katawan ng biktima. Ipuwesto ang palapa

sa lapad na sasakop ng mga kasukasuan sa itaas at ibaba ng hinihinalang baling

buto.

Kapag nakalabas ang buto, linisin muna ang sugat ng malinis na gasa at

pagkatapos ay lagyan na ito ng palapa.

236


LEVEL OF ASSESSMENT

Nu

mb

er

of

Item

s

Item

Pla

cem

en

t

Perc

en

tag

e

KN

OW

LE

DG

E

RE

ME

MB

ER

ING

UN

DE

RS

TA

ND

ING

AP

PLIC

AT

ION

EV

ALU

AT

ION

CR

EA

TIN

G

Ang mga mag-aaral ay

inaasahang:

1. Naipaliliwanag ang

katangian at layunin

ng pangunang lunas

o first aid.

1

1

1

7%

2. Natatalakay ang

layunin ng

pangunang lunas o

first aid

1

1

2

7%

3. Natatalakay ang mga pangunahing kaalaman sa pangunang lunas o first aid

1

2

3

3-5

20%

4. Naipapakita ang wastong paglalapat ng mga pangunang lunas.

5 5 10 6-15

66%

KABUUAN

3 7 5 15 100%

IKAAPAT NA PANAHUNANG PAGSUSULIT SA HEALTH 5


237




FOURTH PERIODIC TEST

HEALTH 5

Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot sa bawat katanungan. Isulat ang

titik ng tamang kasagutan sa inilaang guhit.

_____1. Ano ang pangunahing layunin ng pangunang lunas?

A. Mabigyan ng agarang tulong ang biktima.

B. Upang maipagyabang sa mga kaibigan na magaling ka.

C. Upang magamot mo agad ang iyong sarili lamang.

D. Upang maiwasan ang sakuna.

_____2. Bakit kailangan matutunan natin ang pagbibigay ng pangunang

lunas?

A. Upang maisalba ang buhay ng mga nangangailangan nito.

B. Upang maipagyabang sa mga kaibigan na magaling ka.

C. Upang maampat kaagad ang pagdurugo ng biktima.

D. Upang makatipid sa gastos at hindi na dalhin sa ospital ang biktima.

_____3. Sobrang init ng panahon, walang tigil ang pagpapaypay ng magkaklase

sa silid-aralan sa hindi inaasahang pangyayari ay dumugo ang ilong ni

Rosita. Ano ang iyong gagawin?

A. Tawagin ang guro.

B. Huwag pansinin.

C. Tulungang maupo ng tuwid at isandal ang likod.

D. Pasingahin

_____4. Naghihiwa ng sangkap para sa kanyang lulutuin ang iyong ate. Sa

hindi inaasahang pangyayari ay nahiwa niya ang kanyang daliri ng

isang matalas na kutsilyo. Ano ang pangunang lunas na pwede mong

238

ilapat sa kanyang sugat?

A. Hugasan ang kamay na nasugatan ng malinis na tubig at sabon.

B. Takpan ang sugat ng bandage.

C. Lagyan ng gamot o antibiotic ang sugat.

D. Sipsipin ang dumurugong sugat.

_____5. Paano maiiwasan ang mga karaniwang pinsala o aksidente?

A. Pag-iingat at disiplina sa sarili.

B. Padalos-dalos kung kumilos.

C. Pabayaang nakakalat ang mga laruan pagkatapos gamitin.

D. Pabayaan na lamang ang nabasang sahig.

______6. Oras ng reses nagtatakbuhan ang mga bata, pinagkakaguluhan nila

si Allan sapagkat siya ay natapilok. Ano ang iyong gagawin?

A. Tumawag ng maghihilot.

B. Buhatin at iupo sa isang tabi.

C. Lagyan ng balangkat ang bahaging napinsala.

D. Ipahinga ang bahagi na may sprain o bali.

______7. Nabunggo ang isang lalaki ng humahagibis na motorsiklo,

natumba ito at nawalan ng malay, nagkagulo ang mga tao sa

paligid. Nasaksihan ito ni Rommel kaya siya ay dali-daling

lumapit upang makatulong. Ano kaya ang unang ginawa ni

Rommel paglapit niya sa biktima?

A. Tiniyak muna niyang humihinga ang biktima kahit wala itong malay

bago humingi ng tulong.

B. Pinaalis niyang isa-isa ang mga tao sa paligid.

C. Binuhat agad nila ang lalaki at itinakbo sa pinakamalapit

na ospital.

D. Tinanong ang biktima kung anong pangalan at tagasaan.

______8. Sa BSP Encampment, nabalian ng braso ang isang batang

iskawt habang nagsasagawa ng isang gawain. Alin sa mga

sumusunod ang dapat gawin ng kanyang mga kasama?

A. Iwanan ang biktima upang humingi ng saklolo

B. Usungin ang biktima pabalik sa kanilang tent.

239

C. Tumawag ng doctor upang masuri ang biktima.

D. Lagyan ng balangkat ang bahaging napinsala.

______9. Naglalaro sa parke ang magkapatid na Andi at Angel. Sa

kanilang pagtatakbuhan, nadapa si Andi sanhi ng pagkakaroon

ng mahabang gasgas sa kanyang tuhod. Alin sa mga

sumusunod ang maaaring gawin ni Angel upang mabigyan ng

pangunang lunas ang sugat na natamo ng kanyang kapatid?

A. Maghanap ng dahon ng saging at katasin ito upang maipatak sa

sugat ni Andi.

B. Hugasan ng malinis na tubig upang maalis ang mikrobyo.

C. Humingi ng alcohol upang maipanlinis sa sugat.

D. Punasan ng malinis na panyo upang maampat ang

pagdurugo ng sugat.

______10. Habang naglalakad pauwi sa tahanan, biglang binalinguyngoy

ang kaklase ni Macmac. Ano ang dapat niyang gawin upang

matulungan ito.

A. Paupuin ang kaklase na bahagyang nakayuko ang ulo.

B. Pasingahin ang kaklase ung lumabas lahat ng dugo.

C. Pisilin ng mga daliri ang ilong ng kaklase upang maampat

ang pagdurugo.

D. Iwanan ang kaklase upang makahingi ng saklolo.

______11. Mahilig maggala si Ronald sa bahay ng kanyang mga kaibigan. Isang

araw maaga siyang pumunta kina Anthony at sa kasamaang palad ay

hindi niya alam na nakawala ang aso ng mga ito ay nakagat siya.

Ano ang paunang lunas na pwede nating ilapat sa kanya.

A. Hugasan at sabunin ang sugat.

B. Dalahin kaagad sa pinakamalapit na ospital

C. Lagyan ng hot compress ang sugat nito.

D. Hayaang nakatayo ang pasyente

_____12. Nasa camping si Angela, kasalukuyan silang nasa gubat para sa isa

nilang aktibidad bigla lang nakaramdam ng pagkagat ng laywan sa

240

kanyang braso. Ano ang paunang lunas na pwedeng ibigay kay

Angela?

A. Alisin ang stinger.

B. Lagyan ng hot compress.

C. Ipagwalang bahala.

D. Sipsipin ang bahaging nakagat ng insekto.

____13. Maagang nagising si Andrea at masigla siyang naglalaro sa kusina

habang naghahanda ng almusal ang kanyang nanay. Ngunit bigla

nitong nasagi ang tasa na may lamang kape na naging sanhi ng

kanyang pagkapaso. Ano ang dapat unang gawin ng kanyang nanay?

A. Balutin ng malinis na damit o tela ang napaso.

B. Palamigin ang napasong bahagi ng katawan ng malamig na tubig.

C. Lagyan kaagad ng yelo ang bahaging napaso

D. Dalhin kaagad ang pasyente sa ospital.

______14. Ano ang unang dapat gawin kapag nawalan ng malay ang isang

indibidwal?

A. Tanggalin ang nakabara sa lalamunan.

B. Alamin muna kung nakakahinga ng maayos at saka ilagay sa tamang

pwesto.

C. Ihiga ang pasyente sa pwesto na nakaharap sa itaas.

D. Buhatin kaagad ang pasyente at dalahin sa ospital.

______15. Si Pedro ay masayang nagbibisekleta sa labas ng kanilang

bakuran. Sa kasamaang palad ay bigla natumba ang bisikleta na

naging dahilan ng pagkakaroon niya ng bale sa binti. Ano ang

maaari mong gawin upang malapatan siya ng pangunang lunas?

A. Ipuwesto ang palapa sa lapad na sasakop sa mga kasukasuan sa

itaas at ibaba ng hinihinalang baling buto.

B. Lagyan ng palapa o splint ang bahaging apektado.

C. Tiyakin na hindi magagalaw ang lumisad na buto habang inaayos

upang hindi mayugyog ang katawan ng biktima.

D. Buhatin kaagad si Pedro upang mailipat nang puwesto

health 5 · 1.natutukoy ang katangian ng mga taong may mental, emosyonal at sosyal na kalusugan....

Documents