HOSPITALITY ASSISTANT

हॉस्पऩटॅलऱटी सहाय्यक

Orion House, 28, Chinar Park, Rajarhat Road

Kolkata – 700157, Ph.: +91 33 40051635

www.orionedutech.com

पवागत सचूना

प्रिय िशऴसणाथी

षॉस्पऩटॅशऱटी शषाय्यक िशऴसण काययक्रमात तमुचे पळागत आषे. ह्या काययक्रमात तमु्षी शषभाग घेतल्यानतंर तमु्षी षॉस्पऩटॅशऱटी व्यळशायात षॉस्पऩटॅशऱटी शषाय्यक, षॉटेऱ अधधकारी, व्यळपथाऩक, ळ षॉटेऱ िभारी म्षणून कायय करू ऴकता अशे अऩेक्षसत आषे. ह्या िशऴसणानतंर षॉस्पऩटॅशऱटी सेत्रातीऱ कमयचारी म्षणून तमु्षाऱा कामाचा तऩऴीऱ माहषती अशेऱ, त्रटुी ळ दोव ऴोधता येतीऱ ळ षॉटेऱमधीऱ प्रळप्रळध गोषटीचंी दरुूपती ळ देखरेख करता येईऱ.

ित्येक मॉड्यऱु ळाचा, तमु्षाऱा मषत्त्ळाची ळाटणारी माहषती नोंदळा ळ ऴळेटी हदऱेल्या ळकय ऴीट मधीऱ िश्न शोडळायचा ियत्न करा.

पवागत सचूना

प्रिय िशऴसणाथी

षॉस्पऩटॅशऱटी शषाय्यक िशऴसण काययक्रमात तमुचे पळागत आषे. ह्या काययक्रमात तमु्षी शषभाग घेतल्यानतंर तमु्षी षॉस्पऩटॅशऱटी व्यळशायात षॉस्पऩटॅशऱटी शषाय्यक, षॉटेऱ अधधकारी, व्यळपथाऩक, ळ षॉटेऱ िभारी म्षणून कायय करू ऴकता अशे अऩेक्षसत आषे. ह्या िशऴसणानतंर षॉस्पऩटॅशऱटी सेत्रातीऱ कमयचारी म्षणून तमु्षाऱा कामाचा तऩऴीऱ माहषती अशेऱ, त्रटुी ळ दोव ऴोधता येतीऱ ळ षॉटेऱमधीऱ प्रळप्रळध गोषटीचंी दरुूपती ळ देखरेख करता येईऱ.

ित्येक मॉड्यऱु ळाचा, तमु्षाऱा मषत्त्ळाची ळाटणारी माहषती नोंदळा ळ ऴळेटी हदऱेल्या ळकय ऴीट मधीऱ िश्न शोडळायचा ियत्न करा.

प्रलिऺणाथींसाठी सवव साधारण सूचना

1. ळगायत आल्याळर िशऴसक ळ इतर ळगयशमत्राचंे अशभळादन करा. 2. ित्येक ळगायशाठी ळलेेत या. 3. ननयशमतऩणे ळगायत षजर रषा. आळश्यक िमाणात उऩस्पथती नशल्याश िमाणऩत्र शमलणार नाषी. 4. काषी करणाने उऩस्पथत न राषू ऴकल्याश िशऴसकांना तऴी माहषती द्या. 5. िशऴसक काय शांगतात ककंळा दाखळतात ह्याकड ेनीट ऱस द्या. 6. एखादी गोषट न कलल्याश षात ळर करून पऩषटीकरण मागा. 7. ह्या ऩपुतकातीऱ ित्येक मॉड्यऱुच्या ऴळेटी प्रळचारऱेऱे िश्न शोडळायचा ियत्न करा. अशे केल्याने

तमु्षाऱा शकंल्ऩना शमजायऱा मदत षोईऱ. 8. कुठऱेषी नळीन कौऴल्य शऴकल्यानतंर त्याचा शराळ करा. तमुच्या िशऴसकाची अथळा शषकार याचंी

मदत घ्या. 9. प्रळजेची शाधने ळ उऩकरणे षातालतांना िशऴसकांनी शाधंगतऱेल्या शरुसा उऩायाचंे ऩाऱन करा. 10. नीटनेटकी ळेऴभवूा ळ राषणी ननयशमतऩणे अऩेक्षसत आषे. 11. िशऴसणातीऱ प्रळप्रळध खेल, चचाय ळ इतर काययक्रमांमध्ये षौशेने शषभागी व्षा. 12. ळगायत येण्याऩळूी आंघोल करून, पळच्छ ळेऴभवूा करून ळ केश प्रळचंरून या.

तमुच्या दैनहंदन शभंावणात तीन ळाक्य नेषमीच ऱसात ठेळा आणण ळाऩरा – PLEASE, THANK YOU आणण SORRY.

प्राथममक माहिती बायतात ऩमयटन ल शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात अबूतऩूलय लाढ झारी आशे. ह्मा षेत्रात व्माऩाय, दरुूपती वेला, शॉटेर ल येपटोयॊट

इत्मादी ह्माॊचा वभालेळ शोत अवून बायताच्मा 2015-16 वारच्मा GDP चा 19.2% लाटा म्शणजेच 295.7 अब्ज डॉरय लाटा ह्मा षेत्राचा आशे ल त्मात 8.9% लार्ऴयक लदृ्दी झारी आशे. बायताचा वाॊपरुतीक ल ऐततशालवक लायवा, प्राकृततक र्लर्लधता आणण देळबयातीर नैवर्गयक वुॊदयता अवरेरी ठिकाणे फघता बायताच्मा ऩमयटन षेत्रात अभमायठदत वॊधी आशेत. ऩमयटनाभुऱे योजगायाच्मा वॊधी तनभायण शोतात ल शा उद्मोग बायतावािी ऩयदेळी चरन लभऱलण्माचे भशत्लाचे वाधन देखीर आशे. ह्मा उद्मोगातीर खारीर उऩषेत्राॊभध्मे 1.345 कोटी रोकाॊना योजगाय लभऱण्माची अऩेषा आशे

शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात कुळर भनुष्मफऱाची गयज लाढत आशे. अवे भनषु्मफऱ तमाय कयण्मावािी ऩमयटन भॊत्रारम

प्रलळषणाथींना शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रातीर लळषण देत आशे ल आधीच मत ्काभ कयणार मा कभयचार माॊचे कौळल्म लाढलत आशे ल

प्रभाणीकयण कयत आशे. बायतात वलायर्धक पॉयेन डामयेक्ट इनलेपटभेंट मेणार मा 10 षते्राॊभध्मे ऩमयटन ल शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगाचा वभालेळ आशे. र्लदेळी ऩमयटकाॊच्मा प्रचॊड वॊख्मेभुऱे अनेक जागततक कॊ ऩनमाॊनी ऩमयटन ल शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात गुॊतलणकू केरी आशे. त्माऩैकी काशी गुॊतलणकूी खारीर प्रभाणे आशेत: भॅयीअट इॊटयनॅळनर इॊक – अभेरयकेच्मा शॉटेर कॊ ऩनीचा र्लपताय उत्तय बायतातीर उत्तय प्रदेळ मेथीर कानऩुय, लायाणवी ल

आगयाभध्मे. पटेणझल्रा, पलपत दयाचे शॉटेर ल शोभपटे अगे्रगेटय कॊ ऩनीत भॅठिक्व ऩाटयनवय ल नेक्वव लेंचऱवय ह्माॊनी 1.3 कोटी अभेरयकन

डॉरयची गुॊतलणकू केरी. भॅयीअट इॊटयनॅळनर इॊकोऩोयेळन, जागततक शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगातरे भोिे नाल, ह्माॊनी 300 कोटीची गुॊतलणकू करून

फॅंग्रोयभध्मे कोटयमाडय अॉड पेमयपील्ड नालाचे बायतातीर ऩठशरे अवे ड्मुअर ब्रॅंडडे शॉटेर वुरू केरे. इॊडडमन येल्ले केटयीॊग अॉड टुरयजभ काऩोयेळन (IRCTC) ह्माॊनी OYO रूम्व (बायताची वलायत भोिी शॉटेर चेन) फयोफय

बागीदायी करून िेनने मात्रा कयणार मा प्रलाळाॊना IRCTC फुककॊ ग प्रॅटपॉभयलय शॉटेरची तनलड कयण्माची वुर्लधा उऩरब्ध

केरी आशे. र्लदेळी ऩमयटकाॊचा व्मलवाम लाढलण्मावािी पेयपॅक्व भारकीची कॊ ऩनी थॉभव कुक ह्माॊनी स्पलव टूय ऑऩयेटय कुओनी गु्रऩचा

शाॉग काॉग ल बायतातीर व्मलवाम 535 कोटी रूऩमात र्लकत घेतरा. आऩल्मा शॉटेल्वचा ऩोटयपोलरमो 150 शॉटेरचा फनर्लण्मावािी ITC ऩुढच्मा 3-4 लऴायत तब्फर 9000 कोटी रुऩमे (133 कोटी

US डॉरय) गुॊतलणाय आशेत. 2018 वाराऩमयनत ITC भशाफरीऩुयभ, कोरकता, अशभदाफाद, शैदयाफाद, कोरॊफो मेथे शॉटेल्व

वुरू कयणाय आशेत. नमू मॉकय स्पथत इनलेपटभेंट फॉककॊ ग पॊ ड गोल्डभन वॅक्व ह्माॊनी लाठटका शॉटेल्व कॊ ऩनीत 255 कोटी रुऩमे (3.78 कोटी US

डॉरय ) गुॊतलणकू केरी आशे. िॅलर प्रॅतनॊग लेफवाइट भामगोरा ह्मारा भेक भाम िीऩ कॊ ऩनीने र्लकत घेतरे अवून ऑनराइन िॅलर षेत्रात

टेक्नॉरजीभध्मे नार्लण्मऩूणय काभ कयण्मालय बय देणाय आशे. येठटॊग एजनवी ICRA ह्माॊच्मा अॊदाजाने बायतीम शॉटेर उद्मोगाची 2015-16 वारात 9-11% लाढ शोण्माची अऩेषा आशे. लेरनेव ऩमयटन षेत्रात ऩढुच्मा ऩाच लऴायत दय लऴी 20% लाढ शोणाय अवून बायत जगातीर लाढ दयात वलयप्रथभ

रभाॊकालय अवे अऩेक्षषत आशे.

- रेपटोरंट (1.049 कोटी) - षॉटेऱ (23 ऱाख) - टॅ्रळऱ एजेंट/ टूर ऑऩरेटर (6.6 ऱाख)

प्राथममक माहिती बायतात ऩमयटन ल शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात अबूतऩूलय लाढ झारी आशे. ह्मा षेत्रात व्माऩाय, दरुूपती वेला, शॉटेर ल येपटोयॊट

इत्मादी ह्माॊचा वभालेळ शोत अवून बायताच्मा 2015-16 वारच्मा GDP चा 19.2% लाटा म्शणजेच 295.7 अब्ज डॉरय लाटा ह्मा षेत्राचा आशे ल त्मात 8.9% लार्ऴयक लदृ्दी झारी आशे. बायताचा वाॊपरुतीक ल ऐततशालवक लायवा, प्राकृततक र्लर्लधता आणण देळबयातीर नैवर्गयक वुॊदयता अवरेरी ठिकाणे फघता बायताच्मा ऩमयटन षेत्रात अभमायठदत वॊधी आशेत. ऩमयटनाभुऱे योजगायाच्मा वॊधी तनभायण शोतात ल शा उद्मोग बायतावािी ऩयदेळी चरन लभऱलण्माचे भशत्लाचे वाधन देखीर आशे. ह्मा उद्मोगातीर खारीर उऩषेत्राॊभध्मे 1.345 कोटी रोकाॊना योजगाय लभऱण्माची अऩेषा आशे

शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात कुळर भनुष्मफऱाची गयज लाढत आशे. अवे भनषु्मफऱ तमाय कयण्मावािी ऩमयटन भॊत्रारम

प्रलळषणाथींना शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रातीर लळषण देत आशे ल आधीच मत ्काभ कयणार मा कभयचार माॊचे कौळल्म लाढलत आशे ल

प्रभाणीकयण कयत आशे. बायतात वलायर्धक पॉयेन डामयेक्ट इनलेपटभेंट मेणार मा 10 षते्राॊभध्मे ऩमयटन ल शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगाचा वभालेळ आशे. र्लदेळी ऩमयटकाॊच्मा प्रचॊड वॊख्मेभुऱे अनेक जागततक कॊ ऩनमाॊनी ऩमयटन ल शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात गुॊतलणकू केरी आशे. त्माऩैकी काशी गुॊतलणकूी खारीर प्रभाणे आशेत: भॅयीअट इॊटयनॅळनर इॊक – अभेरयकेच्मा शॉटेर कॊ ऩनीचा र्लपताय उत्तय बायतातीर उत्तय प्रदेळ मेथीर कानऩुय, लायाणवी ल

आगयाभध्मे. पटेणझल्रा, पलपत दयाचे शॉटेर ल शोभपटे अगे्रगेटय कॊ ऩनीत भॅठिक्व ऩाटयनवय ल नेक्वव लेंचऱवय ह्माॊनी 1.3 कोटी अभेरयकन

डॉरयची गुॊतलणकू केरी. भॅयीअट इॊटयनॅळनर इॊकोऩोयेळन, जागततक शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगातरे भोिे नाल, ह्माॊनी 300 कोटीची गुॊतलणकू करून

फॅंग्रोयभध्मे कोटयमाडय अॉड पेमयपील्ड नालाचे बायतातीर ऩठशरे अवे ड्मुअर ब्रॅंडडे शॉटेर वुरू केरे. इॊडडमन येल्ले केटयीॊग अॉड टुरयजभ काऩोयेळन (IRCTC) ह्माॊनी OYO रूम्व (बायताची वलायत भोिी शॉटेर चेन) फयोफय

बागीदायी करून िेनने मात्रा कयणार मा प्रलाळाॊना IRCTC फुककॊ ग प्रॅटपॉभयलय शॉटेरची तनलड कयण्माची वुर्लधा उऩरब्ध

केरी आशे. र्लदेळी ऩमयटकाॊचा व्मलवाम लाढलण्मावािी पेयपॅक्व भारकीची कॊ ऩनी थॉभव कुक ह्माॊनी स्पलव टूय ऑऩयेटय कुओनी गु्रऩचा

शाॉग काॉग ल बायतातीर व्मलवाम 535 कोटी रूऩमात र्लकत घेतरा. आऩल्मा शॉटेल्वचा ऩोटयपोलरमो 150 शॉटेरचा फनर्लण्मावािी ITC ऩुढच्मा 3-4 लऴायत तब्फर 9000 कोटी रुऩमे (133 कोटी

US डॉरय) गुॊतलणाय आशेत. 2018 वाराऩमयनत ITC भशाफरीऩुयभ, कोरकता, अशभदाफाद, शैदयाफाद, कोरॊफो मेथे शॉटेल्व

वुरू कयणाय आशेत. नमू मॉकय स्पथत इनलेपटभेंट फॉककॊ ग पॊ ड गोल्डभन वॅक्व ह्माॊनी लाठटका शॉटेल्व कॊ ऩनीत 255 कोटी रुऩमे (3.78 कोटी US

डॉरय ) गुॊतलणकू केरी आशे. िॅलर प्रॅतनॊग लेफवाइट भामगोरा ह्मारा भेक भाम िीऩ कॊ ऩनीने र्लकत घेतरे अवून ऑनराइन िॅलर षेत्रात

टेक्नॉरजीभध्मे नार्लण्मऩूणय काभ कयण्मालय बय देणाय आशे. येठटॊग एजनवी ICRA ह्माॊच्मा अॊदाजाने बायतीम शॉटेर उद्मोगाची 2015-16 वारात 9-11% लाढ शोण्माची अऩेषा आशे. लेरनेव ऩमयटन षेत्रात ऩढुच्मा ऩाच लऴायत दय लऴी 20% लाढ शोणाय अवून बायत जगातीर लाढ दयात वलयप्रथभ

रभाॊकालय अवे अऩेक्षषत आशे.

- रेपटोरंट (1.049 कोटी) - षॉटेऱ (23 ऱाख) - टॅ्रळऱ एजेंट/ टूर ऑऩरेटर (6.6 ऱाख)

TABLE OF CONTENTS (Hospitality Assistant) अनुक्रमणिका (िॉस्पऩटॅमऱटी सिाय्यक)

धडा- 1 ____________________________________________________________________________

िॉस्पऩटॅमऱटी उद्योगाची ओलख 1.1 शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोग

1.2 शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राचे र्लबाग

धडा - 2 ____________________________________________________________________________

अन्न आणि ऩेय सेळा (सस््ििस) 2.1 भेनू 2.2 भेनूचा उद्दळे 2.3 भेनू: पे्रझेंटेळनच ेप्रकाय 2.4 फ्रें च क्रालवकर भेनू 2.5 कलय रेआऊटचे प्रकाय 2.6 वस्व्शयव वाधने 2.7 प्रभुख ऩेम आणण त्माॊची लैलळष्ट

धडा - 3 ____________________________________________________________________________

कॉस्न्िमेंट(मसाऱे) आणि अकंऩनीमेंट

3.1 कॉस्नडभेंट(भवारे) आणण अकॊ ऩनीभेंट

धडा - 4 ____________________________________________________________________________

केटररगं वळभाग

4.1 फॉक्लेट 4.2 फॉक्लेट: भशत्त्ल 4.3 फॉक्लेट: कामय 4.4 फॉक्लेट: प्रकाय 4.5 फॉक्लेटच ेर्लबाग 4.6 फॉक्लेट कभयचार माॊचा ऩदानुरभ

धडा - 5 ____________________________________________________________________________

अन्न सस््ििस ऑऩरेऴन

5.1 अनन वस्व्शयव ऑऩयेळन

5.2 ऑडयय घेणे 5.3 डामतनॊग षेत्राची देख येख कयणे 5.4 वस्व्शयव वाधने 5.5 फुपे आणण लवल्व्शय वस्व्शयव

धडा - 6 ____________________________________________________________________________ कामाच ेहिकाि आणि ळैयस्ततक पळच्छता 6.1 डामतनॊग षेत्राची देखयेख, यचना आणण त्मातीर वाधने 6.2 वलय प्रकायच ेलेमय धुणे 6.3 वुयषा आणण दजाय ठटकलून िेलण्मावािी अनन वािलणे 6.4 अनन आणण ऩेम आपथाऩनेतीर कभयचार माॊवािी लैमस्क्तक पलच् ता

धडा - 7 ____________________________________________________________________________

ग्रािक ऩेमेंट 7.1 योख यकभेवािी वुयषा प्रकरमा 7.2 ऩेभेंट ऩॉइॊट 7.3 POS भळीन चारलणे 7.4 योक यक्कभ जभा कयणे आणण अलबरेख

धडा - 8 ____________________________________________________________________________

ग्रािक सेळा 8.1 ग्राशक वेला 8.2 अनन आणण ऩेम वस्व्शयव कामायतीर काभाची ऩद्दत 8.3 ग्राशक वेलेतीर वभपमाॊच ेतनलायण

धडा - 9 ____________________________________________________________________________ फ्रें च रेपटोरंट 9.1 फ्रें च बाऴेत वोऩे वॊबाऴण 9.2 अनन आणण ऩेम आपथाऩनेत ग्राशकाळी वॊबाऴण कयणे 9.3 क्रालवक फ्रें च भेनू तमाय कयणे धडा - 10 ____________________________________________________________________________

सिकारी आणि ग्रािकांऴी संळाद साधिे 10.1 काभाच्मा ठिकाणी वॊलाद 10.2 टीभ शाताऱणे 10.3 एक टीभ म्शणून भुदत ऩूणय शोण्माऩूली काभ ऩूणय कयणे आणण दजाय ठटकलून िेलणे 10.4 भोफाइर तॊत्रसान लाऩरून उत्ऩादकता आणण वॊबालना लाढलणे 10.5 काभाच ेअलबरेख

10.6 ग्राशकाफयोफय प्रबाली वॊलाद

धडा - 11 ____________________________________________________________________________ ग्रािक केस्न्ित सेळा अमभमुखता 11.1 ग्राशक वभाधान 11.2 2016 भध्मे ग्राशक वेलेचा कर 11.3 पटॉडडय ऑऩयेठटॊग प्रोवीजय (SOP) 11.4 ग्राशकाॊची अवाधायण र्लनॊती शाताऱणे

धडा - 12 ____________________________________________________________________________ मऴष्टाचाराच ेमानक आणि अगत्यऴीऱ ळागिूक

11.1 व्मालवातमक लळष्टाचाय आणण लागणूक 12.2 "लडय ऑप भाऊथ": वॊकल्ऩना आणण भशत्त्ल 12.3 शॉस्पऩटॅलरटी आणण ऩमयटन अॅस्म्फमनव 12.4 कॊ ऩनीच ेलाढ कयण्माच ेधोयण आणण उत्ऩादकता

धडा - 7 ____________________________________________________________________________

ग्रािक ऩेमेंट 7.1 योख यकभेवािी वुयषा प्रकरमा 7.2 ऩेभेंट ऩॉइॊट 7.3 POS भळीन चारलणे 7.4 योक यक्कभ जभा कयणे आणण अलबरेख

धडा - 8 ____________________________________________________________________________

ग्रािक सेळा 8.1 ग्राशक वेला 8.2 अनन आणण ऩेम वस्व्शयव कामायतीर काभाची ऩद्दत 8.3 ग्राशक वेलेतीर वभपमाॊच ेतनलायण

धडा - 9 ____________________________________________________________________________ फ्रें च रेपटोरंट 9.1 फ्रें च बाऴेत वोऩे वॊबाऴण 9.2 अनन आणण ऩेम आपथाऩनेत ग्राशकाळी वॊबाऴण कयणे 9.3 क्रालवक फ्रें च भेनू तमाय कयणे धडा - 10 ____________________________________________________________________________

सिकारी आणि ग्रािकांऴी संळाद साधिे 10.1 काभाच्मा ठिकाणी वॊलाद 10.2 टीभ शाताऱणे 10.3 एक टीभ म्शणून भुदत ऩूणय शोण्माऩूली काभ ऩूणय कयणे आणण दजाय ठटकलून िेलणे 10.4 भोफाइर तॊत्रसान लाऩरून उत्ऩादकता आणण वॊबालना लाढलणे 10.5 काभाच ेअलबरेख

10.6 ग्राशकाफयोफय प्रबाली वॊलाद

धडा - 11 ____________________________________________________________________________ ग्रािक केस्न्ित सेळा अमभमुखता 11.1 ग्राशक वभाधान 11.2 2016 भध्मे ग्राशक वेलेचा कर 11.3 पटॉडडय ऑऩयेठटॊग प्रोवीजय (SOP) 11.4 ग्राशकाॊची अवाधायण र्लनॊती शाताऱणे

धडा - 12 ____________________________________________________________________________ मऴष्टाचाराच ेमानक आणि अगत्यऴीऱ ळागिूक

11.1 व्मालवातमक लळष्टाचाय आणण लागणूक 12.2 "लडय ऑप भाऊथ": वॊकल्ऩना आणण भशत्त्ल 12.3 शॉस्पऩटॅलरटी आणण ऩमयटन अॅस्म्फमनव 12.4 कॊ ऩनीच ेलाढ कयण्माच ेधोयण आणण उत्ऩादकता

धडा - 13 ____________________________________________________________________________ मऱगं आणि ळय ह्याबद्दऱ संळेदनऴीऱ असऱेऱी सेळा 13.1 र्ललळष्ट लरॊग ककॊ ला लमाच्मा ग्राशकाॊना वव्शय कयणे

13.2 काभाच्मा ठिकाणी वयुषा 13.3 भदत रभाॊक

13.4 देळातीर आणण आॊतययाष्िीम ऩमयटकाॊना अवणाये वॊबाव्म वयुषा धोके

धडा - 14 ____________________________________________________________________________

कंऩनीच ेIPR आणि ऩेटेंट कायदे 14.1 IPR आणण ऩेटेंट कामदे

14.2 कॊ ऩनीवािी IPR चे भशत्त्ल

14.3 IPR लय अततरभण (इस्नफ्रॊ जभेंट) 14.4 औद्मोर्गक ककॊ ला याजकीम शेयर्गयी

धडा - 15 ____________________________________________________________________________

आरोग्य आणि सुरक्षेची देखरेख 15.1 अनन वुयषा आणण पलाप्म भानक

15.2 अनन आणण ऩेम आपथाऩनेतीर ऑक्मुऩेळनर शझाडय 15.3 अनन आणण ऩेम उद्मोगावािी पलाफ आणण आॊतरयक ऑडडट चाचणी 15.4 अनन आणण ऩेम उद्मोगात लैमस्क्तक वुयषा उऩकयण (ऩवयनर प्रोटेस्क्टल ईस्क्लऩभेंट, ऩीऩीई

धडा - 16 ____________________________________________________________________________

कामाच्या हिकािी सुरक्षा 16.1 अनन आणण ऩेम लेंठटरेळन 16.2 रेआऊट भानक आणण उऩकयणाॊच ेपथान

16.3 कचया व्मलपथाऩन आणण र्लल्शेलाट रालण्माची ऩद्दत 16.4 वाठशत्म आणण वुर्लधाॊची देखयेख कयण्माची ऩद्दत

16.5 यवामने शाताऱण्माची ऩद्दत

Hospitality Assistant

2

शळकण्माचे ऩरयणाभ: जगबयातल्मा शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगातीर वलवलध घटक अन्न ल ऩेम (पूड & फेलयेज) काभातीर प्रकायाफद्दर भाहशती लभऱलणे शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रातीर टॅ्रलर & टुरयझभ, केटरयॊग, लेरपेय वलबाग वभजून घेणे

___________________________________________________________________________________________

प्रलळषक वलव प्रलळषणाथींना शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगातीर वलवलध वेलाॊफद्दर स्हशडडओ दाखलतीर. शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगाची हमाप्ती ककती आशे शे प्रलळषणाथींना कऱेर.

स्हशडडओ दाखलल्मानॊतय प्रलळषक वगळमाॊना ह्मा वलषमाफद्दर काम भाहशती आशे शे वलचायतीर. जमाॊना काशी भाहशती आशे

तमाॊना शात लय कयामरा वाॊगतीर. उततय हदल्मालय प्रलळषक तमाॊना प्रोतवाशन देतीर.

आऩल्मा वगळमाॊना भजा कयामरा आलडते! नाशी का? आऩण वलभानाने वुदयू जातो, जशाजात ल टे्रनभध्मे फवतो, छान छान शॉटेरभध्मे याशतो, अम्मुवभेंट ऩाकव रा बेट देतो, लभत्राॊना ऩफ ककॊ ला कॉपीळॉऩभध्मे बेटतो, एकत्र जेलतो. अनेकदा आयाभ कयण्मावाठी आऩण पऩा ककॊ ला रयवॉटवभध्मे एकटेच जाणे

ऩवॊत कयतो. ह्मा वगळमाभुऱे आऩल्मा थकरेल्मा ळयीयारा आणण भनारा खऩू आनॊद

आणण आयाभ लभऱतो. शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोग शाच आनॊद आणण शेच वुख

द्मामचा प्रमतन कयतो.

1.1 शॉस्पऩटॅशरटी उद्मोग शॉस्पऩटॅलरटी ळब्दाचे भूऱ आशे एक रॅहटन ळब्द – ‗Hospes‘, जमाचे भूऱ आशे ‗Hestis‘ ―Hestis‖ चा अथव शोता अनोऱखी भाणवू, ऩण दीघवकाऱानॊतय तमाचा अथव फदरून ळत्र ूककॊ ला ळत्रतुल दाखलणाया अनोऱखी

भाणवू अवा झारा. शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोग खऩू भोठा आशे आणण तमात अवे वगऱे उद्मोग वभावलष्ट अवतात जे ग्राशकाॊच्मा भूरबूत गयजा

लगऱता इतय आयाभ कयण्माचा गयजा ऩूणव कयतात. शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोग जयी खऩू भोठा अवरा तयीशी तमाचे काशी वललळष्ट घटक आशेत. ते खारीर प्रभाणे आशेत:

धडा 1

हॉस्पिटॅस्िटी उद्योगाची ओळख

सत्राऩूर्वीची अॅक्टिवर्विी:

1

Hospitality Assistant

4

वाधायणऩणे शॉस्पऩटॅलरटी म्शटरे की आऩल्मा डोळमावभोय शॉटेर उबे याशते, ऩण तो ह्मा वलळार षेत्राचा एक बाग आशे. शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रात खारीर उद्मोग ऩण अवतात:

शॉस्पऩटॅशरटी षेत्रातीर उद्मोग

वलभान कॊ ऩन्मा

वलभान कॊ ऩन्मा दोन प्रकायच्मा अवतात - लाशतूक आणण शॉस्पऩटॅलरटी. वुखद आणण

वलना-त्राव प्रलाव हशाला म्शणनू वलभान

कॊ ऩन्मा आऩल्मा ग्राशकाॊना वलोततभ वेला देतात.

ग्राशक वभाधानालय रष कें द्रित कयणे

•शा घटक वलवच उद्मोगाॊवाठी रागू अवतो ऩण शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोग ऩूणवऩणे ग्राशक वभाधानालय अलरॊफून अवतो.

•ह्माचे कायण अवे की ह्मा प्रकायचे उद्मोग भूरबूत गयजा नाशी तय अततरयक्त वेला देतात.

अततरयक्त उत्ऩन्न आणण लेऱ ह्मालय अलरॊफून अवणे

•शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रातीर फशुताॊळ उद्मोग ऩमवटक आणण श्रीभॊत रोकाॊवाठी अवतात.

•अथवव्मलपथेत भॊदी आरी तय वगळ्मात ऩद्रशरे शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगालय प्रबाल ऩडतो कायण इतय खचाववाठी रोकाॊकड ेअततरयक्त उत्ऩन्न उयत नाशी.

2

Hospitality Assistant

6

शॉस्पऩटॅशरटी षेत्रातीर उद्मोग

कू्रझ शळऩ शे जशाज वुदयू हठकाणी घेऊन जातात आणण

प्रलाळाॊना उततभ वेला आणण वुवलधा देतात.

रयवॉटट

रयवॉटव आणण शॉटेर जलऱजलऱ वायखेच

अवतात. शॉटेर आऩल्मा ग्राशकाॊना झोऩण्माची जागा प्रदान कयतात, आणण

रयवॉटव झोऩण्माची आणण आयाभ ल भजा कयण्माची जागा प्रदान कयतात.

रक्झयी टे्रन वलभानावायखेच ह्मा टे्रनभध्मे ऩण अनेक

वोमी आणण वुवलधा प्रलाळाॊना उऩरब्ध

अवतात.

पऩा ग्राशकाॊना वभाधान प्रदान कयण्मावाठी पऩाभध्मे अनेक वेला देण्मात मेतात. ह्मात तलचा, ळयीय, केव ह्माॊची देखयेख, भवाज इतमादी अवते.

Hospitality Assistant

4

वाधायणऩणे शॉस्पऩटॅलरटी म्शटरे की आऩल्मा डोळमावभोय शॉटेर उबे याशते, ऩण तो ह्मा वलळार षेत्राचा एक बाग आशे. शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रात खारीर उद्मोग ऩण अवतात:

शॉस्पऩटॅशरटी षेत्रातीर उद्मोग

वलभान कॊ ऩन्मा

वलभान कॊ ऩन्मा दोन प्रकायच्मा अवतात - लाशतूक आणण शॉस्पऩटॅलरटी. वुखद आणण

वलना-त्राव प्रलाव हशाला म्शणनू वलभान

कॊ ऩन्मा आऩल्मा ग्राशकाॊना वलोततभ वेला देतात.

ग्राशक वभाधानालय रष कें द्रित कयणे

•शा घटक वलवच उद्मोगाॊवाठी रागू अवतो ऩण शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोग ऩूणवऩणे ग्राशक वभाधानालय अलरॊफून अवतो.

•ह्माचे कायण अवे की ह्मा प्रकायचे उद्मोग भूरबूत गयजा नाशी तय अततरयक्त वेला देतात.

अततरयक्त उत्ऩन्न आणण लेऱ ह्मालय अलरॊफून अवणे

•शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रातीर फशुताॊळ उद्मोग ऩमवटक आणण श्रीभॊत रोकाॊवाठी अवतात.

•अथवव्मलपथेत भॊदी आरी तय वगळ्मात ऩद्रशरे शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगालय प्रबाल ऩडतो कायण इतय खचाववाठी रोकाॊकड ेअततरयक्त उत्ऩन्न उयत नाशी.

3

Hospitality Assistant

8

शॉस्पऩटॅशरटी षेत्रातीर उद्मोग

ऩफ ह्माॊना फाय, बफपट्रो ककॊ ला आफ्टय आलवव जॉइन्ट ऩण म्शणतात. इथे तुम्शारा अन्न

आणण भद्म लभऱते.

येपटोयॊट अळा हठकाणी अनेक प्रकायचे ऩदाथव खाता मेतात.

इलेंट (Event) भशततलाचा कामवक्रभ जमात बाग

घेण्मावाठी अनेक रोक मेतात. शे आनॊदाचे

ककॊ ला गॊबीय पलरूऩाचे अवू ळकतात. इलेंट

ननमोजक खात्री कयतात की वॊऩूणव कामवक्रभ

नीट ऩाय ऩडरॊम जात आशे आणण

कामवक्रभारा मेणार मा ऩाशुण्माॊची ऩण

काऱजी घेतात.

अम्मुवभेंट ऩाकट अवे हठकाण स्जथे अनेक गभती-जभती अवतात, जवे योरय कोपटय, भेयी-गो-याऊॊ ड

इतमादी. अळा हठकाणी दकुाने, येपटोयॊट

अवतात स्जथे ग्राशक खयेदी कयतात, आणण

खातात-वऩतात.

4

Hospitality Assistant

10

1.2 शॉस्पऩटॅशरटी षेत्राचे वलबाग शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राची हमाप्ती खऩू अवरी तयी तमाचे तीन वलबागात लगॉकयण कयता मेते:

1.2.1 याशण्माची वोम

शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राचा शॉटेर वलबाग प्रलाळाॊना आणण ग्राशकाॊना घयावायखे लातालयण आणण आयाभ

देण्माचा प्रमतन कयतो. ह्मा प्रकायात शॉटेर, फेड&बे्रकपापट, रयवॉटव वभावलष्ट अवतात. ह्मा हठकाणी रूभ वस्हशवव अटेंडन्ट, शाऊवकीऩय, आणण इतय रोक नोकयीलय ठेलरे जातात. ग्राशकाॊना आयाभदामक याशण्माचे हठकाण देणे, काभात कामवषभता आणण रषऩूलवक ग्राशक वेला ह्मालय ह्मा वलबागाचे रष कें हित अवते. प्रलाळाॊना वोमी, वुवलधा आणण स्जहशाळमाने हदरेरी लागणकू आलडते.

हॉिेऱ क िं र्वा राहण्याची सवुर्वधा

प्रर्वास आणि ऩययिन

अन्न आणि ऩेय

Hospitality Assistant

8

शॉस्पऩटॅशरटी षेत्रातीर उद्मोग

ऩफ ह्माॊना फाय, बफपट्रो ककॊ ला आफ्टय आलवव जॉइन्ट ऩण म्शणतात. इथे तुम्शारा अन्न

आणण भद्म लभऱते.

येपटोयॊट अळा हठकाणी अनेक प्रकायचे ऩदाथव खाता मेतात.

इलेंट (Event) भशततलाचा कामवक्रभ जमात बाग

घेण्मावाठी अनेक रोक मेतात. शे आनॊदाचे

ककॊ ला गॊबीय पलरूऩाचे अवू ळकतात. इलेंट

ननमोजक खात्री कयतात की वॊऩूणव कामवक्रभ

नीट ऩाय ऩडरॊम जात आशे आणण

कामवक्रभारा मेणार मा ऩाशुण्माॊची ऩण

काऱजी घेतात.

अम्मुवभेंट ऩाकट अवे हठकाण स्जथे अनेक गभती-जभती अवतात, जवे योरय कोपटय, भेयी-गो-याऊॊ ड

इतमादी. अळा हठकाणी दकुाने, येपटोयॊट

अवतात स्जथे ग्राशक खयेदी कयतात, आणण

खातात-वऩतात.

5

Hospitality Assistant

12

1.2.2 प्रलाव आणण ऩमटटन

काभावाठी अवो ककॊ ला आयाभावाठी, वुदयू हठकाणी प्रलाव कयणे शे रोकाॊवाठी नेशेभीचे झारे आशे.

प्रलाव शा वुयक्षषत आणण वुखदामक अवाला. रक्झयी टे्रन, वलभान, कू्रझ लळऩभध्मे प्रलाव

कयणार मा प्रलाळाॊच्मा अन्न, ननलाया, आणण इतय गयजा ऩूणव कयण्मावाठी शॉस्पऩटॅलरटी कभवचायी अवतात, जवे ग्राऊॊ ड

पटाप, केबफन कू्र, शाऊवकीऩय, वूऩयलामझय, फायटेंडय, फेरभन, फुपे

वहशवय, केबफन पटीलडव, ऩववय इतमादी. अम्मुवभेंट ऩाकव वायख्मा हठकाणी शजायो रोक मेतात, आणण वगऱे

उततभ ग्राशक वेलेचा राब घेतात आणण अवलपभयणीम अनुबल फयोफय घेऊन जातात. शे वुद्दा प्रलाव आणण ऩमवटनभध्मे वभावलष्ट अवते. 1.2.3 अन्न आणण ऩेम

शॉस्पऩटॅलरटीभध्मे अन्न आणण ऩेम वलबागारा वलळेऴ पथान आशे. शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राचा शा वगळमात भोठा वलबाग आशे आणण ह्मात उच्च-भू्र येपटोयॊट, पापट-पूड

शॉटेर, केटरयॊग आणण इतय वभावलष्ट अवतात.

अन्न आणण ऩेम उद्मोग शा इतय उद्मोगाॊचा बाग अवू

ळकतो, जवे फोलरॊग अॅरी ककॊ ला लवनेभा थथएटय. अन्न आणण ऩेम उद्मोगाळी खारीर घटक वॊफॊधधत अवतात:

तुम्हाऱा माहीत आहे?

―inn‖ ळब्द फामफरभध्मे ऩण वाऩडतो, म्शणजे शॉटेरचा इततशाव शजायो लऴव जुना आशे!

6

Hospitality Assistant

14

1.2.4 अन्न आणण ऩेम उद्मोगाॊचे प्रकाय:

उद्मोगाॊचे प्रकाय वललयण

बफपट्रो:

छोटा उद्मोग, चेकचे टेफरक्रॉथ, राकडी खचु्माव, भैत्रीऩूणव आणण अनौऩचारयक

लातालयण भूरबूत आणण वाधे ऩदाथव

ब्रावयी:

भोठी खोरी जमात राॊफ फाय अवतो. वाधायणऩणे एक-प्रेट ऩदाथव अवतात,

अनौऩचारयक लातालयण. लेटय अनेकदा ऩायॊऩारयक राॊफ एप्रन आणण

काळमा कोटभध्मे अवतात.

गॅपट्रोडोभ:

ह्मारा न्म-ुहशेहश ब्रावयी ऩण म्शणतात. भोठे आणण अनेक भजरे अवरेरे आधुननक डडझाइन हमपत, गदॊ अवरेरे, अनेकदा भोठे आणण

अनेक भजरे अवरेरे

कॉपी ळॉऩ:

ऩूलॉ कॉपी आणण चशा फयोफय केक, गोड, वॉडवलच देत अवत.

कॉपी ळॉऩच्मा आतीर लातालयण एखाद्मा थीभ लय आधारयत अवते.

वॊऩूणव हदलव उघड ेअवू ळकते, आणण बे्रकपापट ऩावून यात्रीच्मा जेलण्माऩमतंची वोम अवते.

Hospitality Assistant

12

1.2.2 प्रलाव आणण ऩमटटन

काभावाठी अवो ककॊ ला आयाभावाठी, वुदयू हठकाणी प्रलाव कयणे शे रोकाॊवाठी नेशेभीचे झारे आशे.

प्रलाव शा वुयक्षषत आणण वुखदामक अवाला. रक्झयी टे्रन, वलभान, कू्रझ लळऩभध्मे प्रलाव

कयणार मा प्रलाळाॊच्मा अन्न, ननलाया, आणण इतय गयजा ऩूणव कयण्मावाठी शॉस्पऩटॅलरटी कभवचायी अवतात, जवे ग्राऊॊ ड

पटाप, केबफन कू्र, शाऊवकीऩय, वूऩयलामझय, फायटेंडय, फेरभन, फुपे

वहशवय, केबफन पटीलडव, ऩववय इतमादी. अम्मुवभेंट ऩाकव वायख्मा हठकाणी शजायो रोक मेतात, आणण वगऱे

उततभ ग्राशक वेलेचा राब घेतात आणण अवलपभयणीम अनुबल फयोफय घेऊन जातात. शे वुद्दा प्रलाव आणण ऩमवटनभध्मे वभावलष्ट अवते. 1.2.3 अन्न आणण ऩेम

शॉस्पऩटॅलरटीभध्मे अन्न आणण ऩेम वलबागारा वलळेऴ पथान आशे. शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राचा शा वगळमात भोठा वलबाग आशे आणण ह्मात उच्च-भू्र येपटोयॊट, पापट-पूड

शॉटेर, केटरयॊग आणण इतय वभावलष्ट अवतात.

अन्न आणण ऩेम उद्मोग शा इतय उद्मोगाॊचा बाग अवू

ळकतो, जवे फोलरॊग अॅरी ककॊ ला लवनेभा थथएटय. अन्न आणण ऩेम उद्मोगाळी खारीर घटक वॊफॊधधत अवतात:

तुम्हाऱा माहीत आहे?

―inn‖ ळब्द फामफरभध्मे ऩण वाऩडतो, म्शणजे शॉटेरचा इततशाव शजायो लऴव जुना आशे!

7

Hospitality Assistant

16

उद्मोगाॊचे प्रकाय वललयण

पपटव क्राव येपटोयॊट:

औऩचारयक पाइन-डामननॊग येपटोयॊट ऩायॊऩारयक, ऩद्दतळीय ऩदाथव फनलरे

जातात ल वादय केरे जातात आणण उच्च

दजावची वेला हदरी जाते. क्रालवक/ शॉट (haute) ऩद्दतीच्मा

जेलणाळी वॊफॊथधत

येपटोयॊट:

पुर टेफर वस्हशवव ऩावून अलवपटेड

वस्हशवव जमात कावलगं इतमाहद वेला हदल्मा जातात.

आॊतययाष्ट्ट्रीम येपटोयॊट:

आॊतययाष्ट्रीम येपटोयॊट अनेक

देळाचे/षेत्राचे ऩदाथव देतात, जवे

बायतीम, चीनी, आलळमातीर, पऩॅननळ, ग्रीक, इटालरमन इतमादी.

वललळष्ट ऩयॊऩयाॊचे प्रनतबफॊफ अळा येपटोयॊटभध्मे हदवते.

थीभ येपटोयॊट:

ह्मा येपटोयॊटभध्मे वललळष्ट थीभ अवते:

जवे, आइवरॅंडडक शॉट यॉक जमात

ऩदाथव टेफरालय लळजलरे जातात, ककॊ ला "फेनी-शाना" ओरयमॊटर थीभ.

जॊगर, येनपॉयेपट, वॊगीत इतमादी ऩण

थीभ अवतात, जमात कभवचायी वस्हशवव

देतात आणण वादयीकयण ऩण कयतात.

8

Hospitality Assistant

18

उद्मोगाॊचे प्रकाय वललयण

आॊतययाष्ट्ट्रीम गॊतव्म येपटोयॊट:

ह्मा येपटोयॊटना अनेकदा लभळेलरन पटाय लभऱारेरे अवतात

जमा हठकाणी शे येपटोयॊट अवते नतथल्मा वलळऴे आकऴवणाचा पामदा घेतात आणण

येपटोयॊटभधीर लातालयण तवे तमाय कयतात, जवे, वभुि ककनार मालय कॅपे, जॊगरात जेलण इतमादी.

आयोग्मदामी आणण ळाकाशायी येपटोयॊट:

वलळऴेत: ळाकाशायी आणण आयोग्मदामी अन्न देतात.

वललळष्ट जीलनभान अवणार मा आणण

डामट कयणार मा रोकाॊवाठी

कॅपेटेरयमा:

ऩदाथव वलवलध प्रकायच्मा काऊॊ टयलय लभऱतात

ग्राशकाॊना वेल्प वस्हशवव कयाली रागते. भूऱ औद्मोथगक षेत्रावाठी वलकाव

झारा, ऩण आता अनेक हठकाणी हदवते, जवे ळाऱा, कॉरेज इतमादी

रोकवप्रम केटरयॊग आणण पापट पूड आऊटरेट:

भूऱ टेफर वस्हशवव टीळॉऩ ऩावून

वलकलवत झारेरे हदलवबयात कधीशी खाता मेईर अळी

वोम, आणण ऩाववर वेला, प्राभुख्माने

औद्मोथगक आणण प्रलावी फाजायावाठी.

Hospitality Assistant

16

उद्मोगाॊचे प्रकाय वललयण

पपटव क्राव येपटोयॊट:

औऩचारयक पाइन-डामननॊग येपटोयॊट ऩायॊऩारयक, ऩद्दतळीय ऩदाथव फनलरे

जातात ल वादय केरे जातात आणण उच्च

दजावची वेला हदरी जाते. क्रालवक/ शॉट (haute) ऩद्दतीच्मा

जेलणाळी वॊफॊथधत

येपटोयॊट:

पुर टेफर वस्हशवव ऩावून अलवपटेड

वस्हशवव जमात कावलगं इतमाहद वेला हदल्मा जातात.

आॊतययाष्ट्ट्रीम येपटोयॊट:

आॊतययाष्ट्रीम येपटोयॊट अनेक

देळाचे/षेत्राचे ऩदाथव देतात, जवे

बायतीम, चीनी, आलळमातीर, पऩॅननळ, ग्रीक, इटालरमन इतमादी.

वललळष्ट ऩयॊऩयाॊचे प्रनतबफॊफ अळा येपटोयॊटभध्मे हदवते.

थीभ येपटोयॊट:

ह्मा येपटोयॊटभध्मे वललळष्ट थीभ अवते:

जवे, आइवरॅंडडक शॉट यॉक जमात

ऩदाथव टेफरालय लळजलरे जातात, ककॊ ला "फेनी-शाना" ओरयमॊटर थीभ.

जॊगर, येनपॉयेपट, वॊगीत इतमादी ऩण

थीभ अवतात, जमात कभवचायी वस्हशवव

देतात आणण वादयीकयण ऩण कयतात.

9

Hospitality Assistant

20

उद्मोगाॊचे प्रकाय वललयण

ऩस्लरक शाऊव:

ह्मा हठकाणी ग्राशक भद्म भागलू ळकतात.

शे एक वाधे फाय अवू ळकते स्जथे पक्त

उबे याशामची जागा अवेर ककॊ ला छान

लातालयण अवू ळकते स्जथे अनेक प्रकायचे

ऩदाथव लभऱतात. अळा उद्मोगाॊना कधीकधी गॅपट्रो ऩफ

म्शटरे जाते.

लाइन फाय:

अनेकदा फाय आणण ब्रावयी ऩद्दतीचे कामव एकत्र अवते, अनेकदा लाइन-थीभ अवते, आणण अनेक प्रकायचे ऩदाथव लभऱतात.

10

Hospitality Assistant

22

टीपा

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

Hospitality Assistant

20

उद्मोगाॊचे प्रकाय वललयण

ऩस्लरक शाऊव:

ह्मा हठकाणी ग्राशक भद्म भागलू ळकतात.

शे एक वाधे फाय अवू ळकते स्जथे पक्त

उबे याशामची जागा अवेर ककॊ ला छान

लातालयण अवू ळकते स्जथे अनेक प्रकायचे

ऩदाथव लभऱतात. अळा उद्मोगाॊना कधीकधी गॅपट्रो ऩफ

म्शटरे जाते.

लाइन फाय:

अनेकदा फाय आणण ब्रावयी ऩद्दतीचे कामव एकत्र अवते, अनेकदा लाइन-थीभ अवते, आणण अनेक प्रकायचे ऩदाथव लभऱतात.

11

Hospitality Assistant

24

प्रलळषणाथॉ एक चाटव ऩेऩय प्रोजेक्ट फनलतीर जमालय तमाॊनी बेट हदरेल्मा अन्न आणण ऩेम उद्मोगाॊचे थचत्र अवतीर, आणण

तमाॊचे लगॉकयण केरे अवेर.

शॉस्पऩटॅलरटी ळब्दाचे भूऱ रॅहटन ळब्द – ‗Hospes‘ आशे, जमाचे भूऱ ‗Hestis‘ आशे.

शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात दोन भुख्म घटक अवतात: (i) ग्राशक वभाधानालय रष कें हित कयणे (ii) अनतरयक्त उतऩन्न आणण

लेऱ ह्मालय अलरॊफून अवणे

शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात अनेक हमलवाम अवतात, जवे वलभान कॊ ऩन्मा, रयवॉटव, रक्झयी टे्रन इतमादी शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राचे तीन भुख्म वलबाग कयता मेतात: (i) याशण्माची वुवलधा ककॊ ला शॉटेर (ii) प्रलाव आणण ऩमवटन (iii) अन्न

आणण ऩेम

शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रातीर वगळमात भोठा वलबाग अन्न आणण ऩेम उद्मोगाचा आशे.

सत्रानिंतरची अकॅ्टिवर्विी

सारािंश

12

Hospitality Assistant

26

पलत:ची चाचणी घ्मा: 1. रयकाम्मा जागा बया:

a) शॉस्पऩटॅलरटी ळब्दाचे भूऱ __________________ बाऴेतीर __________________ शा ळब्द आशे. b) शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राचे तीन प्रभुख वलबाग अवतात: __________________, _________________

आणण _____________________. c) प्रलाळाॊना _____________________ आणण _____________________ आलडते. d) ___________________ शा शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगातीर वगळमात भोठा बाग आशे. e) बफपट्रो एक _____________________ उद्मोग अवते जमात _____________________ टेफरक्रॉथ अवतात.

2. खारीर वलधाने खयी आशेत की खोटी शे वाॊगा:

a. अन्न आणण ऩेम उद्मोग ग्राशकाच्मा याशण्माच्मा वोमीळी वॊफॊथधत आशे. [ ] b. कॅपटेरयमा आऩल्मा ग्राशकाॊना उच्च दजावची वेला देतात. [ ] c. वलभान कॊ ऩन्मा शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राचा बाग भानल्मा जातात. [ ] d. न्मु हशेहश ब्रावयीरा गॅपट्रोडोभ ऩण म्शणतात. [ ] e. शॉस्पऩटॅलरटी ळब्दाचे भूऱ एक रॅहटन ळब्द आशे. [ ]

3. जोड्मा राला:

कॉरभ-A कॉरभ -B

a. बफपट्रो 1. छोटा उद्मोग, चेकचे टेफरक्रॉथ, राकडी खचु्माव, भैत्रीऩूणव आणण अनौऩचारयक लातालयण

b. कॅपेटेरयमा 2. ऩायॊऩारयक, ऩद्दतळीय ऩदाथव फनलरे जातात ल वादय केरे जातात आणण उच्च दजावची वेला हदरी जाते

c. पपटव क्राव येपटोयॊट 3. जमा हठकाणी शे येपटोयॊट अवते नतथल्मा वलळऴे

आकऴवणाचा पामदा घेतात आणण येपटोयॊटभधीर

लातालयण तवे ननभावण कयतात, जवे, वभुि ककनार मालय कॅपे, जॊगरात जेलण इतमादी..

d. लाइन फाय 4. ग्राशकाॊना वेल्प वस्हशवव कयाली रागते.

e. आॊतययाष्ट्रीम गॊतहम येपटोयॊट 5. अनेकदा फाय आणण ब्रावयी ऩद्दतीचे कामव एकत्र अवते, अनेकदा लाइन-थीभ अवते, आणण अनेक प्रकायचे ऩदाथव लभऱतात.

Hospitality Assistant

24

प्रलळषणाथॉ एक चाटव ऩेऩय प्रोजेक्ट फनलतीर जमालय तमाॊनी बेट हदरेल्मा अन्न आणण ऩेम उद्मोगाॊचे थचत्र अवतीर, आणण

तमाॊचे लगॉकयण केरे अवेर.

शॉस्पऩटॅलरटी ळब्दाचे भूऱ रॅहटन ळब्द – ‗Hospes‘ आशे, जमाचे भूऱ ‗Hestis‘ आशे.

शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात दोन भुख्म घटक अवतात: (i) ग्राशक वभाधानालय रष कें हित कयणे (ii) अनतरयक्त उतऩन्न आणण

लेऱ ह्मालय अलरॊफून अवणे

शॉस्पऩटॅलरटी उद्मोगात अनेक हमलवाम अवतात, जवे वलभान कॊ ऩन्मा, रयवॉटव, रक्झयी टे्रन इतमादी शॉस्पऩटॅलरटी षेत्राचे तीन भुख्म वलबाग कयता मेतात: (i) याशण्माची वुवलधा ककॊ ला शॉटेर (ii) प्रलाव आणण ऩमवटन (iii) अन्न

आणण ऩेम

शॉस्पऩटॅलरटी षेत्रातीर वगळमात भोठा वलबाग अन्न आणण ऩेम उद्मोगाचा आशे.

सत्रानिंतरची अकॅ्टिवर्विी

सारािंश

13

Hospitality Assistant

28

शळकण्माचे ऩरयणाभ: भेनू वभजणे: तमाचा उद्देळ आणण प्रकाय कॉस्न्डभेंट (condiments) आणण अकॊ ऩनीभेंट (accompaniments) वभजणे: प्रकाय आणण उद्देळ कचया टाकण्माची ऩद्दत टेफरची यचना कयणे: प्रकाय आणण उऩमोग ऩेम ओऱखणे: प्रकाय आणण तमाॊची ललैळष््मे

_______________________________________________________________________________________ अन्न आणण ऩेम उद्मोगात औऩचारयक डामननॊग वस्हशवव कळी द्माली ह्माचा स्हशडडओ प्रलळषक दाखलतीर. 2.1 भेन ू

येपटोयॊट आऩल्मा ग्राशकाॊना कुठरे अन्न आणण ऩेम वादय करू ळकते शे भेनूभध्मे नभूद

अवते. भेनू तीन प्रकायचे अवतात: आ रा काटव (a la carte), फपेु भेन ू (buffet menu) आणण

टेफर डोट (table d'hôte).

2.2 भेनूचा उद्देळ 2.2.1 भेनूची यचना कयणे भेनू काऱजीऩलूवक फनलरा ऩाहशजे, कायण ग्राशकाॊचे रष आकवऴवत कयण्मात तमाची भशततलाची बूलभका अवते. भेनूची यचना कयताना खारीर घटक रषात ठेला: भेनू ग्राशकाॊवाठी आकऴवक आणण कुतूशर ननभावण कयणाये अवरे ऩाहशजे. कोववचे(course) तऩळीर पऩष्ट अवाले, ऩटकन वाऩडाले आणण वभजामरा वोऩे अवाले. ऩदाथावचे तऩळीर पऩष्ट आणण अचूक अवाले आणण तमातीर वाहशतम ऩण नभूद अवाले. भेनूभध्मे ऩदाथावची ककॊ भत ऩण अननलामव अवाले. डामट वलऴमक भाहशती ऩण भेनूलय अवाली म्शणजे कुठरा ऩदाथव भागलामचा ह्माचा

मोग्म ननणवम ग्राशक घेऊ ळकतो.

धडा 2

अन्न आणि ऩेय सेर्वा (सक््हयस)

PRE-SESSION ACTIVITY: वत्राऩूलीची अॅस्क्टवलटी:

14

Hospitality Assistant

30

2.2.1 भेनूची यचना भेनू काऱजीऩलूवक फनलरा ऩाहशजे, कायण ग्राशकाॊचे रष आकवऴवत कयण्मात तमाचा भशततलाचा बाग अवतो. भेनूची यचना कयताना खारीर घटक रषात ठेला:

2.3 भेन:ू पे्रझेंटेळनचे प्रकाय भेनू अनेक रूऩात वादय कयता मेतो:

Menu Formats भेनूचे प्रकाय

एक ऩानी रॅलभनेट केरेरे भेनू काडव

आकाय • आमात, चौकोन ककॊ ला इतय आकायाच ेअवू ळकते. • A3, A4 ककॊ ला A5 आकायाच्मा कागदालय छाऩरे जाऊ ळकते.

चचत्र/यॊग • भेनूची यॊगवॊगती • कुठल्मा प्रकायची चचत्रॊ त्मालय अवतीर

शाताऱामरा वोऩे

• भेनू दभुडरेरा, एका ऩानालय ककॊ ला डडस्जटर रूऩात अवू ळकतो

भाद्रशती • भेनूलयची भाद्रशती आणण यचना ऩद्दतळीय अवाली आणण ग्राशकारा ऑडवय देण्मात त्माची भदत व्शाली.

• वुरुलातीराच डवेटव आणण ळलेटी पटाटवय नवाले.

Hospitality Assistant

28

शळकण्माचे ऩरयणाभ: भेनू वभजणे: तमाचा उद्देळ आणण प्रकाय कॉस्न्डभेंट (condiments) आणण अकॊ ऩनीभेंट (accompaniments) वभजणे: प्रकाय आणण उद्देळ कचया टाकण्माची ऩद्दत टेफरची यचना कयणे: प्रकाय आणण उऩमोग ऩेम ओऱखणे: प्रकाय आणण तमाॊची ललैळष््मे

_______________________________________________________________________________________ अन्न आणण ऩेम उद्मोगात औऩचारयक डामननॊग वस्हशवव कळी द्माली ह्माचा स्हशडडओ प्रलळषक दाखलतीर. 2.1 भेन ू

येपटोयॊट आऩल्मा ग्राशकाॊना कुठरे अन्न आणण ऩेम वादय करू ळकते शे भेनूभध्मे नभूद

अवते. भेनू तीन प्रकायचे अवतात: आ रा काटव (a la carte), फपेु भेन ू (buffet menu) आणण

टेफर डोट (table d'hôte).

2.2 भेनूचा उद्देळ 2.2.1 भेनूची यचना कयणे भेनू काऱजीऩलूवक फनलरा ऩाहशजे, कायण ग्राशकाॊचे रष आकवऴवत कयण्मात तमाची भशततलाची बूलभका अवते. भेनूची यचना कयताना खारीर घटक रषात ठेला: भेनू ग्राशकाॊवाठी आकऴवक आणण कुतूशर ननभावण कयणाये अवरे ऩाहशजे. कोववचे(course) तऩळीर पऩष्ट अवाले, ऩटकन वाऩडाले आणण वभजामरा वोऩे अवाले. ऩदाथावचे तऩळीर पऩष्ट आणण अचूक अवाले आणण तमातीर वाहशतम ऩण नभूद अवाले. भेनूभध्मे ऩदाथावची ककॊ भत ऩण अननलामव अवाले. डामट वलऴमक भाहशती ऩण भेनूलय अवाली म्शणजे कुठरा ऩदाथव भागलामचा ह्माचा

मोग्म ननणवम ग्राशक घेऊ ळकतो.

धडा 2

अन्न आणि ऩेय सेर्वा (सक््हयस)

PRE-SESSION ACTIVITY: वत्राऩूलीची अॅस्क्टवलटी:

15

Hospitality Assistant

32

भेनूचे प्रकाय

दभुडरेरे काडव आणण तमात वुटी ऩाने (A5 आणण तमाऩेषा भोठे)

आमऩॅड भेन ू

16