Námsefnisnotkun í myndmennt

Hrefna Dögg Sigríðardóttir

Júní 2017

Lokaverkefni til M.Ed.-prófs

Kennaradeild

Námsefnisnotkun í myndmennt

Hrefna Dögg Sigríðardóttir

Lokaverkefni til M.Ed-prófs í grunnskólakennarafræði

Leiðbeinandi: Dr. Gísli Þorsteinsson

Kennaradeild Menntavísindasvið Háskóla Íslands

Júní 2017

Námsefnisnotkunímyndmennt

Ritgerðþessier30einingalokaverkefnitilM.Ed-prófs ígrunnskólakennarafræðiviðkennaradeild, MenntavísindasviðiHáskólaÍslands

©2017,HrefnaDöggSigríðardóttirLokaverkefnimáekkiafritanédreifarafræntnemameðleyfihöfundar.

Reykjavík,2017

3

Formáli

Verkefniþettaer30ECTS-einingalokaverkefnitilM.Ed.-prófsviðMenntavísindasviðHáskólaÍslands.LeiðbeinandivarDr.GísliÞorsteinssonogvilégþakkahonumfyrirveittaaðstoð,yfirlestur,þolinmæðiogfyriraðþoraaðleikavondaúlfinn.SérfræðingurvarÁsdísÓskJóelsdóttirlektorsemlasyfirverkefniðoghennivilégþakkafyriraðkomameðafarhjálplegarathugasemdirogábendingar.EinnigvilégþakkaBjarkaÞórSigvarðsynifyrirveittaaðstoðogsérstaklegavilégþakkaHeiðariSmáraHarðarsyni,sambýlismannimínum,fyriryfirlestur,ómældahvatningu,hughreystinguogþolinmæðimeðanávinnsluverkefnisinsstóð.

Hugmyndinaðrannsóknarefninukviknaðiívettvangsnámiþarsemégkenndistærðfræði.Þarleikurnámsefnistórthlutverkogvarðmérhugsaðtilþessaðéghefaldreiséðmyndmenntarkennaragrípatilnámsefnisíkennslusinni.Sömuleiðishefurumfjölluníkennaranáminuumnámsefniinnanmyndmenntarveriðtakmörkuðviðverkefnasköpunnemenda,ólíktþvísemtíðkastíöðrumnámsgreinum.ÞóttimérþvíáhugavertaðreynaaðkomastaðþvíáhverjumyndmenntarkennararbyggjakennslusínatilaðuppfyllametnaðarfullmarkmiðAðalnámskrárgrunnskóla.

VerkefniþettavilégtileinkastarfandimyndmenntarkennurumsemmeðdugnaðiogmetnaðihaldauppifagmennskuoggæðummyndmenntarnámsáÍslandi.

Þettalokaverkefniersamiðafmérundirritaðri.ÉghefkynntmérVísindasiðareglurHáskólaÍslands.Éghefgættviðmiðaumsiðferðiírannsóknumogfyllsturáðvendniíöflunogmiðlunupplýsingaogtúlkunniðurstaðna.Égvísatilallsefnisseméghefsótttilannarraeðafyrrieiginverka,hvortsemumeraðræðaábendingar,myndir,efnieðaorðalag.Égþakkaöllumsemlagthafamérliðmeðeinumeðaöðrumhættienbersjálfábyrgðáþvísemmissagtkannaðvera.Þettastaðfestiégmeðundirskriftminni.

Reykjavík,24.júní2017

4

Ágrip

MyndmenntarkennararþurfaaðkomaámótsviðmarkmiðAðalnámskrárgrunnskóla.Þeirþurfaþvíaðvandavaláþvínámsefnisemþeirnotaviðkennslu.Markmiðþessararrannsóknarvoruaðkannahverskonarnámsefnimyndmenntarkennararnotaííslenskumgrunnskólumtilaðmætamarkmiðumaðalnámskrároghvorttækifærisamtímansumframsetninguséunýtt.Rannsókninnotastbæðiviðeigindlegarogmegindlegaraðferðir.Veflægspurningakönnun,semsendvaríallagrunnskóla,veittihöfundiyfirsýnálandsvísuogviðtölgáfutilkynnahvernigkennararveljaognotanámsefniogleidduíljósviðhorfþeirratilnámsefnisgerðar.

Niðurstöðurnarsýnaaðmyndmenntarkennaraskortirviðeigandinámsefniogbúaþvítilsitteigið.KennararteljaaðAðalnámskrágrunnskólageriofmiklarkröfurtilnemendamiðaðviðþaðnámsefni,semeríboði,ogtímannsemgreininfærúthlutað.Rannsókninsýnirjafnframtaðnámsefnið,semstendurmyndmenntarkennslutilboða,telstekkimætaaðfullukröfumAðalnámskrárgrunnskóla.Kennarar,semsinnamyndmenntarkennslu,hafaólíkanbakgrunnogreynslusemhefuráhrifákennsluhættiþeirraogviðhorftilnámsefnisnotkunar.Ífámennumsveitarfélögumþurfakennarar,semskortirsérfræðiþekkinguogreynsluígreininni,oftaðsinnamyndmenntarkennslu.Nauðsyneraðkomatilmótsviðþennanólíkabakgrunnmyndmenntarkennarameðútgáfufjölbreyttsnámsefnismeðnútímalegriframsetningu.Ennfremurþarfíkennaramenntuninniaðþjálfakennaraínámsefnisgerðtilaðaukagæðimyndmenntarkennsluinnangrunnskólans.

5

Abstract

Educationalmaterialsforartinelementaryschools

ElementaryartteachersmustfulfiltheaimsoftheIcelandicNationalCurriculum.Teachersmustberesourcefulinfindingmaterialstoutilizeintheclassroom.ThemainfocusofthisresearchwastoexplorewhatandhowIcelandicelementaryartteachersuseeducationalmaterialstomeetthegoalssetintheNationalCurriculumandwhetheritispresentedinamodernfashion.Inthisstudybothqualitativeandquantitativemethodsareused.AninternetsurveysenttoallIcelandicelementaryschoolsgeneratedanationwideoverview,whileafewinterviewsofferedinsightintohowteacherschooseanduseeducationalmaterialsandgaveinformationoftheirattitudestowardcreatingeducationalmaterials.

Theresultsindicatethatartteacherslackappropriateeducationalmaterialsand,therefore,createtheirown.TeachersbelievethattheNationalCurriculumdemandstoomuchfromstudentsgiventhelackofmaterialandtimeallocated.TheresultsalsoshowthatteachersbelievethattheeducationalmaterialsavailableforartdonotfullymeettheneedsofthepresentNationalCurriculuminIceland.NotonlyartteachersteachartinelementaryschoolsinIceland,andthereforetheteachershavediversebackgroundsandexperienceswhichinfluencetheirteachingandattitudestowardteachingmaterials.Inruralschools,generaleducatorswithoutspecializedknowledgeandexperienceinart,mustdelivereffectiveteachinginthesubject.Effectiveandmoderneducationalmaterialsareneededtocompensateforthisdiversity.Furthermore,teachereducationmustprovidetraininginthecreationofeducationalmaterialstoincreasetheoverallqualityofarteducation.

6

Efnisyfirlit

Formáli...............................................................................................................................3

Ágrip..................................................................................................................................4

Abstract.............................................................................................................................5

Efnisyfirlit...........................................................................................................................6

Myndaskrá.........................................................................................................................8

1 Inngangur....................................................................................................................9

2 Umnámsefniognámsefnisgerð.................................................................................10

2.1 Hvaðernámsefni?.......................................................................................................10

2.2 Gildinámsefnisfyrirnámogkennslu..........................................................................10

2.3 Umnámsefnisgerð......................................................................................................11

2.3.1Menntamálastofnun...............................................................................................122.3.2Umíslensktnámsefnifyrirmyndmenntarkennslu..................................................12

2.4 Íslenskarogerlendarrannsóknir.................................................................................15

3 Umkennsluímyndmenntognámsefnisnotkun.........................................................18

3.1 Algengarnámskenningarímyndmenntarkennslu.......................................................19

3.2 Kennsluhættirímyndmennt........................................................................................21

4 ÁhersluríAðalnámskrágrunnskólaímyndmennt......................................................24

4.1 Aðalnámskrágrunnskólafyrirsjónlistir.......................................................................24

4.1.1Uppbyggingogáherslur..........................................................................................254.1.2Virkanámskráin......................................................................................................27

5 Rannsóknaraðferð.....................................................................................................29

5.1 Markmiðogrannsóknarspurningar.............................................................................29

5.2 Rannsóknaraðferðogrannsóknarsnið.........................................................................29

5.3 Þátttakendurogstaðhættir.........................................................................................30

5.4 Megindleggagnaöflunogúrvinnsla............................................................................30

5.5 Eigindleggagnaöflunogúrvinnsla...............................................................................31

5.6 Siðferðilegatriðiogtakmarkanirrannsóknarinnar......................................................33

6 Samantektiroggreiningniðurstaðna.........................................................................34

7

6.1 Megindlegarniðurstöður.............................................................................................34

6.1.1Notkunnámsgagna.................................................................................................356.1.2Ákalleftirnámsefni.................................................................................................406.1.3InnleiðingAðalnámskrár.........................................................................................426.1.3Annaðsemmyndmenntarkennararviljakomaáframfæri.....................................43

6.2 Eigindlegarniðurstöður...............................................................................................44

6.2.1Gagnlegtnámsefni..................................................................................................456.2.2Námsefnisþörf.........................................................................................................466.2.3Samstarfmyndmenntarkennara.............................................................................486.2.4Þátturaðalnámskrár...............................................................................................496.2.5Nýttnámsmat.........................................................................................................51

6 Umræða....................................................................................................................53

6.1 Gagnlegtnámsefni.......................................................................................................53

6.2 Námsefnisþörf.............................................................................................................55

6.3 Samstarfmyndmenntarkennara..................................................................................56

6.4 Nýaðalnámskráognýttnámsmat...............................................................................57

7 Lokaniðurstöðurogfrekarirannsóknir.......................................................................59

7.1 Samantektmeginniðurstaðna.....................................................................................59

7.2 Svörviðrannsóknarspurningum..................................................................................60

7.3. Möguleikaráfrekarirannsóknum...............................................................................60

Heimildaskrá....................................................................................................................62

ViðaukiA:Spurningakönnun............................................................................................68

ViðaukiB:Viðtalsrammi...................................................................................................72

8

Myndaskrá

Mynd1.Íslensktnámsefnisemgefiðhefurveriðútfyrirmyndmennt...................................14

Mynd2.Viðmiðunarstundaskrá..............................................................................................27

Mynd3.Kennslureynslaþátttakenda.....................................................................................34

Mynd4.Aldurþátttakenda.....................................................................................................34

Mynd5.Menntunþátttakenda...............................................................................................35

Mynd6.Notkunnámsefnis.....................................................................................................36

Mynd7.Tegundirnámsefnissemmyndmenntarkennararnota............................................36

Mynd8.Annaðnámsefni........................................................................................................37

Mynd9.Annaruppruniverkefna............................................................................................37

Mynd10.Uppruniverkefna....................................................................................................37

Mynd11.Notkunkennaraáíslenskunámsefni......................................................................38

Mynd12.Kennararsembúatileigiðnámsefni.......................................................................39

Mynd13.Námsgögnsemkennararhafabúiðtil....................................................................39

Mynd14.Hvernignámsgögnbúakennarartil?......................................................................39

Mynd15.Aðganguraðnámsefniogútgáfanámsefnis...........................................................40

Mynd16.Námsefnisemmyndmenntarkennararþurfa.........................................................41

Mynd17.Þykirkennurumvöntunánámsefni?......................................................................42

9

1 Inngangur

Markmiðþessararrannsóknarvoruaðkannahverskonarnámsefnimyndmenntarkennararnotaííslenskumgrunnskólumtilaðmætamarkmiðumaðalnámskrároghvorttækifærisamtímanstilfjölbreytilegrarframsetningarséunýtt.Rannsókningreinirhvaðersameiginlegtínámsefnisvaliíslenskramyndmenntarkennara,hvaðannámsefnisgögninkomaoghverniggögnerunotuð.Einnigerírannsókninnikannað,meðhliðsjónafgrunnskólalögum,hvortþörfséáíslenskunámsefnifyrirnámsgreininamyndmenntsvoaðhægtséaðuppfyllakröfurAðalnámskrárgrunnskóla.

Samkvæmtlögumumgrunnskóla(nr.66/1995)erskólumgertaðútvegaþaðkennslu-ognámsefnisemþarftilaðmætakröfumaðalnámskrár.Aðgengimyndmenntarkennaraaðnámsefniáíslensku,semmætirkröfumaðalnámskrár,ertakmarkaðvegnatíðrabreytingaáinnihaldihennarogáherslum.

Enginrannsóknvirðisthafaveriðgerðáþvíhvaðanámsefnimyndmenntarkennararnotaímyndmennt.Slíkrannsókngeturleittíljósmargarvísbendingarumþróungreinarinnar,geturveriðleiðbeinandiviðgerðnýsnámsefnisogeftilvilleinnigstuttviðframþróunAðalnámskrárgrunnskólahvaðmyndmenntvarðar.

Ritgerðinskiptistísjökafla.Ífyrstufjórumköflunumerfræðilegumfjöllunumnámsefni,listkennsluogAðalnámskrágrunnskóla.Ífimmtakaflaeraðferðafræðiogúrvinnslurannsóknarinnargerðskilogþátttakendumlýst.Niðurstöðurrannsóknarinnarerutilgreindarísjöttakaflaogþærsettarífræðilegtsamhengiísjöundakafla.Íáttundakafla,semjafnframterlokakafliritgerðarinnar,errannsóknarspurningunumsvaraðoghugleittummögulegtframhaldafþessarirannsókn.

10

2 Umnámsefniognámsefnisgerð

MikiðhefurveriðfjallaðumgildiþessaðþróanámsefnifyriríslenskagrunnskólaísamræmiviðmarkmiðAðalnámskrárgrunnskólaáhverjumtíma.Námsefniíandaaðalnámskrárgerirkennurumkleiftaðframfylgjamarkmiðumhennarogauðveldarstarfþeirra.

2.1 Hvaðernámsefni?SamkvæmtÍslenskriorðabók(2007)ernámsefnibókeðaþaðefnisemnemendurþurfaaðlæra,t.d.íeinstökumskólaeðatilsérstaksprófs.Ísömuorðabókernámsefnieinnigskilgreintsemnámsgögníýmsuformi,t.d.bækur,enjafnframteinnigtækisemnotuðeruínámi.

ÁheimasíðumenntavísindasviðsháskólansíCorkáÍrlandi(OVPTL,2016)ernámsefniskilgreintsemalltþaðsemkennarinotarviðaðframkvæmakennslu.Hverkennariþarftildæmiskennsluefniogmargvíslegnýsigögnsértilstuðnings.Slíknýsigögngegnastóruhlutverkitilaðgeraþekkinguaðgengilegafyrirnemenduroggetahvattþátilaðtakastáviðnámiðogaflasérþekkingaráfjölbreyttanhátt.

Íþessariritgerðernotastviðofangreindarskilgreiningarþegarfjallaðerumnámsefnieðaþaðsemkennariþarftilaðframkvæmamyndmenntarkennslusamkvæmtmarkmiðumaðalnámskrárogísamræmiviðnámsmarkmiðíkennsluáætlunkennarans.Þarundirfallanámsbækur,kennslubækur,kennsluleiðbeiningar,rafræntmargmiðlunarefniogveflæggögn.

2.2 GildinámsefnisfyrirnámogkennsluÍrannsóknRichardsogMahoneyfrá1996komframaðkennararkjósaaðnotabæðihefðbundnarkennslubækurogýmisnýsigögnsértilstuðningsíkennslu.Viðeigandinámsefniernauðsynlegtefnámogkennslaáaðfaraframámarkvissanhátt(HutchingsonogTorres,1994).Ennfremurveitahefðbundnarkennslubækuraðhaldogsetjarammautanumkennsluna.Þærauðveldakennurum,nemendumogforeldrumaðsjáhvaðbúiðeraðfarayfiroghverjuséólokið(Ur,1996).Ur(1996)telurkennslubækurjafnframtveraódýrarivalkostenaðnotatildæmisljósrituðvinnuskjöleðaaðkeyptanhugbúnað.

11

Kennslubækurogútgefiðkennsluefnihefureinnigsínagallaeðatakmarkanir.SamkvæmtUr(1996)geturþaðekkiuppfylltallarþarfirallranemendaogoftþykirinnihaldkennslubókaekkivekjaáhuganemenda.Sömuleiðisgetanámsbækurtakmarkaðfrumkvæðioghugmyndaauðgikennarans.Meðaðgengiaðviðeigandinámsefnigefstkennurumhinsvegarmeiritímifyrirskipulag,undirbúningogkennsluístaðþessaðeyðamiklumtímiíaðútbúanáms-ogkennsluefni(O´Neil,1982;Sheldon,1988;Ur,1996).

2.3 UmnámsefnisgerðAðmörgueraðhyggjaþegarútbúaskalnámsefni.Skoðaþarfgildandireglugerðiroglögummenntun,samkeppni,úrvalámarkaðiogathugahvaðakröfurnámsefniþarfaðuppfylla(Iviâc,AnticogPeésikan,2013).Námsefniþarfaðbyggjaálíflegriframsetninguogvönduðumálfari(Johnsen,1993)ogmætakröfumgildandiaðalnámskrár.Höfundarnámsefnisþurfaaðbúayfirviðeigandikennslureynslu,víðtækriþekkinguífaginuoggetutilaðmiðlaefninuááhugaverðan,aðlaðandi,skýranogmarkvissanhátt(ÞorsteinnHelgason,2006).

IllugiGunnarsson(2006)bendirákostiþessaðhvetjakennaratilnámsefnisgerðarþarsemþeirerufagfólkogþekkjakröfurnámsins.Kennararvitabesthvernigbörnlæraoghverskonarstuðningsefnikennariþarfáaðhalda.HinsvegarbendirÞorsteinnHelgason(2006)áaðþráttfyriraðkennariséhæfileikaríkurerekkivístaðhannsésérfræðingurínámsefnisgerð.Ískýrslusamráðsnefndarumíslenskabókaútgáfuerþófullyrtaðmargirkennararsemjinámsefniíhjáverkum.Þaðeruþófáirsemhafanámsefnisgerðaðaðalstarfiogþvíeruhöfundarnýsnámsefnisoftaðbyrjastarfsferilsemnámsefnishöfundarþegarefniþeirraergefiðút(NjörðurSigurjónsson,KristjánB.Jónsson,IngibjörgÁsgeirsdóttir,DavíðStefánssonogStefánPálsson,2014).

Kennararútbúaoftnámsefnitilaðnotasamhliðaútgefnukennsluefnieðanotaeingöngueigiðnámsefni.Þaðerþómisjafnthversumikinnmetnaðeðatímakennararhafatilnámsefnisgerðar(Davis,Beyer,ForbesogStevens,2011).ÍdoktorsverkefniIngvarsSigurgeirssonar(1994)kemurframaðkennarartöldusignota5–50%afvinnutímasínumínámsefnisgerð.Mestafefninuvarsamiðfyriríslenskuogstærðfræðiogyngstastiggrunnskólans.KristínJónsdóttir(2003)bendirámikilvægiþessaðnámsefnisútgáfaverðiaukintilaðminnkavinnuálagkennarasemþurfaaðútbúanámsefniogaðlagagamaltnámsefniaðgetumismunandinemenda.Húntelurgagnlegraaðstyðjastviðútgefiðefnisemhægtséaðaðlagaaðnemendahópummeðviðeigandikennsluaðferðummeðhliðsjónafþeimverkefnumsemlögðerufyrir.

12

Nauðsynlegteraðþauverkefni,semnámsefnishöfundarþróasemhlutaafkennsluefnisínu,vekiáhuganemendaogmætimarkmiðumsemauðvelteraðmeta.Mikilvægtereinnigaðnámsefniinnihaldiviðmiðsemauðveldakennaranumaðgefanemandanumendurgjöf.Eisner(2002)undirstrikarmikilvægiendurgjafarkennaraogumræðurviðnemendurþegarþeirvinnaverkefnisín.Endurgjöfstuðlaraðbættusjálfsörygginemenda,eykurtrúþeirraáeigingetuoghraðarnámiþeirra.ÞessarhugmyndirEisnerssamsamasigkenningumVygotskisumsvæðimögulegsþroska.Meðþvíaðhafaverkefnihæfilegaerfiðgeturnemandinnleystþaumeðleiðbeiningumogaðstoðkennarans(Eisner,2002).

2.3.1Menntamálastofnun

MenntamálastofnunvarðtilviðsameininguNámsgagnastofnunarogNámsmatsstofnunarogsinnirhlutverkumþessarafyrrumstofnanaásamtfleiriverkefnumfrámennta-ogmenningarmálaráðuneytinu.Stofnanirnarvorusameinaðaríþvímarkmiðiaðaukagæðiskólastarfs,stuðlaaðfrekariframförumískólakerfinu,veitasamræmdanstuðningogeftirlitogmiðlaupplýsingumtilvaldhafaumstöðuskólastarfs.HelstuverkefniMenntamálastofnunareruútgáfanámsefnis,ytramatáleik-,grunn-ogframhaldsskólumoginnleiðingþjóðarsáttmálaumlæsiogHvítbókarmennta-ogmenningarmálaráðuneytisins.Einnigsérstofnuninumútgáfuogumsjónsamræmdraprófa,íslenskupróftilríkisborgararéttar,alþjóðlegprófogkannanireinsogPISAogTALIS.PISAeralþjóðlegrannsóknáhæfnioggetu15áranemendaílestri,náttúrufræði,stærðfræðiogþrautalausnum.TALISfelurísérmatástörfumogstarfsþróunkennaraogviðhorfumþeirratileiginkennslu.EinnigáTALISaðmetaviðhorfkennaratilfagráðaerfjallaumskólastarfáÍslandiaukþessaðmetaskoðanirkennaraáhlutverkiogstarfsháttumskólastjórnenda(Námsgagnastofnun,2015).

2.3.2Umíslensktnámsefnifyrirmyndmenntarkennslu

Ráðherraerskyltsamkvæmtlögumumgrunnskóla(nr.91/2008)aðsjágrunnskólumfyrirnámsefnisemsamræmistmenntastefnuogmarkmiðumaðalnámskrár.HannhefurþóheimildtilaðfelaMenntamálastofnunaðuppfyllaþáskyldu.ÁvefMenntamálastofnunar(e.d.),mms.is,máfinnaþaðnámsefnisemstendurgrunnskólumtilboða.Þargetaskólarskoðað,valiðogpantaðnámsefni.

Ámms.isernámsefniflokkaðeftirskólastigumognámsgreinum.Námsefnifyrirsjónlistireraðfinnaundirflokkunumlistgreinarogmyndlist.Stórhlutiþessanámsefniserkominntilárasinnaogóvísthvortþaðmætikröfumnúverandiaðalnámskrár.Allseru32titlarflokkaðirundirlistgreinarog20undirmyndlist.Afþessum32titlumí

13

listgreinumtilheyrasjösjónlistumeðabækurnarLeirmótun,Leirmótun–gagnvirkrafbók,Listasagafráhellalisttil1900,Listasagakennsluleiðbeiningar,Lithvörf-fræðslumynd,Stafrænljósmyndun–leiðbeiningarogverkefniávefogStafrænljósmyndun–nemendaefniávef.Af20titlumíflokkimyndlistarerusjötitlarþeirsömuogþeirsemfinnastundirlistgreinarogsjöíviðbótsemtilheyrasjónlistumenþeireruGlervinna,Leirmótun–verkefnifyriralla,Listavefurinn,Listavefurinn–kennsluleiðbeiningar,Myndmennt–vefur,NorskilistavefurinnogRafbókaskápur–RafbækurMenntamálastofnunar.Tilsamanburðarmánefnaaðundiríslenskumáfinna610titlaogundirnáttúrufræði220titla.

ÁhugaverterþóaðhvergieraðfinnabækurnarMyndmennt1ogMyndmennt2semgefnarvoruútafNámsgagnastofnunárin1995og1999ogerhægtaðfinnaímörgumskólum.HarpaPálmadóttir,ritstjórihjáMenntamálastofnun,segirskýringunaveraaðefniðsékomiðúrhöfundarréttiogþvíséekkihægtaðbjóðauppáþaðlengur(munnlegheimild,15.desember2016).

Áeftirfaranditöflumásjánámsefnifyrirmyndmenntsemgefiðhefurveriðútáíslensku.

14

Mynd1.Íslensktnámsefnisemgefiðhefurveriðútfyrirmyndmennt

(AgnesÞorleifsdóttir,2008;GujaDöggHauksdóttir,2008;HalldórBjörnRunólfssonogIngimarWaage,2013;KristínÍsleifsdóttir,2015;Lepar,KatrínBriem,MargrétFriðbergsdóttirogSólveigHelgaJónsdóttir,1995)

Myndinaðofansýnirinnihaldútgefinsnámsefnisfyrirmyndmennt,hvaðaaldursstigiþaðerætlað,hvenærþaðergefiðútoghvernigþaðtengistmismunandinámskrám.Áhugaverteraðkannaðséhvaðafþessunámsefnikennararnotaoghversvegna.

15

Hugsanlegtgeturt.d.veriðaðeinhverjirnotinámsefnifráfyrritíma,semekkimætirkröfumnúverandiAðalnámskrárgrunnskóla,eðaaðþeirnotiannaðnámsefni.

SamkvæmtHörpuPálmadótturhjáMenntamálastofnunervinnahafinviðgagnaöflunoghönnunvefsíðuumgrunnþættimyndlistarogmismunandimiðlameðhæfniviðmiðaðalnámskrártilhliðsjónar.Vefurinnáaðgeymaverkefnasafnogleitarorðtilaðstyðjakennaraíeigingagnaleit.Vonastertilaðvefurinnverðiopnaðuríhaust(2017).„Ástæðanfyrirþvíaðvinnaviðnýjanlistaveferfarinafstaðerkannskifyrstogfremstsúaðvef,semListasafnÍslandsogNámsgagnastofnunáttu,varlokaðþarsemhannvaraðrennaútáhöfundarsamningiogvaríFlashogþvíónothæfuríspjaldtölvum“(HarpaPálmadóttir,munnlegheimild,7.mars2017).

2.4 ÍslenskarogerlendarrannsóknirÍskýrsluIngvarsSigurgeirssonar(1988)umviðhorfkennaratilnýsnámsefniskomframað75%kennarateljaaðgottnámsefniséundirstaðaárangursríkrarkennslu.Einnigkomframaðí70–80%tilfellabyggirkennarinnkennslunaánámsefnisemhannvíkurekkifrá(einkumímóðurmálskennsluogstærðfræði).Framboðafíslenskunámsefnifyrirsjónlistirerheldurfátæklegt(sjáfrekaríkafla2.3.2)ísamanburðiviðmargarbóklegargreinar.Rannsóknirsýnaaðgottnámsefnimeðvönduðumkennsluleiðbeiningumstuðlaraðfagmennskukennara,efliráhugahansognemendannaoggerirkennslunamarkvissari(Remillard,2000).

SamkvæmtrannsóknSrakang(2013)lítakennararhelstákennslubækursemrammavirkisemstyðurviðundirbúningkennslu.Einniglítaþeirákennslubækurnarsemhugmyndabankaogkennsluleiðbeiningareðaeinskonarefnisyfirlityfirþaðsemeigiaðkenna.Þessirkennararkjósahelstaðnotakennslubækurfrekarenannaðkennsluefniennotaþóítarefniþegarþeimþykirþessþurfa.ÍsamfélagsfræðirannsóknElínborgarÁrnadóttur(2015)komframaðallirþeirgreinakennarar,semrannsóknintóktil,byggjafyrstogfremstáútgefnunámsefni.Aðaukifáþeirlánaðefnifráöðrumkennurumogútfæraþaðsamkvæmteiginmarkmiðum.Einnigkomíljósað67%samfélagsfræðikennarannavinnaíteymumaðnámsefnisgerð,20%vinnabæðiíteymumogeinireneinungis13%standaeiniraðnámsefnisgerð.Þessirkennararsemjaþvíhlutaafnámsefninusjálfirogeruyfirleittísamstarfiviðaðra.Tilgangurþessaðútbúaítarefnieraðreynaaðhöfðafrekartiláhuganemendaoggeranámiðskemmtilegra.Viðbæturnarhafaeinnigþanntilgangaðkomatilmótsviðfjölbreyttannemendahóp.Útgefiðefnihentarekkiöllumnemendahópumoggeturúrelstfljóttmeðhröðumsamfélagsbreytingum(ElínborgÁsdísÁrnadóttir,2015).

16

ViðamikilrannsóknálistkennsluáÍslandifórframveturinn2008til2009undirstjórnAnneBamford.Framaðþvíhafðilítiðféveriðlagtírannsóknirásviðilistkennsluhérlendis(GunnhildurUnaJónsdóttir,2012).HelstuniðurstöðurrannsóknarBamfordvoruaðlistnámáÍslandistandiástyrkumstoðumenmargtþurfiþóaðbæta.HelstagagnrýnirannsóknarskýrsluBamforderáþátttjáningarogtúlkunarenAnneBamford(2011)bendiráaðmunnlegyfirferðverkefnaséafskornumskammtiogstuttávegkominííslenskrilistgreinakennslu.Aðalnámskrágrunnskóla(2013),semsaminvaríkjölfarrannsóknarinnar,hefurtekiðmiðafhenniogaukiðvægitjáningar,túlkunarogskilningsnemendaívíðusamhengi.

Árin2009til2011fórframstórrannsóknástarfsháttumígrunnskólumÍslands,Starfshættirígrunnskólumviðupphaf21.aldar(GerðurG.Óskarsdóttiro.fl.,2014).Írannsókninnivarsérstaklegahugaðaðþættilist-ogverkgreina.SamkvæmtrannsókninnierumyndmenntarkennararalmenntánægðirmeðaðstöðusínasemsamræmistniðurstöðumrannsóknarAnneBamford(2008).Kennslaþeirrabyggisthelstásýnikennslu,samtölumviðnemendurogverklegrivinnunemendaenafarlítiðerumsamþættinguogsamstarf.Þeirhugaaðeinsaðaðalnámskránniáhaustinþegarþeirbúatilskólanámskráogkennsluáætlanirfyriralltskólaárið.Viðathugunáskólanámskrámséstaðþæreruólíkarogoftastbyggtáfærrimarkmiðumensetteruframíaðalnámskránni.Kennararteljakennslustundirsvofáaraðekkiséhægtaðfylgjanámskránninákvæmlegaogþvíséeðlilegtaðveljaoghafnamarkmiðumogbyggjaáþvísemþeirteljagagnlegastoglíklegttilaðvekjaáhugaogánægjunemenda.Ískýrslunnikemureinnigframaðúthlutunkennslustundatillist-ogverkgreinaséminniengerterráðfyriríviðmiðunarstundarskrá(GerðurG.Óskarsdóttiro.fl.,2014).HagstofaÍslandshefurstaðfestþettaíúttektsemsýniraðnemendurfáekkitilskilinntímaílist-ogverkgreinum.Áyngstastigigrunnskólansertímaúthlutunin48mínútumoflítil,ámiðstigierhún162mínútumoflítilogáunglingastiginuerhún105mínútumminnienviðmiðunarstundarskrágefurtilkynna(Mennta-ogmenningarmálaráðuneytið,2017).

NiðurstöðurrannsóknarAnneBamford(2011)bendaeinnigtilskortsánámsefnifyrirlistgreinakennsluogmælirBamfordþvímeðfrekariútgáfuslíksefnis.Margarrannsóknirsýnaaðkennarareyðaáfyrstuárumístarfimiklumtímaínámsefnisleit.Þóerframboðánámsefnimargbreytilegtíflestumgreinum(GrossmanogThompson,2008).Hinsvegarerframboðafnámsefnifyrirkennaraásviðilistgreinatakmarkaðhérálandi(AnneBamford,2011).

17

ÞátttakendurírannsóknAnneBamford(2011)sýnaviljatilaðaukasamstarfkennarainnanmyndmenntargreinarinnarogviðaðrargreinar.Þeirhafaeinnigáhugaáaðaukasamþættingumeðáhersluánámígegnumlistsköpun.Kennararviljakomaágæðaeftirliti(tónlistarskólarsérstakleganefndir),eflamenntunkennaranemaílistgreinumogaukaframboðíendurmenntun.ErþvíeðlilegtaðtakatillittilþessaraþáttaviðendurskoðunAðalnámskrárgrunnskóla2013.

RannsóknHetland,Winner,VeenemaogSheridan(2007)álistgreinakennsluískólumíBoston,semleggjasérstaklegaáhersluálistirínámskrásinni,varpaðiljósiágildinýstárlegraverkefna.Þegarnemendurvinnayfirlengritímabilaðverkefnum,semvekjaáhugaþeirraogfelaísérhæfilegamiklaáskorun,eyksteinbeitingþeirra,þrautseigjaogsjálfsstjórn.Nemendurlæraaðtakastáviðmótbáruroggefastekkiupp.Þessihæfniereinafforsendumfyrirþroskunsamvinnuhæfni,tilfinningalegrarsjálfsstjórnarogsjálfsvitundarenallirþessireiginleikarerutaldirlykilþættirímenntastefnuEvrópusambandsins(2007).

18

3 Umkennsluímyndmenntognámsefnisnotkun

Myndmennterskapandigreinsemgeturaukiðhagvöxtsamkvæmtniðurstöðumnýlegrarrannsóknar(Iðnaðarráðuneytið,2010)semsýndiaðum6%vinnuaflsÍslandsstarfarískapandigreinum.Árið2009varveltaskapandigreinameiriensamanlögðveltafiskveiðaoglandbúnaðsþaðár(Iðnaðarráðuneytið,2010).Einnighefurmenningarstarfsemi,hönnunoglistirjákvæðáhrifálandsframleiðslunaogvirkjarskapandieinstaklingatilátakasemhefuráhrifásamfélagiðbæðiíefnahagsleguogmenningarlegutilliti.Mikilvægterþvíaðeflalistmenntunígrunnskólumoggerasamfélagsþegnanameðvitaðaumgildilistaogþauáhrifsemlistirgetahaftámenninguokkarogumhverfi(ÁgústEinarsson,2007).Sökumójafnrafélagslegraaðstæðnaeinsogfjárhags,búsetueðafötlunarerutækifærinemendatillistnámsutanskólakerfisinsmisjöfn(GunnhildurUnaJónsdóttir,2012)semgerirmikilvægiskyldunámsinsveigameira.

Listkennslaerólíkhefðbundnubóknámi.Listkennslabyggirbæðiáinnsæinemenda,sköpunargáfuþeirraoggotteraðlistgreinastofanrímiviðhefðbundnarvinnustofurstarfandilistamanna.Nemendurnásjálfiríviðeigandiáhöldogefni,ræðasamanumeiginverkefniogannarraogumtilverunasjálfa(Hetlando.fl.,2007).SamkvæmtEisner(2002)hveturslíktskólaumhverfitilsjálfstæðis,samvinnuogsamheldniinnannemendahópsins.Nemendurlæraaðverkþáttagreinaogaðskiljaskipulagvinnustofunnarogverðameðvitaðirumatriðieinsognotkunhlífðarbúnaðar,hvaráhölderugeymd,hvernigskuligangafráeftirkennslunaoghvernigbestséaðmerkja,dagsetjaogvarðveitaverk(Hetlando.fl.,2007).

Rannsóknirsýnaaðkynninemendaaflistrænuferli,semvísartilmenningarþeirra,ræktarmeðþeimfrumkvæði,sjálfstæði,hugvit,frjósamtímyndunarafl,tilfinningalæsi,siðgæðioggetutilgagnrýnnarhugsunarásamtathafna-oghugsanafrelsi.Listkennslaörvarvitsmunaþroskaígegnumvinnumeðraunverkefniogauðvelteraðtengjahanaþörfumþessnútímasamfélagssemnemendurlifaoghrærastí(UNESCO,2006).

„Alhliðamenntun,haldgóðmenntun,ernauðsynleg.Þessimenntunhinsvegarverðuraðeinseinsgóðef,gegnumlistmenntun,húnhveturtilskilningsogsjónarmiða,sköpunarogfrumkvæðisogþágagnrýnuhugsunarogstarfsgetusemerusvonauðsynlegartilveruánýrriöld.“

19

(UNESCO,2006)1

Teljaverðuraðlistgreinakennslaígrunnskólumséöllumhollogsamfélaginutilgóðs.Húnstyrkirnemendursemeinstaklingaogþegnaínútímasamfélagi.SamkvæmtEiríkiÞorlákssyni(1994)listfræðingiljáirgóðlistkennslanemendumröddoggetutilaðlesaíeigiðumhverfi.ÞettaendurspeglarskoðanirEisners(1972)enhanntelurstærsta,mikilvægastaogsérstæðastaávöxtinnafmyndlistarkennsluveraaðhúnefliskilningmannaogupplifunafhinusjónrænaítilverunni.

3.1 AlgengarnámskenningarímyndmenntarkennsluKennararstyðjastyfirleittviðhugmyndafræðiogkenningaríkennslusinniásamtþví

aðveraætlaðaðbyggjakennsluáAðalnámskrágrunnskóla(RagnhildurBjarnadóttir,1993).Námogkennslaþarfþvíaðbyggjaupphæfileikaogþekkingueinstaklingameðhliðsjónafgreindþeirraoggetu.

Margarleiðirhafaveriðnotaðartilaðmælastöðunemendaoggetusemauðveldarkennurumaðsníðanámsefniaðþörfumþeirra.Greindarvísitölupróf,semreynsthafaveltilþessa,eigarætursínaraðrekjatilupphafs20.aldar,nánartiltekiðtilfranskasálfræðingsinsAlfredsBinet.Hannvarfenginntilþessaðfinnaleiðtilaðsegjafyrirumhvaðabörngætustaðiðsigvelískólumoghverþeirraþyrftusérstakahjálp(Gardner,1993).Íkjölfarþessavarðtilgreindarvísitöluprófsemmældigreindmeðspurningalistaogþrautum.Gertvarráðfyriraðhægtværiaðspáfyrirumnámsgetuoggengiviðkomandinemendaútfrániðurstöðumprófanna.HowardGardner(1993)telurgreindarvísitöluprófiðþóhafastuðlaðaðeinsleitunámiþarsemgetuoghæfninemendaerraðaðeftireinkunnumúrskriflegumprófum.Skólastarf,aðmatiGardners,litastofmikiðafþessu.Lítiðerumvalgreinarogskorturáfjölbreytnitilaðkomatilmótsviðólíkanemendur.SýnGardnerságreinderheldurólíksýnBinetsenhúngerirráðfyrirfjölbreytileikamanna.Kenninghansumfjölgreindirnýturmikillarhyllifræðimannasemskiljagagnrýnihans.Fjölgreindakenningingerirráðfyriraðgreindmannabirtistíáttaflokkum:rök-ogstærðfræðigreind,málgreind,rýmisgreind,samskiptagreind,umhverfisgreind,tónlistargreind,líkams-oghreyfigreindogsjálfsþekkingargreind.ÖllumgreindarsviðunumíkenningumGardnersergertjafnháttundirhöfðienmeðþvíaðtakatillittilþeirraerhægtaðnálgastnámáþannháttsemhentarhverjumogeinum.Allirhafaólíkarþarfir,áhugamáloghæfileikasvoaðsamakennslaogverkefnihentaekkifyriralla(Gardner,1993;SnowmanogBiehler,2006).1Universaleducation,ofgoodquality,isessential.Thiseducation,however,canonlybegoodqualityif,throughArtsEducation,itpromotestheinsightsandperspectives,thecreativityandinitiative,andthecriticalreflectionandoccupationalcapacitieswhicharesonecessaryforlifeinthenewcentury.

20

SamkvæmtkenninguGardnersverðurgreindaðhafaeinhverjahagnýtaþýðinguoghannkrefstþessaðlitiðséáhæfileikasemgáfur.Skilyrðin,semhannsetur,eru:

• Hægtséaðeinangrahæfileikameðþvíaðskoðaheilaskaddaðaeinstaklinga• Tilséuafbrigðilegireinstaklingarmeðhæfileikaíundraverðumagni• Þaðverðuraðveratilgreinanlegurkjarniaðgerða• Þaðverðuraðveragreinanlegtþróunarferlimeðendapunkti„mestugetu“• Sjástþurfamerkiumhæfileikaíþróunarsöguokkar• Sálfræðilegarrannsóknirverðaaðstyðjaviðtilvisthæfileika• Stöðluðsálfræðiprófeinsogt.d.greindarprófstyðjiviðtilvisthæfileika• Næmleikitilaðtákngerahæfileikasétilstaðar.

(Gardner,1993)

Nám,semreynirámálgreindogrök-ogstærðfræðigreind,virðistveraráðandiinnanskólakerfisins.ÞarsemGardnerteluraðöllgreinarsviðinséujafnmikilvægogaðallirbúiyfirgetutilaðþróagreindirsínarþarfkennarinnaðkennanemendummeðtillititilþessa(IngvarSigurgeirsson,1999).HægteraðgreinaáhriffjölgreindakenningarinnarinnanmarkmiðaAðalnámskrárgrunnskólaafáherslumáfjölbreytilegakennsluhætti,námsmatogáaðkomiðsétilmótsviðallanemendurískólaánaðgreiningar.

BandarískiprófessorinnBenjaminBloomhannaðiflokkunarkerfiumkennslumarkmið.Flokkunarkerfinuerætlaðaðeinfaldamarkmiðssetningukennarafyrirkennslu(IngvarSigurgeirsson,1999).Kerfiðbyggiráþvíhvernignemendurhugsaogyfirfæraþekkingu(Eisner,2000).Þaðerflokkaðíþrjúsvið,þ.e.íþekkingarsvið,viðhorfa-ogtilfinningasviðogleiknisvið,enáhverjusviðierufimmtilsjöstig.Þekkingarsviðiðskiptistí:minni,skilning,beitingu,greiningu,nýsköpunogmat.Viðhorfa-ogtilfinningasviðiðskiptistí:athygli/eftirtekt,svörun/þátttöku,alúð/rækt,heildarsýn/ábyrgðogheildstættgildismat.Leiknisviðiðskiptistíhverskonarfærni,einsog:skrift,vélritun,munnlegatjáningu,leikrænatjáningu,líkamsrækt,dansognotkunáhaldaogtækja.MeðþvíaðnotaflokkunarkerfiBloomsgetakennararskiliðbeturhvernigþeirhámarkaskilningnemendameðbættunámsefni(IngvarSigurgeirsson,1999).

FagmiðuðlistkennslaernálgunsemkennderviðDiBlasio(1987).Húnbyggiráþvíaðlistgreinséfaggreintiljafnsviðaðrargreinar,t.d.móðurmálognáttúrufræði.Áherslanámsinseráþekkinguogfærni.Myndmenntargreininskiptistífjóraflokka,þ.e.listsköpunmeðefniogfjölbreyttumaðferðum,fagurfræði,menningar-oglistasöguog

21

gagnrýniogumræðurumlistir.Flokkuninbyggiráferlilistamannsinsþegarhanneraðskapaogvinnaímyndlist.Mikilvægteraðnotaorðaforðaoghugtöklistfræðinnaríumræðumoggagnrýniognáaðtengjalista-ogmenningarsöguþjóðarinnarviðþaðsemvarogeraðgerastílistumíhinumstóraheimi(Eisner,2002).Meðþvíaðlítaámyndlistinasemmikilvægafaggreinþarfaðnálgasthanavandlegaogþjálfahugoghönd.Nemendureruþjálfaðirítæknijafnhliðalistasögunnioglæraaðtengjamilliverkefnasinnaogþesssemþeirhafaáðurkynnstogséð.Þóerekkinógaðlátanemendurglímaviðlistsköpunheldurþarfaðgerahanamerkingarbærarimeðrannsóknum,umræðum,gagnrýniogmiðlunþekkingarumlistogsöguhennar.Skólastjórnendurgeraoftlítiðúrþessarinámsgrein,lítajafnvelniðurálistgreinaroggerahefðbundnubóknámi,sembyggirálestri,skrifumogprófum,hærraundirhöfði(Dobbs,1992).Hinsvegarerhægtaðuppfyllakröfurumformlegtnámmeðvandaðrifagmiðaðrinálgunílistgreinumoghaldaásamatímaíkostihinsverklega.Hægteraðlítaáfagmiðaðalistgreinakennslusemákjósanlegasamtenginguþessaratveggjaþátta.

3.2 KennsluhættirímyndmenntTeiknifærnioglistrænnþroskibarna,samkvæmtRobinson(2001),staðnarumþrettánáraaldurefbyggteráhefðbundnumkennsluaðferðumískólastarfi.Mikilvægteraðkennararleyfinemendumaðþroskagagnrýnaogskapandihugsunígegnumvinnusína.Efkennarareruskapandiþáerlíklegtaðsköpunargáfanemendaþroskist(Craft,JeffereyogLeibling,2001).

„Meginhlutverkkennaranserkennsla-oguppeldisfræðilegtstarfmeðnemendum,aðvekjaogviðhaldaáhugaþeirraánámi,veitaþeimhandleiðsluásemfjölbreytilegastanháttogstuðlaaðgóðumstarfsandaogvinnufriðimeðalnemenda.Þessuhlutverkimáeinniglýsasemforystuhlutverki;aðveraleiðtogiínáminemandans.Þettafeluríséráhersluáaðskapanemendumfrjóarogfjölbreytilegarnámsaðstæður.Vönduðkennsla,semlagarsigaðþörfumogstöðueinstakranemendaískólaánaðgreiningar,eykurlíkuráárangri.Mikilvægteraðkennararvinnisamanaðmenntunnemendaeftirþvísemframasterkosturogaðkennslaoguppeldiverðiekkiaðgreindalltfráupphafitillokagrunnskóla.“(Aðalnámskrágrunnskóla,2013)

Mikilvægteraðþekkingarsviðkennaransséfjölþætt.LeeShulman(1987)tilgreinirhvaðaþekkingugóðurkennariþarfaðbúayfirogskiptirhenniíflokka.Þeireru:þekking

22

áinnihaldinámsins,almennuppeldisfræðilegþekking,þekkingákennslufræðináms-greinarinnarognámskrárþekking.Þekkingáinnihaldi(e.contentknowledge)erskilgreindafShulmansemþekkingkennaransáefninusjálfusemkennaskal.Þessiþekkingerómissandiíkennslu,eneinnigmikilvægþegarmetaánámsefnieðahugbúnað,undirbúakennsluogviðendurgjöfognámsmat.

Kennararmeðmiklaþekkinguáinnihaldiþessefnis,semáaðkenna,búayfirgetutilaðnálgastnámsefniðááhugaverðanhátt.Hafikennararhinsvegarlitlaþekkinguáinnihaldinámsinserlíklegtaðþeirforðistaðtakaáhættuogkennimeðeinhæfumhætti,svosemmeðþvíaðhaldafyrirlestraánumræðna(McNamara,1991).SamkvæmtBruner(1999)vísaralmennuppeldisfræðilegþekking(e.pedagogicalknowledge)áskilningkennaraáhugarheimibarnasemerforsendafyrirvaliánámsefniogkennsluaðferðum.Almennuppeldisfræðilegþekkingersúþekkingsemkennaribeitirviðbekkjarstjórnunogögunogviðannaðsemsnýraðkennslu.Þessiþekkingeríraunalltsemlíturaðinnihaldikennslunnarenfellurutansértækrarþekkingarinnangreinarinnar(Shulman,1987).Þekking,erlíturaðnámsgreininnisjálfri(e.pedagogicalcontentknowledge),ersúsemkennariþarfaðbúayfirtilaðkennanámsgrein.Notaþarfmismunandikennsluaðferðireftirnámsgreinumogkennslufræðinámsgreinarerþekkingáþvíhvernigákveðnirkennsluhættirgeranáminnannámsgreinarmerkingarbært.Kennslufræðinámsgreinarogþekkingáinnihaldihennarhaldastíhendur(Alexander,1992;BrownogMacIntyre,1993;McNamara,1991;Shulman,1987).Duggan-Haas,EnfieldogAshman(2000)teljaaðkennslufræðinámsgreinarverðitilþarsemkennslufræðinpassarviðþekkingukennaransáinnihaldigreinarinnar.

Starfskenningkennaraþróastoftþegarkennararáttasigásamhengiþekkingarsinnaráinnihaldigreinarinnarsemþeireruaðkennaogþeimaðferðumsemþeirbeita(McNamara,1991).Þeirþurfaaðgetagengiðskrefilengraenaðbyggjaáeiginhyggjuviti.Kennararþurfaaðgetadregiðlærdómafsamspilikenningaogeiginreynslusemauðveldarþeimaðtileinkasérþaðsemgagnastnemendumbest(Bromme,1995).Námskrárþekking(e.curriculumknowledge)erþekkingáinnihaldinámsinssamkvæmtþeirrinámskrásemerígildihverjusinni.Undirstaðaþessaerskilninguráþroskabarnaoglærdómsgetuþeirra,námsmati,stefnuyfirvaldaímenntamálumogeðliskóla-námskrárinnar(Cogill,2008).Allirþessirþættirtengjastogerunauðsynlegirtilaðkennslaverðimerkingarbær.

Hetfieldogfélagar(2007)gerðurannsóknákennsluháttumlistnáms.Þeirgreindusameiginlegaþættiíkennslulistgreinakennarasemvorutaldirhafanáðárangriíkennslusinni.Þessumþáttum,„StudioStructures“,skiptuþeirífjögurstigeftir

23

uppbyggingukennslunnarogviðfangsefnumnemendanna.Fyrstastigiðlýturaðhefðbundnumkennslustundumþarsemkennarinnbyrjarásýnikennsluogstuttumfyrirlestriþarsemhannleggurinnverkefniðsemáaðleysa,ogkennirumefniognotkuntækjaogáhalda.Næstastigereiginlegverkefnavinnanemendasemerburðarstólpikennslustundarinnar.Nemendurnirvinnahverumsigaðlausnverkefnisinssemlagtvarinnenkennarinnstígurtilhliðarogfylgistmeðvinnuþeirra.Hannaðstoðarþegarþesserþörfogbeitirjafnóðumvirkriendurgjöf.Næstastigfeluríséryfirferð.Áþvístigifjallarnemendahópurinnogkennarinnumverksín,ræðavinnuferliðogafraksturinnogspáfyrirumhvernighægteraðlagfæraeðavinnaverkiðáfram(Hetfieldo.fl.,2007).ÞettaerstigsemAnneBamford(2011)álíturaðhafiveriðvanræktílistkennsluáÍslandi.Síðastastigiðerumrótþegarnemendurkomasérfyriríupphafikennslustundarogfrágangurþeirraílokhennar.Þessistiggetabirstíhvaðaröðsemeroghægteraðbrjótakennslunauppmeðþvíaðfærahanaámillistigameðviðbótarsýnikennslueftirþvísemverkefnavinnanemendaverðurflóknari(Hetfieldo.fl.,2007).

ÍrannsóknHetlandogfélaga(2007)báruþæreinnigkennsláönnureinkennilistkennsluogkölluðuþau„StudioHabitsofMind“.Listkennslanþroskaroftmeðnemendumtiltekinviðhorfoghugarfar.Þettafelurísérsamspilfærni,áhugaogaðveraopinnfyrirtækifærumtilþessaðbeitakunnáttusinni.Kennararbyggjaeinnigiðulegauppþekkingunemendameðsýnikennsluþarsemfariðervandlegayfirnotkuntækjaogkennderumgengniviðverkfærivinnustofunnareinsognotkunpensla,efnaeinsogmálningar,litahjóls,kolaogleirs.Hlutiþessaðverðaleikinnísjónlistumeraðgetaskiliðmyndbyggingu,liti,form,línu,áferð,fjarvíddoggetavaliðhverskonarmiðlaogverkfæriþarfhverjusinni.ÍrannsóknHetlandskemurframþaðhugarfarnemendasemkennslanáaðstuðlaaðsamkvæmtaðalnámskrá,þ.e.virðingufyrirefni,áhöldumogkennslustofunniogjákvættviðhorftillistasemsjálfsagðsþáttarídaglegulífialmennings.

24

4 ÁhersluríAðalnámskrágrunnskólaímyndmennt

Íslenskorðabók(2007)skilgreinirmyndmenntsemnámsgreinígrunnskólaensjónlistsemlistsemunnteraðnjótameðaugunum.Íþeimhlutaaðalnámskrár,semfjallarummyndmennt,ernotaðorðiðsjónlistir.Erþaðnotaðtilskilgreiningarþegarfjallaðerumhæfniviðmiðinímyndmennt.Fagiðerhinsvegarkallaðmyndmenntinnanskólanna.

4.1 AðalnámskrágrunnskólafyrirsjónlistirAðalnámskrágrunnskóla(2013)túlkaroglýsirsjónlistumsemsjónrænnimiðlunhugmyndarogámyndmenntaðgegnaþvíhlutverkiaðfinnahugmyndumfarvegígegnumallamiðlasjónlista(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).Hugtakiðsjónlistirerhinsvegarekkiskilgreintfrekarnemaíumfjöllunummyndmenntertengistmiðlumogaðferðum.Mikiláherslaerlögðáaðnemendurgetitúlkaðogtjáðsigígegnumeiginverkogannarra,sýntgagnrýnahugsuníverkiogöðlistlæsiígegnumlistina.Sjónlistirteljastfarvegurfyrirmenningarkennslu.Þæreruleiðtilaðþroskaskynjunogtúlkunáumhverfinuogtilaðeflagetutilskiljaheiminn(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).

Hæfniviðmiðsjónlistafyriryngstastig(1.–4.bekk)íAðalnámskrágrunnskóla(2013)felaíséraðnemendureigaaðgetanýttýmsamiðlatileiginsköpunar,notaðfærnitilmyndbyggingaroghöndlaðlitiogform.Þeirþurfaaðgetatjáðsigígegnumeiginmyndverk,unniðfrákveikjutilafurðaroggetaútskýrteigiðvinnuferli.Nemendurverðaaðöðlastskilningátilgangimyndlistaroghönnunaroggetatjáðsigumeiginlistsköpunogannarra.Þeirþurfaaðlæraumeinhverjalistamennogþekkjaverkþeirra,getagreinthvaðaaðferðvarbeittviðgerðlistaverka„aðeinhverjuleyti“oggetagreintmismunandimyndmálogáhrifþess(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).

Hæfniviðmiðsjónlistafyrirmiðstig(5.–7.bekk)íAðalnámskrágrunnskóla(2013)erukeimlíkhæfniviðmiðumyngstastigsinsenhverthæfniviðmiðerþógertörlítiðmarkvissara.Semdæmiþurfanemendurekkieinungisaðgetanýttýmsamiðlaogöðlastfærniíeiginlistsköpun,heldurþurfaþeiraðgetagertþaðáskipuleganhátt.Nemendurþurfaaðgetaunniðfráhugmynd,semþeirskissaupp,tillokaafurðarbæðiítvívíðumogþrívíðumverkum.Þeireigaaðhafahæfnitilaðbyggjalistsköpunáreynslusinni,ímynduneðarannsóknum.Nemendurþurfaeinnigaðgetagertgreinfyrirmargvíslegumtilgangimyndlistaroghönnunarenekkieinungisaðskiljatilgang

25

greinanna.Áþennanháttgerahæfniviðmiðinmeirikröfurtilþessaranemendaeneruígrunninnbyggðásömumarkmiðumogsetteruframfyriryngrastigið

Viðlokefstastigsgrunnskólanseruhæfniviðmiðinorðinflóknariogkrefjastmeiritúlkunaroggreiningarafnemendum.Þeirþurfaaðgetatúlkaðlistaverkoghönnunmeðtillititileiginsiðgæðis,skoðana,reynsluognærumhverfisoggetagertgreinfyrirogsetttilganggreinannaísamhengi,bæðiápersónulegan,söguleganogmenningarleganhátt.Nemendurþurfaaðgetabeittorðaforðaoghugtökumlistarinnartilaðtjásig,gagnrýna,skrásetjaogsetjaframhugmyndiráfjölbreyttanhátt.Þáþurfaþeiraðgetaunniðíhóp,skráðogútskýrtvinnuferliðfráhugmyndtilafurðarmeðtilraunumogrannsókn.Ólíkirstílarogstefnurþróastímyndlistoghönnunítaktviðtíðarandaogmenninguhverstíma,semnemendurverðaaðgetaboriðkennslá,greint,ogtúlkað.Nemendurþurfaaðhafagetutilaðsetjaísamhengi,greina,túlkaogberasamanlistaverkoggeragreinfyrirtilganginummeðþeimápersónulegan,menningarleganogsöguleganhátt.Þeirþurfaeinnigaðgetagertgreinfyrirþeimáhrifumsemlistogsjónræntáreitihafaádaglegtlíf,menninguoggildismat(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).Áefstastigieruþvísömugrunnmarkmiðeðahæfniviðmiðogyngstastigiðbyggirá.Ljósterþvíaðhæfninbyggistuppogkröfurnaraukastjafntogþéttmeðaldriogþroskanemenda.

Aðalnámskrágrunnskóla(2013)gerirsjónlistumháttundirhöfðiþvílistnámgefurtækifæritilaðeflaþroskaogsköpunargáfunemenda.Hægteraðeflafrumkvæði,þjálfagagnrýnahugsun,skynjunogtúlkunveruleikansalltíkringogbyggjanemendurupptilaðverðavirkirsamfélagsþegnar(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).

4.1.1Uppbyggingogáherslur

NauðsynlegteraðnámsefnisgerðsvarimarkmiðumAðalnámskrárgrunnskóla(2013)oggetiþannigstuttviðskólastarf.Aðalnámskráinerhelstaregluverkiðsemskólastarfiðþarfaðbyggjaá.Húnerunninútfrágildandilögumumgrunnskóla,reglugerðumogalþjóðasamningum.Aðalnámskráinernánariútlistunáþeimlögumumgrunnskólasemígildieruhverjusinni.Löggjöfinerendurskoðuðreglulegaogberskólumaðaðlagastarfsittíkjölfarið.Aðalnámskrágrunnskólaleggursamræmdarlínurfyrirskólastarfiðíheildsinni,fráþvísértækatilhinsvíðtæka.Þaðerábyrgðhversskólaaðsníðaeiginskólanámskrárogstefnuríandaaðalnámskrár(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).

GildandiAðalnámskrágrunnskóla(2013)vargefinútítvennulagi,fyrstalmennanhluta(2011),semleggursameiginlegarlínurfyriralltskólastarf,ogsíðargreinasvið

26

(2013)semútlistarfrekarmarkmiðogáherslurfyrirhverjakennslugrein.ÍalmennumhlutaAðalnámskrárgrunnskóla(2011)erugrunnþættirmenntunarsettirframsemsexþættirsemallirtengjastinnbyrðisímenntunogskólastarfiogeruháðirhveröðrum.Þættirnireru:læsi,sjálfbærni,heilbrigðiogvelferð,lýðræðiogmannréttindi,jafnréttiogsköpun.Eittafmarkmiðummeðgrunnþáttunumeraðkennanemendumaðbyggjasiguppandlegaoglíkamlegasvoaðþeirséufærirumaðbjargasérísamfélaginuogvinnameðöðrum(Aðalnámskrágrunnskóla,2011).Ílokskólagöngunnarþarfeinstaklingurþvíaðhafagetutilaðaflasérupplýsinga,skiljaþærogsetjaþærísamhengi.Tilþessþarfaðverabúiðaðþjálfagagnrýnahugsun,sjálfstæðiogskapandihugsunarhátteinsogaðalnámskrálegguráhersluá.

ÁgreinasviðiAðalnámskrárgrunnskóla(2013)erulist-ogverkgreinarsettarundirsamahattensíðanskiptniðurílistgreinarogverkgreinar.Undirlistgreinarfallaleiklist,dans,sjónlistirogtónmennt.Verkgreinarnareruheimilisfræði,textílmennt,hönnunogsmíði.Fyrsterusettframsameiginleghæfniviðmiðlist-ogverkgreinaogsíðanhæfniviðmiðhverrarfaggreinarfyrirsig.Ísameiginlegumhæfniviðmiðumeraðaláherslalögðáámenningarlæsiígegnumlist-ogverkgreinar.Menningarlæsierkenntígegnumallargreinargrunnskólans.Þannigeiganemenduraðgetatengtmenninguogumhverfiviðnámsefniðogviðfangsefnidaglegslífs.Nemendureigaeinnigaðgetabeitttæknioghugtökumviðkomandigreinaíverkiogorði.Sömuleiðiserímenningarlæsis-oghæfniviðmiðunumlögðáherslaágetunemendatilhópvinnuoggóðrarumgengni.Þeirskulugetasýntfrumkvæði,skipulagtsigogfjallaðumoggertgreinfyrirmenningarleguhlutverkilist-ogverkgreinaíeiginverkumogannarra(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).

ÍAðalnámskrágrunnskóla(2013)kemurframaðlist-ogverkgreinareigaaðverajafngildarinnanstundaskrárenhverskólimáskipuleggjakennslunameðsínumhætti.Kennslunnimáskiptaílotur,samþætta,eðakennaaðgreintallanveturinnsvolengisemfariðereftirviðmiðunarstundarskrá(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).Lögumgrunnskóla(nr.91/2008)gefarammakennsluvikunnaráyngstastigi,semeru1200mínútur,ámiðstigi1400mínúturogáunglingastigi1480mínútur.Vikulegurkennslutímilist-ogverkgreinaíviðmiðunarstundarskráer15,48prósentafheildarkennslutímaogáaðskiptastjafntinnansviðsins.

Yngstastiginuogjafnframtstærstastiginu(1.–4.bekk)erúthlutaðmestumtímaílist-ogverkgreinar,eða900mínútumávikusemdeilistáallafjóraárgangana.Miðstigið(5.–7.bekkur)fær830mínúturávikuenunglingastigið(8.–10.Bekkur)færeinungis340mínúturáviku.Áunglingastiginuerþvíminnstáherslalögðálist-og

27

verkgreinakennsluenámótikemuraðunglingastigiðhefur870mínútur(9,9%afkennslutímavikunnar)fyrirvalfög(Aðalnámskrágrunnskóla,2013).Meðvaligeturunglingastigiðaukiðviðsigtímaílist-ogverkgreinumeftirþvíhvaráhuginemendaliggurensamkvæmtAðalnámskrágrunnskóla(2013)áumhelmingurvalsáunglingastigigrunnskólansaðveratileinkaðurlist-ogverkgreinum.

Mynd2.Viðmiðunarstundaskrá

4.1.2Virkanámskráin

Ískólastarfierekkialltafhægtaðtryggjaaðopinberriaðalnámskráséfylgtítarlega,sérstaklegaefbyggterátakmörkuðuogjafnvelúreltunámsefni.SamkvæmtVanDenAkker(2003)eropinbernámskráoftkölluð„áformuðnámskrá“.Þaðsemraunverulegaerkenntískólumkallast„virkanámskráin“.Síðanernámsreynslanemendaogþaðsemnámiðskilarþeimkallað„áunninnámskrá“(VanDenAkker,2003).

Virkanámskráinerbirtingarformopinberrarnámskráríkennslustofunniogverðurhúntilviðmótunskólanámskrárogkennslukennara.Þettaersáhlutikennslunnarsemkennararhafasemmestastjórnámeðákvörðunumsínumogathöfnum.Virknámskrá

28

geturveriðmjögeinstaklingsbundinogbreytilegmilliskólaþráttfyriraðallireigiaðfylgjasömuáformuðueðaopinberunámskránni(MeyvantÞórólfsson,2009).

Áunninnámskráerþaðsemnemenduruppskeraafhinnivirkunámskrá.Forsendurnemenda,áhugiþeirraogsjálfstrausthafagríðarlegáhrif.Þæreruáunninþekkingogfærniínámsgreininni,tilfinningaþroski,rökhugsunogforsendurtilfrekaranáms(Eisner,1994;McGregor,2007).Áunninnámskráerofteinnigkölluð„núllnámskráin“(Eisner,1994),hiðóskráðasemnemandiberúrbýtumeftiraðkennslahefurfariðfram.

Einnstærstiáhrifaþátturískólastarfiernámsefniðsemkennarinnnotaríkennslunnitilaðmiðlaþekkingu,byggjauppfærninemendaogeflasköpunargáfuþeirra.Þanniggeturnámsefni,semfylgiráherslumgildandinámskrár,hjálpaðtilviðaðeflanámnemendaogstuðlaaðjafnréttiþeirratilnámsóháðbúsetu.

29

5 Rannsóknaraðferð

5.1 MarkmiðogrannsóknarspurningarMarkmiðþessararrannsóknarvoruaðkannahverskonarnámsefnimyndmenntarkennararnotaííslenskumgrunnskólumtilaðmætamarkmiðumaðalnámskrároghvorttækifærisamtímansumframsetninguséunýtt.

Rannsóknarspurningarnarvoru:

1.Hvaðanámsefninotamyndmenntarkennarar?

2.Hvernigaflamyndmenntarkennararefniviðarínámsefnisemþeirsemjasjálfir?

3.Hvererþörfinfyrirþróunogútgáfuíslensksnámsefnisáþessusviði?

Írannsókninnivarnotastbæðiviðeigindlegarogmegindlegaraðferðir.Veflægspurningakönnun,semsendvaríallagrunnskóla,veittihöfundiyfirsýnálandsvísuogviðtölgáfutilkynnahvernigkennararveljaognotanámsefni,hvernignámsefniþeirnotaoghvaðaviðhorfþeirhafatilnámsefnisgerðar.Tilaðsvararannsóknarspurningunumhefurhöfundur:

a) skoðaðfræðilegarheimildirumnámsefniognámsefnisgerð

b) rýntírannsókniránotkunnámsefnisfyrirmyndmenntogaðrargreinar

c) skoðaðnámskenningarsemkennararnotaviðkennsluímyndmennt

d) rýntíAðalnámskrágrunnskólafyrirsjónlistir

e) sentútmegindlegakönnuntilmyndmenntarkennara

f) tekiðhálfopinviðtölviðnokkramyndmenntarkennaratilaðdýpkaskilningáviðfangsefninu.

5.2 RannsóknaraðferðogrannsóknarsniðÍrannsókninnivorubæðimegindlegarogeigindlegarrannsóknaraðferðir(e.mixedmethods)notaðar.Meðmegindlegriaðferðafræðivartölulegumogmælanlegumgögnumsafnaðsemgefayfirsýnyfirhvaðanámsefnikennararnotaálandsvísuoghvernigþeirnotaþað.Hlutverkeigindlegurannsóknarinnarvarhinsvegaraðskoðasjónarmiðeinstakrakennara.Meðþvíaðsafnafjölbreyttumgögnummávarpaskýraraljósiáfyrirbærinsemerutilrannsóknar.

30

Oftogtíðumerunotaðarfleirieneinaðferðtilaðsafnaupplýsingumísömurannsókn;þaðkallastmargprófun(Esterberg,2002).Aðnotablandaðarrannsóknar-aðferðirkrefstþómikillarvinnuoggerirkröfurtilaðferðafræðilegrarþekkingarrannsakandans(Mcmillan,2008).ColinRobson(2002)flokkarrannsóknarnálganirfrekarsemsveigjanlegeðabundinsnið,ístaðþessaaðnefnaþærblönduafmegindlegumogeigindlegum.Ísveigjanlegumrannsóknaraðferðumerekkerttilfyrirstöðuaðnotabæðieigindlegarogmegindlegaraðferðirviðgagnasöfnunogúrvinnslugagnanna.Rannsóknþessierþvímeðsveigjanlegusniði.

5.3 ÞátttakendurogstaðhættirRafrænspurningakönnunvarsendítölvupóstitilallragrunnskólaáÍslandi,ýmistbeinttileinstakrakennaraeðaígegnumskólaskrifstofuviðkomandiskóla,meðóskumaðframsendakönnuninatilmyndmenntarkennaraskólans.RannsókninvarþvíþýðisrannsóknþarsemkönnuninvarsendtilallramyndmenntarkennaraáÍslandi(SigríðurHalldórsdóttirogKristjánKristjánsson,2003).Listiyfirnetföngskólannafékkstafvefsíðumennta-ogmenningarmálaráðuneytisinsogafvefsíðumeinstakraskóla.Könnuninvarsendtil179skóla/kennaraogtók101kennariþáttíhenniaðfullu.

Þátttakenduríviðtölumvoruvaldirmeðmarkvissuúrtakimeðmarkmiðrannsóknarinnaríhuga(Lichtman,2013).Markvisstúrtakeðatilgangsúrtak(KatrínBlöndalogSigríðurHalldórsdóttir,2013;Mcmillan,2008)varnotaðtilaðnátilstarfandimyndmenntarkennarasemhafaorðásérfyrirfjölbreytni,hugmyndaauðgiogreynsluviðkennslumyndmenntar.ViðmælendurvoruvaldireftirábendingumfráHönnuÓlafsdóttur,lektorsímyndmenntáMenntavísindasviðiHáskólaÍslands,ogfráMaríelluThayer,formanniFélagsíslenskramyndmenntarkennara.

5.4 MegindleggagnaöflunogúrvinnslaMeðmegindlegumgögnummáfáyfirsýnyfirvinnustarfandimyndmenntarkennaraáÍslandiítölfræðileguformi.Veflægspurningakönnun(viðaukiA)varsendútígegnumkerfiAPmedia(kannanir.is)tilmyndmenntarkennaraálandsvísu.Spurningakönnunininnihéltsautjánspurningaríáttaflokkum.Flokkunináttiaðauðveldaþátttakendumaðleysakönnuninaoggefasamhengispurningatilkynna.Fyrstvarspurtumbakgrunnviðkomandi,kennsluhættiogreynsluafþvínámsefnisemeríboðihjáMenntamálastofnun.Aðlokumvarleitaðeftirálitiáþvíhverskonarnámsefnikennurumþættigagnlegastaðfáútgefiðogþeimboðiðaðskiljaeftirathugasemdir.Spurningarnaríkönnuninnivorubæðilokaðar,hálfopnarogopnar.Hálfopnarogopnar

31

spurningarþjónaþeimtilgangiaðfásemfjölbreyttustsvörþarsemkennurumerugefintækifæritilaðkomaframmeðatriðisemlokaðarspurningargefaekkikostá(GrétarÞórEyþórsson,2013).

Viðgerðspurningalistansvarþessgættaðmálfarværieinfaltogskýrt,aðsvar-möguleikarnirsköruðustekkiogværutæmandiogaðþeirværiekkiofmargirþarsemþaðgætivaldiðruglingi.Mikilvægteraðspurningalistisésetturuppskýrtogskipulegaogþannigaðhannvekiáhugaefmögulegter.Spurningalistinnvarforprófaðuroglagfærðureftirábendingumogprófaðurafturtilaðtryggjaaðhannværivillulaus,skýrogauðskiljanlegur(GrétarÞórEyþórsson,2013).

HugbúnaðurinnSPSSvarnotaðurtilaðgreinasvörinsemfengustígegnumkannanir.is.LýsanditölfræðivarnotuðtilaðgreinaeinkennigagnannaogExcel-hugbúnaðurinnvarnotaðurviðuppsetninguátöflumogmyndrænumgröfum.Niðurstöðurspurningakönnunarinnarvorunotaðarsemgrundvölluraðþróunviðtalsrammasemnotaðurvaríeigindlegahlutarannsóknarinnar.

5.5 EigindleggagnaöflunogúrvinnslaÍrannsókninnivareigindlegumgögnumsafnaðmeðþremhálfopnumviðtölumávettvangi.Áætlunfyrirhálfopinviðtölvarþróuðísamræmiviðniðurstöðurúrspurningakönnuninni.Viðtölinvorugreindmeðopinnikóðunþarsemmerktvarviðathyglisverðatriðiogþausíðanflokkuðíþemu:

a) Gagnlegtnámsefni

b) Námsefnisþörf

c) Samstarfmyndmenntarkennara

d) Þátturaðalnámskrár

e) Nýttnámsmat

Viðúrvinnsluogtúlkungagnannavarstuðstviðgrundaðakenningu(Charmaz,2015).Þáþarfrannsakandiávalltaðgætahlutleysissínsogfaraendurtekiðyfiröllgögnrannsóknarinnar.Viðgreiningunanotaðirannsakandinngreinandispurningartilaðdýpkaskilningsinnágögnunum(Charmaz,2015;GlaserogStrauss,1967).

Þegarviðtölerunotuðviðgagnasöfnuníeigindlegumrannsóknumþarfaðgætaþessaðundirbúningurségóðurogskráaðdraganda,aðstæðurogupplifunrannsakandaafviðtalinu.Gotteraðnotastviðupptökutækisvohægtséaðskráviðtaliðorðrétt(HelgaJónsdóttir,2013).Slíkgagnasöfnungeturveriðtímafrekogoftþarfaðtakafleirieneittviðtalviðsamaviðmælandatilaðfádýptíviðtölin(Helga

32

Jónsdóttir,2013).Síðanþarfrannsakandinnaðskráoggreinaviðtölinogþróahugtökeðakenningarútfrásvörumviðmælendasemlýsasameiginlegrireynslueðaskoðunumþeirra(Esterberg,2002).Aðaláherslanerlögðáaðrannsakandinntúlkiogskráigögninogágóðaframsetningugreiningarinnar(Mcmillan,2008).

Viðtölsemaðferðtilgagnaöflunareruíeðlisínupersónulegogundiráhrifumafrannsakanda(HelgaJónsdóttir,2003).Mikilvægteraðrannsakandinnlagisigaðviðmælandanumogskapigottandrúmsloftogtraustámillirannsakandaogviðmælanda.Rannsakandiþarfaðbeitavirkrihlustunogsýnaáhugaáþvísemviðmælandinnhefuraðsegja(HelgaJónsdóttir,2003).Viðtaliðersamtalsemásérstaðmillirannsakandaogviðmælandaþarsemrannsakandinnbyggiráviðtalsrammaogviðtalsspurningumensvörviðmælandansstýraviðtalinuaðmestu.Slíkviðtölkallasthálfopineðahálfstöðluðviðtöl(Aryo.fl.,2006).

Íhálfopnumviðtölumspyrrannsakandisamkvæmtatriðalista(viðtalsramma)semundirbúinnerfyrirviðtalið(viðaukiB).Þannigfástsemflestsvörviðrannsóknarspurningunum.Rannsakandinnspyrnánarútíþaðáhugaverða,semviðmælandinefnir,ogendurtekureðaendursegiríeiginorðumtilaðfullvissasigumaðskiljasjónarhornviðmælandarétt.Viðtaliðbyggirþannigáviðtalsrammanum,semvísartilrannsóknarspurninganna,enfærsitteigiðlífeftirsvörumogskoðunumviðmælandans.Grunnstoðhaldgóðraviðtalaerheiðarleiki,samvinnaogsamþykki(Cohen,ManionogMorris,2000).

ViðathugunáAðalnámskrágrunnskólaogíslenskunámsefni,semstendurgrunnskólumtilboðaímyndmennt,þarfsamkvæmtFlick(2006)aðhafaíhugafyrirhverjaefniðeðaskjölinerusamin,hverjirnýtaþau,hvertilgangurþeirraerogúrhvaðafélagslegasamhengiþauerusprottin.

Rannsakandinnþarfávalltaðgætaáreiðanleikaogréttmætis.Íeigindlegumrannsóknumhvílirmeiriþungiogábyrgðárannsakandanumsjálfumenímegindlegumrannsóknumþarsemíhinumfyrrnefndueruekkinotaðarmælingareðamarktækniprófeinsoghefðerfyrirííhinumsíðarnefndu(SigurlínaDavíðsdóttir,2013).

SigríðurHalldórsdóttirogSigurlínaDavíðsdóttir(2013)bendaáaðmisjafnarskoðanireruáhvorthugtökináreiðanleikiogréttmætieigiviðumeigindlegarrannsóknirogmargirteljaþaueigieinungisviðummegindlegarrannsóknir.Áreiðanleikaogréttmætiserþóhægtaðgætaíeigindlegumrannsóknummeðþvíaðviðhaldasamræmiíaðferðafræðirannsóknarinnar,vandavalúrtaksins,greinagögninjafnóðumogþeimersafnað,vinnameðöðrumfræðimönnumogsafnanægumogfjölbreyttumgögnum.

33

Trúverðugleikarannsóknarerhægtaðgætameðþvíaðhaldarannsóknardagbók,setjaeiginviðhorftilhliðar,notafleirieneinarannsóknaraðferð,athugaallaraðstæður,skoðaöfgadæmiogjafnvelberaniðurstöðurnarundirþátttakendur(SigríðurHalldórsdóttirogSigurlínaDavíðsdóttir,2013).Rannsakandinnsjálfurerórjúfanlegurhlutiafrannsóknargögnunumíeigindlegumrannsóknum.Þvíermikilvægtaðleggjaáhersluánákvæmaskráningugagnaogaðrannsakandinnskráieiginbakgrunn,hagsmuniogreynslusvoaðframkvæmdgagnasöfnunarinnarsésemgegnsæjust(HelgaJónsdóttir,2013).

5.6 SiðferðilegatriðiogtakmarkanirrannsóknarinnarLögumumpersónuverndogmeðferðpersónuupplýsinga(nr.77/2000)varfylgtviðframkvæmdrannsóknarinnar.RannsókninvartilkynnttilPersónuverndarenekkiþóttiástæðatilaðsækjaumsérstakaheimildtilaðframkvæmahanaþarsemrannsakandinngerðisamningviðviðmælendurumnotkungagnanna.Áherslavarlögðáaðþátttakendurværuekkiþvingaðirtilþátttökuogekkivaldirafstjórnendumskólans.Þátttakendumvarsýndvirðingoggefindulnefnitilaðgætanafnleyndarogtrúnaðarogþannigvargættaðsiðferðirannsóknarinnar.Einnigvarreyntaðtúlkasvörþátttakendannaafsannindumogheilindum(SigurðurKristinsson,2003).

MegindleggögnrannsóknarinnarvorufenginúrkönnunsemsendvartilallragrunnskólaáÍslandi.Yfirleittvarkönnuninsendátölvupóstfangritaraeðaskólastjórasemvorubeðnirumaðframsendahanatilmyndmenntarkennaraskólans.Íeinhverjumtilfellummágeraráðfyriraðkönnunhafiekkiveriðframsendogþvíekkiboristþátttakanda.Einnighöfnuðutölvupóstþjónar42skólainnsendingukönnunarinnar.FormaðurFélagsíslenskramyndmenntarkennaravarþáfenginntilaðsendaósktilviðkomandikennarainnanfélagsinsumaðtakaþáttíkönnuninnisemþeirnálguðustsíðanheimanfrásér.

34

6 SamantektiroggreiningniðurstaðnaÞessikafliskiptistíumfjöllunummegindlegarniðurstöðurúrspurningakönnunogeigindlegarniðurstöðurúrviðtölum.Fyrstverðurgertgreinfyrirniðurstöðunumúrspurningakönnuninniogsíðanviðtölunum.

6.1 MegindlegarniðurstöðurSpurningakönnunvarsendtilallraíslenskragrunnskólaíjanúarogfebrúar2017.Allskláraði101kennarikönnunina,eða89konurog12karlar.Svarhlutfalliðvar56,4%.

Flestirþátttakendurnirvoruábilinu50–59áraeða37,62%enenginnvarundir30áraaldri.Dreifinginvarsvipuðfyriraldursbilin30–39ára(23,76%)og40–49ára(27,27%).Afmyndmenntarkennurunumvoru10,89%60áraeðaeldri.Margirkennarannaeða27,72%höfðuþókenntmyndmenntfremurstutt.Flestireða40,59%höfðukenntí6–15áren19,8%höfðukenntí16–25ár.Einungis6,93%kennarannahöfðukenntí26–30árog4,95%vorumeðlengrikennslureynsluafmyndmennten31ár.Ennfremurmásjáað68,31%myndmenntarkennarannahöfðukenntgreininaí15áreðaskemursemþýðiraðþeirreynslumikluerutalsvertfærri.

Mynd3.KennslureynslaþátttakendaMynd4.Aldurþátttakenda

5

2321 20

12

8 75

0

5

10

15

20

25

Fyrstaár 1–5 6–10 11–15 16–20 21–25 26–30 31+

Fjöldiken

nara

Fjöldiáraíkennslu

Hversulengihefurþúkenntmyndmennt?

35

Mynd5.Menntunþátttakenda

Aðeinstveirkennarannahöfðuekkiháskólapróf.Annarvarmeðstúdentsprófenhinnmeðiðnmenntunánstúdentsprófs.Allsvoru30(29,70%)kennararmeðmeistaragráðu,40(39,60%)meðbakkalárgráðuog21(20,79%)hafðilokiðmyndlistarnámimeðkennsluréttindum.Einungis3(2,97%)kennarannasögðustverameðkennsluréttindiaföðrukjörsviðienmyndmennt.Samtsemáðurmágeraráðfyrirþvíaðeinhverjirþeirra(69,3%)semvorumeðmeistaragráðueðabakkalárgráðuhafikomiðaföðrukjörsviðenmyndmennt.FimmkennararvorumeðannarskonarmenntuneinsogkennsluréttindiúrMyndlista-oghandíðaskólaÍslands,diplómuámeistarastigi,BA-gráðuímyndlistogB.Ed.-gráðuímyndmenntarkennslu,BA-gráðuogkennsluréttindiogeinnvargrafískurhönnuður.

6.1.1Notkunnámsgagna

Kennararnirvoruspurðirhversuoftþeirnotuðukennslu-eðanámsgögníkennslusinni.Einungis33%kennarannanotuðunámsefniíöllumkennslustundum.Flestireða88,11%sögðustnotanámsefniaðminnstakostinokkrumsinnumímánuði(sjámynd6).

30

40

21

3

1

1

5

0 10 20 30 40 50

Meistaragráðaíháskóla(t.d.M.Ed.,MA,M.Sc.)

Bakkalárgráðaíháskóla(t.d.B.Ed.,BA,B.Sc.)

Myndlistarnámmeðkennsluréttindi

Kennsluréttindiaföðrukjörsviðienmyndmennt

Iðnmenntunánstúdentsprófs

Stúdentspróf

Annað

Fjöldikennara

Hvaðerefstastigmenntunarþinnar?

36

Mynd6.Notkunnámsefnis

Mynd7.Tegundirnámsefnissemmyndmenntarkennararnota

Kennararnirvorusíðanspurðirhvernignámsefniþeirnotuðuíkennslusinni.Kennurunumbauðstaðveljafleirieneinnsvarkost.Framkomaðnotkunverkefnaafvefsíðumvaralgengust(84,16%),ásamtmyndböndum(83,17%)ogheimagerðumverkefnalýsingum(78,22%).Einnigbauðstkennurumsákosturaðsegjahvaðaannaðnámsefniþeirnotuðuogmásjáþaðámynd8.

33

35

21

8

3

1

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Allarkennslustundir

Nokkrumsinnumíviku

Nokkrumsinnumímánuði

Nokkrumsinnumáönn

Nokkrumsinnumáskólaári

Aldrei

Fjöldikennara

Hversuoftaðmeðaltalinotarþúnáms- eðakennslugögníkennslu?

51,49%

23,76%

45,54%

34,65% 34,65%

6,93%

78,22%

24,75%

84,16% 83,17%

21,78%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

Námsefnisemmyndmenntakennararnotaíkennslu

37

Mynd9.Annaruppruniverkefna

Mynd8.Annaðnámsefni

Algengastanámsefniðsemkennararflokkuðuundirannaðvoruheimagerðarglærursemþeirskilgreindusemnámsefni.ÝmsarbækurogInternetiðvareinnignefntsemgrundvöllurnámsefnisásamtvísunífyrrikunnáttukennara.Kennararnirnotuðueinnigmikiðmyndirtilútskýringarsemþeirtókuúrbókumogafnetinu.

Mynd10.Uppruniverkefna

Kennararnirvoruspurðirhvaðanþeirfengjuverkefnin(mynd10).Langflestireða88,12%sögðuverkefninbyggjaáþeirraeiginhugmyndaflugi.Rafræntkennsluefnivar

39,60%

35,64%

74,26%

72,28%

69,31%

28,71%

88,12%

6,93%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Úríslenskumkennslubókum

Úrerlendumkennslubókum

Úrrafrænukennsluefni

Úröðrurafrænuefni

Úreiginnámi

Frásamkennara

Úreiginhugarheimi

Annað

Hvaðankomaverkefnimyndmenntarkennara?(máveljafleirieneinnvalkost)

38

næstmestnotaðeða74,26%.Reynslaognámkennarannavargrunnurinnað69,31%verkefnannaen28,71%verkefnannafenguþeirfrásamkennurum.Einungis39,6%og35,64%verkefnannaáttuupprunasinnaðrekjatilíslenskraogerlendrakennslubóka.Annarseðlisvoru6,9%verkefnaeinsogtilgreinterámynd9.

Mynd11.Notkunkennaraáíslenskunámsefni

Kennararnýttusérýmisskonargögníkennslueinsogsjámáámynd11.Þarkemurframhversumikiðkennararnýttusérútgefiðefnisemtilgreinterámynd1.

BækurnarMyndmenntIogIIvirtustennveraínotkunþráttfyriraðveraekkilenguríboðiávefMenntamálastofnunar.Aðeins11kennararsögðustnotaMyndmenntImikiðen40kennararnotuðuhanaeitthvað,10kennararsögðustnotaMyndmenntIImikiðog42notuðuhanaeitthvað.Ásamatímasögðust20kennararekkertnotaMyndmenntIog25notuðuMyndmenntIIekkert.

Vefirvirtustmikiðnotaðirafmyndmenntarkennurum.Flestir–eða30kennarar–notuðuvefinnMyndmenntmikið.Norskilistavefurinnvareinnigtalsvertnotaður.

Einaíslenskalistasögubókiníboðifyrirmyndmenntarkennara,Listasaga:fráhellalisttil1900,varmikiðnotuðaf8kennurum,49kennararnotuðuhanaeitthvaðen18notuðuhanalítið.Alls26kennararnotuðulistasögubókinaekkertíkennslusinni.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Notkunkennaraánámsefniíslenskunámsefni

Mikið

Eitthvað

Lítið

Ekkert

39

Leirmótunernýjastanámsefniðímyndmennt.Framkomað10kennararsögðustnotaþaðmikið,25sögðustnotaþaðeitthvað,27sögðustnotaþaðlítiðog39kennararsögðustekkertnotaþað.

FæstirnýttusérbókinaGlervinna(84notuðuhanaekkert)enhúngeturlíkafalliðundirhönnunogsmíðiíeinhverjumskólum.BókinStafrænljósmyndun(74svöruðuekki)varnæstminnstnotuðenljósmyndunereinungisvalfagþarsemhúnerkennd.Alls65kennararnotuðuekkertbókinaByggingarlistíaugnhæðog67notuðuekkertfræðslumyndinaLithvörf.

Annaðnámsefnienþaðsemtilgreintvaríkönnuninnivirtistveramestnotað.Annaðnámsefnisögðust56kennararnotamikið,29eitthvað,4lítiðog12kennararsögðustekkertnotaannaðnámsefni.

Mynd14.Hvernignámsgögnbúakennarartil?

Nánastallirmyndmenntarkennararhöfðubúiðtilnámsefnifyrireiginkennslueneinungis6%sögðustekkihafabúiðtilneittnámsefni.Flestirkennararnirhöfðuaðallegabúiðtilvinnu-ogleiðbeiningarblöð(79)eðaverkefnabækur(32).Rafræntefniávefsíðum(26)varþriðjaalgengastanámsgagnaformiðsemkennararhöfðubúiðtilogþarnæstkomumyndbönd(19).Aðeins9kennararsögðusthafabúiðtilbæklingaog7kennslubók.

94%6%

Kennararsembúatileigiðnámsefni

Já

Nei

Mynd12.Kennararsembúatileigiðnámsefni

9

7

32

9

79

26

19

Áekkivið

Kennslubók

Verkefnabók

Bækling

Vinnublöðeðaleiðbeiningarblöð

Rafræntefniávefsíðu

Myndbönd

Fjöldikennara

Námsgögnsemkennararhafabúiðtil

Mynd13.Námsgögnsemkennararhafabúiðtil

40

6.1.2Ákalleftirnámsefni

Mynd15.Aðganguraðnámsefniogútgáfanámsefnis

MyndmenntarkennslaáaðkomatilmótsviðkröfurAðalnámskrárgrunnskólaeinsogönnurfög.Enguaðsíðursögðust71%myndmenntarkennaraekkihafaaðgangaðþvínámsefnisemþarftilaðkennslanmætiþessumkröfum.Eingöngu29%myndmenntarkennarasögðusthafaaðgangaðþvínámsefnisemuppfyllirkröfuraðalnámskrár.

Þrírkennararmeðbakkalárgráðuaföðrumkjörsviðumkenndumyndmennt.Þeiráttuþaðsameiginlegtaðhafakenntgreininaíminnaen5árogtöldusigekkihafaaðgangaðþvínámsefni,semþeirþyrftu,ogtölduþörfáútgáfunámsefnissemuppfylltikröfuraðalnámskrár.

EfsvoólíklegavilditilaðallirþeirsemekkitókuþáttírannsókninniværuþeirrarskoðunaraðekkiþyrftifleirinámsgögnfyrirmyndmenntfyndistenguaðsíðurmeiraenhelmingimyndmenntarkennaraáÍslandiþörfáþví.Efsvarhlutfallþeirrasemekkináðistífyrirkönnuninaværisvipaðþvísemniðurstöðurkönnunarinnarsýndufinnstyfirgnæfandimeirihlutakennaraþörfáútgáfunýsnámsefnisímyndmennt.

Langflestirkennarannatölduþörffyrirútgáfunámsefnisímyndmennteða96%.Einungisfjórirkennarar(4%)tölduekkiþörfáfrekaranámsefniímyndmennt.Alltvoruþettakonur,tværvorueldrien60ára,einvaráaldrinum40–49áraogönnurvaríaldursflokknum30–39ára.Þrjárþessarakvennavorumeðótilgreindabakkalárgráðu(B.Ed.,BA,B.Sc.)ogeinþeirravargrafískurhönnuður.Starfsreynslaþessarakennslukvennavarólík.Einþeirravarbúinaðkennamyndmenntíminnaen5ár,einí6–10ár,önnurí21–25árogsúþriðjahafðikenntmyndmenntí26–30ár.Einnotaðinámsefninokkrumsinnumáári,önnurnokkrumsinnumáönnogtværíöllumkennslustundum.Allarhöfðuþærbúiðtilnámsefnifyrireiginkennslurétteinsog94%myndmenntarkennara,sbr.mynd12héraðofan.

41

6.1.2.1Hvernignámsefniþurfamyndmenntarkennarar?

Kennararnirvoruspurðirhverskonarnámsefniþeirmynduhelstvilja.Allirsvarkostirnirvoruvinsælirogvaldirí67,33%–87,13%tilfella.Segjamáþvíaðkennararnirvildusjáallartegundirnarútgefnar.

Mynd16.Námsefnisemmyndmenntarkennararþurfa

Mesturáhugiámeðalkennarannavaráverkefnahugmyndumogveflægummyndlistarsýningum.Óskaðvareftirverkefnumflokkuðumútfráviðfangsefnum(s.s.„línum,litafræði,formfræði,rými,áferðo.þ.h.“),verkefnumsemværutengdviðlistastefnurogverkefniertengdustbyggingarlist.Einnigvaróskaðeftirfleirimynddæmumtengdumumfjöllunumstílaogstefnur.Sérstaklegavaróskaðeftirmynddæmumfrávíkingatímanum(„útskurður,silfursmíði,steinhögg,vefnaður....“),landslagslist,innsetningumogíslenskrihönnun.

Jöfneftirspurnvareftirlistasöguogmyndböndummeðtæknieða72,28%.Óskaðvareftirlistasögusemtengdistverkefnumnemenda,listasögufyrirmismunandiskólastigásamtverkefnumuminnlendaogerlendasamtímalistamennt.Óskaðvareinnigeftirmyndböndumsemsýnatækniásamtfrumþáttumoglögmálummyndlistar.

Allsvöldu15,85%kennarannaflokkinnannað.Meðalhugmynda,semþeirskráðuþar,voruveggmyndirogupplýsingaspjöldumlögmálogfrumþættimyndlistarogumfjöllunummyndlistarmenn.Óskaðvareftirverkefnumþarsemsérstökáherslaerlögðáhæfniviðmiðaðalnámskrárásamtefniumíslenskasamtímalist.Aðlokumóskuðu67,33%kennaraeftirárgangamiðuðuefniensúóskkomeinnigvíðarframíkönnuninni.

72,28%

87,13%

70,30%

67,33%

72,28%

76,24%

9,90%

5,94%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Listasögu

Verkefnahugmyndir

Kveikjuraðumræðum

Árgangamiðaðefni

Myndböndersýnatækni

Veflægtefnimeðmyndlistarsýningum

Annað

Annað

Hvernignámsefniviljamyndmenntarkennararfáútgefiðáíslensku

42

6.1.3InnleiðingAðalnámskrár

Mynd17.Þykirkennurumvöntunánámsefni?

Einsogsjámáámynd16og14þátölduíslenskirmyndmenntarkennararmiklaþörfáaðgefiðséútíslensktnámsefnitilaðhægtséaðuppfyllakröfuraðalnámskrárfyrirsjónlistir.

ÞátttakendurvoruspurðirhvortkennslanhefðieitthvaðbreysteftirútgáfunýrrarAðalnámskrár2013.Afþeim73,27%þátttakenda,semsvöruðuspurningunni,sögðufjórir„já“eneinnsvaraði„lítið“.Sexsögðuaðspurninginættiekkiviðeðasögðu„nei“vegnaþessaðþeirútskrifuðusteftiraðhúnkomút.Fjórtánsögðu„nei“ogtveirsögðuaðþeirværuekkibúniraðbreytakennslunnienættueftiraðgeraþað.Önnurskriflegsvörvoruflokkuðeftiraðalatriðum.Flokkarnirsemfundust,vorubreyttaráherslur,tímaskortur,námsefni,námsmatogýmislegt.

Margirkennararsögðuhelstubreytingunaásinnikennslufelastíáherslumognálgunviðfangsefna.Verkefniþurfiaðaðlagaogíeinhverjumtilfellumendurhugsa.Grunnþættimenntunaroglykilhæfniþurfiaðhafaaðleiðarljósiviðhönnunverkefnaoghafamarkmiðskýrarifyrirnemendur.Einstaklingsmiðunogsköpuníkennsluhafiaukist.Nemendurhafifengiðaukiðfrelsiogvægifastraverkefnaminnkað.

Þrírkennararkvörtuðusérstaklegayfirauknuálagisamfaranýrrinámskrá.Offáirtímarséutilaðhægtséaðnámarkmiðumhennarogmeiritímifariíinnleiðinguaðalnámskrárinnarenkennslunasjálfa.Tilþessaðhægtséaðsinnanemendum

29%

71%

Telurþúþighafaaðgangaðþeimnámsgögnumsemþúþarfttilaðsinnakennslusemfullnægirkröfumaðalnámskrár?

Já

Nei

43

samkvæmtaðalnámskráverðimyndmenntaðfáfleiritímaístundatöflu.Ásamatímahafinemendafjöldiíhópumaukistsemminnkitímannsemkennarinnhafitilaðsinnahverjumogeinum.

Meðtilkomunýrrarnámskrársögðustkennararþurfaaðleggjameirivinnuínámsefnisleitoghafinetiðreynstþarfurþjónn.Tækninaukiaðgangkennaraognemendaaðýmsuefni,entækjakosturognámsefniþarfaðendurnýja.Námsefniðsemtilerhentarekkinýrrinámskráoghæfniviðmiðinerumunfleiriogflóknarisemkrefstþessaðkennararendurhugsiöllverkefni.Hugmyndaöflunerísífelldriþróunenhinsvegarvirðastfáirtilbúniraðdeilaefnisemþeirhafabúiðtilsjálfir.

Kennararbentuáaðekkiséljósthvernigmetaskulioghvaðaeinkunnaformeigiaðnota.Einkunnagjöfséorðintímafrekogflókin.Breytinginánámsmatiískólumhefureinnigaukiðviðskriffinnskukennarasembitnarákennslunni.Einnigfinnstkennurumerfiðaraaðtengjaverkefninviðnýjarnámsmatskröfur.Vegnaþessahafamargirkennararlagtmeiriáhersluávinnuferliennámsafurðir.Einnighafaeinhverjirtekiðuppsjálfsmattilaðfánemendurtilaðtakameiriábyrgðáeiginnámi.Einhverjirkennararbentuáaðnýjarnámsmatskröfurheftisköpunarfrelsinemendanna.

Margirtöldugamlaútgáfuaðalnámskrármunbetravinnugagnogmarkmiðskýrari.Auðveldarahafiveriðfyrirkennarannaðnotahanatilaðskipuleggjakennslusínaennýjunámskrána.Einhverjirvinnaáframeftirgömlunámsskránniogreynasíðanaðbætainnnýjungumúrnýjunámsskránni.Margirteljamarkmiðnýjunámskrárinnarsvoháfleygaðþeirsleppamörgueðafaraekkieftirhenni.Fjársveltiskólannahefurkomiðniðuráeinhverjumlistgreinastofumogvoruþvíeinhverjirkennarannaargiryfirháleitumhugmyndumaðalnámskrársemekkivarhægtaðfjármagna.

6.1.3Annaðsemmyndmenntarkennararviljakomaáframfæri

Margirkennararnýttutækifæriðoggagnrýnduaðalnámskrá.Þáfannsteinhverjumhúnveralélegtvinnugagnogflækjustigiðofhátt.Markmiðinhentaekkilotukennslueinsogofterbyggtáímyndmenntogekkieröruggtaðallirárgangarfáimyndmenntarkennslu.Námsmatiðereinnigofráðandiþátturískipulagninguskólastarfsinsogframkvæmdkennslusemkemurniðuráverklegrikennslu.Margiróttastinnleiðinguskriflegraprófaoglesverkefnatilaðuppfyllaþekkingarmarkmiðaðalnámskrárfyrirmyndmennt.Vegnalítilsframboðsánámsefnigeturreynsterfittaðbjóðauppáfjölbreyttogáhugaverðverkefni.

44

Vefsíðurerumikiðnotaðarámeðalmyndmenntarkennara.MargirnýtasíðureinsogPinterest,YoutubeogArtofed.comsemhugmyndabrunnfyrirverkefnisín.Myndirskiptamiklumáliíkennslunniþegarveriðséaðkynnalistamennoglistastefnur.

Alls19kennararsögðumiklaþörffyrirnýttíslensktkennslu-ognámsefniímyndmennt.Þaðefni,semtiler,værioftorðiðúreltogerfittaðnýtaþaðísamræmiviðmarkmiðaðalnámskrár.Verkefnahugmyndirsemværusniðnaraðhæfni-ogmatsviðmiðumaðalnámskrárogskipteftirárgöngumværusérstaklegavelþegnar.Gottværiaðfágrunnbækurfyrirgreinina,myndbönd,veggmyndiroglistasögusemhentaðiyngrinemendum.Kennararóskuðueinnigeftirnámsefnitilaðþjálfanemenduríheimspekilegumumræðummeðvísuntillistasöguþarsemeinstaklingssköpun,sjálfsmyndogsiðferðilegmálefniværutekinfyrir.Nauðsynlegtværieinnigaðkennararfengjuþjálfuníslíkrikennslu.Þókennurumþættimikilskorturánámsefniígreininnivilduekkimargirfáefnisemstýrirumofkennslunni.Gagnlegraværiaðverameðgagnagrunnmeðhugmyndumsemværuútfærðareftirmarkmiðumaðalnámskrárþannigaðkennarinngætibeturstjórnaðinnihaldikennslunnar.

„Algjörtneyðarástandervegnaskortsákennsluefniímyndmennt!!!!!“„Finnstmikilvægilistgreina,sjónlista,ekkitekiðnógualvarlegaogofthorftáþettasemföndur-ogdúllerí-tímiístaðalvörukennslu.“„Einutakmörkallrakennaraerhanseðahennareigiðímyndunarafl!“

6.2 EigindlegarniðurstöðurÍmars2017voruþrjúviðtöltekinviðstarfandimyndmenntarkennarasemallirhöfðukenntímeiraen20ár.Einnigvoruþeirsjálfirmeðmiklareynsluafmyndlist.Viðmælendum,semvorubæðikarlarogkonur,vorugefindulnefnitilaðgætanafnleyndar.Dulnefnivoruvalinsemgetavirkaðfyrirbæðikynognotastverðurviðfornafniðhann(hannkennarinn).Nöfnin,semurðufyrirvalinu,voruIlmur,AlexogBlær.Ilmurstarfaríheildstæðumgrunnskólaáhöfuðborgarsvæðinuogkennirþaröllumárgöngumnemaþeimfyrsta.AlexogBlærstarfaísafnskólumáunglingastigiogkennaþaráttundatiltíundabekk.

Viðgreiningueigindlegugagnannakomuframfimmmeginþemu:a) Gagnlegtnámsefnib) Námsefnisþörfc) Samstarfmyndmenntarkennarad) Þátturaðalnámskráre) Nýttnámsmat

45

6.2.1Gagnlegtnámsefni

Allirviðmælendurnirsegjastaðalleganotanámsefnisemþeirhafasjálfirsamið.Alexsegistþóhafastuðstviðkennsluefniíupphafikennsluferilssíns,semhannhafikynnstínámierlendis.Ínámisínuerlendishafihannlærtýmislegtumkennsluogeignastgagnlegtnámsefni.Hannteluraðþettanámsefnihafiennáhrifáuppbyggingukennslunnarþóaðþaðhafiekkiveriðínotkunífjöldamörgár.

BlærersáeinisemtalarumnotkunkennslubókaíkennsluenhannnýtirmyndirúrlistasögubókinniFráhellalisttil1900íkennslunni.Blærnotarmyndirnar,semhannvarparáveggfyrirnemendur,tilaðbyggjauppsamræðuverkefni.Einnignotarhannogheimfærirkennsluefnioghugmyndirsemhannfinnuráerlendumvefsíðum.HelstnotarBlærverkefnahugmyndirúrerlendumgagnagrunnum,svosemfráIncredibleArtDepartment,PinterestogeinnigaffésbókarsíðuFélagsíslenskramyndlistakennara.Hugmyndirnarnýtirhannsíðantilaðþróaþaumarkmiðsemhannfylgiríkennslunni.Annarbrunnurhugmynda,semBlærnotar,ervefurheimspekikennara(heimspekitorg.is).Þarhafakennararsettinnkennsluhugmyndir,verkefniogkennslu-áætlaniröðrumkennurumtilgagns.HeimspekiverkefninvirkavelinniímyndmenntarstofunnihjáBlæ.HannnotarlíkamikiðGoogleCulturalInstituteþegarhannvillsýnanemendumlistaverk.Blærsagði:

...barahvaðviltu.„Explore,zoomin.“Geturfariðbaraí„artists“ogt.d.hérskoðaégRembrandtoghérerfulltafupplýsingumogmyndumoggetsúmaðinnogskoðaðnærogéggetséðbara„brushstrokes“oghvernighannhefurklóraðkrullurnaríháriðmeðendanumápenslinum.Efþettaerekkihráefni...

Alextalarumaðveraekkimeðformlegtnámsefnienhannsækirsérmyndefniánetiðogþróarglærusýningarútfrálistasögu.Öllverkefninbyrjaátenginguviðlistasögu,„nánastalltafnotalistasögutilaðsvonastaðfestahvaðþaueruaðgera...þaðerkveikjaenstaðfestirtenginguviðlistasöguna,menningarsöguna.[Ég]talalíkaoftumhvaðeraðgerastíheiminumáþessumtíma“.Alexnotareinnigsjónræntáreititilaðhjálpanemendumaðlærahugtök.„Égeralltafmeðdótumallaveggi.“Alextalarumveggspjöldogglærursemhannhengiruppíkennslustofunniogvísarreglulegaíefniþeirra.Tildæmiserveggspjaldumlykilhæfniístofunnisemhægteraðbendaáþegarnemandiertildæmisbeðinnumaðleitasérupplýsingaumefniánetinu.Námsefnið,

46

semhannnotar,erþvííformiglærusýningaogveggmyndasemhengdareruuppumallaveggikennslustofunnar.Ístofunniereinnigmikiðsafnbókasemnemendureruhvattirtilaðgluggaíeftirþörfumogáhuga.

IlmurnotarennminnanámsefnienAlexogBlær.Hannnotasthelstviðsýnikennsluogeldrinemendaverksemsýnidæmi.Námsefnið,semIlmurnotar,byggirásafniverkefna,semhannhefurkomiðséruppígegnumárin,ogmunnlegriframsögu.Bakgrunnurhansímyndlisthefurveitthonumþekkinguámyndlistsemhannnýtirtilaðhvetjanemendurtilátaka,kveikjahjáþeimandagiftogtilþessaðskapatengingarámillihæfnimarkmiðaogþeirraverkefnasemhannnotarhverjusinni.EinstakasinnumsækirIlmurmyndiránetiðtilaðsýnanemendumenlistasögunnisinnirhannlítið.

Allirviðmælendurnirerumeðmiklareynsluafmyndlistsemþeirnýtaíkennslunni.Áherslurþeirraeruhinsvegarafarólíkar.Ilmurlegguráhersluátækni,samstarfogvellíðannemenda,Blærlegguráhersluásamræður,heimspekilegarumræðurogsiðferðilegtuppeldiogAlexnotarlistasöguviðallaverkefnainnlögn.Viðmælendurnirnotaþvílítiðafformlegunámsefnienbúayfirmikillireynsluogþekkingu.Allirteljaþeirþóþörfáútgáfunámsefnisfyrirmyndmennt.

Afframanskráðumásjáað:

• Viðmælendurnirnotuðuaðalleganámsefnisemþeirhöfðusamiðsjálfir• Kennararreynduaðtengjahæfniviðmiðviðverkefninemenda• Kennarartölduþörfáútgáfufrekaranámsefnisímyndmennt• Erlendirgagnagrunnarvorugagnleguppsprettaverkefna• Listasagaogmyndiríglærusýningumvorunotuðsemgrunnuraðumræðumog

verkefnum• Heimspekivefurinnvareinnignýttursemuppsprettaumræðuverkefna• Aðgengilegtsafnnámsgagnaíkennslustofunnigagnaðistnemendumvel• Eldridæmifránemendumumlausnviðfangsefnavorustundumnotuð.

6.2.2Námsefnisþörf

Alexsérekkifyrirséraðnotaútgefiðnámsefnioghryllirviðtilhugsuninniumnámsefnisemkennarareigiaðfylgjafráfyrstublaðsíðu.Blærersamasinnisþvíhonumfinnst„frelsiðsvodýrmætt“.Hannvillekkiaðnámsefniðstýrikennslunniheldureigihúnaðstýrastafnemendum.Blæ„óar“viðfundumviðaðrakennaraskólans(t.d.ííslenskuogsamfélagsfræði)þarsemþeirsamræmahvaðaefnieigiaðfarayfir,hvaðaverkefnieigiaðgera,hvernigeigiaðprófanemendurogpassaaðallirstígisamataktinn.Blærsegir:

47

„þannigviðþurfumnámsefni,ogviðþurfumekkinámsefnierstaðansemmérvirðistblasavið.“

Alexefastumhefðbundnanámsefnisútgáfufyrirmyndmennt,„égvilaðviðséumfagfólkenéggetekkistungiðhausnumísandinn“.Alltafþurfaeinhverjirkennararaðsinnamyndmenntarkennslusemhafaekkiendilegamiklafagþekkinguogþvíþarfaðveratilfaglegtnámsefni.ÞessiþörfkomskýrtíljósþegarIlmurþurftiaðbregðasérfráogalmennurbekkjarkennarileystihannaf.Ilmurskildieftirkennsluáætlanirogverkefnisemáttiaðvinnaífjarveruhans.Bekkjarkennarinnsagðiþettaerfiðustukennslusemhannhefðitekistávið.Hannfannsárlegafyrirreynslu-ogþekkingarleysisínuígreininniþráttfyriraðhannþyrftiekkertaðundirbúasigfyrirtímann,einungisframfylgjakennsluáætlunumIlmsogleggjafyrirverkefnihans.Bekkjarkennarannvantaðifagþekkingunaognægileganorðaforðatilaðframkvæmakennsluna.

Blærvillhelstsjánámsefnisembyggirásamtölumviðnemendurþarsemþekkingálistumoglistasaganernýtttilaðeflasiðferðisvitundnemenda.Honumfinnstlistkennslagotttækitil„skiljaheiminn“ogaðlistin„getialdreiorðiðsjálfstættmarkmiðsemslík“.Hannvillsjánámsefnisembyggirááhrifamættilistarinnartilaðskoðasiðferðileggildiogþaugildisem„skipti[r]okkurmálisemmanneskjur“.Blærvillnámsefnisemhjálparnemendumaðtakastefnuílífinuogþroskarsiðferðisvitundþeirra.

Höfundarrétturkemuroftívegfyrirútgáfunámsefnisumíslenskalistamenneðanútímalist.Þaðgeturveriðofkostnaðarsamtaðaflatiltekinnaleyfafyrirbirtinguoger„algjörlögfræðilegormagryfja“.Ilmursegistgetafundiðþaðsemhannvillsýnameðþvíaðflettalistamanninumuppánetinu.Alexbendiráaðtilaðkomastframhjáþessugetikennararnotaðsýningarskrárlistasafnaenþarséumyndirogupplýsingarumþjóðþekktalistamenn.Alexsagði:

Eníslenskirkennarar,þóþeirséualltafaðkallaeftirnámsefniþávirðastþeirekkinotaþaðmjögvel.OgmíntilfinningertildæmisaðMyndmennt1og2,semkomútfyrirmörgumárum,hafiveriðnotaðarbaraútafmyndunumíbókunum.

AlexogBlærskoðatilkynningarsemMenntamálastofnunsendirútþegarnýttefniergefiðút.Ilmurfylgisthinsvegarlítiðmeðútgáfunýsnámsefnis.BlærhefurgefiðútnámsefnifyrirgrunnskólasjálfurogAlexhefurunniðaðvefsíðufyrirMenntamálastofnun.Þessarivefsíðuerætlaðað„vindautanásig“ogeflagetukennaratilaðleitaaðefniánetinu.Húnáaðverðaverkefnabankieneinnig

48

leitarorðabankisemnotendurgetasvobættvið.Meginhugsuninverðuraðtengjaverkefniviðhæfniviðmiðinoggefakennurumhugmyndiraðsamþættinguviðaðrargreinar.

Afframanskráðumásjáað:

• Almennirognýirkennararþurfafrekarnámsefni• Stýrandinámsefnieróæskilegtfyrirmyndmenntarkennslu• Óskaðereftirstuðningsefnifyrirkennaratilaðnotaíumræðum• Höfundarrétturveldurerfiðleikumviðútgáfunýsnámsefnis• NámsefnisvefureríþróunhjáMenntamálastofnun• Kennararfylgjastmisvelmeðútgáfunýsnámsefnisgegnumtilkynningarfrá

Menntamálastofnun

6.2.3Samstarfmyndmenntarkennara

Blærereinikennarinnsemkennirmyndmenntarkennslumeðöðrumkennurum.Þettagerirhonumkleiftaðsinnafjölbreyttarikennsluogbjóðauppámargskonarval.Hannsagði:„Þaðerrosalegagóðursamhljómurogsamstarfogþaðeralvegómetanlegt.“

Alexerekkiísamstarfiviðneinnkennaraísínumskólaenhanngerirsérhinsvegarfarumaðkannahvaðaðrirfástviðinnanskólans,semersafnskóli,ogískólumínágrenninusemsumirnemendurnirkomafrá.MeðþvígeturAlexvísaðíviðkomandikennaraogverkefnihansbyggtþannigáfyrriþekkingunemenda.Alexspyrkennaraskólanshvaðþeirfástviðhverjusinni(einsogtildæmisstærðfræðikennarann)tilþessaðnotasömuhugtökogþeirnotaíkennslunni.Alexkannarvinnuannarrafyrirforvitnisakirþóekkertsamstarfsétilstaðar.Alexsagðisthafaáhyggjurafþvíhvaðaðrirkennararvirðasteigaerfittmeðaðdeilanámsefnisínu.Hanntelurþóaðþaðstafihelstafóöryggiumhvortþaðsénógugottfremurenaðkennararviljiekkiaðaðrirhagnistafvinnuþeirrasjálfra.BlærtekurundirþessarhugmyndirhjáAlexogbendiráaðsamræðurvirðistvantamillikennarainnangreinarinnar.MyndmenntarkennararkallaþómikiðeftirsamstarfiensamkvæmtAlexnýtaþeirillaþaufáutækifærisemþóbjóðasttilsamstarfs.FélagíslenskramyndmenntarkennarahefurtilaðmyndaskipulagtfunditilaðstuðlaaðsamvinnuviðinnleiðinguAðalnámskráren„fólkhefurekkertnýttsérþaðneittsérstaklegaþannigþóttþaðkvarti“.

Blærvitnarístórustarfsháttarannsóknina(„Starfshættirígrunnskólumviðupphaf21.aldar“)þarsemkomframaðreykvískirlistgreinakennararupplifasigmjögeina.Einnigkomframóttiviðsamþættinguviðaðrargreinar.Hanntelurað

49

listgreinakennararóttistaðverða„eitthvaðskrauteðauppfyllingarefni“fyrirbókgreinar.Hannnefnireinnigaðsumirteljisigveraígóðusamstarfiviðaðrakennaraefþeirgetafengiðefnilánaðhjáviðkomandi.„Tja,égveitnúekkihvernigsamstarfþaðeraðfálánaðefnihjáeinhverjum.Fálánaðamjólkínæstuíbúðogmaðurerþábarafarinnaðbúasaman!“Blærbendireinnigáaðþaðséufleirieinyrkjarenmyndmenntarkennararískólumþarsemsérgreinamiðuninerorðinríkjandi.Ískólanumertildæmiseinungiseinndönskukennari„oghannerörugglegamjögeinmana“.LausninaáþessusegirBlærveraaðlistgreinakennararnir„verðibarasvolítiðaðtakaafskariðsjálfirogbjóðaþessuliðiídans“.

Afframanskráðumásjáað:

• Samstarferlítiðmillimyndmenntarkennaraþráttfyrirákalleftirþví• Kennarareruóöruggiraðdeilanámsefnisemþeirhafasamið

6.2.4Þátturaðalnámskrár

ViðmælendurnirþrírhafaólíkarskoðaniráAðalnámskrá.IlmurerþóneikvæðarienAlexogBlær.Mögulegaskýristþaðafþvíaðþeirstunduðubáðirháskólanámáþeimtímasemnýnámskrávaraðkomaút.Blærsásamkennarasína„alveglostgagnvartþessumiklaverki“ensjálfurhugsaðihannöðruvísiumþetta.Blærsagði:

Éggekkalvegásveigmeðaðalnámskránniogþaðer...húnauðvitaðvirkaðisemeinhverskonarleiðsegjandiritsemgatleiðsagtmér,sýntmérhvertværihægtaðstefna....þaðhafðialltafkraumaðíméreinhverákveðinóánægja–ófullnægja–meðþaðseméghafðiveriðaðgera,fannhennialdreifarveg.Égfórþessvegnaogleitaðiíheimspekina,heimspekilegasamræðu.Miglangaðialltaftilaðlátauppáhaldsgreininamína,semermyndlist,verðaaðþvíafli,aðéggætisameinaðþað.Ogsvokemurþessiaðalnámskráogsvoþegarmaðurferaðlesahanaogsérstaklegaþegargreinanámskráinkemur2013,tókmiggleðifyrirhenni.Mérfannstéggetaeinhvernveginhaldiðáframaðþreifafyrirmérmeðþetta.Hvarþettaendarveitégekki.

Ilmurtelurhinsvegaraðnámskráinsetjiofháleitmarkmiðogkennireinungisþaðsemhannkemstyfir.Þannigsitjalistasögu-ogmenningarmarkmiðáhakanumentæknioggrunnþáttumlistannaervelsinnt.ÞegartilvitnunúrspurningakönnunvarlesinfyrirIlmfannsthonumsemtilvitnuninværiættuðfráhonumsjálfum:„Efnemendurmyndu

50

uppfyllaöllmarkmiðaðalnámskrárstæðuþaubeturenmargirnemendursemútskrifastúrlistnámi.“Alexfinnstþessitilvitnunhinsvegarekkijafnmerkileg„vegnaþessaðþroskinnkemurinní“.Hanntelurþaðveraákveðinnhrokaaðhaldaþessufram,þarsemreynteraðmætaþroskanemenda.Alexteluraðhægtséaðvinnaeftirmarkmiðumaðalnámskrárenmiðaviðaldurogþroskagrunnskólanemenda.Nemendurverðaþábeturístakkbúniraðtakastáviðfrekaralistnám.Blærteluraðþessitilvitnuneigiréttásér,enekkieinungisumlistgreinarnarheldurumalltíaðalnámskránni.„Auðvitaðáaðstefnaháttenþaðvirkarsamtsvolítiðóraunhæftogkennurumalmenntbarahryllirviðþessueinhvernveginn.Markmiðinþurfaaðverajarðtengd.“

Blærvillaðtilgangurinnmeðmyndmenntarkennsluverðiskoðaðurfrekarogstefnanmörkuðeftirþví.Aðhansmatihafamyndmenntarkennararverið„fulltrúarfagurfræðilegrarhugsunar“þarsemnávígiðviðlistina,fallegogvelunninverkgerimannikleiftaðupplifahiðfagraíumhverfinu,upplifunsemermikilvægfyrirmannlegtlíf.Kennslaíþessumandaerfyrstogfremstaðferðamiðuðogverkefninbyggjaáþvíaðbúatileitthvaðflotteðasniðugtfyriraugað.HinsvegarþykirBlæaðnýjaaðalnámskráingefitækifæritilaðnotalistogsköpuntilaðhorfainnáviðogræðaalvörumálefniog„stefnaaðþvíaðútskrifahéðanfólksemgeturorðiðaðbetrimanneskjumfrekarenaðgetaorðiðaðbetriverkamönnum“einsogBlærorðaðiþað.

Alexermjöghrifinnafaðalnámskránniengreinirekkimikinnmunákennslunnieftirútgáfuhennar.„Húnætlarokkurmikiðenéghugsaaðmyndlistakennararséubetursettirenmargargreinarþvíviðhöfumalltafgertflestafþessu.“HelstabreytinginhjáAlexeraðhannermeðvitaðriumaðgrunnþættimenntunaroglykilhæfni„séfljótandiíöllu“.Hannereinnigmeðvitaðriumhæfniviðmiðinogmikilvægiþessaðbúatilfjölbreyttariaðstæðurfyrirnemendurogflóknariverkefnifyrirkennsluna.Blærteluraðeinnafstærstukostumnýrraraðalnámskrárséaðhúnopnifyrirfjölbreyttarinálganir.Eldrinámskrárbyggjafrekaráupptalninguáþvísemáaðkennaáhverjualdursstigiennýnámskrástefniráað„færaokkurúrformalismanuminníinnihaldið“.

ÞráttfyrirjákvæðnisínaútíaðalnámskránaþáhefurAlexgagnrýnthana.Helsterþaðuppsetningineðahvernighúnvarinnleidd,„kastaðinnískólanaánstuðningsviðkennaraogalliráttubaraaðfinnaútúrþví“.Uppsetningináhæfniviðmiðumsjónlistaerólíköðrumgreinumþarsemmarkmiðineru„íbelgogbiðu“.Aðrargreinarhafaflokkaðmarkmiðinogjafnveltengtþauviðmatsviðmiðin.Sjónlistakaflinnbíðuruppáaðmarkmiðinruglist,„fariísúpu“íhugakennara.Þessiatriðilátamarkmiðinvirðastflóknarioggætiveriðástæðanfyrirþvíaðkennarartöldusigekkigetauppfylltþauöllinnanviðmiðunarstundaskrárinnar.BlærbendiráaðorðræðaAðalnámskrárséof

51

almennásumumsviðum.Tildæmisþegaralmenntertalaðumsiðferðilegtlífþávantaraðútskýrahvaðfelstíþví:

Aðalnámskráinleggurákveðnarlínuroggefurokkursvosvigrúmtilaðvinnameðhlutina.Entilþessaðviðgetumþaðþáþurfumviðaðhafa,heldég,kennsluefniogviðþurfumaðhafaþekkinguogþjálfuntilþessaðfástviðþað.Þaðgeturbaraveriðbrattfyrirkennaraalltíeinuaðfaraaðopnaásvonavinnuogsvonasamtalviðnemendursemhafakannskiekkigertþaðáður.

Afframanskráðumásjáað:

• Aðalnámskrágrunnskólagerirmiklarkröfurtilnemenda• Áherslubreytingíaðalnámskráætlasttilfjölbreyttarikennsluhátta• Uppbyggingaðalnámskrárveldurkennurumruglingi• Kennararfaramismikiðeftiraðalnámskrá

6.2.5Nýttnámsmat

Námsmatbaroftágómahjáöllumviðmælendunum.IlmurhefuralfariðbreyttnámsmatinuíABCD-kerfiðoglíkarvel.Hanntelurkerfiðbeturfalliðtilaðgefanemendumleiðbeinandiupplýsingarumstöðusínaínáminu.Upplýsingarnarséuírauninnimunmeirienefgefinertölulegeinkunnílokannar.MeðnýjanámsmatinutelurIlmuraðnemendurfáitækifæritilaðvaxaíviðkomandigreinogaðþaðsésömuleiðisuppbyggjandiaðsjáhvaðségottoghvaðmegibeturfaraáþennanhátt.

Blærtelurorðræðunaíaðalnámskrásnúastalltofmikiðumnámsmat,íljósiáherslnaum„frelsi,sköpunognemendamiðun“.Honumfinnstalltafóþægilegtaðþurfaaðleggjamatánemendur.Blærtalarumaðeinkunnirhafifengiðofmikiðvægiogalgengtséaðnemendurlítiáeinkunnirsemalhliðamyndafþeimsemumsækjenduríframhalsnámogséuofráðandihlutiafsjálfsmyndþeirra.Honumfinnstþábókstafirnirbetrientölurnar.Honumfinnstútíhött„aðhægtværiaðmælanemendurmeðsvonákvæmumhættiaðþaðséuppáeinnaukastaf“.

Alexleitarstöðugtleiðatilaðaðlaganámsmatiðaðnýrrinámskrá.Honumfinnstflækjustigverkefnahafaaukistogmeiriáherslasélögðáyfirferðogmunnlegatjáninguumferlið,innihaldiðogniðurstöðuna.Þannigþurfanemenduraðnýtaorðaforðannsemþeireigaaðhafatileinkaðsérígegnumfyrranámásamtþekkinguumlistamennogaðferðir.Nemendurfámikiðfrelsienásamatímaerugerðarmiklarkröfurtilþeirra.

52

„Þettaerþáorðiðnámsmatiðsemviðerumaðfaraígegnum,þettasamtal,þarsemþaueruaðnotaöllhæfniviðmiðiníþessueinaverkefni“.NýjastaáskorunineraðlátanámsmatiðpassainníMentor-upplýsingakerfið.Alexhafðivaknaðfyrrumnóttinameðhugmyndirumhvernigættiað„klippaöllhæfniviðmiðinísundur...ogvaraðmátaþauviðhverteinastaverkefnitilþessaðéghefðiþaðsjónrænt“.ÞettaerverkefnisemAlexteluraðverðialdrei100%leystheldurverðiístöðugrimótun.

Afframanskráðumásjáað:

• ABCD-námsmatiðertaliðgefabetriupplýsingarumstöðunemanda• Mikilvinnaeraðinnleiðanýttnámsmat• Mikiláherslaeránámsmatíaðalnámskrásemerímótsögnviðfrelsiðsemhún

legguráhersluá• Námsmatferframígegnummunnlegatjáningunemenda

53

6 Umræða

Niðurstöðurrannsóknarinnarverðahérræddaríljósifræðilegraheimilda.Þarsemviðtölinvorubyggðámeginniðurstöðumspurningakönnunarinnarþáverðaniðurstöðurviðtalagrunnurumræðunnarenásamatímavísaðtilmeginniðurstaðnaspurningakönnunarinnarogfræðilegraheimilda.Rannsókninleiddiíljóseftirfarandimeginþemu:

a) Gagnlegtnámsefni

b) Námsefnisþörf

c) Samstarfmyndmenntarkennara

d) Nýaðalnámskráognýttnámsmat

6.1 GagnlegtnámsefniMyndmenntarkennararteljaalmenntþörfáútgáfufrekaranámsefnisfyrirmyndmennt.Þeimreynisterfittaðtengjahæfniviðmiðaðalnámskrárviðverkefninemendatilaðkomatilmótsviðmarkmiðhennar.Flestirkennarar,eða94%þeirra(sjámynd12),semjanámsefnitileiginnota.Hugsanlegteraðþessirkennararséuorðnirsvovanafastiraðþeirbyggifrekaráeiginviðmiðumenaðalnámskránniogfylgistekkinægilegameðþróunhennar.Ístarfsháttarannsókn,semgerðvarííslenskumgrunnskólumárin2008–2013(GerðurG.Óskarsdóttiro.fl.,2014)komíljósaðkennararnotuðufrekarskólanámskránaviðundirbúningkennsluennotuðuaðalnámskránaviðundirbúningannar.Máþáveltafyrirsérhvortekkivantibetrikynninguámarkmiðumoginnihaldinámskrárinnar.Geraþyrftiathugunogmatáinnihaldikennslu(virkrinámskrá)innanskólannaogberasamanviðáhersluraðalnámskrárinnar.

Kennararnotaglærurímiklummælisemnámsefni(sjámynd8).Þettaauðveldarþeimaðkomaafstaðumræðum,t.d.ílistasöguogverkefnum.Þettakemurjafnframtframístarfsháttarannsókninnifrá2009semsýniraðsýnikennslaogsamtölviðnemendurvoruríkjandiþættiríkennslumyndmenntarkennara(GerðurG.Óskarsdóttiro.fl.,2014).Kennararnýtaútgefiðnámsefnimismikiðenflestirnotahelst„annað“námsefni.„Annað“námsefnisegjast56notamikiðog29notaþaðeitthvaðenundir„annað“flokkasthelstheimagerðarverkefnalýsingarogglærusýningar.Talsverðurtími

54

ferþvííaðútbúaverkefniognámsefnienírannsóknIngvarsSigurgeirssonar(1994)kemurframað5–50%afvinnutímakennaraferínámsefnisgerðeníþeirrirannsóknkemureinnigframaðmestafkennaragerðunámsefniersamiðfyriryngstastigið,íslenskuogstærðfræði.Algengteraðmegintilgangurkennaraíbókgreinummeðaðútbúasjálfirnámsefniséaðgeranámiðáhugaverðaraogskemmtilegrafyrirnemendur.Heimatilbúiðnámsefnigeturveriðauðveldaraaðaðlagaaðmismunandigetuogáhuganemenda(ElínborgÁsdísÁrnadóttir,2015).Forvitnilegtværiaðberaþaðsamanviðnámsefnisemmyndmenntarkennararbúatilmiðaðviðhvaðþeirsegjastbúasjálfirtilmikiðafsínunámsefni.

KennslubækurnarMyndmenntIogIIeruenníeinhverrinotkunþráttfyriraðþærséuekkilengurfáanlegarhjáMenntamálastofnun(HarpaPálmadóttir,munnlegheimild,15.desember2016).Sumirteljanámsefniðhafajafnveleinungisveriðnotaðvegnamyndannasemþaðgeymir.EinhverjirkennararnotabækurnarListasaga:fráhellalisttil1900ogLeirmótun:keramikfyrirallaenvefsíðureinsogListavefurinnnjótameirivinsælda.Þráttfyriraðeitthvaðafútgefnunámsefniséínotkunískólumlandsinsþágeturnotkunþessvarlaveriðtalinsambærilegviðnámsefniannarragreina.

Erlendirogíslenskirgagnagrunnarásamtverkefnadæmumfráeldrinemendumreynastkennurumgagnleguppsprettaviðgerðnámsefnis,tildæmisíslenskiheimspekivefurinnogPinterest.Eftiraðnýaðalnámskrávargefinúthafakennararþurftaðnotanetiðmikiðviðhugmyndaöflunþarsem71%myndmenntarkennaratelursigekkihafaaðgangaðnámsefnisemfullnægirkröfumaðalnámskrár.

Kennararbyggjaaðeins39,6%verkefnasinnaáíslenskumkennslubókumen74,26%verkefnaerubyggðárafrænukennsluefni(sjámyndir9og10).Langmestafnámsefnisínuútbúakennararmeðþvíaðbyggjaáeiginmenntun,reynsluogímyndunarafli(mynd10).SamkvæmtrannsóknIngvarsSigurgeirssonar(1988)telja75%kennaragottnámsefniverarótárangursríkrarkennslu.Ánviðeigandinámsefnisferþvímikilltímistarfsinsígagnaöflunognámsefnisgerðsemannarshefðigetaðnýstíúrvinnslukennslu,undirbúningogskipulag(O´Neil,1982;Sheldon,1988;Ur,1996).Miðaðviðhlutfallíslenskramyndmenntarkennara,sembúatilnámsefnitileiginnotaogákallþeirraeftirefnitilstuðnings,hlýturgríðarlegamikilltímiþessarakennaraaðsparastmeðtilkomunámsefnissemhæfiríslenskumaðstæðumogmarkmiðummyndmenntarkennslusamkvæmtAðalnámskrágrunnskóla.

AðgengilegtsafnfræðibókaíkennslustofunnigagnastkennurumvelensamkvæmtRichardsogMahoney(1996)kjósakennararbæðiaðstyðjastviðkennslubækurogannaðnámsefni.Einnigvirkarsýnilegtnámsefniogfræðsluefni,t.d.veggspjöld,í

55

kennslustofunnisemhjálptilnemendaviðýmisviðfangsefnikennslunnarogtilaðlærahugtök.

6.2 NámsefnisþörfÞegarmetaáþörfinafyrirnámsefniþarfaðskoðafyrirhvernþaðer.Mestaþörfinermeðalþeirrasemhafasérhæftsigáöðrusviðiogskortirþekkinguígreininnioghjánýjumkennurum,en27,72%myndmenntarkennarahafakenntfagiðí5áreðaskemur.Ljósteraðþettaerallstórhópur.Öllummyndmenntarkennurummyndiþógagnastnýttnámsefnisembyggiráhæfniviðmiðumaðalnámskrárogstyðurkennaraíumræðummeðnemendum.Mikillviljiermeðalkennaratilaðfástviðmálefnilíðandistundargegnumlistsamtölogeflaþannigsiðferðisvitundnemendaáeinstaklingsgrundvelli.Margiróttastþónámsefnisemstýrirkennslunniíþaulaennotkunnámsefnisgeturíeinhverjumtilvikumtakmarkaðfrumkvæðioghugmyndaauðgikennara(Ur,1996).

Flestirmyndmenntarkennararkjósafrekarrafræntefnimeðgagnabankaafhugmyndumogfræðsluefnisemhægteraðsníðaaðeiginkennsluháttumogstarfskenningu.Kennararþurfaútgefiðefnisemfelluraðhugmyndumnýrraraðalnámskrárumhæfniviðmiðogkennsluíandahennar.Einnigvantarefniumgrunnhugmyndiroggrunnþættimyndlistar,t.d.myndbönd,semsýnatækni,ogveggspjöldtilaðhengjauppístofum.Reynsluminnikennurumgeturgagnasttæknimyndböndtilaðþjálfaeiginvinnubrögðtilaðmiðlaáframtilnemenda.Tæknimyndböndereinnighægtaðnýtatilaðsýnanemendumsemhlutaafsýnikennsluoggeturkennariþáeinbeittséraðþvíaðtengjaverkefniviðlistasögu,menninguogsetjaþauílistræntsamhengi.Mikilvægastaþekkinggóðrakennaraerþekkingáinnihaldinámsgreinarsemerómissandiviðundirbúning,íkennslu,ogínámsmati.SamkvæmtMcNamara(1991)erkennslakennarameðlitlaþekkinguáinnihaldioftasteinhæfoghugmyndasnauð.

Allstelja94%myndmenntarkennaraþörffyrirútgáfunýsnámsefnisígreininnienAnneBamford(2008)lýstieinnigyfirmikilliþörffyrirútgáfunámefnisfyrirlistgreinarnarþarsemrannsóknhennarleiddiíljósveruleganskort.Menntamálastofnuner,þegarþettaerskrifað,aðþróanámsefnisveffyrirmyndmenntsemáaðopnahaustið2017ogerumiklarvonirbundnarviðhann.

Lesamámetnaðogáhugaíslenskramyndmenntarkennaraúrsvörumþeirraíþessarirannsóknogmáveraaðþessvegnasélöngunþeirratilaðhafaaðgangaðnámsefnisvonamikil.Þegarkennararleggjafyrirnýstárlegogkrefjandiverkefnisem

56

vekjaáhuganemendaþroskastnemendurtilfinningalegaogþjálfastísjálfsstjórn,einbeitinguogþrautseigju(Hetlando.fl.,2007).

Ýmislegtgeturlegiðaðbakiskortsáíslenskunámsefniogmáþarnefnahöfunda-réttarlög,semgeraútgáfusamtímaefniskostnaðarsamaogflókna,ogsmæðtungumálsins.TækniframfarirgerasthrattogefniúreldisteinsogvefuríeiguListasafnsÍslandsogNámsgagnastofnunnar.HanndattúthöfundarréttiogúreltisþvíhannnotaðistviðforritiðFlashsemvirkarekkiíspjaldtölvum.Mjögfáireruífullustarfiviðaðsemjanámsefniogþvígeraflestirnámsefnishöfundarþaðmeðframöðrustarfi(NjörðurSigurjónssono.fl.,2014).Þaðerþvíekkisjálfgefiðaðgóðurkennariségóðurnámsefnishöfundur(ÞorsteinnHelgason,2006).EinnighefurþaðáhrifánotkunnámsefnishversumisvelkennararfylgjastmeðtilkynningumfráMenntamálastofnunumútgáfunýsefnis.

Ljósteraðámeðanvöntunánámsefniímyndmennterámarkaðimunukennararþurfaaðútbúasitteigiðnámsefnifyrirgreinina.Þaðmáþvíveltafyrirsérhvortþaðþurfiaðleggjafrekariáhersluánámsefnisgerðíkennaranámi.Einnigmásjáhérfyrirframanaðmargirkennararsemjanámsefniíeiginfrítímaogþvímöguleikiáaðbætanámsefnisgerðhérlendissemogjafnvelhraðaendurnýjunogútgáfunýsnámsefnismeðstyrkumstoðumúrkennaramenntuninni.Einnigmáþessgetaaðlíklegteraðmyndmenntarkennararmunualltafútbúaverkefniognámsefnifyrireiginkennsluogþvímikilvægtaðútskrifahæfanámsefnishöfunda.Þaðkomskýrtframísvörumkennaraaðþeirviljaekkimissaþaðfrelsisemþeirhafatilaðsníðakennsluaðeigináherslum.Meðútgáfugrunnnámsefnisíandagildandiaðalnámskrár,semkennarargetanýttséreftireiginhentisemi,áaðverahægtaðsamræmainnihaldkennslunnarþóaðáherslurhaldistbreytilegar.ÞaðmyndihjálpakennurumaðaðlagaeiginhugmyndirogverkefniaðáherslumAðalnámskrárgrunnskólaogaðtryggjagetukennaratilaðuppfyllamarkmiðhennar.

6.3 SamstarfmyndmenntarkennaraMyndmenntakennararkallaeftirsamstarfieníflestumskólumereingöngueinnmyndmenntarkennariogþvílítiðumsamstarfþessarakennarainnaneðautanskólans(AnneBarnford,2008;GerðurG.Óskarsdóttir,2014).Stefnaaðalnámskrárumsamþættinguogsköpungegnumalltskólastarfiðvirðistekkinátilmyndmenntarkennara.Þeirfinnafyrireinangrunístarfiogauknuálagiþarsemekkierhægtaðdeilaákvörðunumogefni.Einnigvirðistgætaóöryggismeðaðdeilaáfram

57

námsefniogverkefnahugmyndummeðsamstarfsfélögumsínumíöðrumskólumsemkennararhafasamiðsjálfir.SamkvæmtElínborguÁrnadóttur(2015)bætasamfélagsfræðikennarareiginnámsefniviðútgefiðnámsefnienflestir(67%–87%)vinnaþaðíteymi.Þarnagræðasamfélagsfræðikennararniráhugmyndumogútsjónarsemihverannarsogmyndisvipaðfyrirkomulagánefareynastmyndmenntarkennurumheillavænlegtogákjósanlegt.

6.4 NýaðalnámskráognýttnámsmatAðalnámskrágrunnskólagerirmiklarkröfurtilkennaraognemenda.Flestirkennararhafaþvíbreyttáherslumíkennslumeðfjölbreyttarikennsluháttumogmeirakrefjandiverkefnum.Þóhafaekkiallirbreyttkennslusinniítaktviðnýjaaðalnámskrá.Sumirteljasigþegarkennaíþessumanda,aðrirteljatímameðnemendumoflítinntilaðhægtséaðgerahæfniviðmiðunumskilogennaðrirhafaekkilagtafstaðíþessavegferð.

Tímiogskorturánámsefnigerirþaðaðverkumaðekkierhægtaðsinnaöllumákvæðumogmarkmiðum.Viðmiðunarstundaskráerekkialltaffylgtsemhallarennmeiraátímasemlistgreinakennararhafameðnemendum(GerðurG.Óskarsdóttiro.fl.,2014;Mennta-ogmenningarmálaráðuneytið,2017).Óhjákvæmilegahefurþettaáhrifáhvaðaþættikennararákveðaaðtakafyrir.Ennfremurteljamargiraðaðalnámskrásélélegtvinnugagntilaðbyggjakennsluáþvíhúnséillaskipulögð.Faraþurftiíheilmiklavinnuviðaðgreinaaðalatriðiaðalnámskrárinnarogkomahæfniviðmiðum,lykilhæfniognámsmatiínothæfanfarveg.

Nýnámskráboðarnýttnámsmatoghefurmikilltímikennarafariðíaðaðlagakennsluognámsefniaðnýjufyrirkomulagi.Nýttnámsmatsfyrirkomulaghefurumbyltmatsaðferðumkennara(semfylgjastefnunámskrár)semflestirleggjanúáhersluámunnlegatjáningunemenda.Yfirferðeðaumfjöllunfelstísamtalinemendaogkennaraumferlið,verkiðogmögulegtáframhaldogereittafeinkennumárangursríkrarlistkennslusamkvæmtrannsóknHetfieldogfélaga(2007).HelstagagnrýniAnneBamfordískýrslusinni(2011)vareinmittskorturinnámunnlegriyfirferðogtjáninguííslenskrilistgreinakennslu.Góðlistkennslaljáirnemendumröddogeflirgetuþeirratilaðskiljaogupplifasjónræntáreitiíumhverfisínu(EiríkurÞorláksson,1994;Eisner,1972).Vonandihefuráherslaaðalnámskrárátjáninguþauáhrifaðnemendurgetitekiðþáttíumræðumumsamtímasinnmeðsjálfstrausti,skapandioggagnrýnumhugaogskilningiámenningusinniogumhverfi.

58

Margirmyndmenntarkennararóttastaðstefntséaðskriflegumverkefnumogmiklumlestriinnanverkgreinannatilaðmetaþekkingunemenda,t.d.ílistasögu.Þekkteraðlistgreinareruoftekkiteknareinsalvarlegaoglútioftlægrahaldigagnvartbókgreinum(Dobbs,1992)vegnaeðlisþeirrasemverklegargreinarþarsemvikiðerfrábókinniogformfestubóklegsnáms.KenningarGardners(1993)umfjölgreindirstyðjaviðfjölbreytniískólahaldiogbendirhannáhættuáaðnámverðieinsleittefáherslanermestábóknám.Umhverfiverklegrarkennsluerkennsluefniísjálfusérþarsemvinnureglur,umgengniogsiðirvinnustofunnarhvetjatilsjálfstæðis,samvinnuogsamheldniínemendahópum(Eisner,2002;Hetfieldo.fl.,2007).

Þráttfyrirboðumfrelsiogfjölbreytniíkennsluháttumogefnistökumermikiláherslaíaðalnámskráánámsmatoghvernigeigiaðmetanemendur.KennararhafamismunandiskoðaniráframkvæmdinnieneinhverjirteljaaðABCD-námsmatiðgefibetriinnsýnístöðunemendaogveitileiðsögnumhvaðmegibæta.Umræðurogleiðsagnarmat,eðamatsemferframmeðanánámistendur,stuðlaraðbættusjálfsöryggi,eykurtrúnemendaáeigingetuoghraðarframförumnemenda(Eisner,2002).

59

7 Lokaniðurstöðurogfrekarirannsóknir

7.1 SamantektmeginniðurstaðnaLjósteraðþörferáútgáfuánámsefnifyrirmyndmenntogmyndmenntarkennararteljasigekkihafaaðgangaðnámsefnisemfullnægirkröfumaðalnámskrár.Vegnaþessaþurfamyndmenntarkennararaðsemjasitteigiðnámsefnisemhefuráhrifákennsluhættiþeirraoginnihaldnámsins.Þettaeykurvinnuálagákennaraenstuðlarjafnframtaðþvíaðþeireigaerfittmeðaðaðlagastþegaryfirvöldsetjaframnýjarnámskröfur.KennslubækurnarMyndmenntIogIIeruennmestnotaðarásamtíslenskumogerlendumnámsefnisvefjumsemtengjastmyndmennt.Gagnasöfníkennslustofumhafareynstkennurumvel.

Mikiðákall(94%)ereftirnámsefnifyrirmyndmennt.Reynsluminnimyndmenntarkennararogkennararaföðrumkjörsviðumþurfasérstaklegamikiðánámsefniaðhalda.Flestirkjósarafræntefnisemerbeintengtviðhæfniviðmiðogmatsviðmiðaðalnámskrár,námsefnisemhveturtilumræðnaásamtgagnabankasemkennirgrundvallaratriðimyndlistar,tækniogsögu.Kennararviljanámsefnisemþeirgetanýttsérásinnháttenerekkiætlaðaðstýrakennsluþeirraheldurveratilstuðnings.MiklarvonirerubundnarviðnámsefnisvefsemeríþróunhjáMenntamálastofnun.

Myndmenntarkennurumfinnsttækifærinoffátilsamstarfsogþvíverameiraálagáþeimsjálfum.Kennararvinnaeiniraðeiginnámsefniogerufeimnirviðaðdeilaafrakstrinummeðöðrum.Þráttfyrirútgáfunýrraraðalnámskrármeðbreyttumstefnumogkröfumhafamargirekkiaðlagaðkennslusínaaðhenni.Flestirhafaþógertbreytingaríandahennarenalgengteraðkennararveljioghafnihvaðahæfniviðmiðþeirtakafyrir.Fáirtímarmeðnemendum,óraunsæháleitmarkmiðogskorturánámsefnitakmarkaþættiogmarkmiðsemkennararleggjaáhersluáíkennslusinni.

Mikillóróiermeðalkennarameðnýttformnámsmatsogskiptarskoðanireruumkostiþessoggalla.Mikilorkaogtímihefurfariðíaðreynaaðaðlagakennsluognámsmataðbreyttumáherslum.Breyttarkröfurogáherslurvaldaóöryggimeðhvernignámsmatskulifaraframoghvorttakaþurfiupphefðbundinskriflegverkefniogprófímyndmennt.Kennararviljahaldamyndmenntarkennslunnisemmestverklegrienþurfanámsefniogvegvísiaðnámsmatiíandastefnuaðalnámskrár.

60

7.2 SvörviðrannsóknarspurningumHéráeftirmunrannsakandileitastviðaðsvararannsóknarspurningunumsemsettarvoruframíupphafiverkefnisins:1. Hvaðanámsefninotamyndmenntarkennarar?Svar:Umhelminguríslenskramyndmenntarkennaranotarútgefiðnámsefni.Aðaukinotaþeirverkefniafvefsíðum,myndböndogheimgerðvinnublöðogverkefnabækur.Nærallirkennararnotajafnframtnámsefnisemþeirhafasamiðsjálfir.Algengustuformineruglærurogverkefnalýsingar.Stundumnýtakennararútgefiðnámsefnitilaðbyggjauppþekkingusínafyrirkennslustundirþóþeirnotiþaðekkiíkennslunni.

2. Hvernigaflamyndmenntarkennararefniviðarínámsefnisemþeirsemjasjálfir?Svar:Myndmenntarkennararsækjaaðallegaefniviðsinnafveraldarvefnumenbyggjajafnframtáeiginhugmyndum,reynsluogmenntun.FlestirtengjanámsefnisittviðhæfniviðmiðnýrrarAðalnámskrárgrunnskóla.Misjafnterhversumikiðkennararnirhafaaðlagaðnámsefnisittogkennsluaðbreyttumáherslumhennarognýjumkröfumumnámsmat.

3. Hvererþörfinfyrirþróunogútgáfuíslensksnámsefnisáþessusviði?Svar:Alls71%myndmenntarkennarateljasigekkihafaaðgangaðþvínámsefnisemþeirþurfatilaðgetauppfylltkröfurnýrraraðalnámskrár.Þeiróskaeftirnýjuíslenskunámsefnisemmætirkröfumaðalnámskrároguppfyllirþarfirsamtímansumframsetningu.

7.3. MöguleikaráfrekarirannsóknumRannsókninhefurleitttiláhugaverðraniðurstaðnaervarðavinnukennara,kennsluhættiþeirraognámsefnisval.Mörgumspurningumerþóósvaraðogþvíværigagnlegtfyrirframþróungreinarinnaraðgerafleiriathuganireinsogaðrannsaka:

1. Áhrifmismunandinámsefnisákennsluaðferðirkennaraímyndmennt.

2. Hvaðamenntunogkjörsviðhafakennararsemkennamyndmenntííslenskumgrunnskólum?Þaðværisérstaklegaáhugavertaðberasamanfjölbýlis-ogdreifbýlisskóla.

3. Geravettvangsathuganiránotkunnámsefnisískólastarfi.Forvitnilegtværiaðberasamanniðurstöðurvettvangsathuganaogþessararrannsóknarogsjáhvortnotkun

61

námefnisséísamræmiviðniðurstöðurspurningakönnunarinnarsemvarþátturíþessarirannsókn.

4. Skoðauppbyggingumyndmenntarkennsluííslenskumskólumogberahanasamanviðþærkröfursemaðalnámskráingerir.Þegarsvomargirkjósaaðfylgjaekkisettristefnuerforvitnilegtaðvitahversufjarrikennslaþeirraer.EfhæfileikaríkurfagmaðureraðverkigeturkennslahansveriðgóðogmetnaðarfullþótthannfylgiekkiháleitummarkmiðumAðalnámskrárgrunnskóla.

62

Heimildaskrá

AgnesÞorleifsdóttir.(2008).Glervinna.Reykjavík:Námsgagnastofnun.

Alexander,R.(1994).Analysingpractice.ÍJ.Bourne(ritstjóri),Thinkingthroughprimarypractice(bls.16–21).London:Routledge.

Ary.D.,Jacobs.L.C.,RazaviehA.ogSorensen,C.(2006).Introductiontoresearchineducation(7.útgáfa).Belmont:ThomsonWadsworth.

ÁgústEinarsson.(2007,20janúar).Hversvegnaáaðstyðjaviðlistirútfráhagrænusjónarmiði?[RæðafluttáaðalfundiBandalagsíslenskralistamannaíLandnámssetrinuíBorgarnesi].Sóttafhttps://www.bifrost.is/files/um-haskolann/starfsmenn/skra_0016967.pdf

Bamford,A.(2011).List-ogmenningarfræðslaáÍslandi.Reykjavík:Mennta-ogmenningarmálaráðuneytið.

Brown,S.ogMcIntyre,D.(1993).MakingSenseofTeaching.Buckingham:OpenUniversityPress.

Bruner,J.(1999).FolkPedagogies.ÍJ.LeachogB.Moon(ritstjórar),LearnersandPedagogy(bls4–20).London:PCP.

Charmaz,K.(2015).TeachingTheoryConstructionwithInitialGroundedTheoryTools.QualitativeHealthResearch,25(12),1610–1622.

Cogill,J.(2008).Primaryteachers’interactivewhiteboardpracticeacrossoneyear:Changesinpedagogyandinfluencingfactors(óbirtnámsritgerð).King’sCollege,UniversityofLondon.

Cohen,L.,Manion,L.ogMorris,K.(2000).Researchmethodsineducation(5.útgáfa).London:RoutledgeFalmer.

Davis,E.A.,Beyer,C.,Forbes,C.T.ogStevens,S.(2011).Understandingpedagogicaldesigncapacitythroughteachers’narratives.TeachingandTeachersEducation27(4),797–810.

DiBlasio,M.(1987).Reflectionsonthetheoryofdiscipline-basedarteducation.StudiesinArtEducation,28(4),221–226.

Dobbs,S.M.(1992).TheDBAEHandbook:AnOverviewofDiscipline-BasedArtEducation.LosAngeles:GettyCenterforEducationintheArts.

Duggan-Haas,D.,Enfield,M.ogAshman,S.(2000).RethinkingthepresentationoftheNSTAstandardsforscienceteacherpreparation.Sóttaf

63

https://www.researchgate.net/publication/278411487_Rethinking_the_presentation_of_the_NSTA_standards_for_science_teacher_preparation

EiríkurÞorláksson.(1994).Nauðsynlistkennsluágrunnskólastigi.Nýmenntamál,12(2),28–33.

Eisner,E.W.(1972).Educatingartisticvision.NewYork:MacmillanPublishing.

Eisner,E.W.(1994).Theeducationalimagination:Onthedesignandevaluationofschoolprograms.NewYork:MacmillanCollege.

Eisner,E.W.(2000).BenjaminBloom1913–99.Sóttafhttp://www.ibe.unesco.org/publications/ThinkersPdf/bloome.pdf

Eisner,E.W.(2002).Theartsandthecreationofmind.NewHaven:YaleUniversityPress.

ElínborgÁsdísÁrnadóttir.(2015).„Þaðmáalltafgerabeturoggottbæta“:Rannsóknánotkunkennaraísamfélagsgreinumáútgefnunámsefni(óútgefinmeistararitgerð).HáskóliÍslands,Reykjavík.

Esterberg,K.(2002).QualitativeMethodsinSocialResearch.NewYork:McGraw-Hill.

Flick,U.(2006).Anintroductiontoqualitativeresearch(3.útgáfa).London:SagePublications.

Gardner,H.(1993).Multipleintelligences:Thetheoryinpractice.NewYork:BasicBooks.

GerðurG.Óskarsdóttir,KristínÁ.Ólafsdóttir,BrynjarÓlafsson,HelgaRutGuðmundsdóttir,IngibjörgJúníusdóttir...SigrúnGuðmundsdóttir.(2014).List-ogverkgreinar.ÍGerðurG.Óskarsdóttir(ritstjóri),Starfshættirígrunnskólumviðupphaf21.aldar(bls.241–276).Reykjavík:Háskólaútgáfan.

GlaserB.ogA.Strauss.(1967).TheDiscoveryofGroundedTheory:Strategiesforqualitativeresearch.NewYork:AldinedeGruyter.

GrétarÞórEyþórsson.(2013).Spurningakannanir:Umorðogorðanotkun,uppbygginguogframkvæmd.ÍSigríðurHalldórsdóttir(ritstjóri),Handbókíaðferðafræðirannsókna(bls.453–472).Akureyri:HáskólinnáAkureyri.

Grossman,P.ogThompson,C.(2008).Learningfromcurriculummaterials:Scaffoldsforteacherlearning?TeachingandTeacherEducation,24(8),2014–2026.

GujaDöggHauksdóttir.(2008).Byggingarlistíaugnhæð.Reykjavík:Námsgagnastofnun.

HalldórBjörnRunólfssonogIngimarWaage.(2013).Listasaga:Fráhellalisttil1900.Kópavogur:Námsgagnastofnun.

HelgaJónsdóttir.(2013).Viðtölíeigindlegumogmegindlegumrannsóknum.ÍSigríðurHalldórsdóttir(ritstjóri),Handbókíaðferðafræðirannsókna(bls137–154).Akureyri:HáskólinnáAkureyri.

64

Hetland,L.,Winner,E.,Veenema,S.ogSheridan,K.M.(2007).Studiothinking:Therealbenefitsofartseducation.NewYork:TeachersCollegePress.

Hutchinson,T.ogTorres,E.(1994).TheTextbookasAgentofChange.ELTJournal,48(4),351–328.

IllugiGunnarsson.(2006,17.september).Virkjumkennarana.Fréttablaðið.Sóttafhttp://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=272514&lang=fo

IngvarSigurgeirsson.(1988).Námsefni!Þarfurþjónneðaharðurhúsbóndi.Sóttafhttps://notendur.hi.is/ingvars/litrof/husbondi.htm

IngvarSigurgeirsson.(1994).Notkunnámsefnisí10–12áradeildumgrunnskólaogviðhorfkennaraognemendatilþess.Reykjavík.RannsóknarstofnunKennaraháskólaÍslands.

IngvarSigurgeirsson.(1999).Aðmörgueraðhyggja(3.útgáfa).Reykjavík:Æskan.

Iviâc,I.,Peésikan,A.ogAntic,S.(2013):TextbookQuality–AGuidetoTextbookStandards.Göttingen:V&RUnipress.

Íslenskorðabók(4útgáfa).(2007).MörðurÁrnason(ritstjóri).Reykjavík:Edda.

Johnsen,E.B.(1993).TextbooksintheKaleidoscope:Acritivalsurveyofliteratureandresearchoneducationaltexts(LindaSivesindþýddi).Ósló:ScandinavianUniversityPress.

KatrínBlöndalogSigríðurHalldórsdóttir.(2013).Úrtökogúrtaksaðferðiríeigindlegumrannsóknum.ÍKristjánKristjánsson(ritstjóri),Handbókíaðferðafræðiogrannsóknumíheilbrigðisvísindum(bls.129–136).Akureyri:HáskólinnáAkureyri.

Keycompetencesforlifelonglearning:AEuropeanframework.(2016,10.október).Sóttafhttp://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=URISERV:c11090

KristínÍsleifsdóttir.(2015).Leirmótun:Keramikfyriralla.Kópavogur:Námsgagnastofnun.

KristínJónsdóttir.(2003).Kennsluhættiráunglingastigi,námsaðgreiningogeinstaklingsmiðaðnám:RannsóknáviðhorfumkennaraviðunglingadeildirgrunnskólaíReykjavík.Reykjavík:KennaraháskóliÍslands.

LeparA.C.,KatrínBriem,MargrétFriðbergsdóttirogSólveigHelgaJónsdóttir.(1995).MyndmenntI.Reykjavík:Námsgagnastofnun.

LeparA.,KatrínBriem,MargrétFriðbergsdóttirogSólveigHelgaJónsdóttir.(1999).MyndmenntII.Reykjavík:Námsgagnastofnun.

LeparA.,KatrínBriem,MargrétFriðbergsdóttirogSólveigHelgaJónsdóttir.(1999).MyndmenntII:Handbókkennara.Reykjavík:Námsgagnastofnun.

LeparA.,KatrínBriem,MargrétFriðbergsdóttirogSólveigHelgaJónsdóttir.(1995).MyndmenntI:Handbókkennara.Reykjavík:Námsgagnastofnun.

65

Lichtman,M.(2010).Qualitiativeresearchineducation:Ausersguide(3.útgáfa).LosAngeles:Sage.

Lucas,B.(2001).CreativeTeaching,TeachingCreativityandCreativeLearning.ÍA.Craft,B.JeffreyogM.Leibling(ritstjórar),CreativityinEducation(bls.35–44).London:Continuum.

Lögumgrunnskólanr.66/1995.

Lögumpersónuverndogmeðerðpersónuupplýsinganr.77/2000.

McGregor,D.(2007).Developingthinking;developinglearning:Aguidetothinkingskillsineducation.Maidenhead:OpenUniversityPress.

McMillan,J.H.(2008).Educationalresearch:FundamentalsfortheConsumer(5.útgáfa).Boston:Pearson.

McNamara,D.(1991).Subjectknowledgeanditsapplications:Problemsandpossibilitiesforteachereducators.JournalofEducationforTeaching,17(2),113–127.

Mennta-ogmenningarmálaráðuneytið.(2017,7.mars).Rétturnemendatilkennsluílist-ogverkgreinumekkinægilegavirtur.Sóttafhttps://www.menntamalaraduneyti.is/frettir/forsidugreinar/rettur-nemenda-til-kennslu-i-list-og-verkgreinum-ekki-naegilega-virtur

MeyvantÞórólfsson.(2009).Transformationofthesciencecurriculum.ÍGunnarÞórJóhannessonogHelgaBjörnsdóttir(ritstjórar),RannsóknirífélagsvísindumX.Félagsogmannvísindadeild[Erindifluttáráðstefnuíoktóber2009](bls.701–713).Reykjavík:FélagsvísindastofnunHáskólaÍslands.

NjörðurSigurjónsson,KristjánB.Jónsson,IngibjörgÁsgeirsdóttir,DavíðStefánssonogStefánPálsson.(2014).Skýrslasamráðsnefndarumframtíðíslenskrarbókaútgáfu.Sóttafhttp://brunnur.stjr.is/mrn/utgafuskra/utgafa.nsf/RSSPage.xsp?documentId=1B92B0F4F2DA865200257C770051B745&action=openDocument

O'Neil,R.(1982).WhyUseTextbooks?.ELTJournal,36(2),104–111.

OVPTL.(2016).VarietyinTeachingMaterials.Sóttafhttps://www.ucc.ie/en/teachlearn/resources/udl/materials

Perkins,D.N.(2007).Foreword.ÍL.Hetland,E.Winner,S.VeenemaogK.M.Sheridan(ritstjórar).Studiothinking:Therealbenefitsofartseducation(bls.v–vi).NewYork:TeachersCollegePress.

RagnhildurBjarnadóttir(1993).Leiðsögn–liðurístarfsmenntunkennara.Reykjavík:RannsóknarstofnunKennaraháskólaÍslands.

66

Remillard,J.T.(2000).Cancurriculummaterialssupportteachers‘learning?Twofourth-gradeteachers‘useofanewmathematicstext.TheElementarySchoolJournal,100(4),331–350.

Richards,J.C.ogMahoney,D.(1996).Teachersandtextbooks:Asurveyofbeliefsandpractices.Perspectives:WorkingPapers,8(1),40–61.

Robinson,K.(2001).Outofourminds:Learningtobecreative.Chichester:Capstone.

Robson,C.(2002).Realworldresearch:Aresourceforsocialscientistsandpractitioner-researchers(2.útgáfa).Oxford:Blackwell.

Sheldon,L.(1988).EvaluatingELTTextbooksandMaterials.ELTJournal,42(4),237–246.

Shulman.L,(1987).Knowledgeandteaching:Foundationofthenewreform.HarvardEducationalReview.57(1),61–77.

SigríðurHalldórsdóttirogKristjánKristjánsson.(2003).Handbókíaðferðafræðiogrannsóknumíheilbrigðisvísindum.Akureyri:HáskólinnáAkureyri.

SigríðurHalldórsdóttirogSigurlínaDavíðsdóttir.(2013).Réttmætiogáreiðanleikiímegindlegumogeigindlegumrannsóknum.ÍSigríðurHalldórsdóttir(ritstjóri),Handbókíaðferðafræðirannsókna(bls.211–228).Akureyri:HáskólinnáAkureyri.

SigurðurKristinsson.(2003).Siðfræðirannsóknaogsiðanefndir.ÍSigríðurHalldórsdóttir(ritstjóri),Handbókíaðferðafræðirannsókna(bls.71–88).Akureyri:HáskólinnáAkureyri.

SigurlínaDavíðsdóttir.(2013).Eigindlegareðamegindlegarrannsóknaraðferðir?ÍSigríðurHalldórsdóttir(ritstjóri),Handbókíaðferðafræðirannsókna(bls.229–238).Akureyri:HáskólinnáAkureyri.

Snowman,J.ogBieher,R.(2006).Psychologyappliedtoteaching(11.útgáfa).Boston:HoughtonMifflinCompany.

Srakang,L.(2013).AStudyofTeachers’PerceptionstowardUsingEnglishTextbooks:ACaseStudyof10thGradeEnglishTeachersinMahaSarakhamProvince(meistararitgerð).SrinakharinwirotUniversity,Bangkok.

UNESCO.(2006).Roadmapforartseducation.Theworldconferenceonartseducation:Buildingcreativecapacitiesforthe21stcentury.Sóttafhttp://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/CLT/CLT/pdf/Arts_Edu_RoadMap_en.pdf

Ur,P.(1996).ACourseinLanguageTeaching:PracticeandTheory.Cambridge:CambridgeUniversityPress.

VanDenAkker,J.(2003).Curriculumperspectives:Anintroduction.ÍJ.VanDenAkker,W.KuiperogU.Hameyer(ritstjórar),Curriculumlandscapeandtrends(bls.1–10).Dordrecht:KluwerAcademicPublishers.

67

ÞorsteinnHelgason.(2006,5október).Gæðiogsamkeppniínámsgagnagerð.Vísir.Sóttafhttp://www.visir.is/g/2006110050003/gaedi-og-samkeppni-i-namsgagnagerd

68

ViðaukiA:Spurningakönnun

NámsefnisemmyndmenntarkennararstyðjastviðRannsóknþessierunnintilþessaðathugastöðunaá íslenskunámsefni ímyndmenntoghvernigþaðernotaðávettvangi.Vonastertilaðrannsókningetileittíljósmargarvísbendingarumþróungreinarinnaroggetiveriðleiðbeinandiumgerðnýsnámsefnis.HúnerunninafmeistaranemaviðHáskólaÍslandsundirleiðsögnGíslaÞorsteinssonar,prófessorsviðMenntavísindasviðHáskólaÍslands.

Þátttakaernafnlausoghægtaðhættafyrirvaralaust.

Meðvonumgóðaþátttökuogfyrirframþakkir

HrefnaDöggSigríðardóttir

Hds5@hi.is

1. Kyn• Kona

• Karl

2. Aldur

________

3. Hversulengihefurþúkenntmyndmennt?

• Fyrstaáriðmitt

• 1–5ár

• 6–10ár

• 11–15ár

• 16–20ár

• 21–25ár

• 26–30ár

• 31áreðalengur

4. Hvaðerefstastigmenntunarþinnar

• Meistaragráðaíháskóla(t.d.M.Ed.,MA,M.Sc.)

• Bakklárgráðaíháskóla(t.d.B.Ed.,BA,B.Sc.)

69

• Iðnmenntunmeðstúdentsprófi

• Iðnmenntunánstúdentsprófs

• Stúdentspróf

• Grunnskólapróf

5. Áhvaðaskólastigumkennirþú(merktuviðöllsemeigavið)?

• Yngstastig(1.–4.Bekkur)

• Miðstig(5.–7.bekkur)

• Unglingastig(8.–10.bekkur)

6. Hversuoftaðmeðaltalinotarþúnáms-eðakennslugögníkennslu?

• Allarkennslustundir

• Nokkrumsinnumíviku

• Nokkrumsinnumímánuði

• Nokkrumsinnumáönn

• Nokkrumsinnumáskólaári

• Aldrei

7. Hvernignáms-ogkennslugögnhefurþúnotaðíkennslu?

• Kennslubók

• Vinnubók

• Vinnublöðeðaleiðbeiningarblöð

• Tæknilegarhandbækur

• Hobbíbækur

• Tækja-ogtólabæklinga

• Heimagerðarverkefnalýsingar

• Netbækur

• Verkefniafvefsíðum

• Myndbönd(Youtubeo.s.frv.)

• Annað?

8. Viltuflokkaeftirfarandinámsefnimeðnúmerumeftirmikilvægi?

• Kennslubók

• Vinnubók

• Vinnublöðeðaleiðbeiningarblöð

• Tæknilegarhandbækur

70

• Hobbíbækur

• Tækja-ogtólabæklinga

• Heimagerðarverkefnalýsingar

• Netbækur

• Verkefniafvefsíðum

• Myndbönd(Youtubeo.s.frv.)

• Annað?

9. Hefurþúnotaðeitthvaðafeftirfarandinámsefniíþinnikennslu?

• MyndmenntI

• MyndmenntII

• Byggingarlistíaugnhæð

• Glervinna

• Leirmótun–keramikfyriralla

• Listasaga–fráhellalisttil1900

• Lithvörf–Fræðslumynd

• Stafrænljósmyndun

• Listavefurinn

• Myndmennt–vefur

• Norskilistavefurinn

• Annað

10. Hefurþúbúiðtilnámsefnitilaðnotaíeiginkennslu?

• Já

• Nei

11. Efþúsvaraðirspurningu8játandi,hverskonarnámsefnihefurþúbúiðtil?

• Kennslubók

• Verkefnabók

• Bækling

• Vinnublöðeðaleiðbeiningarblöð

• Rafræntefniávefsíðu

• Myndbönd

• Annað

71

12. Hvaðankomahelstverkefninsemþúnotaríkennslustundum?

• Úríslenskumkennslubókum

• Úrerlendumkennslubókum

• Úrrafrænukennsluefni

• Úröðrurafrænuefni

• Úreiginnámi

• Frásamkennara

• Úreiginhugarheimi

13. Telurþúþighafaaðgangaðþvínámsefnisemþúþarfttilaðsinnakennslusemfullnægir

kröfumaðalnámskrár?

• Já

• Nei

14. Telurþúþörfáfrekariútgefnuíslenskunámsefnifyrirsjónlistir?

• Já

• Nei

15. Efjá,hvernignámsefnimyndirþúhelstviljasjáútgefiðáíslensku?

• Kennslubók

• Verkefnabók

• Bækling

• Vinnublöðeðaleiðbeiningarblöð

• Rafræntefniávefsíðu

• Myndbönd

• Annað

16. Efnýttefniyrðigefiðút,eftirhverjumyndirþúhelstsækjast?

• Listasögu

• Verkefnahugmyndum

• Kveikjumaðumræðum

• Öðru

17. Hefureitthvaðbreystíkennsluþinnieðanámsefnieftirútgáfunýrraraðalnámskrár?

Hvað?

Ereitthvaðannaðsemþúviltkomaáframfæri?

72

ViðaukiB:Viðtalsrammi

Viðtalsrammifyrirhálfopinviðtöl

Meginmarkmiðrannsóknarinnarvaraðathugahvaðanámsefnigrunnskólakennararnotatilaðuppfyllamarkmiðaðalnámskrárfyrirmyndmenntáíslandi.

HvernigaflamyndmenntarkennararnámsefnistilaðuppfyllamarkmiðAðalnámskrárgrunnskólafyrirmyndmennt?Hvaðanámsefninotaþeir?Áhersluríkennslu?Námsefnisemvísarákennsluhætti?Hversvegnaleitastkennararviðaðaflanámsefnisognotaíkennslusinni?Hvererþörfinfyrirþróunogútgáfuíslensksnámsefnisáþessusviði?

Upphitun• Menntun• Starfsaldur• Aldursstignemenda• Starfshluttfall

“Efnemendurmynduuppfyllaöllmarkmiðaðalnámskrárstæðuþaubeturenmargirnemendursemútskrifastúrlistnámi:)”(úrkönnun)

Meginatriði:Reynsla,þaðsemvelgengurogþaðsemvirkarekki,erfiðleikar,tímafrekt...

Hvernignámsefninotaþeir?Áhersluríkennslu?Námsefnisemvísarákennsluhætti?Algengast:námsefnisemviðkomandinotar,verkefniafvefsíðum,myndböndogheimagerðarverkefnalýsingar...Afstaðatilútgefinsefnis?TengingviðnámskráogkennslasamkvæmthenniHefureitthvaðbreystíkennsluþinnieðanámsefni/námsefniumeftirútgáfunýrraraðalnámskrár?Aðsemjaeigiðefni?Aðgangaðnámsefni?Þörf–gamaltognýtt,afhverju?AfstaðatilnámsefnisgerðarogútgáfuáÍslandi?Námsmat,tenginginviðnámskránaogviðnámsefniNotkuntækniognýrramiðla.