TSVN 11(210) THÛÁ HAI 1.6.2015

54 KHOA HOÅC - KYÄ THUÊÅT

Tûâ caách àêy hún 50 nùm, thuêåtngûä traách nhiïåm xaä höåi cuãadoanh nghiïåp (Corporate

Social Responsibility hay CSR) àaächñnh thûác xuêët hiïån khi H.R.Bowencöng böë cuöën saách cuãa mònh vúái nhanàïì "Traách nhiïåm xaä höåi cuãa doanhnhên" (Social Responsibilities of theBusinessmen) nùm 1953. Tuy nhiïn tûâàoá àïën nay, thuêåt ngûä naây àûúåc hiïíutheo nhiïìu caách khaác nhau vaâ chûa àiàïën sûå thöëng nhêët. Theo UÃy ban ChêuÊu, Uyã ban àiïìu haânh caác vïì àïì xaä höåivaâ nghïì nghiïåp thò "CSR laâ cam kïët cuãadoanh nghiïåp àoáng goáp vaâo sûå phaáttriïín kinh tïë bïìn vûäng, phöëi húåp vúáingûúâi lao àöång, gia àònh cuãa hoå, cöångàöìng àõa phûúng vaâ xaä höåi nhùçm caãithiïån chêët lûúång cuöåc söëng theo hûúángcoá lúåi cho viïåc kinh doanh cuäng nhû sûåphaát triïín chung". Möåt caách hiïíu khaác,theo caác chuyïn gia cuãa Ngên haângThïë giúái, CSR àûúåc hiïíu nhû "Cam kïëtcuãa doanh nghiïåp àoáng goáp cho viïåcphaát triïín kinh tïë bïìn vûäng, thöng quaviïåc tuên thuã chuêín mûåc vïì baão vïå möitrûúâng, bònh àùèng vïì giúái, an toaân laoàöång, quyïìn lúåi lao àöång, traã lûúngcöng bùçng, àaâo taåo vaâ phaát triïín nhênviïn, phaát triïín cöång àöìng,… theo caáchcoá lúåi cho caã doanh nghiïåp cuäng nhûphaát triïín chung cuãa xaä höåi".

Taåi Viïåt Nam, trong nhûäng nùm gêìnàêy traách nhiïåm xaä höåi àaä àûúåc aápduång röång raäi trong caác ngaânh maymùåc, giaây da, cú khñ, xêy dûång... Tuynhiïn, thuãy saãn laâ ngaânh coá kim ngaåchxuêët khêíu cao, àem laåi nhiïìu ngoaåi tïå,vúái nhiïìu loaåi hònh lao àöång vaâ lûåclûúång lao àöång tham gia ûúác khoaãng 5triïåu lao àöång nhûng viïåc thûåc hiïåntraách nhiïåm xaä höåi laåi chûa àûúåc quantêm nhiïìu vaâ coân boã ngoã úã nhiïìu maãng,àùåc biïët laâ maãng khai thaác thuãy saãn.

Sûå phaát triïín vaâ thaách thûác cuãa ngaânhthuãy saãn Viïåt Nam.

Thuãy saãn laâm möåt trong 5 ngaânhhaâng coá giaá trõ kim ngaåch xuêët khêíu lúánnhêët cuãa nûúác ta hiïån nay. Trong nhûängnùm gêìn àêy, saãn lûúång cuãa ngaânh àaäcoá nhûäng bûúác phaát triïín nhanh choáng,caã trong khai thaác vaâ nuöi tröìng thuãysaãn. Trong giai àoaån tûâ 1985 àïën 2008,saãn lûúång ngaânh thuãy saãn àaä tùng gêìn 4

lêìn tûâ 1.16 triïåu têën lïn 4.6 triïåu têën.Trong àoá, khai thaác haãi saãn tùng 2.35lêìn, töëc àöå tùng trûúãng bònh quên àaåt3.79%/nùm; nuöi tröìng thuãy saãn tùnglïn gêìn 8.82 lêìn, töëc àöå tùng trûúãngbònh quên àaåt 9.99%/nùm (BöåNN&PTNT, 2009). Tñnh àïën nùm 2014,Töíng saãn lûúång thuãy saãn ûúác àaåt 6.3triïåu têën (tùng 4,4% so vúái nùm 2013).Giaá trõ xuêët khêíu àaåt mûác kyã luåc 7.92 tyãUSD (tùng 18% so vúái nùm 2013) vaâvûúåt 11,6% so vúái kïë hoaåch. Saãn phêímthuãy saãn hiïån nay coá mùåt taåi 164 quöëcgia trïn thïë giúái (TCTS, 2014)

Bïn caånh nhûäng thaânh quaã àaåt àûúåc,ngaânh thuãy saãn Viïåt Nam àaä vaâ àangphaãi àöëi mùåt vúái nhiïìu vêën àïì, trong àoánöíi cöåm lïn laâ caác thaách thûác liïn quanàïën: i) ö nhiïîm möi trûúâng; ii) khai thaácnguöìn lúåi thuãy saãn quaá mûác; iii) an toaânthûåc phêím, an sinh xaä höåi, quyïìn vaâ lúåiñch cuãa ngûúâi lao àöång... àiïìu naây coá thïíaãnh hûúãng xêëu àïën uy tñn vaâ chêët lûúångthuãy saãn Viïåt Nam khi baán ra thõ trûúângthïë giúái. Xeát riïng vïì traách nhiïåm xaä höåicuãa doanh nghiïåp, nhiïìu hïå thöëngchûáng nhêån vïì CSR àûúåc caác khaáchhaâng quöëc tïë yïu cêìu àöëi vúái thuãy saãnViïåt Nam nhû: SA8000, BSCI, COST-CO, SMETA, METRO, WALMART,BAP, ASC….Tuy nhiïn viïåc thûåc hiïånmúái bûúác àêìu têåp trung úã caác nhaâ maáychïë biïën thuãy saãn (khoaãng 30% söë nhaâmaáy), vaâ gêìn nhû boã ngoã àöëi vúái lônhvûåc nuöi tröìng vaâ khai thaác thuãy saãn.

Coá nhiïìu nhaâ àiïìu haânh doanhnghiïåp àaánh giaá CSR nhû laâ traáchnhiïåm cuãa doanh nghiïåp àöëi vúái xaä höåivaâ xem àêy laâ nhûäng hoaåt àöång taåothïm aáp lûåc, töën thúâi gian vaâ chi phñ chodoanh nghiïåp.

CSR àûúåc dõch nghôa laâ "Traách nhiïåmcuãa doanh nghiïåp àöëi vúái xaä höåi". Tuynhiïn, caách hiïíu naây laâm cho doanhnghiïåp, àùåc biïåt laâ doanh nghiïåp ViïåtNam caãm thêëy aáp lûåc vaâ khöng thêëy roäàûúåc lúåi ñch maâ doanh nghiïåp seä àaåtàûúåc tûâ caác hoaåt àöång CSR mang laåi.

CSR ngaây nay trúã nïn quan troång húntaåi möi trûúâng kinh doanh Viïåt Namqua haâng loaåt vuå viïåc àaáng baáo àöång vïìtraách nhiïåm cuãa doanh nghiïåp àöëi vúáimöi trûúâng vaâ xaä höåi gêìn àêy nhû vuåviïåc cöng ty Vedan huãy hoaåi möi trûúângsöng Thõ Vaãi, vuå viïåc mua sûäa tûúi vúái

giaá thêëp cuãa Cöng ty sûäa Viïåt Nam, vuåsûã duång nguyïn liïåu hïët haån sûã duångcuãa cöng ty Tên Hiïåp Phaát, Võ àùængkhoai têy cuãa cöng ty Pepsico Viïåt Nam

Sûå cêìn thiïët phaãi thûåc haânh traáchnhiïåm xaä höåi (CSR) trong thuãy saãn

55TSVN 11(210) THÛÁ HAI 1.6.2015

KHOA HOÅC KYÄ THUÊÅT

vaâ múái àêy nhêët laâ vuå viïåc thu höìi sûäa bõdõ ûáng cuãa cöng ty Frieslandcampina(Nguöìn: Brandsvietnam). Trong lônhvûåc thuãy saãn, àêìu nùm 2015 haâng thuãysaãn khai thaác cuãa Thaái Lan bõ vûúángscandal vaâ cöång àöìng quöëc tïë àùåc biïåtlaâ Hoa Kyâ vaâ Chêu Êu têíy chay vò sûãduång lao àöång nö lïå cûúäng bûác vaâ àêíynhûäng têåp àoaân thuãy saãn lúán cuãa ThaáiLan vaâo thïë vö cuâng khoá khùn vò coá liïnquan; nùm 2008 töí chûác HumaneSociety àaä phaát àöång chiïën dõch têíy

chay thuãy saãn Canaàa taåi hún 3.600 nhaâhaâng vaâ caác cûãa haâng taåp hoaá trïn toaânnûúác Myä, trong àoá coá Harris Teeter,Legal Sea Foods, Whole FoodsMarkets, Trader Joe's, vaâ OceanaireSeafood Room.v.v..

Nhûäng vuå viïåc naây khöng nhûäng thïíhiïån sûå thiïëu traách nhiïåm cuãa doanhnghiïåp maâ coân thïí hiïån sûå yïëu keámtrong viïåc xaác àõnh nhûäng thaách thûácvaâ caác vêën àïì baão vïå lúåi ñch cuãa chñnhdoanh nghiïåp trong möi trûúâng maâdoanh nghiïåp àang tham gia kinhdoanh. Àiïìu naây vûúåt ra khoãi giúái haånviïåc nöåp thuïë, taåo cöng ùn viïåc laâm vaâbaão vïå möi trûúâng.

Ngaây nay, nhiïìu têåp àoaân vaâ doanhnghiïåp lúán àùåt tiïu chñ xêy dûång CSR laâtroång têm trong töíng thïí chiïën lûúåckinh doanh nhùçm thûác àêíy vaâ höî trúådoanh nghiïåp giaãi quyïët möåt caách saángtaåo nhûäng vêën àïì vaâ thaách thûác trongquaá trònh kinh doanh vaâ phaát triïín.Caách tiïëp cêån CSR múái coá thïí vûâa höîtrúå doanh nghiïåp phaát triïín kinh doanhlêu bïìn vaâ àöìng thúâi àoáng goáp vaâo viïåcbaão vïå vaâ caãi thiïån tiïu chuêín xaä höåi(Nguöìn: Brandsvietnam)

Sûå cêìn thiïët thûåc haânh traách nhiïåm xaähöåi trong thuãy saãn

Trûúác nhûäng tiïìm nùng vaâ thaách thûáccuãa ngaânh, coá thïí nhêån àõnh traáchnhiïåm xaä höåi doanh nghiïåp laâ yïëu töësöëng coân àïí tùng sûác caånh tranh cuãangaânh thuãy saãn Viïåt Nam. Triïín khaiCSR khöng chó mang laåi lúåi ñch chongaânh thuãy saãn maâ coân vò muåc tiïu lúánhún laâ phaát triïín bïìn vûäng vaâ hiïíu röångra laâ giaãi quyïët möëi quan hïå giûäa tùngtrûúãng kinh tïë vaâ baão vïå möi trûúâng tûånhiïn, àaãm baão sûå cöng bùçng giûäa caácthïë hïå trong viïåc khai thaác, sûã duång taâinguyïn thiïn nhiïn vaâ baão vïå möitrûúâng. Thûåc tïë trïn thïë giúái àaä chó rarùçng, lônh vûåc, àún võ vaâ doanh nghiïåpnaâo thûåc hiïån töët traách nhiïåm xaä höåi thòlúåi ñch cuãa hoå khöng nhûäng khöng giaãmài maâ coân tùng thïm. Chuáng ta coá thïíphên tñch cuå thïí dûúái àêy möåt söë lúåi ñchvïì viïåc thûåc hiïån traách nhiïåm xaä höåi vúáidoanh nghiïåp.

Thûá nhêët: Thûåc hiïån CSR goáp phêìngiaãm chi phñ saãn xuêët vaâ tùng nùng suêëtlao àöång. Àiïìu àoá coá nghôa rùçng, möåthïå thöëng quaãn lyá nhên sûå hiïåu quaãcuäng giuáp doanh nghiïåp cùæt giaãm chiphñ vaâ tùng nùng suêët lao àöång àaáng kïí.Chïë àöå lûúng, thûúãng húåp lyá, möitrûúâng lao àöång saåch seä vaâ an toaân, caáccú höåi àaâo taåo vaâ chïë àöå baão hiïím y tïë,giaáo duåc àïìu goáp phêìn giaãm tyã lïå nhênviïn nghó vaâ boã viïåc, do àoá taåo ra sûå öín

àõnh vïì lao àöång, giaãm chi phñ, thúâi giantuyïín duång vaâ àaâo taåo nhên viïn múáicuäng nhû giaãm chi phñ chung chi phñcho hoaåt àöång nhên sûå.

Thûá hai: Thûåc hiïån traách nhiïåm xaähöåi goáp phêìn tùng doanh thu. Möåt vñ duåàiïín hònh laâ mö hònh khai thaác nghïutaåi Bïën Tre àûúåc àaánh giaá toaân diïån vaâchûáng nhêån MSC (2009) àaä àûa doanhthu cuãa húåp taác xaä nghïu tùng 165% vaâmúã röång thïm 50% thõ trûúâng so vúái2008, bïn caånh àoá giuáp nhiïìu doanhnghiïåp chïë biïën xuêët khêíu nghïu laâmùn coá laäi vaâ tùng trûúãng öín àõnh khaáchhaâng vaâ giaá trõ xuêët khêíu (SúãNN&PTNT Bïën Tre, 2009).

Thûá ba: Thûåc hiïån traách nhiïåm xaä höåigoáp phêìn nêng cao giaá trõ thûúng hiïåuvaâ uy tñn cuãa cöng ty.

Thûá tû: Thûåc hiïån traách nhiïåm xaä höåigoáp phêìn thu huát caác nguöìn lao àöånggioãi vaâ phaát triïín lêu daâi.

Mùåt khaác, khi tiïëp cêån traách nhiïåm xaähöåi cuãa doanh nghiïåp, chuáng ta cêìnhiïíu caã trïn phûúng diïån àaåo àûác lêînphûúng diïån phaáp lyá, bïn caånh cöng taáchoaåt àöång xaä höåi vaâ tûâ thiïån thò thûåc thitraách nhiïåm xaä höåi laâ möåt yïu cêìu bùætbuöåc àöëi vúái caác doanh nghiïåp. Viïåc kïëthúåp caã hai phûúng diïån àaåo àûác vaâphaáp lyá laâ cú súã quan troång àïí àïì xuêëtcaác giaãi phaáp nêng cao traách nhiïåm xaähöåi cuãa doanh nghiïåp.

Têët caã nhûäng vêën àïì nïu trïn laâ cú súãluêån chûáng cho sûå cêìn thiïët phaãi thûåchiïån traách nhiïåm xaä höåi cuãa doanhnghiïåp noái chung, àöìng thúâi laâ nhûängkinh nghiïåm böí ñch, coá giaá trõ thamkhaão cho caác ngaânh thuãy saãn Viïåt Namnoái riïng.

Trïn tinh thêìn àoá, Trung têm húåp taácquöëc tïë Nuöi tröìng vaâ Khai thaác thuãysaãn bïìn vûäng (ICAFIS) thuöåc Höåi Nghïìcaá Viïåt Nam àaä têåp trung àêíy maånh vaâphaát triïín dûå aán " Thuác àêíy thûåc haânhTraách nhiïåm xaä höåi (CSR) trong chuöîicung ûáng khai thaác thuãy saãn úã ViïåtNam" vúái sûå höî trúå tûâ töí chûác OXFAMViïåt Nam, vúái caác muåc tiïu chñnh: i)àaánh giaá hiïån traång thûåc haânh traáchnhiïåm xaä höåi trong chuöîi cung ûángkhai thaác thuãy saãn taåi Viïåt Nam; ii) Raâsoaát caác chûúng trònh,chûáng nhêån àangaáp duång taåi Viïåt Nam; iii) Tûâ nhûängnghiïn cûáu àoá xêy dûång Böå nguyïn tùæcthûåc haânh phuâ húåp vúái àiïìu kiïån vaâ àùåcthuâ cuãa ngaânh thuãy saãn Viïåt Nam; iv) vaâthuác àêíy caác taác nhên trong chuöîi cungûáng khai thaác thuãy saãn thûåc haânh, aápduång; v) vêån àöång àïí Cú quan quaãn lyánhaâ nûúác xêy dûång, ban haânh caác vùnbaãn phaáp lyá hûúáng dêîn thûåc haânh.

ICAFIS