ilmesi için son dönemde at›lan - musiad

Dünyam›z›n her alanda yaflad›¤›de¤iflim insanlar›n hayatlar›n›, yafla-ma biçimlerini ve hayata bak›fl aç›-lar›n› etkilemektedir. Bugün art›khayat› daha anlaml› k›lman›n, baflar›l›olman›n, huzurlu bir toplum içindeverimli ve etkin çal›flman›n ilk flart-lar›ndan birisi sa¤l›kl› olmakt›r. “Sa¤l›k hizmetleri” dedi¤imiz hiz-metlerin bütünü insanlar›n hayat› veonlar›n sa¤l›klar› ile ilgilidir. ‹nsanlar,ekonomik anlamda kalk›nd›kça, budünya için daha iyi bir hayat tarz›n›istedikçe sa¤l›k hizmetlerine olantalepler de ayn› oranda art›fl göstere-cektir.

Teknolojinin ve bilimin geliflmesien çok t›bbi hizmetlerdeki geliflmel-erde kendini göstermektedir. ‹laçsanayinin, büyük firmalar›n› ve dok-torlar›n yeni bir ilaç, yeni bir afl› veyayeni bir tedavi fleklinin bulundu¤unuaç›klamad›klar› bir gün geçmemek-tedir. Ne var ki, yine de dünyan›nbirçok farkl› yerinde yüzlerce insanbulafl›c› hastal›klardan veya kötühayat flartlar›ndan dolay› hayatlar›n›kaybetmeye devam etmektedirler. Sa¤l›k hizmetlerindeki taleplere ce-

vap vermek için ülkeler de yenidönemde bu hizmetlerin sunum pa-radigmalar›nda de¤ifliklikler yapmakdurumunda kalm›fllard›r. Her ülkekendi kültürüne, kendi co¤rafi veekonomik özelliklerine, hatta insanprofillerine göre bir sa¤l›k politikas›belirlemifltir. Geliflmifl ülkeler desosyal güvenlik ve sa¤l›k politikala-r›n› finanse etmek için ciddi vergilertoplama yolunu tercih etmifllerdir. ‹nsanlar›n daha iyi sa¤l›k hizmetleri-ni almas› ve bu hizmetlere daharahat ve daha yayg›n ulaflabilmesiiçin baflta sa¤l›k sisteminin makroplanda incelenmesi gerekmektedir.Sosyal devlet anlay›fl›na göre devletinsa¤lamakla yükümlü oldu¤u temelhizmetlerin sunumunda her zamanciddi sorunlar ve adaletsizlikler ya-flanm›flt›r. Sa¤l›kta reform veyasa¤l›kta dönüflüm programlar› gibifarkl› isimler alt›nda gelifltirilen poli-tikalar hep bu adaletsizli¤i ve denge-sizli¤i gidermek için yap›lan çal›fl-malard›r. Ülkemizde y›llard›r kana-yan bir yara olarak devam edensa¤l›k hizmetlerinin sunumu ile ilgilisorunlar›n azalt›lmas›, hatta gider-

ilmesi için son dönemde at›lanad›mlar bir hayli sevindirici olmaklabirlikte henüz istenilen seviyedede¤ildir.

Sosyal güvenlikte ve sa¤l›k poli-tikalar›nda etkin bir yönetim, baflar›için temel flartt›r. Tek çat› alt›ndatoplanan sa¤l›k hizmetleri ve acileylem planlar› kapsam›nda uygu-lanan birçok politikan›n hayata geçir-ilmesi, Sosyal Sigortalar ve GenelSa¤l›k Sigortas› Kanunu’nun getire-ce¤i birçok yeni geliflme ye flimdiden›fl›k tutmaktad›r.

SSK, Emekli Sand›¤› ve Ba¤-kurgibi temel tüzel kiflilikler SosyalGüvenlik Kurumu çat›s› alt›ndabirlefltirilmifltir. Bu sayede tek bir yö-netim organ› ile karar almaya baflla-yan kurum sayesinde, sa¤l›k hizmet-lerinin kapsam›nda, hasta sevk siste-minde, hastane ve sa¤l›k tesislerininkullan›m›nda büyük bir aç›l›ma vekolayl›¤a gidilmifltir.

Bununla birlikte basamakl› sa¤l›khizmetleri sunum modelinin ilkbasama¤› olan “Aile hekimli¤i” uygu-lamas›na da pilot olarak bafllanm›flt›r.Bu uygulama ile sa¤lanacak olan

Haziran 20074

Baflkan’dan

DR. Ömer BOLATMÜS‹AD Genel Baflkan›

Sa¤l›kta “Sa¤l›k’l›”Bir Dönüflüm

koruyucu sa¤l›k hizmetlerindekiart›fl, daha sa¤l›kl› bir toplum vekendi kendini finanse edebilen birsosyal güvenlik sistemini beraberin-de getirecektir.

Ayr›ca sosyal güvenlik çat›s›alt›nda bulunan çal›flanlar›n veyaemeklilerin art›k özel sa¤l›k tesis-lerinden de sa¤l›k hizmeti alabilmesiiçin düzenlemeler yap›lm›fl ve her-kesin doktorunu ve hastanesiniseçmesindeki engeller kald›r›lm›flt›r. Bütün bu olumlu de¤iflim ve gelifl-meler, son 4-5 y›lda sa¤l›k hizmetlerive sosyal güvenlik sisteminde son40-50 y›l›n en kapsaml› dönüflü-münün gerçeklefltirildi¤ini göster-mektedir.

Sa¤l›k hizmetlerinin sunumu vesa¤l›k sorunlar›na iliflkin ortaya kona-cak politikalar›n belirlenmesi kolaygözükmekle birlikte genel olarakuygulamada bu durum kolay olma-maktad›r. Sa¤l›k politikalar›n›n belir-lenmesi ve uygulanmas› konusundagenellikle arka planda birçokanlaflmazl›k yaflanmaktad›r. Büyükmenfaat gruplar›, sa¤l›k alan›ndahizmet veren uluslar aras› flirketlergenellikle bu çat›flmalar›n bafl aktör-leri konumundad›rlar. ‹laçlar› üretenve t›bbi geliflimleri sa¤layan geliflmifl

ülkelerle, bu t›bbi geliflmeleri ve yeniilaçlar› tüketen az geliflmifl ülkelerinsa¤l›k sorunlar›na yaklafl›mlar› ço¤uzaman tümüyle farkl›l›k göstermek-tedir. ‹nsan sa¤l›¤› üzerinden yürütü-len bu çat›flman›n kay›plar›n›, Afri-ka’n›n birçok yerinde, Asya’n›n gelifl-memifl ücra köflelerinde hatta ülke-mizde bile zaman zaman görmekte-yiz.

Bugün küresel sa¤l›k politikala-r›n›n belirlenmesi büyük sanayikurulufllar›n›n ve sermaye odakla-r›n›n etkinli¤inde yürütülmektedir.Üzücü olan ise bu politikalar›n belir-lenmesinde dünyan›n dört biryan›nda dengesiz ve kötü beslen-meden, olumsuz flartlarda yaflanando¤um kay›plar›ndan ölen binlercebebek hesaba bile kat›lmamaktad›r.Küresel politikalar›n bu flekildecereyan etti¤i, sa¤l›k hizmetlerinemilyarlarca dolar para harcand›¤› veilaç sektöründeki sermaye kurulufl-lar›n›n bu denli büyük hacimlereulaflt›¤› bir dönemde t›p eti¤inin,sa¤l›k hak ve hukukunun yenidensorgulanmas› gerekmektedir.

Sa¤l›k turizmi, sa¤l›k sektöründe-ki yabanc› yat›r›mlar, yabanc› doktorgibi kavramlar günümüzde s›kl›klakonuflulmakta ve tart›flmalara konu

olmaktad›r. Özellikle hizmetlerinsunumunda yabanc› yat›r›mlar›n art-mas›, özel sektör ve kamu aras›ndakirekabetin k›z›flmas› aç›s›ndan da sonderece önemli bir hale gelmifltir. Burekabet alan›nda milli de¤erlerine sa-hip ç›kan, insanlara hizmeti Hakk’ahizmet sayan bir inanca sahip ser-mayenin sa¤l›k sektöründe de yat›-r›mlar›n› art›rmas› gerekmektedir.MÜS‹AD olarak, sa¤l›k alan›nda yat›-r›mlar›n art›r›lmas› ve teflvik edilmesigerekti¤ine inan›yoruz. ‹nsanlar›m›-z›n lay›k oldu¤u sa¤l›k hizmetini eniyi flekilde almalar› için de üstümüzedüflen sorumluluktan kaçmayaca-¤›m›z› da vurgulamak isterim.

Sonuç olarak, sa¤l›k konusubeden ve zihin sa¤l›¤›ndan, hizmet-lerin sunumuna ve politikalar›n›nuygulanmas›na kadar birçok alan›kapamaktad›r. Bizler vücutlar›m›z›nbize birer emanet oldu¤u fluuru ileöncelikle kendi zihin ve bedensa¤l›¤›m›z› korumakla sorumluyuz-dur. Tarihimizin k›ymetli flair padi-flahlar›ndan Kanuni Sultan Süleymansa¤l›¤›n önemini “Halk içindemuteber bir nesne yok devletgibi / Olmaya devlet cihanda,bir nefes s›hhat gibi” diyerek engüzel flekilde özetlemifltir.

Haziran 2007 5

Baflkan’dan

Haziran 20076

Doç. Dr. ‹brahim ÖZTÜRK

dosya MAKRO EKONOM‹

Görüntü flu; millet nefes nefese öndekaç›yor, birileri arkadan koval›yor. Ku-ca¤›n› aç›p köfle bafl›nda av›n› beklerkenpis pis s›r›tan birleri de var muhakkak.Kaçana m›, kovalayana m›, bekleyene mibakmal› ?

2007 y›l›n›n bafl›nda Türkiye “çifteseçime gidiyor, ifller zor” diyorduk. fiim-di “Türkiye çifte seçime gidemiyor, ifllerfena de¤il” mi desek acaba? Türkiye’degeleneksel olarak siyaset hapfl›rsa eko-nomi felç olurdu. Hele hele uluslar aras›ortam en ufak bir olumsuzlu¤a girmeyegörsün, Türkiye yalpal›yor ancak, kurua¤açlar gibi k›r›lm›yor, esnek fideler gibitekrar kendine geliyor.

Siyaset karabasan gibi üzerimize çök-erken, ekonomi daha ne kadar bütün buolup bitenlere ald›rmadan yoluna devamedebilir ki? Ekonomi de sizin bizim gibiinanlar›n yapt›¤› hareketlerin toplamsonucu de¤il mi? Ancak belli ki 2002

y›l›ndan beri bir fleyler oldukça de¤iflmifl.E¤er “Cezayir sendromu” yaflamadanyeni bir seçim yapabilirsek, bu yaz›da si-ze hat›rlatmak istedi¤im baz› geliflme ler-den söz edece¤im. Tablo-1’de verdi¤imresmi rakamlar kriz y›l› dahil 2006 y›l›sonuna kadar olan geliflmeleri özetliyor.2001 y›l› sütununa afla¤› do¤ru bakarsa-n›z, 2002 y›l›nda iktidara gelen bir hükü-metten neler beklemeniz gerekti¤iniapaç›k görürsünüz. 2006 y›l› sütunundaise ak ile kara aras›ndaki fark› görmekmümkün.

fiöyle ki; basitçe “milli gelir” dedi¤i-miz GSMH nominal olarak 2,5 kat›na ç›k-m›fl. Kifli bafl› gelir nerdeyse üç kat art-m›fl. Hele bir de sat›nalma gücü paritesiba¤lam›nda ele ald›¤›n›zda (ki uluslararas› karfl›laflt›rmalarda esas olan budur)o halde kifli bafl›na gelirin 8000 dolar aflt›-¤› görülüyor. Bu hedefe varmak için befly›l boyunca ekonomi nefes almadan, ilkdefa bir çeyrek bile küçülmeden 20 çey-rek aral›ks›z, y›l bafl›na reel anlamda yüz-de 7’den fazla büyüme kaydetti. Bu per-formans ile ekonomide AB ülkeleri ilereel bir yak›nsama ortaya ç›kt›. Yani ilkdefa Avrupa ile aram›zdaki fark aç›lmakyerine kapand›.

Bu kadar h›zl› büyümenin oldu¤u or-tamda iflsizli¤in azalmas›, ancak enflasyo-nun ise hiç olmazsa 2001 y›l›ndaki yüzde68, düzeyinde direnmesi beklenirdi. Oy-sa iflsizlik bizi mutlu edecek kadar düfl-mezken, enflasyon bu büyümeye ra¤-

“Dâhili Düflmanlar ve HariciSermayedarlar Aras›nda Ekonomi”Görüntü flu; millet nefes nefese önde kaç›yor, birileri arkadan koval›yor. Kuca¤›n› aç›p köflebafl›nda av›n› beklerken pis pis s›r›tan birleri de var muhakkak. Kaçana m›, kovalayana m›,bekleyene mi bakmal›?

Son dört y›la bak›¤›m›zdabasitçe “milli gelir”

dedi¤imiz GSMH nominalolarak 2,5 kat›na ç›kt›¤›n›,

Kifli bafl› gelirin ise nerdeyseüç kat artt›¤›n› görüyoruz.

““

““

men en az 7 kat geriledi. Bu hükümetdöneminde sadece 2003 y›l›nda çift ha-nede kalan TÜFE, 2004-2006 aras›ndakiüç y›lda tek hande kald›.

Enflasyon düfltü çünkü büyümeninmotor gücü devletten özel sektöre, bü-yümenin faktörleri ise sermaye ve emekgirdisine nazaran daha çok toplam faktörverimlili¤ine kayd›. (fiekil-1 ve 2). K›s-miverimlili¤i atmas›nda gerileyen reel ücretendeksini pay› da oldukça belirgin. Bü-yümeyi tetikleyen unsurlar tüketim de-¤il, üretim ve ihracat oldu. Sabit sermayeyat›r›mlar›n›n milli gelirden ald›¤› pay isek›sa zamanda toparlanarak GSMH’n›nyüzde 20’leri civar›ndaki tarihsel üst dü-zeyini yakalad›.

Enflasyonu düflüren tüm bu faktörlerayn› zamanda iflsizlik rakamlar›n›n nedenyeterince düflmedi¤ini de aç›kl›yor. Malidengelere dikkat etmeden kamu iktisaditeflebbüsleri ve kamu harcamalar› yoluy-la art›r›lan istihdam imkan› ortadan kal-k›nca, ifl özel sektöre kald›. Özel sektörde aç›k ekonomi ortam›nda küresel rek-abette ayakta kalmak üzere verimlili¤inher türlüsüne yöneldi. Tablo-2’de gös-terildi¤i üzere, verimlilik art›fl› büyü-menin neredeyse yegane kayna¤› halinegeldi. Verimlilik gösteremeyen sektörlerise büyümeden kald›. Tablodan da gö-rüldü¤ü üzere, göreceli olarak gerileyensektörler, Türkiye’nin emek yo¤ungeleneksel sektörleri oldu.

‹stihdam deposu olarak bilinen bura-lar iflsizlik üretti. ‹kinci olarak, ekonomideki büyümeyeparalel olarak istihdam art›fl› devamettiyse de, tar›m sektörünün zorunluolan çözülme yoluna girmesiyle köydenflehre göçen insanlar›n say›s› bir haylikabard›. Üçüncü olarak da Türkiye’deher y›l 900 bin civar›nda genç insançal›flma ça¤›na girmektedir. Dördüncüolarak da iflsizlikten ziyade bir mesleksiz-lik sorunu ile karfl› karfl›yay›z. Türkiye’deoligarfli e¤itim reformuna izin ver-memektedir. Bütün milletin yararlana-ca¤› demokrasi aç›l›mlar›n›n tümünekarfl› ç›kt›klar› gibi buna da karfl› ç›k›ld›¤›için bu alanda büyük zaman kay›plar›yaflanmakta, ancak Türkiye gençli¤içürümeye devam etmektedir.

Büyüme sürecinde geçmiflte göre-medi¤imiz bir olumlu geliflme de kamusektöründe gerçekleflmektedir. GSMH’n›nyüzde 16,5’ine kadar ç›kan bütçe aç›kla-r›,2006 y›l› sonunda yüzde 0,7’ye kadarazalm›fl, k›saca Türkiye’nin bütçe aç›¤›sorunu kalmam›flt›r. Kamu sektöründekibüyük disiplin sayesinde elde edilen ge-liflmelerden sonra kamu sektörü borç

Haziran 2007 7

dosya makro /“Dahili Düflmanlar ve Harici Sermayedarlar Aras›nda Ekonomi”

yükü de Maastricht kriterlerini alt›nasarkm›flt›r. Bilhassa net kamu sektörüborcuna bak›ld›¤›nda bunun GSMH’n›nyüzde 45’ine kadar büyük bir gerilemegösterdi¤i görülmektedir.

Öte yandan bütçede kaydedilengelifl-meler içinde faiz harcamalar›n›nhem mutlak olarak, hem de göreceliolarak azalm›fl olmas› son derece önem-lidir (fiekil-3).

fiekilden görüldü¤ü üzere, faiz harca-malar› her kategoride büyük bir azalmasürecine girmifltir. Bunun bir anlam› dabütçeden tasarruf yap›l›rken, sosyal har-camalardan elden geldi¤ince büyük bir

tavizin verilmedi¤idir (Tablo-3) Tablo-3’te soyla harcamalar›n bütçe esnekli¤igösterilmektedir. Bütçe esnekli¤i, bütçe-deki art›fla buradaki kalemlerin ne oran-da tepki verdi¤ini göstermektedir. Es-nekli¤in birden büyük olmas› du-rumun-da, ilgilendi¤imiz kalemdeki art›-fl›n, büt-çedeki art›fltan daha büyük oldu-¤unu,yani bu kalemlerin bütçeden daha büyükoranda pay al›r hale geldi¤ini gös-ter-mektedir. Görüldü¤ü üzere burada faizharcamalar›n›n esnekli¤i oldukça dü-flük, di¤er kalemlerin ise birin oldukçaüzerinde kald›¤› görülmektedir.

Bütçe aç›¤› azal›rken, kamu kesimi-nin piyasadan yapmas› gereken borçlanaoran› sürekli düflmekte, borç döndürmeoran› da 2001 y›l› sonunda ç›kt›¤› yüzde97 seviyesinden yüzde 73 seviyesinekadar gerilemifltir. Böyle kamu kesimiher sene daha fazla bir kayna¤› piyasadab›rakmaktad›r. Bunu neticesinde faizoranlar› da h›zla düflmüfltür.

Haziran 20078

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /“Dahili Düflmanlar ve Harici Sermayedarlar Aras›nda Ekonomi”

Büyüme sürecinde geçmifltegöremedi¤imiz bir olumlu

geliflme de kamu sektöründegerçekleflmektedir.

GSMH’n›n yüzde 16,5’inekadar ç›kan bütçe aç›klar›,2006 y›l› sonunda yüzde

0,7’ye kadar azalm›fl, k›sacaTürkiye’nin bütçe aç›¤›

sorunu kalmam›flt›r.

““

“

Özel sektör ise buna ra¤men gerçek-lefltirdi¤i büyük yat›r›m hamlesini içeri-deki yetersiz ulusal tasarruflarla finanseedemedi¤i için, daha uygun koflullardad›fl kaynak kullanmak yoluna gitmifltir.Büyüme sürecinde Türkiye bir yandand›fl finansman kayna¤›na, bir yandan daartan ithalata ba¤›ml› hale gelmifltir. BuTürkiye ekonomisinin yap›sal bir sorunuolup, zaman içinde nitelikli imalat sanayiyat›r›mlar›n›n derinleflmesiyle birlikte,GSMH’n›n yüzde 82iner kadar ç›kan cariaç›¤›n belli bir aflamada istikrara kavufla-ca¤›, sonra da zaman içinde azalaca¤›beklenmektedir.

2006 y›l›n›n ortas›nda bafllayan geliflmel-erden sonra, 2007 y›l›n›n Nisan ay› itiba-riyle ticari ve cari aç›¤›n istikrara kavufl-maya bafllad›¤›n› göstermektedir. (fiekil-4 ve 5) Ekim 2006’dan beri ayl›k bazdaihracat art›fl oran› ithalat art›fl› oran›n›nüstüne ç›km›flt›r. 2007 y›l›n›n ikinci üçay›nda ise bu fark›n olumlu yönde dahada aç›ld›¤› görülmektedir. Böylece cariaç›k ayl›k bazda gerilerken, birikimliolarak son bir sene ele al›nd›¤›nda sürek-li gerileme kaydetmektedir. Bu aradageçmifl y›llarda büyüme sürecinde göre-celi olarak daha düflük düzeyde gerçek-leflen cari aç›k durumunda bile kriz olur-

du. Çünkü bu aç›k baflka yerlerdeki bü-yük dengesizliklere neden olmakta idi.Bunlar›n bafl›nda da cari aç›¤›n yüksekreel faiz ve s›cak para sarmal›nda devamettirilmifl olmas› vard›. Oysa flimdi dahabüyük bir cari aç›k verilirken, ekonomi-nin di¤er dengeleri sa¤lam olup, reel fa-izler çok daha düflük, finansman ise ön-ce uzun vadeli kredilere, ard›ndan dado¤rudan yabanc› sermaye yat›r›mlar›nakaym›flt›r.

2007 y›l› bütün olumsuz geliflmelerera¤-men y›l›n ortas› itibariyle baflar›l› geç-mektedir. Dengesiz bir seçim ekonomisiuygulanmamakta, bütçe aç›¤› kontrold›fl› artmamakta, yabanc›lar›n umudu ko-runmakta, enflasyon May›s itibariyle dü-flül kanal›na girmekte, cari aç›k ve d›fl ti-caret aç›¤› istikrar kazanmakta, IMKB-100 flirketlerini karl›l›¤›nda 2007 y›l›ndaanlaml› art›fllar kaydedilmektedir.

Bir de iktidar›n› kaybetme korkusukabuslara dönen gözü dönmüfllere karfl›s›rt›m›z› yaslayaca¤›m›z adalet sistemi-miz olsa, gelece¤e daha bir güvenle ba-kabilirdik.

Haziran 2007 9

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /“Dahili Düflmanlar ve Harici Sermayedarlar Aras›nda Ekonomi”

1- Bugüne kadar sürdürülmekteolan rutin sa¤l›k politikalar›ndaköklü de¤ifliklikler yap›larak yenibir yap›lanma sürecine girildi. Te-mel noktalar› ile bu de¤iflim politi-kas›n› özetleyebilir misiniz ?

Sa¤l›k hizmetlerindeki de¤iflim poli-tikas›n›n en belirgin özelli¤ini kurumodakl› yap›lanmadan insan odakl› biryap›lanmaya do¤ru yönelmemiz olufltur-maktad›r. Önce insan anlay›fl› ile yola ç›k-t›k ve politikalar›m›z› bu ilke etraf›ndaoluflturmaya çal›flt›k. Hastanede rehinkalan, primini ödedi¤i halde s›n›rl› say›dasa¤l›k kurumuna mahkum edilerek heki-me ulaflma mücadelesi veren, hastaneeczanesinden ilaç alabilmek için saatler-ce bekleyen, bulamad›¤› ilac›n› teminiçin bir baflka hastane kap›s›na gönder-ilen insanlar›m›z›n, ayaktan tedavi olabil-mek ve ilac›n› alabilmek için sosyal yar-d›mlaflma vak›flar›ndan yard›m bekleyenyoksullar›m›z›n yerine kendimizi koy-duk. SSK’l›s›yla, BA⁄-KUR’lusuyla emek-

lisi, memuru ve Yeflil Kartl›s›yla bütün in-sanlar›m›z› birinci s›n›f vatandafl olarakgördük, ay›r›mc›l›k oluflturan kurum du-varlar›n› kald›rd›k, kendimizi onlar›n ye-rine ve onlar› da sistemin ortas›na koy-duk. K›sacas› önce zihniyet de¤iflimi ileifle bafllad›k.

Önceki dönemlerde sigorta kurum-lar›m›z›n kendi kurumsal öncelikleriniileri sürerek vatandafllar›m›z› ay›rd›klar›

kamplar› ortadan kald›r›p, genel sa¤l›ksigortas›n› hayata geçirmek için önemliad›mlar att›k.

Kamu hastanelerini tek çat› alt›ndatoplay›p aralar›ndaki ay›r›m› ortadan kal-d›rarak hastanelerimizi bütün vatandafl-lar›n hizmetine açt›k. Özel ve kamu ara-s›ndaki kat› duvarlar› kald›r›p ülkemizde-ki bütün kaynaklar› vatandafl›m›za hiz-met için seferber ettik. Hastanelere mev-cut yasalar çerçevesinde yetki devri, yö-netim esnekli¤i, kendi kaynaklar›n› kul-lanma serbestisi verdik. Sa¤l›k kurulufl-lar›m›z› so¤uk yüzlü devlet dairelerindençok, hasta odakl› hizmet kurumlar› hali-ne getirmek için gayret sarf ettik.

Sa¤l›k çal›flanlar›n› performanslar›oran›nda ödüllendirdik, adeta çal›flt›klar›kurumlar›n ortaklar› haline getirdik.Hasta güvenli¤i ve kaliteli sa¤l›k hizmetisunulmas› özel ve kamu hastanelerim-izin gündeminde bafl s›ray› iflgal etmeyebafllad›. Kurumsal performans ve kaliteyigelifltirmek üzere, hastanelerimizde sa¤-

Haziran 200710

Prof. Dr. Recep AKDA⁄

Sa¤l›k Bakan›

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM

“Kurum Odakl› De¤il ‹nsanOdakl› Sa¤l›k Hizmeti”

Kurumsal performans ve kaliteyi gelifltirmek üzere, hastanelerimizde sa¤l›khizmetlerine eriflimin sa¤lanmas›, altyap›lar›n ve hizmet süreçlerinin denetlen-mesi, hasta ve hasta yak›nlar›n›n memnuniyetinin ölçülmesi baflta olmak üzeredüzenli iflleyen bir denetim yap›s› oluflturduk.

Kamu hastanelerini tek çat›alt›nda toplay›p aralar›ndaki

ay›r›m› ortadan kald›rarakhastanelerimizi bütün vatan-

dafllar›n hizmetine açt›k.Özel ve kamu aras›ndaki kat›duvarlar› kald›r›p ülkemizde-

ki bütün kaynaklar› vatan-dafl›m›za hizmet için seferber

ettik.

““

““

Prof.Dr. Recep AKDA⁄Sa¤l›k Bakan›

l›k hizmetlerine eriflimin sa¤lanmas›,

altyap›lar›n ve hizmet süreçlerinin denet-

lenmesi, hasta ve hasta yak›nlar›n›n

memnuniyetinin ölçülmesi baflta olmak

üzere düzenli iflleyen bir denetim yap›s›

oluflturduk.

‹laç fiyatland›rma ve ruhsatland›rma

politikalar›n› de¤ifltirdik, fleffaf bir yap›

kurduk ve ilaç fiyatlar›nda önemli mik-

tarlarda düflüfller sa¤lad›k. Bu yolla olufl-

turulan kaynaklar sayesinde eczanelerin

kap›s› SSK ve Yeflil Kartl›lara aç›lm›fl ol-

du. Sa¤l›k personelinin ülke genelindeki

dengesiz da¤›l›m›n› büyük oranda dü-

zelttik; personel aç›¤›n› kapatmak üzere

geçmifl y›llarla k›yaslanmayacak say›da

sa¤l›k personeli atamas› yapt›k. Atama-

larda torpil, kay›rma ve her türlü flaibeye

meydan vermeyecek fleffaf bir yap›

oluflturduk.

Koruyucu hekimli¤in ve birinci

basamak sa¤l›k hizmetlerinin yeni bir an-

lay›flla güçlendirilmesini sa¤layacak aile

hekimli¤ini hayata geçirdik. Koruyucu

sa¤l›k hizmetlerine ayr›lan kaynaklar›n

miktar›n› yükselttik. Vatandafl›m›z›n ve

doktorumuzun birinci basamak sa¤l›k

hizmetlerine ilgisini art›rd›k. Bu esnada

aile hekimli¤i kapsam› d›fl›ndaki illerim-

izde sa¤l›k ocaklar› say›s›n› art›rd›k, per-

sonel eksikliklerini olabildi¤ince tamam-

lad›k. Öyle ki, mesela ‹stanbul’da Cum-

huriyet tarihimizde bizden önce aç›lan

say›dan daha fazla sa¤l›k oca¤› açt›k.

Acil hasta tafl›ma, yani 112 hizmet-

leriyle ilgili gücümüzü üç kat daha iyile-

flirdik. ‹stasyon ve ambulans say›lar›m›z›

artt›rd›k. Baflta deprem olmak üzere ya-

flanabilecek olas› afetlerde görev yapmak

üzere iyi e¤itilmifl ve ihtiyaca uygun ola-

rak donat›lm›fl gönüllü Ulusal Medikal

Kurtarma Ekipleri kurarak Avrupa’n›n en

büyük kurtarma ordusunu oluflturduk.

Kronik hastal›klarla mücadele program-

lar› bafllatt›k. Bulafl›c› hastal›klarla müca-

delede çok önemli yol kat ettik.

Üreme sa¤l›¤› çal›flmalar› ve yeni do¤an

taramalar›na h›z verdik. Bebeklerimize

ücretsiz demir ve D vitamini da¤›tarak

önemli hastal›klar› oluflmadan yok etme

u¤rafl› verdik. Çocuk afl›lar›nda afl› takvi-

mini geniflletti¤imiz gibi, afl›lama oran-

lar›nda da büyük baflar›lar elde ettik. K›-

zam›k eliminasyon program› ila Avru-

pa’n›n en büyük afl› kampanyas›n› ger-

çeklefltirdik.

K›sacas› Sa¤l›kta Dönüflüm Program›

ile sa¤l›kta insana hizmete odakl› bir zih-

niyet de¤iflimi ve tam bir sa¤l›k seferber-

li¤i bafllat›lm›flt›r.

2- Baflhekim ve hastane müdür-

lerinin ayr› alanda sorumlulukla-

r› olmas›n› benimseyen, hastane-

lerin yeni yönetim flemas›nda nas›l

bir yap›lanma öngörüyorsunuz ?

Hükümet program›nda “hastanelerin

idari ve mali özerkli¤i” ifadeleri ile yer alan

kavramsal anlay›fl, Sa¤l›kta Dönüflüm

Haziran 2007 11

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”Kurum Odakl› De¤il ‹nsan Odakl› Sa¤l›k Hizmeti”

Program› çerçevesinde daha somut bir or-ganizasyon yap›s› olarak ortaya ç›km›fl vebu konuda haz›rlanan yasa tasla¤› ihtisaskomisyonlar›nda görüflülmüfltür. Bu tas-lakta öngördü¤ümüz modelde her hasta-neye ayr› bir özerk yönetim oluflturarakhastaneleri kendi bafllar›na b›rakmak yer-ine güçlerini, kapasitelerini ve kaynaklar›-n› birlefltirme, hatta baz› alanlarda ak›lc›planlamalar yaparak aralar›nda görev pay-lafl›m› yapabilme imkan› verecek flekilde“birlikler” oluflturmak hedeflenmifltir.

Hastanelerin yöneticilerinin do¤ru-dan Bakanl›k taraf›ndan atanmas›n›n or-tadan kald›r›lmas›, yönetim ve istihdamesnekli¤inin sa¤lanmas› düflünülmekte-dir. Bakanl›k otorite olarak, etkili yöne-tim, maliyet etkililik, sa¤l›k hizmetinekolay eriflim ve kapsaml› sa¤l›k hizme-tinin verilmesi gibi hedefleri gerçek-lefltirmekle görevli bir üst yönetim kuru-lu taraf›ndan temsil edilecektir.

Yönetim kurulu kamu inisiyatifinina¤›rl›¤› ile seçilmifl kiflilerden oluflacak ve

hastanelerin esas sahibi olan devleti tem-sil edecektir. Her hastane birli¤i buyönetim kurulunun kararlar› do¤rul-tusunda, tan›m› yap›lm›fl yöneticilikgörevi için sözleflme yapm›fl profesyoneliflletme yöneticileri taraf›ndan yönetile-cektir.

Hastane yöneticisi, üst yönetici ola-rak yönetim kuruluna sorumlu olan pro-fesyonel bir yönetici olacakt›r. Bununalt›ndaki teknik müdürler ve baflhekimingörev s›n›rlar› belirtti¤iniz gibi net olarakçizilmifltir. Baflhekim hastanenin t›bbihizmetlerinin yönetiminden sorumluolacak, hastane iflletmesi ise teknik mü-dürler taraf›ndan sa¤lanacakt›r. Böylecedoktorlar›m›z asli ifllerine odaklan›rkenmüessesenin iflletilmesi bu sahada uz-manlaflm›fl profesyonel yöneticilercegerçeklefltirilecektir.

3- Yabanc› doktor konusu, hekimcamias›nda ve kamuoyunda yo-¤un bir flekilde yer ald›. Birçok he-kim bu konunun yabanc› yat›r›m-c›lar›n açacaklar› hastanelerdekendi hekimleriyle çal›flmak iste-diklerinden dolay› gündeme geti-rildi¤ine inanmaktad›r. Konunundetaylar›n› bizimle paylaflabilirmisiniz? Bununla birlikte Türkiye’de e¤itim gören yabanc› uyruklut›p ö¤rencilerinin ülkemizde çal›fl-malar› konusunda dü-flünceleriniznelerdir ?

Bu konu kamuoyunda hak etti¤iflekilde yer almad› maalesef. Bütün ülkel-er yetiflmifl beyin göçünün kendilerineyönelmesini teflvik ederken, biz bunuyasaklayan bir ülkeyiz. Hatta kendi

Haziran 200712


yetifltirdi¤imiz beyinlerin d›fl ülkelerekaçmas›n› teflvik eder durumday›z.Küreselleflen dünyada gözlerimizi kapa-yarak daha ne kadar yol alabiliriz?

Yapmak istedi¤imiz 1219 say›l› ka-nundaki Türk olma flart›n› kald›rarak,Türk uyruklu olmayan hekimlerin özelsektörde çal›flabilmelerine imkan ver-mektir. Bunu yaparken, yurt d›fl›nda e-¤itim görenlerin diploma denkliklerininverilmesi konusunda YÖK’ün yetkilerikorunmaktad›r. Ancak Bizim ülkemizde-ki e¤itim kurumlar›m›zdan mezun veço¤u Türk soylu olan yüzlerce doktoru-muzun Türk vatandafll›¤›na geçinceyekadar iflsiz durdu¤u veya kaçak çal›flt›¤›da bir ger-çek. Hekim azl›¤›n›n sa¤l›kproblemlerimizin birinci s›ras›n› iflgaletti¤i bir ortamda bu durumu izah etmekmümkün mü?

Bu düzenleme yap›l›rsa, yurt d›fl›nae¤itim için gitmifl ve çeflitli nedenlerleT.C. vatandafll›¤›ndan ç›karak o ülkevatandafll›¤›na geçmifl doktorlar›n tekraryurda dönmesi, yani s›n›rl› bir tersinebeyin göçü sa¤lanabilir. Türkiye’de T›pFakültelerinden mezun olmufl veya Tür-kiye’de ihtisas yapm›fl olan ço¤u Türksoylu, Türkî Cumhuriyetler, ‹ran, Irak,Filistin, K›br›s ve Bat› Trakya baflta olmaküzere çeflitli ülke vatandafllar› olan dok-torlar›n e¤itimlerinin tamamlanmas›n-dan sonra Türkiye’de kalmalar› kolay-lafl›r. Bunlar›n vatandafll›k elde edinceyekadar yasa d›fl› bir flekilde özel poliklinikveya hastanelerde nöbet tutarak hayat›n›kazanmaya çal›flmas› son bulur ve yasalçerçeve kazan›r. Yabanc› sermaye sahip-lerinin Türkiye’de sa¤l›k yat›r›mlar› yap-malar› halinde, yurt içinden ve daha çok

yurt d›fl›ndan hastalar› çekebilmek içinburalarda iyi yetiflmifl yabanc› doktorlar›da çal›flt›rmalar›na f›rsat verilmifl olur.

Son olarak geçti¤imiz 4,5 y›liçerisinde geliflmifl ülke standart-lar›n› yakalama yolunda bafllat›-lan projeleri yeterli görüyor musu-nuz? Bundan sonras› için sa¤l›kbakanl›¤› için ortaya konan hedef-ler, stratejiler ve gelecek vizyonuhakk›nda bizlere k›saca bilgi vere-bilir misiniz ?

Son 4,5 y›lda çok yol kat ettik. At›lanad›mlara ve kat edilen yollara toplumolarak hepimiz flahit olduk, sonuçlar›n›hissettik.

Sa¤l›k hizmetlerinin sonu olmayanbir maraton koflusu gibi oldu¤unu söyle-meliyim. Bu yüzden daha yap›lacak çokiflimizin var oldu¤unu biliyoruz. ‹zninizlesadece birkaç örnek vereyim:Bakanl›¤›n Sa¤l›kta Dönüflüm Program›do¤rultusunda yeniden yap›lanmas›n›sa¤lanacakt›r; bu amaçla yeni teflkilatyasas› haz›rlanmaktad›r. Böylece bakan-l›k politika belirleme, standart koyma vedenetleme kapasitesini gelifltirecek vekoruyucu sa¤l›k hizmetleri öncelikliolmak üzere sa¤l›¤›n gelifltirilmesineodaklanacak bir yap›ya kavuflacakt›r.

Özerk kamu hastane birliklerinin o-luflturulmas› için yasal alt yap›n›n ta-mamlanmas› sa¤lanacak ve hastanele-rimiz sürekli kalite denetimi alt›ndayerinden yönetilen dinamik kurumlarhaline getirilecektir.

Sa¤l›k kampüsleri oluflturularak,vatandafl›n ihtiyac› olan hizmeti almadan

gönderilmesi engellenecektir. Ayr›ca buyöntem ile sahan›n ihtiyaç duydu¤u özel-liklere sahip personelin e¤itimi sa¤lana-cak, bölge sa¤l›k kampüsleri ile de kifli-lerin en yak›n yerde hizmet almas› sa¤la-nacakt›r.

Yeterli say›da ve kalitede sa¤l›k per-sonelinin yetifltirilmesi sa¤lanacakt›r.

Pilot uygulamalar› baflar›yla yü-rütülen aile hekimli¤i projesi yayg›n-laflt›r›lacak ve birinci basamak sa¤l›khizmetleri ülke genelinde güçlendirile-cektir..

Koruyucu hekimlikte önemli yertutan a¤›z ve difl sa¤l›¤› hizmetlerini bü-tün topluma yayg›nlaflt›racak aile difl he-kimli¤i uygulamas› hayata geçirilecektir.Bu güne kadar kapsaml› çal›flmalar› yü-rütülen ve yasal alt yap› haz›rl›klar› yap›l-makta olan ‹laç ve Eczac›l›k Kurumu’nunkurulmas› tamamlanacakt›r.

Sa¤l›k bilgi sistemi pilot uygulama-s›na bafllanacak ve elektronik hasta kay›t-lar›n›n tutulmas›na f›rsat oluflturulacak-t›r. Telet›p projeleri tamamlanacak veuzak noktalara kaliteli sa¤l›k hizmeti ver-ilmesi sa¤lanm›fl olacakt›r.

Genel Sa¤l›k Sigortas›n›n bafllat›lmas›ile sigortal›, memur veya yeflil kartl› ay›-r›m› sona erecek olup, prim ödeme gücübulunmayanlar›n primleri devlet tara-f›ndan ödenerek sosyal devlet anlay›fl›uygulama ile pekifltirilecektir.

Baflta yafll› ve yürüme zorlu¤u olankimselere yönelik olmak üzere “Evdebak›m” sa¤l›k hizmetleri gelifltirilecektir.

Haziran 2007 13


1-) “Sa¤l›kta Tek Çat› Dönemi”hedefi do¤rultusunda gerçeklefltir-ilen reform ve çal›flmalar sonras›,Soysal Güvenlik Kurumu ve kuru-lufl süreci hakk›nda bize bilgi vere-bilir misiniz?

Sosyal Güvenlik Reformu çal›flmala-r›n›n sonucu olarak 5502 say›l› kanunlaSosyal Güvenlik Kurumu kurulmufl,Emekli Sand›¤›, Ba¤-kur ve SSK tek çat›alt›nda birlefltirilmifltir. Böylelikle sosyalsigortac›l›k ilkelerine dayal›, etkin, adil,kolay eriflilebilir, aktüeryal ve malî aç›dansürdürülebilir, ça¤dafl standartlarda birsosyal güvenlik hizmetinin vatandafl-lar›m›za ulaflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.

Kanunla kurumumuza verilen görev-ler aras›nda; Hizmet sundu¤u gerçek vetüzel kiflileri hak ve yükümlülüklerikonusunda bilgilendirmek, haklar›n›nkullan›lmas›n› ve yükümlülüklerinin yeri-ne getirilmesini kolaylaflt›rmak yer al-maktad›r. Yine bu kanunla Kurumumuza

ba¤l› birimler aras›nda yer alan, GenelSa¤l›k Sigortas› Genel Müdürlü¤ününgörevleri aras›nda; Genel sa¤l›k sigorta-l›lar ile hak sahiplerinin hastal›klardankorunmas› amac›yla, ilgili kamu idare-

leriyle kiflisel koruyucu sa¤l›k hizmetleripolitikalar›n›n tespitine ve etkin birflekilde uygulanmas›na katk› sa¤lamakyer almaktad›r. ‹flte bu görevlerin yerinegetirilebilmesi, sosyal devlet olman›n

gere¤i, f›rsat eflitli¤i sa¤lama ilkelerido¤rultusunda tüm vatandafllar›m›z›nsa¤l›k hizmetlerinden eflit olarak fay-dalanabilmesi için, Sa¤l›k UygulamaTebli¤i, resmi gazetede yay›mlanarak 15Haziran 2007 tarihinde yürürlü¤e gir-mifltir.2-) Yay›nlanan bu Sa¤l›k Uygula-ma Tebli¤i ne tür yenilikler getir-mektedir?

Sa¤l›k Uygulama Tebli¤inin yay›nlan-mas› ile; sa¤l›k yard›mlar› Sosyal Gü-venlik Kurumunca karfl›lanan ve EmekliSand›¤›, SSK ve Ba¤-Kur’lu vatandaflla-r›m›z›n, sa¤l›k kurum ve kurulufllar›ndaneflit flartlarda faydalanmas›, tedavilerineait ücretler ve tedavi yard›mlar›n›n stan-dartlaflt›r›lmas›na iliflkin esas ve usulle-rinin belirlenmesi ve uygulamas› amaç-lanm›flt›r. Ayr›ca, bu tebli¤ ile sa¤l›k hiz-metlerinde uygulama birli¤i sa¤lanm›fl,Sosyal Güvenlik Kurumu kapsam›ndaolan sigortal›, emekli ve bunlar›n bak-


Haziran 200714

Birol AYDEM‹R

T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkan›

Sa¤l›kta Devrim ve Sa¤l›kta“Tek Çat›” Dönemi

Birol AYDEM‹RT.C. Sosyal Güvenlik

Kurumu Baflkan›

Kurum olarak bafll›ca görev-lerimiz aras›nda, gerçek vetüzel kiflileri hak ve yüküm-

lülükleri konusunda bil-gilendirmek, haklar›n›n kul-lan›lmas›n› ve yükümlülük-lerinin yerine getirilmesinikolaylaflt›rmak yer almak-

tad›r.

Sosyal Güvenlik Reformu çal›flmalar›n›n sonucu olarak 5502 say›l›kanunla Sosyal Güvenlik Kurumu kurulmufl, Emekli Sand›¤›, Ba¤-kur ve SSKtek çat› alt›nda birlefltirilmifltir. Böylelikle sosyal sigortac›l›k ilkelerine dayal›,etkin, adil, kolay eriflilebilir, aktüeryal ve malî aç›dan sürdürülebilir, ça¤daflstandartlarda bir sosyal güvenlik hizmetinin vatandafllar›m›za ulaflt›r›lmas›amaçlanm›flt›r.

““

““

makla yükümlü oldu¤u kiflilere sa¤l›khizmetlerinden eflit oranda faydalanmaimkan› sa¤lam›flt›r.

Tebli¤, birçok yenili¤i de beraberin-de getirmifltir. Sa¤l›k Hizmet sunucular›ve kurumumuz aras›nda y›llard›r sorunolan fatura inceleme sistemi gözdengeçirilerek; fatura ve eki belgelerin ince-lenmesi için örnekleme yöntemi benim-senmifltir. Bu sistemle Sa¤l›k kurulufllar› taraf›ndanfatura ekinde bulunan ve her branfl içinayr› düzenlenen listelerdeki hasta say›s›;ayaktan tedaviler için %5, yatarak tedavil-er için ise %10 olmak üzere basit rasgeleörnekleme yöntemiyle bilgi ifllem sis-temleri arac›l›¤›yla veya manuel olarakörneklenecektir. Örnekleme sonucu tes-pit edilen listedeki s›ra numaralar› tuta-nak alt›na al›nacakt›r. Örnekleme say›s›10 (on) adetin alt›nda ç›kmas› durumun-da, bu branfltan en az 10 (on) hastaya aithizmet detay belgesi ve bunlara ait fatu-ra eki belgeleri incelenecektir.

Kurumla sözleflmesi bulunan sa¤l›khizmet sunucular›, örnekleme yöntemi-ni kabul edip etmediklerini en geç genel-genin yay›m tarihinden sonraki ilk faturatesliminde yaz›l› olarak Kurumun ilgilibirimine bildirmekle yükümlüdürler.Bildirimde bulunmayan sa¤l›k kuruluflla-r›n›n faturalar› teslim al›nmayacakt›r.Kurumla sözleflmesi bulunmayan sa¤l›khizmet sunucular› ise örnekleme yön-temini kabul edip etmediklerini sözlefl-me yaparken Kuruma bildireceklerdir.

Sa¤l›k hizmet sunucular›n›n, örnek-leme yönteminden vazgeçmek isteme-leri halinde bu taleplerini her y›l›n Aral›kay› içinde Kuruma yaz›l› olarak bildirirler.Bu durumda takip eden y›l›n ilk günün-

den itibaren vermifl olduklar› sa¤l›k hiz-metlerine iliflkin fatura ve eki belgelerintamam› incelenecektir.

Örnekleme yöntemini kabul etme-di¤ini daha önce Kuruma bildiren sa¤l›khizmet sunucular›, bu yöntemden vaz-geçmek isterlerse, Kuruma yaz›l› olarakbaflvuracaklard›r. Bu durumda Kurumkay›t tarihini takip eden aybafl›ndanitibaren, düzenlenecek faturalar ve ekleriörnekleme yöntemi ile incelenecektir.Ancak Kurum bu talebi uygun bulmad›¤›takdirde sa¤l›k hizmet sunucusunu bil-gilendirecektir. Örnekleme yönteminikabul etmeyen sa¤l›k hizmet sunucu-lar›n›n bütün faturalar› ve eki belgeleriincelemeye tabi tutulacakt›r.

Sa¤l›k Uygulama Tebli¤i ile Fatura in-celemenin usul ve esaslar› belirlenmifl,ilgili taraflar›n da dahil oldu¤u ‹tiraz ince-leme ve de¤erlendirme komisyonlar› olufl-turulmufltur. Kuruma teslim edilen fatu-ralar teslim edildi¤i ay›n 15 inci gününden

itibaren 45 gün içinde, Kurumumuzca; u-sul ve esaslara göre incelenerek ödemeyehaz›r hale getirilecektir. Muhasebe biri-mince fatura ekinde teslim al›nan, yatanhastalara kullan›lm›fl toplam ilaç ve malze-me tutar›, fatura teslim tarihinden itibaren15 gün içerisinde sa¤l›k kurumunun ban-ka hesap numaras›na ödenecektir. Faturaincelemesinin 45 gün içerisinde tamamla-namamas› durumunda ise Kurumca belir-lenen usul ve esaslar do¤rultusunda sa¤l›kkurum ve kurulufllar›na fatura bedelinin i-laç ve t›bbi malzeme bölümü d›fl›nda kalank›sm› için avans veya kredi ödemesi yap›-lacakt›r. Fatura bedellerinin zaman›ndaödenmesi için Ödeme Genelgesi ileödeme usul ve esaslar› belirlenmifltir.

Sa¤l›k Uygulama Tebli¤i usul ve esas-lar›na göre Kurumumuzla sözleflme ya daprotokol imzalayan resmi ve özel sa¤l›kkurulufllar› MEDULA sistemi ile takipedilecek, bu sayede ilk kez SA⁄LIK B‹LG‹BANKASI oluflturulmufl olacakt›r.

Haziran 2007 15

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm /Sa¤l›kta Devrim, Sa¤l›kta Tek Çat› Dönemi

3-) MEDULA sisteminden bahsede-bilir miyiz? Genel olarak sistemneleri amaçlamaktad›r?

MEDULA ile sa¤l›k hizmeti kullan›m›-na iliflkin bilginin elektronik ortama al›n-mas›yla, kiflilerin sa¤l›k hizmetinden eniyi flekilde yararlanmas› ve sa¤l›k kurumve kurulufllar›n›n bütün süreçlerde ka-liteli veri üretebilmesi, yap›lacak ödemeifllemlerinde h›z ve do¤ruluk amaçlan-maktad›r. Verilerin izlenmesi ve de¤er-lendirilmesi sayesinde analizler yap›la-bilecek, gelece¤e dönük tahminlerindaha sa¤l›kl› olmas› politika ve strateji-lerin daha rasyonel belirlenmesi müm-kün olacakt›r. Sa¤l›k Kurulufllar›, tebli¤inyürürlük tarihinden sonraki en geç bir ayiçinde MEDULA sistemine haz›r hale

gelmek zorundad›rlar. Kurumuzca; “haksahipli¤i ve sözleflme do¤rulama” ifllemi-ni MEDULA sistemi üzerinden gerçeklefl-tirmeyen sa¤l›k tesislerine ait fatura be-delleri 15 Temmuz 2007 tarihindenitibaren ödenmeyecektir.

01/09/2007 tarihinden itibaren,sa¤l›k tesislerince müstahakl›k sorgula-mas› yan›nda, sevk ve reçete bildirimi,ödeme sorgulama ve fatura sorgulamaifllemlerinin MEDULA sistemi üzerindengerçeklefltirilmesi zorunlulu¤u getiril-mifltir. 01/09/2007 tarihinden itibaren,bas›l› fatura yan›nda elektronik faturadüzenlenecek, bir süre sonra bas›l› fatu-ra uygulamas› sona erecek olup, sadeceelektronik fatura kabul edilecektir.Kurumun sa¤l›k yard›mlar›n›n karfl›lan-

mas› için Sa¤l›k Bakanl›¤›na ba¤l› devlethastaneleri, üniversite hastaneleri, özelsa¤l›k tesisleriyle sözleflmeler, proto-koller imzalanm›flt›r. Bütün üniversitehastanelerimiz, Kurumuzla protokolyapm›fl; baflta özel t›p merkezleri olmaküzere, di¤er sa¤l›k hizmet sunucular› daKurumumuzun ilgili birimlerine müra-caat ederek, sözleflme ve protokol imza-lam›fllard›r. Kurumumuzca sistemin do¤-ru ve etkin bir biçimde ifllemesi için ge-rekli tüm tedbirler al›nm›flt›r.

Kurumla sözleflme-protokol yapantüm sa¤l›k tesisleri Kurumuzun web say-fas›nda duyurulmufltur. Kurumumuzunsa¤l›k yard›mlar›ndan yararland›r›lan ki-fliler bu sa¤l›k tesislerine do¤rudan mü-racaat edebileceklerdir.

Haziran 200716


SGK SA⁄LIK UYGULAMA TEBL‹⁄‹‹LE GET‹R‹LEN YEN‹L‹KLER

1. Üniversite hastanelerine müra-caat.

Daha önce, Emekli Sand›¤› mensu-plar›, üniversite hastanelerine do¤rudanmüracaat edebiliyorlard›.

SSK’l›lar›n üniversite hastanelerinegidebilmesi için devlet hastanelerindensevk almalar› gerekiyordu. Ba¤-Kur’lularüniversite hastanelerine gittiklerindetedavi giderlerini kendileri ödeyip dahasonra fatura bedelini Ba¤-Kur il müdür-lü¤ünden talep ediyorlard›.

Yeni uygulama ile Emekli Sand›¤›mensuplar› gibi SSK’l›lar ve Ba¤-Kur’lularda Kurumla sözleflmeli üniversite hasta-nelerine do¤rudan gidebilecekler vetedavi giderleri Kurumca bu sa¤l›k tesis-lerine ödenecektir.

2. Özel sa¤l›k tesislerine müracaat.SSK mensuplar› Kurumumuz ile

sözleflmeli özel sa¤l›k tesislerine do¤ru-dan müracaat edebiliyorlard›. Ba¤-Kurmensuplar› sadece yatarak tedavilerdesözleflmeli özel sa¤l›k tesislerine do¤-rudan müracaat edebiliyorlard›.

Emekli Sand›¤› mensuplar› ise, birin-ci basamak sözleflmeli özel sa¤l›k tesisle-rine do¤rudan, ikinci basamak özelsa¤l›k tesislerine sevk ile müracaat ede-biliyorlard›.

Yeni uygulama ile Sosyal GüvenlikKurumu kapsam›nda olan sigortal›, e-mekli ve bunlar›n bakmakla yükümlü ol-du¤u kifliler ayaktan ve yatarak tedavi-lerde kurumumuzla sözleflmeli özelsa¤l›k tesislerine do¤rudan müracaatedebileceklerdir.

3. Yatan hastalarda ilaç ve malze-me temini

Yatan hastalara kullan›lacak ilaç vemalzemelerin büyük bir k›sm›n›n kamuhastanelerince temini zorunlu de¤ildi.Gerekti¤inde reçeteye yaz›l›yor ve hasta-lar veya yak›nlar› taraf›ndan d›flardan te-min ediliyordu.

Yeni uygulama ile Tebli¤in yürürlüktarihinden itibaren 120 gün sonra yatanhastalara kullan›lacak ilaç ve malzeme-lerin hastanelerce temin edilmesi zorun-lulu¤u getirildi. Böylece hastalar veyak›nlar›n›n ilaç ve malzeme teminindeyaflad›klar› s›k›nt›lar önlenmifl oldu.

4. T›bbi malzemenin hasta taraf›n-dan al›nmas›

Yatan hastalarda kamu hastaneleritaraf›ndan temin edilmesi zorunlu olant›bbi malzemelerin hastaya ald›r›lmas›durumunda, olabilecek fiyat fark› hastataraf›ndan ödeniyordu.

Yeni uygulama ile Tebli¤in yürürlüktarihinden itibaren 120 gün sonra yatanhastalarda hastaneler taraf›ndan teminedilmesi zorunlu olan t›bbi malzeme-lerin hastaya ald›r›lmas› durumundafatura tutar› üzerinden hastaya ödemeyap›larak hasta ma¤duriyeti önlenmiflolacakt›r.

5. Sürekli kullan›lan raporlu ilaç-lar›n reçetesiz eczaneden al›n-mas›

Raporlu ilaçlar, üç ayda bir hastaneyegidilerek reçete yazd›rmak suretiyle al›-n›yordu.

Yeni uygulama ile tansiyon, flekerhastal›¤›, kolesterol v.b. gibi uzun süreilaç kullan›lmas›n› gerektiren hastal›klar-

da rapor ve sadece bir kez reçete düzen-lenmesi yetecektir. Bu flekilde hastalar,iki y›l boyunca ilaçlar›n› her seferindereçete yazd›rmadan do¤rudan eczaneyegiderek üçer ayl›k miktarlarda alabile-ceklerdir.

6. Raporlu ilaçlar›n bitmedentemin edilmesi

Raporlu ilaçlar›n yeniden al›nabilme-si için hastan›n daha önce alm›fl oldu¤uilaçlar›n bitmifl olmas› gerekiyordu. Yeni uygulama ile hastan›n daha öncealm›fl oldu¤u raporlu ilaçlar› bitmeden, 7gün öncesinde de alabilmelerine imkanverildi. Böylece farkl› zamanlarda bitenilaçlar için ayr› ayr› reçete yazd›rmaya veeczaneye gitmeye gerek olmayacakt›r.

7. Ambulans ÜcretleriSSK, belediye/büyükflehir belediyesi

mücavir alan d›fl›na ambulans ile gönder-ilme ücretini ödüyordu.Ba¤-Kur ambulans ücretlerini ödenmi-yordu.Emekli Sand›¤› ise ambulans ücretleriniödemekteydi.Yeni uygulama ile flehir içi ve flehirleraras› ambulans bedelleri ödenecektir.

8. Difl TedavileriSSK devlet hastanelerinde ve üniver-

site hastanelerinde yapt›r›lan difl tedavi-lerinin bedellerini ödüyordu. Sadeceprotez için özele sevk yap›labiliyordu.Yeni uygulama ile SSK’l›lar da Ba¤-Kur veEmekli Sand›¤› mensuplar› gibi, tüm difltedavileri için devlet hastaneleri vesözleflmeli üniversite hastanelerindensevk alarak özel muayenehanelere ve ö-zel sa¤l›k tesislerine gidebileceklerdir.

Haziran 2007 17


Özürlü vatandafllar›m›z ise özel mua-yenehanelere ve özel sa¤l›k tesislerinedo¤rudan gidebileceklerdir.

9. Özel Diyaliz Merkezinde TedaviGören Hastalar

Özel diyaliz merkezinde sadecediyaliz tedavisine iliflkin ilaçlar yaz›labiliy-ordu. Yeni uygulama ile hastaya kulla-n›lmas› gerekli görülen tüm ilaçlar diyal-iz merkezindeki ilgili hekimce yaz›labile-cektir. Bu sayede hastalar›n diyaliz d›fl›n-da kullanmalar› gereken ilaçlar› için ayr›-ca sa¤l›k tesislerine gitmelerine gerekkalmayacak ve hasta ma¤duriyeti önle-necektir.

10. Motorlu Malul Arabas› TeminiSadece SSK’da aktif sigortal›lara ödeniy-ordu. Yeni uygulama ile tüm SSK’l›larBa¤-Kur’lular ve Emekli Sand›¤› mensup-lar›na ödenecektir.

11. SünnetSadece hemofili gibi hastal›¤› bulu-

nanlara sa¤l›k kurulu raporu ç›kart›laraksünnet yap›lmas› halinde ödeniyordu.Yeni uygulama ile sözleflmeli sa¤l›k tesis-lerinde yap›lan sünnet giderleri sa¤l›kkurulu raporuna gerek olmaks›z›n öde-necektir.

12. Sa¤l›k Tesislerinde Yap›lama-yan Tetkik/Tahliller

Sa¤l›k tesislerinde yap›lamayantetkik ve tahliller için hastalar özel mer-kezlere sevk ediliyordu. SSK’l›lar sadecesözleflmeli merkezlere gitmek zorun-dayd›lar. Ba¤-Kur’lular ise özel merke-zlere gittiklerinde tetkik veya tahlilbedellerini kendileri ödeyip daha sonrail müdürlü¤ünden talep ediyorlard›. Buflekilde oluflabilecek fark ücreti hastataraf›ndan karfl›lan›yordu. Yeni uygula-ma ile Tebli¤in yürürlük tarihinden

itibaren 120 gün sonra, sa¤l›k tesisleritaraf›ndan tetkik ve tahlil için d›flar› sevkyap›lmayacakt›r. Hastaneler özel merke-zlerden hizmet alarak tüm tetkik vetahlilleri yapacaklard›r.

Sa¤l›k Uygulama Tebli¤inin 15Haziran da yürürlü¤e girmesi bu alandareform niteli¤i tafl›maktad›r. Sa¤l›k Sis-temi bu tebli¤ ile düzene girecek, sis-temin kendi kendini denetlemesi ger-çekleflmifl olacakt›r. Bugüne kadar yap›lan uygulamada, hemvatandafllar›m›z hem de sa¤l›k kurulufl-lar› memnuniyetlerini dile getirmifllerdir.Art›k tüm vatandafllar›m›z kurumumuzlasözleflme yapan sa¤l›k kurulufllar›nda be-lirsizlik yaflamayacak, sürprizlerle karfl›-laflmayacaklard›r. Sa¤l›k Uygulama Teb-li¤i’nin süreli maddeleri de yürürlü¤egirdi¤inde bu alandaki iyilefltirmelerivatandafllar›m›z daha yak›ndan hissede-ceklerdir.

Haziran 200718


A- SA⁄LIK POL‹T‹KALARIMIZINPANORAMASI

Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) taraf›n-dan sa¤l›k k›saca, fiziksel ve ruhsal olaraktam bir iyilik hali diye tan›mlanmaktad›r.Öyle ise, bedensel ve ruhsal tam bir iyilikhali içinde olan bir kimsenin sahip ol-du¤u sa¤l›¤›n› korumas› ve bu sa¤l›¤›n›yitirmesi halinde ona tekrar kavuflmas›için harcanan bütün çabalar› sa¤l›k hiz-meti çerçevesinde de¤erlendirebiliriz.Sa¤l›k deyince, flüphesiz ilk akl›m›za ge-len beden ve ruh sa¤l›¤›d›r. Bütüncül birkavram olarak ruh ve beden sa¤l›¤›n› ku-caklayan insan sa¤l›¤›, sa¤l›k hizmeti tale-binin en öncelikli s›ras›n› iflgal eder. An-cak iyilik halinin oluflmas›nda rol alan di-¤er birçok dinamik de bu hizmetin ta-mamlay›c›lar› olarak görülmek zorun-dad›r.

Organizman›n sa¤l›kl› bir hayatsürdürebilmesi için iç dinamikleri kadar

d›fl dinamikler de önemli rol oynar. Buaç›dan, beden sa¤l›¤› kadar çevre sa¤l›¤›da önemlidir. Bu alanda kentsel tasar›m-dan, imar durumuna, alt yap› inflas›ndansolunan havan›n temizli¤ine, ulafl›mdanbar›nmaya, her türlü g›da ve su güven-li¤ine ve gittikçe endüstrileflen dünya-m›zda her türlü üretim denetimine ka-dar birçok hizmet alan› mevcuttur.

Yani sa¤l›k hizmetlerinden sorumluolanlar sadece sa¤l›k sektörü ile s›n›rl›kalmamaktad›r. Farkl› sektörler bir yana,sa¤l›¤›n› korumak üzere yaflama tarz›n›belirleyen her birey bile kendine oldu¤ukadar ülkenin sa¤l›k sistemine de hizmetetmektedir.

Sa¤l›k hizmeti adeta sonu olmayanbir maraton koflusu gibidir. Sa¤l›k hiz-metleri gelifltikçe, daha fazla bebe¤in vedaha fazla annenin yaflamas› sa¤lanacak,insanlar›m›z daha uzun ömürlü olacakt›r.Bu da, do¤al olarak yeni sa¤l›k hizmetiihtiyac› do¤uracakt›r. Erken do¤an vedüflük do¤um a¤›rl›kl› bebekler kurtula-cak, birçok özürlünün hayat›n› idameettirmesine f›rsat verilecek ve daha fazlasa¤l›k hizmeti ihtiyac› ortaya ç›kacakt›r.Baflar›l› sa¤l›k hizmeti sonucunda ömür-lerimiz uzad›kça daha fazla kronik hasta-l›klarla muzdarip yafll› bir nüfus ortaya ç›-kacak ve daha fazla maliyet ve emek


Haziran 200720

Prof. Dr. Sabahattin AYDIN

Sa¤l›k Bakanl›¤›Müsteflar Yard›mc›s›

Sa¤l›k hizmeti adeta sonuolmayan bir maraton koflusu

gibidir. Sa¤l›k hizmetlerigelifltikçe, daha fazlabebe¤in ve daha fazla

annenin yaflamas›sa¤lanacak, insanlar›m›z

daha uzun ömürlü olacakt›r.Bu da, do¤al olarak yeni

sa¤l›k hizmeti ihtiyac›do¤uracakt›r.

“Sa¤l›kta Dönüflüm Program› veYürütülen Hizmetler”

Prof. Dr.Sabahattin AYDIN

Sa¤l›k Bakanl›¤›Müsteflar Yard›mc›s›

Sa¤l›kta dönüflüm program›, hakkaniyet ilkesi do¤rultusunda, vatandafllar›-m›z›n ödeme gücü ile orant›l› olarak katk›da bulunacaklar› ve sa¤l›k hizmetleri-ni ihtiyaçlar› ölçüsünde alacaklar› bir sosyal sigorta modeli öngörmektedir.

“

“

gerektiren hizmet ihtiyac› do¤acakt›r.H›zla geliflen teknoloji, ilaç endüstrisi, ta-n› ve tedavi araçlar›, sa¤l›¤›m›z› daha faz-la iyilefltirirken sa¤l›k hizmetinin yükünüde, kaynak ihtiyac›n› da o oranda art›r-maktad›r. Bütün bu hususlar› birlikte de-¤erlendirirsek, dünyada sa¤l›k sorununutamamen çözmüfl, sa¤l›k hizmetlerindeeksiksiz bir noktaya ulaflm›fl bir ülkedensöz etmemiz mümkün olamaz.

Olaya Türkiye özelinde bakt›¤›m›zda,sa¤l›k personelinin vasf›, sunulan hizme-tin düzeyi ve yayg›nl›¤› aç›s›ndan ülkem-iz birçok Avrupa ülkesi ile boy ölçüfle-bilecek durumdad›r. Hatta baz› hususlar-da daha iyi durumda oldu¤umuzu iddiaetmek yanl›fl olmayacakt›r. Bütün olum-suzluklar›na ra¤men, birinci basamaksa¤l›k hizmetleri ile dünyan›n birçokülkesinden çok önce tan›flm›fl bir ülkey-iz. Ülkemizin her taraf›nda yayg›n özel vekamu sa¤l›k kurulufllar›m›z vard›r. Günü-birlik kuyruklar olsa da, kronik hastal›k-lar›n tedavileri bak›m›ndan Avrupa ülke-lerinin ço¤unda oldu¤u gibi bekleme lis-teleri bizde yoktur. Ancak ne var ki,sa¤l›k göstergelerimizde h›zl› bir flekildeiyileflmeler olsa da, hâla bat›l› komflular›-m›z›n gerisinde kald›¤›m›z› itiraf etmekzorunday›z. Gerek koruyucu sa¤l›khizmetlerinin kapsam› ve etkinli¤i, gerektedavi kurumlar›m›z›n kaliteli hizmetsunabilmesi aç›s›ndan tart›flmam›z ve yolalmam›z gereken mesafeler oldu¤unuunutmamal›y›z.

Sa¤l›k hizmetini sunanlar kadar buhizmeti talep edenlerin beklenti ve bilinçdüzeyleri, e¤itimleri, sosyoekonomikdüzeyi, kültür ve yaflama al›flkanl›klar› dasa¤l›k hizmetinin belirleyicileri olmak-tad›r. Sa¤l›kl› bar›nak, güvenli ulafl›m, te-miz çevre, dengeli beslenme sa¤l›k hiz-metinin tamamlay›c›lar›d›r. Sa¤l›k hizme-tini talep edenlere kaliteli bir flekilde

hizmet verecek sa¤l›kpersonelinin say› venitelik bak›m›ndan ye-terli olmas› gerekti¤inisöylemeye bile gerekduymuyorum. Ülkemiz-de hakl› olarak niteliksorgulamas› zaman za-man yap›lsa da, dahabelirgin olarak öne ç›-kan sorunumuz, sa¤l›kpersonelinin say›ca ye-tersiz olmas›d›r. Dolay›-s›yla yüksek motivas-yonla çal›flabilecek, iyie¤itim alm›fl, bilgili, de-neyimli ve yeterli say›dasa¤l›k insan gücüne ih-tiyac›m›z vard›r. Nüfu-sumuza oranla birçokülkeden daha az say›dasa¤l›k personelinin fe-dakârca çal›flmalar› sa-yesinde sa¤l›k hizmetle-ri yürütülebilmektedir.Ülke co¤rafyas›n›n sosy-oekonomik geliflmifllikbak›m›ndan büyük fark-l›l›klar göstermesi, sa¤-l›k personelinin da¤›l›-m›nda da ayn› derecedeetkili olmaktad›r. Bu k›-s›r döngünün k›r›labil-mesi tek bafl›n sa¤l›k sektörünün çabas›ve sa¤l›k sisteminin araçlar› ile mümküngörünmemektedir.

Sa¤l›k sisteminde yaflaya geldi¤imizso-runlar›n tüm sa¤l›k sektörünü ve top-lumun sa¤l›k düzeyini olumsuz yöndeetkiledi¤ini hepimiz yafl›yor ve biliyoruz.Türk sa¤l›k sisteminin içinde bulundu¤udurum, sa¤l›k sisteminde hizmet sunu-mundan finansman›na, insan gücündenbilgi sistemine kadar ilgili birçok alanda

köklü de¤iflikliklere gidilmesini gerektir-

mifltir. Ancak bu aray›fl›n sadece ülkemiz-

le s›n›rl› olmad›¤›n› bilmek gerekir. Sa¤-

l›k hizmetleri sunumu konusunda birçok

ülkenin reform çal›flmalar› içinde oldu-

¤unu rahatl›kla söyleyebiliriz.

Sa¤l›k hizmetlerinin iyilefltirilmesi,

sa¤l›k alt yap›s› ve örgütlenmenin düzen-

lenmesine yönelik çal›flmalar, sa¤l›k poli-

tikalar›nda önemli de¤iflimleri berabe-

rinde getirmektedir.

Haziran 2007 21

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”Sa¤l›kta Dönüflüm program› ve Yürütülen Hizmetler”

Bu sa¤l›k politikalar›n›n da küresele¤ilimlerden etkilenmedi¤ini ileri sür-mek gerçekçi olmaz. Ancak Dünya Sa¤l›kÖrgütü, sa¤l›k sistemleri ile ilgili birçoköncelikler öne sürse de, her ülkeninkendi flartlar› do¤rultusunda bir sistemoluflturmas›n› önermektedir. Cumhuri-yet tarihi boyunca ülkemizde uygulanansa¤l›k politikalar› baz› önemli temel de¤i-flimler geçirmifltir. Sa¤l›k politika tarihinigözden geçirdi¤imizde, bu de¤iflimlerinköfle tafllar›n› Dr. Refik Say-dam döne-minde (1923), Dr. Behçet Uz dönemin-de (1946) ve sa¤l›k hizmetleri-nin sosyal-lefltirilmesinde (1963) görebiliriz. Sa¤l›k-ta Dönüflüm Program› (2003) bu dönümnoktalar›ndaki son halkay› oluflturmak-tad›r.

Genç Türkiye Cumhuriyeti kurulu-flundan itibaren, bütün kurumlar› iledevlet örgütlenmesi ve hizmet poli-tikalar›n›n oluflturulmas›nda daha çokbat›ya dönük bir yol izlemifltir. Ne var kibu süreçte, belki dünyadaki e¤ilimlerdenba¤›ms›z kalamayarak, sa¤l›k politikalar›temel tercih de¤ifliklikleri göstermifltir.Cumhuriyetin ilan›ndan hemen sonraSa¤l›k Bakan› olan Dr. Refik Saydam1937 y›l›na kadar süren bakanl›¤› süre-since, ülkemizdeki sa¤l›k hizmetlerininörgütlenmesinde ve geliflmesinde büyükkatk›lar sa¤lam›flt›r. Bu dönemde öne ç›-kan politikalar uzun dönem sa¤l›k haya-t›m›za yön vermifltir. Sa¤l›k hizmetlerininplanlanmas› ve yönetiminin tek eldenyürütülmesi anlay›fl› kabul edilmifltir.Koruyucu hekimlik merkezi devletin,tedavi edici hekimlik ise yerel yönetimle-rin hizmet alan› olmak üzere örgütlen-meye gidilmifltir. S›tma, frengi, trahom,verem, cüzzam gibi bulafl›c› hastal›klarlamücadele programlar› ile "dikey örgüt-lenme" modeli öne ç›km›flt›r. Yap›landüzenlemelerle koruyucu hekimlik kav-

ram› getirilmifl, yerel yönetimlerin has-tane açmalar› teflvik edilmifltir. He-kim-lerin serbest çal›flmalar› yasaklan-m›flt›r.‹llere örnek hastaneler olmak üzereNumune Hastaneleri aç›lm›flt›r.

1946 y›l›nda Sa¤l›k Bakan› olan Dr.Behçet Uz taraf›ndan Milli Sa¤l›k Politi-kas› çal›flmalar› yapm›flt›r. Nüfusa düflenyatak say›s›n›n artt›r›lmas› benimsen-mifltir. Nüfus esasl› entegre sa¤l›k hiz-

meti vermek üzere sa¤l›k merkezleri ku-rulmufl, hastanecilik hizmetleri yerelyönetimlerden al›narak Sa¤l›k Bakan-l›¤›’na verilmifl, koruyucu ve tedavi edicisa¤l›k hizmetlerinin bir arada verilmesinihedeflemifltir. Bu dönemde t›pta uzman-laflma ön plana ç›km›flt›r.

224 say›l› Sa¤l›k Hizmetlerinin Sos-yallefltirilmesi Hakk›ndaki Kanuna dayal›olarak sosyalizasyon uygulamalar› 1963

y›l›nda bafllad›, 1983 de ülkenin tümüneyay›ld›. Yayg›n, sürekli, entegre, kademe-li, il içinde bütünleflmifl bir yap› anlay›fl›y-la sa¤l›k evleri, sa¤l›k ocaklar›, ilçe ve ilhastaneleri fleklinde bir yap›lanmaya gi-dildi. “Genifl bölgede tek yönlü hizmet"ilkesinin alternatifi olan “dar bölgedeçok yönlü hizmet” anlay›fl› sisteme hâ-kim oldu. Ancak bu yasada hedeflenenkamu hastanelerinin tek çat› alt›nda top-lanmas›, sa¤l›k personelini taflrada çal›fl-t›r›lmas›n›n özendirilmesi, sa¤l›k hizmet-leri için ek kaynak oluflturulmas› gibi hu-suslar hayata geçirilemedi.

Geçti¤imiz son iki dekat sosyal gü-venlik kurumlar›n›n tek çat› alt›nda top-lanarak genel sa¤l›k sigortas›n›n kurul-mas›, birinci basamak sa¤l›k hizmetle-rinin aile he-kimli¤i çerçevesinde geliflti-rilmesi, hastanelerin özerk sa¤l›k ifllet-melerine dönüfltürülmesi ve Sa¤l›k Ba-kanl›¤›n›n koruyucu sa¤l›k hizmetlerineöncelik veren, sa¤l›k hizmetlerini plan-lay›p denetleyen bir yap›ya kavuflturul-mas›n› öngören sa¤-l›k reformu çal›flma-lar›na flahit olmuflsa da, bunlar›n hayatageçirilmesi mümkün olamam›flt›r.

2003-2007 y›llar› sa¤l›kta birçok tafl›nyerinden oynad›¤› önemli bir dönem ol-mufltur. 2003 y›l› bafl›nda sa¤l›kta dönü-flüm program› haz›rlanarak Sa¤l›k Bakan-l›¤› taraf›ndan kamuoyuna duyurulmufl-tur. Program, sosyalizasyon baflta olmaküzere geçmifl birikimlerimiz ve tecrübe-lerimizden, son dönemlerde yürütülensa¤l›k reformu çal›flmalar›ndan ve düny-adaki baflar›l› örneklerden ilham al›narakhaz›rlanm›flt›r. Cumhuriyetimizin kuru-luflundan günümüze kadar sa¤l›kta at›lanbütün ad›mlar de¤erlendirilmifl, dahaönce Bakanl›k bünyesinde yürütülenproje çal›flmalar› gözden geçirilmifl vegeçmiflin olumlu miras›na sahip ç›k›lm›fl-t›r.

Haziran 200722


Geçti¤imiz son iki dekatsosyal güvenlik kurumlar›n›n

tek çat› alt›nda toplanarakgenel sa¤l›k sigortas›n›n

kurulmas›, birinci basamaksa¤l›k hizmetlerinin ailehekimli¤i çerçevesinde

gelifltirilmesi, hastanelerinözerk sa¤l›k iflletmelerinedönüfltürülmesi ve Sa¤l›k

Bakanl›¤›n›n koruyucu sa¤l›khizmetlerine öncelik veren,

sa¤l›k hizmetlerini planlay›pdenetleyen bir yap›ya

kavuflturulmas›n› öngörensa¤l›k reformu çal›flmalar›naflahit olmuflsa da, bunlar›nhayata geçirilmesi mümkün

olamam›flt›r.

““

1- Planlay›c› ve denetleyici Sa¤l›k Bakanl›¤›

2- Herkesi tek çat› alt›nda toplayan ge-

nel sa¤l›k sigortas›

3- Yayg›n, eriflimi kolay ve güler yüzlü

sa¤l›k hizmet sistemi

a) Güçlendirilmifl temel sa¤l›k hizmet-

leri ve aile hekimli¤i

b) Etkili, kademeli sevk zinciri

c) ‹dari ve mali özerkli¤e sahip sa¤l›k

iflletmeleri

4- Bilgi ve beceri ile donanm›fl, yüksek

motivasyonla çal›flan sa¤l›k insan gücü

5- Sistemi destekleyecek e¤itim ve

bilim kurumlar›

6- Nitelikli ve etkili sa¤l›k hizmetleri için

kalite ve akreditasyon

7- Ak›lc› ilaç ve malzeme yönetiminde

kurumsal yap›lanma

8- Karar sürecinde etkili bilgiye eriflim:

sa¤l›k bilgi sistemi

B- SA⁄LIKTA DÖNÜfiÜM SÜRÜYORÜlkemiz son birkaç y›lda, sa¤l›k poli-

tikalar›ndaki de¤iflikliklerin kamuoyun-da s›kça tart›fl›ld›¤›, ortaya konan icraat-lar›n hizmet sunanlar kadar hizmet alan-lar taraf›ndan belirgin bir flekilde his-sedildi¤i bir sürece tan›kl›k etmifltir.Sa¤l›k hizmetlerinde dün yak›nma ko-nusu olan konular de¤iflmifl, art›k kuy-ruklardan çok hasta memnuniyeti, sa¤-l›k hizmetine eriflimden çok hastagüvenli¤i tart›fl›l›r olmufltur. ‹laç kuyru-¤unda bekleyen hastalar›n ›st›rab› yeri-ne ilaç harcamalar›n›n miktar› medyagündemine girmifltir. Paras›zl›ktan rehinkalan hastalar yerine, sosyal güvenli¤inkapsam› ve genel sa¤l›k sigortas› ana ko-nular olmufltur. Acil hasta nakli sorunuyerine yo¤un bak›m yata¤› talepleri dilegetirilir hale gelmifltir. Afl›lama oranla-r›ndaki düflüklükler yerine afl› takvimineyeni afl›lar›n eklenmesi tart›fl›lm›fl, hattahayata geçirilmifltir. Sa¤l›k personelimizdün gelirlerini azl›¤›n›n sanc›s›n› çeker-ken, bugün gelirlerinin süreklili¤ininkayg›s›n› duymaya bafllam›flt›r.

Sa¤l›k alan›nda at›lan kararl› ad›mlar,kamu sektöründen özel sektörüne, enyoksulundan en zenginine kadar vatan-dafllar›m›z›n hayat›nda yer bulmufltur.K›sacas› sa¤l›kta dönüflüm program›, birprogram olmaktan öte, icraat›n ad› hali-ne gelmifltir. Bu icraatlara k›sa bir gözgezdirmek istiyorum.

1. Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n YenidenYap›land›r›lmas›

Sa¤l›kta dönüflüm program›, Sa¤l›k Ba-kanl›¤›na politikalar gelifltiren, standartlarkoyan, izleyen ve denetleyen bir konum-da, ülkemizin sa¤l›¤a ay›rd›¤› kaynaklar› et-kili, verimli ve hakkaniyete uygun bir flekil-de kullan›lmas›n› sa¤layacak, bu yolda yön-lendirmeler yapacak bir vizyon sunmak-

Haziran 200724


Sa¤l›kta dönüflüm program›, afla¤›da belirtilen sekiz ana bafll›kalt›nda toplanmaktad›r.

tad›r. Bu anlay›fl›n bir ürünü olmaküzere, Sa¤l›k Bakanl›¤›na ba¤l› kuruluflla-r›n yerinden yönetim ilkeleri do¤rultu-sunda yap›land›r›lmas›n› önermekte veplanlama yapan stratejik bir örgüt yap›s›-na kavuflturulaca¤›n› belirtmektedir.Böylece Sa¤l›k Bakanl›¤›, Anayasada ta-n›mland›¤› flekliyle, devletin sa¤l›k sektö-rünü “tek elden planlama” görevini yer-ine getirecektir. Program›n bu bilefleni,modern kamu yönetimi anlay›fl›n›n biryans›mas› olarak etkili ve kat›l›mc› yöne-timi gerçeklefltirmeyi hedeflemektedir.

Sa¤l›k Bakanl›¤›n› tasarlanan konu-muna getirmek üzere baflta “Bakanl›kTeflkilat Yasa Tasla¤›” olmak üzere yasalçal›flmalar yap›l›rken, mevcut mevzuatyap›s› içinde bir dizi ad›mlar da at›lm›flt›r.Eczane aç›l›p kapat›lma ve ruhsat ifllem-leri yetkisinin, kontrole tâbi müstahzar-lar›n sat›fl ve tüketim hareketlerinin tak-ibinin, sa¤l›k oca¤› veya semt poliklini¤iaç›lmas›, vardiya uygulamalar›n›n devam›veya kald›r›lmas› kararlar› ile il içi per-sonel atamalar›n›n il yönetimlerine dev-redilmesi, döner sermaye iflletmelerininsa¤l›k hizmeti almas›n›n serbest b›ra-k›lmas›, sa¤l›k çal›flanlar›n›n performansagöre ödüllendirmesi, döner sermaye itaamiri harcama yetkilerinin yükseltilmesigibi, yerinden yönetimi teflvik edici birdizi uygulama hayata geçirilmifltir.

Bütün bunlara ra¤men, Bakanl›¤›nyeni yap›lanmas›na iliflkin köklü yasalde¤iflimler henüz gerçeklefltirilememifl-tir. Ancak haz›rl›klar önemli bir düzeyegelmifl ve önemli bir birikim oluflmufltur.Haz›rlanan yasal düzenlemelerin hayatageçmesi bu süreci tetikleyecektir.

2.Yayg›n ve Eflit Sa¤l›k Güvencesi:Genel Sa¤l›k Sigortas›Sa¤l›kta dönüflüm program›, hakkaniyetilkesi do¤rultusunda, vatandafllar›m›z›n

ödeme gücü ile orant›l› olarak katk›dabulunacaklar› ve sa¤l›k hizmetlerini ihti-yaçlar› ölçüsünde alacaklar› bir sosyal si-gorta modeli öngörmektedir. Genel sa¤l›k sigortas›n›n yasal ve kurum-sal alt yap›s› oluflturuluncaya kadar mev-cut sosyal güvenlik kurulufllar› aras›ndaharmonizasyon sa¤lanmas›na yönelikönemli ad›mlar at›lm›flt›r. 2004 ‹laç FiyatKararnamesiyle SSK, BA⁄-KUR, EmekliSand›¤›, Maliye Bakanl›¤›, Sa¤l›k Bakan-l›¤›, DPT ve Hazine görevlilerinin dahiloldu¤u geri ödeme komisyonu olufltu-rulmufltur. Böylece farkl› sosyal güvenlikkurulufllar›n›n uygulad›klar› farkl› geriödeme mekanizmalar›n› ortadan kald›ra-cak, ortak bir model ve strateji gelifltire-cek yap›lanma sa¤lanm›flt›r.

Sa¤l›k Bakanl›¤› ve Maliye Bakanl›¤›ile birlikte bütün sosyal güvenlik kurum-lar›n›n kat›l›m› ile kamu personelineüniversite hastaneleri ve devlet hasta-neleri taraf›ndan verilen sa¤l›k hizme-tinin sunufl biçimi ve fiyatland›r›lmas›n›kapsayan düzenlemeler yap›lmaya bafl-lanm›flt›r. T›bbi hizmetleri tan›mlayanhizmet adland›rmalar› yeniden gözdengeçirilmifl, uluslararas› hizmet adlar› kodsistemlerinden de yararlan›larak yeni vedetayl› listeler haz›rlanm›flt›r. Böylece ya-

p›lan t›bbi hizmetlerin kay›t alt›n al›nma-s›nda bütün kurumlarca ortak bir veritaban› oluflturulmas›nda, hizmet fatu-ralar›n›n standart hale getirilmesinde ö-nemli ad›mlar at›lm›flt›r.

Sa¤l›k hizmet sunucular›n hizmet su-num modelleri ve hedef kitleleri aras›n-da birlik sa¤lanmas› konusunda radikalde¤iflikliklere gidilmifltir. Kamu sigortac›-l›¤› kapsam›nda olan vatandafllar›m›z›nözel sa¤l›k kurulufllar›ndan hizmet alma-s›na f›rsat tan›nm›fl ve böylece kamu has-taneleri ile özel hastanelerin hizmet ver-me tarz› aras›nda uyum sa¤lanmaya çal›-fl›lm›flt›r. Di¤er taraftan devlet hastane-leri ile SSK hastaneleri aras›ndaki ayr›m-c›l›¤›n ortadan kald›r›lmas›, kamu hasta-ne iflletim modelleri aras›nda birlik sa¤-lanmas›nda çok önemli bir aflamay› olufl-turmufltur. Bütün sosyal güvenlik kurulufllar›ncaortak bir ilaç veri taban›n›n kullan›lmas›ile ayn› standartlara dayal›, tek elden ilaçtakibi ve kontrolünün yap›lmas›na imkânsa¤layan alt yap› oluflturulmufltur. Ben-zer tarzda tek bir sisteme dayal› hak ediflve hizmet kontrolünü sa¤layacak ortakveri tabanlar› oluflturulmaktad›r.5222 say›l› kanunla, sosyal güvenlik kap-sam› d›fl›nda kal›p gelir düzeyi düflükolan vatandafllar›m›z› kapsayan yeflil kartuygulamas›n›n kapsam› geniflletilmifl veyeflil kart uygulamas› adeta bir sa¤l›k sig-ortas› sistemine dönüfltürülmüfltür. Böy-lece düflük gelir düzeyindeki vatandaflla-r›m›z da SSK, BA⁄-KUR ve Emekli Sand›-¤›’ndan farks›z bir sa¤l›k sigortas› güven-cesine kavuflmufltur. Sa¤l›k hizmetisunumu taraf› ile ve bu hizmetin karfl›-l›¤›n› ödeyecek sosyal güvenlik kurum-lar› taraf›nda yap›lan harmonizasyon ça-l›flmalar›, oluflturulacak genel sa¤l›k sig-ortas›na ortam haz›rlayan önemli ad›m-lard›r.

Haziran 2007 25


Sa¤l›kta dönüflüm program›,hakkaniyet ilkesi do¤rul-

tusunda, vatandafllar›m›z›nödeme gücü ile orant›l›

olarak katk›da bulunacaklar›ve sa¤l›k hizmetlerini

ihtiyaçlar› ölçüsünde alacak-lar› bir sosyal sigorta modeli

öngörmektedir.

““

““

5502 say›l› kanunla sosyal güvenlikreformunun ilk ad›m› at›lm›fl ve bütünsigorta kurumlar› yeniden yap›land›r›la-rak Sosyal Güvenlik Kurumu ad›yla tekçat› alt›nda toplanm›flt›r. Ard›ndan ç›ka-r›lan 5510 say›l› kanunla bütün nüfusunsosyal güvenlik kapsam›na al›nmas› biryana, hak ve yükümlülükler ile sa¤l›khizmetlerine eriflimdeki eflitsizlikleringiderilmesini hedeflemifltir. ‹zleme vede¤erlendirme yapabilecek, bilgiye da-yal› politika üretebilecek, kamuya aitsa¤l›k hizmeti sat›n alma gücünün tekelde topland›¤› güçlü bir yap› tasar-lanm›flt›r. Ne var ki, Anayasa Mahkeme-sinin baz› maddelerini iptal eti¤i bu ka-nunun uygulanmas› 2008 y›l› bafl›na erte-lenmek zorunda kal›nm›flt›r.

3. Temel Sa¤l›k HizmetlerindeSeferberlik

Sa¤l›kta dönüflüm program›, temelsa¤l›k hizmetlerinin kurumsal konumu-nu di¤er hizmet düzeyleri üzerinde yetkive kontrol sahibi olacak bir yap›ya kavufl-turmay› hedeflemektedir. Genelde top-lumu oluflturan bireylerin, özelde isehastalar›n ve sa¤l›k çal›flanlar›n›n göre-celi durumlar›n› iyilefltirmek bu konudayap›lacak dönüflümlerin ç›k›fl noktas›n›oluflturmaktad›r. Görüldü¤ü gibi prog-ram, sa¤l›k hizmetlerinin sunumunda te-mel sa¤l›k hizmetlerini esas almaktad›r.Bu bak›fl aç›s›yla hareket edilerek temelsa¤l›k hizmetleri alan›nda çok say›da et-kinlik ve proje gerçeklefltirilmifl, adetaçok yönlü bir kampanya yürütülmüfltür.

Getirilmek istenen düzenlemelere odak-lanarak mevcut iflleyifl ihmal edilmemifl,yayg›n bir flekilde iyilefltirme çal›flmalar›yap›lm›flt›r. Sa¤l›kta dönüflüm program›-n›n en belirgin özelli¤i, dönüflümü ger-çeklefltirirken mevcut mirasa sahip ç›k-mak ve onu olabildi¤ince ileriye götür-mektir.

Bu dönemde koruyucu sa¤l›k hiz-metlerinde seferberlik yap›lm›fl ve 2002y›l›nda 880 milyon YTL olan koruyucusa¤l›k hizmetleri bütçesi, 2006 y›l›nda 2milyar 193 milyon YTL ye ulaflm›flt›r.

a) Sa¤l›k Ocaklar›Sa¤l›kta dönüflüm program›, sosyali-

zasyon politikas›n›n bu ülkeye arma¤anetti¤i sa¤l›k oca¤› a¤›n› güçlendirmifl,sa¤l›k ocaklar›n›n fiziksel yap›s›n›n iyilefl-tirilmesi için Bakanl›k kaynaklar›n›n yan›s›ra yerel yönetimler harekete geçirilmifl-tir. “Her hekime bir oda” ilkesi kampan-ya haline dönüfltürülmüfl, halk ile hekim-lerimiz aras›nda bire bir iletiflim teflvikedilmifltir. Birinci basmak sa¤l›k kurulufl-lar› döner sermaye ile güçlendirilerektan› araçlar› yayg›nlaflt›r›lm›flt›r. Ayr›ca buhizmetlerde çal›flan sa¤l›k personelineperformansa göre katk› pay› verilerekpersonel desteklenmifltir.

2002 y›l›nda hekimi olan 5055 sa¤l›koca¤›m›z mevcut iken, 2006 y›l› sonunda5846 sa¤l›k oca¤›m›z faal haldedir. Sa¤l›kocaklar›nda “her hekime oda” ilkesiylemuayene oda say›s› 6300 den 15000’eç›kar›lm›flt›r. Böylece son dört y›lda sa¤-l›k ocaklar›na baflvuran kifli say›s› % 85artmas›na ra¤men, ayn› dönemde hekimbafl›na düflen hasta say›s› % 20 azalm›fl vebir hastaya ayr›lan muayene süresi artm›floldu.

2002 y›l›nda 1572 faal sa¤l›k evimizmevcut iken 2006 y›l› sonunda 4107 sa¤-l›k evimiz faal hale gelmifltir. Düzenli ge-

Haziran 200726


zici sa¤l›k hizmeti verilmesi gerekennüfusa sa¤l›k hizmeti ulaflt›rma oran›n›%10’dan %80’e ç›km›flt›r.

b) Acil Sa¤l›k HizmetleriÜlkemizde sadece 2003 y›l›nda 422

bin trafik kazas› meydana gelmifl, bu ka-zalarda 2818 vatandafl›m›z hayat›n› kay-betmifltir. Görüldü¤ü gibi acil sa¤l›khizmetleri üzerinde önemle durulmas›gereken bir halk sa¤l›¤› konusudur. Acilhastal›k ve yaralanma hallerinde en k›sasürede bir sa¤l›k ekibiyle birlikte olayyerine ulaflmak, yerinde ilk müdahaleyiyapmak ve gerekiyorsa en k›sa süredeihtiyac› olan sa¤l›k yard›m›n› alabilece¤ibir merkeze ulaflt›rmak amac›yla Sa¤l›kBakanl›¤› bünyesinde 112 Acil Sa¤l›kHizmetlerinin kuruluflunun onuncuy›l›nda ülke genelinde 81 ilimizde Ko-muta Kontrol Merkezimiz mevcuttur.

Son 4 y›lda acil hasta tafl›ma hizmet-leriyle ilgili gücümüz iki kat dahaiyileflmifltir. Art›k vakalar›n %75’ine ilkon dakikada ulafl›labilmektedir. 2003 y›l›bafl›nda 618 olan ambulans say›s› bugün1468’e ulaflm›flt›r. 2003 y›l› bafl›nda 481olan istasyon say›s› geçen süre içinde1179’a ulaflm›flt›r.

112 Acil hizmetlerinden yararlanankifli say›s› 2002 y›l›nda 350 bin iken, 2006y›l›nda 900 bin kifliye ulaflt›. 2002 y›l›ndak›rsalda yaflayan vatandafllar›m›z›n sade-ce % 20’si 112 acil hizmetlerinden yarar-lan›yordu; bugün ise bu oran % 95’i bul-mufltur.

Bu dönemde tüm sa¤l›k kurulufl-lar›na acil baflvurularda, sigorta veyaödeme ifllemlerinden dolay› beklemeyeve geri çevrilmeye son verilmifltir. Sosyalgüvencesi olmayan vatandafllar›m›zdanambulans hizmetleri için ücret al›nmas›kald›r›lm›flt›r.

c) Afetlerde Sa¤l›k Organizasyonuve UMKE

Yurdumuzda, baflta deprem olmaküzere yaflanabilecek olas› afetlerde görevyapmak üzere iyi e¤itilmifl ve ihtiyacauygun olarak donat›lm›fl gönüllü ekiplerarac›l›¤›yla en k›sa sürede enkaza yönelik

medikal kurtarma hizmetlerinin sunul-mas›, en h›zl› ve güvenli flekilde hastaveya yaral› naklinin sa¤lanmas›, nakilsonras›nda acil tedavi hizmetinin veril-mesi ve bütün bu ifller için gerekli pro-

fesyonel yönetim organizasyonununoluflturulmas› için Afetlerde Sa¤l›k Orga-nizasyonu Projesi (ASOP) bafllat›l-m›flt›r.Özellikle Türkiye topraklar›n›n % 91’nin,nüfusunun % 95’nin, barajlar›n›n ve sa-nayi tesislerinin % 92’sinin deprem kufla-¤›nda bulundu¤u gerçe¤i, bu alandauzmanlaflman›n ve haz›rl›kl› bulunman›nönemini yeterince ortaya koymaktad›r.

Proje kapsam›nda, Bakanl›¤›n kont-rolünde bütün illerde oluflturulan “Ulu-sal Medikal Kurtarma Ekipleri” (UMKE)mensubu 2400 sa¤l›k personelimize özele¤itim verilmifl ve Avrupa’n›n en büyükmedikal kurtarma ekibi kurulmufltur. Busüreçte birçok afette bu gönüllü ekipler-imiz baflar›yla görev alm›flt›r. Yurt d›fl›ndada müdahale yapabilecek standartta ye-tifltirilen bu ekipler, ‹ran ve Pakistandepremlerinde ve Endonezya depremive tsunami facias›nda ülke olarak iftiharetti¤imiz düzeyde görevler ifa etmifltir.

d) Kronik Hastal›klarla Mücadele Kronik hastal›klar ile ilgili, birinci ba-

samak ve ikinci basamak sa¤l›k kurulufl-lar›n›n iflbirli¤inin art›r›lmas›, hastal›ktankorunma, erken tan›, uygun tedavi vehastalar›n düzenli takiplerini sa¤lamayayönelik sistemin yerlefltirilmesi ile mor-bidite ve mortaliteyi azaltarak hayatkalitesinin art›r›lmas› amac› ile "BirinciBasamakta Kronik Hastal›klar KontrolProgram›"n›n bafllat›lm›flt›r. Bu kapsam-da; "Birinci Basamakta Kronik Hastal›k-lar Kontrol Program›, Hipertansiyon”kitab› ve halk›n e¤itimine yönelik posterve broflürler haz›rlanarak illere da¤›t›l-m›flt›r.

Ulusal kalp sa¤l›¤› program›, ulusalruh sa¤l›¤› program› ve ulusal diyabetpolitikas›n›n oluflturulmas› yolundaönemli geliflmeler kaydedilmifl, bilim a-damlar›m›zla birlikte bu alanda çal›flan

Haziran 2007 27


Sa¤l›¤›n aile ortam›ndaüretildi¤i gerçe¤inden

hareketle bireyin sa¤l›¤›“aile sa¤l›¤›” kavram›

çerçevesinde ele al›nmak-tad›r. Temel sa¤l›k hizmet-

lerinde sorumluluk paylafl›m›ve bireye “tek pencere” sis-temi ile yaklafl›m›n baflar›y›artt›raca¤›, bu yüzden bireyeyönelik koruyucu hizmetlerile birinci basamak tan› vetedavi hizmetlerinin, birey-lerin kendi seçece¤i doktor-

lar taraf›ndan yürütülmesininamaçland›¤›, bu sayede dok-

tor ve aile üyelerinin dahayak›n iliflkiler kuraca¤› ve

sa¤l›k e¤itiminde,hastal›klar›n önlenmesindeve sa¤l›¤›n düzeltilmesinde

birinci basamakta görevyapan doktor ve ekibinin

önemli rol oynayaca¤›belirtilmifltir.

““““

sivil toplum örgütleri temsilcilerinin dekat›l›m› ile önemli ilerlemeler kaydedil-mifltir.

Ülkemizin kanser kontrolprogram›n›n planlanabilmesinde politikave strateji gelifltirilmesi amac›yla ulusalkanser dan›flma kurulu oluflturulmufltur.Son dört y›lda 49 ilimizde “Kanser Tara-ma ve E¤itim Merkezi” aç›lm›flt›r. Bumerkezlerde ödeme gücüolmayan vatandafllar›m›zatarama hizmetleri ücretsizverilmektedir.

e) Bulafl›c› Hastal›k-larla Mücadele

Bakanl›¤›n bu alandayo¤un bir flekilde yürüt-mekte oldu¤u çal›flmalarve sonuçlar›ndan birkaçörnek vermek yeterli ola-cakt›r. S›tma ile savafltabüyük bir baflar› kaydedil-mifl 2002 y›l›nda 10 bininüzerinde olan s›tma vakasay›s›n›, 2006 y›l›nda786’ya düflürülmüfltür.Yurt genelinde 2002 y›l›n-da 52 bin olan dizanteri–tifo vaka say›s› ise 2006y›l›nda 12 bine gerilemifl-tir. 2004 y›l›nda 5 bin civa-r›nda olan flark ç›ban› va-ka say›s› yap›lan etkili ça-l›flmalar sonucunda 1800’lere düflürülmüfltür.

2002 y›l›nda bildirilmifl k›zam›kvakas› 7804 iken, k›zam›k eliminasyonprogram›n›n bir sonucu olarak 2006y›l›nda sadece 34 vaka görülmüfltür.

Verem hastal›¤› ile savaflta, kesinteflhis ve mikrop bulaflt›ran vakalar›nkay›t alt›-na al›nmas› için yayma (smear)

yöntemiile tespit büyük önem tafl›mak-tad›r. 2007 DSÖ Küresel Tüberküloz Ra-poru’na göre, 2002 y›l›nda Türkiye içinöngörülen veremli hasta say›s›n›n %62’sine “yayma (+)” yöntemi ile ulafl›l-m›flken, 2005 y›l›nda bu oran % 79 ol-mufltur. Böylece bu konuda DSÖ’nünülkeler için asgari hedef olarak belirle-di¤i % 70’in üzerine ç›k›lm›flt›r.

Verem hastal›¤›yla mücadelede“Do¤rudan Gözetim Alt›nda Tedavi” uy-gulamas›na 2003 y›l›nda bafllanm›flt›r;art›k tüm hastalar›m›z›n tedavisi bu yollayürütülmektedir.

Kufl gribi ile ilgili olarak iki y›l önce-sinde bafllayan haz›rl›klar›m›z bu hasta-l›¤›n zaman›nda ve uygun müdahale ile

k›sa sürede kontrol alt›na al›nmas›n› sa¤-lad›. Üniversitelerimiz ve e¤itim-araflt›r-ma hastanelerimizden bilim adamlar›,ilgili kamu kurum ve kurulufllar›n›n tem-silcileri ile özel sektörden toplam 60kadar uzman taraf›ndan haz›rlanan “Ulu-sal Grip Salg›n› Haz›rl›k Plân›” do¤rul-tusunda haz›rl›klar yap›lm›flt›r.f) Anne ve Çocuk Sa¤l›¤›

“Bebek DostuHastane” say›s› 2002 de141 iken 2006 y›l›nda546’ya ulaflm›flt›r. Bebek-lerimizi ve gebelerimizikans›zl›ktan korumak a-mac›yla gebelere ücretsizdemir deste¤i verilmeyebafllanm›flt›r. Her y›l 1milyon gebe bu hizmet-ten faydalanmaktad›r. Be-beklerimizin kemik geli-flimini destekleyen D vita-minini de ücretsiz da¤›t›l-maya bafllanm›flt›r.

Yeni do¤an bebek-lerin hayata sa¤l›kl› bafl-layabilmelerini sa¤lamakamac›yla ülke düzeyindeyeni do¤an tarama prog-ramlar› h›zland›r›lm›flt›r.Fenilketonüri taramas›n-da hedef nüfusun %70’ineulafl›lm›flt›r. Ayr›ca kon-jenital hipotiroidi tara-mas›na bafllanm›flt›r. 26

ilimizin hastanelerinin yer ald›¤› Ba-kanl›¤›m›za ba¤l› 39 kurumda, Yeni do-¤an ‹flitme Taramas› Ünitelerinin kurul-mas› tamamlanm›fl, iflitme taramas›nabafllanm›flt›r. Yaklafl›k 158 bin bebe¤imizbu taramadan geçirilmifltir.

Do¤um yap›lan birimlerimizde, yenido-¤an resüsitasyonu (canland›rma) ile

Haziran 200728


ilgili 12 y›lda yetifltirilen personeldendaha fazlas› son 2 y›lda yetifltirilmifltir.Progra-m›n bafllang›c›ndan bu güne 16bin sa¤-l›k personeline e¤itim verilmifltir.Art›k do¤um yap›lan tüm birimlerimizdebu e¤itimli personel bulunmaktad›r.

Hamile takibi ve bebek takibindehenüz arzulad›¤›m›z seviyeye gelineme-mifltir. Bebek ve anne ölümleri özellikledo¤u bölgelerinde yüksektir. Riskli grup-larda anne adaylar›n›n do¤um öncesibak›m almalar›, sa¤l›k kuruluflunda do-¤um yapmalar› ve do¤um sonras› dö-nemde sa¤l›k hizmetlerinden yararlan-malar› kofluluyla nakit para yard›m›almalar› sa¤lanm›fl, böylece yoksul kes-imlerimizde de bebek ve anne sa¤l›¤›n›ngelifltirilmesi teflvik edilmifltir.

Yatakl› tedavi kurumlar›nda do¤umyapan tüm annelere ulaflmak amac›yla2004 y›l›nda “Bilinçli Anne, Sa¤l›kl› Be-bek Program›” bafllatm›flt›r. Bu programile annelerin hastaneden ayr›lmadankendilerinin ve bebeklerinin sa¤l›klar›n›ilgilendiren temel konularda bilgilen-dirilmeleri amaçlanmaktad›r. Bebeklerindo¤duklar› ilk anlarda, ailelere bebek-lerin sa¤l›kl› geliflimine yönelik temelbak›m ve sa¤l›k bilgileri verilmekte veannelere “Bilinçli Anne Sa¤l›kl› BebekRehberi” da¤›t›lmaktad›r. Bafllang›c›ndanbu güne 2 milyona yak›n anneye ula-fl›lm›flt›r.

g) Ba¤›fl›klama Programlar› 2002 y›l›nda hedef çocuk nüfusunun

afl›lama oran› yurt genelinde % 78 idi;fi›rnak, Hakkari, Diyarbak›r illerimizdebu oran % 50’nin bile alt›na inmiflti. 2006y›l›nda afl›lamada yurt genelinde % 93oran› yakalanm›flt›r. Geçmiflte afl›lamaoranlar› en düflük olan illerimizde bile %80’in üstünde baflar› elde edilmifltir.

Yine 2002 y›l›nda afl›ya ayr›lan bütçe14 milyon YTL iken, 2007 y›l›nda 156 mil-yon YTL ‘ye ulaflm›flt›r. Daha önce afl›la-ma program›nda mevcut olmayan k›za-m›kç›k, kabakulak ve menenjit (MMR)afl›lar› standart afl›lma takvimine dâhiledilmifltir.

K›zam›k hastal›¤›n› ortadankald›rmak için 2003 ve 2004 y›llar›n› kap-sayan büyük bir afl› kampanyas›n› ya-parak 18217000 çocu¤umuz afl›lanm›flt›r.

Bu kampanyada afl›lama oran› % 97 o-larak gerçekleflmifltir. Kampanya, Cumhu-riyet tarihinin ve Avrupa’n›n en büyükhedef nüfusa sahip afl›lama çal›flmas›d›r.

Bu çal›flmalar›m›z k›sa sürede meyve-sini vermifl ve 2002 y›l›nda yurt gene-linde 7804 adet k›zam›k vakas› görül-müflken, bu rakam 2006 y›l›nda sadece34 vakaya düflmüfltür. Kamuoyunu mefl-gul eden SSPE vakalar›, öncelikle geçmifly›llarda k›zam›k hastal›¤›n›n çok görül-mesinin bir sonucudur. Bu da söz konu-su y›llarda k›zam›k afl›s› oranlar›n›ndüflük olmas›n-dan kaynaklanmaktad›r

h) Cinsel Sa¤l›k ve Üreme Sa¤l›¤›Program›

Ülkemizde cinsel sa¤l›k ve üremesa¤l›¤› alan›nda hizmetlerin kullan›labi-lirli¤i ve eriflilebilirli¤inin art›r›lmas›, hiz-met kalitesinin yükseltilmesi amac›ylaBakanl›¤›m›z›n yürütmekte oldu¤u ça-l›flmalara do¤rudan destek sa¤lamak vesivil toplum kurulufllar›yla olan iflbirli-¤inin güçlendirilmesini sa¤lamak ama-c›yla, Avrupa Birli¤i iflbirli¤inde TürkiyeCinsel Sa¤l›k ve Üreme Sa¤l›¤› Program›yürü-tülmektedir. 2002 y›l›nda Bakanl›¤›-m›za ba¤l› sa¤l›k kurulufllar›ndan üremesa¤l›-¤› hizmeti alan çift say›s› 3260000iken, 2006 y›l›nda bu say› 4610000’i bul-mufltur.

Sa¤l›k Bakanl›¤› ve Türk Silahl›Kuvvetleri aras›nda, üreme sa¤l›¤› ve aileplanlamas›nda erkeklere yönelik e¤itimçal›flmalar› konusunda iflbirli¤i bafllat›l-m›flt›r. Bu kapsamda er ve erbafllara yö-nelik Üreme Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas›Dan›flmanl›k E¤itimlerini yapmak üzereTürk Silahl› Kuvvetleri bünyesinde 3150askeri sa¤l›k personeline e¤itici e¤itimverilmifltir. Bu e¤itilen personel kanal›ylatüm birliklerde üreme sa¤l›¤› e¤itimler-ine bafllanm›flt›r. Nisan 2004’ten bugünekadar 1 milyondan fazla er ve erbafla bue¤itim verilmifltir. Vatani hizmetini yapanher gencimizin bu e¤itimleri alarak ter-his olmas› hedeflenmektedir. Böyleceher y›l, 500 bin genç erkek üreme sa¤l›¤›e¤itimi alm›fl olarak evine dönecektir.

4. Birinci Basamak Sa¤l›k Hizmet-lerinde Dönüflüm: Aile hekimli¤i

Sa¤l›kta dönüflüm program› hizme-tin merkezine ilke olarak insan› koymak-tad›r. Bu ilke, sistemin planlamas›nda vehizmetin sunumunda hizmetten fay-dalanacak bireyi, bireyin ihtiyaç, talep ve

Haziran 2007 29


Sa¤l›kta dönüflümprogram›n›n bu önemli

hedefini gerçeklefltirmeküzere yo¤un bir çal›flma

yürütülmüfltür. Meslek örgüt-leri ve akademisyenlerinkat›l›m› ile Aile Hekimli¤iDan›flma Kurulu oluflturul-

mufltur. Düzenli ve disiplinlibir çal›flma sonucunda ailedoktorlu¤u uygulamas›nda

görev alacak pratisyenhekimlerin e¤itim

müfredat›n› haz›rlam›flt›r.

““““

beklentilerini esas almay› ifade etmekte-dir. Sa¤l›¤›n aile ortam›nda üretildi¤i ger-çe¤inden hareketle bireyin sa¤l›¤› “ailesa¤l›¤›” kavram› çerçevesinde ele al›n-maktad›r. Temel sa¤l›k hizmetlerinde so-rumluluk paylafl›m› ve bireye “tekpencere” sistemi ile yaklafl›m›n baflar›y›artt›raca¤›, bu yüzden bireye yönelikkoruyucu hizmetler ile birinci basamaktan› ve tedavi hizmetlerinin, bireylerinkendi seçece¤i doktorlar taraf›ndanyürütülmesinin amaçland›¤›, bu sayededoktor ve aile üyelerinin daha yak›niliflkiler kuraca¤› ve sa¤l›k e¤itiminde,hastal›klar›n önlenmesinde ve sa¤l›¤›ndüzeltilmesinde birinci basamakta görevyapan doktor ve ekibinin önemli roloynayaca¤› belirtilmifltir.

Programda genel pratisyen, aile dok-toru veya aile hekimi ayn› anlamda kul-lan›lmaktad›r; birinci basmakta hizmetvermek üzere özel e¤itim alm›fl hekim-

leri ifade etmektedir. Aile hekimi annekarn›ndaki bebekten, ailenin en yafll›bireyine kadar bütün aile fertlerininsa¤l›¤›ndan, kiflilerin sa¤l›kla ilgili sorun-lar›ndan ve hastal›klar›ndan sorumludur.Baflvuruyu yapan kiflinin, her türlü sa¤l›ksorununu ele al›r; birinci basamak sa¤l›khizmetini aflan sorunlar için yapaca¤›dan›flmanl›k hizmetleriyle di¤er uzmanhekimlere, ya da difl hekimine hastay›yönlendirerek, koordinatör göreviniüstlenir. Dolay›s›yla kendisine kay›tl›kiflilerin ayn› zamanda sa¤l›k dan›flman›,bu konuda onlara yol gösteren ve onla-r›n haklar›n› savunan kifli konumun-dad›r.

Aile hekimi, aile bireylerinin ikamet-lerine genellikle yak›nd›r ve kolay ulafl›la-bilir konumdad›r. Hizmet verdi¤i top-lumu her yönüyle tan›r; aile, çevre ve ifliliflkilerini de¤erlendirir. Ailenin bütünbireylerinin sa¤l›k durumlar›n›, yaflama

koflullar›n›, koruyucu sa¤l›k hizmetleri-nin ve sa¤l›k e¤itiminin bu bireylere nas›luygulanabilece¤ini en iyi bilen kiflidir. Budoktorlar, kendi sorumlulu¤u alt›ndakibireyleri bir hastal›k çerçevesinde de¤il,bütüncül bir yaklafl›mla riskler, sa¤l›k ko-flullar›, psikososyal çevre ve mevcut di-¤er akut veya kronik sa¤l›k sorunlar› ilebirlikte bir bütün olarak de¤erlendirir.

Etkili bir sevk zincirinin kurula-bilmesinin ön flart›, hastan›n kendi seçti¤ive güvendi¤i bir hekimden birinci basa-mak hizmeti almas›d›r. Bu da, yukar›dasözü edildi¤i flekilde temel sa¤l›k hizmet-lerinin güçlendirilmesine ve birinci basa-mak hizmeti sunan aile hekiminin hasta-s›na sundu¤u hizmetin durumuna ba¤l›-d›r. Bu aç›dan sa¤l›k sisteminin koordina-törü konumundaki aile doktorlar› ayn› za-manda birçok yanl›fl yönlendirmeleri,düzensizlikleri ve gereksiz sa¤l›k harca-malar›n› önleyici etkiye sahiptirler.

Haziran 200730


Sa¤l›k harcamalar›nda israf› önler,ikinci basamakta gereksiz y›¤›lmalar›,kuyruklar› ve hasta ma¤duriyetlerini en-gellerler. Sa¤l›kta dönüflüm program›n›nbu önemli hedefini gerçeklefltirmeküzere yo¤un bir çal›flma yürütülmüfltür.Meslek örgütleri ve akademisyenlerinkat›l›m› ile Aile Hekimli¤i Dan›flma Ku-rulu oluflturulmufltur. Düzenli ve disip-linli bir çal›flma sonucunda aile doktorlu-¤u uygulamas›nda görev alacak pratisyenhekimlerin e¤itim müfredat›n› haz›r-lam›flt›r. ‹ki dönemli düflünülen e¤itiminilk aflamas› k›sa süreli uyum e¤itimidir.‹kinci aflama e¤itim, mesleki bilgileringüncellefltirilmesi ve iyilefltirilmesinihedefleyen uzun süreli bir e¤itimdir.

Bireye yönelik koruyucu sa¤l›k hiz-metleri, tan› ve tedavi hizmetleri ile reha-bilitasyon hizmetler d›fl›nda kalan temelsa¤l›k hizmetleri tek çat› alt›nda toplana-rak, daha etkili ve verimli hizmet sun-mak üzere Toplum Sa¤l›¤› Merkezlerioluflturulmufltur. Bu merkezler ailehekimlerine afl›lama, ana çocuk sa¤l›¤›ve aile planlamas› gibi öncelikli hizmetalanlar›nda, Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n y›ll›kprogram›na uygun olarak ve ücretsizlojistik destekte bulunmakta, ayr›ca ailehekimlerinin denetimini yürütmektedir.Böylece bir anlamda, aile sa¤l›¤› iletoplum sa¤l›¤› uygulamalar› bütünlefltir-ilmifl ve entegre bir birinci basamakyap›lanmas› sa¤lanm›flt›r. Süreç içindeaile sa¤l›¤› merkezlerine aile hekimli¤iuzmanlar›n›n, toplum sa¤l›¤› merkez-lerinde de halk sa¤l›¤› uzmanlar›n›n gö-rev almas› planlanmaktad›r.

Aile Hekimli¤i Pilot Uygulama Yasas›,Kas›m 2004’te TBMM’de kabul edildi. Pi-lot uygulamaya ilk olarak Düzce ilindebaflland›. Ard›ndan Eskiflehir, Gümüflha-ne, Edirne, Bolu, Ad›yaman, Elaz›¤,

Denizli, Isparta, Samsun ve son olarak‹zmir’de uygulamaya geçilerek 10 mil-yon civar›nda nüfus aile hekimli¤i kap-sam› içine al›nm›fl oldu.

Erken dönem sonuçlar› oldukça u-mut verici olan aile hekimli¤i uygulamas›birinci basamak sa¤l›k hizmetlerinin hal-k›m›z›n gündeminde yer etmesini sa¤la-makta, cazip hale getirmekte, böylece

koruyucu sa¤l›k hizmetlerinin yayg›nverilmesini kolaylaflt›rmaktad›r. Sisteminbaflar›s› hastanelere giden hasta say›s›n›düflürecek ve hastanelerdeki y›¤›lmalar›azaltacakt›r. Belki daha da önemlisi birin-ci basmak sa¤l›k kurulufllar›m›zda görevyapmakta olan pratisyen hekim arkadafl-lar›m›z›n itibar›n› yükseltmesi ve önemini

art›rmas›d›r. fiimdilik meslek içi e¤itimler-le desteklen bu uygulama, uzun vadedebu hizmetleri yürütecek aile hekimi uz-manlar›n›n yetiflmesini teflvik edecektir.Bu durum birinci basmak sa¤l›k hizmetler-ine olan güveni daha da art›racakt›r.

5. Hastane Hizmetlerinde ZihniyetDe¤iflimi

a) Sa¤l›kta Ay›r›mc›l›¤›n Kald›r›-l›fl›: Kamu Hastaneleri Tek Çat›Alt›nda

Sa¤l›kta dönüflüm program›n›n he-deflerinden biri olan verimlilik, kaynak-lar› uygun flekilde kullanarak maliyetidüflürüp, ayn› kaynakla daha fazla hizme-tin üretilmesi olarak tan›mlanm›flt›r. ‹n-san kaynaklar›n›n da¤›l›m›, malzemeyönetimi, ak›lc› ilaç kullan›m›, sa¤l›kiflletmecili¤i ve koruyucu hekimlik uygu-lamalar›n›n bu esas çerçevesinde de¤er-lendirilece¤i vurgulanarak, ülkemizinbütün sektörel kaynaklar›n›n sistemiçine al›nmas› ve entegrasyonunun sa¤-lanmas› yoluyla verimlili¤in artt›r›laca¤›belirtilmifltir.

Hastanelerin tek çat› alt›nda birleflti-rilmesi sa¤l›k hizmeti sunumunda rolalan bütün kaynaklar›m›z› halk›n hizme-tine seferber etmeyi hedef almaktad›r.Bu dönemde SSK hastaneleri Sa¤l›k Ba-kanl›¤›na devredilerek hastane kap›la-r›nda vatandafllar›m›z›n önüne konanengeller kald›r›lm›fl ve vatandafllar›m›zaras›ndaki ay›r›mc›l›¤a son verilmifltir.Dengesiz bir flekilde yük alt›nda kalanhastanelerimiz, SSK’l› ya da SSK’s›z,devlet memuru, emekli ya da Yeflil Kart’l›ayr›m› yapmaks›z›n bütün vatandaflla-r›m›za hizmet eder hale gelmifltir.

Kamuda sa¤l›k hizmetine eriflme güç-lü¤ü çeken birçok vatandafl›m›z bu imkâ-

Haziran 2007 31


Sa¤l›kta dönüflüm program›sürekli kalite geliflimini

hedeflemektedir. Kendimizeözgü bir uygulama olan per-formansa dayal› ödeme sis-temi gelifltirilmifl, ikinci bir

aflama olarak sisteme kaliteboyutu eklenmifl ve

Kurumsal Performans veKaliteyi Gelifltirme mevzuat›

yürürlü¤e konmufltur.Böylece sa¤l›k hizmetine

eriflim, alt yap› ve süreçlerinde¤erlendirilmesi, hasta

memnuniyetinin ölçülmesi vebelirlenen hedeflere ulaflmaderecesinin ölçümüne dayal›

kapsaml› bir hastanede¤erlendirme sistemi haya-

ta geçirilmifltir.

““““

na art›k kavuflmufltur. SSK hastanesi dev-let hastanesi ayr›mc›l›¤›n›n ortadan kalk-mas›, vatandafllar›m›za tercih imkân›n›nsunulmas›n›n yan›nda, primini ödeyen,sa¤l›k güvencesi alt›nda oldu¤u haldehakk›n› elde edemeyen bir kesimin hiz-mete erifliminin sa¤lamas› aç›s›ndan daçok önemli bir uygulama olmufltur.

b) Hastanelerde Yerinden YönetimDevlet hastanelerinin bilinen hantal

yap›s›n› de¤ifltirmek gayesiyle baflta gö-rüntüleme hizmetleri olmak üzere bir-çok t›bbi hizmetlerde özel sektördenhizmet al›nmas›n›n önü aç›lm›fl ve hasta-ne hizmet yap›lar› h›zla geliflmeye baflla-m›flt›r. Böylece günlerce beklenmekteolan tetkik s›ralar› son bulmufltur. ‹fllet-me modelleri aras›ndaki farkl›laflma SSKhastaneleri ile di¤er kamu kurumlar›naait hastanelerin Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n çat›-s› alt›nda toplanmas› ile son bulmufltur.Hastanelere yetki devri, yönetim esnek-li¤i, kendi kaynaklar›n› kullanama ser-bestisi verilmesi ile birlikte döner ser-mayeden performansa göre katk› pay›verilmesi top yekün seferberlik halinedönüflmüfltür. Sa¤l›k kurulufllar›m›zhasta odakl› hizmet kurumlar› halinialmaya bafllam›fllard›r.

Her geçen gün daha fazla yetki dev-redilen ve bugün bile büyük oranda ye-rinden yönetilen kurumlar haline gelenhastanelerimiz özerk kamu kurumlar› ol-ma yolundad›r. Son 3 y›l içinde hastane-lerimizin büyük bir k›sm› bilgi ifllem altyap›s› kurmufl bütün hizmetlerini kay›talt›na al›r olmufltur. Maafllar› hastaneleri-mizin kendi döner sermayelerinden kar-fl›lanmak üzere, 10 bini aflk›n sözleflmelisa¤l›k personeli hastanelerimizde görevebafllam›flt›r.

Devlet hastanelerindeki yayg›n hiz-met al›mlar› kamu kurulufllar›n›n öde-nek ve yat›r›m beklentilerini, bunun içinharcanan y›llar› ortadan kald›rm›flt›r. Ka-mu yat›r›m› yapmadan, özel sektör iflbir-li¤iyle kamu hizmeti vermeye bafllan-makta ve üretilen hizmetin bedeli son-radan kendi geliri ile ödenebilmektedir.

c) Hastane Hizmetlerinde YenidenYap›lanma

2002 y›l›nda devlet hastanelerindebulunan 1500 adet diyaliz cihaz› say›s›2006 y›l›nda 3200 e ç›kar›lm›flt›r. Devlethastanelerimizde kamu-özel ortakl›¤›fleklin-de hizmetler verilmeye bafllanm›flve 2002’de tüm devlet hastanelerinde 18olan MR cihaz› say›s› 2007 de 75’e, 121olan Bilgisayarl› Tomografi cihaz› say›s›230’a ç›km›flt›r.

2002 y›l›nda hastanelerimizin % 20 sindeelektronik bilgi sistemleri var iken, 2006y›l›nda bu oran› % 100’e yaklaflm›flt›r..

2002 y›lsonunda devlet hastanelerin-de doktorlara ayr›lan muayene odas› sa-y›s› 6500 iken, 2006’da 16500’e ç›km›fl,yani % 145 artm›flt›r. “Her hekime biroda” prensibiyle at›l kapasite hareketegeçirilmifl, buna paralel olarak, 2002 y›-l›nda devlet hastanelerinde (SSK dahil)110 milyon hasta muayene edilirken2006 y›l›nda 191 milyon hastaya muaye-ne hizmeti verilmifltir. Böylece bu dö-nemde devlet hastanelerinde muayeneolan kifli say›s› % 75 artarken, ayn› dö-nemde hekim bafl›na düflen hasta say›s›% 30 azalm›fl ve bir hastaya ayr›lan mua-yene süresi uzam›fl oldu.

2002 y›l›na göre 2006 y›l›nda devlethastaneleri ile a¤›z difl sa¤l›¤› merkez-lerinde yap›lan protez say›s› 2,5 dolgusay›s› ise 4,5 kat›na ç›km›flt›r.

Hastalar›n haklar›n›n ihlal edilme-di¤i, her aflamada bilgilendirildi¤i ve o-nay›n›n al›nd›¤›, mahremiyete uyuldu¤u,hiçbir ayr›m yap›lmadan her türlü teda-viyi ald›¤›, hekimini, kurumunu seçebil-di¤i bir sa¤l›k hizmeti hedeflenmektedir.Bu amaçla ilgili mevzuat do¤rultusundadevlet hastanelerimizin tamam›nda ‘Has-ta Haklar› Birimi’ faaliyete geçirilmifltir.

En temel hasta haklar›ndan olan‘Hekim Seçme Hakk›’ uygulamas›na2004’te 11 hastanemizde bafllam›fl ve bu-gün 400 hastanemizde uygulamaya ko-nulmufltur.

Son 4 y›lda 160’› hastane ve ek binas›olmak üzere 416 sa¤l›k tesisi tamamlana-rak hizmete sokulmufltur. Eklenen yenihasta yata¤› say›s› 17 bini bulmufltur. Budönemde yap›lan hasta odalar›n›n % 85’ibanyolu ve tuvaletlidir.

Haziran 200732


Devlet hastanelerinin özelsektörle rekabet ederekhizmet sunmas›, hizmet

kalitesinin artmas›nda etkiliolmufltur; bu etki gittikçe

daha fazla fark edilecektir.Özel sa¤l›k kurum ve kuru-lufllar›n›n kap›lar›n› kamu

sigortas› kapsam›ndakivatandafllar›m›za açmas›

devlet hastanelerinin yükünüs›n›rl› da olsa azaltm›flt›r.

Böylece sa¤l›k hizmetlerindebüyük ölçüde kamuda olanyük, özel sa¤l›k kurulufllar›ile paylafl›larak insan›m›zayak›fl›r sa¤l›k hizmetlerininsunulmas›na kap› aç›lm›flt›r.

““““

Banyosu ve tuvaleti bulunan hastayata¤› say›s› 10 binden 21 bine ç›kar›l-m›flt›r. Böylece banyosu ve tuvaleti bulu-nan hasta yata¤› say›s›n›n toplam hastayata¤› içindeki pay› % 9’dan %17’ye yük-selmifltir.

2002 y›l›nda 3600 olan yo¤un bak›myatak say›s› 2006 y›l› sonu itibariyle5600’e ulaflm›flt›r.

d) Kamu Personeline Özel Hastane‹mkan›

Sa¤l›kta dönüflüm program›’nda ül-kemizin sa¤l›kla ilgili bütün sektörel kay-naklar›n›n sistem içine al›narak bir birleriile uyumun sa¤lanmas› ve böylece ve-rimlili¤in artt›r›lmas› öngörülmektedir.Hastanelerin tek çat› alt›nda birlefltir-ilmesi bu amac›n›n hayata geçirilmesininsomut bir ad›m›d›r. Önemli bir di¤erad›m ise, özel sektörde var olan bu ülkeyat›r›mlar›n›n da yine sisteme kat›larak,hastalar›m›z›n kendi sosyal güvencelerikapsam›nda buralardan yararlanmas›naf›rsat verilmesidir. Art›k kamu ve özelay›r›m› yap›lmaks›z›n ülkemizin bütünkaynaklar› vatandafllar›m›z›n hizmetinesunulmaktad›r. Devlet hastanelerinin özel sektörle reka-bet ederek hizmet sunmas›, hizmet kali-tesinin artmas›nda etkili olmufltur; buetki gittikçe daha fazla fark edilecektir.Özel sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›nkap›lar›n› kamu sigortas› kapsam›ndakivatandafllar›m›za açmas› devlet hastane-lerinin yükünü s›n›rl› da olsa azaltm›flt›r.Böylece sa¤l›k hizmetlerinde büyükölçüde kamuda olan yük, özel sa¤l›kkurulufllar› ile paylafl›larak insan›m›zayak›fl›r sa¤l›k hizmetlerinin sunulmas›nakap› aç›lm›flt›r.

Bununla birlikte, daha çok kay›t d›fl›olarak çal›flmakta olan özel sa¤l›k sek-törü kay›t alt›na al›nmaya ve daha fazladenetlenmeye bafllanm›flt›r. Di¤er yan-dan özel sa¤l›k sektörü bu uygulamaylaivme kazanm›fl ve gittikçe artan orandayat›r›mlar sa¤l›k alan›na kaymaya bafl-lam›flt›r.

6. Performansa Göre Ek Ödeme Hastanelerimizin üretti¤i hizmetler-

den elde edilen gelirlerden bu hizmetteeme¤i geçenlere s›n›rl› bir katk› pay› ö-denmekteydi. Bu tür bir katk› pay› öde-mesi üretilen sa¤l›k hizmetin ile do¤ru-dan bir iliflki içinde olmad›¤› için, sa¤l›khizmetinin verimlili¤i, kay›t alt›na al›n-mas› veya hizmetin karfl›l›¤›n›n geri dön-mesi sadece bir kaç yöneticinin sorunuolmaktan öte gidememifl ve kay›ts›zl›kgittikçe artm›flt›r.

Bugüne kadar gelen uygulamada,katk› pay› da¤›tabilecek döner sermayebirikimi olan kurumlar, ç›plak maafl›nyüzde 100’üne kadar katk› pay› verilebi-liyordu. Yeni uygulama ile birlikte bu

matrahlar farkl› meslek ve çal›flma biçim-leri dikkate al›narak yüzde 150 ile 800aras›nda de¤iflmektedir.

Sa¤l›kta dönüflüm program›nda per-formans göstergelerinin belirlenece¤i veperformansa ba¤l› ödeme sistemlerigelifltirilece¤i hükmü yer alm›flt›r. Budo¤rultuda gelifltirilen yeni uygulamabirçok aç›dan de¤ifliklikler getirmekte-dir. Öncelikle yap›lan iflle maddi katk›aras›nda bir paralellik kurularak dahakapsaml› ifl üretecek ve zaman›n, potan-siyelin daha verimli kullanabilece¤i birsistem oluflturulmufltur. E¤er bir hizmetüretiliyorsa, bu hizmeti üretenler katk›sa¤l›yorlarsa, üretenlerin ifl yo¤unlu¤uoran›nda bu katk›dan pay almalar› hak-kaniyete daha uygundur. Bu pay›n geri-ye tepkimesi zaman›n ve potansiyelin da-ha verimli kullan›lmas› fleklinde ol-mak-tad›r. Bu uygulaman›n ortaya koydu-¤uönemli bir nokta, öncelikle hastanele-rimizde yap›lan hizmetlerin ölçülebilirhale getirilmesidir. Bununla iliflkili olarakortaya konan di¤er bir husus, bu ölçüle-bilir hizmetlerin de¤erlendirilip hizmetiüretenlere yans›t›lmas›d›r.

E¤itim hastanelerinde sadece hastaile ilgili olarak yap›lan hizmetler de¤il,asistan e¤itiminin verilmesi, en az›ndane¤i-tim program›n› sunmas› ile bilimselça-l›flma ve yay›n yapmas› da ayr›ca per-formans ölçütleri olarak kabul edilmifltir.Böylece asistan e¤itimi ve bilimsel çal›fl-malar teflvik edilmifltir.

Birinci basmak sa¤l›k kurulufllar›ndaçal›flanlar›n bulundu¤u yerin mahru-miyeti oran›nda ödüllendirilmesi vekoruyucu hekimlik uygulamalar›n›n per-formans ölçütleri olarak öne ç›kar›lmas›bu uygulaman›n önemli özelliklerinden-dir.

Haziran 200734


Bugüne kadar gelen uygula-mada, katk› pay› da¤›tabile-cek döner sermaye birikimi

olan kurumlar, ç›plak maafl›nyüzde 100’üne kadar katk›pay› verilebiliyordu. Yeniuygulama ile birlikte bu

matrahlar farkl› meslek veçal›flma biçimleri dikkate

al›narak yüzde 150 ile 800aras›nda de¤iflmektedir.

““

““

Performansa dayal› döner sermayekatk› pay› ödenmesi sonucunda birçokhastanemizde mesai saatleri uzam›fl, a-meliyathaneler daha uzun süreli aç›k tu-tulmaya bafllanm›flt›r. Birçok uzman he-kimimiz muayenelerini kapatarak tamzamanl› hastanede çal›flmay› tercih et-mektedir. Hastanelerimizde gittikçe ar-tan hasta yükünün üstesinden gelmedebu uygulaman›n büyük rolü olmufltur.2003 y›l› bafl›nda kamu hastanelerindetam zamanl› çal›flan uzman hekim oran›% 11 iken bu uygulamalar sayesinde ar-t›k % 50’yi aflm›fl durumdad›r. Bu da do-¤al olarak hizmete yans›maktad›r.

Artan hizmet talebinin karfl›lanmas›n-da motivasyonu art›ran önemli bir unsurolmufltur. Sistemdeki kaçaklar›n kay›t i-çine al›nmas›, malzemelerin ucuza teminedilmesi, israf›n azalmas›, performansadayal› ödeme sistemini büyük ölçüdesübvanse etmektedir. Uygulama düzenlibir kay›t sisteminin oluflmas›n› sa¤lam›fl-t›r. Hastanelerimizin yaklafl›k % 20’sindeelektronik bilgi sistemi var iken, bugünbu oran % 100’dür. Bu sayede beklemesüreleri önemli ölçüde azalm›fl, bir üstkuruma sevk oranlar› makul seviyelereinmifltir. Sa¤l›k iflletmelerinin gelir-giderdengeleri hassasiyetle takip edilir halegelmifltir.

Sa¤l›kta dönüflüm program› süreklikalite geliflimini hedeflemektedir. Kendi-mize özgü bir uygulama olan perfor-mansa dayal› ödeme sistemi gelifltirilmifl,ikinci bir aflama olarak sisteme kalite bo-yutu eklenmifl ve Kurumsal Performansve Kaliteyi Gelifltirme mevzuat› yürür-lü¤e konmufltur. Böylece sa¤l›k hizme-tine eriflim, alt yap› ve süreçlerin de¤er-lendirilmesi, hasta memnuniyetininölçülmesi ve belirlenen hedeflere ulafl-

ma derecesinin ölçümüne dayal› kap-saml› bir hastane de¤erlendirme sistemihayata geçirilmifltir. Böylece, personeleödenen ek ödemeler sadece üretilenhizmetlerden niceli¤ine ba¤l› olarak de-¤il, yukar›da bafll›klar› belirtilen ölçüm-lerinin sonucuna, yani hizmetlerin kalite-sine göre de de¤iflmektedir.

7.Sa¤l›kta ‹nsan Kaynaklar›Yönetimi

a) Personel Atamalar›nda fieffafl›kSa¤l›k personelinin ülke genelinde

dengesiz da¤›l›m›n›n en önemli sorun-lardan biri oldu¤u bilinmektedir. Sa¤l›k-

ta dönüflüm program›n›n önceliklerin-den birisi de bölgeler aras› personel da-¤›l›m›nda farkl›l›klar›n kabul edilebilirdüzeye çekilmesi, personel istihdam›ndaunvanlara göre gerçekçi standartlar be-lirlenerek buna göre insan gücü planla-mas›n›n yap›lmas›, atama ve nakillerdeobjektif ve hakkaniyete uygun bir sis-temin kurulmas›d›r.

Kalk›nmada öncelikli yörelerde ö-zendirme çerçevesinde sözleflmeli per-sonel istihdam› imkân›n› tan›yan 4924say›l› kanun ç›kar›lm›flt›r. Bu sayede, per-sonel istihdam›nda zorluk çekilen yer-lerde daha fazla özlük hakk› tan›nm›fl veburalarda görev yapmak özendirilmifltir.Bu yolla Do¤u ve Güneydo¤u Anadolubölgele-rinde 7 bini aflk›n yeni sa¤l›k per-sonelinin çal›flmas› sa¤lanm›flt›r.

Yetersiz say›daki hekimler a¤›rl›kl›olarak büyük flehirlerde çal›flma iste¤itafl›d›¤›ndan ülkenin daha az geliflmiflbölgelerinde hekim istihdam› zorlafl-maktad›r. Herkesin sa¤l›k hizmetine u-laflmas› anlay›fl› çerçevesinde, hekimlereteflvik edilmifl devlet hizmeti yüküm-lülü¤ü getirilmifltir. Geçmiflteki mecburihizmet uygulamalar›n›n eksik ve hatal›yönlerini göz önünde bulundurarak,mahrumiyet bölgelerine göre farkl›süreler ve daha yüksek ücretler sa¤layandaha kabul edilebilir ve sürdürülebiliryeni bir düzenleme yap›lm›flt›r.

Performansa dayal› döner sermayeek ödeme sisteminin etkisiyle muayene-hanesini kapatan çok say›da hekimoldu¤u gibi, dengesiz da¤›l›mdan rahat-s›z olarak, ihtiyaç duyulan yerlere tayintalebinde bulunan belirgin say›da heki-mimiz olmufltur.

Atamalardaki torpil ve kay›rma döne-mini ortadan kald›racak flekilde, Bakanl›¤a

Haziran 2007 35


Yetersiz say›daki hekimlera¤›rl›kl› olarak büyük

flehirlerde çal›flma iste¤itafl›d›¤›ndan ülkenin daha azgeliflmifl bölgelerinde hekim

istihdam› zorlaflmaktad›r.Herkesin sa¤l›k hizmetine

ulaflmas› anlay›fl›çerçevesinde, hekimlere

teflvik edilmifl devlet hizmetiyükümlülü¤ü getirilmifltir.Geçmiflteki mecburi hizmetuygulamalar›n›n eksik ve

hatal› yönlerini göz önündebulundurarak, mahrumiyet

bölgelerine göre farkl› süre-ler ve daha yüksek ücretler

sa¤layan daha kabuledilebilir ve sürdürülebilir

yeni bir düzenlemeyap›lm›flt›r.

““““

ba¤l› sa¤l›k kurulufllar›nda görev yapansa¤l›k personelinin dengeli da¤›l›m›n›nsa¤lanmas› için farkl› bir anlay›flla Atamave Nakil Yönetmeli¤i haz›rlanm›flt›r. ‹lkdefa yap›lacak atamalarda, uzman tabip,tabip, difl tabibi ve eczac› kadrolar›naatanacaklar bilgisayarda kurayla, di¤erle-ri genel hükümlere göre s›navla atan-maktad›r Bundan sonra personelin ata-ma ve nakil ifllemleri çal›flmakta olduk-lar› yerin özelli¤i ve çal›flt›¤› süreye görede¤iflen ‘hizmet puan›’ esas›na göreyap›lmaktad›r. Mazeret durumlar› içindaha s›k› bir denetim sistemi getiril-mifltir. Atamalar›n bilgisayar ortam›ndahizmet puan›na göre ve kura ile yap›l-mas›, siyasetçilerin ve bürokrasinin üze-rinde bir kambur haline gelen torpil veadam kay›rma bask›lar›na ve söylentileri-ne son vermifltir.

Dört y›lda 61 bin yeni sa¤l›k persone-li istihdam edilmifltir. Mahrumiyet sebe-biyle y›llard›r sa¤l›k personeli gönderile-meyen sa¤l›k tesislerimizde 16 bin söz-leflmeli sa¤l›k çal›flan› görev alm›flt›r. Buflekilde, uzman hekim aç›s›ndan en iyidurumdaki ilimizle en kötü durumdakiilimiz aras›ndaki oran, 1 / 14 ‘den 1 / 4’e,pratisyen hekim için 1 / 9’dan 1 / 2,5’a,hemflire-ebe için ise 1 / 8’den 1 / 4,5’edüflmüfltür.

b)Sa¤l›k Personeli E¤itimiBirinci basamak sa¤l›k hizmetlerinde

görev alacak aile hekimleri ve aile sa¤l›¤›hemflirelerinin uyum e¤itimleri yap›l-maktad›r. Uzun sürecek olan ikinci dö-nem mesleki e¤itim müfredatlar› haz›r-lanm›fl olup e¤itim materyallerinin haz›r-lanmas› tamamlanmak üzeredir.

Öncelikle mevcut yöneticilerimizine¤itimi konular›nda adeta bir seferberlik

bafllat›lm›flt›r. Bir yandan teknik konular-da bölgesel e¤itim toplant›lar› düzen-lenirken, di¤er yandan H›fz›ssha Mektebitaraf›ndan internet üzerinden sistematiksa¤l›k yönetimi e¤itimleri verilmektedir.Hemflirelik e¤itiminin üniversiteye te-mellendirilerek uluslararas› standartlaraçekilmesi ve hemflirelik hizmetleri-ninhasta bak›m›na yönelik olarak bilimsel

bir disiplin halinde geliflmesini Sa¤layacakolan Hemflirelik Kanunu ç›kar›lm›flt›r.T›pta uzmanl›k kurulunu hayata geçire-cek yasal düzenlemeler yap›lm›flt›r.

8.Sa¤l›k Hizmetlerinde Kalite veAkreditasyon

Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan sunulanhizmetlerin etkili, verimli ve kalitelihizmet anlay›fl›yla sunulabilmesi için

bafllat›lan kalite yönetimi projelerininkoordinasyonunu sa¤lamak ve ülkemiz-de ulusal sa¤l›k akreditasyonu konusun-da birlik sa¤lamak amac›yla Sa¤l›k Bakan-l›¤› Kalite Koordinatörlü¤ü kurulmufltur.Sa¤l›kta dönüflüm program›yla ülkemi-zin flimdiye dek gündeminde yeterinceyer almam›fl olan bir ihtiyaca öncelik ve-rilmifl ve bu öncelik do¤rultusunda ka-rarl› bir çal›flma bafllat›lm›flt›r. Daha çoközel sa¤l›k kurulufllar›n›n gündemindeolan ve s›n›rl› kalan kalite çal›flmalar›ndaBakanl›¤›m›z önderlik rolünü üstlenmiflve bu önemli konuyu kamu hastaneleri-nin ajandas›na yerlefltirmifltir.

Kamu hastanelerinde kalite çal›flma-lar› h›zland›r›lm›fl ve Kurumsal Perfor-mans ve Kaliteyi Gelifltirme Yönergesiuygulamaya konmufltur. Buna göre has-tanelerimizde sa¤l›k hizmetlerine erifli-min sa¤lanmas›, altyap›lar›n ve hizmetsüreçlerinin denetlenmesi, hasta vehasta yak›nlar›n›n memnuniyetinin öl-çülmesi baflta olmak üzere düzenli iflle-yen bir denetim yap›s› oluflturulmufltur.Buna göre hastanelerimiz puanlanmaktave her denetim döneminde bu puanla-malar yenilenmektedir.

Özerk kamu hastane birlikleri kurul-du¤unda hastanelerin sürekli denetimive derecelenmesi, bugünden oluflturu-lan kalite çal›flmalar› sayesinde gerçek-lefltirilecektir.

9.‹laç Politikas›

a)‹laç Fiyatlar›nda ‹ndirimSa¤l›kta dönüflüm program›nda ilaçlailgili konular›n bafl›nda ilaç fiyat art›fl-lar›n›n bilimsel bir temele oturmad›¤›tespiti gelmektedir. Sa¤l›k Bakanl›¤›kamu ad›na, ilaç ve eczac›l›k hizmetleri

Haziran 200736


Kamu hastanelerinde kaliteçal›flmalar› h›zland›r›lm›fl ve

Kurumsal Performans veKaliteyi Gelifltirme Yönergesi

uygulamaya konmufltur.Buna göre hastanelerimizdesa¤l›k hizmetlerine erifliminsa¤lanmas›, altyap›lar›n ve

hizmet süreçlerinin denetlen-mesi, hasta ve hasta

yak›nlar›n›n memnuniyetininölçülmesi baflta olmak üzeredüzenli iflleyen bir denetim

yap›s› oluflturulmufltur. Bunagöre hastanelerimiz puanlan-makta ve her denetim döne-

minde bu puanlamalaryenilenmektedir.

““““

ile ilgili norm ve standart belirlemek vebu do¤rultuda denetimleri yapmak, ilgilidi¤er kurum ve kurulufllar ile iflbirli¤iyaparak ilaçlar›n ak›lc› kullan›m›n› teflviketmek yetki ve sorumlulu¤undad›r. ‹laç fiyatland›rmas›yla ilgili olarak, tümtaraflar›n üzerinde mutabakat sa¤laya-caklar› bir yöntem gelifltirilmesine olanihtiyaç programda aç›k bir flekilde vurgu-lanm›flt›r. 2004 tarihli “Befleri T›bbiÜrünlerin Fiyatland›r›lmas›na DairKarar”, ülkemizde bugüne kadar var olankargafla ve olumsuzluklar› ortadankald›rm›fl ve ilaç fiyatland›rmas›na fleffaf-l›k getirmifltir. Bu sayede ilaç fiyatlar›ndaönemli derecede ucuzlamalar olmufl vefiyatlar Avrupa’da mevcut en düflükdüzeylere çekilmifltir. Bu suretle bineyak›n üründe % 1 ilâ % 80 aras›nda de¤i-flen fiyat düflüflleri gerçekleflmifltir.

‹lâçta % 18 olan KDV oran›n› % 8’edüflürülerek ilâç fiyatlar›nda önemli birdüflüfl daha sa¤lanm›flt›r. Tek al›c› konu-mundaki kamu sosyal güvenlik kurulufll-ar›n›n sektörle görüflerek belli orandaindirimlerde uzlafl›lmas›, ilaç fiyatlar›n›nkamuya maliyetini daha da afla¤›çekmifltir.

b)Eczaneler herkese aç›kBu yolla yarat›lan kaynaklar sayesin-

de baflta SSK ve Yeflil Kart’l›lar olmak ü-zere vatandafllar›m›z›n ilaca eriflimininönündeki engeller cesaretle kald›r›lm›fl-t›r. Geçirdi¤imiz son y›llarda, ilaca düflükfiyatla ve kolayca ulaflabilmek yönündeat›lan kararl› ad›mlar›n sonuçlar› kamu-oyu taraf›ndan yak›ndan gözlenmifltir.

Daha önce ilaçlar›n› s›n›rl› say›dakihastanelerden almak zorunda kalan, ço¤uda bu yüzden ilac›n› SSK’dan almamay›tercih eden SSK’l› vatandafllar›m›z di¤erTürk vatandafllar› gibi serbest eczaneler-den ilaç alma imkân›na kavuflturulmufl-tur. Yeflil Kart mevzuat›ndaki de¤i-flikliklerle Yeflil Kart sahibi hastalar›n ayak-tan tedavileri kapsam alt›na al›nm›fl ve yi-ne bu vatandafllar›m›z›n da serbest ecza-nelerden ilaçlar›n› almalar› sa¤lanm›flt›r. Bütün bu uygulamalar, Türk sa¤l›k siste-mindeki vatandafllar› s›n›flara bölenay›r›mc›l›¤› ortadan kald›rm›flt›r.

10.Sa¤l›k Bilgi SistemiSa¤l›kta dönüflüm program›n›n bü-

tün bileflenleri aras›nda uyumun sa¤lan-abilmesi için entegre bir sa¤l›k bilgi sis-temine ihtiyaç oldu¤u programda vurgu-lanm›flt›r. Sa¤l›k sistemi politikalar›n›n veyönetim kararlar›n›n bilgiye dayanmas›gerekti¤i konusunda hiç kimsenin tered-düdü yoktur.

Sa¤l›k hizmetlerine eriflim ve hizmetsunumunda verimlili¤in ve etkilili¤inart›r›lmas›, sa¤l›k tehditlerine karfl› h›zl›bir flekilde önlemlerin al›nmas›, halk sa¤-l›¤› için bilgi a¤lar›n›n oluflturulmas›, yö-neticilerin, vatandafllar›n ve sa¤l›k hiz-meti sunanlar›n sa¤l›kla ilgili do¤ru vekesintisiz bilgilere ulaflmalar›, tele t›puygulamalar› ve sa¤l›k biliflimi konula-r›nda bilgi ve iletiflim teknolojilerininsa¤lad›¤› imkânlardan yararlan›lmas›amac›yla e-sa¤l›k alan›nda stratejik eylemplanlar› oluflturulmufl ve bu do¤rultudaönemli ilerlemeler kaydedilmifltir.

Sa¤l›k bilgi sistemlerinin kurulmas›teknolojik yat›r›mlardan çok standart s›-

Haziran 2007 37


Daha önce ilaçlar›n› s›n›rl›say›daki hastanelerden

almak zorunda kalan, ço¤uda bu yüzden ilac›n› SSK’danalmamay› tercih eden SSK’l›vatandafllar›m›z di¤er Türkvatandafllar› gibi serbesteczanelerden ilaç alma

imkân›na kavuflturulmufltur.Yeflil Kart mevzuat›ndakide¤iflikliklerle Yeflil Kartsahibi hastalar›n ayaktantedavileri kapsam alt›na

al›nm›fl ve yine buvatandafllar›m›z›n da serbest

eczanelerden ilaçlar›n›almalar› sa¤lanm›flt›r.

““

““

Sa¤l›k hizmetlerine eriflim vehizmet sunumunda ve-rimlili¤in ve etkilili¤in

art›r›lmas›, sa¤l›k tehditle-rine karfl› h›zl› bir flekildeönlemlerin al›nmas›, halksa¤l›¤› için bilgi a¤lar›n›n

oluflturulmas›, yöneticilerin,vatandafllar›n ve sa¤l›k

hizmeti sunanlar›n sa¤l›klailgili do¤ru ve kesintisiz bil-

gilere ulaflmalar›, tele t›puygulamalar› ve sa¤l›k

biliflimi konular›nda bilgi veiletiflim teknolojilerinin

sa¤lad›¤› imkânlardan yarar-lan›lmas› amac›yla e-sa¤l›k

alan›nda stratejik eylemplanlar› oluflturulmufl ve budo¤rultuda önemli ilerleme-

ler kaydedilmifltir.

““

““

n›fland›rma ve terminolojilerin belirlen-mesi, farkl› kurumsal düzeylerde topla-nan verilerin entegrasyonu ve bu bilgi-lerin karar süreçlerinde kullan›l›r halegetirilebilmesine ba¤l›d›r.

Öncelikle sa¤l›k hizmeti verilirkeniletiflim kurulan kurum standart tan›m-lar›, hizmet veren doktorlar›n veri ban-kas›, uluslararas› kabul edilmifl hastal›ks›n›flamas›, ilaç ve t›bbi malzeme kodla-malar› gibi standart kodlama sistemleribelirlenmifl, uyumlaflt›r›larak sektördekullan›lmaya bafllanm›flt›r.

Personel, malzeme ve mali kay-naklar›n çevirim içi takibini sa¤layanÇekirdek Kaynak Yönetim Sistemi(ÇKYS) tamamlanarak hayata geçiril-mifltir. Ayr›ca Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹hale BilgiSistemi (SB‹BS), Yeflil Kart Bilgi Sistemi(YKBS), T›bbi Cihaz ve Malzeme Kay›t

Sistemi (TCMKS), ve Doktor Bilgi Ban-kas› (DBB) haz›rlanm›flt›r. Elektronikhasta kayd›n›n öncüsü ve sa¤l›k bilgi sis-teminin s›n›rl› bir ölçekte örne¤i olanAile Hekimli¤i Bilgi Sistemi (AHBS) uy-gulamaya konmufltur. Bu yolla aile he-kimli¤i uygulanan illerimizde birincibasamakta hasta kay›tlar› elektronikolarak tutulmaya bafllanm›flt›r. Bütünsa¤l›k hizmetlerini ve sa¤l›k sistemininbütün aktörlerini içine alacak bir sa¤l›kbilgi sisteminin kurulmas› için alt yap›çal›flmalar› sürdürülmektedir.

Kaynaklar

1. Özsar›, S.H. ,Cumhuriyet Dönemi Sa¤-l›k Politikalar› ve Sa¤l›kta Yeniden Yap›-lanma, Türkiye Sorunlar›na Çözüm Kon-ferans›-II “Cumhuriyet’in Kazan›mlar›”

26-28 Ekim 1998 Ankara, Ankara Üniver-sitesi Bas›mevi, Ankara, 2000.

2. Sa¤l›kta Dönüflüm Program›, Sa¤l›kBakanl›¤› Ankara, 2003

3. Ayd›n S. (editör) Aile Hekimli¤i Türki-ye Modeli. Sa¤l› Bakanl›¤›, Ankara, 2004

4. Sa¤l›k 2003, Sa¤l›k Bakanl›¤› FaaliyetRaporu, Ankara, 2004




Haziran 200738


Sa¤l›k konusunda genel poli-tikalar›n bir resmi çekildi¤inde Bukonuda neredeyiz ve neler yapma-l›y›z?

Genel politika olarak arz etmek gere-kirse kendi milli de¤erlerini sermayekabul eden yat›r›mc›lar›n sa¤l›k sektö-rüne yat›r›m yapmalar› bu alana dönükyat›r›mlar için teflvik edilmeleri gerek-mektedir. Örne¤in acil hizmetler özelsektör eliyle daha iyi verilebilir. Kamuaç›s›ndan böyle bir aç›l›m kamu kesiminirahatlatabilir. Kamu hizmeti özel kuru-lufllardan al›nd›¤› vakit sa¤layaca¤› fay-dalar›n ne oldu¤unu, flöyle bir yükseksesle düflünecek olursak; kamunu birhastane yahut sa¤l›k oca¤› yapma ihtiy-ac›n›z olmayacak, hastaneyi yapm›flolsun, oran›n iflletmesiyle, eleman›ylahizmet al›m› ile vakit harcamayacak. Has-tan›n memnuniyetini sa¤lanacak. Hasta

kuyruklarda eziyet görmeyecek, ifl gücükayb› olmayacak ve istenilen tedaviyap›labilecek.

Öteki türlü bir iç hastal›klar› uzman›oturuyor, günde 120 kifliyi muayeneediyor. Sosyal güvenlik çat›s› birlefltiril-di¤inde doktor tansiyon ölçmüfl, hastabu duruma muayene olurken ben onsenedir gelirim kimse benim tansiyonu-mu ölçmedi diye gülmüfl. Türk iyegenelinde sa¤l›k problemini çözmesi çokzor. Sa¤l›k sektörü bugün çok cazip birsektör oldu, bunun içerisinde otelcilikhiz-metleri var, restaurant hizmetleri var,hasta bak›m hizmetleri var. As›l üzerindedurulmas› gereken önemli bir konudakoruyucu hekimlik konusudur. Yani has-talanmadan önce hastal›¤› önlemeninyollar› vard›r. Afl› kampanyalar›, di¤er al›-nacak tedbirlerle burada ülke sa¤l›¤› ba-k›m›ndan en önemli hadise koruyucuhekimli¤in ön planda olmas›d›r. Ülkem-

izde buna da a¤›rl›k verilmesi gerekir.Birçok devlet hastanesi var hekim yok-lu¤u yüzünden. Tabi, hatta siz hat›rlar-san›z ‹l Genel Meclisinde ben haz›r›mdedim, kim al›rsa ona devredece¤imdedim ama yok. Bir köye sen gidip dev-let hastanesi yapm›fls›n, o gün siyasi birflartlanma olmufl, talihsiz bir flekilde has-tane yapmaya kalkm›fllar. Dolay›s›yla bi-zim bunlar› çok iyi bir flekilde de¤erlen-dirmemiz laz›m.Sa¤l›kl› yafll›l›k Geriatri, politikalar›na dade¤inmek gerekir. Çünkü nüfusumuzyafllan›yor.“Yafll›lara hizmet ediniz, yafl-land›¤›n›z zaman size de hizmet ederler”diye müjdeleyici Hadisler var. Bu konu-yu da çok iyi incelememiz laz›m. Çünkügeriatri hastalar›nda görünen tablo flu:Sistem eskimifl, insan vücudu y›pranm›fl,afl›nm›fl. Tansiyon, fleker, kalp, üre var.Bugün bizim yafl ortalamam›z uzuyor vebu da beraberinde çok büyük bir mali


Haziran 200740

Prof. Dr. Erman TUNCER

Genel politika olarak arz etmek gerekirse kendi milli de¤erlerini sermaye kabuleden yat›r›mc›lar›n sa¤l›k sektörüne yat›r›m yapmalar› bu alana dönükyat›r›mlar için teflvik edilmelerini son derece önemli buluyorum. Özellikle sa¤l›khizmetlerinin bir k›sm›n›n, örne¤in acil hizmetlerin özel sektör eliyle verilmesihem hizmet kalitesini art›rabilir hem de bu aç›l›m kamuyu rahatlatabilir.

“Sa¤l›k Sektörüne YeniYat›r›mlar Yap›lmal›d›r”

Prof.Dr.Erman TUNCER

yük getiriyor. Allah’a çok flükür flimdilikTürkiye için söz konusu de¤il ama AIDSve uyuflturucu felaketinin getirdi¤i mad-di tahribatlar var. ABD’nin ve dünya-n›nbirçok ülkesinin bafl› o konuda dertte.Kendi ekonomilerini çok ciddi flekildesarsacak noktaya dahi gelebilir.

Sa¤l›k Müdürlü¤ünden ayr›lal› afla¤›yukar› üç y›l kadar oldu. San›r›m sa¤l›ksektörü bütün dünyada problem olmayadevam ediyor. Amerika’da bile, herkesinsa¤l›k sigortas› oldu¤u halde ülkeler buproblemi aflmakta zorlan›yorlar, çokciddi s›k›nt›lar› var. Sa¤l›k politikalar›n-da, özellikle bu iflle u¤raflan sa¤l›k sigor-talar›nda flirketler de çok s›k›nt›l›. Biz ozaman tamamlay›c› sigorta sisteminigetirmeye çal›flt›k. K›sacas› memurumuzgidecek düflük bir ücretle sa¤l›k sigor-tas›na dahil olacakt›. Sistemin iflleyiflindebir tak›m sorunlar yafland› bu durumdabaz› endiflelere yol açt› sonuçta.

Beni ‹stanbul gibi yerlerde as›l dü-flündüren ve dikkatimi çeken bir fleydaha var, bu ambulanslar ve ‹stanbul tra-fi¤idir. fiimdi hayati tehlikesi olan biriniat›yorlar ambulansa, trafi¤e girdi¤i za-man üç flerit olmufl alt› flerit, o sireni çal-sa da adam›n yolu açacak durumu yok.Merkeze yak›n olsun diyoruz tesislerama bu flekilde hastalar›n hayati tehlike-sinin de söz konusu oldu¤unu düflünüy-orum.

Acaba flöyle bir düzenleme olabilirmi? Hayati tehlike arz eden ihtisashastanelerinin flehrin d›fl›nda çev-re yollar›yla ulafl›ma yak›n me-kânlara tafl›nmas›yla ilgili bir pro-gram, önerilebilir bir programm›d›r?

Bunu Baflbakan›m›z Çapa T›p Fakül-tesi için yapt›. Yeri de Olimpiyat Köyüne

yak›n bir yer olacakt›. Fakat t›p fakültesioraya tafl›nmak istemedi. Kamu has-tanelerinin ayr›ca baflka bir problemi dedepreme karfl› dayan›kl› de¤il, çok ciddisorunlardan birisi budur.fiimdi hasta tafl›ma sorununa yönelik ola-rak helikopterlerden yararlan›l›yor veyadeniz ambulans› üzerinde duruluyor.Deniz ambulans› konusu da asl›ndayeterli de¤il.

Adalar›m›z var ama bu imkan› da,bana göre çok yetersiz, çünkü bunun çokiyi teflhis edilmesi gereken bir hadise. ‹flteburada bizim üzerine geldi¤imiz, Sabitbeyle o zaman onun çal›flmas›n› yapt›k,istedik ki bunu özel sektöre verelim. Özelsektör ambulans›n› bulur, helikopterinigetirir, deniz ambulans›n› bulur. Bizdetam anlam›yla verim alam›yoruz, bizimadamlar›m›z tembel. Hatta iddialar vard›,adam gidip ambulans› bir yere çarp›yor,haftalarca adam ifle bile gitmiyor. 3 veya 4günde 24 saat çal›fl›r onun için çok risklibir hadisedir. Ama özel sektör bunu baflkaflekilde daha verimli hale getirebilir diyedüflünüyorum.

fiunu da dile getirmek laz›m, ambulans-lardaki acil müdahale tedavi süreci için.Hasta ambulansa al›nd›¤›nda hayati tehli-ke arz eden durumuna müdahale edebi-lecek donan›ma sahipler. 112 ambu-lanslar› için söylüyorum bunu, özel sek-tördeki ambulanslar nas›ld›r bilemiyo-rum. Yerel yönetim, belediyenin elinde-ki ambulanslar da bu flekilde. ‹stihdamedilen personel de böyle bir e¤itimdengeçirildikten sonra. Ben H›z›r Acil mü-dürlü¤ü yapt›¤›m dönemde biz hekimibile 3 ay mutlaka bir e¤itime tabi tutar-d›k, e¤itimden geçtikten sonra ambu-lansta görevlendirirdik. Hemfliresi, flofö-rü dâhil e¤itimden geçiyor. Yani hastaambulansa al›nd›ktan sonra bir hasta-nedeki gibi müdahale yap›labilmekte.

Zaman›n s›n›rl› olmas› hasebiyle, flöylegenel bir sual tevci etsek. MÜS‹AD olaraksa¤l›k sektöründe, global manada soru-yorum, nelerin yan›nda, nelerin karfl›s›n-da olmal›, nelere ra¤bet ettirmeliyiz? Ö-zel alanlara de¤il de flöyle genel bir fleydesek. Burada sektörü, biraz evvelMehmet Akif beyin de ifade etti¤i gibi en

Haziran 2007 41

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /Sa¤l›k Sektörüne Yeni Yat›r›mlar Yap›lmal›d›r

genel anlamda tan›d›¤›n›z için nelersöylersiniz? Sonuçta MÜS‹AD’›n görüflüad› alt›nda bir fley ç›k›yor burada.

Önce kurumsal olarak, böyle birkuruluflun yap›lmas›n›n yanl›fl oldu¤unudüflünüyorum. Baz› cemaatlerin yapt›¤›o yanl›fl› tekrarlamamakta fayda var.Fertler gidip kendi aralar›nda ortakl›kkursunlar, iflletme yaps›nlar. Ama bu Avakf›, B vakf› veya bir kurulufl ad›na yap›l-mas›n. Zaten MÜS‹AD böyle bir ifl için de-¤il. MÜS‹AD’›n buradaki görevi, rehber-lik. Birincisi hükümet politikalar›n›noluflmas›nda, özel sa¤l›k kurulufllar›n›nmutlaka sistemin içine al›nmas›.

Sa¤l›k kurulufllar› art›k daha çoközellefltirilmelidir. Yani bizim her gözmuayenehanesi, muayenehaneler s›k›nt›oluyor ama bir de onu tespit etmektefayda var. Art›k bakkal dükkân›n›n nas›lyaflama flans› yoksa muayenehanelerinde yaflama flans› yok. Ben difl hekimli¤isektöründe, t›p sektöründe bunu görüy-orum. Art›k mecburen poliklinik hizmet-leri dahi muayenehanelere do¤ru kay›-yor. Muayenehaneler tek, tek yafla-yam›yor. Tek muayenehanesi olanlar dabirleflme yoluna gidiyor. Önümüzdeki20–25 y›l sonra, en iyi tahminle muaye-nehanelerin say›s› parmakla gösterilecekhale gelecek. Nas›l bakkallar gittiyse bun-lar da ayn› flekilde gidiyor. fiimdi bizimburada aletleri almam›z, aletleri onar-mam›z, onlar› zaman, zaman özellikleradyodiognostik yani röntgenle ilgilicihazlarda, MR’larda, çekilen di¤er dijitalfleylerde devaml›, her sene büyük gelifl-me oluyor. Bunlar upgrade yani teknolo-ji gelifliyor. Bunlar hem Teknoloji gün-celleflmesi hem de tedaviyi etkileyenfleyler. Mesela anjiyoyu kald›rma temayü-lü bafllad›.

Time dergisinde yer ald›, koldan ufakbir konstra madde koyuyor on dakikaiçinde size, çünkü anjiyoda %1 ölümriski vard›r. Yani bakars›n›z bir ya¤ kitle-si, emboli gelir, Allah muhafaza buyur-sun beynin bir taraf›n› t›kar, t›kad›¤› za-man felçler, periflanl›klar meydana gelir.Bunda bu risk yok. Yani dünyada biraray›fl içerisinde, tabi bunlar çok pahal›cihazlar.

Devletin bunu almas›, zaman›nda izle-mesi, tabi bu mevcut ihale yasas›ndan do-

lay› mümkün de¤il. Birde kamuda yolsu-zluk ve h›rs›zl›k çok fazla. ‹laç yolsuzluklar›had safhadad›r. Bu Sa¤l›k Bakanl›¤›n› vedevleti çok kötü flekilde vuruyor. ‹lac›n ya-n›nda flimdi mesela implant teknolojisi ge-liflti, hekimlerle implant firmalar› aras›ndaorganik ba¤ bafllad›. Yani difl içine çak›lanek bir madde, bunu al›yor falanca fakültebak›yorsunuz, ben fark istemiyorum yapa-r›m bunu diyor, asl›nda yapm›yor.

Dünyada sa¤l›k hizmetlerini mod-elleyece¤imiz en iyi ülke hangisidir?

‹flte orada çok tart›flma var, yanibunu çözemiyorlar. ABD’de de sorun,‹ngiltere’de de sorun. Bunlar bir bütçemeselesi, bunun getirdi¤i büyük mali-yetler var.

O bak›mdan biz arkadafllar›m›zaMÜS‹AD olarak, dergimizde bir bafllang›çolur ama bana göre kendi sermayemizibu ifle sevk etmemizde çok büyük yarar-lar var. Ben sa¤l›kta üç tane misyon edin-dim. Bir 16 Aral›k 2002’de Tayyip Beybeni arad›, bu görevi teklif etti, bir aysonrada göreve bafllad›m. O bir ay da dü-flündüm ne yapabilirim. Üç misyon ken-dime edindim, baflar›l› oldum olmad›mayr› bir hadise. Birincisi bizim sa¤l›ktesislerinde en büyük s›k›nt›m›z sertifadelerdir, kaba davran›fllard›r. Bak›yor-sunuz özel sektörde bir hemflire 300Milyon Lira maafl al›yor, gelen hastayason derece kibar ve zarif davran›yor. SSKhastanesinde hemflire 1,5 Milyar al›yorve kaba, son derece afla¤›lay›c› ifadelerlemuamele ediyor. Ben “Tebessüm de birsadakad›r” Hadis-i fierifinden esinlene-rek her yerde flunu yapt›m, biz hastalar›tedavi edemeyiz ama bunlara güler yüzgösterelim. ‹flte bu özel sektörde banagöre özel hastanelerde karfl›laflaca¤›m›zen iyi, yanl›fl fleyler orada da ç›k›yor amakamu sektörüyle mukayese etti¤imizzaman, personel sizin iki duda¤›n›z›naras›na ba¤l›, be¤enmedi¤iniz zamanpersonelin ifline son verebiliyorsunuz, obu korku içinde. Onun için birincisi güler yüzlü bir sa¤l›khizmeti verece¤iz. Özel sektörde bunuyakalamak çok daha fazlad›r, kamu sek-töründe kiflilerin emdi¤i süte ba¤l›d›r.‹kinci olarak benim gördü¤üm hadise,Hz Ali (R.A) buyuruyor ki “ Sadece çev-renizdeki de¤il ülkeniz genelindeki yok-

Haziran 200742


As›l üzerinde durulmas›gereken önemli bir konuda

koruyucu hekimlikkonusudur. Yani hastalan-madan önce hastal›¤› önle-

menin yollar› vard›r. Afl›kampanyalar›, di¤er al›nacak

tedbirlerle burada ülkesa¤l›¤› bak›m›ndan en önem-

li hadise koruyucuhekimli¤in ön planda

olmas›d›r. Ülkemizde bunada a¤›rl›k verilmesi gerekir.

““““

sulu gözetin” bunun için arkadafla dedimki; Bizim için siyasi düflüncesi, dini dü-flüncesi ne olursa olsun, maddi olanak-s›zl›klar nedeniyle tedaviden mahrumkalacaksa bana haber vereceksin dedim.Ve biz Sosyal Dayan›flma Vakf›ndan çokiyi yararland›k, onun için benim üze-rinde durdu¤um, hastanelerdeki o yok-sul kontenjan›n›n çok iyi belirlenmesi vedenetlenmesi laz›m, çünkü bu istismarediliyor. Adam büyük bir ifl adam›na, birikramda bulunuyor tedavi ediyor, o teda-visini %6’l›k veya %5’lik kontenjandanyap›yor. Veya Milli E¤itime bak›yorsun,özel okula bir kifli al›yor o adam zenginadam, yoksul insanlar›n adam› de¤il.Burada da yoksullar› gözetecek bir poli-tika olmas›nda fayda var. Üçüncüsü debiraz evvel bahsetti¤im gibi yafll›lara hiz-met dedi¤imiz Hadis-i fierifi var. Bu geri-atri, yafll›lar›n bak›m› çok önemli olan birhadise buna öncelik vermek laz›m. Bu-

nun için özel bir geriatri hastanemiz yok.Zaten bunun ihtisas› da 5–6 y›l› geçmedi,yeni mezunlar veriyorlar.

Hocam bir baflka önemli konu,bana göre bu derginin ana muh-tevas›n› oluflturmas› laz›m, Tür-kiye’de ki hastanelerin büyük birk›sm› çok yak›nda hemflire s›k›n-t›s› yaflayacak. Meslek liselerininönünün kesilmesinden dolay›hemflire yok.

Hastanelerde bu s›k›nt› flimdiden baflgösterdi önümüzdeki y›l daha da büyükbafl gösterecek. Bu konuda kamuya, özelsektöre kim ne yapmal›, kim ne demeliki, meslek liseleri hiç olmazsa aç›lsa vehastaneler bundan kurtulsa. Bizde hasta-lar doktorla muhatap olmaktan çokkorkarlar, kendilerine en çok hemflireyiyak›n hissederler. Hemflireler azal›yor

hastanelerde ve hizmet kalitesi düflüyor.Dedi¤iniz gibi doktor bas›yor i¤neyigeçip gidiyor ama kolum ac›d› k›z›mdiyebilecek hemflireye ihtiyac› var buhastalar›n. Bu anlamda bu tehlikeninönü nas›l al›nabilir?

Maalesef bu sanayinin de problemi.Sadece sa¤l›k sektörünün de¤il, sana-yinin de problemi. Bu gün YÖK ‹mamHatip meselesine flartland›¤› için bukonuda hiçbir hoflgörü göstermiyor.Dünyada biliyorsunuz %70 meslek oku-ludur, %30 klasiktir. Türkiye’de bununtam tersidir ve ara insan gücünde ger-çekten çok ciddi s›k›nt›m›z var. Birazdemokratikleflmeyle alakal› görüyorumbu hadiseyi. Türkiye tam demokrasi or-tam›na girmedikçe YÖK’e bunu yapt›r-man›z mümkün de¤il. ‹ki nokta daha varakl›mda af edersiniz. Birincisi hocam,KPS imtihan›yla ilgili, bu devlet memur-lu¤u imtihan›.

Haziran 2007 43


Bu hemflirelerin pek ço¤u girdi¤i içinsonradan kadro aç›ld›, yar›n s›navlaraç›klanacak. En az›ndan benim ‹stanbul’-da bildi¤im, iki hastaneyle iliflkim var. ‹kihastanede çal›flan pek çok hemflire dev-let memurlu¤undan at›lacak ve hastane-lerin ikisi de, hemflire s›k›nt›s› çekecek.Di¤erleri de yafl›yordur da ben ikisindegözlemledim. ailelerden kaynakl› sorun-lar yaflan›yor. Bu noktada birçok aile bumesle¤e yaklaflmak istemiyor geri ad›mat›yorlar.

Hocam dikkat çekmek istedi¤imizbir konu daha var bu dergimizde.Özel sektör hastaneleri genle yap›-s› ve idaresiyle, kamudaki hasta-nelerimizin aras›nda çok ciddimanada farkl›l›k var. Bizim sa-vundu¤umuz fleylerden bir tanesibaflhekimlik müessesesi. Bir kamu-da baflhekim hastanenin her fleyiy-le, iflte otoparkç›s›ndan tutun, a-meliyathanenin her fleyiyle ilgile-nen biri.

Çok yanl›fl bir uygulama. fiimdibunun çok yanl›fl bir uygulama oldu¤u-

nu, bunun idareyle, hekim idaresiyleveya sa¤-l›k hizmetlerinin idaresiyle, has-tanenin sosyal di¤er donat›larla ilgiliidarenin ayr›lmas›. Yani hastane yöneti-minin ön plana ç›kart›lmas›, vurgulan-mas› hususunda böyle bir fleyimiz de var.

Bu çok önemli bir fley. Ben bunu gör-düm çünkü bende tart›flma konusu ol-du, difl hekimi olan sa¤l›k müdürü olurmu olmaz m› diye? Ben flu kanaati getir-dim. Buradaki ister il sa¤l›k müdürü ol-sun, ister hastane baflhekimi olsun, banagöre sa¤l›k konusunda iflletme e¤itimialm›fl kimsenin olmas› daha do¤ru. Çün-kü burada sa¤l›k müdürü veya hastanebaflhekimi tedavi yapmayacak. Tedavihizmetleriyle onu ay›rmakta ben çok ya-rar görüyorum. Gelecek, tabi sa¤l›k ifllet-mesi konusunda bilgi sahibi olan insan,branfllar›n rolünü vs. de çok iyi olacak.Orada buyurdu¤unuz gibi hekim a¤›rl›¤›de¤il de daha ziyade iflletmeci olacak.Bunlar da kendi içlerinde ayr›lacak,insan kaynaklar› olacak.

Ama inflaallah Türkiye’ye iyi bir dene-tim yap›p ta, özel sektörden sa¤l›k hiz-meti al›r iyi bir denetim yaparsan›z dev-

letin çok kârl› ç›kaca¤›na inan›yorum.Yaln›z burada devletin dedim çünkümalumunuz International Hospital ayn›ameliyat› 5 defa yapt›. Geçmiflte siyasi-lerin önüne götürülüp zaman, benCindoruk'tan dinledim, flafl›rd›m dedi.Göstermifl, bak›n demifl ayn› ameliyat 5defa yap›lm›fl ve yutturuyor. Aradaki me-murlar› ya uyutuyorlar ya baflka flekildeçözüyorlar. Devletin burada çok dikkatliolmas› laz›m.

Ve ilaç israf› konusunda çok tutarl›olmak laz›m. Faturalar›, ben fakültedebak›yorum, bu performans kriterlerihem yararl› olmufltur hem de zararl› ol-mufltur. Bir gün bakt›m bizde geneldedifl hekimleri hele kamu sektöründe üçköklü diflin kanal tedavisi yap›lmaz.Benim önüme geldi, imzalarken dikkati-mi çekti yani o kalabal›k imzalar›niçerisinden.Hastay› istedik, röntgen çektirdim, adambize yalan söylemifl. Röntgende gözükü-yor üç tane kanal olsa otomatikman gire-cek. O bak›mdan iyi bir denetimle devletbu ifli rahat, rahat. Hatta bir ölçüde dene-tim yapmas› daha da iyi olur.

Haziran 200744


CENEVRE RAPORU 22-26 A⁄USTOS 2006

Haziran 2007 45


Prof. Dr. Erman TuncerCenevre'de 23-26 A¤ustos 2006 tarihleri aras›nda düzenle-

nen 4. Avrupa Birli¤i Geriatrik T›p Toplulu¤u Kongresi'neifltirak edilmifl ve ayn› zamanda, Cenevre'de bulunan bir geri-atri hastanesi, bir bak›mevi ve bir topluma dayal› geriatri bak›mmerkezi ziyaret edilmifltir.

Kongre ‹zlenimleriKongre sunumlar› içinde, özellikle, ‹sviçre ve di¤er Avrupa

ülkelerindeki son geriatri uygulamalar›, demans, deliryum, di-yabet, gibi yafll›larda s›k görülen sa¤l›k sorunlar›na yaklafl›myöntemleri hakk›nda bilgiler verilmifl ve Avrupa'da çeflitli ülke-lerde gerçeklefltirilen geriatri uygulamalar›na ait belgeler ince-lenmifltir. Kongrenin aç›l›fl konuflmas›n› Dünya Sa¤l›k Örgütütemsilcisi Louis Plouffe yapm›flt›r

Kongre sunumlar› içinde, ‹sviçre'de Bern'de bulunan geri-atri klini¤inde konuyla ilgili olarak 1985'ten bu yana çeflitli pro-jeler yürütüldü¤ü ve bunlardan en sonuncusunun 2000 y›l›ndan

bu yana sürdürülmekte olan "Pro-Age Study" adl› ev ziyaret-leriyle geriatrik problemleri önleme program› izlenmifltir.

Kantonlara bölünmüfl özerk yönetimler fleklinde yöne-tilmekte olan ‹sviçre'nin St. Galen Kantonunda verilen geriatrihizmetleri konusunda bilgiler al›nm›fl ve burada daha ziyademultidis‹pliner bir yaklafl›mla (geriatr‹st, geriatri hemfliresi, fiz-yoterapist, u¤rafl› terapisti, konuflma terapisti, sosyal çal›flma-c›lar) günlük geriatri bak›m kliniklerinin, gerontopsikiyatri kli-niklerinin, haf›za kliniklerinin (Memory Clinic), uzun dönemlibak›m merkezlerinin, geriatri kliniklerinin ve hastanelerihakk›nda bilgiler al›nm›flt›r.

‹sviçre'de bariz olarak gözlenen bir fley, yafll›lar›n, yafllar›nara¤men son derece aktif bir hayat sürmeleridir. Yafllar› kaç olur-sa olsun herkes yürüyüfle, kofluya hayat›nda normal bir faaliyetgibi yer vermekte ve özellikle yafll›lar günlük ifllerini bisikletlegerçeklefltirmektedir. Otomobil kullan›m› çok azd›r. Ortalamayaflam süresi 75 y›ld›r ve yafll›lar›n yafl ortalamas› 86 d›r.

Yönetim Bilimi veya ifli ile ilgili her-

kes için insan kaynaklar›n›n yönetimi ko-

nusuna e¤ilme zorunlulu¤u vard›r.

Konunun kapsam›n›n geniflli¤i ve önemi

dikkate al›nd›¤›nda ‹nsan Kaynaklar›

Yönetimi Yönetim Bilimi’nin bir üst uz-

manl›k dal› olarak düflünülebilir. Genel

olarak yönetimin birçok fonksiyonlar›n›n

insan kayna¤› aç›s›ndan flekillenifli bu

uzmanl›¤›n çal›flma alan›n› oluflturmak-

tad›r. Konunun makro ve mikro düzeyde

ele al›n›fl› da daha alt kategorilere alan

oluflturmaktad›r. ‹nsangücünün planlan-

mas›, uygun kiflilerin seçilmesi, ifle al›n-

mas›, iflte tutulmas›, performans›n›n üst

düzeye ç›kar›lmas›, ölçülmesi, de¤erlen-

dirilmesi, kiflilerin e¤itim ihtiyaçlar›n›n

belirlenmesi ve bu e¤itimlerin tasarlan›p

verilmesi, ölçülmesi ve de¤erlendirilme-

si, çal›flanlar›n denetimi, motivasyonu

vb. kritik konular hep ‹nsan kaynaklar›

Yönetimi’nin çal›flma alan›nda kalmak-

tad›r. Bu yaz›da say›lan konular›n hep-

sine de¤inmek mümkün olmayaca¤›n-

dan, konu ile ilgili temel kavramlar ve

genellikle göz ard› edilen ama büyük

önem tafl›yan çal›flanlara insanca mua-

mele konular›na de¤inilecektir.

‹nsan Kaynaklar› Yönetimi konusu

sa¤l›k hizmetleri içinde de en önemli

birkaç konu aras›nda say›lmal›d›r. Bilim

ve teknolojinin geliflmesi özellikle sa¤l›k

hizmetlerinde belirgin bir geliflmeye yol

açm›fl, bunun sonucunda yönetimi çok

zor karmafl›k sa¤l›k kurulufllar›, sa¤l›k

enformasyon sistemleri afl›r› uzmanlafl-

m›fl sa¤l›k profesyonelleri gibi sonuçlar

ortaya ç›km›flt›r. Sa¤l›k hizmetlerinin

do¤as› gere¤i meslekleflme kritik bir

önem tafl›d›¤›ndan ve ne kadar yüksek

teknoloji ürünü cihazlarla donanm›fl olsa

da sa¤l›k kurulufllar›n›n hizmeti ve

ürünü olan sa¤l›k nihayetinde insan kay-

na¤›na ba¤›ml›d›r. Bu ba¤›ml›l›k o kadar

yo¤undur ki sa¤l›k hizmetleri yönetim

kitaplar›nda “emek-yo¤un” hizmetler

aras›nda say›lmaktad›r.

Sa¤l›k hizmetlerinin kalitesi ve bafla-

r›s› aç›s›ndan en önemli unsur sa¤l›k in-

sangücünün baflar›s› olmaktad›r. Bu bafl-

ar› sa¤l›k görevlilerinin bilgi beceri ve de-


Haziran 200746

Prof. Dr. Haydar SurMarmara Üniversitesi Sa¤l›kE¤itim Fakültesi Ö¤retim Üyesi

“Sa¤l›k Hizmetlerinde ‹nsanKaynaklar› Yönetimi”

Prof. Dr. Haydar SURMarmara Üniversitesi

Sa¤l›k E¤itim FakültesiÖ¤retim Üyesi

‹nsan kaynaklar› yönetimi konusu sa¤l›k hizmetleri içinde de en önemli birkaçkonu aras›nda say›lmal›d›r. Bilim ve teknolojinin geliflmesi özellikle sa¤l›khizmetlerinde belirgin bir geliflmeye yol açm›fl, bunun sonucunda yönetimi çokzor karmafl›k sa¤l›k kurulufllar›, sa¤l›k enformasyon sistemleri afl›r›uzmanlaflm›fl sa¤l›k profesyonelleri gibi sonuçlar ortaya ç›km›flt›r.

neyimine oldu¤u kadar sa¤l›k sistem-lerinin yönetimi uygulamalar›nda sa¤l›kçal›flanlar›n›n ve kurumda sa¤l›k görev-lilerine destek hizmetlerini sa¤layan çal›-flanlar›n yönetilmesi konusundaki becerive isabete de ba¤l›d›r.

Sa¤l›k hizmetlerinde çal›flanlar›n bü-yük oranda vas›fl› mesleklere sahip ol-mas› ve alan›nda uzmanlaflm›fl olmas›beklendi¤inden sa¤l›k hizmetlerindeinsangücü di¤er sektörlere göre dahapahal› bir kaynakt›r. Uzmanlaflma düzeyidaha çok basamak içermektedir. Birçokbirimde hizmeti kesintisiz sürdürmekzorunlulu¤u vard›r ve bu durum nöbetvardiya vb. insangücü yönetimi konu-sunda karmafla oluflturmaktad›r.

Bu karmafla, sa¤l›k insangücününpahal› olmas› ve uygulamas›ndaki pro-fesyonel özerklik alanlar›n›n genifl ol-mas› nedenleriyle sa¤l›k görevlilerininklinik süreçlerde özgür karar verme ay-r›cal›¤› insangücüne ba¤l› hatal› seçim,uygulama oldu¤u takdirde büyük maddive manevi kay›plarla sonuçlanmaktad›r.

21.yüzy›lda sa¤l›k hizmetlerinde etk-ililik ve verimlilik ilkelerinin daha daönem kazand›¤› bir sürece girilmifltir. Busüreçte insan kayna¤› kullanmada becerigösteremeyen kurum ve kurulufllar›nyafla-ma flans› yok denecek düzeydedir.

1-) ‹nsan Kaynaklar› YönetimiKavram›

‹nsan gücü yönetimi her yöneticiyiilgilendiren bir sorumluluktur. Organi-zasyonun önderli¤ini yapmak ve kurum-daki di¤er yöneticilere, kendilerine ba¤l›çal›flanlar› daha verimli flekilde yönetme-sine yard›mc› olmak insan kaynaklar› bö-lümünün rolüdür. Çal›flanlar kendilerinicesaretlendiren, kiflisel geliflimi teflvik e-den, amaç ve görevlerini yerine getiren

ve yüksek ahlaki de¤erleri temsil edenbir kurumun üyesi olduklar›nda ellerin-den gelenin en iyisini yapmaya çal›flmak-tad›r. Eskiden makineye verilen öneminyerini insana verilen önem alm›flt›r(Ersen, 1997:18). Bu anlay›flla bak›ld›¤›n-da insan kaynaklar› bölümünün afla¤›da-ki rolleri dikkat çeker(Taylor R.J. ve Tay-lor S.B., 1994:335):

a- Yasal düzenlemelere uygunlukÇal›flanlar›n hak ve özgürlüklerine te-

cavüz etmeden ifl ortam›nda güvenli ko-flullarda çal›fl›lmas›n› garanti alt›na al-maya çal›fl›r.

b- Ücret ve primlerin yönetimiYasal yollardan do¤rudan ve dolayl›

ödeme mekanizmalar› ile kiflilerin hak-kaniyet ölçüleri içinde ve benzer kuru-lufllardaki ücretler de gözetilerek ku-rumdan alaca¤› ödemelerin belirlenmesisürecidir. Ayn› zamanda performans›nizleme ve ifli çekici hale getirecek ödemeprogramlar› da gelifltirilmelidir.

c- ‹fl gücü planlamas›, çal›flane¤itimi ve kariyer geliflimi.

Kurumun gelecekteki istihdam ge-reksinimlerine ve nitelikli çal›flan bulmaolanaklar›na göre bu kapsamda çal›fl›l›r,insan kaynaklar› bölümü gerekirse okul-larla ve mesleki e¤itim program› düzen-

leyen kurulufllarla ba¤lant›ya geçerek iflortam›nda e¤itim, ya da ifl ortam› d›fl›ndae¤itim fleklinde programlar gelifltirir. Bue¤itim faaliyetlerinin gelifltirilmesi yan›s›ra izlenmesi ve de¤erlendirilmesi insankaynaklar› bölümünün sorumlulu¤undayürür.

d- ‹fle alma ve ifle yerlefltirmeBu süreçte adaylar›n münhal pozisy-

onlara uygunlu¤u incelenmektedir. ‹flealmakla sorumlu kifliler bofl kadrolar›nduyurulmas›, ifle al›mlar, kurum içi terfil-er ve transferler için yetkilidir.

e- Çal›flan iliflkileriToplu sözleflme anlaflmalar›nda ku-

rum ad›na masaya oturacak ve pazarl›¤›yapacak, anlaflma sa¤lan›nca imzay› ata-cak bölüm insan kaynaklar› bölümüdür

2- ‹nsan Kaynaklar› ve YönetimiTan›mlar›

a- ‹nsan kaynaklar› bir kurumdaçal›flanlar›n etkilili¤ini ve verimlili¤iniartt›rmak amac›yla biçimlendirilmifl tümkurum çap›ndaki ifllevler ve faaliyetler-den oluflan bir bilgi ve uygulama setidir.‹nsan kaynaklar›n›n amac›, çal›flanlar›nmotivasyonunu yükseltecek ve perfor-mans› art›racak ortamlar›n yarat›lmas›,gelifltirilmesi ve süreklili¤inin sa¤lanmas›için strateji, politika ve bilgiyi sa¤la-makt›r (F›nd›kç›, 1999:170).b- ‹nsan kaynaklar› yönetimi ise,herhangi bir kurumsal ve çevresel or-tamda insan kaynaklar›n›n kuruma, bi-reye ve çevreye yararl› olacak flekildeetkili ve yasalara uyularak yönetilmesinisa¤layan ifllev ve çal›flmalar›n tümü ola-rak tan›mlanmaktad›r (Ekinci, 2001:2).‹nsan Kaynaklar› Yönetimi, insan› temelalan ve onun daha etkili, verimli, yararl›

Haziran 2007 47

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /Sa¤l›k Hizmetlerinde ‹nsan Kaynaklar› Yönetimi

Sa¤l›k hizmetlerinin do¤as›gere¤i meslekleflme kritik bir

önem tafl›d›¤›ndan ve nekadar yüksek teknoloji ürünücihazlarla donanm›fl olsa dasa¤l›k kurulufllar›n›n hizmeti

ve ürünü olan sa¤l›knihayetinde insan kayna¤›na

ba¤›ml›d›r.

““““

ve üretken olmas›, di¤er yandan ifl doyu-muna sahip ve mutlu olabilmesi içingereken düzenlemelerin tamam›n› kap-sar. Çal›flma ortam›nda kiflinin ifle al›n-mas›ndan, uyum e¤itimine, ücret ayarla-mas›na, iflyeri ile olan hukuki ba¤›na,verimlili¤ine, performans de¤erleme-sine, maddi ve sosyal ihtiyaçlar›n›n karfl›-lanmas›na ve nihayet iflten ayr›lmas›nakadar bütün süreçler, insan kaynaklar›yönetimi uygulamalar› çerçevesinde ger-çeklefltirilir. Bu ba¤lamda insan iliflkileri-nin, yönetim ve personel yönetimi konu-sundaki bilgi ve ilkelerin bir bütün içindeve farkl› bir bak›fl aç›s› ile ele al›nmas› sözkonusudur.

‹nsan kaynaklar› yönetiminin yukar›-daki tan›m› iki tip çal›flmay› içermekte-dir. Bunlardan birincisi eskiden personelyönetimi olarak adland›r›lan ifle alma,s›nav yapma, s›n›fland›rma, atama, sicildüzenleme, terfi gibi konularla ilgili bilgi,beceri, yöntem ve uygulamalar› kap-sayan tekniklerdir. ‹kincisi ise insan kay-na¤›na iliflkin politikalar, planlar, iflçi ifl-veren iliflkileri, çevresel ve kurumsalgeliflmeler karfl›s›nda personelin duru-mu gibi daha genifl kapsaml› stratejileriiçerir. Modern anlamda insan kaynaklar›yönetimi bir taraftan personelin bulun-mas›n›, seçilerek ifle yerlefltirilmesiniiçerirken, di¤er taraftan da personeline¤itimi, gelifltirilmesi, de¤erlendirilmesi,ve haklar›n›n verilmesi gibi güdüleme veetkileme faaliyetlerini de kapsar (Yüksel,1997:8-9).

3- ‹nsan Kaynaklar› YönetimininHedefleri

Bir personel fonksiyonu olarak insankaynaklar› yönetiminin iki temel hedefivard›r:

‹nsan kaynaklar› fonksiyonunun etkiliolabilmesi organizasyonun di¤er fonksiy-onlar›yla tam bir iflbirli¤i içinde olmas›naba¤l›d›r.

4- ‹nsan Kaynaklar› BölümününRolü

‹nsan kaynaklar› bölümünün rolü es-kiden kay›tlar›n tutulmas›, bordrolar›nizlenmesi gibi birkaç klasik ifllemle s›n›r-l›yken günümüzde çok boyutlu bir flekilkazanm›fl ve strateji gelifltirmekte kilitnoktaya gelmifltir. ‹nsan kaynaklar› yöne-timinin organizasyon içindeki rolü, çal›-

flanlar›n motivasyonunu ve verimini yük-seltecek bir ortam yarat›lmas› ve bu orta-m›n korunup gelifltirilmesi için gereklipolitikalar› ve teknik bilgiyi sa¤lamakt›r.Bu rol onu organizasyon içinde genellik-le cephe gerisinde kalan kurmay duru-muna getirir ve uygulamalar› fiilen yürü-ten bölümlere yard›mc› olmay› gerektirir(Hall ve Toorington, 1998:24-27).

Sözgelifli, çal›flan verimlili¤inin artt›-r›lmas› ya da kalite yönetimi gibi konulargenellikle bu bölümün ifllem alan›ndakalmaktad›r. Ayr›ca insan kaynaklar› pro-fesyonelleri ifl yaflam›nda yenilenme vemaliyet etkililik çal›flmalar› gibi konular-da katk› sa¤lamas› beklenen kifliler ol-maktad›r. Büyük boyutlu kurumlarda bukifliler dan›flmanl›k ve öncülük yaparakkuruluflun genelinde politika birli¤ininsürdü-rülmesine katk› sa¤lamaktad›r.

Bugünün dünyas›nda özel sektördeve kamu sektöründe arzulanan rol da¤›l›-m›na göre insan kaynaklar› bölümüyöneticisi kurumun finans yap›s›, misy-onu, iflyerinin fiziki koflullar›n›n plan›hakk›nda bilgi sahibi olmal›d›r. Bu kifligerçek anlamda resmin tamam›n› göre-bilen ve çal›flanlar›n amiri olmaktan çokonlar›n arkadafl› olabilen kiflidir (Hol-linshead ve Leat, 1995: 124).

Kurumun üst düzey yönetimindeinsan kaynaklar› yöneticisine de yerayr›lmaya bafllanm›fl ama kay›tlar›n sak-lanmas›, ödeme politikas›n›n oluflturul-mas› ve çal›flan iliflkilerinin sürdürülmesigibi di¤er görevler de yine insan kay-naklar› yöneticisinin sorumlulu¤undadevam etmifltir.

Di¤er üst düzey yöneticiler gibi insankaynaklar› yöneticisi de yeni teknoloji-lerin etkilerine uyum sa¤lama yönündeçaba göstermek durumundad›r. Özelsektörde ve bazen de kamu sektöründeinsan kaynaklar› yöneticisi daha fazla fi-

Haziran 200748


• ‹nsan kaynaklar›n›n organizas-yonun hedefi do¤rultusunda en verim-li flekilde kullan›lmas›n› sa¤lamak,

• ‹fl görenlerin ihtiyaçlar›n›n karfl›lan-mas›n› ve mesleki bak›mdan geliflmele-rini sa¤lamak.

‹nsan kaynaklar› yönetici-lerinin bu destek beklenti-sine karfl›l›k verirken hiçbirzaman çi¤nememek duru-

munda olduklar› temelnokta, çal›flanlara insanca

muamele ilkesidir. Sondönemlerinde genel anlamda

Yönetim Bilimi’nde oldu¤ugibi Sa¤l›k Yönetimi

Bilimi’nin literatüründe deinsanca muamelede yönetici-

lerin eksik kald›¤› noktalardaha iyi araflt›r›lmaya

bafllanm›fl ve hiç iç aç›c›olmayan sonuçlarla

karfl›lafl›lm›flt›r.

““““

nansal riskler, daha fazla rekabet, ifltenç›karma, küçülme, birleflme ve alternatifsunum sistemleri ile ilgili sürekli çal›flma-lar yapmal›d›r.

‹nsan kaynaklar› ifllevi stratejik yeni-liklere destek vermek üzerine kurulmak-tad›r. Hem say›ca hem de nitelik yönün-den kuruluflun gereksinimine cevap ve-recek ifl gücünü elde etmek kadar ifltenayr›lanlar›n uygun görevlere yerlefltir-mesi de bu kapsamda ele al›nmaktad›r.

5- ‹nsan Kaynaklar› YönetimininKapsam› ve Geleneksel PersonelYönetiminden Farklar›

Günümüz yönetim yaklafl›m›nda ‘in-san’ ›n önemi vurgulanmakta, ister çal›-flan isterse müflteri olsun insan merkez-de yer almaktad›r. Sürekli Kalite Ge-li-flimi yaklafl›m› ile geleneksel yönetimaras›ndaki farklar gibi insan kaynaklar›yönetimi ile geleneksel personel yöneti-mi aras›nda da farklar bulunmaktad›r.

‹nsan kaynaklar›na yönelik stratejikyönetim tarz› ile geleneksel personelyönetimi aras›nda derin bir fark bulun-maktad›r. Bu fark›n en belirgin oldu¤unokta insan kaynaklar› yöneticilerininkurumlar›n yönetim kademesinde stra-teji belirleyen en üst düzey kadroda yeralmas›d›r.

Geleneksel personel yönetimi yetki-leri ve görevleri aç›s›ndan flirketin yöne-tim alanlar›nda pasif bir rol üstlenir.Stratejik insan kaynaklar› yaklafl›m› isestratejik planlama, karar verme konu-lar›nda aktif olarak rol al›r ve çal›flanlar›ilgilendiren tüm insan kaynaklar› fonksi-yonlar›n›n yönetiminden sorumludur.

Stratejik insan kaynaklar› yönetimiile geleneksel personel yönetimi aras›n-daki farklar tabloda s›ralanmaktad›r.

Stratejik insan kaynaklar› yönetimiile geleneksel personel yönetimi aras›n-daki farklar tabloda s›ralanmaktad›r.

Stratejik insan kaynaklar› yönetimiyaklafl›m›, kurumdaki bütün bölüm yö-neticilerini birer ‘‹nsan Kaynaklar› Müdü-rü’ olarak kabul eder. ‹nsan kaynaklar› ko-nular› sadece ‹K bölümünün ifli de¤ildirve di¤er bütün bölümlerin kendi tak›m-lar›nda çal›flanlar› daha etkili k›lmak içinrol almalar› ve sorumluluk üstlenmelerinisa¤lamakla kendisini yükümlü sayar.

Sa¤l›k hizmetlerinin gereksinim vebeklentiyi karfl›layacak flekilde nitelikli o-larak sunulmas›, pek çok duyarl›l›k isteyenhizmetlerin sunumunda daha da önemliduruma gelmektedir. Yüksek nitelik hemt›bbi hizmet sunumu hem de dan›flmanl›kfaaliyetleri aç›s›ndan önemlidir. Niteliklit›bbi hizmet sunumunun temel ö¤eleri;

hizmetle ilgili seçenek sunma, bilgilen-dirme, teknik yeterlilik, tüm bu hizmetleriiyi iliflkilerle yerine getirme, verilenhizmetin kaydedilmesi ve süreklili¤isa¤lama ile hizmetlerin kapsaml›l›¤› – bir-birini bütünlemesi olarak özet-lenebilir.(Ak›n A. ve Ergör G., 1997: 16).

Yukar›da anlat›lan flekliyle sa¤l›k hiz-metleri kapsam›nda insan kaynaklar›n›nniteli¤ine en duyarl› hizmet türleriaras›nda kabul edilmektedir. Bu neden-le, insan kaynaklar›n›n bugünkü anlay›fl›-m›za uygun flekilde en verimli ve etkiliolarak yönetilebilmesi; yöneticinin uy-gun kiflileri istihdam ederek uygun ifller-de çal›flt›rabilmesi, çal›flanlar› gerekti¤igibi motive edebilmesi, performans›ölçebilmesi, gelifltirebilmesi ve gerekti-¤inde performans eksikliklerine uygunönlemleri alabilmesi gibi kritik yönetim

Haziran 2007 49


becerilerine ba¤›ml› olmaktad›r. Bu be-cerileri tam olarak tafl›mayan yöneticilerelinde bafllang›çta çok nitelikli olan sa¤-l›k görevlileri bile k›sa sürede demotiveolmakta ve genel anlamda verim giderekkaybolmaktad›r.

a- ‹nsanca Muamele

Kurumun tüm bölümleri insan kay-naklar› bölümünün deste¤ine ihtiyaçduyar. ‹nsan kaynaklar› yöneticilerininbu destek beklentisine karfl›l›k verirkenhiçbir zaman çi¤nememek durumundaolduklar› temel nokta, çal›flanlara insan-ca muamele ilkesidir. Son dönemlerindegenel anlamda Yönetim Bilimi’nde oldu-¤u gibi Sa¤l›k Yönetimi Bilimi’nin liter-atüründe de insanca muamelede yöneti-cilerin eksik kald›¤› noktalar daha iyiaraflt›r›lmaya bafllanm›fl ve hiç iç aç›c› ol-mayan sonuçlarla karfl›lafl›lm›flt›r. ‹flye-rinde y›ld›rma (mobbing&bullying) üze-rine yap›lan araflt›rmalarda bu sorununbüyük boyutlarda oldu¤u yönünde bul-gular elde edilmektedir. ‹nsanca mua-mele kavram› büyük oranda öznellikiçerdi¤inden bu terim ile neyin anlat›l-mak istendi¤i ve nelerin yap›lmas› gerek-ti¤i konusuna aç›kl›k getirmelidir.

‹nsan kaynaklar› bölümünün temelifllevlerini yerine getirirken çal›flanlardabirebir etki yaratacak noktalarda özellik-le bu ilkeye özen göstermesi gerekmek-tedir. Söz edilen ifllevler flöyle s›ralana-bilir. (Sur H. 2001):

‹nsan kaynaklar› yöneticisinin görev-lerinden olan ve kiflilerde olumlu olma-yan etkiler yaratacak süreç ya da sonuç-larda ise bu ilkeye özellikle dikkat edil-melidir. ‹fl baflvurusunda bulunan aday-lar›, kurumsal olarak cezaland›r›lmas›kaç›n›lmaz olan kiflileri ve gerekti¤indeiflten ç›kar›lacak kiflileri bile bu ilkedenmahrum b›rakmamak gerekmektedir.Modern anlamda insan kaynaklar› yöne-timinin görev alan›n›n, iflten ç›kar›lacakkiflilerin daha sonraki durumlar›na yöne-lik destek çal›flmalar›n› da kapsad›¤›unutulmamal›d›r.

‹nsanca muamele ilkesini hakk›ylayerine getirebilmek için bafll›ca tutumlararas›nda yeterlilik, kariyer, eflitlik, güven-ce ve yans›zl›k say›lmaktad›r.

b- YeterlilikYeterlilik, yaln›zca kuruma girifli

de¤il, kuruma girdikten sonra, etkilili¤isa¤lay›c› uygulamalar› da içermektedir.Kuruma giriflte ve kurumda yükselmede

›rk, din, dil, medeni durum, cinsiyet, yafl,bedensel özür, siyasal e¤ilimler dikkateal›nmadan yaln›zca iflin gerektirdi¤i bilgi,beceri, yetenek ve baflar›n›n dikkate al›n-d›¤› bir sistem uygulanmal›, eflit ifle eflitücret ödenmelidir.

c- KariyerPozisyon, görev veya kadro sistemi

de denilen ifle yönelik kariyer sistemin-de, ifle al›nacak kiflinin atanaca¤› görevinya da kadronun gerektirdi¤i tüm nitelik-leri hizmete girmeden önce kazanm›fl ya-ni uzmanlaflm›fl olmas› öngörülür. Yap›-lacak ifl önemli oldu¤u için ifle girifltekiflinin yafl› veya k›demi de¤il, iflle ilgiliolarak gelifltirdi¤i bilgi, beceri ve uzman-l›k, ya da deneyim önem kazan›r. Kifligörevin gerektirdi¤i nitelik ve yetenek-lere sahip ise kuruma her zaman ve herdüzeyden girebilir. Kifliye ödenecekücret de iflin güçlük ve sorumluluk dere-cesine göre belirlenir.

d- F›rsat Eflitli¤iHerkese ayn› flans›n tan›nmas› de-

mektir. Ancak yasalar önünde herkesineflit kabul edildi¤i demokratik ülkelerdebile bunun mutlaka uygulanabildi¤i anla-m›na gelmez. Ço¤u zaman baz› bireyle-rin karfl›s›na biçimsel olmayan engellerç›kar. Birçok iflte cinsiyet ayr›m›n›n yap›l-mas› bu duruma örnek verilebilir.

e- Yükselme Eflitli¤iKurumlarda baz› gruplara alt seviyel-

erde ifller verilirken üst düzey ifllere yük-selmeleri önlenmektedir. Örne¤in aileflirketlerinde aileden olmayanlar›n nekadar yetenekli olurlarsa olsunlar ayn›konumdaki (ama daha az yetenekli) biraile bireyinin önüne geçmeleri oldukçazordur. ‹nsanca muamele ilkesi bu duru-mu önlemeye çal›fl›r.

Haziran 200750


• Çal›flanlarla iliflkilerde genel davran›fl,• Personel seçimi ve ifle al›nmas›,• Çal›flanlar›n e¤itimi ve gelifltirilmesi,• Kurumsal geliflim için programlar ha-z›rlanmas›,• Çal›flanlar›n performans›n› art›r›c›sistemler oluflturulmas›,

• Kariyer planlamas›nda çal›flanlarayard›mc› olunmas›,• Çal›flanlar için söz konusu olabilecektazminatlar bak›m›ndan bir sistem kurul-mas› ve gelifltirilmesi,• ‹flletme disiplin ve flikayet mekaniz-malar›n›n oluflturulmas›,• Çal›flanlar›n performans›n› etkileye-bilecek bireysel sorunlarla ilgilenilmesi,• ‹flletmede iflçi sa¤l›¤› ve ifl güvenli¤iorganizasyonunun oluflturulmas›.

Sa¤l›k profesyonellerininuzmanlaflma düzeyinin yük-

sek olmas› da bu kitleninyönetimini zorlaflt›ran bir

unsurdur.

““

““

Haziran 2007 51

f- GüvenceGüvence ilkesi kariyer ilkesi ile ya-

k›ndan iliflkilidir. Çünkü bir iflte kariyeryapabilmek için o iflte uzun süre kalabil-me imkan›n›n tan›nmas› gerekir. ‹ki türgüvenceden bahsedilebilir: ‹fl güvencesive makam güvencesi. ‹fl güvencesi, bire-yin hakl› nedenler olmadan iflten at›la-mamas› ve makam güvencesi ise yüksel-di¤i makamdaki görevini koruyabilme-sidir. Tüm çal›flma yaflam›n› kuruma ada-yan bir kimse, karfl›l›¤›nda hizmet güven-cesi arar; a¤›r bir kusur ifllemedikçe ifltenat›lamayaca¤›ndan emin olmak ister. ‹flgüvencesinin yasalarla ve toplu sözlefl-melerle sa¤lanmas›na çal›fl›lmaktad›r.Makam güvencesi ise kamu ve özel sek-törde de sa¤lanmam›flt›r.

g- Yans›zl›kYans›zl›k, genelde siyasal amaçl› ata-

malardan korunmay› amaçlamaktad›r.Yönetimin siyasal iktidarlara ba¤›ml›l›¤›özellikle kamu kesiminde sorunlar yarat-maktad›r. Bu nedenle kamu kesimindeçal›flanlara siyasi partiye üye olma, seçimkampanyalar›na kat›lma, siyasi amaçl›gazete ç›karma, memurluk dolay›s›yla el-de edilen bilgileri siyasi amaçlarla s›zd›r-ma vb. alanlarda baz› yasak ve k›s›tlama-lar getirilmifltir. Burada amaç memurunyans›zl›¤›n› sa¤lamakt›r. Yans›zl›k di¤eryandan yönetimin astlara karfl› tutumuolarak da ele al›nmaktad›r. Her tür ku-rumda yönetimler çal›flanlar›n birer vatan-dafl olarak sahip olduklar› siyasi düflünce-ler veya kulland›klar› oy dolay›s›yla taraftutmamal›d›rlar.(Yüksel, 1997:21-27)

Baflar›l›, yüksek rekabet gücü olankurumlar ele al›nd›¤›nda bu kurumlar›nçal›flanlar›na de¤er verildi¤i, onlar›nmutlu ve huzurlu olmalar› için tüm ifllev-lerin yerine getirildi¤i görülmektedir.

SONUÇSa¤l›k hizmetlerinde insan kaynaklar›

sis-temimizin en önemli girdisini olufl-turdu¤undan, insan kaynaklar› yönetimiayr› bir önem arz etmektedir. Di¤er yan-dan sa¤l›k kurulufllar›nda çal›flanlar›nmesleklerine göre da¤›l›m› çok genifl biryelpaze içermektedir. Sa¤l›k profes-yonellerinin uzmanlaflma düzeyinin yük-sek olmas› da bu kitlenin yönetimini zor-laflt›ran bir unsurdur.

Do¤ru say›da do¤ru meslekten kifliy-le çal›flabilmek için hem ülke çap›ndamark› planlama, hem de kurulufl baz›ndamikro planlama yap›lmas› zorunlulu¤uvard›r. Sa¤l›k hizmetlerinde insana yat›-r›m yap›lmadan baflar› sa¤lanamaz. Siste-min performans›n› bu boyutta ele ald›¤›-m›z zaman, sa¤l›k insangücü yetifltirenokullar›n kapasite ve müfredat› da dahil,insangücü yetifltirme, insangücü istih-dam›, personelin ifldoyumu ve motivasy-onunun sa¤lanmas›, kariyer planlamas›,ücretlendirme gibi çok önemli çal›flmaalanlar› önümüze gelmektedir. Ayr›ca

çok h›zl› de¤iflen t›p bilimi ve teknolojisi

karfl›s›nda sürekli bilgi ve beceri tazele-

yen, baflka bir deyiflle sürekli t›p e¤itimi-

ni kesintisiz sürdüren bir yap›ya kavufl-

mal›d›r. Bunu sa¤laman›n tek yolu sa¤l›k

hizmetlerinde insangücü planlamas› ve

yönetimini profesyonel bir yaklafl›mla

ele almakt›r.

KAYNAKLAR

1) Ak›n A.,Ergör G(1997), Reproductive

Health Transition in Turkey, Feed-back,

ICOMP Publication, Volume XXIII, No.2.

2) Ersen, H. (1997), Toplam Kalite

Yönetimi ve ‹nsan Kaynaklar› Yönetimi

‹liflkisi, Sim Matbac›l›k, ‹stanbul.

3) F›nd›kç› ‹. (1999), ‹nsan Kaynaklar›

Yönetimi, Alfa Bas›m Yay›m Da¤›t›m,

‹stanbul

4) Hall L., Toorington D. (1998), “The

Human Resource Function: The

Dynamics of Change and Development”.

Financial Times Pitman Pub. London.

5) Hollinshead G., Leat M. (1995), Hu-

man Resource Management: An Interna-

tional and Comparative Perspective on

the Employment Relationship, Pitman,

London.

6) Küskü F. (2001), ‹nsan Kaynaklar›

Yönetimi, Deniz Kuvvetleri Komutanl›-

¤›, Kocaeli.

7) Sur H.(2004),“‹nsan Kaynaklar› Yöne-

timi”,Üreme Sa¤l›¤› Hizmetlerinde Yöne-

im/E¤itim Materyali, Sa¤l›k Bakan-l›¤›

AÇSAP Gnl.Müd. ve UNFPA Yay›n›, ‹st.

8) Taylor R.J., Taylor S.B. (1994), Aupha

Manual of Health Services Management,

Aspen Pub., Boston.

9) Yüksel Ö. (1998), ‹nsan Kaynaklar›

Yönetimi, 2. Bask›, Gazi Kitapevi,

Ankara.


Çok h›zl› de¤iflen t›p bilimi veteknolojisi karfl›s›nda sürekli

bilgi ve beceri tazeleyen,baflka bir deyiflle sürekli t›pe¤itimini kesintisiz sürdüren

bir yap›ya kavuflmal›d›r,bunu sa¤laman›n tek yolu

sa¤l›k hizmetlerindeinsangücü planlamas› ve

yönetimini profesyonel biryaklafl›mla ele almakt›r.

““

““

20. yüzy›l› teknolojiden maximal o-randa faydalanarak ve büyük ilerlemelerkaydederek tamamlayan modern t›p, buata¤› sonucu insanl›¤›n sa¤l›k konusun-daki beklentilerini de oldukça ileri dü-zeylere tafl›m›flt›r. Tarih boyunca özle-nen ölümsüzlük iksirini bulamam›fl olsada modern t›p, geldi¤i düzey itibar› ilebireysel yaflam süresinin uzamas›, yaflamkalitesinin yükseltilmesi, daha sorunsuzbir fiziksel ve ruhsal yap›n›n inflas›na ö-nemli katk›lar sa¤lam›flt›r.

Her de¤erin oldu¤u gibi, yüksek tek-noloji deste¤i ile ilerleyen modern t›bb›nda bir maliyeti vard›r. ‹htiyaç duydu¤ukalifiye insanlar›n e¤itim ve istihdam ma-liyeti ile birlikte, tan› ve tedavide kullan›-lan cihaz, ilaç ve sarf malzemelerinin ma-liyeti göz önüne al›nd›¤›nda; sa¤l›¤› fi-nanse etmenin bir ülke ekonomisi içinne derecede büyük öneme sahip oldu¤uanlafl›labilir. Öyle ki; sa¤l›k harcamalar›,geliflkin ekonomiye sahip birçok ülkenin

gider bütçesinin en önemli kaleminioluflturmaktad›r. ABD’de GSY‹H’dansa¤l›¤a ayr›lan pay›n oran› %15’e ulafl-m›flt›r. Bu oran ‹sviçre ve Almanya’da%11, OECD ortalamas›nda %8,6, Türki-ye’de ise %4,5 düzeyindedir.(1)

Kifli bafl› y›ll›k toplam sa¤l›k harca-mas› ABD’de 5.267 dolara ulaflm›flt›r. Buoran OECD ortalamas›nda 2.144 dolariken Meksi-ka’da 553 dolar, Türkiye’deise 446 dolard›r.

(2002 y›l› verileri) Bu istatistik ince-lendi¤inde ABD’de kifli bafl› y›ll›k toplamsa¤l›k harcamas›n›n OECD ortalamas›n›nyaklafl›k 2,5 kat›, Türkiye ve Meksika’n›nise 10 kat› oldu¤u görülecektir. Bir baflkaaç›dan; ABD’de kifli bafl› y›ll›k sa¤l›k har-camas›, Türkiye’de fert bafl› y›ll›k gelireeflde¤er düzeydedir.

Ayn› ivme ile geliflmeye devam edent›p teknolojisinin, yaflam standard›m›zakazand›rd›¤› katk› ile efl oranda bireysel


Nisan 200752

Dr. Kadir ‹NAL

“Sa¤l›¤›n Finansman›”

Dr. Kadir ‹NAL

Her de¤erin oldu¤u gibi, yüksek teknoloji deste¤i ile ilerleyen modern t›bb›n dabir maliyeti vard›r. ‹htiyaç duydu¤u kalifiye insanlar›n e¤itim ve istihdammaliyeti ile birlikte, tan› ve tedavide kullan›lan cihaz, ilaç ve sarf malzemelerininmaliyeti göz önüne al›nd›¤›nda; sa¤l›¤› finanse etmenin bir ülke ekonomisi içinne derecede büyük öneme sahip oldu¤u anlafl›labilir.

ve kamusal maliyetinin de gittikçe arta-ca¤›n› hesap etmek gerekir. OECD orta-lamas›nda GSY‹H’dan sa¤l›¤a ayr›lan pay1990’da % 7 iken , bu oran 1997’de %7,8, 2002’de % 8,5, 2003’te % 8,8,2004’te % 8,9 düzeyine eriflmifltir. Kapi-talizmin doru¤unda olan ABD’de buoran›n %15 oldu¤u ve OECD ortala-mas›nda 14 y›ll›k art›fl›n % 27’yi buldu¤ugöz önüne al›nd›¤›nda; sa¤l›k hizmetleri-nin yak›n gelecekte en geliflkin ekonomi-ler için bile alt›ndan kalk›lmas› güçlük ar-zedecek düzeyde finansman sorununayol açaca¤›n› düflünmek kehanet olma-yacakt›r.

Sa¤l›k harcamalar›ndaki art›fl h›z›büyü-me ile orant›l› olsa belki endifleyegerek kalmayabilirdi. Ancak sa¤l›k harca-malar›n›n ekonomik büyüme ile iliflkisinedair 2002-2007 y›llar›n› kapsayan bir ista-tistik incelendi¤inde; sa¤l›k harcamala-r›n›n ekonomik büyümeye oranla 5 y›ldaOECD ortalamas›nda 1,7 kat, ABD’de ise2,3 kat daha h›zl› artt›¤› görülmüfltür.

Dikkate de¤er bir konu; toplam sa¤-l›k harcamalar› içinde ilac›n pay› konusu-dur Bu oran OECD ortalamas›nda % 18,Slovakya, Kore ve Macaristan’da % 30,Danimarka ve Norveç’te % 10, Türki-ye’de ise % 42 dolay›ndad›r ( 2003 y›l›verileri).

Ülkemizdeki ilaç harcamalar›n›nOECD ortalamas›n›n çok üzerinde birorana sahip olmas›na karfl›n toplam ilaçharcamalar› ve kifli bafl› ilaç harcamalar›;dünya standartlar›na göre hala düflüktür.Kifli bafl› ilaç harcamas› ABD’de 700 do-lar, Fransa’da 600 dolar, Kanada ve ‹tal-ya’da 500 dolar, Türkiye ve Meksi-ka’da100 dolar civar›ndad›r.(2003 y›l› ve-rileri) Çeliflki gibi duran bu durumun

sebebi, ilaç fiyatlar›n›n dünyan›n hertaraf›nda birbirine yak›n de¤erlerdeolmas›na karfl›n, baflta personel gider-leri olmak üzere milli gelirle paralelseyreden di¤er sa¤l›k harcama kalem-lerinin ülkemizde nispeten düflükolmas›d›r.

Dikkate de¤er bir di¤er konu;toplam sa¤l›k harcamalar› içinde ilac›npay›n›n sürekli bir art›fl trendi içerisindeolmas›d›r. 1998-2003 y›llar›n› kapsayan 5y›ll›k bir çal›flmada; ilaç harcamalar›n›ntoplam sa¤l›k harcamalar›na göre OECDortalamas›nda % 32, ABD ve Avustural-ya’da yaklafl›k % 100 daha fazla artt›¤› tes-

bit edilmifltir. Ayn› çal›flmada bu dönem-de ‹sviçre, ‹talya, Japonya ve Türkiye’deharcamalar›n eflit oranda artt›¤› ve den-genin bozulmad›¤› görülmüfltür. Türkiyeiçin bunun kontrollü harcama göstergesiolarak alg›lanmas› gereken sevindirici birhusus olmaktan öte; ilaç harcamalar›n›neskiden beri nisbi olarak yüksek olma-s›yla ilintili oldu¤unu düflünmek gerekir.Ülkemizde son birkaç y›ll›k dönemde uy-gulanan sa¤l›kta dönüflüm program›çerçevesinde; gerek SSK hastanelerininSa¤l›k Bakanl›¤›na devri ve yeni aç›lanhizmet kurumlar›n›n devreye girmesineba¤l› hizmet kalitesindeki art›fl, gerekyeflil kart uygulamas›n›n çerçevesiningeniflletilmesi, gerek reçete edilen ilaç-lar›n özel eczanelerden teminine olanaksa¤lanmas›, gerekse sosyal güvencesibulundu¤u halde y›llard›r kamu hastane-lerinden faydalanmayan genifl bir kesi-min kamu kurumlar›ndaki k›smi rahatla-ma ve özel hastanelerden faydalanabil-me kap›s›n›n aç›lmas› nedeniyle sa¤l›kihtiyac›n› sosyal güvenlik kapsam›ndakarfl›lamaya bafllamas› neticesinde,

Haziran 2007 53

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”Sa¤l›¤›n Finansman›”

OECD ortalamas›ndaGSY‹H’dan sa¤l›¤a ayr›lanpay 1990’da % 7 iken , bu

oran 1997’de % 7,8, 2002’de% 8,5, 2003’te % 8,8,

2004’te % 8,9 düzeyineeriflmifltir

““

““

kamunun sa¤l›k yükü anlaml› olarakartm›flt›r. Hizmet yükündeki anlaml›art›fl›n finansmana da aynen yans›mas›beklenir. Ancak afla¤›daki grafik incelen-di¤inde; tüm bu uygulamalar›n devreyegirdi¤i dönemde h›zla artmas› beklenensa¤l›k harcamalar›n›n, beklenenin aksinekontrol alt›nda tutulabildi¤i, hatta enflas-yondan ar›nd›r›lm›fl reel rakamlar itiba-r›yla 2004’ten itibaren düflme sürecinegirdi¤i görülmektedir. Bu sevindiricigeliflmenin sa¤lanmas›nda harcamalar›nkontrolü için getirilen s›k› tedbirlerin veistismarlar›n engellenmesinin rolü bü-yüktür. Sa¤l›k hizmetleri dünyan›n he-men her yerinde büyük oranda kamutaraf›ndan finanse edilmektedir. Kamu-nun sa¤l›k harcamalar›ndaki pay› OECDortalamas›nda 1997’de % 72,3,

2002’de % 73,1dolay›ndad›r. Türki-ye’de 2000 y›l›nda % 61,6 olan bu oran;son birkaç y›ll›k dönemde, özellikle yeflilkart kullan›m›n›n yayg›nlaflmas› ve kap-sam›n›n geniflletilmesi sonucunda OECDortalamas›n›n üzerine ç›km›flt›r.

Ülkemizde sa¤l›k hizmetlerinin bü-yük oranda kamu taraf›ndan finanse edil-di¤ini göz önüne al›rsak; sosyal güvenlikkurumlar›n›n finansal yap›lar›n›n sa¤lam-l›¤›n›n önemi ortaya ç›kacakt›r.

Haziran 200754


Dikkate de¤er bir konu;toplam sa¤l›k harcamalar›

içinde ilac›n pay› konusudur .Bu oran OECD ortalamas›nda

% 18, Slovakya,Kore veMacaristan’da % 30,

Danimarka ve Norveç’te % 10,Türkiye’de ise % 42

dolay›ndad›r.

““

““

Ancak afla¤›daki grafikler incelendi-¤inde; sosyal güvenlik kurumlar›n›nfinansal aç›dan içinde bulundu¤u duru-mun pek iç aç›c› olmad›¤› aç›kça görüle-cektir. Sosyal güvenlik reformu kapsa-m›nda birlefltirilmesi ve flemsiyesinin tümvatandafllar› kapsamas› sonucunda finans-man aç›¤› daha da büyüyecek olan bukurumlar›n içinde bulundu¤u mali tablo-nun düzeltilmesinin önemi ortadad›r.

Sa¤l›k harcamalar›ndaki sürekli art›-fl›n nedenleri incelendi¤inde; medikal tek-nolojideki h›zl› geliflimin önemli bir payasahip oldu¤u görülecektir. Gerek tan›da,gerekse tedavide kullan›lan yeni ciha-zlar, sarf malzemeleri ve ilaçlar kullan›magirdikçe; maliyette art›fl olmaktad›r. T›pteknolojisinde geliflim oldu¤u müddetçesa¤l›k harcamalar›nda buna ba¤l› art›flolmas› kaç›n›lmazd›r.Bu noktada sorun;cihaz ve ilaçlar›n üretici maliyetleri ilesat›fl fiyatlar› aras›ndaki orant›s›zl›kt›r.Uluslararas› patent yasalar›n›n korumas›alt›nda, dünya baz›nda örgütlenmifl devkartellerin öncülü¤ünde, rekabetin nis-peten az oldu¤u flartlarda faaliyet göste-ren ilaç ile medikal cihaz firmalar›n›nsebep oldu¤u bu yüksek maliyet sorunu;kapitalizmin ve globalizmin dünya ölçe-¤indeki en önemli açmazlar›ndan biri-sidir. Bu sorunun çözümü k›sa vadedemümkün görünmemekle birlikte, Çingibi dünya piyasalar›n› sarsan alternatifucuz üretim merkezlerinin etkinli¤ininartmas› ile birlikte, özellikle ekonomikaç›dan az geliflmifl ülkelerde sa¤l›k harca-malar›n›n düflmesinin yolu aç›lacakt›r.Bu noktada yerli üretimin desteklenmesive kaliteli olmak kayd›yla düflük maliyetliürünlerin tercih edilmesinin önemi orta-dad›r.

Nüfus yafllanmas› bir baflka etmendir.Yafllanan nüfusla beraber yafla paralelolarak, özellikle tedavi maliyetleri olduk-ça yüksek olan kanser gibi sa¤l›k sorun-lar› önemli oranda artmakta ve bu daharcamalara yans›maktad›r.

Modernleflmenin getirdi¤i çevre so-runlar›, sa¤l›ks›z ve dengesiz beslenme,stres, hareketsizlik gibi yaflam koflullar›n-da meydana gelen de¤iflikliklere ba¤l›olarak artan sa¤l›k sorunlar› yan›nda,halk›n gelir art›fl›, sa¤l›k beklentilerinde-ki art›fl ve sa¤l›k hizmetlerine ulaflman›nkolaylaflmas› di¤er önemli etmenlerdir.

Tüm bu do¤al karfl›lanabilecek et-menler yan›nda, hiç de masum olmayanve farkl› bir boyutta mücadele edilmesigereken istismar konusunu ayr› de¤er-lendirmek gerekir. ‹nsanlar› kendilerinihasta kabul etmeye ve daha çok ilaç kul-lanmaya teflvik eden, çok büyük reklamflirketleri üzerinden yürüyen toplummühendisli¤i çal›flmalar›n›n mevcudiyetiart›k gün yüzüne ç›km›flt›r.(2)

Sa¤l›k harcamalar›ndaki dramatikart›fla karfl›n, koruyucu uygulamalar içintahsis edilen miktar›n total sa¤l›k harca-malar› içindeki pay›n›n OECD ortala-mas›nda % 2,8 olmas› oldukça düflündü-rücüdür.

Ülkemizde, di¤er OECD ülkelerine

k›yasla sa¤l›k harcamalar›n›n GSY‹H’daki

pay›n›n anlaml› olarak düflük olmas›na

karfl›n; ilaç harcamalar›n›n toplam sa¤l›k

harcamalar› içindeki pay›n›n anlaml›

olarak yüksek olmas› önemli bir sorun-

dur. Bunda yukarda bahsedilen do¤al

sebepler ve istismar konusu yan›nda, bil-

inçsiz ilaç kullan›m› da önemli rol oyna-

maktad›r.

Finansal yükün azalt›lmas› noktas›n-

da; hizmet organizasyonundaki zaaflar›n

giderilmesi, hastanelerde semptom bazl›

tetkik protokollerine geçilmesi, ilaç yaz-

man›n belli protokollere ba¤lanmas›,

tüm sa¤l›k kurumlar›n›n otomasyon sis-

temine geçmesi, e¤itim kurumlar› ve hiz-

met içi e¤itimlerde maliyete vurgu yap›l-

mas›, temel e¤itim kurumlar›nda yeterli

sa¤l›k e¤itimi verilmesi ve halka yönelik

e¤itim programlar›n›n katk›s› ile ile hoy-

ratça tüketimin engellenmesi, kapsaml›

koruyucu uygulamalar ile sa¤l›k hizmet

ihtiyac›n›n azalt›lmas› ve nihayet yolsuz-

luklarla mücadele bellibafll› araçlard›r.

Dipnotlar:

1- Makaledeki uluslaras› istatistikler

OECD’nin resmi internet sitesi olan

www.oecd.org.tr ’den, Türkiye’deki

kurumlar›n sa¤l›k harcamalar› Sa¤l›k Ba-

kanl›¤› Strateji Gelifltirme Dairesi Bafl-

kanl›¤›ndan ve Türkiye ‹statistik Enstitü-

sünden elde edilmifltir.

2- Konu ile ilgili daha fazla bilgi için:

http://www.haber10.com/makale/46

25/

Haziran 2007 55


Ülkemizde sa¤l›k hizmet-lerinin büyük oranda kamu

taraf›ndan finanse edildi¤inigöz önüne al›rsak; sosyal

güvenlik kurumlar›n›nfinansal yap›lar›n›n

sa¤laml›¤›n›n önemi ortayaç›kacakt›r.

““““

"Sa¤l›k" tan›m› sosyo-kültürel çevre-lere göre farkl›l›k, çeflitlilik gösterir vetoplumun sosyo-politik yap›lar›ndan,kültürel görüntüsünden, ekonomik ö-zelliklerinden ayr› düflünülemez. Birtoplumun sa¤l›k düzeyi ile ekonomikgeliflmiflli¤i aras›nda yak›n ve karfl›l›kl› birnedensellik iliflkisi bulunmaktad›r. Eko-nomik geliflmesini belli bir düzeye geti-rebilmifl toplumlarda sa¤l›k için ayr›lankaynaklar artt›¤› gibi, bireylerin sa¤l›k bil-inci de yükselmektedir. Sa¤l›k, hemulafl›lmas› istenen bir hedef hem de ge-liflmenin önemli bir sonucudur.

Bireylerin, toplumun bedensel, ruh-sal sa¤l›klar›n› korumak, iyilefltirmek verehabilite etmek için programl›, planl›olarak sunulan örgütsel ve teknik hiz-metlerin tümüne “sa¤l›k hizmetleri”denmektedir. Sa¤l›k hizmetlerinde amaçsa¤l›¤›n korunmas› ya da iyilefltirilme-sidir. Geliflmifl ülkelerde sa¤l›k hizmet-

lerinin hem nitel hem nicel düzeyi sosyalrefah›n bir göstergesi olarak say›lmak-tad›r.

Bu aç›dan ele al›nd›¤›nda sa¤l›khizmetleri klasik olarak koruyucu, tedaviedici ve rehabilite edici hizmetler olaraküçe ayr›lmaktad›r:

Koruyucu Sa¤l›k Hizmetleri: Sa¤l›¤›nkorunmas›, hastal›klar›n önlenmesi içinverilen hizmetleri kapsamaktad›r. Birin-cil, ikincil ve üçüncül koruma olmaküzere üç düzeyde incelenir.

a- Birincil Koruma:Kiflinin ve toplumun sa¤l›¤›n›n koru-

nup gelifltirilmesi için kifliye (ba¤›fl›k-l›ma, hastal›klar›n erken tan› ve tedavisi,ilaçla koruma, kiflisel temizlik ve bak›m,yeterli ve dengeli beslenme, afl›r› do¤ur-ganl›¤›n kontrolü, sa¤l›k e¤itimi) ve çevr-eye (besin kontrolü ve güvenli¤i, yeterlive temiz su sa¤lanmas›, hava kirlili¤ininkontrolü, at›klar›n kontrolü, konut sa¤-l›¤›,ifl ortam›nda sa¤l›¤› tehdit edebileceketkenlerin kontrolü) yönelik olarakal›nacak önlemlerin tümünü ifade eder.Bu hizmetlerin maliyeti düflük, etkisiyüksek olup tipik birer kamu ekonomisiüretimi olarak kabul edilirler.


Haziran 200756

Uzm. Dr. Emel Lüleci

Sa¤l›k hizmetinin arz vetalebi aras›nda eflitsizlikvard›r. Sa¤l›k hizmetleri,

di¤er piyasalardaki mal vehizmetlerin aksine standart

de¤ildir ve tüketicilerço¤unlukla sat›n ald›klar›

hizmetin özellikleri hakk›ndas›n›rl› veya yanl›fl bilgiye

sahiptirler.

Bireylerin, toplumun bedensel, ruhsal sa¤l›klar›n› korumak, iyilefltirmek ve rehabiliteetmek için programl›, planl› olarak sunulan örgütsel ve teknik hizmetlerin tümü “sa¤l›khizmetleri”dir.

Sa¤l›k Hizmetlerinde SunumModelleri ve Ülke Örnekleri

““

““

Dr. Emel LÜLEC‹

b- ‹kincil Koruma:Sa¤l›¤›n bozulma olas›l›¤› karfl›s›nda

erken tan› ve tedavi önlemlerinin kifliselve toplumsal düzeyde al›nmas›d›r.c- Üçüncül Koruma:

Hastal›¤a ba¤l› olarak geliflebileceksakatl›k ve kal›c› bozukluklar›n en azaindirgenmesi, hastan›n yeni durumauyumunun sa¤lanarak yaflam kalitesininartt›r›lmas› için al›nmas› gereken önlem-lerdir. 1- Tedavi Edici Sa¤l›k Hizmetleri

Hastalar› tedavi etmek amac›yla dü-zenlenen sa¤l›k hizmetleri üç aflamadaele al›nmaktad›r:Birinci Basamak Tedavi Hizmetleri

Hastal›klar›n evde ya da ayakta tan›ve tedavisi için düzenlenen hizmetlerdir.Ülkemizdeki sa¤l›k ocaklar›, muayene-haneler, Verem Savafl Dispanserleri, Ana-Çocuk Sa¤l›¤› Merkezleri birinci basa-mak sa¤l›k hizmeti veren kurulufllar›nbaz› örnekleridir.2- ‹kinci Basamak Tedavi Hiz-metleri

Hastal›klar›n tan›s› ve yat›r›larak teda-visi için düzenlenen hizmetlerdir. Ülke-mizdeki tam teflekküllü devlet hastane-leri, SSK hastaneleri, özel hastaneler,yatakl› sa¤l›k merkezleri bu tür hizmetveren kurufllar›n baz› örnekleridir.3- Üçüncü Basamak Tedavi Hiz-metleri

‹leri tetkik ve özel tedavi gerektirenhastal›klar için düzenlenen sa¤l›k hiz-metleridir. Ülkemizdeki ruh ve sinirhastal›klar› hastaneleri, kanser has-taneleri, meslek hastal›klar› hastaneleri,üniversite hastaneleri bu tür hizmetveren kurulufllar›n baz› örnekleridir.4- Rehabilite Edici Hizmetler:

Hastal›k ve kazalara ba¤l› olarakgeliflen kal›c› bozukluklar ve sakatl›klar›n

günlük hayat› etkilemesini engellemek yada bu etkiyi en aza indirgemek, kiflininbedensel ve ruhsal yönden baflkalar›naba¤›ml› olmadan yaflamas›n› sa¤lamakamac›yla düzenlenen sa¤l›k hizmetleridir.

Tedavi edici hizmetler, genelliklekoruyucu hizmetlerin yetersizli¤indenkaynaklanan sonuçlarla u¤raflmak içindüzenlenmifl hizmetlerdir. Yani, e¤ertoplumdaki bireylerin sa¤l›k durumlar›temiz içme suyu sa¤lanmas›, bulafl›c›hastal›klara karfl› ba¤›fl›kl›ma, beslenmedurumunun düzeltilmesi, sa¤l›kl› yaflambiçimlerinin gelifltirilmesi gibi bir diziönlemle korunam›yor ise ortaya çoksay›da ve karmafl›k sa¤l›k sorunlar›,hastal›klar ç›kacak, sa¤l›k örgütleri bun-lar›n tedavisi ile u¤raflmak durumundakalacakt›r.d- Sa¤l›k Hizmetinin Genel Özellik-leri

Sa¤l›k hizmetinin arz ve talebi aras›ndaeflitsizlik vard›r. Sa¤l›k piyasalar›nda tüke-ticiler sat›n alacaklar› mal ve hizmetlerinmiktar ve kalitesini tayin edemezler. Sa¤l›khizmetleri, di¤er piyasalardaki mal ve hiz-metlerin aksine standart de¤ildir ve tüketi-ciler ço¤unlukla sat›n ald›klar› hizmetinözellikleri hakk›nda s›n›rl› veya yanl›fl bil-

giye sahiptirler. Sa¤l›k hizmeti talebi belir-sizdir ve sa¤l›k hizmetinin tüketimi tesa-düfidir. Hastan›n, hastal›k riskine ba¤l› ola-rak yapaca¤› masraflar belirsizdir. Bireylerhizmetin niteli¤i ve niceli¤i hakk›nda bilgisahibi de¤ildir ve pazarl›k flanslar› bulun-mamaktad›r. Sa¤l›k hizmetlerinde homo-jenlik sa¤lamak güçtür, bu sebeple buhizmetler ikame edilemedi¤i gibi ayn› za-manda ertelenemezler. Ayr›ca kâr amac›güden veya gütmeyen kurumlarca sa¤lan-maktad›r. Sa¤l›k hizmetlerinin maliyetleriile fiyatlar› aras›nda zay›f bir korelasyonunbulundu¤u ifade edilebilir. Ancak sa¤l›khizmetini sat›n almaya gücü yetmeyenfakir insanlar daha az sa¤l›k hizmeti almakdurumunda de¤ildirler. Devletin Sa¤l›k HizmetleriniSunumundaki Rolleri veFonksiyonlar›Devletin sa¤l›k hizmetleri sunumu vefinansman›nda rolünün ne olmas› gerek-ti¤i, ülkenin koflullar› ve kaynaklar› ileyak›ndan iliflkilidir. Devletin elindekikaynaklar›n kullan›m› s›ras›nda sa¤l›¤›nyan› s›ra, e¤itim, konut, ulafl›m, iletiflim,iflsizlik ve istihdam, altyap› gibi konular-daki öncelikler, politik kararlar› dola-y›s›yla devletin rolünü belirlemektedir.

Haziran 2007 57

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /Sa¤l›k Hizmetlerinde Sunum Modelleri ve Ülke Örnekleri

Devletin sa¤l›k hizmetlerini sunu-mundaki rollerini ve fonksiyonlar›n› fluflekilde s›ralayabiliriz.

Yönlendirme fonksiyonu. Devletinsa¤l›k hizmetlerini do¤rudan yönetmeside¤il, yönlendirmesi.

Planlama fonksiyonu. Devletin sa¤-l›k alan›nda stratejik plan oluflturmas› vesa¤l›k alan›nda ulusal hedefleri belir-lemesi.

Denetim fonksiyonu. Devletin sa¤l›khizmetleri sunan kurum ve kurulufllar›nfaaliyetlerini denetlemesi.

Düzenleme (regülasyon) fonksiyonu.Devletin sa¤l›k piyasas›nda genel düzen-leyici kurallar ve kurumlar oluflturmas›.

Hizmet sunum fonksiyonu. Devletinkoruyucu sa¤l›k hizmetleri sunumunaodaklanmas›; bunun d›fl›nda kalan sa¤l›khizmetlerinin mümkün oldu¤u ölçüdeözel kesim taraf›ndan sunulmas›naolanak sa¤lanmas› ve bu yöndeki giriflim-lerin desteklenmesi.

Enformasyon fonksiyonu. Devletinsa¤l›k hizmetleri alan›nda halk› bilgilen-dirmesi; sa¤l›k hizmetleri alan›nda bilgive iletiflim teknolojilerinden yararlan›la-rak hizmetlerin daha etkin bir biçimdesunulmas›.

Finansman fonksiyonu. Koruyucusa¤l›k hizmetlerinin do¤rudan genel büt-çeden finanse edilmesi; bunun d›fl›nda te-davi edici sa¤l›k hizmetlerinde gelir düze-yi düflük kesimlerin hizmeti özel kesim-den talep edebilmeleri için desteklen-mesi; özel sa¤l›k kurulufllar›na do¤rudanveya dolayl› finansman deste¤i sa¤lanmas›. e- Sa¤l›k Hizmetlerinde FinansmanSa¤l›k hizmetlerinin finansman› ise dörtkümede toplanabilir: a) Do¤rudan ödemeb) Özel sigorta sistemi,

c) Kamusal sigorta sistemi,d) Vergi ile finansmanSay›lan dört kümeden do¤rudan öde-meyi tüm ülkelerde görmek olanakl›olmakla birlikte, toplam harcama içinde-ki pay› sürekli olarak gerilemifltir. Özelsigorta ABD’de oldu¤u gibi sistemintemel ö¤esi olabilece¤i gibi, sosyal sigor-tan›n ya da vergi ile finansman›n egemenoldu¤u bir ülkede de varl›k gösterebilir.Vergi finansman› ile yürüyen sistem‹ngiltere, ‹talya, ‹sveç gibi ülkelerde ege-men olan sistemdir.

Sa¤l›k hizmetlerinin üretim vesunumunu üç kümede toplayabiliriz. a) Bireysel üretim ve sunum (örne¤inmuayenehanesinde hizmet sunan he-kim, difl hekimi),

b) Özel sa¤l›k kuruluflu (hastane, dis-panser, poliklinik, tan› laboratuar› vb.)Bu küme de kendi içinde ikiye ayr›lmak-tad›r. • Do¤rudan kar amac›yla kurulmufl özelgiriflimler • Birincil amac› kar olmayan vak›f benz-eri kurumlar taraf›ndan kurulan sa¤l›khizmeti birimleri, c) Kamusal sa¤l›k kuruluflu (kamu kesi-mi içinde yer alan hastane, dispanser,poliklinik vb.)

Üretim/sunum alan›ndaki üç se-çenek ile finansman alan›ndaki dörtseçenek aras›nda çok çeflitli kombinasy-onlar kurulabilir. Bu kombinasyonlar›nuygulama aflamas›nda kullan›ld›¤›n› gör-mekteyiz. Örne¤in vergi ile finanse edi-len bir sistemde sa¤l›k hizmeti üretim vesunumu kamusal sa¤l›k kurulufllar›ncagerçeklefltirilebilir. f- Sa¤l›k Hizmetleri FinansmanKaynaklar›a- Kamu kaynaklar›

Genel Vergi GelirleriÖzel Amaçl› Vergiler (belli vergiler

belli bir amaç için toplan›r örn belli ürün-lerin sat›fl›ndan elde edilen vergiler)Sosyal sigortaDi¤er Kamu finansman kaynaklar›(aç›kfinansman borç alma bunu flimdi harca-yarak bunu daha sonra GVG d›fl›nda öde-mektir ve enflasyon)b- Özel finansman kaynaklar›

Özel Sa¤l›k Sigortas›Toplumsal finansmanDi¤er özel sa¤l›k finansman kay-

naklar› (iflverenlerin çal›flanlar›n›n sa¤l›khizmetleri ihtiyaçlar›n karfl›lamas›, gönül-lü yard›mlar (zenginler, dinsel örgütler)c- Karma(Beveridge Modeli ve Bismarck modeli)Sa¤l›k Hizmeti Finansman›nda yerinegetirilmesi gereken flartlar flunlard›r;

HakkaniyetKaynaklar›n toplanmas› ve yönetimi

maliyetleri düflük olmal›d›rKaynak ak›fl›nda devaml›l›k sa¤lan-

mal›d›r ‹nsanlarca kabul edilebilir olmal›-d›r. Öncelikli olmayan konular› finanseetmemelidir. Hizmet sunucular› aras›ndarekabeti teflvik etmelidir

Sa¤l›k Hizmetlerinin kullan›m› ve sü-rekli denetlenmesine olanak vermelidir

Haziran 200758


‹ngiltere GSMH'n›n % 7'sinisa¤l›¤a ay›rmaktad›r.

‹ngiltere’de gayri safi millihas›ladan sa¤l›¤a ayr›lan paydi¤er bat›l› ülkelerden dahaaz olmas›na ra¤men sa¤l›kdüzeyi göstergeleri daha

iyidir.

““

““

Kaliteli hizmet sunumunu teflviketmelidir

Gereksiz hizmet sunumu ve talebineyol açmamal›d›rg- SA⁄LIK H‹ZMETLER‹N‹N SUNUMU

1 numaral› alanda sa¤l›k hizmetleritamamen genel bütçeden finanse edil-mekte ve kamu sa¤l›k kurulufllar› taraf›n-dan sunulmaktad›r. Bu alanda bafll›ca ikiyöntemden söz edilebilir. ‹lk yöntemdesa¤l›k hizmetleri merkezi sa¤l›k örgütütaraf›ndan yönetilir ve sunulur. ‹kinciyöntemde ise hizmetlerin sunumu yerelyönetimlere devredilir.

2 numaral› alanda ise sa¤l›k hizmet-leri devlet bütçesinden finanse edilmek-le birlikte hizmetlerin arz› özel kesim ta-raf›ndan gerçeklefltirilmektedir. Özelhizmet sunumunda bafll›ca; ihale, hav-ale, kupon ve sübvansiyon yöntemlerin-den yararlan›labilir.

3 numaral› alanda ise sa¤l›k hizmet-leri devlet taraf›ndan sunulmakta, birey-ler bu mal ve hizmetleri kendi özel büt-çelerinden yapacaklar› harcamalarlasa¤lamaktad›rlar.

4 numaral› alanda ise hizmetin fi-nansman› ve sunumu tamamen özellefl-tirilmifl durumdad›r. Bu durumda dev-letin sa¤l›k alan›nda bir rolü ve fonksi-yonu bulunmamaktad›r.h- SA⁄LIK H‹ZMET‹ SUNUM MO-DELLER‹

Sa¤l›k hizmetlerinin sunumundahemen her ülkede karfl›lafl›lan üç modelbulunmaktad›r. Bunlar :

Do¤rudan Hizmet Sunumu Sa¤l›k hizmeti talebinde bulunan-

lar›n alm›fl olduklar› hizmetin bedelinido¤rudan kendileri ödemesi anlam›nagelmektedir. Hizmet sunumundan so-

rumlu kurum, ayn› zamanda hizmetinfinansman› görevini de üstlenir. Hizmetüretmek üzere yat›r›mlar yapar, hekimistihdam eder. Bu modelde hekimlereyönelik olarak genellikle ifl yükü ileorant›lanm›fl bir ödeme sisteminden sözedilemez. Türkiye’de Sa¤l›k Bakanl›¤› veSSK buna birer örnektir.

Hizmet Satma ve Sat›n Alma (Dolayl›) Hizmeti sunan ve finanse eden ku-

rum ya da kurulufllar birbirinden farkl›-d›r. Hizmet sunumunu gerçeklefltiren iletalep eden aras›nda üçüncü taraf(ödeyi-ci) yer almaktad›r. Hizmet sunanlar kifliya da kurulufllar personel istihdam›nda,üretti¤i hizmetin fiyat›n› belirlemedeba¤›ms›zd›r ve belli anlaflmalar ile so-rumlu (ve/veya finanse eden) kurumabu hizmetlerini satmaktad›rlar. Hizmetsunan kifli ya da kurumlarda çal›flanhekime ise genellikle iflle orant›l› olaraködeme yap›l›r. 1- Karma Model

Hizmet sunumundan sorumlu ku-rum ya da kurulufl bir taraftan hizmetinbir k›sm›n› kendisi üretirken, di¤er taraf-tan da ihtiyaç duydu¤u, fakat üreteme-di¤i hizmetleri de di¤er kifli ya da kuru-lufllardan sat›n al›r. Sa¤l›k Bakanl›¤› ya daSSK'n›n baz› hizmetleri (diyaliz, bilgisa-yarl› tomografi) özel sektörden sat›nalmas› buna örnek gösterilebilir.

Sa¤l›k hizmetlerinin finansman› vesunumunda hangi sistem kabul edilirseedilsin sa¤l›k hizmeti sunucular›na yap›-lacak ödemelerde baz› noktalar›n göz-den kaç›r›lmamas› gerekir. Öncelikleödeme modelinin finansman sistemiüzerine afl›r› bir maliyet yüklememesi ge-rekir. Ayr›ca kaliteli hizmet sunumununbir parças› olarak gerek tahsisat gerekse

teknik veya operasyonel verimlili¤isa¤lamas› gerekir.

Ödeme modeli bir taraftan hizmetsunucunun klinik özerkli¤ine sayg› gös-terirken di¤er taraftan da sunulan hiz-metin standardlar› uygunlu¤u konusun-da ödemeyi yapan kifli/kurulufla karfl›sorumlulu¤unu da ihmal etmemelidir.Son olarak da gereksiz hizmet talebi vesunumunu engellemelidir. 2- Sa¤l›k sistemi:

Bir ülkede sa¤l›¤›n gelifltirilmesi, has-tal›klar›n önlenmesi ve t›bbi bak›mhizmetleri için var olan tüm kaynaklar,örgütler ve bunlar›n aralar›ndaki iliflkil-erdir. Her ülkenin sa¤l›k sistemi kendineözgüdür ve ülkelerin ekonomik durum-lar› ve co¤rafyalar›ndan ziyade, siyasal,ideolojik ve dinsel yönelimleriyle belir-lenmektedir.

Bir Sa¤l›k Sistemi Afla¤›daki Kriter-lere Göre De¤erlendirilir;

Etkililik(Effectiviness); Sa¤l›k düzeyi-nin yükseltilmesidir. Etkililikte en baflar›l›sistem Beverege Modelidir. En kötü mo-del Amerikan Modelidir. Harcad›¤› paraile elde etti¤i sa¤l›k ç›kt›s› aras›nda ciddianlamda bir sorun göze çarpmaktad›r. Ve-rimlilik (Efficieny); Belirlenmifl hedeflerean az kaynak kullanarak ulaflmakt›r.Verimlilik aç›s›ndan en baflar›l› sistem,Beverage Modeli, en baflar›s›z sitem iseAmerika'n›n uygulad›¤› Özel SigortaModelidir.

Hakkaniyet (Equity); Kiflilerin ödemegüçleri ölçüsünde maliyetlere kat›k›dabulunarak, ihtiyaçlar› ölçüsünde sa¤l›khizmetlerinden faydalanmas›d›r. Hakkani-yetin uyguland›¤› sistemlerde sa¤l›kl›birey, hastay›; varl›kl› birey, yoksulu, genç,yafll›y› destekler.

Haziran 200760


Dünya Bankas› 1993 y›l›nda sa¤l›klailgili y›ll›k raporunda sa¤l›k sistemleriniCo¤rafi bölge, ülkelerin milli gelir düzey-leri, ülkelerin sosyo-ekonomik yap›s›naörgütlenme ve finansmana göre s›n›flan-d›rm›flt›r. En yayg›n olarak kullan›lan vekabul edilen sistemin finansman›n› esasalan s›n›fland›rmad›r. Buna göre;1.Ulusal sa¤l›k hizmetleri sistemi2.Sosyal sigorta a¤›rl›kl› sa¤l›k sistemleri3.Özel sigorta a¤›rl›kl› sa¤l›k sistemleri1-Ulusal Sa¤l›k Hizmetleri Sistemi(Beverage Modeli)

Finansman ve hizmet sunumu devlettaraf›ndan gerçeklefltirilir. Vergilerle fi-nanse edilir ve tüm nüfusu kapsar. ‹ngil-tere, Kanada,Danimarka, ‹sveç, Norveç,‹zlanda gibi Kuzey Avrupa Ülkelerindeuygulan›r.

‹ngiltere:Sa¤l›k hizmetlerinde maliyetlerin a-

zalt›lmas› hedeflendi¤inde ilk kez ‹ngil-tere'de sa¤l›k kurumlar›n›n bafl›na, he-kim olmayan kifliler atanm›flt›r. Verimli-li¤i art›rmak için ‹ngiltere finansman kay-na¤›n› hekimlere aktarm›fl ve sorumlu¤uda onlara vermifltir. Bu yöntemle kaynakisraf› önlenmifltir. ‹ngiltere GSMH'n›n %7'sini sa¤l›¤a ay›rmaktad›r. ‹ngiltere’degayri safi milli has›ladan sa¤l›¤a ayr›lanpay di¤er bat›l› ülkelerden daha az olma-s›na ra¤men sa¤l›k düzeyi göstergeleridaha iyidir. ‹ngiltere ulusal sa¤l›k sistemi(National Health Service, NHS ) kendi-sine özgü bir temel felsefe ve örgütlenm-eye sahiptir. NHS, 6 Kas›m 1946 y›l›ndakabul edilen bir yasa ile kurulmufl olup1948 y›l›ndan beri uygulanmaktad›r. Busistem sadece genel vergilerle finanseedilmekte ve sigortac›l›k çok az bulun-maktad›r. ‹ngiltere'de Uygulanan NHS

(National Health System)'in Esaslar›;Sistemin temel felsefesi, her insan için'sa¤l›k bir hakt›r' düflüncesidir.? Ödeye-bilme gücüne bak›lmaks›z›n tüm vatan-dafllar› kapsar ve herkese eflit sa¤l›khizmeti vermeyi hedefler. Herkes her-hangi bir belge göstermeden NHS kap-sam›ndaki bütün t›bbi hizmetlerdenücretsiz yararlan›r. Sa¤l›k harcamalar›n›nhemen tümü bütçeden karfl›lan›r. Vatan-dafllar sa¤l›k hizmetleri için ayl›k primveya ücret ödemezler. Ulusal Sa¤l›k siste-minden yararlanabilmek için ‹ngiltere'deikamet ediyor olmak yeterlidir.

Sa¤l›k Kurumlar›n›n büyük bir k›sm›kamunundur. Sa¤l›k Hizmetleri nüfusaorant›l› olacak flekilde düzenlenmifltir. Enuç noktada genel pratisyen hekim bulun-maktad›r. ‹ngiltere nüfusunun %97'si p-ratisyen hekime kaydolmufl durumdad›r.Bir genel pratisyen hekim maksimum2000 hasta kaydedebilir. Hasta sevk zin-ciri kesin olarak iflletilmektedir. NHStamamen hükümet taraf›ndan, halktantoplanan vergiler yolu ile finanse edilmek-tedir. Toplam sa¤l›k harcamalar›n›n%92.3’ü kamu kaynaklar›ndan finanseedilmektedir. Bunun içinde hükümetinpay› %87.3’tür. Hastalar hiçbir zamanhekime direkt ödeme yapmazlar.

Hekim ücretini NHS’den üç flekildeal›r: As›l maafl, listesinde kay›tl› say›yagöre hasta bafl›na yap›lan y›ll›k ödeme veözel ödemeler.2. Sosyal sigorta a¤›rl›kl› sa¤l›k sistemleri(Bismark Modeli): *Almanya, Kanada, Fransa, Avusturalyave Japonya bu modeli benimseyen ülke-lerdir.Yeterli mali gücü olmayanlar için sa¤l›khizmetlerinden yararlanmak ücretsiz-

ken, belirli bir mali gücü olanlar sigortakapsam›na al›n›r ya da hizmeti do¤rudansat›n alabilirler. Bir çok kamu sigortas›vard›r. Sigortalar kendi üye say›lar› kadarparay› kendi havuzlar›na aktararakyap›lacak tüm ifllemleri puanlarlar.Kamu harcamalar›n›n önemli k›sm›zorunlu sigorta fonlar›ndan gelir.

Almanya sa¤l›k sistemi:‹ngiltere’de uygulanmakta olan kamu-

sal sa¤l›k sistemi ile ABD ve ‹sviçre’de uy-gulanan Pazar ekonomisine dayal› sistemaras›nda bir konuma sahiptir. Halk›n %90’n›n› kapsayan resmi sa¤l›k sigortas› bu-lunmaktad›r. Sa¤l›kla ilgili yönetimseldüzenlemeler federal devlet ve eyaletlerinyetkisi alt›ndad›r. Devletin yasalar› zorunlusigortan›n kapsam›n›, finansman fleklini veyerine getirmesi gereken hizmetleri belir-ler, düzenleme ilgili ayr›nt›lar› sigortakurumlar›n›n ve hizmeti verenlerin yöne-timine b›rak›r. Ayakta tedavi hizmetleriprimlerle, kamu sa¤l›k hizmetleri vergiler-le, hastane hizmetleri ise hem vergilerlehem de primlerle finanse edilir. Sa¤l›kharcamalar›n›n büyük bölümü (% 47.4)resmi sa¤l›k sigortas› kurumlar› taraf›ndanfinanse edilir. Kamunun harcamalardakipay› (devlet, eyaletler, belediyeler v.b) %13.7’dir. Bu da sosyal yard›m, meslekirehabilitasyon gibi alanlarda harcanmak-tad›r. Bunun yan› s›ra iflverenlerin hastal›kdurumunda yapt›klar› ödemeler,emeklilik sigortas›, özel sa¤l›k sigortas›,bireylerin cepten ödemeleri tüm sa¤l›kharcamalar›n›n di¤er kaynaklar›d›r.

Almanya Bismark Modelinin GenelEsaslar›;

Ekonomik ve sosyal statüsü ne olur-sa olsun bütün vatandafllar eflit sa¤l›khaklar›na sahiptirler.

Haziran 2007 61


Sa¤l›k Hizmetleri; Sa¤l›k Bakanl›¤›, Ça-l›flma ve Sosyal ‹fller Bakanl›¤›, Araflt›rmave Teknoloji Bakanl›klar› taraf›ndan birlik-te yürütülmektedir. Nüfusun %90'› ResmiHastal›k Sigortas› (Krankenkassen)'edahildir. Bunun yan ›s›ra; ‹flçi ve SosyalYard›m Kurumlar›, Alman Eflitlikçi SosyalYard›m Birli¤i, Alman K›z›lhaç Teflkilat›,Almanya Yahudi Sosyal Yard›m Kurumlar›da sa¤l›k hizmetlerine kat›l›m sa¤larHastalar genel pratisyen hekimi ve özelçal›flan uzman› seçme hakk›na sahiptir.Hastalar do¤rudan hastanelere baflvu-ramazlar.

3.Özel sigorta a¤›rl›kl› sa¤l›k sistemleriBu sistemin tipik örne¤i ABD ve

‹sviçre’dir. Hastane yataklar›n›n ve sa¤l›kharcamalar›n›n önemli bir k›sm› özel sek-tördedir. Temel sa¤l›k hizmetleri özelhekimlerce sunulur.Bu sistemde yoksullariçin gelifltirilmifl Medicare ve yafll›lar içingelifltirilmifl medicaid gibi kamu sigortalar›da vard›r.

ABD'de Sa¤l›k Hizmetlerinin Özellikleri;Serbest piyasa ekonomisi tavizsiz olarakuygulanmaktad›r. Düzenli bir basamak sis-temi ve sevk zinciri yoktur. Düflük gelirgrubundaki kiflilere devlet deste¤i zay›ft›r.Devletin sa¤l›k bak›m kalitesini art›rma vegelifltirme çal›flmalar› için deste¤i büyük-tür. Kifli bafl›na sa¤l›k harcamas› en yüksekülke olmas›na karfl›n, gerek sa¤l›kgöstergeleri, gerekse halk›n memnuniyetiharcamalarla orant›l› de¤ildir. Kar amaçl›özel sigorta flirketleri, kar amac› gütmeyenSigorta flirketleri (Mavi haç, Mavi kalkan),Ba¤›ms›z Sigortalar (HMO, PPO)'›nyan›nda Kamu Sigortalar› da mevcuttur.(Medicare, Medicaid)

Haziran 200762


KAYNAKLAR - Sönmez IfiIK .Sosyal Bir Kurum Olarak Sa¤l›k Sa¤l›k Projesi Genel Koordinatörlü¤ühttp://www.sabem.saglik.gov.tr/Akademik_Metinler/linkdetail.aspx?id=2215).(10may›s 2007).- X.Ulusal Halk Sa¤l›¤› Kongresi. Yard›m M. Sa¤l›k Hizmetleri Ve Eflitsizlikler sy:42 6-8Eylül 2006).- Ak ve Sevin, 2000: 25-32 Ak, Bilal, Sevin, H.Dilek, “Hizmet Sektörünün Genel Yap›s›ve Sa¤l›k Hizmetlerinin Özellikleri”, I.Ulusal Sa¤l›k ‹daresi Kongresi- Bildiriler, Ankara:20-21 May›s 2000, Hacettepe Kültür Merkezi- Sargutan E. Karfl›laflt›rmal› Sa¤l›k Sistemleri.Hacettepe Yay›nlar›.Ankara 2004- Hayran O., Sur H., Sa¤l›k Hizmetleri El Kitab›. Yüce Yay›m. , ‹STANBUL 1998.- Kurtulmufl S., Sa¤l›k Ekonomisi ve Hastane Yönetimi. De¤iflim Dinamikleri Yay›nlar›.‹stanbul 1998. - Bertan M., Güler Ç., Halk Sa¤l›¤› Temel Bilgiler. Günefl Kitabevi Ankara 1995.- K›l›ç B., Aksako¤lu G. „Sa¤l›k Sistemlerinin S›n›fland›r›lmas›na ‹liflkin KuramsalYaklafl›mlar“Toplum ve Hekim Dergisi, Özel Say›,Kas›m-1994-fiubat 1995, Cilt 9,Say›64-65.- http://www.canaktan.org/ekonomi/saglik-degisim-caginda/pdf-aktan/sunum-alter-natif.pdf (may›s 2007)

Döner Sermaye kamu ekonomisiaç›s›ndan tan›m ve uygulama olarak ba¤l›olduklar› genel veya katma bütçeli kuru-lufllar›n yap›s› içinde yer al›p, genel maliyönetimin d›fl›nda tutulan, kendilerineait yönetim flekli bulunan, ticari niteliktemal-hizmet üretip ,bunlar› kar amac›ylasatan iflletmelerin,elde etti¤i kar› bellikurallar dahilinde kullanan iflletmelerinçal›flma sisteminin fleklidir. Döner ser-maye ilk defa Cumhuriyet dönemindeihdas edilmifltir.‹lk döner sermaye kanu-nu, 1925 tarihli baz› ziraat kurulufllar›nave ziraat okullar›na döner sermaye veril-mesine iliflkin 549 say›l› “Ziraat Müesse-selerine Sabit Sermaye Vaz’›na DairKanun” dur.Sa¤l›k sektöründe dönersermaye uygulamalar›na ilk örnek;9.1.1961 tarih , 10702 say› ile kanunno:209 olarak sa¤l›k ve sosyal yard›m ba-kanl›¤›na ba¤l› sa¤l›k kurumlar› ile esen-lendirme (rehabilitasyon) tesislerine ver-ilecek döner sermaye hakk›nda kanun-

dur. Döner sermaye uygulamalar›naPerformansa kavram›n›n entegrasyonu,Sa¤l›k Bakanl›¤›'na ba¤l› 1.,2.,ve 3. Basa-mak sa¤l›k kurulufllar›nda görevli per-sonele, performansa dayal› döner ser-

maye gelirlerinden ek ödeme yap›lmas›-na dair 12311 say›l› yönerge ile, 01.01.2004tarihinden bafllayarak(2004 y›l› bütçekanununun ilgili maddesine dayan›la-rak), bütün Türkiye'de yürürlü¤e konul-mufltur.

Döner sermaye uygulamalar›n›nortaya ç›k›fl›ndaki temel nedenler :

Ekonomideki talebi karfl›lay›püretilen hizmet ile ekonomidekibofl kapasiteyi doldurup istihdamsa¤lamak

Genel ve katma bütçeli idareler, ka-mu hizmetlerini yürütürken mal ve hiz-met üretmektedirler.Üretim s›ras›ndagenellikle bir üretim kapasitesi bofllu¤udo¤ar. ‹flte, üretim faktörlerinin, kapa-site bofllu¤unu gidermek üzere kullan›l-malar› daha fazla mal ve hizmet üretimisa¤larken kalk›nmakta olan ekonomi-lerde üretim art›fl›n› sa¤lam›fl olur.Ayn›zamanda çal›flma olanaklar› artar, dahaçok kifliye ifl yarat›lm›fl olur. Döner ser-maye iflletmeleri kamu hizmeti üretimis›ras›nda ortaya ç›kan bofl kapasitenindoldurulmas›n› sa¤lar. Sa¤l›k kurumla-r›nda devlet memuru olmayan, maafl ö-demeleri döner sermaye saymanl›klar›taraf›ndan karfl›lanan ,sa¤l›k kurumlar›-n›n gerek sa¤l›k hizmetlerinde (hemflirelaborant, sa¤l›k memuru), gerekse yar-


Haziran 200764

Dr. Ali Adil GÜNEREN

“Performansa Dayal› DönerSermaye Uygulamas›”Genel ve katma bütçeli idareler, kamu hizmetlerini yürütürken mal ve hizmet üretmektedirler. Üretims›ras›nda genellikle bir üretim kapasitesi bofllu¤u do¤ar. Döner sermaye iflletmeleri kamu hizmeti üretimis›ras›nda ortaya ç›kan bofl kapasitenin doldurulmas›n› sa¤lar.Sa¤l›k kurumlar›nda devlet memuru olmayan,maafl ödemeleri döner sermaye saymanl›klar› taraf›ndan karfl›lanan ,sa¤l›k kurumlar›n›n gerek sa¤l›k hizmet-lerinde gerekse yard›mc› sistemlerde kulland›¤› onlarca kadro mevcuttur.

Sa¤l›k hizmetlerininücretlendirilmesi kay›t alt›na

al›n›p tahsilinin düzenliyap›lmas› halinde sa¤l›k

kurumlar›n›n yani devletinkâra geçece¤i aflikârd›r.

““

““

d›mc› sistemlerde (bilgi ifllem,temizlik)kulland›¤› onlarca kadro ve çal›flan mev-cuttur. Ekonomide var olan çeflitli mal vehizmet talepleri tam kamu hizmetleriylekarfl›lanamayabilir. Döner sermaye ifllet-meleri fazla talepleri karfl›layabilmekteyararl› sonuçlar do¤urur. Toplam talebinbir k›sm›n› karfl›layarak ülke kalk›nma-s›na katk›da bulunabilir. Sa¤l›¤›n ülke-mizde en önemli müflterisi ve hizmetsat›n alan›, devlet eliyle tesis ve idareedilen sosyal güvenlik kurulufllar›d›r. Bukurumlar›n hizmet talebini karfl›lamaküzere özel sa¤l›k kurumlar›ndan da hiz-met ald›¤›n› göz önüne ald›¤›m›zdahizmet arz›n›n talebi karfl›l›yor olmas›d›fla kaynak aktar›m›n›n da önüne geçe-bilecektir

Devlete Ek Gelir Sa¤lamakDöner sermayeli iflletmeler, yapt›klar›

ticari ifller ile elde ettikleri gelirlerdolay›s› ile ödedikleri vergilerin d›fl›nda,devlete ek bir gelir de sa¤lamaktad›rlar.Devlete bu yolla sa¤lanan ek gelir önem-li bir miktara ulaflmaktad›r. Sa¤l›k hiz-metlerinin ücretlendirilmesi kay›t alt›naal›n›p tahsilinin düzenli yap›lmas› halin-de sa¤l›k kurumlar›n›n yani devletin karageçece¤i aflikard›r. Binlerce sa¤l›k kuru-munun ba¤›ms›z iflletmeler olarak y›ll›kkar›n›n bütçeye aktard›¤› k›sm› anlaml›rakamlara ulaflabilmektedir.

Daha Fazla ‹dâri ve Mali ÖzerklikDi¤er birçok geliflmifl ve geliflmekte

olan ülkelerdeki gibi Türkiye’de de dev-let sürekli büyümektedir.Kantitatif an-lamdaki bu büyümenin yan› s›ra, dev-letin ekonomiye müdahelesi, sürekli art-ma e¤ilimi göstermektedir.Ayr›ca kamukesiminde yaflanan çok ilginç bir geliflmevard›r ki; bir taraftan görünür kamu

ekonomisi büyümekte, öte yandan genelve katma bütçe d›fl›nda oluflturulandöner sermayeli iflletmeler ile görünmezbir kamu sektörü yarat›lmaktad›r. Bütçed›fl›nda idare edilen döner sermayeliiflletmelerin say›s›, gelirleri ve harcama-lar› devletin resmi rakamlar›nda bile s›h-

hatli bir flekilde yer almamaktad›r. K›sa-cas› devletin büyümesinin sonucu olarakbir yer alt› kamu ekonomisi ortaya ç›k-m›flt›r. Büyüyen devlet faaliyetlerinin s›-n›rland›r›lmas›na yönelik anayasal veyasal önlemler, politikac› ve bürokratlar›,baz› devlet faaliyetlerini genel ve katmabütçe d›fl›na kayd›rmaya ve oluflturulandöner sermayeler kanal›yla rahat veözgür harcamada bulunmaya sevketmifltir. Devletin genel bütçe disipliniiçerisindeki s›n›rlamalar›, devleti yöne-tenlerin güç ve yetkilerine gem vurmakanlam›na geldi¤inden, daha rahat ha-reket kabiliyeti elde etmek amac›yla yö-neticiler taraf›ndan döner sermayeliiflletmeler oluflturulmaktad›r.

Sa¤l›k stoklanamayan dayan›ks›z birhizmettir .Di¤er birçok sektörle k›yaslan-d›¤›nda öncelik ve bekleyememe özel-li¤i vard›r . Hizmet için kullan›lan t›bbisarf malzemesi yada ekipman›n gerektemini gerekse iflletiminde gerekli malikayna¤›n standart devlet prosedürleriylesa¤lanmas› hem süre hem de kalite aç›-

Haziran 2007 65

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”Performansa Dayal› Döner Sermaye Uygulamas›”

Sa¤l›k, stoklanamayandayan›ks›z bir hizmettir.

Di¤er birçok sektörlek›yasland›¤›nda öncelik ve

bekleyememe özelli¤i vard›r.Kamu kurulufllar›, döner ser-mayeli iflletmeleri, genel ve

katma bütçelerden kay-naklanan ödenek yetersizlik-lerini aflmak, rahat ve kolay

harcama yapabilmeolana¤›na eriflme olarak

görme e¤ilimi tafl›maktad›r.

““

““

s›ndan hizmetleri k›s›tlayacakt›r. Sonuçolarak kamu kurulufllar›, döner serma-yeli iflletmeleri, genel ve katma bütçeler-den kaynaklanan ödenek yetersizlikleri-ni aflmak, rahat ve kolay harcama yapa-bilme olana¤›na eriflme olarak görmee¤ilimi tafl›maktad›r.

Personele Yeni Gelir ‹mkanlar›Oluflturmak

Baz› döner sermayeli iflletmeler eldeettikleri gelirlerden, personeline “katk›pay› “ad› alt›nda bir ödeme yapmaktad›r.Böyle bir ödemenin yap›lmas›, iflletmeçal›flanlar› aç›s›ndan döner sermayeliiflletmelerin cazibesini artt›rmaktad›r.Busebepten dolay› da döner sermaye ifllet-mesi kurulabilmesi sözkonusu ola-bilmektedir.

Sa¤l›k hizmeti; kutsall›¤› yan›nda, çal›-flanlar›n›n özveri ve fedakarl›¤›n› da gerek-tiren özgün bir çal›flma sahas›d›r. Dokto-rundan hemfliresine her çal›flan›n iflinemutlaka kendisinden de bir fark katt›¤› biraland›r. Bu sebepten sa¤l›k çal›flanlar›y›llard›r “masa bafl›” tabir edilen görevdekidevlet memurlar›yla bir tutulmaktan ge-rek çal›flma flart ve koflullar›, gerekse y›p-ranma paylar› göz önüne al›nd›¤›nda hofl-nut olmamakta, bunu da ifl performansla-r›na yans›tmaktad›rlar. Bu kitleye standartmaafl ötesinde ek gelir sa¤lamak; onlar›tükenmifllik sendromundan uzaklaflt›r›p,sa¤l›k kurumlar›ndaki hizmet kalitesindeart›fl sa¤layabilecektir. Sa¤l›k çal›flanlar›aras›ndaki gayret ve yo¤unluk fark›n›nyaratt›¤› adaletsizli¤i de ortadan kald›rmakad›na “Performansa Dayal› Döner Serma-ye “ sistemi uygulanmaya bafllanm›flt›r. Yo-¤un ifl temposunun çal›flana ayn› orandagetiri sa¤lamas›yla ifle olan ba¤l›l›¤›nsürdürülmesi hedeflenmifltir

Yönetsel Kolayl›klarDöner sermayeli iflletmelerde yöneti-

ciler, hizmetleri merkezi yönetimden ba-¤›ms›z olarak düzenleyebilmekte hizmetingelifltirilmesi amac›yla kaynak temin ede-bilmektedirler. Bunun sonucu olarak yö-neticilerin, hizmetin maliyeti ile bu hiz-metten sa¤lanan özel fayday› ve geliri yak›n-dan denetlemeleri imkan› do¤maktad›r.

Döner sermaye sistemi ile yöneticilerözel amaçlara yönelik olarak planlama,iflyerinde koordinasyonu sa¤lama,hizmetin etkinli¤ini artt›rma gibi heriflyerinde bulunmas› gereken yönetimfaaliyetlerini daha kolay devam ettirmek-tedir.

Günümüz hizmet sektörü süratlekabuk ve içerik de¤ifltirdi¤i bir düzenesahiptir. Devlet yasa ve düzenlemeleri-nin ayn› süratle de¤iflim göstermesi pekolas› de¤ildir bu sebepten hizmet sek-törünün hem de insani hassasiyetin önplanda oldu¤u sa¤l›k sektöründe devletolanaklar›yla sa¤lanamayacak temizlik,güvenlik, otelcilik gibi hizmetlerin uygu-lanabilmesi için gerekli ekip ve ekipmanda bu kaynaklarla sa¤lanabilecektir.Teknolojinin sürekli ilerledi¤i dünya-m›zda yeni cihaz ve teknolojilerinin al›-n›p halk›n hizmetine sunulmas› bu kay-naklarla daha olas› ve süratli bir hal al-m›flt›r

Toplumsal FaktörlerDöner sermayeli iflletmelerin kurul-mas›ndaki temel amaç ekonomik oldu¤uhalde, bu faaliyetler yürütülürken ifllet-meler toplumsal faydalar da sa¤lamak-tad›rlar.

Hatta baz› döner sermayeli ifllet-melerin toplumsal faydalar›, ekonomikyararlar›ndan daha çok olmaktad›r. Bu

iflletmelere en iyi örnekler sa¤l›k kurum-lar›d›r. Artan hizmet kalitesi, bilgi biriki-mi, modern alet ve ekipman tüm top-lumun daha konforlu, teknolojik güncel-li¤e sahip, kaliteli sa¤l›k hizmeti almas›n›sa¤layacak, bu kaynaklarla alt yap›s›artt›r›lan üniversite, e¤itim araflt›rmahastaneleri takip eden y›llarda ülkeyehekim-uzman hekim–hemflire olarakhizmet edecek sa¤l›k çal›flanlar›n›n dahavas›fl› yetiflmerine zemin oluflturacakt›r.

Her uygulamada olabilecek sapmalarperformansa dayal› döner sermaye uygu-lamalar›nda da izlenmifltir. Performansadayal› döner sermaye uygulamas›n›nkamuya ba¤l› sa¤l›k kurumlar›nda uygu-lanmas› tüm sa¤l›k çal›flanlar› özellikle deüretilen hizmetin flekil, miktar ve içeri-¤iyle ilgili ve sorumlu hekimler taraf›n-dan temelde kabul edilip desteklenmiflamaç ve prensiplere sahiptir .Özellikleüretilen ek hizmetin ücretlendirilmesi,genel anlamda gelir düzeyinin artt›r›l-mas›, sa¤l›k hizmetlerinde kullan›mmemnuniyetinin artt›r›lmas› hedef ola-rak kabul ve destek görmüfltür. Uygula-mada genel anlamda hekimler aras›ndaadaletsiz da¤›l›ma neden olmas›, benzergörevleri icra eden hekimlerin, klinikpuan› yada hekim say›s› gibi kriterler ileayn› yo¤unluktan ayn› flekilde nemalan-mama gibi sorunlar ortaya ç›km›flt›r.Branfllar aras›nda da¤›l›m›n uygunyap›lmad›¤› fikri hem cerrahi, hem dahilihemde tetkik ve görüntüleme branfl-lar›n›n ortak tespiti olmufltur. Koruyucuve acil sa¤l›k hizmetlerinin üretilen hizmetve kazand›r›lan para üzerinden yap›lan birde¤erlendirme sisteminde bu hizmetiüretenlere kazanc›n›n olmayaca¤› aflikar-d›r ancak koruyucu sa¤l›k hizmetlerinde

Haziran 200766

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm /

yetersiz kalm›fl bir sistemin teflhis, tedavimaliyetlerindeki art›fl kaç›n›lmaz olacakt›r.Adaletsiz da¤›l›m›n ekip ruhu içindesürdürülmesi gereken sa¤l›k hizmet-lerinde genel baflar›y› afla¤›ya çekece¤ikaç›n›lmazd›r. Çal›flanla çal›flmayan› ay›r-may› hedefleyen bu sistemin, sa¤l›¤› birbütün olarak ele ald›¤›m›zda zay›f halkalaryarataca¤› flüphesizdir.

Son dönemde hastanelerdeki ifllemve hasta takip say›s›nda hissedilir art›fllargöze çarpmaktad›r. Hastalara ayr›lanmuayene sürelerinin k›sald›¤›, yat›flsürelerinin asgariye indi¤i ifade edilmek-

tedir. Yap›lan müdahalelerin gerekliolup olmad›¤›, standart yaklafl›m› olma-yan t›p bilminde net irdelenebilir de¤il-dir ancak rakamsal olarak somut flekildetespit edilen art›flta etik olmayan uygula-malar oldu¤u zann› ortaya ç›km›flt›r. Bukonular›n halk›n sohbetlerine dekinmesi “atefl olmayan yerden dumanç›kmaz” fikrini de desteklemektedir.Hizmetin devam› için t›p fakülteleri vee¤itim araflt›rma hastanelerine hayatiihtiyaç duyan sistemin; parasal öncelik-ler nedeniyle bu sorumlulu¤undan uzak-laflmas› çok da sürpriz say›lmayacakt›r.

‹çinde “gönül” ve “özveri “ faktörü bulu-nan sa¤l›k hizmetlerinde çal›flanlar ara-s›ndaki huzur ve adaletin sa¤lanmas›, bu-nunla ilgili uyarlamalara aç›k ve yatk›nolunmas› sistemin üretti¤i hizmetin kali-tesini muhafaza edip artt›rmak için zo-runludur. Birbirinden farkl› amaçlarlakurulmufl sa¤l›k kurumlar› ve çal›flan-lar›na has uyarlamalar›n yap›lmas› zarurihal alm›flt›r. Bunun için bu sistemden di-rekt olarak etkilen hekimler ve sa¤l›k ça-l›flanlar› aras›ndan yurt çap›nda yap›lacakgeri bildirimlere öncelik ve önem vermekanlaml› fark ve katk›lar yaratacakt›r.

Haziran 2007 67

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”Performansa Dayal› Döner Sermaye Uygulamas›”

Sa¤l›kta dönüflüm program›n› sa¤l›kl›de¤erlendirmek için eski sistemi hat›rla-makta fayda var. Çok de¤il birkaç y›löncesine kadar her kesimin flikayet etti¤ibir sa¤l›k sistemine sahiptik. Hastane-lerde muayene olmak için günlerce-saatlerce; tedavi ve ameliyat için aylarcabeklenir; kimi zaman baz› çirkin pazar-l›klar medyaya yans›rd›. ‹laç yazd›rmakve almak ayr› bir iflkenceydi.

Devlet Hastaneleri SSK l› hastaya;SSK hastaneleri devlet memuru ve Ba¤Kur hastas›na bakmazd›. Devlet memu-ru, SSK,Ba¤-Kur ve ES hastalar›n›n Özelhastaneler gidebilmesi ancak ücretimukabilinde gerçekleflir; Özel hastanel-erde yaz›lan reçete resmi olarak kabuledilmezdi.

Sa¤l›k Ocaklar› sadece reçete tekrar-lar›n›n yap›ld›¤›; hamile takibi, pan-suman ve i¤ne yap›lan yerlerdi. Sa¤l›koca¤› hekimleri yer ve ifl yoklu¤undans›rayla muayeneye gelirdi.

Her resmi kurumun ayr› hastanelerivard›. PTT hastanesi, Polis Hastanesi,Ö¤retmenler hastanesi, Vak›f Hastanesivs gibi sadece kendi kurum hastalar›nabakan hastaneler yeterli hasta ve hekimyoklu¤undan verimsiz ve zarar›naçal›fl›rd›.

Sa¤l›kta Dönüflüm Pro¤ram›-n›n getirdi¤i yenilikler :

Sa¤l›kta dönüflüm program› 3-4 y›liçerisinde bu konularda büyük biriyileflme sa¤lad›. Üniversite hastanelerid›fl›nda kalan tüm resmi kurum has-taneleri Devlet Hastaneleri çat›s› alt›ndabirlefltirildi. Sözleflmeli hastalara özelhastanelerden hizmet alman›n yoluaç›ld›. ‹laç al›m›nda Resmi-Özel reçeteay›r›m› kald›r›ld›.

Sa¤l›k ocaklar› say› ve ifllerlik aç›s›ndanart›r›larak, koruyucu hekimlik uygula-malar› ve ücretsiz kaliteli sa¤l›k hizmetivermeye haz›rland›. Sa¤l›k ocaklar›ndanlaboratuar tahlilleri ve d›fl laboratuaranlaflmalar› yap›labiliyor. Sa¤l›k müdürlük-leri ve sa¤l›k gurup baflkanl›klar› sa¤l›kkurumlar›n›n denetimini art›rd›.

Devlet Memuru doktorlar aras›ndaperformans uygulamas› ile hekimlerinçal›flmalar› ve uygulamalar› prim usulü ö-düllendirildi. fiu an devlet hastanele-


Haziran 200768

Dr. Selahattin SEM‹Z

“Sa¤l›kta Dönüflümün ÖzelSektöre Yans›malar›”

Dr.Selahattin SEM‹Z

Çok de¤il birkaç y›l öncesine kadar her kesimin flikayet etti¤i bir sa¤l›k sisteminesahiptik. Hastanelerde muayene olmak için günlerce- saatlerce; tedavi ve ameliyatiçin aylarca beklenir; kimi zaman baz› çirkin pazarl›klar medyaya yans›rd›. ‹laçyazd›rmak ve almak ayr› bir iflkenceydi.

Sa¤l›kta dönüflüm uygula-mas›n›n en önemli eksikli¤i,aile hekimli¤i-sevk zincirininoturmamas› ve poliklinik-t›pmerkezlerinin uygulama d›fl›kalmas› olmufltur. Bu konu-da pilot uygulamalar devam

etmekte veyayg›nlaflt›r›lmaya

çal›fl›lmaktad›r.

““

““

rinde çal›flan hekimler yer ve bölümünegöre de¤iflmekle beraber maafl›n›n 2-3kat› performans ücreti almaktad›r. Sa¤-l›kta dönüflüm uygulamas›n›n en önemlieksikli¤i aile hekimli¤i-sevk zincirininoturmamas› ve poliklinik-t›p merkezleri-nin uygulama d›fl› kalmas› olmufltur.Bukonuda pilot uygulamalar devam etmek-te ve yayg›nlaflt›r›lmaya çal›fl›lmaktad›r.

Sa¤l›kta Dönüflüm Pro¤ram›ndayap›lan yeni düzenlemeler

Sa¤l›kta dönüflüm program› yeni dü-zenlemelerle devam etmektedir. Bu yeni-likleri Sosyal Güvenlik Kanunu yürürlü¤egirme tarihi olan 15.6.2007 tarihindenitibaren flu ana bafll›klarda inceleyebiliriz:

Ba¤-Kur hastalar›da özelhastanelerden poliklinik hizmetialabilecek

Daha önce Ba¤ kur hastalar›n özelhastanelerde sadece operasyon ve yatanhasta ücretleri ödenirken, yeni SGK iledi¤er sosyal güvenlik kurumlar› ile ayn›haklara sahip olacaklard›r.

T›p Merkezleri T›p merkezleri deanlaflmaya dahil edilirken, polikliniklerindurumu net olarak ifade edilmemekte-dir. Polikliniklerin sisteme dahil edilme-mesi önemli bir kaynak israf› ve hizmetaç›¤› oluflturacakt›r.

‹laçta Kurul Raporuna Son Devaml› ilaç kullanmas› gereken has-

talar (Kalp yetm., Hipertansiyon, Tüber-küloz, fieker Hastalar›) rapor ve reçeteuzman hekim taraf›ndan yaz›ld›ktansonra 2 y›l süreyle hasta ilac›n› herhangibir hekime yazd›rarak alabilecektir.

Yatan Hastalar›n ilaçlar› has-taneden verilecek

Yatan hastalar›n ilaçlar› hastanelertaraf›ndan temin edilecek, hastaya /hasta yak›n›na ilaç ald›r›lmayacakt›r.Böylece hastane çevresinde oluflan hastayak›n›-hastane personeli-eczane aras›n-daki suistimaller önlenmifl olacakt›r.

Vaka Bafl› Fiyat Uygulamas›Devlet ve özel hastanelere ödemeler

vaka bafl› paket fiyat olarak yap›lacak,muayene ve tahliller hepsi tek fiyattan ö-

denecektir. Baz› hastalardan istenen özeltetkikler (Doppler, MR, Nükleer T›p,Endoskopi vs.) ayr›ca BUT ödeme fiyat-lar›ndan ayr›ca faturaland›r›lacakt›r.

Görüntüleme ve Teflhis Merkez-leri hastanelerle anlaflma yapacak

Özel görüntüleme ve teflhis merkez-leri Sosyal güvenlik kurumu ile de¤il,hastanelerle anlaflma yapacaklar, ödeme-leri hastanelerden alacaklar. Bu konudahastanelerle merkezlerin aras›nda prob-lemlerin ve suistimallerin yaflanaca¤›n›;ödemelerin Sosyal güvenlik kurumun-dan yap›lmas›n›n daha do¤ru oldu¤unubelirtelim.

Özel hastanelerin hastalardanfark almas›

Sosyal Güvenlik kurumu sa¤l›kkurumlar›na ödemeleri BUT üzerindenvaka bafl› ödeme fleklinde yapmaktad›r.Özel hastaneler hastan›n bilgilendirilme-si kayd›yla fark ücret alabilmesi serbestb›rak›lm›flt›r. Fark ücret al›nabilmesihastaneler aras›nda kaliteyi, geliflimi verekabeti teflvik edecektir. Ayn› zamandaBUT fiyatlar› ile kazanamayan has-tanelerin gereksiz ve yanl›fl uygulamalaryapmas›na gerek kalmayacakt›r.

T›p Merkezleri ve poliklinikler isefark ücreti almadan hizmet verecek-lerdir. Fark ücreti almadan hizmet ver-mek bu kurulufllar için flu andaki zordurumlar›ndan kurtulman›n bir yolu gibigörülmektedir. Ama bu günkü flartlardafark almamak bu kurulufllar› da zordurumda b›rakabilir.

Özel sa¤l›k kurulufllar›ndan SGKKurumuna teslim edilen faturalar teslimedildi¤i ay›n 15’inci gününden itibaren45 gün içinde kurumca belirlenecek usulve esaslara göre incelenerek ödemeyehaz›r hale getirilecektir

Medula Uygulamas›Yeni SGK göre tüm resmi ve özel

hastaneler kademeli bir geçiflle hasta bil-gileri, reçete ve faturaland›rmay› ortakbir bilgi ifllem pro¤ram› (Medula) üze-rinden yapacaklard›r. Bu uygulaman›nhastalar›n bilgilerinin ortak kay›tta sak-lanmas›, reçetelerin elektronik ortamdayaz›lmas› ve takibi, hasta bilgileri, fatu-ralar›n› kontrolü gibi bir çok avantaj›vard›r.

Haziran 2007 69

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”Sa¤l›kta Dönüflümün Özel Sektöre Yans›malar›”

Yeni SGK göre tüm resmi veözel hastaneler kademeli birgeçiflle hasta bilgileri, reçeteve faturaland›rmay› ortak bir

bilgi ifllem pro¤ram›(Medula) üzerinden

yapacaklard›r.

““““

Özürlülerle ilgili de¤iflikliklerÖzürlü vatandafllar›n tüm sa¤l›k tesis-

lerine erifliminin kolaylaflt›r›lmas› ve ma¤-duriyetlerinin önlenmesi amac›yla ya-p›lan sigortal› kapsamdaki özürlüler, difltedavileri için tüm sa¤l›k tesislerinedo¤rudan müracaat edebilecek El, ön kolve kolun tek tarafl› fonksiyonuna maniolan haller, kalp yetmezli¤i veya koronerarter hastal›klar›, kronik obstrüktifakci¤er hastal›klar› gibi standart tekerlek-li sandalyeyi hareket ettirememesi ya dahareket ettirmesi halinde kiflinin sa¤l›-¤›n›n tehlikeye girece¤i durumlarda, sa¤-l›k kurulu raporunda belirtilmesi koflu-luyla motorlu malul arabas› verilmesimümkün bulunmaktad›r.

Ambulans gönderilmesiHalen yürürlükte olan uygulamada,

SSK’da belediye mücavir alan d›fl›naambulans ile gönderilme ücreti ödenmek-te, Ba¤-Kur’da ambulans bedelleri öden-memekte, Emekli Sand›¤›’nda ise flehir içive flehir d›fl› ambulans bedelleri ödenmek-tedir. 15/06/2007 tarihinden sonra sigor-tal› herkesin flehir içi ve flehirler aras›ambulans bedelleri ödenecek. Genelolarak Sa¤l›kta Dönüflüm Projesi ile hasta-lar›n sa¤l›k hizmetine ve ilaca ulaflmas›kolaylaflt›, sa¤l›k hizmetlerinin kalitesiartt›, özel–resmi sa¤l›k kuruluflu fark›kalkt›, hekimlerin performans uygulamas›ile maddi durumlar› iyilefltirilmektedir.Projenin devam›nda koruyucu hekimlikuygulamalar›n›n özendirilmesi ve di¤ereksiklerin giderilmesi beklenmektedir.Proje ilk planda maddi olarak maliyeye ekyük getirse bile yukar›daki avantajlar› veengelledi¤i suistimaller düflünüldü¤ünde(Sa¤l›k karnelerinin düzensiz kullan›m›,b›çak paras› uygulamas›, ilaç kullan›-

m›ndaki suistimaller, verimsiz devlet veözel yat›r›mlar vs..?) oldukça baflar›l›oldu¤u söylenebilir. Bu projenin iyi uygu-lanmas› ve daha verimli olmas› için hep-imize önemli görevler düflmektedir. Ön-celikle sa¤l›k kurulufllar› etik kurallara dik-

kat etmeli ve etmeyenleri gerekli kurullar-la kendi içerisinde düzeltmelidir. Projenineksik ve yanl›fllar›n›n düzeltilmesi için,eski sistemi özlemek –s›zlanmak yerinedo¤ru teklifler –önerilerle yetkililer uya-r›lmal›d›r. Hastalar aç›s›ndanda bu uygul-malar›n suistimal edilmesine f›rsat veril-memesi, sa¤l›k karnelerinin do¤ru kulla-n›lmas›, kurumlar›n yanl›fllar›na göz yu-mulmamas› sistemin sa¤l›kl› ifllemesi içinönemlidir. Bu ülke ve kaynaklar hepimi-zin ortak mal›d›r. Birlikte kullan›ld›¤› gibibirlikte korunmal›d›r da. Yoksa flahsiküçük hesaplarla, devletin mal› denizmant›¤› ile devam edilirse her sisteminbofllu¤u bulunur. Sonuçta faturay› hepberaber öderiz.

Haziran 200770

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”Sa¤l›kta Dönüflümün Özel Sektöre Yans›malar›”

Proje ilk planda maddiolarak maliyeye ek yükgetirse bile yukar›daki

avantajlar› ve engelledi¤isuistimaller

düflünüldü¤ünde oldukçabaflar›l› oldu¤u söylenebilir.

““

““

‹laç; olmazsa olmaz varl›¤›m›z. ‹n-

sano¤lunun var oluflundan bu güne

daima ihtiyaç duydu¤u nesne. Günü-

müzde yoklu¤u kadar varl›¤› da bir dert.

‹nsan›n varl›¤› ile yoklu¤u aras›ndaki ip-

ince çizgiyi oluflturdu¤u için ilac›n

yoklu¤unun ne gibi bir dert oldu¤u

herkesçe malum. K›saca ‹V‹G olarak bili-

nen ve vücudun direncini düflüren baz›

hastal›k-larda kullan›lan immünglobulin-

lerin temininde geçti¤imiz günlerde

yaflanan s›k›nt› bunun en yak›n örne¤i.

Peki ilac›n varl›¤› neden dert oluyor?

‹lac›n gelifltirilmesinden ruhsatland›r›l-

mas›na, fiyatland›r›lmas›ndan geri öden-

mesine kadar tüm süreçler ve yan etki-

leri, ters etkileri, doz afl›m›, uygunsuz

kullan›m, alerjik reaksiyonlar› dolay›s›yla

varl›¤› da pek çok problemi beraberinde

getirmektedir. fiimdi bu konular› birer

birer de¤erlendirelim.

1- ‹LAÇ GEL‹fiT‹RME‹lac›n gelifltirilmesi son derece zah-

metli ve uzun bir süreç. Bu süreçte yafla-nan en önemli sorun, ilac›n üzerinde de-

nenece¤i gönüllülerin durumu. Gönül-lüler olmadan yeni ilaçlar gelifltirilemeye-ce¤inden henüz tedavisi mümkün olma-yan veya yeni ortaya ç›kan hastal›klar içinilaç gelifltirilemeyecek ve insanl›k yeni

ilaçlara ulaflamayacakt›r. Yeni ilaçgelifltirilirken en temel prensip gönüllü-lere zarar verilmemesidir.

Yeni ilaç gelifltirilmesi zarureti ileinsan üzerinde deneyin etik olup olma-mas› ikilemi özellikle çocuklara yönelikilaçlar›n gelifltirilmesi esnas›nda çokdaha bariz bir flekilde ortaya ç›kmak-tad›r. Ancak sadece çocuklarda ortaya ç›-kan bir hastal›¤›n ilac›n› yetiflkinlerde de-nemek ilac› gelifltirmeye yetmeyecektir.Çocuklarda görülen ve ölümcül olabilenbir hastal›¤›n ilac›n›n gelifltirilmemesidurumunda ise bu hastal›¤a maruz kalançocuklar ilaçs›zl›ktan ölebilecektir.

Orijinal ilaçlar, bir molekülü hayvandeneylerinden bafllayarak, insanlarüzerinde uzun çal›flmalar yap›ld›ktansonra ilac›n etkililik ve güvenli¤ininkan›tlanmas›ndan sonra ilaç olarak piya-saya sunulmak üzere ruhsatland›r›l›rlar.Bu çal›flmalar oldukça fazla bir maliyetgerektirmektedir. (Araflt›rmac› ‹laç Fir-

Haziran 200772

‹nsano¤lunun var oluflundan bu güne daima ilaca ihtiyaç duyulmufltur. Günümüzdeyoklu¤u kadar varl›¤› da bir derttir. Yeni ilaç gelifltirilmesi zarureti ile insan üzerindedeneyin etik olup olmamas› ikilemi özellikle çocuklara yönelik ilaçlar›n gelifltirilme-si esnas›nda çok daha bariz bir flekilde ortaya ç›kmaktad›r.

‹LAÇTA SON GEL‹fiMELER


Mahmut TOKAÇSa¤l›k Bakanl›¤› ‹laç ve Eczac›l›kGenel Müdürü

Mahmut TOKAÇSa¤l›k Bakanl›¤ ‹laç veEczac›l›k Genel Müdürü

Dünyada ilaç pazar› yaklafl›k550 Milyar USD civar›nda.

Türkiye’de ise bununyaklafl›k %1,1’i kadar birpazar pay› var. Ülkemizdeilaç araflt›rmalar›n›n, tüm

dünyadaki ilaçaraflt›rmalar›na göre oran›

ise sadece %0,5’lerde.

““

““

malar› Derne¤i’nin verilerine göre 800milyon ila 1,2 milyar dolar aras›.)Dünyada ilaç pazar› yaklafl›k 550 MilyarUSD civar›nda. Türkiye’de ise bununyaklafl›k %1,1’i kadar bir pazar pay› var.Ülkemizde ilaç araflt›rmalar›n›n, tümdünyadaki ilaç araflt›rmalar›na göre oran›ise sadece %0,5’lerde. Yani ilaç paza-r›ndaki paya göre k›yasland›¤›nda yirmikat daha az. Bu araflt›rmalar›n yar›danfazlas› Kuzey Amerika ülkelerinde (ABDve Kanada) gerçeklefltirilmekte. Ülkem-izde ise ilaç gelifltirmek için bir araflt›rmasöz konusu oldu¤unda derhal “kobay”tart›flmas› yaflanmaktad›r.

Toplumlar›n genetik yap›lar› bir-birinden farkl›l›k göstermektedir. Birilac›n bizim toplumumuzda etkisiningösterilmesi, klinik araflt›rmalar›n bizimülkemizde de yap›lmas› ile mümkündür.Üstelik bu tür araflt›rmalar, ülkemizebilgi ak›fl›n› da temin edecektir. Belki birsüre sonra ülkemizde de ilaç gelifltirilme-si söz konusu olabilecektir. Araflt›rmala-r›n etik ilkelere tam anlam›yla uygunolarak yap›lmas›n› temin etmek amac›ylaSa¤l›k Bakanl›¤› ‹laç ve Eczac›l›k GenelMüdürlü¤ü bünyesinde bir flube ve birkurul görev yapmaktad›r.

2- RUHSATLANDIRMA‹lac›n ruhsatland›r›lmas› konusu

tamamen ayr› bir ihtisas alan›d›r. ‹laç-lar›n etkili, kaliteli ve güvenilir birflekilde piyasaya sunulmas› Sa¤l›k Ba-kanl›¤›n›n sorumlulu¤undad›r.

‹laçta ikinci kalite söz konusuolamaz.

Bu sebeple ilaçlar ruhsatland›r›l›rkenetkililik, güvenilirlik ve kalite ile ilgili hertürlü çal›flmalar›n sunulmas› zorunludur. Bazen bu gerekleri tam olarak yerinegetirmedi¤i halde ilaç gelifltirdi¤ini iddia

edenler ortaya ç›kmaktad›r. Kendilerinebu çal›flmalar›n yap›lmas›n›n zorunluoldu¤u hat›rlat›ld›¤›nda ise otoriteyiilac›na ruhsat vermemekle suçlamakta,hatta bazen millî olan› engelleme itha-m›nda bulunabilmektedirler.

Benzeri bir durum da yerli jenerik-lerin ruhsatland›r›lmas› aflamas›nda ya-flanmaktad›r. Jenerik ad› verilen eflde¤erilaçlar›n, orijinal ilaçlar›n hayvanlar veinsanlar üzerinde yapt›klar› deneyleritekrarlama mecburiyeti olmaks›z›n, oriji-nal ilaç ile ayn› etkililik ve kalitede ol-du¤unu ispatlamas› gerekmektedir.Jenerik ürünün kalitesi laboratuvar anal-izleriyle, etkilili¤i ise biyoeflde¤erlikçal›flmas›yla ortaya konulmaktad›r. Özel-likle jenerik ürünün orijinali ile eflde¤eroldu¤unu kan›tlayan “biyoeflde¤erlik”çal›flmalar› oldukça maliyetlidir. Ülke-mizde biyoeflde¤erlik çal›flmas› yapanmerkez say›s›n›n yeterli olmamas›dolay›s›yla da bu çal›flmalar›n büyük birk›sm› yurtd›fl›nda yapt›r›lmakta, bu dakaynak kayb›na sebep olmaktad›r. Ayr›cabaz› AB ülkelerinde 10-20 y›ldan beripiyasada olan ve etkilili¤i kan›tlanm›fl

ilaçlara biyoeflde¤erlik çal›flmas› isten-medi¤i gerekçesiyle eski ilaçlar›nbiyoeflde¤erlikten muaf tutulmas› jener-ik firmalar taraf›ndan talep edilmifltir.Ancak ilaçlar›n etkililik ve kalitesindentaviz vereilemeyece¤i için tüm buçal›flmalar›n tam olarak yap›lmas› istenil-mektedir. Buna ra¤men, jenerik ilaçlar›norijinal kadar kaliteli olmad›¤› fleklindekipropagandalara inanan hekimlerin say›s›az›msanmayacak kadar fazlad›r. Bu hu-sus özellikle geri ödemede önemli birproblem olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Burada kavramlar› irdelemekte faydavard›r. “Orijinal” kavram› ilaçta inno-vasyon yani bulma-gelifltirme anlam›n-dad›r. Di¤er sanayi dallar›nda, örne¤inotomotiv sanayiinde oldu¤u flekliyle ori-jinal terimini kendisi ile ikinci, üçüncükalitedeki yan sanayi ürünleri veya taklitürünler aras›ndaki kalite fark›n›tan›mlayan bir kavram olarak alg›lama-mal›d›r. “Jenerik ilaçlar”, sadece hay-vanlar ve özellikle de insanlar üzerindekideneyleri tekrarlaman›n mahsurlar›n›ortadan kald›rmak amac›yla, öncedenyap›lm›fl çal›flmalar refere edilerek,

Haziran 2007 73

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”‹laçta Son Geliflmeler”

Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ)’nün“iyi imalat uygulamalar›”na (GMP)uygun olarak imal edilmifl, içindeki etkinmadde/maddelerin kalitatif ve kantitatifanalizleri sonucu uygunlu¤u kan›tlan-m›fl, orijinali ile ayn› etkilili¤e sahipoldu¤u biyoeflde¤erlik çal›flmalar› ileortaya konulmufl ürünlerdir. Daha baflkabir deyiflle eflde¤er jenerik ilaçlar,orijinali ile aras›nda kalite fark›olmayan, etkililik ve güvenilirli¤iispat edilmifl ilaçlard›r.

Ruhsatland›rma ile ilgili önemlikonulardan biri de 19.01.2005 tarihliResmi Gazete’de yay›mlanan “BefleriT›bbi Ürünler Ruhsatland›rma Yö-netmeli¤i”nin getirdi¤i veri imtiyaz› veruhsatland›rma prosedürü gibi yenilik-lerdir.

Veri imtiyaz›: Orijinal bir ilaca aittest verilerinin kullan›lmas›yla ruhsat-land›r›lan jenerik eflde¤erlerinin piyasayaç›k›fl›n›n belirli bir süre engellenerek,orijinal ilac› gelifltiren innovatör firman›naraflt›rma maliyetlerini karfl›lamas›amac›yla sa¤lanan piyasada tek bafl›nabulunma hakk› olarak tan›mlanan veriimtiyaz› (data exclusivity) GümrükBirli¤i anlaflmas› ile ülke olarak 2001 tari-hinden itibaren uygulama taahhüdündebulundu¤umuz bir husustur. Veri imtiya-z›, ilaç gelifltiren innovatör firmalar›n fikrive s›nai mülkiyet haklar›n›n koruma alt›naal›nmas›d›r. Bu hususta yerli ilaç sana-yinin tamamen yok edilece¤i elefltirileriyap›lm›flt›r. fiu ifade edilmelidir ki; yeniilaç gelifltirilmesinin önünü açan fikri hak-lar›n korunmas› ile ilgili bu düzenlemeyap›l›rken jenerik ilaç firmalar›n›n mükte-sep haklar› da korunmufltur.

Ruhsatland›rma Prosedürü:Yeni yönetmeli¤e göre, ruhsatland›rmasüresi AB ülkelerinde oldu¤u gibi 210

günle s›n›rland›r›lm›flt›r. Böylece ruhsat-land›rma için uzun y›llar bekleme döne-mi ortadan kald›r›lmaktad›r. Bu da yeniilaçlara halk›m›z›n daha k›sa sürede ula-flabilmesi anlam›na gelmektedir. Fakather ruhsatland›r›lan yeni ilac›n geri öde-meye girip girmeyece¤i konusu ayr› birtart›flma yaratmaktad›r. 3- F‹YATLANDIRMA

1984 y›l›ndan beri yürürlükte olaneski fiyat kararnamesi gere¤ince fiyattespiti maliyet esas›na göre ve tama-men firma beyan›na dayal› olarak

yap›lmaktayd›. Özellikle döviz kurunagöre getirilen art›fl oranlar› ile bu Karar-namenin uyguland›¤› 20 y›l boyunca,ilaç fiyatlar›nda hiçbir indirimyap›lamad›¤› gibi sürekli bir art›flyaflanmaktayd›. Döviz kurunun yük-selmesine ba¤l› olarak ithal ilaçfiyatlar›n›n artmas› (2003 y›l› ortalar›ndadövizde düflme oldu¤unda eski Karar-namede zorlay›c› bir hüküm bulun-mad›¤›ndan fiyat düflürülmedi), bununyan›nda imal ilaçlara verilecek fiyatart›fllar›n›n objektif olmayan bir yöntem-le pazarl›k usulü belirlenmesi, yerliilaçlardan ithal ilaçlara do¤ru birkaç›fla yol açm›flt›. Ayr›ca bu sis-temde gerçekçi maliyetlerin tespitinin

mümkün olmamas› ve firmalar›n beyan-lar›na ba¤l› ifllemesi sistemi kontroledilemez hale getirmiflti.

2001 y›l›nda yaflanan krizde dövizde-ki afl›r› yükselifl karfl›s›nda, geçici bir süreiçin ithal ilaçlarda FOB miktar› üzerin-den kâr oranlar›n›n düflürülmüfl olma-s›na ra¤men, ilaç fiyatland›rmas›n›nkamu maliyesi üzerindeki yükü istenendüzeyde azalt›lamam›flt›r. (Genel gider-ler.%20’den %6’ya, ithalatç› kâr› %14’den%10’a, depocu kâr› %9’dan %7’ye veeczane kâr› %25’den %20’ye)

Eski Kararnamenin yetersizli¤i sözkonusu oldu¤undan 2003 y›l› ortalar›ndayeni bir Kararname haz›rlanmas› için birkomisyon kuruldu ve çal›flmalar›nabafllad›. Maliye Bakanl›¤› temsilcilerininbirtak›m de¤iflikliklerle maliyet esasl›eski sistemin devam› amac›yla yapt›¤›çal›flma sonunda maliyet kontrolününsa¤l›kl› olamayaca¤› anlafl›ld›. Bununüzerine baz› AB ülkelerinde uygulananreferans fiyatl› sistem üzerine bir karar-name haz›rlanmas› çal›flmalar›na bafl-land›.

Maliye Bakanl›¤›, Çal›flma ve SosyalGüvenlik Bakanl›¤›, Hazine ve DPTMüsteflarl›klar› temsilcileri ile birliktehaz›rlanan ve sektör temsilcileri ile degörüflülerek son flekli verilen Karar-name, 14 fiubat 2004 tarihinde ResmiGazete’de yay›mland›.

Yeni Fiyat Kararnamesi ile fluyenilikler getirilmifltir:• Kademeli Kârl›l›k; • Referans Fiyat Sistemi; • fieffaf, Ölçülebilir, Objektif Kriterler; • Fiyat De¤erlendirme Komisyonu; • Geri Ödeme Komisyonu.

Kademeli Kârl›l›k: Kamu maliye-sine yük getirmeden ithal ve yerli ürün-lerde kârl›l›k oranlar› eflitlenerek AB

Haziran 200774


‹lac›n ruhsatland›r›lmas›konusu tamamen ayr› birihtisas alan›d›r. ‹laçlar›n

etkili, kaliteli ve güvenilir birflekilde piyasaya sunulmas›Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n sorum-lulu¤undad›r. ‹laçta ikincikalite söz konusu olamaz.

““““

Haziran 2007 75


Komisyonu taraf›ndan ülkemiz aleyhineaç›lm›fl olan Ticarette Teknik Engeller(TBR) Soruflturmas›na konu olan hususbertaraf edilmifltir.

Referans Fiyat Sistemi: Kararna-me’ye göre, AB üyesi ülkelerden ilaç fiy-atlar› nispeten ucuz olan ve fiyatlar› takipedilebilen 5 ülke içinde, en ucuz olanfiyat referans fiyat olarak al›nmaktad›r.Böylece AB içinde en ucuz ilac›n ülkem-izde sat›lmas› temin edilmifltir.

‹laç firmalar› da eski kararnamelerde-ki subjektif maliyet sistemi yerine fleffaf,ölçülebilir, objektif kriterler ile fiyat-land›rma sistemine kavuflmufllard›r. Ka-rarnameye göre döviz kurunda 30 günsürekli devam eden %5 üzerindeki art›flve düflüfller karfl›s›nda Bakanl›¤a yenidenfiyat belirleme yetkisi verilmektedir. Yeni Kararname ile Maliye Bakanl›¤›baflkanl›¤›nda Geri Ödeme Komisyonuoluflturularak, Sosyal Güvenlik Kurum-lar›n›n tabi olaca¤› Tek Geri Ödeme Sis-temi için ad›m at›lm›flt›r.

Bu Kararname ile y›ll›k 1 Milyar YTLcivar›nda Kamu Tasarrufu sa¤lanm›flt›r. 4- GER‹ ÖDEME S‹STEM‹

Vatandafllar›m›z›n ayaktan tedavi-lerinde geri ödeme kurumlar›n›n farkl›uygulamalar yapmalar› eflitsizli¤e ve ö-nemli hasta yak›nmalar›na sebep olmak-tayd›. SSK mensubu olan 36 milyon civa-r›ndaki vatandafl›m›z sadece SSK’ya aithastanelerden ve çok uzun kuyruklardabekledikten sonra hiçte yeterli olmayanbir biçimde bir iki dakika süre içindesa¤l›k hizmeti (!) alabiliyorlard›. ‹laçlar›n›ise yine bu hastanelerin eczanelerindenve yine çok uzun kuyruklar bekleyerektemin etmek zorunda kal›yorlard›. Üste-lik uzun kuyruklarda bekledikten sonrada ilaçlar›n›n bir k›sm›n› SSK eczane-sinde olmad›¤› için alamamaktayd›lar.

Bu yüzden SSK’l› vatandafllar›m›z›nbüyük bir kesimi ya hiç hastaneye git-memeyi tercih ediyor ya da özel muaye-nehaneler arac›l›¤› ile sa¤l›k hizmetialmak zorunda kal›yorlard›. SSK has-tanelerinin Sa¤l›k Bakanl›¤›na devrininard›ndan SSK’l›lar›n ilaçlar›n› serbesteczanelerden alabilmelerinin yoluaç›lm›flt›r. Ayn› flekilde ayaktan tedavideilaçlar› hiç karfl›lanmayan Yeflil Kartl›vatandafllar›m›z›n da serbest eczaneler-den ilaçlar›n› almalar› sa¤lanm›flt›r. Tümbu iyilefltirmeler yap›l›rken, baz›lar›

taraf›ndan kamunun sa¤l›k harca-malar›n›n çok artaca¤›, bunun da sosyalgüvenlik sistemini çökertece¤i iddia edil-miflti. Hatta o dönemde bir SSK yöneti-cisi “Ulafl›labilirli¤in getirece¤i yükü SSK

karfl›layamaz.” diyerek SSK mensup-lar›n›n sa¤l›k hizmetine ve ilaca ulaflama-mas› sayesinde SSK’n›n ayakta kald›¤›n›itiraf ediyordu. Halbuki yeni fiyat karar-

namesi ile ilaç fiyatlar›nda sa¤lanan ciddioranlardaki indirimler ve geri ödemekurallar›nda getirilen farmakoekonomive eflde¤er uygulamas› sayesinde kamu-nun sa¤l›k ve ilaç harcamalar›nda bek-lendi¤i gibi bir art›fl gerçekleflmemifltir.Geri ödeme kurumlar›n›n ortak geriödeme kurallar› ve tek ödeme listesiuygulanmaya bafllanm›flt›r. Eflde¤er ilaç-larda en ucuzun %22 fazlas›na kadarödenmesi kural› ile ödeme band›n›nd›fl›nda kalan birçok ilac›n fiyat›, bandagirebilmek için düflmüfltür.

Tüm bu önlemler, harcamalardakiart›fl› her ne kadar kontrol alt›nda tutuy-orsa da, vatandafllar›m›z›n en temelhakk› olan ve flimdiye kadar yeterinceistifade edemedi¤i sa¤l›k hizmetlerine veilaca ulafl›m›n›n artmas›yla do¤al olarakilaç harcamalar›nda da bir art›fl sözkonusu olmaktad›r. Hizmetlerin ve ilacaeriflimin devam›, ancak bu art›fl›n makulseviyelerde kalmas›yla mümkündür.Afla¤›daki tabloda 2002 – 2006 y›llar›aras›nda kamu ilaç harcamalar› (MilyonYTL) ve bir önceki y›la göre de¤iflimoranlar› verilmektedir.

Tam bu noktada farmakoekonomikonusu tart›flmalar›n oda¤›na yerleflmek-tedir. Farmakoekonomi; san›ld›¤›n›naksine ucuza tedavi etmek amac›yla ilaç-lar›n kullan›m›n›n k›s›tlanmas› olmay›p,maliyet-etkililik analizlerini yaparak

daha etkili tedaviyi daha az maliyetleyapmakt›r. Hatta bazen ucuz ilac› tercihetmek uzun vadede o hastal›¤›n dahapahal›ya tedavi edilmek zorunda kal›n-

Y›llar 2002 2003 2004 2005 2006

‹laç Harçamas› 5.231 2003 2004 2005 2006

De¤iflim Oran› (%) 30 14.1 13.1 14.2

‹laçlarla ilgili en önemlisorunlardan biri de ters

(advers) etkilerdir. ‹laçlar ikiucu keskin b›çak gibidir. Biryönüyle hastal›klar› tedaviederken, di¤er yönüyle debirçok zararl› etki göstere-bilmektedir. Hatta bazen

ölüme bile yol açabilmekte-dirler.

““““

mas› sonucunu do¤urabilir. Ancak ayn›etkin maddeyi ayn› miktarda içeren veayn› etkililikte oldu¤unu biyoeflde¤erlikçal›flmas› ile kan›tlam›fl, yani birbirinineflde¤eri olan ilaçlardan pahal› olan› öde-mek için hiçbir gerekçe olmamas›gerekir.

Hekimlerin ve halk›n bilinçsizli¤idolay›s›yla, özellikle eflde¤er kapsa-m›nda de¤erlendirilen orijinal ve jenerikilaçlarla ilgili endifleler dile getirilmeyebafllanm›flt›r. En ucuz eflde¤erin %22fazlas›na kadar ödenmesi prensibi do-lay›s›yla pahal› olan›n yerine ödemeband›na giren eflde¤erin verilmesi duru-munda hekimler, reçetelerine müdahaleedildi¤i zann›na kap›larak, bazen de ori-jinal ilaç firmalar›n›n propagandala-r›ndan etkilenerek, hastalar› kendiyazd›klar› pahal› orijinal ilac› almalar›,di¤eriyle ayn› etkinin sa¤lanamayaca¤›yönünde yönlendirmektedirler. Halbukiruhsatland›rma bölümünde ayr›nt›l›olarak belirtildi¤i üzere, eflde¤er grupta-ki bütün ilaçlar biyoeflde¤er oldu¤unukan›tlam›flt›r. Yani orijinal ilaçlar ilejenerik ilaçlar aras›nda etkililikve kalite aç›s›ndan en ufak birfark yoktur. 5- FARMAKOV‹J‹LANS

‹laçlarla ilgili en önemli sorunlardanbiri de ters (advers) etkilerdir. ‹laçlariki ucu keskin b›çak gibidir. Bir yönüylehastal›klar› tedavi ederken, di¤eryönüyle de birçok zararl› etki göstere-bilmektedir. Hatta bazen ölüme bile yolaçabilmektedirler.

1961 y›l›nda, Talidomit adl› ilac›n kul-lan›m›na ba¤l› olarak ortaya ç›kan sakatdo¤umlar sonucu, piyasada olan ilaçlar›ngüvenlili¤i eskisinden daha çok önem

kazanm›flt›r. Talidomit facias›n›n ard›n-dan, dünyadaki birçok ülkede piyasadakiilaçlar›n güvenlili¤inin izlenmesi içinçeflitli kurumlar oluflturulmufltur. Dün-yada yaflanan bu geliflmeleri takiben, Tür-kiye’de 1985 y›l›nda Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹laçve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü bünyesinde"Türk ‹laç Advers Etkilerini ‹zleme veDe¤erlendirme Merkezi (TADMER)kurularak, Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ)‹laç ‹zleme ‹flbirli¤i Merkezi’ne 1987y›l›nda, 27. üye olarak kat›lm›flt›r.

30/06/2005 tarihinde yürürlü¤e giren“Befleri T›bbi Ürünlerin Güvenli¤inin‹zlenmesi ve De¤erlendirilmesi Hak-k›nda Yönetmelik” ile, TADMER’in ad›Türkiye Farmakovijilans Merkezi(TÜFAM) olarak de¤ifltirilmifl ve dahaetkili bir flekilde ilaçlar›n advers etki-lerinin takibi yap›labilir hale gelmifltir.Yine ilaçlar›n gerekti¤i hallerde, gerekti¤ikadar ve gerekti¤i süre kullan›m› anlam›-na gelen “ak›lc› ilaç kullan›m›”nauygun olmayan kullan›m›ndan kay-naklanan pek çok problem de yaflana-

bilmektedir. Komflunun tavsiyesi ile ilaçkullanma, hekim taraf›ndan önerilenyeterli dozda ve sürede kullanmama ve-ya fark›nda olmadan ya da kas›tl› olarakafl›r› dozlarda kullan›m oldukça s›k rast-lanan durumlard›r. Ak›lc› ilaç kul-lan›m› konusunda halk›m›z› bil-inçlendirmek amac›yla bir tele-vizyon program› bugünlerde haya-ta geçirilmek üzeredir.6- REÇETES‹Z ‹LAÇLAR

‹laçla ilgili temel kanun olan 1262say›l› “‹spençiyari ve T›bbi Müstah-zarlar Kanunu” ilaçlar› reçeteli ve reçe-tesiz olarak tasnif etmektedir. 17.02.2005tarihli Resmi Gazete’de yay›mlanan“Befleri T›bbi Ürünlerin S›n›fland›-r›lmas› Hakk›nda Yönetmelik” ile bus›n›flaman›n hangi kriterlere göreyap›laca¤› belirlendi. Bu yönetmeli¤inyay›mlanmas› ile “OTC” tart›flmalar› dabafllad›. ABD ve Avrupa’da “tezgahüstü” anlam›na gelen “over the count-er” kelimelerinin k›saltmas› olan OTC,asl›nda reçetesiz ilaç anlam›ndad›r.Tart›flma gerekçesi ise, ABD ve birkaçAvrupa ülkesinde bu tür ilaçlar›n mar-ketlerden sat›fl›n›n olmas›d›r.

Ülkemizde reçeteli ya da reçetesizolsun tüm ilaçlar, yasal olarak sadeceeczaneden sat›l›r ve eczanenin sahi-bi de eczac›d›r. Bu tart›flmalar, eczac›-lar›n ilac›n eczane d›fl›nda marketlerdesat›fl›na izin verilece¤i ve zincir ecza-nelerin kurulmas›n›n önünün aç›laca¤›yolundaki endiflelerinden kaynaklan-maktad›r. Bir baflka tart›flma konusu da23/10/2003 tarihli Resmi Gazete’deyay›mlanan Befleri T›bbi ÜrünlerinTan›t›m Faaliyetleri Hakk›nda Yönet-melik dolay›s›yla ilaçlar›n reklam yasa-

Haziran 200776


Türkiye’de 1985 y›l›ndaSa¤l›k Bakanl›¤› ‹laç ve

Eczac›l›k Genel Müdürlü¤übünyesinde "Türk ‹laç

Advers Etkilerini ‹zleme veDe¤erlendirme Merkezi

(TADMER) kurularak, DünyaSa¤l›k Örgütü (DSÖ) ‹laç

‹zleme ‹flbirli¤i Merkezi’ne1987 y›l›nda, 27. üye olarak

kat›lm›flt›r.

““““

¤›n›n kalkaca¤› düflüncesidir. Söz konu-su yönetmelik, reçetesiz ilaçlar›n belirliusul ve esaslar çerçevesinde toplumatan›t›m›n görsel ve iflitsel bas›n-yay›norganlar› kanal›yla yap›lmas› hükmünügetirmiflken, Türk Eczac›lar› Birli¤itaraf›ndan aç›lan dava sonucundaDan›fltay taraf›ndan ilgili hükmünyürütmesinin durdurulmas›na karar ver-ilmifltir. 7- TÜRK‹YE ‹LAÇ VE TIBB‹ C‹HAZKURUMU

Benzeri tart›flmalar Türkiye ‹laç veT›bbi Cihaz Kurumu Kanun Tasar›Tasla¤› ile ilgili olarak da yafland›. TaslakBakanl›klar, Üniversiteler ve ilgili kuru-lufllara görüfl almak üzere gönderildi-¤inde 984 say›l› "Ecza TicarethaneleriyleSanat ve Ziraat ‹fllerinde Kullan›lanZehirli ve Müessir Kimyevi MaddelerinSat›ld›¤› Dükkânlara Mahsus Kanun" ve1262 say›l› "‹spençiyari ve T›bbi Müs-tahzarlar Kanunu" yürürlükten kald›r›l-

mas› da öngörülüyordu. Ancak halenBaflbakanl›kta bekleyen “6197 say›l›Eczac›lar ve Eczaneler Hakk›nda Ka-nun’da De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair KanunTasar›s› Tasla¤›’nda ilaçlar›n “münha-s›ran” eczanelerde sat›laca¤› hükmümevcuttur. Yani 1262 say›l› Kanun kald›-r›lsa bile ilaçlar›n eczane d›fl›nda sat›lma-s› mümkün de¤ildir. Kald› ki gelen gö-rüfller çerçevesinde taslakta gereklide¤ifliklikler yap›lm›fl ve Baflbakanl›¤agönderilen halinde bu iki kanununkald›r›lmas›ndan vazgeçilmifltir. Sa¤l›kBakanl›¤›n›n bu konudaki görüflü aç›k venettir: “‹laç, sa¤l›k aç›s›ndan tafl›d›¤›önemi ve olabilecek ters etkileridolay›s›yla sadece eczaneden veeczac› taraf›ndan sat›lmal›d›r.”

Türkiye ‹laç ve T›bbi Cihaz Kurumubefleri ve veteriner ilaçlar, ileri tedaviamaçl› ilaçlar, t›bbi cihazlar, kozmetiklerve t›bbi amaçl› özel ürünlerin ruhsatlan-d›rma, izin, bildirim, fiyatland›rma, da¤›-

t›m, piyasaya arz, gözetim ve denetimlerikonular›nda düzenleyici tek otorite olaraktasarlanm›flt›r. ‹dari ve mali bak›mdanözerk yap›da ve Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n ilgilikuruluflu olmas› öngörülmüfltür. Halen iki farkl› bakanl›k ve daha fazlasay›da birimin eliyle yürütülen benzerkapsamdaki görevlerin birlefltirilmesiyle,ülke kaynaklar› daha verimli kullan›-lacak, yetkilerin birbiriyle kesiflti¤i alan-lardaki sorunlar ortadan kalkacak, hiz-metlerin tek elden ahenk içinde yürü-tülmesi mümkün olacakt›r.

SONUÇHalk›m›za kaliteli, etkili ve güvenli

bir flekilde ilac› ulaflt›rmaktan sorumluolan Sa¤l›k Bakanl›¤›, ilac›n var olmas›n›temin için gayret gösterirken, ilac›nvarl›¤›n›n da yukar›da izah edilen tüms›k›nt›lar›n› gö¤üslemek durumundad›r.Ama her fleye ra¤men halk›m›z›n tama-m›n›n ilac›na ulaflabiliyor olmas›n›n ver-di¤i haz, tüm bu s›k›nt›lara de¤mektedir.

Haziran 2007 77


Son y›llarda sa¤l›k ve dolay›s›yla ilaçalan›nda yaflanan de¤iflimler çok h›zl›gerçekleflmekte, ço¤u zaman bir gün-dem eskimeden bir di¤eri tart›flmayaaç›lmakta. Tüm bu süreci metnin k›s›tl›sat›rlar›nda eczac›l›k ve hastan›n ilaç te-mini aç›s›ndan özetlemeye çal›flal›m.Öncelikle icra taraf›ndan ‘’SessizDevrim’’ olarak nitelendirilen, ayaktantan›-tedavi gören yeflil kart ve SSK’l›hasta ilaçlar›n›n serbest eczanelerdenteminine, bürokrasinin uzun sürendirençlerine ra¤men 2005 y›l›nda bafllan-d›. Bunun sonucunda hastalar aç›s›ndanilaç temininde çok büyük bir rahatl›ksa¤land›. Art›k hastalar SSK hastane-lerinde saatlerce kuyruk bekleyip,hastal›¤›n› iyilefltirecek ilaçlar yerinekurumun eczane stoklar›nda hangi ilaç varsa onu alacakken hekimintavsiye etti¤i ilaçlar› almaya bafllad›.Eczac›lar aç›s›ndan ise reçete say›s›ndaciddi bir art›fl gercekleflti. Fakat yürütme

organ› bu art› de¤eri k›sa sürede fiyatiskontolar›yla geri ald›.Bürokrasi, direncini uzun sure devamettirerek gerek hastalar›, gerekse ecza-c›lar› süreçten so¤utmaya çal›flt›.Bu günde mevcut bütçe uygulama metinlerine

ayn› kurumun birimleri farkl› yorumlaryaparak özellikle eczac›lar› gerekçesizödeme kesintileriyle maddi olarakma¤dur etmektedir. ‹MF nin artan ilaçgiderleri noktas›nda uyar›lar› karfl›s›nda

ilaçta kademeli iskonto uygulamas›nageçildi. Art›k eczac›lar için ilaçlar›n fiyat-lar› yükseldikçe azalan karl›l›k sözko-nusu oldu.Ayr›ca cirolar› artt›ça sosyalgüvenlik kurumlar›na ayn› oranda artaniskonto yapmak zorundalar.

Befl Avrupa ülkesiyle (ona ç›kar›lmakisteniyor) referans fiyat uygulamalar› iseilgili ilac›n piyasada en ucuz flekildekarfl›lanmas›n› sa¤lad›.Bu uygulama ül-kemizde ilaç fiyatlar›nda çiddi düflüfllerve say›lar› hergün azalsa da yerli ilaçsanayinin desteklenmesini sa¤lad›.Malesef bu ani gerçekleflen iskontolareczac› arkadafllar›m›z›n sahip olduklar›ilaçlarda ciddi de¤er kay›plar›na sebepoldu ve bu maddi kay›p hiçbir piyasaaktörü taraf›ndan paylafl›lmad›.

Bütçe uygulama metinlerine eklenengereksiz teferruatlarla gerçeklefltirilmeyeçal›fl›lan tasarruf tedbirleri, ilaç gider-lerinde tasarrufun; ilaç al›m›n› zor-laflt›rarak engellemek yerine, ak›lc› ilaç


Haziran 200778

Murat AKBIYIK

En Yak›n Sa¤l›k Dan›flman›:Eczaneler

Say›lar› nerdeyse 20.000’eyakaflan eczac›lar, tüm bu

dönüflüm süreçlerinde ayaktakalmay› baflar›rsa, giderekunutulan ‘en yak›n sa¤l›k

dan›flman›’ kimli¤ineyeniden döneceklerdir.

Öncelikle icra taraf›ndan ‘’Sessiz Devrim’’ olarak nitelendirilen, ayaktan tan›-tedavi gören yeflil kartve SSK’l› hasta ilaçlar›n›n serbest eczanelerden teminine, bürokrasinin uzun süren dirençlerinera¤men 2005 y›l›nda baflland›. Bunun sonucunda hastalar aç›s›ndan ilaç temininde çok büyük birrahatl›k sa¤lanm›fl oldu.

““

““

kullan›m›n›n sa¤lanmas›yla gerçeklefle-ce¤i tart›flmalar›n› bafllatt›. Yasak koymakher zaman en sevilen tasarruf yöntemiolmufltur. Malesef o engelleri koyanlar,gün gelip kendileri veya yak›nlar›n›n oilaça ihtiyac› olaca¤›n› pek hesaplama-zlar.

Ocak 2007’de gerçekleflecek GenelSa¤l›k Reformu tan›mlamas› alt›nda tümSosyal Güvenlik Kurumlar›n›n (EmekliSand›¤›, Ba¤-Kur, SSK ve Yeflil kart) tekçat› alt›nda birlefltirme çal›flmalar›, Ana-yasa Mahkemesinin

‘’Herkes eflittir, memurlar dahaeflittir’’ yorumuna tak›larak Ocak 2008’esarkt›. Bu uygulamayla hastalar kurumfark› gözetilmeden tüm Kamu ve Özelhastane ile t›p merkezlerinden sevkgerekmeden yararlanabilecek. Ülkem-izdeki hasta-hekim oranlar›ndaki denge-

sizli¤in uzun y›llar içinde giderilmesibekleniyor. Bu olumsuz flartlarda kimisosyal güvenlik mensubunun istedi¤itedavi kurumundan yararlan›rken,di¤erleri malesef üvey evlat konumundaolmas› üzücü bir durum.Eczac›l›k ac›-s›ndan ise bu tek çat› sayesinde hastan›ntemin etmek istedi¤i ayn› ilaçla ilgilifarkl› uygulamalar da kalkacak. Tek kor-kumuz SGK temellerinin geçmiflin ensorunlu sosyal güvenlik kurumu olanSSK anlay›fl ve bürokrasisi üzerine inflaedilmesi. Umar›z insanlar sürecin sonun-da geçmifli arar konuma düflmezler.

Ve art›k Eczac›l›k Mesle¤inin ihtiyaç-lar›na cevap vermeyen 6197 nolu meslekkanunumuzda uzun süredir gerçek-leflmesi beklenen, lakin Sa¤l›k Bakanl›¤›ile meslek ör¤ütleri aras›nda oluflanuzlaflmas›zl›k sonucu raflarda tozlan›p

,önümüzdeki seçimler sonras› oluflacakyeni kabinenin insiyatifine kalan taslakçal›flmalar›...

Y›llard›r bir metin üzerinde mutabakatsa¤layamamas›n›n sorumlulu¤unu tümkurumlar birbiri üzerine atmakta.Yükselen nufüsuyla ilaç pazar› bu kadarh›zl› artan bir ülkenin yerli ve yabanc›, sek-tör d›fl› aktorlerin ifltah›n› kabartmamas›düflünülemez.Bu ise eczac›lar›n en kork-tuklar› zincir eczane vb.uygulamalar›tetikleyebilir. En k›sa sürede mesle¤imizinönünü açacak, tüm eczac›lar›n beklenti-lerini karfl›layacak meslek kanunumuzunTBMM den geçmesini bekliyoruz.Neticeolarak say›lar› nerdeyse 20000 e yakaflaneczac›lar tüm bu dönüflüm süreçlerindeayakta kalmay› baflar›rsa, giderek unutu-lan ‘en yak›n sa¤l›k dan›flman›’ kimli¤ineyeniden dönmek istiyecektir.

Haziran 2007 79

dosya SA⁄LIKTA “SA⁄LIK’LI” B‹R DÖNÜfiÜM /”En Yak›n Sa¤l›k Dan›flman› Eczaneler”

Günümüz insan›n›n en büyük derdiparayla. “Paran›n” ve “paras›zl›¤›n”meydana getirdi¤i hastal›¤›, ne para, nedoktor, ne de baflka bir yöntem tedaviedemiyor.

Para kazan›yoruz sa¤l›¤›m›z› bozarak,para harc›yoruz sa¤l›¤›m›z› kazanmak için.Galiba insano¤lunun sorunu bu çapraz ilifl-kide yat›yor.

Hastane, hasta ve doktor üçlüsündenönce, birey olarak herkes bu çapraziliflkinin ç›kmaz soka¤›nda. Ç›kmaz sokak-tan kurtulman›n tek yolu geri dönmektir. Geriye dönmek ve geride neleri kaybet-ti¤imizi, neleri unuttu¤umuzu, nelerihat›rlamam›z gerekti¤i üzerinde durmal›-d›r. Bir soru:

“Bir insana sa¤l›¤›n› kaybettirensebepler nelerdir?” Bu sorunun cevab›kifliden kifliye de¤iflse de sonuç ayn› kap›-ya ç›kar.

Bafll›ca sebeplerden birisi, insano¤lu-nun kendi organlar›n› tan›mamas› veonlarla dost olamamas›ndad›r.

Otomobilimizin motoruna gösterdi¤i-miz hassasiyeti, beynimize gösterebilsek,hastal›¤a yol açan sebeplerden birini te-davi etmifl oluruz.Ayakkab›m›z›n kalitesine ve fl›kl›¤›naverdi¤imiz önemi, bizi istedi¤imiz her yeretafl›yan ayak sa¤l›¤›m›za versek, yine ra-hats›zl›klar›m›z›n bir k›sm›n›n önünegeçmifl oluruz. Evlerimizde kulland›¤›m›zeflyalar›n rengine, kalitesine, markas›naverdi¤imiz önemi, “Ailece evimizdedaha rahat nas›l oturabiliriz ve din-lenmek üzere vücudumuzu nas›l kul-lanabiliriz” diye kafa yorsak, yine çeflitlihastal›klar›n önüne geçmifl oluruz.

Özenle haz›rlanm›fl bir sofraya otu-rurken ve yiyecekleri dikkatle süzerkengösterdi¤imiz hassasiyeti, midemize gös-terebilsek ve çok yiyince, çok hasta-lanaca¤›m›z› hat›rlayabilsek, vücudumuzlailgilenmifl ve tan›flm›fl oluruz.

Hastal›klar›n yüzde doksan›n›n davetsahibi insan›n kendisidir. Yüzde onluk birk›sm› ise davetsiz misafir gibi gelir ki, o da

nadirattand›r. ‹nsan›n kendi ça¤›rd›¤›hastal›klar ise bazen Azrail gelinceye kadardevam eder.

fiimdi gelelim hastane, hasta ve doktoriletiflimindeki para paylafl›m›na. Evet, ül-kemizin bütün illerinde, ilçelerinde, kasa-balar›nda, beldelerinde ve hatta nüfusu400’ün üzerinde olan köylerinde bilebakkal açar gibi hastane, poliklinik, sa¤l›kocaklar› v.s. var.

Hele son günlerde art›k ihtisas has-taneleri de h›zla aç›lmaya bafllad›. Kulak,Burun, Bo¤az, Kalp merkezleri, Gözmerkezleri, Do¤um merkezleri, Kad›nhastal›klar› hastanesi gibi. Bu gidiflle t›ptane kadar hastal›k varsa, hepsinin ayr› ayr›hastanesi olacak.

Peki, bu kadar sa¤l›k merkezindeyeterli say›da doktor ve uzman var m›? Sözkonusu hastaneler ve sa¤l›k merkezleri,yapt›klar› reklamlar ve tan›mlardaki kadarhizmet verebiliyorlar m›?

‹flte bu sorunun cevab›, hastane, hastave doktor üçlüsündeki para paylafl›m›n›n

Haziran 200780

Hüseyin ÖZTÜRK


Hastane, Hasta ve Doktor‹letifliminde Para Paylafl›m›Bütün ifl çevreleri için MÜS‹AD’›n slogan› nedir. “Yüksek Ahlak,” “Yüksek Teknoloji.” E¤er “YüksekTeknoloji” “Yüksek Ahlak” ile birlikte kullan›l›rsa, hastane de doktor da hasta da mutlu olur ve parapaylafl›m› her üçünün de r›zas› çerçevesinde gerçekleflir.

temelinde yat›yor. Hükümetin sa¤l›k poli-tikas›nda yapt›¤› devrim niteli¤indekiuygulamalar, bu paylafl›mda meydanagelebilecek haks›zl›klara dur demek içinyap›lm›flt›r.

Tabipler Odas› baflta olmak üzere, ikti-dara olan siyasi karfl›tl›¤›ndan dolay›hükümetin sa¤l›k politikas›na karfl› ç›kan veelefltiren kurum, kurulufl, kifli ve kiflilerinas›l derdi, üçlünün para paylafl›m›ndaki den-gesizliklerden kaynakland›¤› içindir.Türkiye’de doktor say›s› 105 bin civar›nda,abartm›fl olmayay›m ama neredeyse okadar da irili ufakl› sa¤l›k merkezi var.Büyük flehirlerde bir doktor günde üç has-taneye gidip geliyor ve hasta muayeneediyor.Hele cerrahlar›n hali bir baflka. SabahAnkara’ya ameliyata giden bir cerrah,ö¤leden sonra ‹zmir’e gidip ameliyatyap›yor. Gece ‹stanbul’daki bilmem hangihastanede ameliyata giriyor. Dünyan›nhiçbir yerinde böyle bir uygulama yoktur.Burada olan hastalara oluyor. Hastaparas›n› vermek zorunda, hastane buparadan pay›n› almak istemekte, doktorbu kadar mesai ve emek harcad›¤›na göredaha çok kazanmak zorunda. Her üçü dekendi penceresinden meseleye bak›yor vehakl› oldu¤unu düflünüyor.Bir de hastalar›n filmlere ve tahlillere gön-derilifl biçimi var ki, burada dördüncü vebeflinci kol devreye giriyor. Doktorlar›n

çal›flt›klar› hastaneler d›fl›nda bir de filmçekim ve laboratuarlarla iliflkisi var. Has-taya; “fiuraya gideceksin falan filmi vetahlili yapt›racaks›n” deniliyor, hastaoraya gidiyor gereken yap›l›yor ve paras›n›ödeyip geri geliyor. Para paylafl›m› birdendörde ve befle ç›k›yor.Burada ne herhangi bir hastaneyi ne birdoktoru ve ne de di¤er yard›mc› kuru-lufllar› elefltiriyor de¤iliz. Ama Türkiye’desa¤l›k sistemi maalesef “önce para dedi¤i”için, ortaya garip, anlafl›lmaz ve ahlakikurallar› yok eden bir uygulama ç›k›yor.Hastane sahibi çok büyük yat›r›m yap›yorve büyük paralar harc›yor. Doktor mesle-¤ine ömrünü vermifl, hastalar› tedavi ediy-or ve para kazanmak istiyor. Her iki kesi-minde gözü, hastan›n “derdinden” önce“cüzdan›na” dikiliyor.Oysa hasta, sadece hastaland›¤› zamanharcamak için para kazanm›yor. Hastabirisi zaten para kazan›rken sa¤l›¤›n› kay-betti¤i için, hastal›¤›na öyle çok para har-camak da istemiyor. ‹stiyor ki, daha azparayla daha çok hizmet alay›m ve hementedavi olay›m.Peki, bu iflin çözümü nedir? Öyle gözüküy-or ki, her üçünün de kendi paylar›na hakl›taraflar› var fakat ortada da adaletsiz birpaylafl›m ve iliflki söz konusu. Bu iflin çözümü Türkiye flartlar›nda çokzordur. Çünkü herkesin çok para kazan-maya, çok harcama ve çok iyi yaflamaya

dair tarifi mümkün olmayan bir istek ve

arzusu var. Bu arzu, maalesef bütün de¤er

yarg›lar›n› alt üst ediyor ve insan› do¤ru

düflünmekten al›koyuyor.

Bir de Sa¤l›k Bakanl›¤› ile kavga eden

sa¤l›k kurulufllar›n›n ve doktorlar›n haline

bak›ld›¤›nda, pek bir çözüm bulunaca¤a

da benzemiyor.

Böyle söylemekle birlikte, elbet asla hiç bir

fley çözümsüz de¤ildir. En iyi çözüm yolu-

nun birincisi, para kazan›rken sa¤l›¤›m›z›

kaybedecek flekilde para kazanmamak ve

vücudumuzun dilinden iyi anlamakt›r.

‹kinci yolu ise kuruldu¤u günden bu yana

MÜS‹AD iflaret etmifltir.

Bütün ifl çevreleri için MÜS‹AD’›n slogan›

nedir. “Yüksek Ahlak,” “Yüksek Tek-

noloji.” E¤er “Yüksek Teknoloji” “Yüksek

Ahlak” ile birlikte kullan›l›rsa, hastane de

doktor da hasta da mutlu olur ve para pay-

lafl›m› her üçünün de r›zas› çerçevesinde

gerçekleflir.

Bu gözlemlerimiz Türkiye’de genel kanaat

biçimidir. Elbet, “Bütün hastaneler,

doktorlar ve hastalar böyledir” demek

kimsenin haddine de¤ildir.

Böyle düflünmek kesinlikle yanl›fl bir

yoldur. ‹stisnalar tabi ki vard›r fakat genel

kanaat içinde ne yaz›k ki, bu istisnalar da

olumsuz düflüncelerden etkilenmektedir.

Önce sa¤l›m›z sonra iflimiz…

Haziran 2007 81

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm /”Hastane, Hasta ve Doktor ‹letifliminde Para Paylafl›m›

Faaliyetlerinizi ve hedeflerinizibizlerle paylafl›r m›s›n›z?

Göz cerrahisinde Türkiye'nin önemli fir-malar› aras›nda yer alan Afiyet Medikalolarak, 11 ülkeden ithal etti¤i ürünlerisa¤l›k sektörünün hizmetine sunmayagayret ediyoruz. Afiyet Medikal teflhis vetedavi cihazlar›n›n yan› s›ra göz cerrahisi,sarf malzemeleri ve cihazlar›n› daTürkiye'nin her noktas›na hizmet vere-bilecek nitelikli kadrosuyla faaliyetlerinisürdürüyor.

‹lk mümessilli¤i al›rken ABD' de uzunaraflt›rmalar, ABD ve baflka ülkelerde degörüflmeler yaparak, ürünleri testettirdikten sonra firmalarla mümessillikanlaflmalar› imzal›yoruz.

Yapaca¤›m›z yat›r›mlar yanl›fl da olabilir-di. Biz bu amaçla ürünleri test ettirdik.Üniversitelerden hocalar›m›zdan olumlucevap al›nca ürünlerin ithalat›na bafl-lad›k. ‹lk olarak Imperial Medical'inürünleri ile Türkiye' de oftalmolojialan›na ad›m att›k. Imperial Medical'inABD' de üretim yapan güçlü ve büyük birlens fabrikas› var. Bu lensler katarakt cer-rahisinde kullan›lan lenslerdir.

Oftalmoloji alan›nda dünyadaki sonteknolojik geliflmeleri yak›ndan takipeden firmam›z, yeni teknolojileri takipederek onlar› hekim ve optisyenlerinhizmetine sunmaktad›r.

Bugün 11 ülkeden ithalat yapmaktay›z.Bu ülkeler aras›nda ABD, Brezilya,

Almanya, Çin, ‹talya, Hindistan, ‹sviçre,‹sveç, Fransa ve ‹spanya gibi ülkelerbulunmaktad›r. Hindistan fiyat olarakuygun ama ciddi anlamda s›k›nt›l› birülkedir. Ürün teslimat›nda s›k›nt›laryafl›yoruz. Avrupa ile Amerika' dan birhaftada ürünler geliyor. Asya ülkelerindesistem böyle ifllemiyor. Bir de yüklüanlamda siparifller istiyorlar. Hindistanile çal›flmak isteyen firmalar bu konuyadikkat etmeliler.

Oftalmoloji kendi içerisinde branfllaraayr›l›yor. Afiyet Medikal'in bu branfllaflmaiçerisinde özellikle katarakt cerrahisiüzerine yo¤unlaflm›flt›r. Bu anlamdagerekli tüm cihaz ve sarf malzemelerintedarikini sa¤lamaktay›z. "Medikal sek-törü çok genifl bir sektördür. Birden


Haziran 200782

Eyüp AKBAL

Göz Cerrahisi Uzmanl›kGerektirir

2000 y›l›ndan bu yana sa¤l›k sektöründe oftalmoloji alan›ndaki eksikli¤i gidermekamac›yla kurulduklar›n› belirten Afiyet Medikal Genel Müdürü Eyüp Akbal, sektördeöncü olmak için emin ad›mlarla ilerlediklerinin alt›n› çizdi. Akbal misyonlar›n›, anafaaliyet alan› üzerinde sürekli bir büyüme için yeni f›rsatlar bulmak ve gelifltirmek,dünyada meydana gelen yeni geliflmeleri ve teknolojileri Türk sa¤l›k sektörüne sun-mak, kaynaklar›n› en iyi biçimde kullanmak, dinamik bir flirket olma özelli¤ini koru-mak, ve bu do¤rultuda hedefe varmak için çal›flmalar›n› sürdürmek fleklinde aç›klad›.

Eyüp AKBAL

fazla konuda mümessilli¤iniz varsa ayr›ayr› birimler oluflturman›z gerekmekte-dir. Biz iflimizde branfllaflt›k. Branfllafl-man›n getirdi¤i en büyük avantaj ise nesatt›¤›n›z› bilmektir. Türkiye' de sat›fla sundu¤umuz ürünlerefl zamanl› ABD' de sat›fla sunulan ürün-lerdir. Her y›l Avrupa ve ABD' deki oftal-moloji kongrelerine kat›l›yoruz. Eflzamanl› olarak neler ç›kt›, ayn› ürünleride ülkemizde sat›fla sunuyoruz. Oftal-moloji alan›nda geliflmifllik gösteriyoruz.Bu da bize çok büyük bir avantajsa¤l›yor.fiu anda Türkiye' de bulunan 3 bin 200göz hekiminin hepsine ulafl›yoruz. Yeniürünlerin tan›t›mlar› göz doktorlar›m›za,hocalar›m›za sürekli yap›yoruz. Yeniürünlerin avantajlar› anlat›l›yor. Dahak›sa sürede daha minimum riskle ameliy-atlar›n gerçeklefltirilmesi için yeni ciha-zlar›m›z› tan›t›yoruz. Kendileri de yurtd›fl› kongrelerde bu cihazlar› görüyorlar.

Türkiye' de ki oftalmoloji kongrelerini vekurslar›n› yak›ndan takip ediyoruz.Ankara ve ‹zmir' de Bölge müdürlükler-imizle çal›fl›yoruz. Münhal bölgelere debayilik veriyoruz. Ayr›ca teknikservisimiz en modern imkanlarla hizmet-lerini sürdürmeye de devam etmektedir. Ürün yelpazelerinde katarakt cer-rahisinde kullan›lan Fako cihaz›ndanmuayenehane ünitlerine, excimer lazer-den göz cerrahi aletlerine, biyomikros-koplardan refraktokeratometrelere ka-dar çok say›da ürünün bulunmaktad›r.Bir göz klini¤inde bulunmas› gerekentüm cihaz ve sarf malzemelerin sat›fl›n›gerçeklefltiriyoruz. Firmalar aras›ndakalitede rekabet var ve bu sebeplebunun TSE belgesi, CE belgesi, ISO bel-geleri gibi zorunluluklar bulunuyor. Ay-r›ca teknik servis zorunlulu¤u bulunu-yor. Rakiplerinizde dünya pazarlar›naaç›l›yor. Ayn› ürünün muadilini getirenfirmalar da var. Bir de Kamu ‹hale

Kanunu'na göre en uygun fiyat› kim

verirse o al›yor ihaleyi. Bunu için firmalar

aray›fllara giriyor. Kaliteli ürünlerle

piyasada mücadele vermeye çal›fl›yor-

lar.Ancak biz, Afiyet Medikal olarak kalit-

eden asla taviz vermiyoruz. Katarakt cer-

rahisinde kullan›lan lenslerin ülkemizde

ki üretilmesine büyük bir ihtiyaç bulun-

maktad›r. Y›lda 250 bin - 300 bin

civar›nda Türkiye' de katarakt ameliyat›

yap›lmaktad›r. Bir firma yerli üretime

geçti ama fiyat avantaj› bulunmuyor.

Ancak mutlak suretle bunu yapmak

zorunday›z. Oftalmoloji art›k bizim

iflimiz. Oftalmoloji sektörü ile ilgili bir

üretim yapabiliriz. Hedefimiz yeni

dönemde, oftalmoloji alan›nda büyümek

ve Türkiye' nin lideri konumuna

geçmektir. Göz hakk›nda her fley slo-

gan›yla daha büyük hedeflere do¤ru,

tüm personelimizle ve müflterimizle bir-

likte ilerlemekteyiz.

Haziran 2007 83

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm /”Göz Cerrahisi Uzmanl›k Gerektirir”

Son y›llarda giderek belirgin hale gelenpara ve sa¤l›k iliflkisi, sa¤l›¤›n herkeseeflit olarak ulaflt›r›lmas› gibi ahlaki birbeklenti ile temelden çat›flmaktad›r.Sa¤l›k, aynen e¤itim alan›nda oldu¤ugibi, toplumu oluflturan tüm bireylerineflit ve paras›z olarak yararlanmalar› ge-reken bir insan hakk›d›r. Sa¤l›k konusu,insan haklar› kapsam›nda ele al›nabile-ce¤i gibi ayn› zamanda insanl›¤›n çöz-mesi gereken bir vicdani sorun olarak dakarfl›m›za ç›kmaktad›r. Nitekim, t›bbieti¤in temel fonksiyonlar›ndan biri desa¤l›k ile ilgili konular›n para ile olaniliflkilerini ele alarak ahlaki elefltiriler dilegetirmektir. ‹laç pazarlama yöntemleri,organ ticareti, özel hastanelerdekiyaklafl›mlar ve t›bbi patentlemeler gibiörneklenebilecek bir çok konu t›bbi etiktaraf›ndan de¤erlendirilir. Bu giriflten deanlafl›laca¤› üzere, bu yaz›daki temelkayg›, para ile sa¤l›k aras›ndaki “rahats›z

edici” iliflkiyi vurgulamak ve bununhekimli¤in genel ilkelerine olan ayk›-r›l›klar›n› ön plana ç›karmak olacakt›r.Bilimdeki postmodern yans›malara para-lel olarak son 20-30 y›l içinde sa¤l›k bil-imleri ile sosyal bilimler aras›ndaki alandaha da geçirgen hale gelerek sa¤l›k bil-imciler ile sosyal bilimciler giderek dahafazla iflbirli¤i içine girdiler. Bunun birsonucu olarak, t›bbi olaylar›n sosyal bil-imlerin parametreleri ile aç›klanmas›giderek yayg›nlaflan bir yaklafl›m tarz›d›r.

Buna paralel olarak, bu yaz›da yaban-c›laflma gibi felsefi bir kavram› kullanarakkimi t›bbi uygulamalar› yorumlamayaçal›flaca¤›z.Dinledi¤im bir radyo program›nda,sunucunun karfl›s›ndaki plastik cerrahiuzman› hekime soru sorarken, ›srarlahastalar›n›z yerine müflterileriniz dedi¤ive hekimin bu kelimeyi düzeltme gere¤iduymad›¤› dikkatimi çekmiflti. Belki desunucu, kozmetik alan›yla ilgili kabuletti¤i bir konuyu tart›fl›rken, hekiminkarfl›s›na gelen kiflilere hasta s›fat›n›yak›flt›ramam›flt›. Gerçi, bir tak›m koz-metik uygulamalar›n t›p mensuplar› tara-f›ndan gerçeklefltirildi¤i ve bir çokhekimin güzellik merkezleri açmaya yö-neldi¤i bilinen bir olgu ise de, hekiminkendi mesle¤ine sayg›s› bak›m›ndan bukavrama itiraz etmesi gerekti¤i aç›kt›r.Son y›llarda h›zla artan buna benzeruygulamalar›n ve yanl›fl t›bbi meslek


Haziran 200784

Dr. Hakan ERT‹N

Bir Yabanc›laflma Örne¤i:Hasta m›? Müflteri mi?Bilimdeki postmodern yans›malara paralel olarak son 20-30 y›l içinde sa¤l›k bilimleri ile sosyalbilimler aras›ndaki alan daha da geçirgen hale gelerek sa¤l›k bilimciler ile sosyal bilimciler giderekdaha fazla iflbirli¤i içine girmifllerdir. Bunun bir sonucu olarak, t›bbi olaylar›n sosyal bilimlerinparametreleri ile aç›klanmas› giderek yayg›nlaflan bir yaklafl›m tarz›d›r.

Sa¤l›k, aynen e¤itimalan›nda oldu¤u gibi,

toplumu oluflturan tümbireylerin eflit ve paras›z

olarak yararlanmalar›gereken bir insan hakk›d›r.

““

““

davran›fllar›n›n yaratt›¤› tuhaf durumuaç›klama çabas› içine girdi¤imizde,san›r›m bir kavrama s›¤›nma ihtiyac›do¤maktad›r, ki bu kavram yabanc›laflmaolsa gerekir.‹çinde yaflad›¤›m›z para öncelikli sis-temde sa¤l›k, piyasalaflm›fl ve bir metahaline gelmifltir. Sa¤l›¤›n da¤›t›m›,s›ras›yla kazanç gereksinimi ve verimliliktaraf›ndan flekillenmektedir. Bu nedenleekonominin gereksinimleri ile sa¤l›kl›yaflam ihtiyac› aras›nda sürekli bir geril-im vard›r. Hali haz›rda var olan budurum bizi, daha önce de bir çok alandakullan›lan yada yaflanan–e¤itimde, mü-zikte, mimaride yada dilde oldu¤u gibi-yabanc›laflma kavram›n› t›p veya sa¤l›kalan› ile buluflturarak, sa¤l›kta yabanc›-laflma veya t›pta yabanc›laflma kavram›ylatan›flmam›z› gerekli k›l›yor.

Yabanc›laflma flöyle tarif ediliyor: Birvarl›¤›n, kendinden baflka olana yani”öteki” ne dönüflerek kendinden uzak-laflmas›, kendini yitirmesi, kendineyabanc› hale gelmesi hali veya insan›nçevresinden ,eme¤inden ürünündenyada benli¤inden uzaklaflma yada ayr›l-ma duygusu. Ça¤dafl yaflam›n çözüm-lemesinde s›kça kullan›lan bu kavramde¤iflik anlamlarda kullan›labilmektedir.

1. Güçsüzlük; ‹nsan›n gelece¤ini ken-disinin de¤il, d›fl etkenlerin, flans›n,yazg›n›n, kurumlar›n belirledi¤ini düflün-mesi

2. Anlams›zl›k; Herhangi bir alandaetkinli¤in kavranabilirlik ya da tutarl› biranlam tafl›mad›¤› ya da genel olarakyaflam›n amaçs›z oldu¤u düflüncesi.

3. Kurals›zl›k; Toplumca benimsenmifldavran›fl kurallar›na ba¤l›l›k duygusununyoklu¤u ve dolay›s›yla davran›fl sap-

malar›n›n , güvensizli¤in ,s›n›rs›z bireyselrekabetin yayg›nlaflmas›.4. Kültürel yayg›nlaflma; Toplumdaki

yerleflik de¤erlerden kopma duygusu.5. Toplumdan yal›t›lma; Toplumsal

iliflkilerden d›fllanma ya da yaln›z kalmaduygusu.

6. Kendine yabanc›laflma; ‹nsan›n flu yada bu flekilde kendi gerçekli¤ini kavraya-mamas›.Bu kavram ürünlerin, insan› boyundu-ru¤u alt›na alan karfl›t güçler haline gel-meleri ve bunun sonucu olarak da insan›insani olmayana dönüfltürme sürecini

dile getirir. Tarihsel süreçte insan, tarih-sel ve toplumsal yasalar›n bilgisini ediniponlara egemen olamamas›ndan ötürü,toplumsal geliflmeyi insani özünügelifltirici bir biçimde gelifltirememifltir.Toplumsal yasalar›n bilincine varmadantoplumsal geliflmeyi bilinçle ve insancayönetmek olanaks›zd›r. Bu bilgisizli¤insonucu olarak, tarihsel süreçte hep ken-disine yabanc›, di¤er bir ifadeyle insaniolmayan ürünler ortaya koymufltur.Neticede insan, bizzat kendisineyabanc›laflm›fl ve insan olmayana dönüfl-müfltür.

Bu tarif ›fl›¤›nda t›pta yabanc›laflma ol-gusunu örneklerle incelemek gerekirse,önce t›bb›n sorgulanamaz gibi görün-mesi üzerinde durmak uygun olacakt›r.T›p bir çok bilim dal›ndan farkl› baz›özellikler içerir. Hekimin zaman zamaninsanlar üzerinde veya toplumda otoritekurma gücü çok eski ça¤lardan beri bil-inmektedir. Bunun gibi hekimli¤in temelifllevinin d›fl›na taflmas›, güç ve itibar›n›ve kutsall›k yaklafl›mlar›n› kötüye kullan-mas›n› da bu konu kapsam›nda de¤er-lendirmek mümkündür.T›bb›n sorgulanamaz gibi görünmesi yada en az›ndan halk neznindeki sayg›nyeri sebebiyle hatalar›n›n çok da gözebatmamas›n› sa¤layan hoflgörü, günlükuygulamalarda bir çok garipli¤i deberaberinde getirmektedir. Çok basit birörnek olarak, propagandistlerin (ilaçtan›t›m elemanlar›) kliniklerde çal›fl-mas›nda bir tuhafl›k yok mudur? Birazar›nm›fl bir bak›fl aç›s›yla ele al›nd›¤›ndadaha pahal› ilaçlar› yazd›rmak için dahapahal› hediyeler sunulmas› kabuledilebilir bir fley midir? Elbette de¤ildirama bakanl›k yönetmelikleri ile ilaç fir-malar›n›n manevralar› aras›nda budurum halihaz›rda ahlaka ve akla tümayk›r›l›¤›na ra¤men devam etmektedir.Yabanc›laflman›n önemli araçlar›ndanbirisi de reklam olgusudur. ABD de kiflibafl› reklam harcamas› 322 $ iken hekimbafl›na tan›t›m harcamas› 10000 $ d›r.Reklamlardaki amaç, hekimi toplum veinsanl›k de¤erleri gibi kavramlardanuzak tutarak hekimin kendisini bilgisizhissetmesi ve hiçlenmesi duygusu yarat-makt›r.

T›p hemen herkesin kabul edece¤igibi sosyal sorumluluklar› olan bir

Haziran 2007 85

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm /”Bir Yabanc›laflma Örne¤i: Hastam›? Müflterimi?

T›bb›n sorgulanamaz gibigörünmesi ya da en az›ndanhalk neznindeki sayg›n yerisebebiyle hatalar›n›n çok dagöze batmamas›n› sa¤layan

hoflgörü, günlük uygula-malarda bir çok garipli¤i deberaberinde getirmektedir.

““

““

aland›r ve bu sorumluluklar›n› bir ölçüdehalk sa¤l›¤› alan›ndaki çal›flmalarlasürdürme gayreti içinde iken , zamanlasadece kliniklere hapsolmaya do¤ruyönelmektedir. Çevre kirlili¤i, silahlan-ma, savafl koflullar›, açl›k ya da susuzlukt›bb›n ilgi alan› içinde de¤il midir? Bunlarkoruyucu hekimlik alan›n›n ilgi ala-n›ndad›r. Ancak bir baflka yabanc›laflmaörne¤i olarak t›p bu gibi konulara, maa-lesef siyaset bilimi veya ekonomi alan›diyerek kay›ts›z kalmaktad›r. T›bb›ninsan için ve vicdani olma iddialar› ilemevcut bu durum ne kadar uyumludur?‹flte bu toplumsal amaçlardan ,hadi birazdaha t›bbilefltirelim, halk sa¤l›¤› uygula-malar›ndan t›p uzaklafl›p , ileri teknolojiile birleflerek iyiden iyiye hastane vekliniklere hapsolmaktad›r. Di¤er yandan karmafl›k ve dev makine-lerin içine teslim olmufl bir esir gibisokulan ve makinenin ne diyece¤inibekleyen insan o so¤uk ve metal efen-dinin içinde kendini de¤ersiz hissetmek-tedir. Milyon dolarlarla ifade edilen çokpahal› aletlerin ihtiflam›n› ve bir f›r›nasürülür gibi içine sokulan insanlar›n ses-siz ve endifleli insanlar›n görünümünübir ço¤unuz bilirsiniz. Kimi zaman hekimde duyars›z tutumu ile makineye say-g›s›n› hissettiren ve hastaya karfl› donuktutumuyla ifline olan yabanc›laflman›n birbaflka örne¤ini vermektedir. Bilmem hiçdikkatinizi çekmifl midir? Ben bir özelhastanede görmüfltüm, yeni versiyon birMR cihaz›n›n üzerinde kocaman birnazar boncu¤u vard›. Zavall› hastaya vemakineye bakakalm›flt›m, sanki banaaman makineye bir fley olmas›n, onunbunun gözü kalmas›n duygusu vedüflüncesi verirken hastay› orda çok ikin-

cil bir figür olarak alg›lam›flt›m. Acaba in-san› da art›k iyice bir makine olarak kab-ullensek ve ad›na da ‹ngilizce human ye-rine humachine desek, insan›n sayg›n-l›¤›n› ve durumunu kurtarabilir miyizdersiniz. Durumu biraz abartm›fl olabi-lirim, bunu hem etikçilerin fleytan›navukatl›¤›n› yapmas›na verebilirsinizyada biraz futurolojik bir yaklafl›mla gele-cekte bunun iyiden iyiye yerleflece¤initahmin ederek bir önlem ça¤r›s› olarakkabul edebilirsiniz.

Yabanc›laflma kavram›n› tarif ederken,insan›n üretti¤i ürüne yabanc›laflmas›,insan›n üretim sürecine yabanc›laflmas›ve insan›n kendi do¤as›na yabanc›laflma-s› ve nihayet bunlar›n sonucu olarak in-san›n di¤er insanlara yabanc›laflmas›n›vurgulamak gerekir. ‹nsan kendini varla-mak yani kendini ortaya koymak için birfleyler üretir. Ve bu süreç insan› mutlueder, ancak üretim konusu olan fley yaniürün e¤er baflkalar› taraf›ndan belirleniy-orsa bu noktada yabanc›laflma ve mutsu-zluk bafllar. Bu konuya elefltirel aç›danyaklaflmak gerekirse, burada üretilenfleyin baflkalar› için olmas› kendi bafl›nabir mutsuzluk sebebi olmamal›d›r.Çünkü bu temel ahlaki kavramlarla

çeliflir. Özellikle hekimlik uygulamala-r›nda, e¤er temel t›bbi etik prensipleriuygulan›r ise, hekimin çabalar› salt bafl-kalar›n›n istedi¤i için yap›lan çabalarolarak de¤erlendirilemez. Biz buradaiflçinin üretti¤i ürün ile hekimin üretti¤iaras›ndaki fark› vurgulamal›y›z. Bir maki-nenin parças›ym›fl gibi üretim aflamas›nakat›lan iflçi ile mesle¤ini bilimsel do¤-rular ›fl›¤›nda yapan hekim aras›ndakifark aç›kt›r. Genel ahlaki prensiplerçerçevesinde hekimlik uygulamalar› butürden bir yabanc›laflmay› göstermez.Ancak yukar›da örneklerini verdi¤imiz vezaten t›bbi etik prensiplerle çat›flanuygulamalar, hekimin de yabanc›laflmaaçmaz›na düflmesine yol açmaktad›r.Yani etik ilkeler çi¤nendikçe, mesle¤inherkes taraf›ndan kabul gören akla dayal›prensipleri çi¤nendikçe, bu olgu kar-fl›m›za ç›kmaktad›r.Plastik cerrahi örne¤i ile bafllam›flt›k,gene onu örnek verelim; plastik cer-rahinin bir kozmetik alan gibi alg›lan-mas› yada buna indirgenmesi, paraamaçl› t›bbi tetkikler yapt›r›lmas› yadas›kça gazetelere konu olan b›çak paras›gibi durumlar, hekimin ald›¤› e¤itime vet›p mesle¤inin sayg› duyulan amaçlar›naz›tl›k teflkil etmektedir. Sonuç olarak dahekim ifline yabanc›laflmaktad›r. Art›kald›¤› e¤itimi ve edindi¤i ilkeleri unut-mufl, baflka biri olmufltur. Do¤al olarakda bu hem hekimin kendisine olansayg›s›n› yitirmesine, mutsuzlu¤una, iflinisevmemesine ve ayn› zamanda d›fl dün-yan›n da hekimli¤e sayg›s›n›n kaybol-mas›na yol açacakt›r.Belki bu yabanc›laflman›n afl›r› uçta yeralan bir sonucu olarak, baz› yazarlarca t›pkurumu elefltirilmeye bafllanm›fl ve kuru-

Haziran 200786


Kendi meslek alan›mahaks›zl›k etmek istemeyerek,

her alanda insan› öne alanyaklafl›mlar için duyarl›

olunmas› gerekti¤i kayg›s›n›dile getirmek istiyorum.

““““

mun sa¤l›k için bir tehlike oldu¤uyarg›s›na var›lm›flt›r. ‹atrogenik yanitedavi kaynakl› vukuat listelerinin kabar-mas›, belki de kurumun, karmafl›k t›bbitetkikler ve laboratuar çal›flmalar› içindekaybolmas›na, karmaflan›n cesaretle tan›ve tedavi koyma yerine ürküntü iledavranma sonucunu do¤urmas›na yolaçmaktad›r. ‹nsan davran›fllar›n›n aç›k-lanmas›ndaki önemli argümanlardanbirisi, korkunun sa¤l›kl› düflünme vekararl›l›k gibi do¤ruya varma yollar›n›kapad›¤›d›r. Yüksek teknolojik aletlerinve karmafl›k t›bbi tetkiklerin yarar›n› retetmek mümkün de¤ildir, ancak eskihekimler ile yeni hekimler k›yaslan›rkendaha az tetkik ile daha do¤ru tan› koymaparadoksunu s›kl›kla duymaktay›z. Aca-ba bu karmafl›k aletler ve say›lar› hergeçen gün artan laboratuar paramet-releri kullan›l›rken, oluflan stratejikdüflünme hatalar› yanl›fllar› da artt›rmak-ta m›d›r? Son olarak biyolojik silahlar, virüssavafllar› gibi senaryolardan da bahse-dilebilir. Gelecek ile ilgili virüs savafllar›ve son dönemde s›kça duydu¤umuz biy-olojik ve kimyasal silahlar hem t›bb›nhem de topyekün bilimin yabanc›laflmas›

olarak adland›r›labilir. Belki de biliminyabanc›laflmas› için verilecek en çarp›c›örnek budur. Burada t›p kurumununmüflterileri elbette kötü niyetli kiflilerdir.‹nsanl›k için büyük bir tehdit olan biy-olojik silahlar hem etki gücü hem deekonomik maliyetleri sebebi ile çokgüçlüdür. Lary Wayne Harris 1990 lardaYersinia Pestis (veba etkeni) posta yoluy-la siparifl etmifl ve evine gelmifltir. 11Eylül e kadar bu mümkündü. Gene1990’larda 30 milyon kifliyi öldürecekgüçte risin toksini Kanada gümrü¤ündeyakalanm›flt›r. Bilindi¤i gibi çiçekhastal›¤› yok edildi¤i için afl›lama art›kyap›lmamaktad›r. Herhangi bir savaflhalinde genç nüfustan oluflan ordular butür bir sald›r›ya karfl› tehdit alt›ndad›r. Buyüzden ülkeler afl› stoklamaktad›r,örne¤in Almanya 200 milyon ? tutar›ndaçiçek afl›s› stoklam›flt›r. Hekimli¤in bilgi tecrübe ve tecrübeyedayal› sezgiler ile yap›lan bir sanatoldu¤u ve t›p mesle¤inde insanayaklafl›m›n di¤er bilim dallar›ndan çokfarkl› oldu¤u gerçe¤i ile düflünül-dü¤ünde, aletlerin aras›nda kaybolmayabafllayan hekim kimli¤ine dikkat çekmekidi amac›m›z. Bugün hala kimli¤ini

koruyabilen hekimlerin, gelecekte

teknolojinin bu h›zla ilerlemesi karfl›-

s›nda daha da zorlanacaklar› muhak-

kakt›r.

Bizlerin amac› sadece para kazanmak

olamaz, para genel ahlak ilkeleri ile

çat›flmadan kazan›lmal›d›r.Gayret kar-

fl›l›¤› olarak kazan›lan paralar bu yaz›n›n

konusu de¤ildir.Hemen her alanda var

olan para kazan›rken vicdani ve ahlaki

yaklafl›mlardan uzaklaflma olas›l›¤› , t›p

alan›nda da görülmektedir , ancak

hekimlik gibi bir alanda bunun varl›¤›

di¤er alanlara göre daha çirkin durmak-

tad›r.Özdemir Asaf’›n dedi¤i gibi , Bütün

renkler ayn› h›zla kirleniyordu ,birincili¤i

beyaza verdiler.Bu noktadan hareketle

sa¤l›k alan›nda görülen çarp›klar di¤er

alanlarda görülenlerden fazla de¤ildir.

Kendi meslek alan›ma haks›zl›k etmek

istemeyerek, gördü¤üm fleyleri dile

getirirken di¤er bütün alanlarda bu tür-

den yaklafl›mlar›n varl›¤›n›n da yaban-

c›laflma örne¤i olarak düflünülmesini

amaçl›yor ve her alanda insan› öne alan

yaklafl›mlar için duyarl› olunmas› gerek-

ti¤i kayg›s›n› dile getirmek istiyorum.

Haziran 2007 87


1970 Konya, Do¤anhisardo¤umluyum. 1987 y›l›nda Antalya’yayerlefltim. Antalya’dan inflaat malzemelerifl ifl makineleri pazarlama ve mermertaahhüt iflleri ile u¤raflt›ktan sonra 1994y›l›n da vatani görevimi yapmak üzeregitti¤im birli¤imde arkadafl›m›n tavsiyesive anlat›mlar› do¤rultusunda askerlikdönüflünde optik sektörüne girmeyidüflündüm.1996 y›l›nda vatani göreviminbitiminde optik cam toptanc›l›¤› yapmaküzere faaliyete bafllad›m.

Bu sektörde bilgi birikimimolmamas›na ra¤men k›sa sürede sek-törde ilkleri yapan ve baflar›l› olan firmaolarak optik sektöründe ki firmalararas›nda söz sahibi olamaya bafllad›k.

1996 y›l›nda ‹stanbul’daki itha-latç›lardan sat›n al›p Antalya bölgesinde-ki optik ma¤azalar›na toptan cam sat›fl›yaparken 1999 y›l›nda direkt yurtd›fl›ndan ithalat yapmaya baflalad›m. K›sasürede kârl›l›¤›m›z› art›rmaya bafllad›k.Akabinde yat›r›mlar›m›zda artt›; 2001y›l›nda yaflanan global krizde herkesyapt›¤› ifli korumaya çal›fl›rken biz

yat›r›mlar›m›z› artt›rmaya devamettik.Üretim serüvenimiz d›flar›dan yar›mamul hammadde ithalat›yaparak;Türkiye de üretim yapan fab-rikalara fason üretim yapt›rmadayaflanan s›k›nt›lara aflmak için üretim-imize bafllad›k

‹lk olarak fason üretimyapt›rd›¤›m›z fabrikan›n makinelerinisat›n alarak ifle bafllad›k daha sonrateknoloji yenileyip üretim çeflitlili¤imizi

ve kalitemizi art›rma yolunda sürekliçal›flmalar devam ettik.fiu an Türkiye debu sektörde üretim yapan 8-10 fab-rikadan biriyiz.Üretim yapan di¤er fab-rikalar ‹stanbul-Ankara-‹zmir gibi büyükflehirlerde faaliyet gösterirken biz bu ifliAntalya merkezli düflünüp bu bölgede iflibafllad›k.Üretti¤imiz ürünlerimizi ve itha-latlar›m›z› kendi firmam›z bünyesindeA n k a r a - E s k i fl e h i r - A f y o n - I s p a r t a -Gaziantep ve çevre illere hitap eden sat›flofislerimizle hizmet veriyoruz.Ayr›caTürkiye’nin di¤er bölgelerine bayiliklervererek 8 ayr› noktada daha bayilerarac›l›¤› ile tüm Türkiye’de ürünlerimizisatmaktay›z.Ayr›ca yurtd›fl›ndaBulgaristan’daki sat›fl ofisimizle deBulgaristan ve Balkan ülkelerin de sat›flyapmaktay›z.

Vizyonumuz, üretim, ithalat vetoptan sat›fl. Sonra da Türkiye’de Avrupada benzeri olmayan 2200 m2 alandadünyan›n seçkin markalar›n›n zenginmodel seçene¤iyle tüketiciye birincielden ekonomik ve bilinçli bir flekildegözlük kullan›c›lar›na önce sa¤l›k

Haziran 200794

Giriflimci Röportaj›‹BRAH‹M CEYLAN


Vizyonumuz üretim, ithalat ve toptan sat›fl. Sonra da Türkiye’de, Avrupa’da benzeriolmayan 2.200 m2 alanda dünyan›n seçkin markalar›n›n zengin model seçene¤iyletüketiciye birinci elden ekonomik ve bilinçli bir flekilde gözlük kullan›c›lar›na öncesa¤l›k hizmeti sunmak ve sektördeki bofllu¤u doldurmakt›r.

“Hizmet Anlay›fl›m›zda MüflteriMemnuniyeti”

‹brahim CEYLAN

1996 y›l›nda ‹stanbul’dakiithalatç›lardan sat›n al›p

Antalya bölgesindeki optikma¤azalar›na toptan cam

sat›fl› yaparken 1999 y›l›ndadirekt yurt d›fl›ndan ithalatyapmaya baflalad›m. K›sa

sürede kârl›l›¤›m›z›art›rmaya bafllad›k.

““

““

hizmeti sunmak ve sektördeki bofllu¤udoldurmakt›r.

Ma¤azam›zda müflteri mem-nuniyeti önceli¤i ile hizmet verilmekteolup optik sektöründe al›fl›la gelmiflma¤azac›l›k hizmetinin üstündehizmetler vermek üzere yola ç›kt›k.Ma¤azam›za gelen müflterilerimizi mis-afir olarak kabul edip en huzurlu vemutlu bir flekilde memnun ederek

u¤urlamakt›r.

En son teknoloji ile donat›lm›fl

makinelerimizle cam montajlar› hatas›z

bir flekilde yap›lmaktad›r.

Bu tarz yeniliklere verdi¤imiz hizmetler-

le sektörde belirleyici bir konuma

gelmek ve bu mesle¤i sadec para kazan-

mak olarak görmeyen sa¤l›k ve hizmet

sunan müflteri memnuniyetine önem

verilen bir sektör ve sayg›n bir meslek

olmas›na katk›da bulunmak üzere

çal›fl›yoruz.

Ma¤azam›z›n bir bölümünde

Türkiye’de ilk olarak optik müzesi olarak

dizayn edip mesleki bilgileri ve makine

ve teçhizatlar› sergiliyoruz.

Haziran 2007 95

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Giriflimci Röportaj

Bu sektörde bilgi birikimimolmamas›na ra¤men k›sa

sürede sektörde ilkleri yapanve baflar›l› olan firma olarakoptik sektöründeki firmalararas›nda söz sahibi olmaya

bafllad›k.

““

““

Dünyada sa¤l›k tüketicilerinin bil-inçlenmesi ve ülkelerin sa¤l›k sistem-lerinde yaflanan problemler (altyap› veinsan kayna¤› yetersizlikleri, yüksek fiy-atlar, arz-talep dengesizli¤inden kay-naklanan bekleme listeleri) hem tatilhem tedavi unsurlar›n› içeren sa¤l›k tur-izmi kavram›n›n yarat›lmas›nda büyükrol oynad›. Türkiye sa¤l›k turizmindegeliflmekte olan sa¤l›k altyap›s› ve turizmsektörü ile bugüne kadar Hindistan,Tayland ve Singapur kadar baflar›l› ola-masa da hem turizm hem de tedavialan›nda birçok dünya ülkesine k›yaslaavantajl› durumdad›r.

Türkiye sa¤l›k turizminde baflar›l›olabilmesi için gerekli flartlar›nbirço¤unu karfl›lamaktad›r. Avantajla-r›m›z› Türkiye’nin dünya co¤rafyas›ndakiyeri, var olan turizm potansiyelinin sa¤l›khizmetlerine yans›mas›, hastanelerimizindünya standartlar›ndaki teknolojikdonan›m› ve hekim ve insan kayna¤›kalitesi, fiyatlar›m›z›n geliflmifl ülkelerenazaran rekabet gücü vermesi,Türkiye’nin dünya genelinde en büyük7. jeotermal kaynaklara sahip olmas› veson olarak Avrupa’da yaflayan ve sa¤l›khizmetini Türkiye’de almay› tercih eden

soydafllar›m›z›n varl›¤›n› sayabiliriz. FakatTürkiye sahip oldu¤u bu potansiyelera¤men devlet deste¤i ve tan›t›m eksik-li¤i nedeniyle henüz sa¤l›k turizmindeönde gelen ülkeler aras›na girmeyihenüz baflaramam›flt›r.

Türkiye’de sa¤l›k turizmi son y›llardaözel hastanelerin bu konuya el atmas› ilehareketlenmifltir. A s›n›f› özel hastanelerbaflta olmak üzere birçok hastane dünyaçap›ndaki sa¤l›k turizmi fuarlar›na

kat›lmaya bafllam›fl ve hastalara daha iyihizmet vermek ad›na kendi bünye-lerinde “Yabanc› Hasta Departmanlar›”kurmufltur. Sa¤l›k turizmi özel ilgi gerek-tiren ve güven esas›na dayanan birkavram oldu¤u için bu departmanlar›nkurulmas› hastalar›n iflini oldukça kolay-laflt›rm›flt›r. Hastanemizden örnek ver-mek gerekirse, Memorial Uluslar aras›Hasta Merkezi’nde yurtd›fl›ndan gelen e-mail ve telefonlara cevaplar verilmekte,hastalar›n güvenli bir flekildeTürkiye’deki kal›fllar› organize edilmek-te, transfer ifllemleri gerçekleflmekte,hastanedeki ifllemleri yine bu merkeztaraf›ndan özel olarak organize edilmek-tedir. Örnek olarak hastalar›n s›k›nt› çek-memeleri aç›s›ndan kendi dillerini bilenbir tercüman eflli¤inde sa¤l›k servisialmas› sa¤lanmaktad›r. Yabanc› HastaDepartmanlar›n›n faaliyete geçmesiyabanc› hastalar›n ülkemize gelirkensahip oldu¤u çekinceleri k›smenazaltm›fl ve ilk ad›m› daha kolayatmalar›n› kolaylaflt›rm›flt›r.

fiu anda s›n›rl› say›da gerçekleflenyabanc› hastalar›n Türkiye’ye tedavi içingelmeleri durumu art›nca bu konuyayeterince kaynak ay›ramayan hastaneler

Haziran 200796

U¤ur GENÇMemorial Sa¤l›k Grubu ‹flletme ve ‹fl Gelifltirme Direktörü


Türkiye, sa¤l›k turizminde baflar›l› olabilmesi için gerekli flartlar›n birço¤unukarfl›lamaktad›r. Avantajlar›m›z› Türkiye’nin dünya co¤rafyas›ndaki yeri, var olanturizm potansiyelinin sa¤l›k hizmetlerine yans›mas›, hastanelerimizin dünya standart-lar›ndaki teknolojik donan›m› ve hekim ve insan kayna¤› kalitesidir.

Türkiye’de Sa¤l›k Turizmi

U¤ur GençMemorial Sa¤l›k Grubu‹fllet. ve ‹fl Glfl. Drektörü

Türkiye’de sa¤l›k turizmi sony›llarda özel hastanelerin bu

konuya el atmas› ilehareketlenmifltir. A s›n›f› özel

hastaneler baflta olmaküzere birçok hastane, dünya

çap›ndaki sa¤l›k turizmi fuar-lar›na kat›lmaya bafllam›fl ve

hastalara daha iyi hizmetvermek ad›na kendi

bünyelerinde “Yabanc› HastaDepartmanlar›” kurmufltur.

““

““

medikal hizmet alan› d›fl›nda hizmetlerivermekte s›k›nt›ya girecektir. Bu hizmet-leri otelcilik ve rehberlik hizmetleri,transfer hizmetleri ve di¤er destekhizmetler olarak s›ralayabiliriz. Bu alandahastaneler olarak eksikli¤ini hissetti¤i-miz konu hasta ile hastaneleri bulufltura-cak profesyonel flirketlerin varl›¤›d›r.Dünyan›n birçok ülkesinde geliflmifl vegeliflmekte olan “arac› kurumlar”Türkiye’de henüz bir elin parmaklar›n›geçmeyecek say›dad›r ve ço¤u planlan-ma ve yeni kurulma aflamas›ndad›r. Buprofesyonel kurumlar›n oluflmas›yla has-tanelerin s›rt›ndan bir yük kalkm›fl ola-cak ve as›l iflleri olan sa¤l›k hizmetiverme konusu ile ilgilenmeye daha çokf›rsat bulacaklard›r.

Mevcut durumda Türkiye az da olsaDünya Sa¤l›k Turizmi pastas›ndan birpay almaktad›r. Bu anlamda sa¤l›kl› veril-er olmasa da ülkemize hasta gönderenülkeleri dört ana s›n›fta inceleyebilir.

1. Çeflitli nedenlerden dolay›bünyesinde büyük bir Türk nüfusubar›nd›ran ülkeler (Almanya, Hollanda,Belçika vb.)

2. Altyap› ve hekim yetersizli¤inedeniyle hizmet s›k›nt›s› çekengeliflmekte olan ülkeler (Balkan ülkeleri,

Orta Asya’daki Türki Cumhuriyetler) 3. Sa¤l›k hizmetlerinin pahal›

oldu¤u ve sigortalar›n kapsamad›¤›hizmetleri talep eden hastalar›n bulun-du¤u ülkeler (Amerika, Almanya)

4. Arz-talep dengesindeki yetersi-zlik nedeniyle uzun bekleme s›ras› olanülkeler(‹ngiltere, Hollanda ve Kanada)

Türk nüfusunun yo¤un olarakyaflad›¤› Almanya ve Hollanda Memorialolarak özel önem verdi¤imiz ülkelerdir.Bu ülkelerde yaflayan ve yeterli sa¤l›khizmetini dil sorunu ya da kültürelfarkl›l›klar gibi yetersizlikler ile alamayanvatandafllar›m›z sa¤l›k sorunlar›n› ülkem-izde çözmeyi tercih etmektedir. Hemenhemen tamam› sa¤l›k sigortas›na sahipvatandafllar›m›z›n sa¤l›k sorunlar›nadaha iyi hizmet verebilmek içinAvrupa’daki önemli sa¤l›k sigortalar› ileTürk hastanelerinin anlaflma yapmas›büyük önem arz ediyor. Yap›labilecekkurumsal anlaflmalar ile her y›l ülkeekonomisine yüz milyonlarca Euro kay-nak sa¤lanabilir. Bu konuda özel has-taneler olarak devletten destek bekli-yoruz.

Özellikle özel sektörün katk›lar›ylaülkemiz sa¤l›k altyap›s›n›n yetersizoldu¤u ülkelerden de çok fazla hastaçekmektedir. Memorial olarak yine bizkonuya büyük önem veriyoruz ve sek-törde önemli bir misyon üstlenerek bubölgelerde sa¤l›k turizmi konusundaülkemizi tan›tarak ülkemizin bu pas-tadan ald›¤› pay› artt›rmaya çal›fl›yoruz.Ayr›ca sa¤l›k hizmetlerinin pahal› oldu¤uve sigorta kapsam› d›fl› oldu¤u ifllem-lerde de (göz, difl, tüp bebek ve plastikcerrahi ifllemleri) Türkiye hastalar› çek-

mekte. Ayr›ca yafllanan nüfus ve eksikyat›r›m nedeniyle ‹ngiltere vb. ülkelerdebaz› ifllemlerde birkaç ayl›k bekleme

süreleri bulunmakta. Bu süreleri bekle-mek istemeyen hastalar bu ifllemler içinTürkiye’nin de içinde bulundu¤u di¤erAvrupa ülkelerini tercih ediyorlar.

Son olarak Türkiye sa¤l›k turizmikonusunda önümüzdeki y›llarda globalbir oyuncu olmak için devlet ve özel sek-tör iflbirli¤i ile ad›mlar atmal›d›r. Devletbu alanda yat›r›m yapmak isteyen özelyat›r›mc›lar› desteklemelidir. TurizmBakanl›¤› sa¤l›k turizminiçeflitlendirilmek istenen turizm dallar›içerisinde önemli bir alan olarak görmelive bu alana daha fazla yat›r›m yapmal›d›r.Hastanelerin yurtd›fl›ndaki rakipleri ileyar›flabilmeleri için desteklenmesi gerek-melidir. Var olan potansiyelimizi do¤rupolitikalar ile desteklersek sa¤l›k ülkesiTürkiye imaj›na h›zla kavuflabiliriz.

Haziran 2007 97

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Türkiye’de Sa¤l›k Turizmi

Özellikle özel sektörünkatk›lar›yla ülkemiz, sa¤l›kaltyap›s›n›n yetersiz oldu¤u

ülkelerden de çok fazla hastaçekmektedir.

““

““Son olarak Türkiye sa¤l›k

turizmi konusundaönümüzdeki y›llarda globalbir oyuncu olmak için devlet

ve özel sektör iflbirli¤i ilead›mlar atmal›d›r. Devlet bu

alanda yat›r›m yapmakisteyen özel yat›r›mc›lar›

desteklemelidir.

““

““

Ortalama 20 hasta yata¤› olan Manisa ve haseki büyüklü¤ün-deki darüflflifalarda 20-25görevli çal›fl›rd›.

Bafltabib (tabib-i evvel)

• “Tababete hizmetin çeflitli bak›mlardan âdâb› vard›r.”

• “Tababette hizmetin âdâb›-n› her yönüyle yerine getir-mekte olan tabib reis seçilmelidir.”(II. Beyaz›d Vakfiyesi)

• “Birisi ki öngörüflü, fazileti ve kavray›fl›ile seçkin olacakt›r, reis olup bütün hususlara nezaret edecek ve reisli¤e ait olan ifller onun görüfl ve iradesi ileolacakt›r.”(Süleymaniye Darüflflifas› Vakfiyesi)

• Reis: yevmiyesi 30 akçe

• ‹kinci tabib 15 akçe

• Üçüncü tabib 10 akçe

Tabib

“Nazari bilgilerini tecrübe ve uygulama-

larla sa¤lamlaflt›rm›fl ve kuvvetlendirmifl,

Nazariyelerle uygulamalar› flah›slar›nda

toplam›fl, çal›flma ve tecrübelerle ilmini

pekifltirmifl olmal›d›r.”

(Haseki ve Atik Valide Vakfiyeleri)

Tabibden Beklenen Bilgi Düzeyi

ve Kapsam›

• T›p bilimi ve tedavi yöntemlerinde

üstün,

• Tababet ve hikmet kanunlar›n›n

hepsine tecrübe ile vâk›f,

• T›p ilmini bütünü ve tafsilat› ile bilen,

• Tababet ve hikmetin bütün incelik

lerine vâk›f olmufl, kalplerini hikmet

bilimleriyle a¤z›na kadar doldurmufl,

• ‹nsanlar›n mizaç ve tabiat özellikleri

ni anlamakta mahir,

• ‹laçlar›n yarar ve zararlar› hususunda

usta,

• ‹laç haz›rlama usullerinde mahir,

• ‹laçlar›n hastalara iyi veya ters etki

lerini anlayan,

• ‹laç haz›rlama ilkelerini bilen.

Haziran 200798

Prof. Dr. Nil SARI


Günümüzde sa¤l›k sorunlar› bafl edilmez boyutlara ulaflm›flt›r. Devletler sa¤l›k politikalar›n› süreklidüzenleyerek, en uygun hizmeti vermek için çaba sarf etmektedirler. Tarihimizde sa¤l›k hizmetlerininönemli bir bölümü vak›flar arac›l›¤›yla yürütülmekteydi. Bu ba¤lamda, Osmanl› Döneminde sa¤l›khizmeti sunan vak›flar›m›z›n, tabib seçimleri, yönetimleri ve hasta haklar› kadar birçok farkl› konu buçal›flma ile özetlenmifltir.

OSMANLI DARÜfifi‹FALARINA TAY‹N ED‹LECEK

GÖREVL‹LERDE ARANAN N‹TEL‹KLER

Sa¤l›k Görevlileri

TabipKehhâlCerrahKayyûm

‹laç Haz›rlayanlar

AflflâbEdviye-kûb

Tabbah

Temizlik Görevlileri

Kâse-keflFerraflÂbrîzi

Came-flûyDellâk

‹dari Görevliler

Naz›rVekilharç

Kâtib

Din hizmeti Verenler

Gassal‹mam

Güvenlik Görevlileri

MahsenciBevvâb

Haziran 2007 99

Tabibin Hasta ZiyaretiNas›l Olmal› (Hasta Viziti)?

• Küçük büyük hepsinin ahvalini sorarve küçük fleyleri bile ihmal etmez (Haseki, Manisa, Toptafl› Vakfiyeleri)

• Hastalar›n hallerine dikkatle bak›p gözler. (Edirne, Haseki Toptafl›Vakfiyeleri)

• Hastal›klar›n seyrini gözetir; meflhurâlâmetlerini tetkik eder; belirtileri yoklar dururlar(Haseki ve Toptafl› Vakfiyeleri)

• Her biri her gün ikifler defa hastalar›aray›p sormak ile u¤raflacakt›r.

(Fatih Vakfiyesi)

• Bilinen âdet ve al›fl›lm›fl kaide üzeri-ne belirli zamanlarda darüflflifa’da

toplan›p, hastalar›n halini konuflmaküzere bir araya gelip, durumu etrafl›ca tetkik ederler.(Vak’a tart›flmas› ve Konsültasyon; Süleymaniye Vakfiyesi)

• Daima hastalar›n hallerini sorar, tedavileri için mümkün olan her kolayl›¤› sa¤lar, e¤er hastan›n hâli tabibin tekrar gelmesini gerektirirse tabib derhal hastaya koflar.(Toptafl› Vakfiyesi)

Tabibde ArananErdemler

Tabib merhametli ve flefkat-li olmal›.“Hastalara flefkatle, esirgeyi-ci, koruyucu kanatlar›n› in-dirip gerer, onlar›n üzerineiçten yard›m ve himaye ke-merlerini sarar.”

“Her bir hastaya sanki en yak›n velisive akrabas›ym›fl gibi yumuflakl›k ve nezâ-ket göstermeye çal›fl›r.”“Hastalar›n bafllar›n› merhamet gölgesialt›na alarak onlar› daima flefkatle, hal-lerini sayg›yla karfl›lar.”(Haseki, Manisa, Toptafl› Vakfiyeleri-Hepsinin Banisi Han›m)

“Muhtaç olanlar›n istek ve ihtiyaçlar›n› iyimuamele ve yumuflakl›kla görmeli.”

Tabibde Aranan ErdemlerTatl› sözlülük ve güler yüzlülük.

• Nasihat› tatl› dilli, hofl sözlü, güler yüzlü olur,

• Güzel ve okflay›c› sözler ve hitaplardabulunur,

Sual ve cevab› daima nezâket ve hürmetle karfl›lar.

• Hastalar› tedavide nezakete ve hürmete riayet

eder,

• Hastalar›, onlara iyi davranarak tedavi eder ,

• Tabib hastalara en latif ibarelerle söz söyler

• Sual ve cevapta onlarla en flefkatli yolu tutar.

• Zira, sarf olunan nice sözler vard›r ki,onlar hastan›n nezdinde cennet ›rma¤›ndan, lezzetli sudan ve cennetçeflmesinden daha lezzetli gelir hastan›n tatl› söze ihtiyac› daha çoktur.

• Hiçbir vakit hastalar› somurtkan, as›ksuratl› bir yüz ile karfl›lamaz.

• Az da olsa hiçbir zaman hastalara ür-küntü, korku ve nefrete sebep olacaksöz söylemez.

• Çünkü bazen fena ve haflin sözler hasta üzerinde devas› olmayan bir dertten daha ziyade etkili olur.(Haseki, Manisa, Toptafl›, Sultanahmet vakfiyeleri)

Tayin Edilecek TabipdeAranan Yetenekler

• Zekâs› ve üstün kavray›fl›yla tan›nan,

• Zekâ ve duyular›n sa¤laml›¤›ylavas›flanm›fl,

• Aç›k fikirli¤i ve zekas› ile ünlü,

• Sa¤duyulu ve olaylar› çabuk kavrayabilen,

• ‹yi anlama istidad› ve üstün kavray›fl›yla bilinen,

• Sezgi ve idrak kuvveti ile tan›nan,(Haseki, Süleymaniye, Manisa, Sul-tanahmet Vakfiyeleri)

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Osmanl› Darüflflifalar›

Manisa Hafsa Sultan Darüflflifas›(1539)

‹stanbul Su Yolu Plan›nda Fatih Darüflflifas›

• Herkesin ittifâk› ile nefsine hâkim, ahlâk› soylu,

• Hiç kimseye zarar› dokunmam›fl ve dürüst,

• Aczi ve tembelli¤i kendilerine reva görmez,

• Muhtaç olanlar›n ifllerinin gözetilme-sinde iyi davran›fl› belli olan, müflfik yürekli, kibirsiz, seçkin bir kimse.(Haseki, Manisa, Toptafl›, Sultahahmet Vakfiyeleri)

• Herkesin kat›nda be¤enilen, sayg› veihsana lây›k,

• Sayg› ve hürmete de¤er.(Haseki ve Toptafl›)

Tabibin Sorumlulu¤u• Küçük büyük hastalar›n hepsinin

ahvalini sorar ve küçük fleyleri bile ihmal etmez.

• Her bir hastaya en uygun ilac› vere-rek çare arama görevi ile yüküm-lüdür.

• E¤er hastan›n vaziyeti tekrar hastane-ye gelmesini icap ederse ihmal etmeksizin, hiç bezmeden ve üflenmeden hemen ikinci defa muayenesini yapmal›d›r.

• Hastalar›n her birine icab eden ilâçlar› gerekti¤i flekilde, kusursuz ve

düzenli olarak verir• Durumun gerektir

di¤ine göre ve hiç yorulmak ve üflenmekbilmeden hemen hastalar›n ifllerine giriflir.

• Tedaviyi tam gayret ve tam özenle yap-mal›d›r.

(Haseki, Manisa ve Süleymaniye Vakfiyeleri)

Bafl Tabibin Hastane Yöneticili¤i• Sorumlulu¤u alt›nda olan bütün

hizmetleri kendisine emanet edildi¤igibi eksiksiz olarak, imanla ve do¤ru-lukla yerine getirecek.(Edirne Vakfiyesi)

• Darüflflifan›n maliye hazinesi reisin idaresi alt›nda olup, onu koruyacak;

darüflflifa masraflar›na sarf edip, i¤neden ipli¤e hepsini muhasebesine kaydedecek.(Süleymaniye Vakfiyesi)

Di¤er ‹ki Tabib

• Di¤er iki tabip, âdet üzerine, reisle-rine müracaat edip ona dan›flarak kendilerine verilen hizmetlerde do¤ru yolu tutup, güveni kötüye kullanmaktan sak›nacak.(Edirne Vakfiyesi)

• Sorumluluklar›ndaki hizmeti imanlave esirgeyerek yerine getirecekler.

Vakf›n ‹laç Da¤›t›m›na Ait Kurallar

• Nâz›r, tabib ve kâtip darüflflifa’da seher vakti toplan›p, istanbul’da

evinde hasta olup yata¤a düflen, fakatbaz› uygun ilâçlar›n tedarikine kadir olmay›p, evine tabib davetinden âcizolan müslüman taraf›ndan gelerek müracaat edip, hay›r sahibinin ambarve kilerinden ihsan isteyenlerden vak›f esirgenmeyecektir.(Fatih Vakfiyesi)

• ‹lâç, flurup, yemek ve edviyeli çorba vs. Darüflflifaya iltica eden hastalar›n ihtiyaçlar›na göre da¤›t›l›r. Onlara asla tazyik yap›lmaz.(Haseki Vakfiyesi)

• fiuruplardan ve macunlardan hiçbir fley hariçten isteyenlere verilmez. Ancak, pazartesi perflembe günleri müstesnad›r. Çünkü iki tabib, hariçten flurup ve macun isteyenlere, bunlara muhtaç olmad›¤› halde al›p satmak için de¤il de, ilâç ve tedavi için ald›klar›na kanaat getirdikleri takdirde ilâç verirler.(Haseki Vakfiyesi)

• Görevliler, ilâçlar›n nimetlerinden yararlanma hevesi ve sevdas›yla yalandan bahanelerle veya yalandan hastalanarak temâruz edip, hile yapanlar› kabul etmeyecek; zenginlere müfred, mürekkeb ilâçlardan vedi¤er macun, murabbayât ve meflrûbât tarz›nda haz›rlanan ilâçlardan vermeyeceklerdir.(Edirne ve Haseki Vakfiyeleri)

Vakfiye fiartlar›na UymayanTabibin Cezas›

“Senenin, aylar›n ve günlerin her bi-rinde bu flartlardan bir tanesini bile ih-mâl etmeden, bunlara tamamiyle riayetetmek mecburidir.

Haziran 2007100


Edirne II. Beyaz›d Medresesi

Her kim ki bu say›lanlardan birini ih-lâl eder, üzerine ald›¤› vazifelerden biriniimal ederse, vazife mukabili alm›fl oldu-¤u fley ona haram olur.

Ahirette de dâimî bir azaba ve affedil-meyecek cezaya dûçâr olur.”(Haseki ve Toptafl› Vakfiyeleri)

Osmanl› hekiminin, meslekten men,sürgün ve ev hapsi gibi cezai sorumlu-lu¤u vard›r.

Cerrah“Yaralar› tedavi eden iki cerrah, cer-

rahl›kta ustal›klar› meflhur ve maharet-leri bilinen üstâdlar ki çeflitli yaralar›nbak›m› hususunda tam bir ciddiyetle, b›-k›p usanmadan, bütün gayretleriyle çal›-fl›p, cerrahl›k hizmetlerini ihmalsiz ve za-man›nda, iman ile yerine getirsinler.”(II. Bayez›d Vakfiyesi)

“Tedavinin tesirine ve ilâçlar›nkimyevi durumlar›na o kadar vâk›f bulu-nacaklar ki, cesedin ruhtan olan istifade-si gibi yaral› da bunlar›n tedavilerindenayn› derecede istifade edecek bir flekildebu sanatta usta olacaklar; ve yaralara aitmerhemlerin, ve sair t›bbî eczan›n tertibihususunda da mâhir; flefkât ve merha-met hisleriyle mütehass›s olacaklar vehiçbir paylamaya ve azarlamaya maruzkalmaks›z›n almalar› laz›m gelen paramukabilinde kendilerine verilen hizmetihakk›yla yerine getirme hususunda çal›-flacaklar.”(Toptafl› Vakfiyesi)

Kehhâl“O görmeyi sa¤layan uzman kifli göze

dair bilgileri ve gereken tedbiri tam ve iyibilerek, göz a¤r›s›na müptela olan müslü-manlar› tedavi için gücünün yetti¤inceelinden geleni yapacak.” (Fatih Vakfiyesi)

“Bu fende âlim ve üstâd,ilâç konusunda ve tedavidegayet temkinli ve tedbirliolmal›.” (Haseki Vakfiyesi)

“Göz hekimli¤i sanat›n-da çok bilgili, ustal›¤› belliolan, göz hastal›¤›n›n teflhi-sinde, hastan›n bak›m ve te-davisinde, göz damlas› vegöze çekilen sürmelerin ter-tibinde ve di¤er önemli hususlarda mâ-hir iki kifli göz hekimi olup, âdet olan za-manlarda darüflflifa’da haz›r olup, gözhekimli¤ine ait hizmetleri ortaya koy-mal›lar.” (Süleymaniye Vakfiyesi)

“Bu iki mütehass›s göz tedavisi husu-sunda öngörüflü kuvvetli, göze yarayanveya perdeye neden olacak fleyleri teflhiskonusunda da mâhir, ilâç terkip ve tert-ibine aflina, iyi tedavileri ve çok tecrü-beleriyle akranlar› aras›nda flöhret kazan-m›fl olacaklar.” (Toptafl› Vakfiyesi)

Aflflâb (Bitkilerden ilâç yapan)“‹lâç olarak kullan›lan köklere, kuru-

mufl ve taze otlara ve çiçeklere ait usulündo¤rusunu, isimlerini ve niteliklerinibilen, bunlar›n iyi, kötü ve di¤er özellik-lerine vâk›f bir kimse aflflâb olup, basit veterkib edilmifl ilaçlar konusunda en iyiusulü takip etmeli.

Darüflflifa’da lâz›m olan araç-gerecireis’in uygun gördü¤ü flekilde, ihmaletmeden sat›n al›p getirip, kilere teslimedip, gerekti¤inde haz›r olup kullan›l-mas› için korunmas›n› sa¤lamal›.

Ama al›nan devâlar ve ilâçlar t›p kita-plar›nda tarif edildi¤i gibi taze, saf vekaliteli olmal›; bayat, bozulmufl ve kötü-lerini almamal› ve asl› varken muadili ileyetinmemeli.” (Süleymaniye Vakfiyesi)

Aflflâb“Tecrübe olunmufl, kâmil bir kifli tayinedilecek; ifli flurublar›, macunlar›, tablet-leri, müshilleri piflirmek olup, bütünmüslüman hastalara gerekli fleyleri teda-rike çal›flacakt›r.”(Fatih Vakfiyesi)

“‹htiyaç sahipleri için haz›rlanmas›lâz›m gelen t›bbî ecza, macun ve s›v›lar›n›slah› ve imali hususunda tam anlam›ylauzmanl›k sahibi olmal›d›rlar.”(Toptafl› Vakfiyesi)

Tabbâh (Tabbâh-› eflribe ve tabbâh-›et’ime)

“‹ki merd-i salih tabbâh-› taâm; son-bahar yapra¤› gibi benzi sar›, pek çokderde tutulmufl, merhamete muhtaç, ba-fl›na gelen çeflitli hastal›klardan zay›f düfl-müfl, tedaviden ümidi kesilmifl, muhtaçdert sahibine hayat kuvvetini beslemesiiçin yemek piflirip getirecek, hastan›n ya-ral›, periflan gönlünün hofl edilmesi içinpek çok çal›flacakt›r. ”(Fatih Vakfiyesi)

“Bimarhâne mutfa¤›nda tabibler herhastan›n hastal›¤›na uygun matbûhâtdanne emrederse, uygun görülen flekilde pi-flirilip; tatl› ve ekfli her çeflit yeme¤i engüzel flekilde piflirmek için elinden gele-nin en iyisini yapan, kâdir, temiz, ahlâkl›,iyi niyetli iki usta aflç›, âdet üzerine

Haziran 2007 101


Süleymaniye T›p Medresesi ve Ecza Deposu

aflç›lar›n sorumlulu¤unda olan hizmet-

lerin hepsini temiz ve çabuk yerine geti-

recekler.” (II. Bayez›d Vakfiyesi)

Tabbâh-› eflribe ve tabbâh-› et’ime“Tabbâh-› eflribe; “mâhir, usta ve flurub-

lar› piflirmede mahâreti aç›kca görülen,

tam bir ihtimam, gayret ve sebat ile ara-

l›ks›z hizmet eden.”(Süleymaniye Vakfiyesi)

“Tabbâh-› et’ime; yemek piflirme

konusunda her bak›mdan sezgisi ve bil-

gisi tam olan; tabiatlara, mizaçlara ve

hastalar›n hastal›klar›na uygun perhiz afl-

lar›n› ve di¤erlerini vaktinde ve tabib-

lerin tarifine uygun olarak piflirme, lezze-

tini ve di¤er gerekli fleyleri karar›na göre

haz›rlamal›d›r.”

(Süleymaniye Vakfiyesi)

Tabbâhlar; “Usta ve zeki bir tabibin

emniyet ve itimad edece¤i flekilde hasta-

lara uygun olan yemekleri piflirecekler,

hastan›n ifltah›n› çekecek flekilde piflir-

dikleri fleylerin iyi piflirilmesi hususunda

çok dikkat ve itina sarf edecekler.”(Toptafl› Vakfiyesi)

Edviye-kûb“Devalar› dövmek, kökleri vurup ez-

mek hususunda bilgili, güçlü kuvvetli ikikifli edviye-kûb olup, vurulup dövülmesigereken kökleri, tabiblerin tarifi üzerinedüzgün bir flekilde döverek, kullan›l-maya uygun ve terkib edilebilir fleklegetirecektir. “ (Süleymaniye Vakfiyesi)

“Darüflflifada fluruplar, macunlar,murabbayât, cevâriflât, tabletler, bütünbileflik devalar›n tertib ve terkibi için ge-reken fleylerde ve basit devalar›n dövül-mesi ve ezilmesi ve bunlara ait hizmet-lerde mâhir, güçlü kuvvetli, eline çabukbir kimse ki bilinen tarzda edviye-kûb-lu¤u; ve bileflik devâlar› tertib usullerineait hizmetleri ki sorumlulu¤undad›r,do¤ru bir flekilde, ihmalde bulunmadanyerine getirsin.” (ll. Bayez›d Vakfiyesi)

Kilârdâr – emîn-i mahzen“Sâlih bir kifli mahzen emîni olup,

darüflflifa mahzenine dahil olan devâla-r›n, fluruplar›n ve ihtiyaç sahiplerine ge-reken di¤er fleylerin ve eczan›n koruyu-cusu olup, her gün mahzenin kap›s›n›vakf›n nâz›r› ve darüflflifan›n tabibi veyakaymakam› huzurunda aç›p, tabib emriile hastalara lâz›m olan fluruplar› vedevalar› taksim ve tabibin gerek gördü¤üflekilde mübâflirine teslim ettikten sonramahzenin kap›s›n› kapamak ve (haz›rbulunan) herkesin ittifak› ile mühür-lemekle “ görevli. (Fatih Vakfiyesi)

“Darüflflifa kilerine ait bilinen usûldehizmet görmek için güvenilir, kalbi te-miz, dürüst kilârdâr ki sorumlulu¤undaolan kilârdârl›k hizmetini ve kilerdekiher fleyi zapt ve koruma âdâb›n› inançlamuhafaza edip, gere¤i gibi sak›narak yer-ine getirecektir.” (II. Bayez›d vakfiyesi)

Haziran 2007102


Kilârc›“Emin, do¤ruluktan flaflmayan ve din-

dar bir kimse ki dârû-hâne’de bulunanmacunlar, fluruplar, devalar ve di¤er-lerinden haberdar olacak kilârc› olup,kilerde olan devâlar› ve akakiri, basit vebileflik ilaçlar›n hepsini, her ne var isekoruyup muhafaza edecek ve tabiblerinbilgisi olmadan kimseye bir fley vermeye-cektir.”(Süleymaniye Vakfiyesi)

“Hastanenin ambar›n› korumak veburaya konulacak fleyleri koymak veç›kar›lacak fleyleri ç›karmak ki ambar ifl-lerine bakmak, ambar mevcudunun mik-tar›n› bütünüyle ve ayr›nt›lar›yla bilmek-tir.”(Toptafl› Vakfiyesi)

Kayyûm“Daima hastan›n hat›r›n› soran; her

zaman hastalar›n hallerini gözeten, heran onlara nezâret edip göz alt›nda bulun-duracak” kifliler olmal›lar.

“Hastalarla daima görüflen, güler yüz-le ve tatl› sözlerle her hasta ile mülâkattabulunan.(Fatih ve ll. Bayez›d Vakfiyeleri)

Gündüzleri onlar›n yan›ndan hiçbiran ayr›lmayacaklar, usanmaks›z›n veüflenmeksizin daima onlar›n hizmetle-riyle meflgul olacaklar, geceleri de nok-sans›z ve müsamahas›z, ikisi bir gece,di¤er ikisi di¤er bir gece nöbetle hasta-nenin hizmetlerini yapacaklar.”(Fatih, Haseki, Toptafl› Vakfiyeleri)

“‹fli bilen, açgözlü, beceriksiz ve tem-bel olmayan, hastaya hizmeti reddetme-yen, yüce tabiatl› iki kifli hastan›n hizme-tine tayin olacak.” (Fatih Vakfiyesi)

Kayyûm“Hastalar›n ifllerine bakarlar, lâz›m

olan hizmeti görürler, onlar›n ihtiyaçla-r›na koflarlar; onlar›n mühimmât ve leva-z›m›na, zaruri olan ifllerine bakarlar.”(Haseki ve Toptafl› Vakfiyeleri)

“Tabii olarak yap›lmas› gereken ifl-lerle ilgili hizmette hiçbir flekilde çeki-nipsak›nmadan, sorumlulu¤unda olanhizmetleri icabeden in iyi flekilde, iman ileve do¤ru olarak yerine getirip, kusurifllemeyeceklerdir.”(II. Bayez›d Vakfiyesi)

“Hasta bak›m›na ait hizmetleri red-detmeyip yerine getiren; Kayyûmlu¤a aitiflleri ihmal etmeden tamamlay›p, kusuryapmadan ve usanmadan, bâdi-releri vetuhaf halleri ay›plama-y›p, güzel huyla iflebafllayacaklar.” (Süleymaniye Vakfiyesi)

Kayyûm“Kaza ve keder oca¤›nda gönlü

yanm›fl ve sultan’a mahsus flerbethâne-den âdeta ebedî ha-yat suyu kâsesininiltifat›n› göz-leyen hastalar›n yiyip içecek-lerini ve flerbetlerini huzurlar›na ge-tirip;Yemek ve flerbet, her ne ki tabibleremrederlerse, tatl›l›kla, yumuflakl›l›klahastalar›n önüne koyup yedirecekler.”(Fatih ve Süleymaniye Vakfiyeleri)“Hastan›n giyeceklerini ve odas›n› temiz-leyen, etrafa serinletici su serpmeklehastan›n gönül tozunu, karamsarl›¤›n› gi-deren kifli.” (Fatih Vakfiyesi)“Güçlü-kuvvetli, edebli ve namuslu, iyive dürüst dört yi¤it delikanl› darüflflifa’dakayyum olup, hastalara hizmet edecekve ak›l hastalar›n› zabt edecek; Baz› hofl

Haziran 2007 103


Edirne II. Beyaz›d Darüflflifas›

olmayan olaylar› ve tuhaf halleri ay›pla-may›p, hofl görüyle karfl›lay›p iflleriniyapmal›lar.” (Süleymaniye Vakfiyesi)

Kâse-kefl“‹ki kimse hastalar›n idrar fliflelerine

ve o emsali fleylere bakarlar. Gündüzleriher ikisi de hizmette kusur etmezler. Ge-celeri ise münavebe suretiyle hizmetederler.” (Haseki Vakfiyesi)

“Bu hizmeti yapmaya raz› olmufl,a’zas› kusursuz, sa¤lam yap›l› ve hizmetedebilecek olan yetiflkin bir kimse.”(Süleymaniye Vakfiyesi)

“Adet olunan tarzda, lüzûm görül-dü¤ü zaman kaplar› getirip götürmeküzere kâse tafl›y›c› tayin edilip; hastalar›nflifle ve bu nev’den olan fleylerine bak-mak ve gündüzleri bu hizmetlerindenhiç geri kalmamak ve geceleri de bu hiz-metleri münavebe ile yerine getirmeküzere iki kifli.” (Toptafl› Vakfiyesi)

Ferrafl“Süpürülmesi lâz›m gelen yerleri

süpürmek ve temizlik ifllerine bakmakiçin bir ferrafl.” (Toptafl› Vakfiyesi)

“Darüflflifa’n›n içini ve d›fl›n› süpürüppâk etmek için, iflini temiz yapan bir tem-izlikçi, hofl ahlâkl› ferrafl olup, temizlikhizmetlerini iyi, sünnete uygun ve temizbir flekilde yerine getirecektir.”( ll. Bayez›d Vakfiyesi)

“D›fl temizlik ve ferrafll›k hizmetinekâdir iki kifli darüflflifa’da ferrâflî olup, oda-larda pis koku yapacak fley b›rakmay›p, te-mizli¤i daima taahhüd edecekler; ferrafll›kiçin gerekli fleylerin tü-münde ciddiyetleçal›fl›p usullere tam uyacak olurlarsa vaz-ifeleri karfl›l›¤›nda günde üçer akça ala-caklard›r.” (Haseki Vakfiyesi)

Âb-rîzîÂb-rîzî hizmetini “tahâret ve nezâfe-

tle” yerine getirecektir.”(ll. Bayez›d Vakfiyesi)“‹ki kifli âb-rîzî olup, gerekli hizmetleriyapmay› reddetmeyip, hastay› r›fk ile tut-sunlar ve âb-rîzleri temizleyip paklamak-ta ihmal etmesinler.”(Süleymaniye Vakfiyesi)

Bevvâb“Bir kimse dârüflflifa’n›n bev-vâb›

olup vaktinde ve zaman›nda darüflflifakap›s›n› aç›p kapay›p, d›flar›dan bir kifli-nin hastalar›n bulundu¤u yere girmesineve darüflflifa’da gecelemesine r›za verme-yecektir.” (Fatih Vakfiyesi)

“Dinin emirlerine uyan ve inançl›,bedeni kuvvetli, fena hareketleri olma-yan kimse darüflflifa’da bevvâb olup,al›fl›lm›fl üslûbda ve bilinen tarzda hiz-met edecektir.” (Süleymaniye Vakfiyesi)

Bevvâb“Darüflflifa kap›s›nda güçlü kuvvetli

bir bevvâb bilinen adet üzere kap›c›l›khizmetine ait ifl âdâb›n› gözeterek, tambir himaye ile zaman›nda gözetip zaptederek sald›rgan genç delilere sebatedip, her bak›mdan onlar› dikkatle kol-lay›p, sorumlulu¤unda olan hizmeti enyarafl›r fletilde yap›p, dürüst bir flekildekap›c›l›k hizmetini yerine getirecektir.”(ll. Bayez›d Darüflflifas›)

Sa¤l›k Hizmetine Al›nma Ölçüleri• Mesle¤in ahlak kurallar›na uymak• Erdemli olmak• Mesle¤inde ehliyetli ve yeter olmak• Bilgili olmak• Usta olmak•Tecrübeli olmak• ‹letiflimi güçlü olmak• Adaylar›n fizyonomileri ölçü al›nmaz• Liyâkat esast›r.

Haziran 2007104


Edirne II. Beyaz›d Darüflflifas› ve Medresesi

Günümüzde, sa¤l›¤a ve hastal›¤abak›fl›m›z› flekillendiren, t›p e¤itimine veprati¤ine yön veren bir küresel t›ppazar›ndan ve lobilerden söz edebiliriz.Modern t›p, bu flartlarda, dünya kay-naklar›n›n ve insan organizmas›n›n s›n›r-lar›n› taciz eder hale gelmifltir ve imkan-lar-s›n›rlar-hedefler yeniden ortaya kon-mad›kça “counter-productive” bir sistemhalini alacakt›r. Sa¤l›k profesyonelleri;çok-uluslu flirketlerin patenti alt›ndapazara giren teflhis ve tedavi teknolojisi,befleri ve hayvani ilaçlar, afl›lar ve beslen-me ürünlerine ba¤›ml›laflt›kça, sa¤l›k içinbaflvurulabilecek yerel ve gelenekselimkanlardan uzaklaflmaktad›r.

Öte yandan, dünya nüfusununönemli bir bölümü, modern t›p yöntem-lerinin ulaflmamas›, genellikle pahal› veyanetkili olmas›, geleneksel yöntemlerinise kolay eriflilmesi, genellikle ucuz veyan-etkisiz olmas› dolay›s›yla gelenekseltedavi yollar›na baflvurmaktad›r. Bafltat›bbi bitkiler olmak üzere yerel kay-naklardan, daha do¤al tedavilerden,insan ruhuna vurgu yapan yöntemlerdenoluflan bu zengin birikim, tek bafl›na

veya modern yöntemlerle birlikte kul-lan›lmaktad›r.

Kalk›nmakta olan ve kalk›nmam›fl ül-kelerde yerel halk›n biyo-kaynaklar› veyüzlerce y›ll›k bilgi birikimi ‘biyo-korsan-l›k’la elde edilmekte ve yeni keflfedilmiflgibi patentlenmektedir. Latin Amerika veKarayipler’de yerel halk›n kulland›¤› 13bin kadar bitki türünün 5 bin’i çok-ulus-lu flirketler taraf›ndan patentlenmifltir.fiifahi yolla aktar›lan geleneksel bilgiyedair yaz›l› kan›t bulunmas›ndaki güçlük,patent iptalini ço¤u zaman imkans›zk›lmaktad›r. Biyo-korsanl›¤› önlemekiçin geleneksel bilgiler kay›t alt›naal›nmaya bafllanm›flt›r.

Hükümetler geleneksel t›p ve t›bbibitki türlerinin sürdürülebilir kullan›m›konusunda genellikle ya politika olufltur-mam›fllar, ya da k›s›tlay›c› politikalaroluflturmufllard›r. Ço¤u ülkede bitkiselürünlerle ilgili kay›t ve düzenleme yok-tur; az say›da ülkede ulusal bir politikavard›r. Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün deste¤iyetersiz kalmaktad›r. Güvenlik-etkinlikçal›flmalar›, kalite de¤erlendirmeleri,e¤itim, ülkeleraras› iflbirli¤i ve bilgi pay-lafl›m›, uygulay›c›lar aras›nda iletiflimazd›r, bütün bunlar geleneksel t›bb›nrasyonel kullan›m›n› engellemektedir.

Yeryüzünde 25 bin - 75 bin aras›ndat›bbi bitki türü yaflad›¤› tahmin edilmek-tedir; % 50’si g›da, % 25’i kozmetik, %25’i ilaç sanayinde olmak üzere 21 binkadar› kullan›lmaktad›r. ‹klim tiplerininbirarad›l›¤›, jeolojik ve jeomorfolojikçeflitlilik, zengin su kaynaklar›, yükseklikfarklar›, habitat çeflitlili¤i dolay›s›yla zen-gin bir floraya sahip olan Türkiye’deyaklafl›k 10 bin bitki türü yetiflmektedirve üçte biri endemiktir. G›da, kozmetikve ilaç olarak kullan›lan t›bbi bitki türü 5yüz, aktarlarda sat›lanlar ise 3 yüz


Haziran 2007106

Modern t›p, bu flartlarda, dünya kaynaklar›n›n ve insan organizmas›n›n s›n›rlar›n› taciz eder halegelmifltir. Sa¤l›k profesyonelleri; çok uluslu flirketlerin patenti alt›nda pazara giren teflhis ve tedaviteknolojisi, befleri ve hayvani ilaçlar, afl›lar ve beslenme ürünlerine ba¤›ml›laflt›kça, sa¤l›k için baflvuru-labilecek yerel ve geleneksel imkanlardan uzaklaflmaktad›r.

Geleneksel T›bb›n ‹mkanlar› ve MerkezefendiGeleneksel T›p Derne¤i

Kalk›nmakta olan vekalk›nmam›fl ülkelerde yerel

halk›n biyo-kaynaklar› veyüzlerce y›ll›k bilgi birikimi

‘biyo-korsanl›k’la eldeedilmekte ve yeni keflfedil-mifl gibi patentlenmektedir.

““

““

kadard›r. Bunlar›n % 20’si yurtd›fl›ndangelmekte, yüz kadar bitki türü ifllen-meden yurtd›fl›na gitmektedir.

Türkiye’deki t›bbi bitkilerin hementamam› do¤al olarak yetiflmektedir; çokaz bir k›sm› kültüre al›nm›flt›r ve üretim-leri di¤er kültür bitkilerine göre çok daralanlarda yap›lmaktad›r.

Sa¤l›k için do¤al ve geleneksel im-kanlardan yararlanman›n, do¤ru beslen-menin ve sa¤l›k israf›n› önlemenin yol-lar›n› araflt›racak, geleneksel ve modernt›bb›n birarada kullan›m› konusunda gü-venilir bilgi üretecek kurumlara ihtiyaçvard›r. Bu kurumlardan biri, 2001 y›l›ndakurulan ve ismini, ‹stanbul Zeytinbur-nu’nda medfun, mesir macununu terkipetmekle meflhur gönül insan› ‘Merkezefendi’den alan Merkezefendi Gelenek-sel T›p Derne¤idir.

Zeytinburnu Belediyesi, Merkezefen-di Geleneksel T›p Derne¤i’nin katk›s›yla,sekiz y›ld›r Geleneksel T›p Festivalidüzenlemekte ve Türkiye’nin gelenekselbirikimini tan›tmak konusunda çaba har-camaktad›r. Zeytinburnu Belediyesineait olan ve 2005 y›l›nda Derne¤in sorum-lulu¤unda aç›lan Zeytinburnu T›bbiBitkiler Bahçesi, Türkiye’nin ilk t›bbibitki bahçesi olarak, t›bbi bitkileri arafl-t›rmak, üretmek, tan›tmak, etkin ve gü-venli kullan›mlar›n› teflvik etmek ve biyo-lojik çeflitlili¤in korunmas›na katk›dabulunmak aç›s›ndan bir dönüm noktas›teflkil etmektedir. Sera, herbarium velaboratuar› bulunan ve hergün ziyareteaç›k olan Bahçe; t›bbi bitkiler, biyoloji,ziraat, serac›l›k ö¤rencilerine staj imkan›sa¤lamaktad›r. Bahçe’de, çocuklar› tabia-ta yaklaflt›rmak amac›yla yaz okulu plan-lanmaktad›r.

Haziran 2007 107

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Geleneksel T›p

Geleneksel T›pla,Modern T›bb›n Buluflmas›

Geleneksel T›bba Dönüfl…

Zeytinburnu Belediyesi taraf›ndan1-10 Haziran 2007 tarihleri aras›ndadüzenlenen 8. Merkezefendi Gelenek-sel T›p Festivali etkilikleri çerçevesindedüzenlenen seminerlerden biri, Prof.Dr. Zeki Karagülle taraf›ndan verilen“Kapl›ca Tedavisi ve fiifal› Sular” bafll›kl›seminerdi. T›bbî Bitkiler Bahçesinde 5Haziran 2007 tarihinde düzenlenenseminerde konuflan Prof. Dr. ZekiKaragülle, geleneksel tedavinin t›ptaortaya ç›kan önemine iflaret ederek,“Yak›n zamana kadar modern t›p, gele-neksel tedavi yöntemlerini pek kaalealm›yordu. Ancak gelinen aflamada,modern tip, geleneksel tedavi yöntem-lerini kabul etmek durumunda kald›.Biz hastalar› önce modern tedavi usûl-lerine göre tedavi ediyor, fakat arzuedilen neticeye ulaflamay›nca, onlar›kapl›calara, flifal› sulara gönderiyoruz”dedi.

Maden suyunun sa¤l›k aç›s›ndan önem-ine dikkat çeken Karagülle, madensuyu içme oran›n›n Avrupa’da oldukçayüksek, bizde ise düflük oldu¤unu ifa-de etti. Konuflmas›nda kapl›ca ve flifal›sular›n t›bbî ayr›nt›lar›n› anlatan Kara-gülle, Termomineral Su ad› verilen kap-l›ca ve flifal› sular hakk›nda detayl› bilgi-ler vererek, bu sular›n minerel ve gaziçerdi¤ini, s›cakl›k tafl›d›klar›n› belitti.

Ortam›n ‹nsan Psikolojisine Etkisi

Çevre ve ortam de¤iflikli¤inin de in-san sa¤l›¤› üzerinde müspet tesiri oldu-¤unu belirten Prof. Dr. Zeki Karagülle,flöyle dedi: “‹nsan uzun zaman kald›¤›ve bunald›¤› çevrenin d›fl›na, güzel birtabiat ortam›na geçti¤inde, ruhu ferah-lar, psikolojik olarak kendini rahat his-seder. Bu bak›mdan ortam de¤iflikli¤isa¤l›k aç›s›ndan çok önemlidir. Belliortamlarda, kapl›ca ve flifal› su çevrele-rinde bir araya gelen ve benzer hasta-l›klardan muzdarip olan kifliler aras›nda

Merkezefendi Geleneksel T›p Der-

ne¤i, günümüz Türkçesi ile “Yadi-gar”,

“Kitabu’l-Müntehab Fi’t-T›b”, “Ter-ceme-

i Cedide Fi’l-Havassi’l-Müfrede”, “Kema-

liyye” isimli t›p yazmalar›n› ve “Merkez

efendi” kitab›n› yay›nlam›flt›r. Derne¤in

T›bbi Bitkiler Bahçesi’nde açt›¤› fitoter-

api, aromaterapi, masajterapisi kurslar›

her kesimden ilgi görmektedir. Yak›nda,

sa¤l›kl› beslenme, do¤al bak›m, t›bbi

Osmanl›ca, bitki ressaml›¤› kurslar› da

bafllayacakt›r.

Zeytinburnu T›bbi Bitkiler Bahçe-

si’nde yeralan Sa¤l›k Araflt›rmalar› Mer-

kezi, yerel, geleneksel ve do¤al sa¤l›k mi-

ras›m›z› de¤erlendirmek; t›bbi giriflim-

lerin etkilerini ortaya koymak; insan ve

tabiat›n dengesine duyarl›, eriflilebilir ve

adil sa¤l›k çözümleri sunmak üzere disi-

plinleraras› araflt›rmalara öncülük ede-

cek; ihtisas kütüphanesi, yay›nlar›, kurs-

lar›, atelye çal›flmalar› ile bir referans ve

dan›flma merkezi olacakt›r.

Haziran 2007108

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Geleneksel T›p

belli bir psikolojik yay›nl›k, his al›flverifli olur. Biri, ben kapl›cadan flifa bul-dum deyince, öteki hasta psikolojikolarak kendini iyi hissetmeye bafllar.Orada insanlar›n ortak bir gayesi var:‹yileflmek, flifa bulmak.. Bu bak›mdan,kimileri taraf›ndan araflt›r›p inceleme-den ça¤d›fl›, ak›l d›fl› görülen, küçümse-nen geleneksel t›bb› yabana atmak do¤-ru de¤il. Bu t›bb›n insan sa¤l›¤› üzerin-deki tesirleri çoktur. ‹nsan bünyesinde-ki tabiî tedavi yöntemlerini hareketegeçirir.”

Osmanl› T›bb›nda Gül Tedavisi

Geleneksel Merkezefendi T›pFestivali bünyesinde, T›bbî BitkilerBahçesinde düzenlenen seminerde ko-nuflan Prof. Dr. Ayten Alt›ntafl ise, “Os-manl› T›bb›nda Gül” konulu konuflma-s›nda, gülün güzelli¤i ve kokusu yan›n-da, ayn› zamanda bir t›p bitkisi oldu¤u-nu, fakat bunun çok fazla bilinmedi¤inisöyledi.

Konuflmas›nda gülün tedavideki vekozmetikteki yerine ve önemine dikkatçeken Alt›ntafl, flunlar› söyledi: “Gülüntarihi, mitolojik kaynaklara göre çok es-ki, hatta insanl›k tarihinden bile eskiyedayan›yor. Gülün tarihini 50-60 hatta200 milyon y›l evveline kadar götürüy-orlar. Gülün insan hayat›nda çokönemli bir yeri var. Bilindi¤i gibi ‹slâmkaynaklar›nda da gülün önemi büyük.Gülün, Hazret-i Muhammed’i semboli-ze etti¤i, onun terinden meydana gel-di¤i inanc› hakimdir. T›pta gülün koku-su büyük bir önem arz etmektedir.Dinaverî diye Do¤ulu bir bilgin yazd›¤›

kitapta 2 bine yak›n bitkiyi de¤erlendir-mifl. Diyor ki, “Gül, bütün a¤açlar›n nû-rudur.” Bu tan›m edebî bir benzetmede¤il, bir t›p adam›n›n tesbiti; bubak›mdan önemli.

Osmanl›’da gülün önemli bir yeresahip oldu¤unu vurgulayan Prof. Dr.Ayten Alt›ntafl, flunlar› söyledi:

“Osmanl›lar gülü dam›tarak kokulugül suyu elde etmifl. Babil’den baflla-mak üzere, Arabistan ve Ortado¤u buiflin merkezi idi. Hatta gülün anavatan›Orta Asya’d›r. Gül Romal›lar için de bü-yük önem tafl›yordu. Han›mlar gül ban-yosu yapmakta, önemli misafirlerin yol-lar›na güller serpiliyordu. Zamanla Ko-lonya ortaya ç›kt›. Parfüm kokusu sen-tetik hâle döndü. Ancak dünya yenidentabiî çiçeklere ve onlardan elde edilenkolonyalara, kokulara dönüyor. Tabiîolan›n faydas›n› keflfetti insanlar. Sen-tetik olandan kaç›yor art›k. T›pta gülkokusu insan› etkilemektedir. Ünlü t›pâlimi ‹bni Sina da, gülün insan ruhunuetkiledi¤ini, baz› hastal›klar› iyi etti¤inisöyler. El Razi de gülün önemine iflareteder. Marifetnâme’de, gül suyunun bafla¤r›s›na ve kalp at›fllar›na faydal› oldu-¤u belirtilir.

Almanya’da 2007 y›l›nda yap›lan biraraflt›rmada, gül kokusunun belle¤e(haf›zaya) etkisi ortaya konmufltur. Gülayr›ca cild hastal›klar›na, a¤›z ve bo¤aza¤r›lar›na faydal›d›r. Gülya¤› kulaka¤r›lar›na iyi gelmektedir. Unutmaya-l›m ki bizim medeniyetimiz bir gülmedeniyetidir. Gül insan ruhunaflifad›r.”

Hayat Vakf›n›n vizyonundan vegenel görüntüsünden bahsederekbafllayabilir miyiz?

Hayat Sa¤l›k ve Sosyal HizmetlerVakf› 1989 y›l›nda kurulmufltur. Sa¤l›k vesosyal hizmet alanlar›nda özgün, sürdü-rülebilir ve örnek projeler gelifltirerekuygulamak, sa¤l›k çal›flanlar› aras›ndadayan›flma ve iflbirli¤i sa¤layarak meslekihayata katk›da bulunmak, sa¤l›k ile ilgiliüniversitelerde okuyan ö¤rencilere bursdeste¤i sa¤lamak temel çal›flma alanlar›aras›ndad›r.

Vakf›m›z, ünvan›nda yer alan ‘’Sa¤l›kve Sosyal Hizmetler’’ kavramlar›n›n tümiçeri¤ini kucaklamay› hedef edinmifl, birbaflka dünyan›n varolabilece¤ine inanan,nesil kayg›s› tafl›yan, yaflad›¤› dünyay›gözlemleyen, uzman oldu¤u alanda sözsöyleyen, ufkunu ve faaliyetlerini genifl-letmek için yeryüzüne yay›lmaya çal›flan,baflkas›n›n derdi ile dertlenen, toplumsalsorumluluk duygusu ile temsil etti¤i

kitlenin haklar›n›n korunmas› vegeliflmesi için çal›flan, sa¤l›k çal›flanlar› vegönüllülerinden oluflan bir "vak›fhareketidir".

Ö¤rencilere yönelik olarak seminer-ler, sempozyumlar, geleneksel k›r gezi-lerinin yan› s›ra y›lda 400 ö¤renciye burs

sa¤lamaktay›z. Mezun olanlara yönelikkapsaml› sempozyumlar ve çal›fltaylarorganize etmekteyiz. Ayr›ca sosyalhizmet alan›nda bilinçlendirmeye yöne-lik kurslar, seminerler düzenlemekteyiz.

Bu kampanya ve projelere en güzelörnek Türkiye’de tek uygulamas› veörne¤i olan ‘’Aile ve Çocuk’’ projesini 9y›ld›r yürütüyoruz. Sosyal çal›flmalaraörnek olarak ‘’Üreme Sa¤l›¤› Bilinçlen-dirme Programlar›’’ gösterilebilir. Hiz-met modeli uygulamas›n›n bir örne¤iniÜsküdar Mihriman Sultan T›p Merke-zi’nde yürütmekteyiz. Ayr›ca vakf›m›zbünyesinde, alan›nda düflünce ve poli-tikalar üretmek amac›yla ‘’Sa¤l›k Poli-tikalar› Çal›flma Gurubu’’ kurulmufltur.

Ö¤rencilere yönelik neleryap›yorsunuz?

Öncelikle hizmet alanlar›m›z›n bafl›n-da ö¤renciler geliyor. Ö¤rencilere yöneliken büyük faaliyetimiz, ö¤rencilerin birlik-teli¤ini sa¤lamak, ihtiyaç sahiplerine bursvermektir. Her y›l ço¤u T›p Fakültesi,Eczac›l›k ve Difl Hekimli¤i fakültesi ö¤ren-cisi olmak üzere yaklafl›k 400’ü aflk›n k›zve erkek ö¤renciye burs veriliyor.


Haziran 2007110

Ali ‹hsan TAfiÇI

Hayat Vakf› Baflkan›

Hayat Vakf›, kendi Medeniyet De¤erlerine inanarak dünyay› kucaklamay›, budünyan›n uyumlu ve yararl› bir parças› olmak için gerçekçi hedefler tafl›may›, kendisahas›nda otorite olmak için bilgi ve tecrübe birikimi oluflturmay›, bu birikimlerigelece¤e aktarmak için sistemler kurmay› kendi vizyonu olarak benimsemifltir.

“Kendi Medeniyet De¤erlerimizleKucaklayabilece¤imiz Bir Baflka Dünya Var”

Ali ‹hsan TAfiÇIHayat Vakf›

Baflkan›

Vakf›m›z, tümçal›flmalar›m›z›n dünya

durdukça devam etmesi içinVak›flaflt›rmay› ve Vak›fMedeniyeti Tablosunun

uyumlu bir parças› olmay›kendisine görev saymaktad›r.

““

““

E¤itim alanlar›nda destek hizmetlerioluflturuluyor. Ö¤rencilere, erdemli ka-rakterler olmaya yönelik, iyi özelliklerinkazand›r›lmas› için seminerler, konfe-ranslar düzenleniyor, çal›flma guruplar›oluflturuluyor. Yani ö¤rencilerin iyi birhekim, iyi bir sa¤l›k çal›flan›, iyi bir eczac›olmalar› için çal›flmalar yap›l›yor. Sonuç-ta bunlar topluma hizmet edecek olankifliler, ne kadar iyi yetiflirlerse, bu top-luma da o kadar iyi hizmet verirler man-t›¤›yla, iyi yetiflmeleri konusunda sürekligayret sarfediliyor.

‹kinci olarak, sa¤l›kla ilgili okullardanmezun olmufl kiflilerin okuldan sonrae¤itimlerinin ve birlikteli¤in devam›n›sa¤lamak için çal›flmalar yap›l›yor. Bu-nun için çeflitli toplant›lar, konferanslardüzenleniyor.

Çocuklara yönelik faaliyet-lerinizden bahsedebilir miyizbiraz?

Elbette, ‘’çocuklar sokakta solmas›n’’ad› alt›nda bir projemiz var. Kesintisiz 9y›ld›r devam eden bir çal›flmad›r bu veTürkiye’de bu kadar uzun süre ve ayn›çocuklar üzerinde süreklilik kazanan tekçal›flma olma özelli¤i vard›r. Bu türçal›flmalar›n ortak özelli¤i 1 senelik birerçal›flma yap›l›yor olmas›d›r. 100 tane 200tane çocuk toplan›yor, belirli dönemdee¤itimler veriliyor, k›rtasiye vs. bir tak›mihtiyaçlar› karfl›lan›yor ve ikinci seneproje bitiyor. Bizim çal›flman›n özelli¤idevaml›l›¤›n›n olmas›d›r. Projemizinikinci özelli¤i ise sadece çocuklarla de¤ilaileleriyle de birlikte yürütülmesidir. fiuanda 170’ten fazla çocu¤umuz için projedevam ediyor. Bu alanla ilgili herkestaraf›ndan oldukça kabul görmüfl olan

bu çal›flma ile; sokaklara terkedilmiflçocuklar›m›z› karanl›k dehlizlerdenç›kar›p sayg›n birer insan olarak toplu-ma kazand›rmay› hedefledik. Y›llar içeri-sinde çal›flmalar›m›z›n meyvelerini alma-n›n gururunu ve mutlulu¤unu yaflamakbizim için büyük motivasyon kayna¤›olmaktad›r.

Sosyal hizmet alan›nda baflkaneler yap›yorsunuz?

‘’Yaflam hakk› kürtaj’’ ad›nda y›llard›rsürdürdü¤ümüz bir çal›flmam›z var.Kürtaj toplumda çok bilinçsizse, hemannelerin, hem ailelerin hem de do¤acakçocu¤un haklar›n› ihlal eden tarzda uy-gulan›yor. Kürtaj bir nevi do¤um kontrolyöntemi gibi kullan›lmaya baflland›. Bir-çok s›k›nt›lara kaynak teflkil eden bu ko-nu hakk›nda çok çeflitli faaliyetlerimiz ol-du ve yapmaya devam ediyoruz.

Cinsel sa¤l›k ve üreme sa¤l›¤› alan›n-da bir çal›flmam›z oldu. Bu projemizde,geçen y›l il ve ilçe müftüleri, vaiz ve va-izelerden oluflan 900’ü aflk›n din görevli-

sine konuyla ilgili bir günlük e¤itim veril-di. Kad›n hastal›klar› ve do¤um ile ürolo-ji uzmanlar›n›n e¤itimci olarak kat›ld›¤›,Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›yla birlikte ya-p›lan bu projeye çok güzel tepkiler ald›k.

Sa¤l›k hizmetleri konusundaneler yap›yorsunuz?

Sa¤l›k hizmetleri noktas›nda bizleryayg›n hizmet a¤› oluflturmaktan ziyadeörneklik rolünü benimsedik. Üsküdar’dakurdu¤umuz Mihriman Sultan T›p Mer-kezi, sa¤l›k hizmetlerinin nas›l yap›lmas›gerekti¤i hususunda yapt›¤› uygulama-larla bu rolün hakk›n› vermektedir.

Ayr›ca, gerek ülkemizde, gerek di¤erülkelerde meydana gelen do¤al felaket-lerde, vakf›m›z ilgili yerlere sa¤l›k hiz-metlerinin zaman›nda ve etkin ulaflt›r›l-mas› için önemli roller üstlenmifltir.

Vak›f kaç üyeyle hizmet veriyor? Vak›flar dernekler gibi çal›flm›yor.

Yani bizler, üyelerinin say›s›yla büyük-lü¤ü ile ölçülmüyoruz. Bizde üyelik yok,vak›f meclisleri var, vakf›n dan›flmakurullar› bulunuyor. Vak›flar›n büyüklü-

Haziran 2007 111

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Hayat Vakf›

¤ü, küçüklü¤ü; birikimleriyle, yapt›kla-r›yla ölçülüyor.

Vakf›n çal›flma sisteminin özelli¤i;gönüllülük esas›na oturmas›d›r. Yönetimkurulu, mütevelli heyeti, profesyonelçal›flanlar› yan›nda çok say›da gönüllü-müz var. O sayd›¤›m faaliyetlerin tamam›gönüllülük temelinde yürütülüyor. Me-sela çocuklarla ilgili çal›flma 15-20 gönül-lü taraf›ndan yürütülüyor. Üreme sa¤l›-¤›yla ilgili çal›flmada on kiflilik bir uzmandoktor heyeti görev ald›lar. Yani say›olarak flu kadar kifli çal›fl›yor diyemeyizama, ölçü olarak flunu söyleyebiliriz:Hizmetin gerektirdi¤i say›da ve vas›ftagönüllümüz her an hizmet aflk›yla görevbeklemektedir.

Hayat Vakf›; vergi muafiyeti alm›flnadir vak›flardan bir tanesidir.

Türkiye’de bu flekilde toplam 200kadar vak›f var. Bu da vakf›n çal›flmalar›-n›n kamu otoriteleri nezdinde de tan›n-d›¤›n›, kabul edildi¤ini göstermesiaç›s›ndan önemlidir.

Sa¤l›k hizmetlerinin modellen-mesiyle ilgili yap›lan çal›flmalar-dan bahsedebilir misiniz?

Vak›flar›n sa¤l›k hizmetlerindeki yerikonusu da bununla iliflkili, bu konuyu dabirlikte konuflmakta yarar var. Eski

vak›flarda, tarihimizdeki, Osmanl›dakivak›flarda, bir mal, bir bina, bir kurumvakfedilir, orada sa¤l›k hizmeti sunulurve oran›n masraf› vakfedilen bir mallakarfl›lan›rd›. Yani arazi, kira geliri veyapara olurdu. Sonuçta orada bir sa¤l›khizmeti sunulurdu. Günümüzdeki

sa¤l›kla ilgili vak›flar bu yap›danuzaklaflt›. Belki do¤al olarak uzaklaflt›.

Bu uzaklaflma nas›l ger-çekleflti?

Fakir, ihtiyac› olan insana sa¤l›k hiz-meti sunumu günümüz dünyas›nda ol-dukça masrafl› bir ifltir. Bu hizmet, yeflilkart dedi¤imiz sistemle devlet taraf›ndankarfl›lan›r oldu. Bugün toplumun büyükbir yüzdesi sosyal güvenlik kurumla-r›ndan herhangi birinin üyesidir. Üze-rinde herhangi bir mal varl›¤›, geliriolmayan kiflilerin de yeflil kart› vard›r.Biliyorsunuz yeflil kart› ihtiyac› olanherkes ücretsiz olarak alabiliyor art›k.Yeflil kart› da olmayan bir gurup var kionlar için de, yine sosyal dayan›flmavak›flar› yard›m ediyor. Bu sebeplerlevak›flar›n sa¤l›k hizmeti sunmalar› art›kmodern devlet yap›lar›nda iyice azald›.

Vak›flar›n bir sivil toplum kurulufluolarak sa¤l›k hizmeti konusunda çokönemli rolü var, bundan sonra da olacak.Bir sa¤l›k sisteminin modelinin olufltu-rulmas›ndan, hekimlerin ve sa¤l›k çal›-flanlar›n›n haklar›n›n korunmas›ndan tu-tun da hasta haklar›na var›ncaya kadar,sivil toplum örgütü olarak çal›flmalaryapmak, sa¤l›k politikalar› üzerinde çal›fl-malar yapmak ve bunu kamuoyu ve oto-ritelerle paylaflmak gibi bir tak›m görev-leri var. Vakf›m›z›n sa¤l›k politikalar› ça-l›flma gurubu bu tür çal›flmalar yapmakamac›yla kurulmufltur. Bu ba¤lamda ge-çen ay ‘’Sa¤l›k ve Vak›f’’ konulu sempoz-yum yap›lm›fl, sonbaharda ‘’Sa¤l›k ve‹sraf ‘’ konulu bir panelin haz›rl›klar› ya-p›lmaktad›r. Sa¤l›kta dönüflüm progra-m›n›n art›lar›, eksileri, hekimlerin ça-l›flma flartlar›, AB sürecinde sa¤l›k

Haziran 2007112


Sa¤l›kta daha yapacak çokfley var. Koruyucu sa¤l›k

hizmetleri konusunda, sa¤l›khizmetinin sunumu konusun-

da, tedavi edici hizmetlerkonusunda yap›lacak çok

fleyler var.

““

““

çal›flanlar›n›n gelece¤i ve sa¤l›k hizme-tinin sunumlar›n›n nereye gidece¤i üzer-ine fikirler üretiliyor. Biliyorsunuz budönemde sa¤l›kta de¤iflim program›çerçevesinde, çok büyük de¤iflikliklereimza at›ld›. Yani bu konular denemeyan›lma usûlüyle olmamas› gereken,üzerinde çok düflünülüp, çok araflt›r›l›portak ak›lla verilecek kararlar sonras›ndauygulamaya geçilmesi gereken politika-lard›r. ‹flte tam da burada sivil top-lumörgütlerinin, sa¤l›kla ilgili derneklerin,vak›flar›n çok büyük rolleri ve görevlerivard›r. Hayat Sa¤l›k ve Sosyal HizmetlerVakf› olarak bunun bilincindeyiz ve bunoktada toplumsal görevi-mizi yapmakiçin çal›flmaktay›z. Sa¤l›k politikalar› busebeple çok önem verdi-¤imiz konular›nbafl›nda gelmektedir.

Sa¤l›kta dönüflüm program›ylailgili Hayat Vakf›n›n düflünceleri,çal›flmalar› nelerdir? Bu progra-ma yönelik elefltiri ve önerileriniznelerdir?

Sa¤l›kta dönüflüm program›yla ilgili,beyin f›rt›nas› dedi¤imiz, çok say›datoplant› yap›ld›, çal›flma guruplar›ylaçal›fl›ld›. Genel olarak sa¤l›kta dönüflümprojesi üzerinde olumlu görüfller bulun-maktad›r. Sa¤l›kta dönüflümle ilgili enbüyük geliflme, sosyal güvenlik flemsiye-sinin tüm toplumu kapsayacak flekildeyayg›nlaflt›r›lmas›d›r. Eskiden SSK vard›,Ba¤kur vard›, yeflil kart vard›, emekli san-d›¤› vard›. Bir de hiçbir güvencesi olma-yan insanlar›m›z vard›. Önümüzdeki y›l -biraz aksasa da bu sistem uygulamayageçecek inflallah.

‹kincisi, aile hekimli¤i sistemidir. Ailehekimli¤i sisteminde vatandafl›n ba¤l› ol-

du¤u bir aile hekimi olacak, vatandaflönce aile hekimine gidecek, hekim mua-yenesini yapacak, tetkikini yapacak, te-davisini yapacak, hastan›n sorununu çö-zecek. E¤er sorunu çözülmüyorsa ikinci,üçüncü basamak olarak hastanelere gi-decek. Bat›n›n bir çok ülkesinde uygula-nan bir fley bu. Daha önce sosyallefltirmekanunu döneminde bizde de olan, fakatuygulanamayan bir sistemdi aile hekim-li¤i sistemi.

Sa¤l›k hizmetlerinin özel sektördenal›nabilmesi konusundaki dönüflüm çokönemlidir. SSK’l›n›n, Ba¤-kur’lunun,Emekli Sand›¤› mensubunun tüm devlethastanelerinden ve özel sektörden hiz-met alabilmeleri önemlidir. 7-8 sene ön-ce, 10 sene önce hayal bile etmeyece¤i-miz fleylerdi, bunlar›n hepsi gerçekleflti.Bunlar önemli bir de¤iflim oluflturdutabi.

Sa¤l›kta daha yapacak çok fley var.Koruyucu sa¤l›k hizmetleri konusunda,sa¤l›k hizmetinin sunumu konusunda,tedavi edici hizmetler konusunda yap›la-cak çok fleyler var. Vak›flar burada neyapacak;

1. Halk› bilinçlendirecek.2. Sa¤l›k çal›flanlar›n› bilinçlendire-

cek ve do¤ru karar vermelerini, do¤rudavranmalar›n› sa¤layacak.

3. Hekimlerin ve hastalar›n haklar›ylailgili çal›flmalar› yapacak. Yani sivil top-lum örgütü olarak yönlendirici faali-yetlerde bulunacak. Sa¤l›k hizmetinisunmak konusunda vak›flar›n rolü eskisigibi de¤il, bunu kabul etmek laz›m. O rolbugün, sosyal devlette, devletin üzerin-de. Düflünün ki yeflil kart sistemi olma-sayd›, bugün sosyal güvencesi olmayaninsanlara kim bakacakt›?

O zaman belki vak›flar bakmakzorunda kalacakt›, yani yeflil kart olma-dan burada vak›flar›n rolü daha fazlayd›.Bir kifli ameliyat olacaksa, tedavi olacak-sa, yeflil kart sisteminden önce vak›flaragelirdi. Vak›flar onun sa¤l›k hizmetlerinikarfl›lard›. Eski dönemde bizim de böylehizmetlerimiz oluflmufltur.

Bizim toplumumuzun genel özelli¤i,yeni bir fley üretmekten ziyade yap›lm›flolan› elefltirmektir. Bu her zaman kolaygelir, asl›nda do¤ru olan bir konudaçal›flarak bir model ortaya koymak ve in-sanlara bir fley sunmakt›r. Vak›flar siyasibir kurum de¤ildir ve öyle bir görevi, öy-le bir rolü de zaten yoktur.

Haziran 2007 113


Bahad›r’›n kurulufl hikâyesinas›l bafllad›?

Bizler çaresizlikler içinden geldik.Yani genifl, çok çocuklu bir aileyiz. Baflar-maya mahkûm bir yap›m›z vard›. Baba-m›z torna ustas›yd›. Silah yap›yordu. Hat-ta Karadeniz’in özelli¤idir bu. O na dadaha büyük babalar›ndan amcalar›ndangelen bir özellik. Yani 1920-25’lerdenbelki 1900’lerden bahsediyorum.

Biz 12 kardefliz. 12 kardeflin en büyü-¤ü de benim. Bir iflçi baba düflününüz.Almanlar taraf›ndan Samsun Liman infla-at› yap›l›yor o zaman. Babam önce liman-da hamal olarak bafll›yor. Bizler hemokuduk, hem çal›flt›k. Yani ben mühen-dis olmadan evvel, bir defa usta oldum.

Bu bana güzel bir avantaj sa¤lad›.Esasen bunun üzerinde çok durmak ge-rekir zannediyorum. Teoriyle prati¤i birarada görürsek, ülke ekonomisine çokfaydal› olur, kanaatindeyim. Yurtd›fl›ndabu ifli baflarm›fl olan ülkelerde mühendisadaylar›, 3 y›l iflyerinde çal›fl›yor. Hocalariflyerindeki dershanede ders veriyorlar.Yani okuldan arabaya binip de fabrikayaçal›flmaya gitmiyorlar.

Peki giriflim hikayesine dön-ersek, baban›zdan sonraki bu ilkgiriflim süreci nas›l olufltu?

Babam›n bir tamir atölyesi vard› ordaçal›fl›yordu. K›sa zamanda bulunamayanyedek parçalar› yap›yordu. 1960-61-62’liy›llardan bahsediyoruz. O y›llardaTürkiye’de motor sanayi var. Traktörler,makineler geliyor. Bunlar›n yedek par-ças› k›sa zamanda bulunam›yor. Yurtd›-fl›ndan da getirtmesi 3-4 ay sürüyor. Bizde bu bulunamayan parçalar› imal ediy-orduk.

Babam, kalabal›k aileye de bakabile-cek durumdayd›, kardefliyle beraber.

Tabi biz okula gidince ihtiyaçlar artt›¤›için çal›flmak durumundayd›k. Bizi Os-manl› kültürü ile yetifltirdi¤i için, o bizepara vermek yerine ifli ö¤retti. Çal›flarakpara kazanmay› ö¤retti bize. 4 ayl›k okultatillerinde çal›fl›yorduk. Ben, torna, kay-nak, freze iflleri yapmaya, diflli açmaya,ustal›k yapmaya gidiyordum. Fakat iflyerindeki bu yo¤un tempo beni okuladaha çok yaklaflt›rd›. S›n›f geçmezsemmutlaka atölyede kalacakt›m. K›sacas›,iflten kaçarak okudum. Bu farkl› birmetot.

Belki rahmetli bilerek yapt› bunubelki bilmeyerek ama böyle bir faydas›oldu. Yani o bak›mdan biz “mühendisolmadan usta olduk.” O zaman çok zor-luk çektim ama diyorum ki, rahmetli kefl-ke biraz daha zorlasaym›fl bizi.

Baflka bir fley daha var, vurgulanmas›gereken. Biz 12 kardefltik. Babam k›sazamanda 42 yafl›ndayd› vefat etti¤inde,ben burada denizcilik okulunda gemimühendisli¤inde okuyordum. En küçükk›z kardeflim beflikteydi. Öyle bir ard›fl›kküçülme vard›. Bizim sektöre giriflimiztamamen tesadüfi oldu.

Haziran 2007114

Ahmet BAHADIR


Trabzon T›p Fakültesi Dekan› Prof. Dr. Celal Baki, Trabzon T›p Fakültesi’nde oldu¤uy›llarda bize dedi ki, biz ameliyat yapam›yoruz, aletlerimiz k›r›ld› yeni alet alam›yoruz,çok pahal› bunlar, çok zor flartlarda geliyor, çok çeflitleri var. Bu olumsuzluklardandolay› hastalar elimizde ölüyor, kangren oluyor, problemler ç›k›yor. Büyük flehirlerdey›¤›lmalar oluyor. Siz çok daha karmafl›k iflleri yap›yorsunuz, bu ameliyat makaslar›n›daha rahat yapars›n›z diye bize önerilerde bulundu.

“Mühendis Olmadan UstaOlmak Laz›m”

AhmetBAHADIR

Hakikaten birlikten do¤angücü gördüm. Tabi ki bu

ortakl›¤›n temellerinioturtana kadar zorluklar

çektik ama flimdi hiç kimsebu ortakl›ktan ayr›lmak

istemiyor ve bu ortakl›k çokbüyük art›lar getiriyor.

““

““

Böyle bir durumda Allah yard›m ettibiz çal›flt›k, flans›m›z yaver gitti, herkesokudu. Çok iyi bir performans oldu.fiimdi mesela bu kardefllerden bir k›sm›devlet memuru olarak hayatlar›n› idameettiriyorlar.

5’i de benimle beraberdi. Di¤er dörtorta¤›m da öbür kardeflin çocuklar›d›r.fiu anda 9 ortakl› bir flirketiz. 12 kardeflen baflta çok gibi geliyor ama bence azbile 50 kardefl olsayd›k keflke diyorum.

Yani hakikaten birlikten do¤an gücügördüm. ‹lk baflta tabi ki bu ortakl›¤›ntemellerini oturtana kadar zorluklar çek-tik ama flimdi hiç kimse bu ortakl›ktanayr›lmak istemiyor ve bu ortakl›k çokbüyük art›lar getiriyor. Tamam›n›n ken-disinin olmas› yerine %10’u kendisininolan bir flirkette %100’den daha fazlakazan›yor. 25-30 y›l›n sonunda, %10hisseyle %100’den daha fazla kazand›¤›n›görüyoruz.

Sa¤l›k sektörüne giriflimiz ta-mamen tesadüf oldu dediniz, buolay› biraz anlatabilir misiniz?

Evet hemen arz edeyim. 1980’li y›llar,Türkiye için zor y›llard›. 24 Ocak karar-lar› vard› o zaman. Bizler de babam›z›nvefat›ndan sonra amcamla beraber çal›fl›-yorduk. Bu y›llarda d›flar›dan bir fley al-mak zordu. Döviz yoktu. 70 cent’e muh-taç bir Türkiye vard›. Döviz yoklu-¤un-dan dolay› da d›flar›dan hiçbir fley getir-tilemiyordu.

Trabzon T›p Fakültesi Dekan› Prof.Dr. Celal Baki, Trabzon T›p Fakülte-si’nde oldu¤u y›llarda bize dedi ki, bizameliyat yapam›yoruz, aletlerimiz k›r›ld›yeni alet alam›yoruz, çok pahal› bunlar,çok zor flartlarda geliyor, çok çeflitleri

var. Bu olumsuzluklardan dolay› hasta-lar elimizde ölüyor, kangren oluyor,problemler ç›k›yor. Büyük flehirlerdey›¤›lmalar oluyor. Siz çok daha karmafl›kiflleri yap›yorsunuz, bu ameliyat makasla-r›n› daha rahat yapars›n›z diye bize öner-ilerde bulundu. Bize yol gösterdi. Alet-leri getirdi inceledik. Bakt›k paslanmazçelik olmas› laz›m malzemenin. Çeli¤i ta-n›yoruz da paslanmaz çeli¤i tan›m›yoruz,kromu bilmiyoruz. Bin bir güçlükle teda-rik ettik o zamanlar bu aletlerin hammaddelerini. Öylece sektöre girmifl ol-duk. Bizi kendi ustal›¤›m›zdan ziyadecerrahlar e¤itti. Prof. Turan Tan, Prof.Celal Baki, Gazi Yaflargil beyin cerrah›,Prof. Tahir Hay›rl›o¤lu.

Ayr›ca flunu da belirtmek hoflumagidiyor, flu an iflletmemizin 1/3’üAlmanya’daki iflçilerin bize emanetidir.Neden hediyesidir? Onlar sayesinde gir-ilmez yerlere, fabrikalara casus gibigirdik. Aletlerin nas›l yap›ld›¤›n› gördük.

Yani bir kaportac›da nas›l kaportayap›l›rken ç›rak seyrediyor da ö¤reniyorya ustan›n çekiç vuruflunu. Biz de oradamalzemelerin uzun tecrübelerden sonranas›l yap›ld›¤›n›, makine tipini, o iflçilerinanlatmas›yla, fabrikan›n içine iflçi k›yafe-tinde casus gibi girmemizle, cerrahlar›nbizi ameliyata al›p da, bizim onlar› ameli-yatta u¤rafl›rken görmemizle ö¤rendik.Fabrikam›z›n k›sacas›, 1/3’ü cerrahlar›n,1/3’ü Almanya’daki iflçilerin, 1/3’ü debizlerindir.

T›p alan›nda büyümeniz nas›ldevam etti? Piyasada tutunma sü-recinde ne gibi zorluklarla kar-fl›laflt›n›z?

T›p camias› genel olarak büyümeyebafllad›. Biz aletleri daha ucuza imal et-meye bafllay›nca, ithalatç› kârlar› tabi birnevi düflmeye bafllad›. Bu defa bize bafl-vurdular. Bu esnada hocalar bizimaletlerden memnun olduklar›n› dile geti-

Haziran 2007 115


riyorlard›. ‹thalatç›lar gelerek kendileri-ne alet vermemizi ancak markam›z› bas-madan bu ifli yapmam›z› istediler. Bizkardefller kendi aram›zda konufltuk isti-flare ettik. Markas›z satmamaya karar ver-dik. Bu dedi¤im y›llar seksenlerin bafl›,1982, 1983’ler k›sacas›.

Tabi bu arada da paslanmaz çelik bul-mam›z laz›m. Aletler nas›l yap›l›yor diyeAlmanya’ya gidip gelmeye bafllad›k. Usta-lar olarak Tuttingen’e gittik. Almanya’dabulunan bahsetti¤im fabrikalara gittik.

Orada çok büyük fabrikalar var, ham-maddeyi haz›rl›yorlar. Ancak hammaddeçok pahal› fiyat tutmuyor. As›l ustal›k veel eme¤i iflin önemli k›sm›n› oluflturu-yor. Mesela, bir göz makas› düflünün, al-t›ndan daha k›ymetlidir. Bu noktadanhareketle biz Almanya’ya gittik bakt›k kihammaddeyi haz›rlayan firmalar, diyelimki 3-4 tane ana firma var ama 300 tanekatma de¤eri yüksek ifl yapan küçükiflletmeler bulunuyor. Evlerde yap›lanaletler için yaln›z uzmanlaflm›fl insanlar.Bak›yorsunuz birileri sadece göz makas›yap›yor, baflka bir fley yapm›yor. Sadece15-20 çeflit göz cerrahisi makas› bulunu-yor. Bu makaslar›n 5 tanesini birisi ya-p›yor, di¤er 5 tanesini baflka birisi. Ma-kaslar yapt›r›l›yor, yap›lan bu makaslaral›c›lar taraf›ndan toplan›yor ve onlar›nmarkalar›yla dünyaya sat›l›yor. Böyle birmetot uygulan›yor.

Ama ham madde temin eden ana 3-4tane firma var, bunu gördük. Bu sefer bizde oradan hammadde almaya bafllad›k.Buradaki 100 dolara sat›lan bir aletin ma-liyeti 10 dolar› bulmuyor, kalan 90 dolariflçinin eme¤idir, harcad›¤› zaman, gös-terdi¤i titizliktir. Bu flartlarda çal›fl›rkenortaya yeni bir fley ç›kt›. fiöyle ki, biz baz›aletleri Almanya’dakilerden pahal›ya,baz›lar›n› da çok ucuz yap›yoruz.

Orada iflletmelere gittik, dolafl›rkengördük bakt›k ki orada bir alet sat›yor fir-ma ama kendisi yapm›yor. Dedim nere-den ald›n›z bunu? Dedi ki bunu ‹sviç-re’de yapt›r›yorum, orada bir firmadanal›yorum. Kaç tane al›yorsunuz bundan?Senede 3000 tane al›yorum. Gördük kibizden çok ucuza yap›yor, biz ise pahal›ve çok u¤rafl›yoruz. Sorduk bize bundanverir misiniz? Olu tabi veririm dediler.

Ama biz bunun üstünde yaz› istemiy-oruz dedik. ‹sterseniz sizin markan›z›vurup öyle verelim dediler. O zaman bizbirbirimize bakt›k, dedik ki biz hataetmifliz. Ne yapacakt›k markas›z istiyor-san mar-kas›z verelim, amaç para kazan-mak. A-maç sermayeyi getirmekolmal›yd›. Böyle bir kültür fark› olduorada, para kazanmak için biz istedikonlar verdi, demek ki bizim de böyleyapmam›z gerekirdi.

Böylece al›flverifllerimiz bafllad›Almanya’yla. Bu sefer onlar›n çok paha-l›ya yapt›¤› aletleri biz onlara markas›zvermeye bafllad›k. Onlar Alman marka-s›n› vurarak sat›yorlard›. Hala daha yap›-yorlar, mesela biz toptan olarakAlmanya’ya malzeme veriyoruz, oradan80 ülkeye da¤›l›yor. Dolay›s›yla biz dolay-l› yoldan 80 ülkeye ihracat yapm›fl oluyo-ruz. Konuflmam›z›n bafl›na gelirsek, budurum ithalatç›lar›n dikkatini çekti, bun-lara da markas›z malzeme vermeye bafl-lad›k. Büyük al›c›m›z Almanya oldu tabi.Ortada hiçbir fley yokken biz ihracatç› ol-maya bafllad›k.

Burada bizim avantaj›m›z ne oldu?‹hracat yapmaya bafllad›k ve iç piyasa bizietkilemedi, h›zl› da büyüme oldu. Hersene döviz baz›nda %100 büyüyoruzböyle bir durum ç›kt› ortaya. Samsun’daarkadafllar›m›za tavsiye ediyoruz, yap›nbu ifli diyoruz. Araflt›rmalar›m›z gösterdiki Almanya’da her 10 kifliden bir tanesisa¤l›k sektöründen nemalan›yor. Yanicerraht›r, alet üreticisidir, hemfliredirveya ilaç firmas›d›r, yani hepsi sa¤l›k sek-töründen gelir elde ediyor. Almanya’n›nGSMH’s› 1 Trilyon dolar civar›ndad›r.Demek ki sa¤l›k sektöründen ald›¤› para100 Milyar dolara tekabül ediyor. 30-35sene sonra bu geldi¤im noktada ben bu100 milyar› Almanlarla bölüflmek duru-munda kal›yorum. Bunun 50 milyardolar›n› almamam›z için, 25 milyardolar›n› almamam›z için hiçbir sebepyok. Peki alabiliyor muyuz? Hay›r. 500milyonunu bile alam›yoruz. Bak›n›z nekadar gerilerde oldu¤umuzu anlatmayaçal›fl›yorum. Yani de¤il Samsun, bütünKaradeniz çal›flsa bu aletlerde yine deyetifltiremez, herkese ifl var, istihdam

Haziran 2007116


Bizi Osmanl› kültürü ileyetifltirdi¤i için, o bize para

vermek yerine ifli ö¤retti.Çal›flarak para kazanmay›ö¤retti bize. 4 ayl›k okultatillerinde çal›fl›yorduk.Ben, torna, kaynak, freze

iflleri yapmaya, diflli açmaya,ustal›k yapmaya gidiyordum.Fakat ifl yerindeki bu yo¤untempo beni okula daha çok

yaklaflt›rd›. S›n›f geçmezsemmutlaka atölyede

kalacakt›m. K›sacas›, ifltenkaçarak okudum. Bu farkl›

bir metot.

““““

imkan› var. Evlerinin alt›nda yapabilecek-leri bir ortam var. Peki niye yapam›yo-ruz? Çünkü siz yapt›kça birilerinin men-faatine dokunuyor. E¤er siz bunu üreti-yorsan›z ithalatç›n›n menfaatine doku-nuyor, o halde ne yapacaks›n›z, onunladalaflmaya gerek yok o ithalatç›n›n ithaletti¤i yere by-pass yapacaks›n›z. Bizim ü-rünlerimiz flimdi Almanya’da Alman mar-kas›yla sat›l›yor, 80 ülkeye ve Türkiye’desat›l›yor. ‹thalatç›da oradan al›yor. AmaTürkiye’ye 4 misli fiyata geliyor.

Peki bunu nas›l aflaca¤›z?‹fl adam›, üniversite ve devlet sacaya-

¤›n› oluflturmam›z gerekecek. Bak›yo-ruz, Çin yap›yor da biz neden yapam›yo-ruz. Bundan 8 ay evvel Kürflat Tüzmengelip fabrikay› gezdi, öyle programl› birziyaret de¤ildi. Ani bask›n gibi bir ziyaretyapt› fabrikam›za. Orada makaslar›, pen-seleri, yapt›¤›m›z iflleri gördü, ‹SO 9000standartlar›nda çal›flma metodumuzugördü, hayran kald›, çok teflekkür etti.“Say›n Bakan›m, siz beni o kadarövmeyin, Çin mal› makaslar Caminin ora-da, iflportada sat›l›yor. Ne zaman ki de-dim Bahad›r’›n makaslar› Çin’de sat›l-maya bafllar, iflte o zaman beni övmezse-niz sizden hakk›m olsun” dedim. Amaben henüz o noktaya gelmedim. Benimmakaslar›m›n Çin’de sat›lmas› laz›m,Japonya’da sat›lmas› laz›m, ka¤›t maka-s›n› da ben yapmal›y›m iflte o zaman beniövün dedim. Ama bunu yapam›yoruz.Bence sorunun can al›c› noktas› üniversi-te sanayinin içerisine girmeli, sanayiüniversitede ders dinlemeli, ustalar ho-calar› dinlemeli, problemlerini hocalarteorik olarak çözmeli. Tak›ld›¤› noktay›ona anlatmal›, devletle olan problemlerçözülmeli.

Mesela bizim yerproblemimiz var. Bizs›¤m›yoruz, 11 dö-nüm yerde çal›fl›yo-ruz. Arazi var devlette,ben araziyi parayla is-temiyorum, heptende istemiyorum. Diye-cek ki bana devlet, “Alsana arazi. Üç senesonra kârâ geç. ‹kincisenenin sonunda za-rar edersen, sendenbu araziyi al›r›m. Arazibenimdir, kâr etti¤inmüddetçe de senin-dir. Böyle bir metotgelifltirmesi laz›m dev-letin. Devlet bunuyapmaya gayret edi-yor, ben bunu görü-yorum. Hazine arazile-rini, yasayla kullan›c›-lara aç›yor. Aç›yor amabürokrattan bunu ala-m›yorsunuz ki, ana-n›zdan emdi¤iniz sütburnunuzdan geliyor.“Bunlarla u¤raflaca¤›-ma, küçük bir yerdeu¤raflay›m” diyorsun.C›mb›z, makas m›yapay›m, yoksa bürok-rasiyle mi u¤raflay›m.Bürokrat da kendiaç›s›ndan hakl›, yaniona da amiri soruyor bu araziyi onaneden verdin? Efendim iflte bu makasyap›yor. Görmüyor musun buradakiprosedürü vs. Diyelimki, araziyi 3 y›ldaalacaks›n›z, o 3 y›ll›k u¤rafl›m› ben kendi

iflime yönlendirdi¤im zaman 3 y›lda o

arazinin paras›n› al›yorum zaten. Gene

bugün Bakanlar aras›nda problem yok.

Koalisyon döneminde çok daha fazla

problemler vard›.

Haziran 2007 117


Peki hemen di¤er bir aflamayageçelim. fiimdi tesadüfen bir olu-flum gerçekleflti. Almanlarla tan›fl-t›n›z, ihracat gerçekleflti, büyüme-ye bafllad›n›z. Sonuçta görünüyorki, % 10’luk bir hammadde ihtiyac›var. As›l ona de¤eri veren ustal›kyani görünen göz eme¤i al›n teri.Siz flimdi bunu baban›zdan gelenbir ustal›kla yap›yordunuz. Pekisizin hacminiz artt›kça yeni usta-lara ihtiyaç duydunuz. Yani oihtiyac› nas›l karfl›l›yorsunuz?K›sacas› bu hemen ö¤renilen birfley mi ki?

Önemli bir konuya de¤indiniz, teflek-kür ederim. Bir defa ben dedi¤im gibimutfaktan en alttan geldi¤im için, mese-la staj yapmaya yer bulam›yordum. Stajaalm›yorlard› beni. Karadeniz Liman›nagidiyorum, dolu. Öbür tarafa gidiyorum,yok. Biz 215 kifli, 9’da biz, 224 kifli çal›fl›-yoruz, flu anda Samsun Organize SanayiBölgesi’nde.

Yani 500 aile geçiniyor bizim ifllet-memizden. Benim esas söylemek iste-di¤im flu. Bizde tabi t›pla ilgilendi¤imiziçin, kimya ile ilgileniyoruz, biliflim varorada, Ar-Ge’miz var. Akl›n›za gelen hermühendislik dal›n›n, hatta muhasebe,uluslar aras› muhasebe, (netice itibariyleithalat ve ihracat yap›yoruz) bankamevzuat›. Yani akl›n›za hangi branfl vemeslek geliyor ise bizimle mutlaka ilgi-lidir, az da olsa. Bu cümleden hareketleben karar verdim, ne kadar staja gelmek

isteyen varsa hepsine fabrikada stajyapt›r›yorum. Yani diyelim ki fizikmühendisi staj yapacak bir yerbulam›yor. “Gelsin” diyorum. Kabulederse, biz haz›r›z. Bizde fizik yok amafiziko-kimya ile ilgilenen bir bölüm var.Kimya mühendisi, “Var efendim!” diy-oruz. Alüminyumun d›fl›n› sertlefltirmeçal›flmalar› yap›yoruz. Alt›n kaplamayap›yoruz. Gelsin staja diyoruz. ‹fltemakine mühendisinin staja kolayl›klagelebilece¤i bir yer.

Niye böyle yap›yoruz? Bütün kap›lar›size aç›yoruz ve diyoruz ki, “Gelin bizsize böyle bir e¤itim veriyoruz.” Sanatokuluna gidiyorum anlat›yorum, “Sanatokulunda çocuklar daha çok gelsinbende staj görsün.” diyorum. Bunlar›n

aras›ndan topluyorum. Ama 20 kifli ifleal›yorum, 19’u ifle yaram›yor. ‹lgisizler.

‹flletmenin profilini k›saca vere-bilir misiniz? Kaç kifli çal›fl›yor, nekadar cironuz var, yak›n zaman-daki hedefleriniz, planlar›n›z nel-erdir?

fiu anda biz 11 dönüm bir alandaçal›fl›yoruz, Samsun Serbest Bölgesi’ndebir tane yer ald›k. Orada 3.600 metre biralan üzerine infla etti¤imiz iki katl› birbinam›z var. Çok modern bir binad›r.Onu almam›z›n sebebi de bu prosedür-leri, yani k›rtasiyeyi, bürokrasiyi ortadankald›rmakt›r. Dünyan›n çeflitli yerle-rinden yar› mamül malzeme geliyor bize,hammadde geliyor bunlar› Samsun’a ge-tirmek çok zor. A¤›rl›kl› olarak ‹stanbul’-dan çal›fl›yoruz. Samsun Serbest Böl-gesi’nden yer almam›z›n sebebi ürünlerioraya gümrüksüz sokabilmek, meselaoradaki ürünleri bir baflka ülkeye ra-hatl›kla satabilmek. Bizim burada iç piya-sada üretti¤imiz ürünleri Samsun Ser-best Bölgesi’ne ihraç ederek, orada stok-lay›p an›nda, çok h›zl› bir flekilde dünya-n›n her taraf›na da¤›tmak için. Yani top-lam 18 dönüm alan üzerinde çal›fl›yoruz.Ama bunlar›n bize yetmeyece¤ini yinede görüyoruz. Onun için Avrupa’ya yak›nbir yere, Bat›ya biraz yaklaflmak ‹stan-bul’da bir merkeze yerleflmek istiyorum.

Haziran 2007118


fiu anda biz 11 dönüm biralanda çal›fl›yoruz, Samsun

Serbest Bölgesi’nde bir taneyer ald›k. Orada 3.600 metre

bir alan üzerine inflaetti¤imiz iki katl› bir binam›zvar. Çok modern bir binad›r.Onu almam›z›n sebebi de bu

prosedürleri, yanik›rtasiyeyi, bürokrasiyiortadan kald›rmakt›r.

Dünyan›n çeflitli yerlerindenyar› mamül malzeme geliyor

bize, hammadde geliyorbunlar› Samsun’a

getirmek çok zor. A¤›rl›kl›olarak ‹stanbul’dan

çal›fl›yoruz.

““

““

Ülkemizde bugün Perakende sek-törü 70 milyar $ l›k bir hacimle, milli ge-lirin %20 ‘si büyüklü¤üne ulaflm›flt›r. Bubüyümede g›da ürünlerinin sat›fl›n-dakipay giderek artmaktad›r. 1990 y›lla-r›ndatan›flt›¤›m›z market zincirlerinin bugün-kü boyutu inan›lmaz de¤erlere ulafl-m›flt›r.

Dünya da ‹lk 50 ‘ye giren büyükmarketler, Tüm dünyadaki ürün sat›flla-r›n %50 sini gerçeklefltirmektedirler. Buanlamda, g›da güvenli¤ini ürünün ham-madde seçiminden tüketici ile buluflmanoktas›na kadar olan bu sistemi entegreolarak düflündü¤ümüzde, hipermarket,süpermarketler, bakkallar ve pazarlarda-ki esnaflarda G›da Risk yönetim husu-sunda üzerlerine düflen görevleri yerinegetirmek zorundad›rlar.

Katma de¤erli bir mal›n tüketici ilebuluflmaya gelinceye kadar ki sürecebakt›¤›m›zda, (üretim, depolama, sevk›-yat ve rafta sunufl), fleklinde olmaktad›r.

Üretici burada üretim, depolama vesevk›yattan sadece sorumlu olmaktad›r.Ve bu kapsamda G›da Güvence Sistemi-nin çerçevesini belirlemektedir. Raftasunufl ve ürün raf ömrünü yitirinceyekadar ki depolama Marketlerin sorumlu-lu¤u alt›na olmaktad›r. Buda göstermek-tedir ki g›da güvencesinin devam› için

risk yönetim sertifikas› yani HACCP’insat›fl noktalar› olan marketler için zorun-lu hale getirilmesi ve takibinin deyap›lmas› gerekmektedir.. Ancak buflekilde tam anlam›yla Çiftlikten Sofrayakonseptini sa¤layabiliriz.

Bilindi¤i gibi Dünyada G›dalardankaynaklanan hastal›klar›n oran› çok yük-sektir. AB de %55,Amerika da %58,Türkiye de ise %80 in üstündedir. Bura-da görüldü¤ü gibi, ülkemizdeki bu yük-sek de¤erin nedenlerinden birisi deraflardaki uygun olmayan s›cakl›klard›r.

Bu arada Aç›k Pazar yerlerinde 25-35C derece s›cakta d›flar›da sat›lan ürün-lerinde kesinlikle yasaklanmas› gerek-mektedir. ‹nsan sa¤l›¤› aç›s›ndan büyükbir risk oluflturmaktad›r.

Ülkemizde enerji maliyetlerin yüksekolmas› ,sat›fl noktalar›n›n denetimlerin-deki eksiklikler ve sat›fl noktalar›n ihmal-lerinden dolay› so¤uk dolaplar›n gece-leri kapat›lmas›, reyonlara gere¤indenfazla mal konulmas›,depolar›n uygunhavaland›rma ve saklama koflullar›na uy-gun olmamas› nedeniyle ve g›da ürün-lerin üzerinde yazan s›cakl›klarda saklan-mamas› nedeniyle ,ürünlerin raf ömür-leri düflmekte mikrobiyolojik aç›dan

Haziran 2007120

Abdurrahman KAAN

Kaanlar G›da A.fiPazarlama ve Sat›fl Müdürü


Ülkemizde bugün Perakende sektörü 70 milyar $ l›k bir hacimle, milli gelirin %20 ‘sibüyüklü¤üne ulaflm›flt›r.Bu büyümede g›da ürünlerinin sat›fl›ndaki pay giderek art-maktad›r. 1990 y›llar›nda tan›flt›¤›m›z market zincirlerinin bugünkü boyutu inan›lmazde¤erlere ulaflm›flt›r.

“Sat›fl Noktalar›n›n ‹nsan Sa¤l›¤› Aç›s›ndanÖnemi ve Uygulanmas› Gereken Esaslar”

Abdurrahman KAANKaanlar G›da A.fi.

Pazarlama ve Sat›flMüdürü

Bilindi¤i gibi DünyadaG›dalardan kaynaklanan

hastal›klar›n oran› çok yük-sektir. AB de %55,Amerikada %58,Türkiye de ise %80

in üstündedir.

““

““

uygunsuz hale gelmekte ve insan sa¤l›-¤›n› tehdit etmektedir.

Ürünün tüketici ile buluflmas›ndason nokta olan sat›fl noktalar›n›n uzunsüreli depolar›nda ve reyon raflar›nda sa-t›fla sunduklar› süt ürünlerinin ve di¤erg›da ürünlerinin ; ürün etiketine uyguns›cakl›klarda mutlaka saklanmas› gerek-mektedir. (1998 y›l›nda Minnesota üni-versitesinde Dr. Ted taraf›ndan) Yap›lanbir araflt›rmada, süt ve süt ürünlerinin s›-cakl›k hassasiyeti tespit edilmifltir. Yap›-lan araflt›rma sonucunda +5 C0 de 100günlük raf ömrü olan bir süt ürününün,+150 C de raf ömrü 10 güne düflmek-tedir.

Bu ba¤lamda, marketlerde çabuk bo-zulabilen süt & süt ürünleri için enönemli kritik nokta so¤uk dolaplar›n›ns›cakl›klar› olmaktad›r.

Amerika`da, FDA`n›n 1989 y›l›ndayay›nlad›¤› süt ve süt ürünleri saklamave raf s›cakl›¤› koflullar› tebli¤indeortam›n +4ile -+8 0C olmas› koflulu geti-rilmifltir.Ülkemizde ise ne yaz›k ki sat›flnoktalar› için böyle bir kriter ve tebli¤bulunmamaktad›r. Ülkemiz aç›s›ndan bukonu incelendi¤inde görülecektir kimamullerin üretimden ç›k›fl de¤erleri ileraftaki de¤erleri aras›nda büyük farklaroluflmaktad›r. fiu bilinmektedir ki birmikroorganizma uygunsuz flartlar sa¤-land›¤› takdirde 24 saat içinde17,000,000 adet hücreye dönüflmekte-dir. Buda raftaki saklanma flartlar›n›n nekadar önemli oldu¤unu gösteren bir veriolarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.

Burada bizim önerilerimiz, Sat›fl nok-talar›n›n Tar›m ve Köy iflleri Bakanl›¤›n›nkontrolcüleri taraf›ndan daha s›k ve et-kin bir flekilde denetlenmesi olacakt›r.

Ve burada kriter dolab›n göstergesin-deki s›cakl›k de¤eri de¤il, ürünün ken-disinin s›cakl›¤› olmal›d›r. Yani dene-timde kontrol eden kifli ürünün s›cak-l›¤›na bak›p, uygun de¤ilse sat›c›y›uyarmal›d›r, tekrar›nda dolab› mühür-lemelidir.

Sat›fl noktalar› ise so¤uk dolap üreti-cilerini zorlamal›, uygun so¤uk dolaplartercih edilmelidir. Ayr›ca so¤uk dolapla-r›n yerleflim yerleri ma¤azalar içinde uy-gun yerlere konulmal›, direk s›ca¤a vegünefl ›fl›¤›na maruz kalan yerlere koyul-mamal›d›r.So¤uk dolap bulunan yerlereso¤uk klima sistemi koyup ,ortam›nhavas›n› serin tutmal›d›rlar.

Sat›fl noktalar›ndaki uygunsuzluklar-dan etkilenen belli bafll› ürünler ,

Taze ve paketli et ve süt ürün-leri,yumurta, kat› ya¤lar,zeytin çeflitleridir.Bu ürünlerin sat›ld›¤› dolaplardaki ürüns›cakl›klar› Max.8 C olmal›d›r.

Di¤er g›da ürünlerinin sat›ld›¤›ortamlar›n s›cakl›klar› da 22 C ‘yi aflma-mal›d›r.

Sat›fl Noktalar›ndaki Di¤erAksakl›klar ve Sorunlar

Sat›fl noktalar›n›n genel anlay›fl›ürünlerin ucuza, iade garantili nas›lal›r›m zihniyeti ile sat›n alma anlay›fl›n-dan vazgeçmelidir. Onlar›n taraf›ndanbak›ld›¤›nda bu durum do¤al gibi gözük-mektedir. Üretici firmalar nas›l hijyenik,sa¤l›kl› g›da üretmeleri gerekiyorsa, sat›-c› firmalar›nda bu ürünleri do¤as›naayk›r› gelmeyecek flekilde muhafaza et-meli ve sat›fla sunmal›d›r. Sonuçta g›day›sat›c› de¤il tüketici tüketmektedir.

Burada sat›c› firmalar›n en çok dikkatetmesi gereken hususlar ise; stoklamauygulamalar›nda F‹FO (ilk giren ilk ç›-kar) yöntemini benimsemeliler. Ürün g›-da olunca ömrü de k›sa olmaktad›r. Bu-nun için stok – sat›fl kontrolünün dikkat-li yap›lmas›n› gerektirmektedir.

Di¤er bir nokta ise; depolama alanla-r›n›n genelde sa¤l›ks›z, kontrolsüz me-kanlar olmas›d›r. Genel olarak depolamaalanlar› binalar›n alt k›s›mlar›d›r. Bu nok-talarda rutubetin önlenmemesi se-bebiy-le potansiyel tehlikeleri tetiklemektedir.

Haziran 2007 121

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Sa¤l›kl› G›da

Yeterli ›s› ve ayd›nlatman›n olmamas›da bir di¤er sorundur. Ayr›ca market tarz›sat›fl noktalar›nda personel devrinin yük-sek olmas› ve personelin yeterli e¤i-tim-lerle yetkinlefltirilmemesi, düflük üc-retle12–14 saat çal›flt›r›lmas› yeterli perfor-mans› göstermelerinin önündeki en bü-yük engeldir. Bu sorunlar personelin ve-rimlili¤ini olumsuz etkilemektedir. Hu-zurlu olmayan bir ortamda, ifli sahiplen-me duygusundan yoksun bir flekilde ifl ka-litesinde uzak bir flekilde çal›flmaktad›r-lar.Bunlara ayk›r› durumlar ancak ulusaldüzeydeki firmalarda sa¤lanmaktad›r.

Yaz döneminde özellikle elektrik yük-lenmelerinin artt›¤› dönemlerde so¤ukdolaplar›n yeterli bak›m›n›n yap›lmama-s›, geceleri elektriklerin kapat›lmas› g›da-n›n do¤as›n› direk etkilemektedir. Ayr›cabeyaz peynir, kaflar peynir ve tereya¤›gurubu ürünler florasan ›fl›kla-r›ndan etk-ilenmekte ve zarar görmektedir.

G›dan›n yolculu¤unun sonu tüketici-nin sindirim sistemidir. Üreticinin fizikiirtibat›n›n bitti¤i nokta de¤ildir. Bizler nekadar kaliteli üretim yapt›¤›m›zda bahse-dersek bahsedelim, neticede elimizdeflekillendirdi¤imiz fley baflta kendi ailem-izin ve içinde toplumun sa¤l›¤›d›r.

Haziran 2007122


Amerika`da, FDA`n›n 1989y›l›nda yay›nlad›¤› süt ve süt

ürünleri saklama ve rafs›cakl›¤› koflullar› tebli¤inde

ortam›n +4ile -8 0C olmas›koflulu getirilmifltir.Ülkem-

izde ise ne yaz›k ki sat›fl nok-talar› için böyle bir kriter ve

tebli¤ bulunmamaktad›r.

““

““

Bir bölgedeki ürünlerin baflka böl-gelerdeki insanlar taraf›ndan tüketiminiyada ürünlerin üretildi¤i zamandan dahasonraki dönemlerde tüketimini sa¤la-mak için g›dalar çeflitli usuller ile muha-faza edilirler. Böylece ekonomik kay›plarazalt›larak, yeterli ve dengeli beslenm-eye katk›da bulunulur. Ayr›ca bozulmas›muhtemel ürünlerin ekonomiye kazan-d›r›lmas› ile d›flsat›m imkan› do¤ar.

GIDA MUHAFAZA NEDiR ? G›dalar› muhafaza etmenin dayan-

d›¤› ortak prensip önceki dersimizdeanlat›ld›¤› gibi g›dalar›n bozulmas›na yolaçacak mikrobiyolojik ve enzimatik de-¤iflmeleri önlemek veya s›n›rlamakt›r.

G›da muhafazas›nda bir yandan bo-zulma sebepleri ortadan kald›r›l›rken di-¤er yandan da g›dan›n beslenme de¤eri-nin, renk, doku, tat ve aroma gibi duyu-sal özelliklerinin en az seviyede etkilen-mesi esast›r.

GIDA MUHAFAZA YÖNTEMLER‹G›dalar›n çeflitli yöntemlerle bozul-

malar› geciktirilebilir. Daha sonraki ko-nularda her biri ayr› ayr› ele al›nacak buyöntemleri burada k›saca tan›yal›m.

1. ISI UYGULAMASI ‹LE MUHAFAZABu metodun esas›; hava almayacak

flekilde kapat›lm›fl kaplarda bulunan g›-dalardaki mikroorganizmalar›n yükseks›cakl›klarda öldürülmeleridir.

Bu amaçla kap olarak; cam kavano-zlar, flifleler ve teneke kutular kulla-n›lmaktad›r.

100°C'nin üstündeki ›fl›l ifllemlerdeotoklavlardan, bunun alt›ndaki s›cakl›kderecelerinde ise de¤iflik aç›k düzenler-den yararlan›lmaktad›r.

G›dalar›n ›s›l yolla muhafazas›nda;örne¤in meyveler, domates ve ürünleriile turflu gibi asitli g›dalar, 100°C'ninalt›ndaki s›cakl›k derecelerinde "Pas-törize" edilerek sebzeler, et ve süt ürün-leri gibi düflük asitli g›dalar, 100°C'ninüzerinde "Sterilize" edilerek dayan›kl›hale getirilirler.

2. SOGUK UYGULAMASI iLE MUHAFAZA

Bu metodun ilkesi, düflük s›cakl›kderecelerinde g›dalarda bulunan mikro-organizmalar›n ço¤alma ve faaliyetleri-nin kesin olarak durdurulmas›na daya-n›r. So¤uk uygulamas›, so¤ukta muhafa-za veya dondurarak olabilir.

So¤ukta muhafaza: 0°C veya bununbiraz üstündeki s›cakl›klarda g›dan›n da-yand›r›lmas›d›r. So¤ukta muhafazada g›-dalar sadece k›sa bir süre belirli bir bo-zulmaya u¤ramadan saklanabilmekte vebunlar belli bir süre sonra mutlaka bo-zulmaktad›r. So¤ukta muhafazada da-yanma süresi çeflitli faktörlere ba¤l› ola-rak bir günden bir haftaya kadar de¤i-flebilir.

Dondurarak muhafaza: Bu yön-temde g›da maddeleri -18°C nin alt›ndadondurularak muhafaza edilir. Bu yön-tem so¤ukta muhafazaya nazaran dahauzun süreli koruma sa¤lar. Dondurul-mufl g›dalar -20°C dolaylar›nda depolan-maktad›r. Tüketime kadarda tafl›nmalar›

GIDA MUHAFAZA METODLARI

Göbekli Erkekler Risk Alt›ndaUluda¤ Üniversitesi (UÜ) Veteriner

Fakültesi Besin Hijyeni ve TeknolojisiAnabilim Dal› ö¤retim üyesi Prof. Dr.Mustafa Tayar, erkeklerin fazla kilola-r›n›n kar›n bölgesinde birikti¤ini, bu yüz-den “göbekli” erkeklerin kalp ve flekerhastal›¤›na yakalanma riskinin yüksek ol-du¤unu bildirdi. Tayar, sa¤l›kl› olman›ntemel flart›n›n çeflitli ve dengeli g›dalarlabeslenmek ve kilo almaktan kaç›nmakoldu¤unu belirtti.

Diyet denildi¤inde akla hemenkad›nlar›n geldi¤ini, oysa günümüzdefliflmanl›¤›n sadece kad›nlar için de¤il er-kekler için de “sorun” oldu¤unu anlatanTayar, erkeklerin kilolar›n›n belirli birbölgede toplanmas›n›n da sa¤l›k aç›s›n-dan önemli risk oldu¤unu savundu.Tayar, flunlar› kaydetti:

“Erkeklerin kilosu kar›n bölgesindebirikir. Bu merkezi fliflmanl›k olarakbilinir. Bu kifliler ço¤unlukla ‘elma’ flekil-li olarak adland›r›l›r. Kar›n bölgesindefazla kilolu olmak, yani göbekli olmak dakalp ve fleker hastal›klar› riskini art›r›r.Ayr›ca kansere yakalanma tehlikesi deyarat›r. Afl›r› kilo eklemleri de fazla zorla-yarak sa¤l›k sorunlar›n›n artmas›naneden olur. Bu yüzden erkeklerin dekad›nlar kadar beslenmelerine dikkatetmeleri gerekir.”

Faza ya¤l› g›da tüketmenin kilo art›-fl›na neden olaca¤›n›n unutulmamas› ge-rekti¤ini belirten, yemeklerin karbon-hidrat, protein, ya¤ ve lif aç›s›ndan den-geli olmas›na dikkat edilmesi gerekti¤i-ne dikkat çeken Tayar, dengeli beslen-menin sa¤l›kl› yaflam sürmek kadar kalphastal›¤› ve kanser riskini azaltmak içinde önemli oldu¤unu vurgulad›.

Haziran 2007124


so¤uk zincir denen kesiksiz ifllemleyap›lmal›d›r.

3. KURUTARAK MUHAFAZA Bu yöntemin ilkesi g›dan›n su içeri¤i-

nin azalt›lmas›yla dayan›m süresinin art›-r›lmas›d›r. Kurutma en eski g›da saklamayöntemidir. Çeflitli yollarla g›dan›n için-deki su miktar›n› belirli seviyelere düflü-rerek, enzimlere ve mikroorganizma-lar›n çal›flmas›na engel olucu bir ortamyarat›lm›fl olur. Kurutma güneflte do¤alolarak veya tesislerde yapay olarakyap›l›r.

4. KORUYUCU MADDELERLE MUHAFAZA

G›da muhafaza yöntemlerine yar-d›mc› olmak amac›yla g›dalar›n dayanmasüresini artt›rmak için G›da Katk› Mad-deleri Yönetmeli¤inde belirtilen miktar-larda kimyasal koruyucu maddelerdekullan›labilir.

Bunlar; Mikroorganizmalar›n ço¤al-ma ve çal›flmalar›n› durdurucu etkiye sa-hip antimikrobiyaller ile, oksijenin etki-siyle g›dalarda meydana gelen ac›laflmave de¤iflmelere engel olucu antioksidan-lard›r.

Koruyucu maddeler, küf mantarlar›-n›, bakterileri ve mayalar› öldürmekteveya bunlar›n faaliyetlerini engellemek-tedir.

Örne¤in, sofral›k siyah zeytinlervakumlu olarak ambalajlanmadan önceraf ömrünü uzatmak için koruyucular ilemuamele edilebilmektedir.

Mikrobiyolojik bozulmalar› önlemekiçin g›dalara ilave edilen tuz, fleker vesirke gibi maddelerde koruyucu mad-deler grubuna girmekle birlikte bu mad-deler bizzat g›da ö¤eleridir ve kullan›lma

miktarlar› kimyasal koruyucular gibis›n›rl› de¤ildir.

Tuz ve sirke birçok sebzelerinkorunmas›nda yani turflu yap›m›nda kul-lan›l›r.

fieker ise, meyvelerin reçel, mar-melat ve flurup haline getirilmesindekullan›lmaktad›r.

5. D‹⁄ER MUHAFAZA YÖNTEMLER‹

Di¤er muhafaza yöntemleri aras›ndagaz atmosferinde muhafaza ve ›fl›nlamayöntemleri say›labilir.

Gaz atmosferinde muhafazada,ortam atmosferindeki oksijenin yerinekarbondioksit, azot gibi gazlar kullan›la-rak g›da maddeleri muhafaza edilirler.

Ifl›nlama ile muhafazada ise gama vebeta gibi s›zma gücü yüksek olan vedaha derinlerde bulunan mikroorganiz-ma ve enzimleri inaktif hale getirebilen›fl›nlar kullan›l›r. Bu metod ülkemizdehenüz kullan›lmamaktad›r.

G›dan›n yolculu¤unun sonutüketicinin sindirim sis-temidir. Üreticinin fizikiirtibat›n›n bitti¤i nokta

de¤ildir. Bizler ne kadarkaliteli üretim yapt›¤›m›zdabahsedersek bahsedelim,neticede elimizde flekil-lendirdi¤imiz fley baflta

kendi ailemizin vetoplumun sa¤l›¤›d›r.

““

““

Amerika'da yap›lan bir araflt›rmayagöre, sa¤l›kl› bir hayat için kanserdenkalp krizine kadar bir dizi ölümcül hasta-l›kla mücadele eden 10 g›da bulunuyor.

Bal›k: Kalp krizine karfl› iyi geliyor.Somon, alabal›k ve ton bal›¤› türleri, Dvitamini ve Omega-3 ya¤› ile yüksek tan-siyonu düflürüyor.

Havuç: Günde 5 adet havuç, kalpkrizi riskini üçte iki oran›nda azalt›yor.Havuç, ayr›ca gözler için de yararl›.

Sar›msak: So¤uk alg›nl›¤›na karfl›savafl›yor. Enfeksiyonlarla mücadele için,günde 2 difl sarm›sak yenilmesi, büyükfayda sa¤l›yor. Sar›msak, bakteriyel vevirütik hastal›klara ve enfeksiyonlara kar-fl› do¤al bir antibiyotik görevi yap›yor.

Karnabahar: Kanseri k›s›tlayan ka-rotenoid maddesi üretiyor. Özellikle çi¤olarak yenilmesi tavsiye ediliyor.

Fasulye: fieker hastal›¤›n› önlüyorve vücuttaki ensülin üretimini dengedetutuyor.

So¤an: Kolesterol düzeyini düflürü-yor. Böylece, kalp krizi ve kansere karfl›önleyici görev üstleniyor.

Zeytinya¤›: Yüksek tansiyonu düflü-rüyor ve vücutta tafl oluflmas›n› önlüyor.Zeytinya¤› ayr›ca, kötü kolesterol LDLdüzeyini azalt›yor, iyi kolesterol HDL'yiise koruyor ya da art›r›yor.

Elma: Kolon kanserini önlüyor. Be-yin ve kemiklerin ihtiyaç duydu¤u boronmaddesini bar›nd›r›yor. Elmadaki balicasid ise boflalt›m sistemi için yararl›.

Portakal: C vitamini deposu por-takal, hamile kalmay› kolaylaflt›r›yor,virüsler ve alerji ile mücadele ediyor.

Soya fasulyesi: Kemik hastal›klar›-na karfl› 'birebir' diye niteleniyor ve vü-cuttaki kemiklerin gücünü koruyor.

ERKEKLERE SA⁄LIKLIBESLENME ÖNER‹LER‹Erkeklerin sa¤l›kl› ve dengeli beslen-

mesi için hergün en az befl porsiyonmeyve ve sebze yemelerini öneren Ta-yar, flu tavsiyelerde bulundu:

• Makarna, pirinç, patates, gibiniflastal› yiyecekler ve fasulye, bezelye,mercimek gibi bakliyat ürünlerini dahafazla yiyin. Bunlar yediklerinizin yaklafl›küçte birini oluflturmal›d›r.

• Ya¤s›z et seçin, ya¤›n› ve varsaderisini ay›r›n.

• Haftada iki kez bal›k yemeyeçal›fl›n.

• Yiyeceklerinizi, ya¤da k›zartmakyerine ›zgara yapmak, f›r›nda piflirmek,hafllamak, kaynatmak, bu¤ulamak veyamikrodalga f›r›nda piflirmek suretiylehaz›rlay›n.

• Yiyeceklerinizde fleker miktar›n›azalt›n.

• Tuzdaki sodyum yüksek tansiyonayol açabilir ve bu da felç geçirme riskiniart›r›r. Bu yüzden, yemek yaparken veyayerken yiyeceklerinize katt›¤›n›z tuz mik-tar›n› azaltman›z gerekir.

• Potasyumun tansiyon üzerindeyararl› etkisi vard›r. Muz, domates, pata-tes iyi potasyum kayna¤› olan g›dalar› tü-ketin.

• Yediklerinizde bir miktar ya¤ ol-mas› önemlidir. Ancak ya¤l› g›dalardan,özellikle de doymufl ya¤ aç›s›ndan zen-gin olan k›rm›z› et, sosis, tereya¤› ve pey-nir ile margarinden yap›lan pasta ve bis-küvilerden kaç›n›n.

Günde en az 7 bardak su için, e¤eregzersiz yap›yorsan›z daha fazla su iç-meye çal›fl›n.

Haziran 2007 125


AB 7. ÇP Sa¤l›k alan›ndaki önerilenbütçe büyüklü¤ü, 6. ÇP ile karfl›laflt›r›l-d›¤›nda y›ll›k 503 milyon Avro’dan 1 mil-yar Avro’nun üzerine ç›karak %110 art›flgöstermifltir. Böylece sa¤l›k alan›, bütçe-si en büyük ikinci alan konumuna gel-mifltir. AB Komisyonu’nun Sa¤l›k Alan›için belirledi¤i son butçe program›n 7 y›l›için 6,10 Milyar Avro olmufltur.

Sa¤l›k Alan›, dünya çap›nda iflbirlikle-rini destekleyerek, sa¤l›kl› kalma, hasta-l›klardan korunma, tedavi etme ve sa¤l›khizmetlerinin ulaflt›r›lmas› gibi konular-da bilginin artt›r›lmas›na katk› sa¤lamaküzere oluflturulmufltur.

Bu alan›n amaçlar›; Avrupa vatandafl-lar›n›n sa¤l›k seviyesini yükseltmek, sa¤-l›k endüstrisi ve iflletmelerinin rekabetgücünü art›rmak, yeni salg›n hastal›klargibi küresel sa¤l›k problemlerine çözümaramak, yeni tedavi yöntemleri ve ilaçlargelifltirmektir.

Bu alanda, temel bulgular›n klinikuygulamalara yans›t›lmas› (deney sonuç-lar›n›n bilimsel olarak kan›tlanmas›dahil), yeni tedavi yöntemlerinin geliflti-

rilmesi, sa¤l›kl› kalman›n teflviki vehastal›klardan korunma yöntemleri,özellikle çocuk sa¤l›¤›, sa¤l›kl› yafllanma,tan› araçlar› ve t›bbi teknolojiler ile

sürdürülebilir ve etkin sa¤l›k hizmetlerigibi konulara özel önem verilecektir.

Alan›n Çal›flma Program›nda 3 altalan yer almaktad›r;

a)‹nsan sa¤l›¤› için biyoteknoloji,jenerik araçlar ve teknolojiler,

b)‹nsan sa¤l›¤› için temel bulgular›nklinik uygulamalara yans›t›lmas›na ola-nak veren multidisipliner araflt›rmalar,

c) Sa¤l›k hizmetlerinin sunumununoptimizasyonu ve ülkelerin sa¤l›k sistem-lerini ulusal flartlar, çevre, nüfus, po-pülasyon özelliklerine göre düzenlemesi.

Çal›flma program›nda yer alan konubafll›klar› afla¤›da özetlenmektedir:

A) ‹nsan sa¤l›¤› için biyotek-noloji, jenerik araçlar ve teknolo-jiler: Bu alt alanda yeni bilgi üretimi vebilginin sa¤l›k ve ilaç alan›nda prati¤edönüfltürülmesini mümkün k›lan yeniaraç ve teknolojilerin gelifltirilmesi amaç-lanmaktad›r.


Haziran 2007126

Okan KARA

AB. 7. Çevre Program›Ulusal Koordinatörü

AB 7. ÇP Sa¤l›k alan›ndaki önerilen bütçe büyüklü¤ü, 6. ÇP ile karfl›laflt›r›ld›¤›nday›ll›k 503 milyon Avro’dan 1 milyar Avro’nun üzerine ç›karak %110 art›fl göstermifltir.Böylece sa¤l›k alan›, bütçesi en büyük ikinci alan konumuna gelmifltir.ABKomisyonu’nun Sa¤l›k Alan› için belirledi¤i son bütçe program›n 7 y›l› için 6,10 MilyarAvro olmufltur.

23. TÜB‹TAK- AB 7. ÇP’DESA⁄LIK ALANI FIRSATLARI

Okan KARAAB 7. Çerçeve Program›

Ulusal Koordinatörü

Farkl› alanlardaki teknoloji-lerin birlikte kullan›lmas›na

olanak veren çal›flmalardestekleniyor, Özellikle Bilgi

ve ‹letiflim Teknolojileri(e-health, e-inclusion vs) ve

G›da Tar›m Bal›kç›l›kBiyoteknoloji , Çevre gibialanlarla iflbirli¤i teflvik

edilmektedir…

“

“

Modern biyoloji için yeniaraflt›rma araçlar›n›n gelifltir-ilmesi: Daha fazla veri elde etme,iyilefltirme, numune standar-dizasyonu(biyobankalar), elde etme ve analiz yön-temleri (genom bilim, biyoinformatik,sistem biyolojisi, vs için yeni teknolojilergelifltirilmesi)

Tespit, tedavi ve görüntüleme:Hastal›klar›n tan› ve tedavi sürecinin h›z-land›r›lmas› için görüntüleme teknikleri,Hastal›klar›n süreç ve geliflimine ait tan›ve biyomedikal araflt›rmalar›n, analizaraç ve teknolojilerinin gelifltirilmesi.

Tedavinin uygunlu¤u, güvenli¤ive baflar›s›n›n öngörülebilmesi:Hastaya güvenli ve etkili yeni biyoilaçlarulaflt›r›lmas› için parametre, araç, yön-tem ve standartlar›n gelifltirilmesi (in sil-ico, in vitro (hayvan deneylerine alter-natifler) ve in-vivo testler).

Tedavide yenilikçi yaklafl›m vemüdahaleler: Genifl bir yelpazede uy-gulanabilecek, ileri tedavi ve teknolojile-ri temin etmek ve bir araya getirmek(gen ve hücre terapisi, ilaç re-jenerasy-onu, transplantasyon, immunoterapi,afl›lar)

B) ‹nsan sa¤l›¤› için temel bul-gular›n klinik uygulamalara yan-s›t›lmas›na olanak veren multidi-sipliner araflt›rmalar:

Sa¤l›k ve hastal›k durumlar›nda biyo-lojik süreç ve mekanizma konusunda bil-ginin art›r›lmas›, bu bilginin klinik uygu-lamalara aktar›m› ve verilerin gelecektekiaraflt›rmalara yol göstermesi hedeflen-mektedir.

Biyolojik veri ve süreçlerinbütünlefltirilmesi: Genifl kapsaml› veritoplama (genom, proteom, populasyongeneti¤i ve fonksiyonel genom için

teknolojileri kullanma), sistem biyolojisi(biyolojik süreçleri anlamak ve mod-elleme)

Beyin ve ba¤lant›l› hastal›klar,insan geliflimi ve yafllanma ile il-gili araflt›rmalar: Beyin ve ba¤lant›l›hastal›klar (Beynin entegre yap›s› vedinami¤ini daha iyi anlama, beyin has-tal›klar› ve düzensizlikleri için yeni tedaviyöntemleri gelifltirme), insan geliflimi veyafllanma (yaflam boyu geliflim ve sa¤l›kl›yafllanma süreçlerinin daha iyi anlafl›l-mas›.)

Bulafl›c› hastal›klarla ilgilimultidisipliner araflt›rmalar:

Antimikrobiyal ilaç direnci (temelaraflt›r-malar, klinik araflt›rmalar›n yenikeflifler için birlefltirilmesi), HIV/AIDS,s›tma, tüberküloz (preklinik ve erkenklinik araflt›rmalar), olas› yeni ve yenidenbaflgösteren salg›n hastal›klar (SARS vegrip gibi salg›nlarla yüzleflme), di¤erbulafl›c› hastal›klar.

Di¤er belli bafll› hastal›klardamultidi-sipliner araflt›rmalar: Kan-ser, kardiyovasküler hastal›klar, diyabetve obezite, nadir hastal›klar, di¤er kro-nik hastal›klar, yafll›l›kta yaflam kalitesiniyüksek oranda etkileyen ancak öldürücüolmayan hastal›klar (romatoid hasta-l›klar vb.)

Sa¤l›k hizmetlerinin halkaulaflt›r›lmas›, sa¤l›k hizmetleriningelifltirilmesi ve hastal›klar›n ön-lenmesi: Halk sa¤l›¤› ölçümü için kriter-ler belirlenmesi, hasta-l›klar›n yaflambiçimine etkisinin çeflitli düzeylerdeincelenmesi. Klinik araflt›rmalar›n klinikuygulamaya dönüflmesi: ‹laçlar›n daha iyikullan›m›, kiflisel ve örgütsel müda-halenin yerinde kullan›m›, sa¤l›k tedavive tek-nolojileri (Hasta güvenli¤ine özel-likle dikkat çekilmektedir).

C) Sa¤l›k hizmetleri sunumu-

nun optimizasyonu ve ülkelerin

sa¤l›k sistemlerini ulusal flartlar,çevre, nüfus, popülasyon karakte-ristiklerine göre düzenlemesi: Sa¤-l›kl› kalmak, hastal›klar› önlemek, teflhisve terapi stratejilerinin daha etkili olmas›için oldu¤u kadar, sa¤l›k sistemlerikonusundaki politik kararlar için degerekli altyap›y› haz›rlamay› amaçlamak-tad›r.

Klinik verilerin uygulamayaaktar›lmas›

Stratejilerin karfl›laflt›r›lmas›;Farkl› müdahalelerin, ilaçlar da dahilolmak üzere sonuçlar›n›n de¤erlen-dirilmesi.

Sa¤l›k sistemlerinde kalite,dayan›flma ve sürdürülebilirlik.

Üç ana bafll›ktaki konulara ekolarak; Çocuk sa¤l›¤› ve yafll›toplum sa¤l›¤› stratejik önem tafl›yan“Yatay Bafll›klar” olarak her konubafll›¤›nda ele al›nabilecektir.

Haziran 2007 127

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / AB 7. ÇP’ de Sa¤l›k Alan› F›rsatlar›

Çocuk Sa¤l›¤› : Özellikle çocuklar-da hali haz›rda kullan›lmakta olan pa-tentsiz ürünlerin do¤ru kullan›m›na yö-nelik ipuçlar› sa¤layacak özel klinik çal›fl-malar desteklenecektir. Bunun yan›s›ra,çocuklara özgü afl› gelifltirmeye yönelikyenilikçi yaklafl›mlar, çocukluk ça¤› veergenlik dönemi ak›l hastal›klar›,HIV/AIDS, s›tma ve tüberküloz ilaçla-r›n›n pediatrik formülasyonlar›, çocuk-larda diyabetin kombine formlar›, çocukve ergenlerde sa¤l›kl› yaflam› teflvik, ha-milelikte s›tma konusundaki bilgi eksikli-¤ini giderme, sa¤l›k hizmetlerinde iyilefl-tirme araflt›rmalar› - do¤um öncesi vesonras› bak›m›n iyilefltirilmesi gibi özelkonu bafll›klar› yer almaktad›r. Çocuksa¤l›¤› ve pediatrik hastal›klar bu tematikalanda olabildi¤ince her araflt›rma proje-sinde dikkate al›nmal›d›r.

Yafll› Toplum Sa¤l›¤›: ‹leri yafl-larda normal ba¤›fl›kl›k fonksiyonlar›n›nyeniden kazan›lmas›na yönelik yeni yak-lafl›mlar, yafllanma belirleyicileri, yafll›-lar›n klinik denemelere kat›l›m›n›n artt›-r›lmas›, yafla ba¤l› geliflen kas hastal›kla-r›n›n anlafl›lmas› ve bu hastal›klarla savafl,ileri yafllarda dokunma duyusu ve oryan-tasyon bozuklu¤u, idrar tutamama teda-visini amaçlayan araflt›rmalar, sa¤l›k sis-temleri ve yafll›lar›n uzun dönem bak›m›,sa¤l›k sonuç ölçümleri ve yafllanan top-lum ile yafll›l›k araflt›rmalar› için bir yolharitas› oluflturulmas› gibi konu bafll›k-lar› yer almaktad›r.

Bu tematik alanda desteklenecekprojeler olabildi¤ince yafla ba¤l› hast-al›klardan korunma, teflhis ve tedavi ileilgili araflt›rmalar› ve yafll›lar›n hayat stan-dartlar› üzerine etkilerini dikkatealmal›d›r.

AB 6.ÇP’den 7. ÇP’ye geçerkenSa¤l›k Alan›nda Neler De¤flti?

Sa¤l›k alan›nda Ar-Ge aktiviteklerinedestek sürüyor ancak programda dahagenifl bir bak›fl aç›s› var. 6. ÇP’de Çal›flmaProgram›nda yer alan “FundamentalGenomics” ve “Applied Genomics” bafl-l›klar›na 7. ÇP’de yer verilmedi. Bu an-lamda Genom üzerinde yo¤unlaflma ol-mad›¤› söylenebilir.

Biyomedikal teknoloji ve mühendis-lik çal›flmalar›n›n önemi yeniden vurgu-lan›yor, KOB‹’lere özel destekler bualanda söz konusu.

Ülkeler aras›nda “Sa¤l›k Politikas›”nadayal› araflt›rmalar ve bununla birlikteulusal politikalar›n uyumlaflt›r›lmas›n›hedefleyen ERA NET, ERA NET + pro-jeleri destekleniyor.

Farkl› alanlardaki teknolojilerin bir-likte kullan›lmas›na olanak verençal›flmalar destekleniyor, Özellikle Bilgive ‹letiflim Teknolojileri (e-health, e-inclusion vs) ve G›da Tar›m Bal›kç›l›kBiyoteknoloji , Çevre gibi alanlarla iflbir-li¤i teflvik edilmekte.

Ça¤r› Takvimi:AB 7. Çerçeve Program› Sa¤l›k

Alan›’nda ilk ça¤r›s› olan FP7-HEALTH-

2007-A 22 Aral›k 2006’de aç›lm›fl ve 19Nisan 2007’de kapanm›flt›r. Bu ça¤r›n›nbütçesi 628 m ? olmufltur.

Ça¤r›ya özellikle akademik kurulufl-lar ve KOB‹’lerden Türk araflt›rmac›larbüyük ilgi göstermesi, 6. ÇP’de projebaflvurusu bulunmayan birçok özel has-tanenin ortakl›klar kurarak proje baflvu-rular›nda yer almas› sevindirici bir gelifl-medir. FP7-HEALTH-2007-A ça¤r›s› de-¤erlendirme ve sonuç raporlar› Temmuzay› bafl›nda ilan edilecektir.

AB 7. Çerçeve Program› Sa¤l›kAlan›’nda 532 m. Avro bütçeye sahip 2.ça¤r› olan FP7-HEALTH-2007-B ça¤r›s›ise 18 Haziran 2007’de aç›lacak ve 18Eylül 2007 tarihinde kapanacakt›r.

Ça¤r›da ilkinden farkl› olarak özellik-le Uluslararas› ‹flbirli¤i Hedef ülkelerineyönelik birçok konu bafll›¤› yer almaktaolup, araflt›rmac›lar›n proje konsor-siyumlar›na bu ülkelerden ortaklar dahiletmeleri öngürlmektedir. Örnek olarak:Asya ülkeleriyle eflgüdümlü grip araflt›r-mas›, Post-Genom dönemde gelenekselÇin T›bb›, Hindistan ve Avrupa’danortaklar ile s›tma, tüberküloz ve

HIV/AIDS konusunda inovasyonuyüksek araflt›rmalar, Latin Amerika’dakanser etiyolojisi... gibi bafll›klar sa-y›labilir.

Haziran 2007128

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / AB 7. ÇP’ de Sa¤l›k Alan› F›rsatlar›

AB 7. Çerçeve Program›Sa¤l›k Alan›’nda 532 m. Avro

bütçeye sahip 2. ça¤r› olanFP7-HEALTH-2007-B ça¤r›s›

ise 18 Haziran 2007’deaç›lacak ve 18 Eylül 2007 tar-

ihinde kapanacakt›r.

““

““

Bize kendinizi tan›tabilirmisiniz?

1968 y›l› Adana do¤umluyum.‹lk veorta ö¤renimimi Adana da okudum.1991y›l›nda Konya Selçuk üniversitesi T›pfakültesinden mezun oldum.Dört y›ldevlet de acil hekimi olarak çal›flt›ktansonra, 1995 y›l›nda Antalya da kurulanAn-deva’n›n ilk poliklini¤inin kurucumüdürü s›fat›yla özel sa¤l›k sektörünebafllam›fl oldum.1997 y›l›nda An-deva yö-netim kurulu üyesi oldum ve halihaz›rdaAn-deva A.fi yönetim kurulu baflk. Yrdolarak devam ediyorum. Evliyim ve üço¤lum var.

MÜS‹AD Antalya flubesi Hizmet sek-tör baflkan›y›m. Anadolu giriflimcilerininhasretle bekledi¤i MÜS‹AD kuruluncada beklemeden Antalya flubesine üyeoldum.

Özel sa¤l›k sektör yap›lanmas›n› h›z-land›rmak amac›yla, 2006 y›l›ndaAkdeniz sa¤l›k iflletmeleri derne¤inin

(AKS‹D) kurucu baflkanl›¤›n› ve devameden süreçte de yönetim kurulu baflkan›olarak hizmet verme¤e çal›fl›yorum.

Ayr›ca 1500 civar›nda üyesi olanTürkiye’nin en kapsaml› özel sa¤l›k ör-gütü olan Sa¤l›k iflletmeleri federasyo-nunun (S‹F)yönetim kurulu üyesiyim.

An-deva hakk›nda k›sa bilgiverebilirmisiniz.

An-deva gurubu 1993 y›l›nda kurul-mufltur. A¤›rl›kl› özel sa¤l›k yat›r›mlar›alan›nda olmak üzere, ‹nflaat ve e¤itimsektörlerinde de bölgenin ciddi bir guru-budur.1000 c›var›nda çal›flan› mevcuttur.‹ki özel hastane ,dört t›p merkeziyle hiz-met vermektedir.‹nflallah 2008 y›l›ndahizmete aç›lacak 170 yatakl› özel hasta-nesiyle de bölgenin en kapsaml› sa¤l›khizmet veren kurumu olma¤a devamedecektir.

Sa¤l›k alan›ndaki yat›r›mlar-dan söz edebilir misiniz?

15 y›ll›k geçmifli ile özel sa¤l›k sek-törünü, bebeklik ve çocukluk ça¤lar›n›atlatan delikanl›l›k ça¤›n› yaflama¤a bafl-layan, ve aristokrat ailenin gururlu görü-nen ama gariban evlad›na benzetiyorum.

Özel sa¤l›k sektörü son befl y›lda%100 büyüme göstermifl ve önümüzdekion y›l içindede %100 büyüyece¤i beklen-mektedir. Geçen 3 y›l içinde 270 olanözel hastane say›s› bu y›l 305 olmufltur vetüm Türkiye hastanelerinin yatak kapasi-tesinin %9 nu oluflturmaktad›r. Fakatsa¤l›k ifllem hacminin %10-11 ni , mevcutyatak kapasitesinin %50 si ile karfl›lamak-tad›r.Baflka bir ifade ile yar› kapasite ileçal›flmaktad›r.

Antalya bölgesinden örnek verecekolursak Antalya n›n en yüksek göç alan ilolmas› ve yerli,yabanc› turistlerin fazla ol-mas› sebebi ile kamu sa¤l›k yat›r›mlar›-n›n yetiflmesi zor görünüyor.Bu hareket-lilik özel sektörün Antalya ya dikkatiniçekmekte ve yat›r›m düflündürmektedir.

Haziran 2007130

Mehmet KARAKAYALI


15 y›ll›k geçmifli ile özel sa¤l›k sektörünü, bebeklik ve çocukluk ça¤lar›n› atlatandelikanl›l›k ça¤›n› yaflama¤a bafllayan, ve aristokrat ailenin gururlu görünen amagariban evlad›na benzetiyorum. Özel sa¤l›k sektörü son befl y›lda %100 büyümegöstermifl ve önümüzdeki on y›l içindede %100 büyüyece¤i beklenmektedir.

“Sa¤l›k Sektörü Milli SektörHaline Gelmelidir”

MehmetKARAKAYALI

Fakat baflka bir istatistikle Antalya ya ba-kacak olursak Türkiye genelinde %10olan özel hastane kamu yatak oran›Antalya da 2005 y›l› sonun da %17 olmufl-tur.Yap›lmakta olan 400 yatakl› devlethastanesi de dahil edildi¤inde, devameden özel hastaneler hizmete girinceözel hastane yatak oran› %30 geçecek-tir ve Türkiye nin ‹stanbul dan sonra enfazla özel hastanesi olan ili olacak-t›r.Halihaz›rda Antalya sa¤l›k çal›flanlar›on bin kifli geçmekte ve bunun %24 özelsa¤l›k kurumlar›ndad›r.

Özel sa¤l›k iflletmeleri yöneti-minde karfl›laflt›¤›n›z sorunlar ne-lerdir?

Her sektörde oldu¤u gibi bir çok so-run vard›r ama bu k›sa konuflmada çokönemlileri söylenebilir. En önemli soru-numuz tüm sa¤l›k alan›nda kamu ve özelayn›d›r. Sadece yetiflmifl de¤il, elindediplomas› olan hekim ve yard›mc› sa¤l›kpersoneli s›k›nt›s› hat safhadad›r. Türki-ye de sa¤l›k çal›flanlar›, kamu ve özelleraras›nda rekabet eden flirketler gibi bir-birinden transfer edilme¤e kim daha iyiflartlar sunarsa metodu ile afl›lma¤açal›fl›lmaktad›r.Yeni aç›lacak bir sa¤l›kkurumu için olmazsa olmaz personeldiplomalar› bu yar›fl› zorlamaktad›r.

Ayr›ca yurtd›fl› ülkelerin ör.ABD’ninsa¤l›k çal›flan› ithal edece¤i duyumumuz-da bizi endiflelendirmifltir.Çünki Dünya-da zor oldu¤u için sa¤l›k personeli olmatercihinde azalma oldu¤unu okuyoruz.‹kinci sorun sektörün geliflimini tamam-lamad›¤› için yetiflmifl yönetici s›k›nt›s›-d›r. Üçüncü önemli s›k›nt›da sektördekison dönem köklü de¤iflikliklerin devametmesinden dolay› afl›r› hareketliliktir.Önümüzü görmekte zorlan›yor, s›k de¤i-

flen mevzuatlara ayak uydurmada ciddenzorlan›yoruz. Son olarak ta sivil örgütlen-me olgunlaflmad›¤›m›z için mevzuatlar›ve kural koyuculara ortak söylemler ilegidilememektedir.

Sa¤l›kta dönüflüm program›özel sektördeki sa¤l›k yönetimininas›l etkileyecektir?

a- Aile hekimli¤i uygulamas›yla tümpratisyen hekimler kamuya do¤ru yön-lendirmifltir,bu sa¤l›k yöneticilerinin t›pd›fl›ndan olmas›n› sevk edecektir.

b- Tek bir sosyal güvenlik oluflumuve 2008 y›l›nda fark alamama uygulamas›özelleflme de¤il kamuyla çal›flmay› öneç›karacakt›r.Sonuç olarak düflük ücretuygulamas›na karfl› maliyet analizini bil-meyen istihdam edilemeyecektir.

c-Kamuyla çal›flma afl›r› mevzuat bil-gisi ve devlet ihale sistemine vak›f olmay›flart koflacakt›r.Tabi ki hukuk bilgisini de.

d-Yöneticilerde h›zl› olmak, kapasite-yi ve verimlili¤i artt›rmak önemli hale ge-lecektir.

e-Sat›n alma yönetimi en önemlibirim haline gelecektir.

Sa¤l›k sektörünün beklentisinedir?

Gerçeklefltirilen çabalar› takdirlekarfl›lamakla birlikte, sektörün birçok be-

lirsizli¤i hala çözüm beklemektedir özelsa¤l›k sektörünün temsil görevini hakk›ile yapma¤a çal›flan sivil yap›lanmalar›nkamu kurumlar› ile iletiflimlerinin güç-lenerek devam etmesi, sözleflmelerdemüdahil olmas› ve iki tarafa da yapt›¤›dan›flmanl›k hizmetlerinin öneminin bil-inmesi Kamu ve özel sa¤l›k tesislerinintabi oldu¤u tek bir temel sa¤l›k kurumla-r› yasas›n›n ç›kart›lmas›. Sa¤l›k hizmeti fi-yat tarifelerinin maliyet ve kaliteyi dikka-te alan bir anlay›flla belirlenerek ,vatan-dafltan özel sektörün fark alma ihtiyac›-n›n kald›r›lmas›. Maafllar› ve bir çok gide-ri hazineden karfl›lanan kamu sa¤l›k ku-rumlar› ile özel sa¤l›k sektörünü ayn›bütçe tedavi protokolü fiyatlar› ile bir tu-tulmamas› Enerji ve su fiyatlar›nda kamusa¤l›k kurulufllar›na uygulanan tarifelerinuygulanmas› Uluslararas› sosyal güvenlikanlaflmas› ile sadece SSK kurumundamuayene olabilen yabanc› hastalar›n özelsa¤l›k kurulufllar›ndan da hizmet ala-bilmeleri sa¤lanmal›d›r. Tahsil edilme-yen gelirin KDV ve geçici vergilerin al›n-mamas›.

Türkiye, biliflim ile Hindistan n›n,Nokia ile Finlandiya n›n yapt›¤› gibisa¤l›k sektörünü milli sektör halinegetirmelidir. Genç nüfusu,kaliteli hekim-leri,stratejik konumu ve asil geçmifli ilegüzel ülkemiz kendi halk›na ve dünyayasa¤l›k ihracat yapabilmelidir. Özel sa¤l›ksektörünü Kobi kabul ederek KOB‹ lerekulland›r›lan finansman avantajlar›n›nbizlere de sa¤lanmas›n› istiyoruz. Özetle.Özel sektörün verimlilik içerisinde üret-mifl oldu¤u istihdam, katma de¤er vehizmet kalitesi göz ard› edilmemeli, ülkesa¤l›k politikalar›n›n ayr›lmaz bir parças›olarak ele al›nmal›d›r.

Haziran 2007 131

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Sa¤l›k Sektörü Milli Sektör Olmal›

Özel sektörün verimlilikiçerisinde üretmifl oldu¤uistihdam, katma de¤er vehizmet kalitesi göz ard›

edilmemeli, ülke sa¤l›k poli-tikalar›n›n ayr›lmaz bir

parças› olarak eleal›nmal›d›r.

““““

Sizi, firman›z› ve faaliyetleri-nizi k›saca tan›yabilir miyiz?

1978 Antalya do¤umluyum. Ö¤ren-imimi Antalya’da tamamlad›m. 2003 –2005 y›llar› aras›nda MÜS‹AD GençlikKurulu Antalya fiubesi kurucu üyesi ola-rak iki y›l teflkilatlanmadan sorumlu bafl-kan yard›mc›l›¤› yapt›m.2007 y›l› itibariy-le MÜS‹AD Antalya Gençlik Kurulu Bafl-kan› olarak görevimi sürdürmekteyim.Evli ve bir çocuk babas›y›m.

T›bbi ve Aromatik bitkilere olan ilgimö¤rencilik y›llar›ma dayan›r. Bana ba-bamdan, babama ninesinden geçen buzincirin son halkas›y›m. Babam HüseyinYUMAKO⁄ULLARI 1975 y›l›ndan bugünekadar flifal› bitkilerle ilgili araflt›rmalaryaparak günümüzdeki baflar›m›z› yakala-m›flt›r. 30 y›ll›k çal›flmas›n›n yan› s›ra çe-flitli ülkelere giderek konuyla ilgili bilgisi-ni gelifltirmifltir. Bunca çal›flmalar›m›z›n

ard›ndan 2005 y›l›nda YUMAKO⁄ULLARILTD.fiT‹.’ yi kurduk. Gürbüz YUMAKO-⁄ULLARI olarak flirket müdürlü¤ü yap-maktay›m.

fiirketimizin bu zamana kadar yapt›¤›çal›flmalar›; geliflen teknolojiye ayakuydurmak, yeni ürün tasar›mlar›n›nyap›lmas›, teknolojiye uygun yeni maki-nelerin al›m›, ürün yelpazemizin gelifltir-ilmesi olarak özetleyebilirim.

Tüm bu çal›flmalar›m›zda yasal uygu-lamalar› hep ön planda tuttuk. Bu ne-denle üretti¤imiz ürünleri belli standart-larda üretmekle kalmay›p 226 ürünü-

müze Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›ndanüretim izni ald›k. Y›llardan beri üzerindeçal›flt›¤›m›z konu olan Itri ve T›bbiBitkileri Ball› macunlar, Bitkisel Çaylar,Bitkisel Tabletler ve aromatik ya¤lar gibiçeflitli formlarda üretimini yaparak,ürünlerimizi Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›-¤›n›n tescil izni ile piyasaya sunduk. 2007y›l› içerisinde ürünlerimizin kalitesiniuluslar aras› platformda ISO 22000 bel-gesi ile belgelendirdik. 2005 y›l›ndan iti-baren markalaflt›k ve 2006 y›l›ndan iti-baren 7 ‹le bayilik verdik.

Hedeflerimiz; yurt içi ve yurt d›fl›ndaflirketimizi tan›tarak 2007 y›l› içerisindebayi say›m›z› 7 den 16’ya ç›karmak ve600 metre karelik kapal› alandaki mevcutiflletmemizi 2500 metre karelik kapal›alana sahip organize sanayi bölgesinetafl›yarak sektörde ön s›ralarda yeralmakt›r.

Haziran 2007132

Gürbüz YUMAKO⁄ULLARI


Hedeflerimiz; yurt içi ve yurtd›fl›nda flirketimizi tan›tarak

2007 y›l› içerisinde bayisay›m›z› 7 den 16’ya ç›karmak

““““

fiirketimizin bu zamana kadar yapt›¤› çal›flmalar›; geliflen teknolojiye ayak uydurmak,yeni ürün tasar›mlar›n›n yap›lmas›, teknolojiye uygun yeni makinelerin al›m›, ürünyelpazemizin gelifltirilmesi olarak özetleyebilirim.

Yasal Uygulamalar Ifl›¤›nda Itrive T›bbi Bitkiler

GürbüzYUMAKO⁄ULLARI

1990 y›l› sonras›nda kamuoyundaduyma¤a bafllanan özel sa¤l›k sektörübebeklik ve çocukluk dönemini tamam-layarak olgunlaflma sürecine girmifl bu-lunmaktad›r. Sektörlerin olgunlaflmas›-n›n en önemli göstergesi,kamuoyuna kendini anla-tabilecek ve gelece¤iniplanlayabilecek sivil örgüt-lenmelerin oluflmas›d›r.Bu örgütlenme oluflumuönce sektörün büyümesi,sonras›nda ise geçirece¤is›k›nt›l› dönemlerde biraraya gelme zorunlulu¤uile gerçekleflmektedir.

Özel sa¤l›k sektörü ‹s-tanbul merkezli ‘Özelhastaneler ve sa¤l›k ku-rulufllar› derne¤i’ ile An-kara merkezli ‘Sa¤l›k ifl-letmeleri federasyonu’ isminde ikigurupta toplanm›flt›r. 1995 y›l›ndaAntalya da kurulan ANDEVA sa¤l›kgurubu her iki örgüt ile irtibat halindeolmufl ve 2003 -2006 y›llar› aras›nda dörtönemli sa¤l›k zirvesinin ev sahipli¤iniyapm›flt›r. Bu sa¤l›k zirveleri ile özel sek-törün ve kamunun ortak ak›l olufltur-

mas›na ortam sa¤lanm›flt›r. Tüm zirvelerAntalya Dedeman otelde yap›l-m›flt›r.‹nflallah yap›lmaya da devam edi-lecektir.

4. Antalya Sa¤l›k Zirvesi15-16-17 Aral›k 2006 tarihinde

‘’GENEL SA⁄LIK S‹GORTASI ve A‹LE

HEK‹ML‹⁄‹” Ad›yla yap›lm›flt›r.Akdenizözel sa¤l›k iflletmeleri derne¤i(AKS‹D)ve ANDEVA sa¤l›k gurubu beraber evsahipli¤i yapm›flt›r.

Konuflmac›larProtokol:milletvekilleri,Antalya val-

isi,akd.ünv.rektörü,Antalya tabip odas›baflk.,AKS‹D baflk.

Çal›flma bakanl›¤›: Müste-flar,müsteflar yrd., SGK sa¤l›k iflleri gn.Müd.yrd.

Sa¤l›k bakanl›¤›: Müsteflar yrd.,tedhizm. Gn. müd., Aile hekimli¤i koordi-natörü, düzce il sa¤l›k Müd., Düzcedevlet hast.baflhek. fiiflli efdal hast.baflhek., Antalya il sa¤.müd. Üniversitel-er: Ege Ünv. T›p fak. Dekan›, Akdeniz

Ünv.T›p Fak. dekan, baflhek.Antalya tabip odas› bflk: Özelhastaneler: Konya SelçukluHast. Baflhek., Adana Ortado¤uhast. Baflhek., Sa¤l›k iflletmelerifedarasyonu baflk.,Özel has-taneler platformu dern. ‹zmirözel sa¤l›k kurulufllar› derne¤i.TÜS‹DER, AKS‹D.

Türkiye sigorta veres.flirketler birli¤i.

Z‹RVE SONUÇLARI1- SSK,Ba¤kur ve Emekli

sand›¤› SGK ad› alt›ndabirleflme kanun ile ger-çekleflti¤i halde uygulamada

uyuflmazl›k-lar uzun süre devam edecekgörünmektedir.

2- Özel t›p merkezlerinin de SGK ileanlaflma yapmas› hizmetin yay›lmas› içinfaydal›d›r.

3- Kamu kurumlar›yla özel sektördenayn› bütçe fiyatlar›ndan hizmet al›nmas›

Haziran 2007134


Anadoluda Sa¤l›k Çal›flmalar› veSa¤l›k Problemleri

ANTALYA SA⁄LIK Z‹RVELER‹

özel sektörü s›k›nt›ya sokmakta d›r. Ka-mu özel maliyetleri ayn› de¤ildir.

4- Performans yasas› ile üniversite veözel sektöre giden vaka say›s›nda kamulehine dengesiz bir yüklenme olmufltur.De¤iflik branfllarda kamu kapasitesi doluoldu¤u halde sevk edilemeyen hastalarolmaktad›r. Özele teflvik denirken dev-lete yönelme artm›flt›r.

5- Doktor ve sa¤l›k personelinde ye-tersiz say›da mezun verilmesi hem mev-

cut hem de gelecekte çok s›k›nt›ya se-bep olacakt›r. Bu durum kamu ve özeldepersonel maliyetlerini çok yükseltecektir.

6- Kamu hizmeti say›lmas› gerekensa¤l›k hizmetlerinden al›nan KDV %1’edüflülmelidir. Elektrik ve su ücretlerininkamu hastane ücretleriyle eflit olmal›d›r.

7- KOB‹ kapsam›na girmeyen özelsa¤l›k sektörünün de KOB‹ say›lmas› kat-k› yapacakt›r.

8- Özel sa¤l›k sektörüne teflvik illere

göre yap›lmal› ve mevcut kapasiteler göz

önüne al›nmal›d›r. Özel sektörün des-

teklenip desteklenmedi¤i kanaati netl-

eflmesi gerekir.

9- Aile hekimli¤i büyük illerde uygu-

lanmadan pilot çal›flmalarla de¤erlendir-

me sa¤l›kl› olmayacakt›r.Aile hekimi veya

pratisyen hekim say›s› bariz bir flekilde

yetersizdir.Pratisyen hekimler özel sek-

törden devlete yönelmifltir.

10- Sa¤l›kta dönüflüm do¤ru bir poli-

tikad›r fakat k›sa zamanda çok köklü sis-

tem de¤iflikli¤i yap›ld›¤› için oturmas› za-

man alacakt›r.Bu dönemde özel sa¤l›k

sektörünün finansman yap›s› zay›f olan-

lar elenecektir.

11- Özel sa¤l›k dernekleri sektörün

gelece¤i ile ilgili ortak hareket plan› ç›-

karmak zorundad›r.

12- GENEL SA⁄LIK S‹GORTASI yasa-

s›n›n belirsizli¤i kamu ve özel sektörün

önünü görmesini engellemektedir.

Haziran 2007 135

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Anadoluda Sa¤l›k Çal›flmalar›

Trabzon Do¤u Karadeniz’in merkezikonumunda bir ildir. Artvin’den Ordu’ya, Gümüflhane, Bayburt hatta Do¤uAnadolu bölgesine bile sa¤l›k alan›ndahizmet vermekteyiz. Bu konumu itibariile ilimiz çok önemli bir ehemmiyetehaizdir. Yayg›n sa¤l›k tesisleri ve geliflmiflimkânlar› ile bu özelli¤i hak etmifl du-rumdad›r. Sa¤l›k alan›ndaki altyap› veimkânlar aç›s›ndan bakt›¤›m›zda ilimizdetoplam 16 tane Devlet Hastanesi, 1 taneA¤›z Difl Sa¤l›¤› Merkezi, 130 Sa¤l›k Oca-¤›, 125 Sa¤l›k Evi, 4 Verem Savafl Dispan-

seri, 2 Ana-Çocuk Sa¤l›¤› Merkezi, 16adet 112 Acil Medikal Kurtarma ‹stasy-onu, 1 Halk Sa¤l›¤› Laboratuar›, 1 taneT›p Fakültesi Hastanesi, 1 tane Özel Has-tane, bir çok özel poliklinik ve t›p mer-kezi bulunmaktad›r. Devlet hastaneleri-mizin biri E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi,4 tanesi branfl hastanesidir. Kemik Hasta-l›klar› ve fizik tedavi rehabilitasyon hasta-nesi ülkemizde 3 hastaneden biridir. Buhastanelerimizde toplam 3130 yataklaTürkiye ortalamas›n›n çok üzerinde bu-lunmaktad›r. Ancak Sa¤l›k tesislerimize

günlük ortalama 20.000 hasta müracaatetmektedir. 2006 y›l›nda hastanelerimiz-de 90.033 hastaya yat›fl yap›lm›fl olup,42.737 hasta da ameliyat edilmifltir. Diya-liz imkânlar› ile halk›m›z›n her noktadanhizmetine ulafl›lmaktad›r. 2006 y›l›nda ilgenelimizde afl›lama oranlar›m›z % 94’eulaflm›flt›r. Koruyucu sa¤l›k hizmetlerin-de de ilimiz ülkemizin en önde olan ille-rinden biridir.

Bu kadar kapsaml› ve genifl bir alan-da hizmet verilirken elbette sürekli de¤i-flen ve geliflen zaman›m›zda sa¤l›k siste-mimizin de geliflmesi, de¤iflmesi, dö-nüflmesi kaç›n›lmaz bir gerçektir.

TRABZON’DA SA⁄LIK

‹flte son y›llarda bafllat›lan sa¤l›ktadönüflüm projesi ile büyük aflamalarkaydedilmifltir. Trabzon ilimizde Numu-ne E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi bünye-sinde poliklinik hizmeti veren ek bina,Çaykara ve fialpazar’ › ‹lçe Hastanelerihalk›m›z›n hizmetine aç›lm›flt›r.

Bu durum sa¤l›k aç›s›ndan sadeceilimizi de¤il bölge illerimizi de dikkatealarak planlama yapmam›za neden ol-maktad›r. Bu sebeple hastanelerimizinkapasitelerini art›rarak, yeni hastanelerhizmete aç›lmas›n› sa¤layarak hastasirkülâsyonunu temin edece¤iz. AileHekimli¤ine geçildikten sonra has-

tanelerimizde ki y›¤›lmalar azalmayabafllayaca¤› için hastanelerimiz dahakaliteli hizmet vermeye bafllayacakt›r.A¤›z ve Difl Sa¤l›¤› merkezi ve Kardiyo-vasküler Cerrahi merkezlerinin tamamla-narak bölge halk›m›za hizmet vermesinitemin etmektir. Bütün hastanelerimizdehastalar›m›za hekim seçme hakk›n› vere-rek, sa¤l›k da kaliteyi art›rmay› hedefli-yoruz. Bu çal›flmalar› yürütürken siviltoplum kurulufllar›n›n katk›lar› büyük ol-mufltur ve olmaya da devam edecektir.Sa¤l›k Müdürlü¤ü olarak bütün kurum vekurulufllar›m›zla bölgemize en iyi vekaliteli hizmeti vererek sadece bölgemi-

ze de¤il ülkemize hatta komflu ülkelerdende hasta çekmek hedefimiz olacakt›r.

Sa¤l›k Bakanl›¤›m›z›n yapm›fl oldu¤ukanuni düzenlemeler neticesinde sa¤l›kkurumlar›m›z her türlü ihtiyaçlar›n› (gö-rüntüleme, laboratuar, ameliyathane, te-mizlik, yemek, Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n yap-m›fl oldu¤u düzenlemelerle halk›m›zadaha kaliteli hizmet sunmam›z› engelle-yecek sebepler ortadan kalkm›fl olmakta-d›r. Hastanelerde her hekime bir polikli-nik uygulamas›na geçilmifltir. ‹limizde buuygulama sayesinde hastalar›m›z istedi¤ihekime muayene olabilmekte, poliklinikönlerinde bekleme süreleri k›salm›flt›r.

Haziran 2007136


Sa¤l›k turizmi; tedavi amac› ile yap›-lan seyahatler fleklinde tan›mlanmakta-d›r. Baflka bir ifadeyle, sa¤l›k turizmi,tüm branfllarda, fizik tedavi ve rehabilita-syon gereksinimi olanlarla birlikte ulus-lar aras› hasta potansiyelini kullanaraksa¤l›k kurulufllar›n›n büyümesine olanaksa¤layan turizm türüdür.

Sa¤l›k turizmi hastalar›n ve hastaailelerinin rahatl›¤›n› sa¤lamak için t›bbiseçenekleri sunmay› hedeflemektedir.Geliflmifl ülkelerdeki e¤itim ve refahseviyesinin yüksek olmas›na paralel ola-rak sa¤l›k hizmetleri sunumu da yüksekmaliyetli olmaktad›r. Geliflmifl ülkelerdeyafllanan nüfusun sa¤l›k ihtiyaçlar› vesa¤l›k giderlerinin pay› her geçen günartmaktad›r. Sosyal güvenlik maliyetle-rinin artan giderleri sosyal güvenlik ku-rumlar›n› zorlamaktad›r. Bu s›k›nt›lar› afl-mak için, geliflmifl ülkelerde bulunansosyal güvenlik kurumlar› ve özel sigorta

kurumlar›n›n kaliteli t›bbi hizmet sunanve yak›nda yer alan ülkelerle paket anlafl-malar yaparak sa¤l›k hizmetlerini düflükmaliyetli alma çabalar› görülmektedir.

Son y›llarda, ülkemizin de geliflmiflülkelerdeki nitelikli sa¤l›k hizmetleriylerekabet edebilecek düzeyde sa¤l›k hiz-metleri sunmas›ndan dolay› dünyan›ndört bir yan›ndan ülkemize tedavi ama-c›yla turistler gelmektedir. Özellikle1990’l› y›llar sonras›nda ülkemizde kamusa¤l›k hizmetlerine ilaveten özel sektö-

rün de sa¤l›k hizmetlerine ciddi yat›r›m-lar yapt›¤› görülmüfltür. Bu geliflmelersonucunda, Avrupa standartlar›yla yar›fla-bilecek düzeyde özellikle büyük illerdeözel sa¤l›k kurulufllar› artmaya baflla-m›flt›r. Ülkemizin co¤rafi konumu vesa¤l›k sektöründeki yetiflmifl ve e¤itimliinsan gücü sa¤l›k turizminde Türkiye’ninönemli avantajlar› aras›ndad›r.

Konya için sa¤l›k turizmi de¤erlen-dirmemize gelecek olursak;

Sa¤l›k yap›lanmas› devlet ve özel sek-tör taraf›ndan Konya’da flartlar›n zorlan-mas›yla belli bir seviyeye getirilebilmifltir.Bununla birlikte her iki taraf içindeafl›lmas› gereken baz› sorunlarda mev-cuttur. Özel sektör taraf›na bakt›¤›m›zdaayn› zamanda d›fla aç›l›m anlam›nagelmekte olan sa¤l›k turizminde birkaçy›l önceye kadar fazla bir varl›k gösterile-memiflti. Son y›llarda hastanemizinöncülük yapt›¤› yabanc› sigorta flirketle-riyle anlaflmalar di¤er kurumlarda da

TÜRK‹YEN‹N TUR‹ZMDEK‹ YEN‹ TREND‹ “SA⁄LIK TUR‹ZM‹”

Sa¤l›k yap›lanmas› devlet veözel sektör taraf›ndan

Konya’da flartlar›nzorlanmas›yla belli bir

seviyeye getirilebilmifltir.Bununla birlikte her iki tarafiçinde afl›lmas› gereken baz›

sorunlarda mevcuttur.

““

““

yayg›nlaflarak flehrimiz için ciddi bir aç›-l›m imkan› sa¤lam›flt›r. Vermifl oldu¤u-muz sa¤l›k hizmetleri, mevcut kanunlar-da ihracat kapsam›na girmese de hasta-nelerimiz ülkemize ve insan›m›za dövizkazand›r›c› bir ifllev görmektedir.

fiehrimizde öncelikle Hollanda’dan,devam›nda Avrupa genelinde Almanya,Belçika, Fransa ve ‹skandinav ülkelerin-den gurbetçi vatandafllar›m›z ve turistikseyahat yapan yabanc›lar olmak üzereciddi bir nüfus, sa¤l›k hizmeti sat›nalmak için bize müracaat etmektedirler.

Bu müracaatlar yaz›n üç ayda pik yap-maktad›r. Bu yo¤unlu¤un y›l içine yay›-larak hizmetin daha iyi flartlarda veril-mesini sa¤lamak sektörel bir aç›l›m flans›verecektir. ‹zin mevsimi d›fl›nda da has-tanelerimiz gurbetçi vatandafllar›m›za veyabanc›lara bu hizmeti verebilmenin yol-lar›n› aramal›d›rlar.

Devlet taraf›na bakacak olursak, sa¤-l›k politikalar› hakk›nda söyleyece¤imizpek çok fley olmas›na ra¤men sa¤l›k tu-rizmi için yeterince varl›k gösteremedi-¤ini kabul etmemiz gerekir.

Mevcut altyap›s› ve kurumlar› ile ülke

halk›n›n ihtiyaçlar›na yetiflemedi¤ini,

personel ve fiziki mekan sorunlar›yla bo-

¤ufltu¤unu söylersek abartmadan bir du-

rum tespiti yapm›fl oluruz.

Bütün bunlara ra¤men Konya’da sa¤-

l›k turizmi için yine de devletin yapabile-

ce¤i bir fleylerin olmas› sevindiricidir.

Sa¤l›k hizmetlerinde özel sektör ve dev-

let olarak büyük bir bofllu¤u doldurma-

m›za ra¤men, Konya’n›n sa¤l›kta ciddi

bir devlet deste¤ine hala ihtiyac› vard›r.

Haziran 2007 137


2000 y›l›nda Bursa Sa¤l›k Kurulufllar›Derne¤i (BURSAD) çat›s› alt›nda yay›n-lad›¤›m›z bir bültende Sosyal GüvenlikReformu’nun gereklili¤ini belirtmifl vesigortac›l›¤›n hizmet sunumundan ayr›l-mas›n›n gereklili¤ine dikkat çekmifltik.Bunu söyledi¤imiz günlerde, çok önemlive bir temel nitelik arz eden bu konudasiyasi otoritenin karar alma sü-reçlerindeve uygulamadaki kararl›l›¤›n›n ne kadarönemli oldu¤unu elbette biliyorduk.Ancak o dönemde bir koalisyon hükü-meti iktidarda idi ve bu hükümetin Sa¤-l›k Bakanl›¤› ayr› bir partiye, Çal›flma Ba-kanl›¤› ise bir di¤er partiye ba¤l› idi.

2002 y›l›ndan sonraki dönemde tekparti iktidar› ve bu iktidar›n Sa¤l›k veSosyal Güvenlik konular›ndaki kararl›¤›

daha önce söylenen ama bir türlü ger-çekleflmeyen uygulamalar›n hayat bul-mas›n› sa¤lad›.

Sa¤l›k hizmet sunumu tek çat› alt›n-da topland›. Sa¤l›k Bakanl›¤› bu çat›n›nadresi oldu. SSK ve di¤er kamu kurumhastaneleri Sa¤l›k Bakanl›¤›’na devredil-di. Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n belirleyici ve de-netleyici rolü daha ön plana ç›kt›.

Sa¤l›k gibi bir konuda özel-kamu ay-r›m›n›n hatal› bir yaklafl›m oldu¤u gö-rüldü. Ülkedeki özel sa¤l›k sektörününsa¤l›k hizmet sunumuna kazand›r›lmas›için gerekli aç›l›mlar sa¤land›. Art›k birkamu sigortal› hasta özel sa¤l›k kuru-munda hizmet alabilmektedir. Bir hastahakk› olan kurum ve hekim seçme öz-gürlü¤ü insan›m›za tan›nm›flt›r.

Sosyal Güvenlik Reformu çerçevesin-de at›lan ad›mlar geçti¤imiz günlerde ar-t›k flekillenmeye bafllam›flt›r. Her ne ka-dar genel sa¤l›k sigortas›nda süreç 2008bafl›na sarkm›fl olsa da Sosyal GüvenlikKurumu yap›lanmas› sa¤lanm›fl ve sonç›kar›lan sa¤l›k uygulama tebli¤i çerçe-

vesinde önemli aç›l›mlar ortaya konul-mufltur. Buna göre Ba¤kur, Emekli San-d›¤› ve SSK’l› hastalar›m›z tek bir tebli¤hükümlerine göre standardize bir hiz-met almas› söz konusudur. Bu ba¤lamdakurumlararas› eflitlik sa¤lanarak vatan-dafllar aras›nda da hakkaniyet gözetil-mifltir. Buna göre somut flu aç›l›mlarsa¤lanm›flt›r:

• Art›k Emekli Sand›¤›n›n yan› s›raBa¤kur ve SSK’l› hastalar›m›z da sevkedilmeden üniversite hastanelerinde vesözleflmeli özel hastanelerden istifadeedebilecektir.

• Tek hekimin imzas› ile tansiyon vefleker hastal›¤› gibi sürekli ilaç kullan›l-mas›n›n gerekli oldu¤u hastalarda tekhekim imzas› ile rapor ç›kar›labilmekteve do¤rudan eczaneden temini mümkünolabilmektedir.

• Yatan hastalara gerekli olan ilaç yada t›bbi malzeme hastaneler taraf›ndantemin edilecek ve hastal›¤›n ma¤du-riyetindeki hasta ve yak›nlar› bu s›k›nt›-dan kurtar›lm›fl olacakt›r.

SA⁄LIKTA YEN‹ AÇILIMLAR

Dr. Mustafa ESG‹NOrtopedi ve

Travmatoloji Uzman›*

MÜS‹ADBursa fiubesi Yönetim

Kurulu Üyesi

• Hastalar›n muayene ve ilaç kat›l›mpay› ayl›klar›ndan kesilecektir.

• Sigortal› herkesin flehir içi veflehirler aras› ambulans bedelleri öde-necektir.

• Daha önce ödenmeyen sünnet üc-retleri sosyal güvenlik kurumu tara-f›ndan ödenmeye bafllamaktad›r.

• Faturalama, ilaç yaz›m›, sevk vereçete bildirimi, ödeme ve fatura sorgu-lama ifllemleri art›k elektronik ortamdayap›lacakt›r.

Son söz, sa¤l›k ve sosyal güvenlikalan›nda tart›flmas›z çok önemli ad›mlar

at›lm›flt›r. Daha önce e¤itim ile birliktesa¤l›k, kamuoyu araflt›rmalar›n›n önce-likli bir sorunu iken art›k sorun olmak-tan ç›km›flt›r. Bunlar hükümetin perfor-mans›nda baflar› olarak de¤erlendirilebi-lecek önemli ve kararl› ad›mlard›r. Bura-da vurgulamak istedi¤im bir önemli nok-ta da sadece tebli¤ler ve kanunlar ç›kara-rak bu uygulamalar›n sa¤l›kl› olarak iflle-mesinin mümkün olmad›¤› yolundakidüflüncemdir. Bu nedenle herkes so-rumlulu¤unu yerine getirme konusundaduyarl› davranmal›d›r. Kamu sektörü,özel sektör ve vatandafllar›m›z sistemin

iflleyifli noktas›nda iyi niyetle hareket et-

melidir. Bu ülkede baflbakan bürokrasi-

den flikayet ediyor. Baz›lar›n›za flafl›rt›c›

gelebilecek bu durum bir Türkiye gerçe-

¤idir. Bunun için özellikle bürokratlar›-

m›za seslenmek istiyorum: Lütfen iyi ni-

yetle sistemin halk›m›za sunmufl oldu¤u

aç›l›mlar›n yolunu aç›n›z. Kolaylaflt›r›n›z,

zorlaflt›rmay›n›z.

Bugünümüzün dünümüzden daha

iyi oldu¤unu düflünüyor, yar›n›m›z›n

bugünümüzden daha iyi olmas›n› umut

ediyorum.

Haziran 2007138


GAP Bölgesinin Merkezi durumundaolan fianl›urfa ilinde yüksek nüfus art›fl›ve komflu illerden gelen göç nedeniyle2007 y›l› nüfusu 1.742.432 (Türk ‹statik-leri Ensütüsü Kurumu tahmini) olan ‹lnüfusunun 3 y›l içersinde 2.000.000'unüzerinde, 570.342 olan ‹l Merkezi nüfu-sunun da 1.000.000'un üzerinde olaca¤›tahmin edilmektedir.

H›zl› kentleflmeyle birlikte artankentin nüfusuna paralel olarak birincibasamak olan sa¤l›k hizmeti talebinikarfl›layacak etkin bir model gelifltirilme-mifltir.

fianl›urfa nüfus art›fl h›z› ileTürkiye’de il üç içerisindedir buna para-lel olarak hizmetlerde yetersizdir çocukhastal›klar› hastanesinde doktor ve hem-flire s›k›nt›s› hizmetleri olumsuz yöndeetkilemektedir. 11 uzman, 10 pratisyendoktor ve 40 hemflirenin görev yapt›¤›hastanemize özellikle günde 500 hastamüracaat etmektedir. Artan nüfus

karfl›s›nda mevcut çocuk hastanesi bina-s› fiziki ve personel hizmetlerinde yeter-siz kalmaktad›r.

YATAK KAPAS‹TES‹ ‹limizde 10 Devlet Hastanesi, 1 Kad›n

Hastal›klar› ve Do¤um Hastanesi, 1 Ço-cuk Hastal›klar› Hastanesi, 2 Sa¤l›k Mer-kezi, 1 Üniversite Araflt›rma ve UygulamaHastanesi ve 5 özel hastane olmak üzere;toplam 20 yatakl› sa¤l›k kurumu hizmetvermektedir.

‹limizde Sa¤l›k Bakanl›¤›na ba¤l› 13yatakl› sa¤l›k kurumunun kadro yataksay›s› 1700 dur. Toplam mevcut kadroyatak say›s› 1917'dür

‹limiz toplam yatak kapasitesi 3000olmas› gerekirken mevcut yatak kapasi-temiz ihtiyac›n % 64'ünü karfl›lamak-tad›r.

ÖNCEL‹KL‹ YAPILMASIGEREKENLER

• ‹limizde 2 devlet hastanesi mevcutolup, biri 500 Yatakl› E¤itim ve Araflt›rma

Hastanesi olabilecek konumdad›r. Di¤eri

200 yatakl› olup, birçok branfl ve hekim

eksikli¤i vard›r. Bu iki hastanenin bir-

lefltirilmesi halinde cihaz, tesis ve insan

kaynaklar›ndan faydalan›larak, vatandafla

daha iyi hizmet verilebilinir. 200 yatakl›

hastane ise Semt Poliklini¤i haline getir-

ilmelidir,

• ‹limizin ucra semtleri aras›na Semt

Polikliniklerinin aç›lmas›. (Eyyübiye sem-

ti ile Yakubiye aras›na) bu iki semtimizin

nüfusu 140 bin civar›ndad›r bu semtlere

bir sa¤l›k oca¤›yla hizmet verilmektedir.

• fianl›urfa 81 il genelinde; ebe say›-

s›nda 81. s›rada, hemflire say›s›nda 80.

s›rada di¤er yard›mc› personel say›s›nda

ise 81. s›rada yer almakta olup yard›mc›

sa¤l›k personeli s›k›nt›s› mevcuttur.

Söz konusu olumsuzluklar›n gideril-

mesi ve sa¤l›k yönünden yetersiz olan

ilimiz koflullar›n›n iyilefltirilmesi sa¤l›k

sorunlar›na bir nebzede olsa yarar sa¤-

layacakt›r.

SA⁄LIK H‹ZMETLER‹NDE TÜRK‹YE’N‹N SONDAN B‹R‹NC‹ ‹L‹

Bolvadin Belediyesine ait Heybeli

Termal Tatil Köyü, son y›llarda tesis-

leflme ve iflletmecilik alan›nda yapt›¤›

atakla Sa¤l›k Turizminde de iddial›

oldu¤unu kan›tl›yor.

Tarihi kapl›can›n baflta cilt güzelli¤i

olmak üzere pek çok hastal›¤›n tedavis-

inde kullan›lan flifal› suyu ile ünlü oldu¤u

biliniyor.

Afyonkarahisar-Konya Ka-

rayolunun 30. kilometresinde

bulunan Heybeli’de yap›lan

akademik araflt›rmalar sonucu,

tesisteki termal suyun romatiz-

mal hastal›klar›n yan› s›ra, safra

kesesi, böbrek ve idrar yolu

hastal›klar›n›n tedavisinde kul-

lan›ld›¤›n› belirten yetkililer, zi-

yaretçilerin büyük bölümünün

bundan dolay› Tatil Köyü’ne

geldiklerini ifade ediyorlar.

Kas Hastal›klar› ve Kronik

A¤r›lar›n Tedavisinde de Olumlu

Sonuç

Baflta ‹stanbul Üniversitesi olmak

üzere, çeflitli sa¤l›k kurulufllar›n›n yap-

t›klar› araflt›rmalar sonucundaki raporla-

ra göre, Heybeli’de bulunan termal su-

yun kas hastal›klar› ve kronik a¤r›lar›n te-

davisinde de olumlu sonuç verdi¤i

biliniyor. Ayr›ca Heybeli’deki termal

suyun bir içme oldu¤u, günlük ola-rak

belirli miktarda al›nmas› durumunda

kemik geliflimi ve eklem rahats›zl›klar›

üzerinde etkili oldu¤u tespit edilmifltir.

56 derece s›cakl›ktaki jeotermal

suyun bugüne kadar sa¤l›k turizminde

yeteri kadar tan›nmad›¤›n› belirten yetk-

ililer, 2004 y›l› sonras›nda Kapl›can›n

tan›t›m› ve bilimsel araflt›rmalar

konusunda yo¤un bir çal›flma

sergilediklerini, bunun netice-

sinde de sa¤l›kla ilgili sorunlar›

olan müflterilerin say›s›nda bü-

yük bir art›fl gözlendi¤ini ifade

ediyorlar.

Kür Merkezi Büyük ‹lgi

Görecek

Bolvadin Belediye Baflkan›

Dr. Ahmet N. HELVACI, Heybeli

Haziran 2007140


Baflta ‹stanbul Üniversitesi olmak üzere, çeflitli sa¤l›k kurulufllar›n›n yapt›klar› araflt›rmalar sonucundakiraporlara göre, Heybeli’de bulunan termal suyun kas hastal›klar› ve kronik a¤r›lar›n tedavisinde de olumlusonuç verdi¤i biliniyor. Ayr›ca Heybeli’deki termal suyun bir içme oldu¤u, günlük olarak belirli miktardaal›nmas› durumunda kemik geliflimi ve eklem rahats›zl›klar› üzerinde etkili oldu¤u tespit edilmifltir.

Heybeli, fiifal› Sular› ve Kür Merkeziile Sa¤l›k Turizminde ‹ddial›

Termal Tatil Köyü’nde yeni kurulan ve

Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan ruhsatland›-

r›lan Kür Merkezi’ne büyük önem ver-

diklerini belirterek “Amac›m›z, kapl›calar

diyar› olan ilimizde Sa¤l›k Turizmi

konusunda hak etti¤imiz yeri almakt›r.

Bu sebeple modern bir kür merkezi tesis

ettik. Bakanl›k yetkilileri yapt›¤›m›z bu

merkezi ruhsatland›rarak, uygunlu¤unu

tescil etti. Gerekli prosedür tamamland›.

Kür merkezimiz sa¤l›k personeli ve ci-

hazlar› ile, tedavi amaçl› gelecek olan

müflterilerimizi memnun edecek flekilde

dizayn ediliyor. Villalar, moteller, aç›k ve

kapal› havuzlar›m›z, sosyal ve sportif

tesislerimizle, bölgenin en önemli sa¤l›k

merkezlerinden biri olma yönünde

çal›flmalar›m›z› sürdürüyoruz” fleklinde

konufltu.

Bolvadin Beledi-

yesi’ne ait bulunan

Heybeli Termal tatil

Köyü, Belediye

Baflkan› Dr. Ahmet N.

HELVACI’n›n yo¤un

çal›flmalar› sonucun-

da geçen y›l, özel sek-

töre aitken sat›n al›-

narak, tesis bünyesi-

ne kat›lan 60 modern

villayla birlikte top-

lam 126 apart villas›,

bir termal oteli, 6 a-

det aç›k ve kapal› ha-

vuzuyla ziyaretçileri-

ne hizmet veriyor.

Haziran 2007 141

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Heybeli Kür Merkezi

Yeryüzü doktorlar› merkezitibariyle ne zaman kuruldu,Türkiye flubesi hangi ihtiyaçtan vene zaman kuruldu?

Yeryüzü Doktorlar› Türkiye'nin,resmi flubesi olarak ba¤l› bulundu¤uDOCTORS WORLDWIDE adl› kurulufl,Nisan 2000'de, aralar›nda yak›n arkadafl-lar›m›z olan Türk doktorlar›n›n da bu-lundu¤u, yurtd›fl›nda yaflayan bir grupMüslüman hay›rsever doktor ve sa¤l›keleman› taraf›ndan ‹ngiltere'de kurul-mufltur.

Yeryüzünün neresinde, temel t›bbibak›m ve sa¤l›k ihtiyaçlar›ndan mahrumbir insan; bir hasta, bir sakat, bir felaket-zede, bir mazlum, bir ma¤dur varsa, bu-nun ac›s›n› yüre¤inde hisseden, bununsorumlulu¤unu idrak eden bir grup gö-nül adam›d›r Doctors Worldwide'a vücutverenler. Doctors Worldwide, din, dil,›rk, etnik köken, milliyet ay›rt etmeden,yeryüzünün tüm sakinlerine t›bbi veinsani yard›m götürmeyi hedef edinmifl-

tir. Slogan›m›z fludur: “Yeryüzü Doktor-lar›: Orada ve heryerde!”

Uluslararas› yard›m hizmetlerini da-ha kolay ve bürokratik engellere tak›l-madan yapabilmek amac›yla, ‹ngiltere'deresmi hay›r kurumu olarak tescili yap›lanDoctors Worldwide, do¤al olarak, ‹ngil-tere'den denizafl›r› bölgelere kalk›nmave geliflme yard›mlar› yapan sivil toplumkurulufllar›n›n birli¤ine de (BOND) üyeolmufltur.

Ayr›ca, Doctors Worldwide, Ulusla-raras› K›z›lhaç ve K›z›lay derneklerininacil yard›mda uyulmas› gereken kurallar

bildirgesine (International Red Crossand Red Crescent Movement ve NGO'sIn Disaster Relief) de imza koymufltur.Bu kurum, devletlerden ba¤›ms›z biruluslararas› birliktir ve bütün K›z›laydernekleri (Türkiye K›z›lay Derne¤i dedahil) bunun üyesidir. Doctors World-wide'›n resmi örgütlenmesini tamam-lad›¤› di¤er ülkeler ABD ve Türkiye'dir.Doctors Worldwide'›n Manchester'dakimerkez ofisinin bafl›nda, Genel Direktörolarak, ülkemizden Dr. Kani Torun bu-lunmaktad›r.

Ülkemizden t›p doktoru arkadafllar›-m›z Doctors Worldwide'›n kurulufl sü-reçlerinde zaten bulunduklar›ndan orga-nizasyonun merkezi ile Türkiye fiube-sinin amaçlar› da ayn›d›r. En az 3 k›tada,tarihinden gelen bir yöneticilik ve evsahipli¤i tecrübesi olan ülkemiz, yenidenbu tarihi kimli¤ine ve asli fonksiyonunadönüflün kap›s›n›, ma¤dur ve mazlum-lara el uzatma, sahip ç›kma gelene¤ininihyas›na aç›lan pencereyi, Doctors

Haziran 2007142

Doç. Dr. M. ‹hsan KARAMAN

Yeryüzü Doktorlar› TürkiyeYönetim Kurulu Baflkan›


Yeryüzünün neresinde, temel t›bbi bak›m ve sa¤l›k ihtiyaçlar›ndan mahrum bir insan; bir hasta, birsakat, bir felaketzede, bir mazlum, bir ma¤dur varsa, bunun ac›s›n› yüre¤inde hisseden, bunun sorum-lulu¤unu idrak eden bir grup gönül adam›n› Yeryüzü Doktorlar›n› oluflturmaktad›r.

‘Yeryüzü Doktorlar›’ Orada veHer Yerde

Türkiye ve dünya ölçe¤inde,insani ve t›bbi yard›m

hizmetlerinde kullan›lanmaddi destek, gönüllülerinve hay›rseverlerin nakdi ve

ayni yard›mlar›ylasa¤lanmaktad›r.

““

““

Worldwide –Yeryüzü Doktorlar› Türkiyeile aralam›flt›r. Teflkilat›n Türkiye fiubesi2004 y›l›nda YERYÜZÜ DOKTORLARIad›yla kurulmufltur. Kurucu baflkanl›¤›n›Dr. Ahmet Özdemir'in üstlendi¤i derne-¤in ilk genel kurulunda göreve gelen Yö-netim Kurulu: Doç. Dr. M. ‹hsan Kara-man (Baflkan), Uz. Dr. Ali Murat Y›lmaz,Ecz. Murat Akb›y›k, Dr. Hasan Selçuk veDr. ‹brahim Topçu'dan oluflmaktad›r.Genel Merkezle sürekli görüfl al›flveriflive iflbirli¤i içinde olan Yeryüzü Doktor-lar› Türkiye, gönüllüleri kanal›yla hertürlü faaliyete aktif olarak kat›lmaktad›r.

Kurucular bütünüyle doktormu? Nas›l zaman ay›rabiliyor-sunuz ve organizasyon nas›l?

Kurucular kurulumuzda dört doktorve bir eczac› var. Zaten, gönüllü çal›flan-lar ve katk›da bulunanlar aras›nda dadoktorlar yan›nda eczac›, difl hekimi gibisa¤l›k ordusu mensuplar› rol al›yor.Yönetim kadrosu, profesyonel olarakmesleklerini sürdürürken, bir yandan dabofl vakitlerini amatörce bu hizmetlereay›r›yorlar. Yurtd›fl› görevler için, y›ll›kizinlerinin bir k›sm›n› kullan›yorlar. So-nuçta muhtaç insanlar›n duas›n› almakve sevap kazanmak için bütün bu feda-karl›klara de¤iyor.

Faaliyetleri nelerdir?Söyledi¤im gibi, ana amac›m›z, temel

t›bbi bak›m ve sa¤l›k ihtiyaçlar›na yeter-ince ulaflamayan ihtiyaç sahiplerine t›bbive insani yard›m götürmektir. Bu amaç-la, faaliyetler üç temel alanda gerçeklefl-tirilir: 1. Acil t›bbi ve insani yard›m: ‹sterinsan, ister tabiat kaynakl› olsun felaketdurumlar›nda, k›sa vadeli acil müdahale,

yard›m ve tedavi hizmetleri 2. Uzunvadeli-kal›c› sa¤l›k hizmetleri: Yetersizhijyen, kötü hayat flartlar›, fakirlik, açl›k,k›tl›k gibi nedenlerle geliflebilecekhastal›k ve salg›nlar›n önlenmesi amac›y-la, geniflletilmifl t›bbi yard›m ve bak›mhizmetleri 3. Rehabilitasyon, yenidenyap›land›rma ve t›bbi e¤itim: Özellikleülkenin veya bölgenin kendi sa¤l›k çal›-flanlar›n› kapsayacak flekilde, sa¤l›k siste-minin ve t›bbi hizmetlerin yeniden dü-zenlenmesi.

Giderleri nas›l karfl›lan›yor?Türkiye ve dünya ölçe¤inde, insani

ve t›bbi yard›m hizmetlerinde kullan›lanmaddi destek, gönüllülerin ve hay›rse-verlerin nakdi ve ayni yard›mlar›yla sa¤-lanmaktad›r. Sa¤l›k elemanlar› da, gönül-lü insan gücünü oluflturmaktad›r. Ayr›-ca, birtak›m projelerde partner olarak ça-l›flt›¤›m›z T‹KA, Deniz Feneri Derne¤i gi-bi baz› kurulufllar da finans deste¤isa¤lamaktad›r.

Ne tür yard›mlar yap›l›yor?Yeryüzü Doktorlar›, maliyetleri azalt-

mak ve operasyonlar›n etkinli¤ini art›r-mak için, gidilen ülke veya bölgedeki di-¤er sivil veya resmi kurulufllarla iflbirli¤iyapmaktad›r. Birçok operasyon bölge-sinde, teflkilat›m›z›n birlikte hareket et-ti¤i, lojistik destek sa¤lad›¤› ya da bafllat›-lan hizmeti devretti¤i hay›r ve yard›m ku-rumlar› fleklinde lokal partnerleri mev-cuttur. Bir örnek olarak, Kongo’daki fa-aliyetlerimizi lokal bir yard›m kurulufluolan RADEM ile, Nijer’deki obstetrik fis-tül projemizi (Umut Menekfleleri) yerelkad›n kuruluflu D‹MOL ile iflbirli¤i içindeyürütmemizi gösterebilirim.

Yeryüzü Doktorlar›, acil yard›m, kur-tarma veya t›bbi destek hedefli baz›NGO'lar›n yapt›¤› gibi, felaketin akutdöneminde sahada görünüp daha sonraortadan yok olmak fleklinde bir tarz›hiçbir zaman benimsememifltir. Tamaksine, ihtiyaç bölgesine k›sa vadeli

Haziran 2007 143

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Yeryüzü Doktorlar›

pratik çözüm ve acil yard›m götürülmesi-ni takiben, kal›c›, uzun vadeli, bölgeninsosyal dokusunu ve özellikle sa¤l›k sis-temini tamir edecek uzun soluklufaaliyetler üretilmekte ve ço¤u kez,hizmetin aksamadan yürüdü¤ü anlafl›l-d›ktan sonra, lokal partnerlere devredi-lerek bir baflka hizmet bölgesine yo¤un-lafl›lmaktad›r.

Do¤al afet ve felaketler yan›nda, in-san eliyle ortaya ç›kan krizlerde de Yer-yüzü Doktorlar› rol almaktad›r. ‹nsan-o¤lu, bazen do¤al afetlerden daha fazlayekdi¤erinin hayat›n› tehdit eder ve sa¤-l›¤›, esenli¤i, dirli¤i tahrip eder. ‹flte,dünyan›n birçok yerinde, d›fl ve iç savafl-lar nedeniyle, sa¤l›k sisteminin, kurumla-r›n›n zarar gördü¤ü, dolay›s›yla insan-lar›n temel sa¤l›k ihtiyaçlar›n›n yeterincekarfl›lanamad›¤› durumlarda, DoctorsWorldwide devreye girmekte ve t›bbiyard›m sa¤lamaktad›r. Mesela Afganis-tan’da, Bosna'da, Kosova'da, SierraLeone'de, Kongo'da bu cümleden olarakfaaliyetler yap›lmaktad›r. Y›k›lm›fl sa¤l›kkurumlar› onar›l›p donat›lmakta, ana-ço-cuk sa¤l›¤› hizmetleri verilmekte, binler-ce sünnet ve küçük operasyon yap›lmak-ta, kitlesel sa¤l›k taramalar›, salg›n hasta-l›klar›n önlenmesi çal›flmalar› gerçeklefl-tirilmektedir. Ayr›ca, savafllar, zulümler,afetler sebebiyle ak›l ve ruh sa¤l›¤› tehditalt›nda olan eriflkin ve çocuklar›n reha-bilitasyonu amac›yla, bu alanda çal›flansa¤l›k elemanlar›na, Sri Lanka'da, Filis-tin'de, ‹stanbul'da en yetkili uzmanlarcae¤itim seminerleri ve kurslar verilmifltir.De¤iflik ülkelerde, mülteci kamplar›n-daki temel sa¤l›k ihtiyaçlar›, mobil veyayerleflik kliniklerin ilaç ve t›bbi malzemeihtiyaçlar› Doctors Worldwide taraf›ndankarfl›lanmaktad›r. Bir baflka örnek olarak,

Kandahar T›p Fakültesinde temel t›p bil-imleri ve klinik bilimler alan›nda t›pe¤itimi vermek üzere, ilgili Sa¤l›k Bakan-l›¤› ve Doctors Worldwide yetkilileri ara-s›nda anlaflma imzalanm›flt›r.

Yeryüzü doktorlar›n› di¤er ku-rulufllardan ay›ran özelli¤i nedir?

Doctors Worldwide ve YeryüzüDoktorlar› Türkiye, sa¤l›k alan›ndaçal›flan baz› benzer örgütlerin, dünyan›nbirçok yerinde gerçeklefltirdi¤i misyon-erlik faaliyetlerinin fark›ndad›r ve onlarlakurulufl felsefesi, kurucular›n kimli¤i,amaç ve iflleyifl tarz›, k›sa ve uzun vadelihedefleri aç›s›ndan tamamen farkl› veözgündür.

Di¤er yard›m kurulufllar› vemesleki örgütlerle iliflkileriniznas›l?

Kimi zaman sahada, ülkemizden veyadünyadan benzer amaçlarla felaket böl-gesine giden di¤er NGOlarla karfl›lafl›yo-ruz. Artniyet olmad›kça ve hayra hizmetesas al›nd›kça bu tür kurulufllarla elbettebir problemimiz olmuyor. Ayr›ca, DenizFeneri Derne¤i gibi, “yüzy›l›n iyilik hare-keti” s›fat›n› fazlas›yla hak eden bir hay›rkuruluflu ile birçok projede ortakl›k

yap›yoruz. Endonezyada, Filistinde, Lüb-nanda, Nijerde ortak faaliyetler yapt›k.‹slam Konferans› Örgütü ‹nsani Forumu-na da üye olup, bu çerçevede ‹slam Dün-yas›ndan birçok hay›r kuruluflu ilemüflterek hedeflere sahibiz.

Yeryüzü gönüllüsü kimler ola-biliyor, flartlar› nelerdir?

Yeryüzü Doktorlar› gönüllüsü olmakiçin, derne¤imizin tüzü¤ünde belirtilenamaç ve hedeflere gönül vermek, bir desahada gönüllü faaliyete kat›lan kiflileredoldurttu¤umuz “gönüllü formu”ndakiflartlara imza koymak yeterli. Baflkaca birkriterimiz yok. Tüzük ve gönüllü formu,derne¤imizin www.yyd.org.tr adresliweb sitesinde mevcut.

Dünyan›n hangi bölgelerindene tür yard›mlarda bulundunuz?

Organizasyon bugüne kadar dörtk›tada 20 kadar ülkeye t›bbi ve insaniyard›m ulaflt›rm›flt›r. Bunlar aras›nda,Sudan, Ingufletya, Kongo, Filistin, SierraLeone, Hindistan, Kenya, Bangladefl,Nijer, Sri Lanka, Bosna, Irak, Kosova,Guatemala, Makedonya, Endonezya,Lübnan ve Pakistan say›labilir.

2005 Ramazan›nda Keflmir’i vuranbüyük depremden sonra Yeryüzü Dok-torlar› Türkiye çok ciddi yard›m faaliyet-leri yapt›. Önceden yak›n irtibat›m›z›nbulundu¤u Pakistanl› t›bbi sivil toplumörgütü temsilcilerinden telefonla ald›¤›-m›z ilk bilgileri takiben, dört kifliden olu-flan ilk ekibimiz yola ç›kt› ve depreminüçüncü günü Muzafferabad'a ulaflt›. Osaatte Türk K›z›lay'› d›fl›nda bölgedekonufllanm›fl neredeyse hiçbir t›bbiyard›m örgütü yoktu. Takip eden gün-lerde, ‹ngiltere'den kat›lan yeryüzü dok-

Haziran 2007144


Yeryüzü Doktorlar›, acilyard›m, kurtarma veya t›bbi

destek hedefli baz› NGO'lar›nyapt›¤› gibi, felaketin akut

döneminde sahada görünüpdaha sonra ortadan yokolmak fleklinde bir tarz›

hiçbir zamanbenimsememifltir.

““

““

torlar› gönüllüleri ile sahadaki ekibimizdaha da aktif çal›flmaya bafllad›. 8 ay bo-yunca 50 den fazla gönüllü doktorumuzKeflmirde sa¤l›k hizmeti verdi. Pakistandenetimindeki Keflmir’in Sa¤l›k Bakan-l›¤›, Muzafferabad’›n 30 km. güneydo¤u-sunda yer alan Komikot'taki temel sa¤l›künitesini resmi olarak Yeryüzü Doktorla-r›na devretti. Ekibimiz ünitede çad›r po-liklinikler halinde birinci basamak temelsa¤l›k hizmeti sundu. Ayr›ca, YeryüzüDoktorlar› Türkiye olarak, Komikot’taprefabrik bir klini¤in inflas›n› da tamam-lad›k ve törenle Pakistan Sa¤l›k Bakanl›-¤›na devrettik. Bu sa¤l›k merkezi, dep-rem bölgesinde yap›lan ilk kal›c› binaolmak gibi bir ayr›cal›¤› da tafl›yor. Ha-len, günde en az 70 hasta bu merkezdeteflhis ve tedavi imkanlar›ndan yarar-lan›yor.

Nisan 2005’de Sakarya Milletvekili veYeryüzü Doktorlar› gönüllüsü Dr. Süley-man Gündüz’ün de aralar›nda bulundu-¤u 5 doktor arkadafl›m›z Sudan’›n Bat›Darfur eyaletine giderek burada hem in-sani yard›m malzemesi da¤›tt›, hem deel-Geneina hastanesinde gönüllü sa¤l›khizmeti verdi, muayene, tedavi ve ameli-yatlar yapt›.

Kongo Demokratik Cumhuriyetindede faaliyetlerimiz oldu. Orta Afrika’da aç-l›k ve fakirli¤in had safhada oldu¤u, %15oran›nda Müslümanlar›n yaflad›¤› geniflco¤rafyal› bir ülke olan Kongo’da, mer-kez ofisimizin 2003’den beri süren sa¤l›kyard›mlar›na ilaveten, Türkiye flubemizinyönlendirdi¤i ba¤›fllarla Kamina eyaletin-de bir Ana-Çocuk Sa¤l›¤› Merkezi çok ya-k›nda hizmete girdi. Ayr›ca iki ana-çocuksa¤l›¤› merkezi ve iki mobil sa¤l›k mer-kezi hizmete sokuldu. 52.000’i aflk›n

sünnet yap›ld›. Kurban bayram› vesile-siyle gerçeklefltirilen “Bir kurban›n›z daKongo’ya kurban olsun” kampanyam›zayap›lan ba¤›fllarla 2006’da 2700 kadar,2007’de ise 5800 civar›nda kurban kesi-lerek çeflitli eyaletlerdeki fakir halka da-¤›t›ld›. Son olarak da, Lubumbashi’de 40yatakl› Hewa Bora hastanesini yapt›raraklokal doktorlar› istihdam etmek suretiylebölgenin fakir halk›na sa¤l›k hizmeti sun-maya bafllad›k.

Endonezya’y› vuran son depremdensonra da hay›rseverlerin katk›lar›n› böl-geye gönderdik ve ayr›ca 2 yeryüzü dok-toru arkadafl›m›z 20 gün süreyle bölgedesa¤l›k hizmeti verdi.

Son dönemde ‹srail’in Filistin ve Lüb-nan’da uygulad›¤› fliddet ve zulüm karfl›-s›nda Yeryüzü Doktorlar› olarak hare-kete geçtik. Hay›rseverlerin katk›lar›n›da yerinde hizmete dönüfltürmek ama-c›yla 4 kiflilik bir gönüllü doktor heye-

timizi Bat› fieria ve Gazze’ye gönderdik.Burada Filistin Sa¤l›k Bakanl›¤› yetkilileriile temasa geçen heyetimiz bölgenin t›b-bi ve insani yard›m ihtiyaçlar›n› yerindetesbit ettiler ve ekibimizin getirdi¤i bilgi-lere dayanarak, Filistin’de uygulayaca¤›-m›z befl ayr› t›bbi ve insani yard›m proje-si oluflturduk. fiu ana kadar, Gazze HanYunus kentindeki Nas›r Hastanesine De-niz Feneri Derne¤i katk›lar›yla 400.000avro de¤erinde bir acil ve radyoloji mer-kezi kurduk. Bat› fieria el-Halil MuhtasebHastanesine bir göz merkezi kurulmas›için cihaz siparifllerini verdik. Gazze fleri-dinden 6 Filistinli doktoru ‹stanbul’agetirerek “travma ve acil yaflam deste¤ikursu” ald›rd›k.

Son olarak, bir kan gölüne dönenLübnan’daki mazlumlara yard›m eli uzat-mak amac›yla yine dört kiflilik birYeryüzü Doktorlar› ekibi 10 A¤ustos’taBeyrut’a gitti ve yard›m götürdü.

Haziran 2007 145


Haziran 2007146


Bu yard›mlarla al›nan iki ambulanshizmete girdi. Ayr›ca, ilaç ve t›bbi mal-zeme toplama kampanyam›zdan sa¤-lanan 2 TIR dolusu malzeme de DenizFeneri arac›l›¤›yla Lübnan’a gönderildi.

Afrika’n›n kara bahtl› ve en fakirülkelerinden Nijer’de ise, Maradikentinde Deniz Fenerince yapt›r›lansa¤l›k merkezine gönüllü yeryüzü dok-torlar› göndererek hizmet vermekyan›nda; ülkede 200.000 kadar oldu¤usan›lan obstetrik fistüllü ve idrar tuta-mayan kad›nlar›n tedavisi için “UmutMenekfleleri” projesine bafllad›k.Sahraalt› Afrika’n›n birçok ülkesini kap-sayacak olan “Göz Nuru” projesi isebafllamak üzere.

‹lerleyen zamanlarda hedef-leriniz neler?

Allah göstermesin ama, dünyam›z-dan afet ve felaketler eksik olmuyor. Budurum devam ettikçe Yeryüzü Doktor-lar› “ORADA VE HERYERDE!” slogan›ylahizmetlerini sürdürecek. Yak›n zamanda

Filistinde 5 ayr› insani ve t›bbi yard›m

projesini gerçeklefltirece¤iz. Kongo’da

“umut köyleri” projemiz var. Nijer’de

kad›nlar›n önemli bir sa¤l›k sorunu olan

“fistül”lere ba¤l› sürekli idrar kaç›rmaya

yönelik tedavi projesi ile “göz nuru” pro-

jesini süratle uygulamak istiyoruz. Deniz

Feneri Derne¤i ve Sa¤l›k Bakanl›¤›

iflbirli¤i ile Sudan, Yemen, Afganistan,

Keflmir, Etiyopya gibi baz› ihtiyaç sahibi

ülkelerde halk sa¤l›¤›na yönelik projeler

gerçeklefltirmeyi planl›yoruz.

Hay›rseverlerden talebimiz,

www.yyd.org.tr adresli sitemizden faali-

yetlerimizi takip ederek katk› ve destek-

lerini sürdürmeleridir.

Yak›n gelecekte, Sa¤l›kBakanl›¤› iflbirli¤i ile Sudan,Yemen, Afganistan, Keflmir,

Etiyopya gibi baz› ihtiyaçsahibi ülkelerde halk

sa¤l›¤›na yönelik projelergerçeklefltirmeyi planl›yoruz.

““

““

Ne demifller, ‘Her fleyin bafl› sa¤l›k!’Bir kiflinin dünyal›k ifli iyi gitmeyince,hayalleri suya düflünce, bir f›rsat eldenkaç›nca hep “Sa¤l›k olsun!” denir. Hiçflüphe yok ki, bedenin sa¤l›¤› kadarruhun/zihnin ve kafan›n sa¤l›¤›, s›hhatliiflleyifli de önemli. Asl›nda en önemlisibu. Öteki sa¤l›k durumlar› bundan sonraönem kazan›yor. Zihin sa¤l›kl› de¤ilse veinsan›n psikolojik dengesi bozuksa,bedenin gücü ve sa¤l›¤› pek ifle yaramaz.

Bunun içidir ki, Bat›l›lar›n ‘Muhte-flem’ s›fat›yla yâd etti¤i, Türk Cihan Hâki-miyetinin kudretli padiflah› ve ayn› za-manda flair olan Kânûni Sultan Süley-man, o dillere destan m›sra›n› söylemifl.Demifl ki, “Halk içinde muteber birnesne yok devlet gibi/Olmayadevlet ci-handa, bir nefes s›hhatgibi!” Böylece sa¤l›k konusundasöylenebilecekleri iki m›srada özetlemiflve ifli bitirmifl. Bunun içindir ki, nezaman sa¤l›ktan söz edilse, akl›m›za hepbu mânidar m›sralar gelir.

Dergimizin konusu ‘Sa¤l›k’ olunca,

iflin içine ruhun ve düflünce zihniyetininsa¤l›¤›n› da dahil etmek, bunun için yet-kin bir psikiyatr ile konuflmak, konuyuenine boyuna tahlil etmek gerekir diyedüflündüm. Birden akl›ma, ruh ilmininve psikiyatrinin baba ismi rahmetli Prof.Dr. Recep Doksat hoca ile 22 y›l önceTürkiye gazetesi için yapt›¤›m ve insan›n

dengesi, sa¤l›¤› bahsinde derin tahliller,tan›mlar ihtiva eden sohbeti hat›rlad›m.Tam da bu say›ya gidecek bir yaz› ancako olabilirdi. ‹lginç bir tevafukla hadise,seçkin röportajlardan oluflan kitab›nyay›nlanma tarihine denk gelmiflti. Çün-kü y›llard›r vaktini, saatini bekleyen sözkonusu konuflmalar May›s’›n son gün-

lerinde kitaplaflt›. (Irmaklar SonsuzaAkar / Düflünürlerle Kültür Sohbetleri /Olcay Yaz›c›, Etkileflim Yayanlar›, May›s2007)

Hocaya yöneltti¤im ilk suâlim, delilikile deha aras›ndaki ba¤lant› hakk›nda idi.De¤erli hoca delilikle deha aras›ndakiiliflkiye temasla flunlar› söyledi: “Delilik-le, deha aras›nda k›l pay› fark vard›r. An-cak, delilikte yarat›c› güç yoktur; dehadavard›r. ‹ster fikir sahas›nda olsun, istersanat sahas›nda, bu gücü kullanan öyledâhiler var ki, onun muvâzenesinden k›lpay› kaymas›, kendisini büyük ak›lhastal›klar›na götürebilir. Hasta dâhilerde var. Meselâ Nietzsche, frenginin bey-ne yürümesinden ileri gelen bir hastal›¤atutulmufltu; Dostoyevski ise sar’al›yd›.”

Düflünür Saint-Simon, “Ebedîyete gi-den yol, t›marhaneden geçer!” demifl.Yani ‘delilik’ öyle pek ak›l d›fl› bir fleyde¤il. Sanki akl›n ermedi¤i üst bir konu-ma yükselmek…Onun için Anadolu’da,“Delilik, az ak›lla olmaz!” denir.

Prof. Dr. Recep Doksat’la, Marmara

Haziran 2007 147

Olcay YAZICI


Sa¤l›k konusunda en veciz sözü, Bat›l›lar›n ‘Muhteflem’ s›fat›yla and›¤›, Türk CihanHâkimiyetinin kudretli padiflah› ve ayn› zamanda k›ymetli bir flair olan Kanûni SultanSüleyman söylemifl. Demifl ki, “Halk içinde muteber bir nesne yok devletgibi/Olmaya devlet cihanda, bir nefes s›hhat gibi!” Tabiî ki, bedenin sa¤l›¤› kadar,beynin sa¤l›¤› da önemli.

‘Olmaya Devlet Cihanda Bir NefesS›hhat Gibi..’

Olcay YAZICI

“Delilik nedir? Anadolu’dabir söz var: Derler ki, delilik

az ak›lla olmaz. Bu sözdedo¤ruluk pay› var m›? Yani,

insan akl›n ötesine s›çramakistedi¤i için mi delirir?”

““

““

Üniversitesi ‹lâhiyat Fakültesindekimakam›nda, 25 Temmuz 1985 tarihindegerçeklefltirdi¤imiz söz konusu ‘sa¤l›kl›beden, sa¤l›kl› zihin’ eksenli sohbet, sualve cevap ekseninde flöyle geliflmiflti.Konunun ehemmiyeti ve bütün zaman-lara ›fl›k tutmas› münasebetiyle aktar-makta fayda mülâhaza ediyorum.

Hastalanan ruh de¤il, zihindir“Delilik nedir? Anadolu’da bir söz

var: Derler ki, delilik az ak›lla olmaz. Busözde do¤ruluk pay› var m›? Yani, insanakl›n ötesine s›çramak istedi¤i için midelirir?”

“Biz bu ‘Deli’ ve ‘Delilik’ tâbirleriniilim adam› ve ruh hekimi olarak kullan-may›z. Bunlar halk tâbirleri. Türkçe’deak›l hastal›¤›, ruh hastal›¤› deniyor.Asl›nda bu da yanl›fl. Maalesef böyle ter-cüme etmifller. Bat›da, daha ziyade zihinhastal›¤› derler. Çünkü, hastalanan zihin-dir. Ruh hastal›¤› deniliyor. Hekimlereruh hastal›¤› mütehass›s› unvan› verili-yor. O da yanl›fl. Çünkü, burada hasta-lanan ruh de¤il, zihnimizdir. Bu ruhunmetafizik, teolojik mânâda, ölümdensonra da bekâs›na inan›lan ruhla hiçbiralâkas› yok. Buradaki kast edilen, hasta-lanmas›ndan bahsedilen ruh, “psifle”dedikleri, Grekçe as›ll› bir kelimedir.“Psühe” ayn› zamanda kelime mânâs›olarak “kelebek” demektir. Tâbiri câizse,lâik bir terimdir ve beynin fonksiyonlar›mânâs›na gelir. Bozulan da iflte bu bey-nin fonksiyonlar›d›r. Ama tabiî beyninfonksiyonlar› ruhî faaliyet olarak ortayaç›kt›¤› için, ruh beyin vas›tas› ile iflgördü¤ü için “spirütüalist” (ruhla alâkal›)bir anlay›flla ele al›rsak; bozulan beyindir.fiöyle bir tesbit yapal›m: Metafizik, teolo-

jik mânâda... rûhu bir piyanist kabuledin, beyni de piyano! Piyanist ne kadarusta olursa olsun, piyanonun tufllar›bozuksa, akortsuzsa iyi sesler ç›karamaz.Yani, hastalanan ruh de¤ildir. Piyanomânâs›na, beyindir.

Aksi de varit, meselâ, çok mükemmelbir piyano fakat usta olmayan bir piya-nist, iyi sesler ç›karamaz. Birtak›m geriruhlar, mükemmel bir beyinde de olsa-lar, lâz›m gelen mükemmeliyeti, yahuttekâmül seviyesini gösteremezler. De-mek ki, bozulan, hastalanan zihnî faali-yetler oldu¤una göre, bunlara zihin has-tal›¤› demek daha do¤ru…Frans›zlarmeselâ malâdi mantal diyorlar. Fakat, ne-dense iflte ruh denmifl ve yerleflmifl biz-de. Son zamanlarda bir baflka acayiplikde, “Ruh sa¤l›¤› hastal›klar›” fleklindekikullan›lan bozuk ifadedir.”

‹nsan Okudu¤u ‹çin Ç›ld›rmaz“Bu ‘sa¤’ tâbiri de mânâs›z zaten.

Sa¤l›k, ‘s›hhatlinin’ karfl›l›¤› de¤ildir ki.‹nsan komada iken de sa¤d›r ama,s›hhatli de¤ildir! Sa¤l›kl› olmak baflka,s›hhatli olmak baflka. Maalesef dilimizetasallut eden aflikâr veya gizli bir tak›mgüçler, mütemadiyen onu fakirlefltir-mektedir. Birçok nüans kaybolmaktad›r.

Halk›n ‘delilik’ dedi¤i, bizim t›pdilinde ‘psikoz’ ad›n› verdi¤imiz zihnîmelekelerin ve faaliyetlerin fliddetlibozuklu¤u ile ortaya ç›kan ve hastalananflahs›n, muhitine intibak›n› büyük ölçüdeaksatan, hatta bazen imkâns›z k›lan birrahats›zl›k tablosudur. Hatta çok vederin okumufl da ondan oynatm›fl falanderler. Hiç alâkas› yok. Kimse okudu¤uiçin ç›ld›rmaz. Ruhî meselelerle u¤raflm›flda, ondan akl›n› kaç›rm›fl derler. Ozaman hepimizin delirmesi lâz›md›.Meselâ ben, sadece psikiyatr de¤ilim.Ak›l hekimi, ruh hekimi de¤ilim. Ayn›zamanda para-psikologum. Yani, ruhlar-la konuflulur mu, telepati var m›? gibi birsürü araflt›rmalar›m var. Bunlarla senel-erdir u¤rafl›yorum. Bu yüzden de delir-medim. Hiç alâkas› yok! Bu zihnî rahat-s›zl›klar kabaca ikiye ayr›l›r. Biri psikozdedi¤imiz, halk›n ‘ç›ld›rma’, ‘delilik’ ad›-n› verdi¤i büyük zihnî bozukluklard›r. Ki-misi intiharla sonuçlan›r, kimisinde hastacinayet ifller. Kimisinde hiç kimseyle ko-nuflmaz, açl›ktan ölecek hâle gelebilir.Bir de bizim psiko-nevroz dedi¤imiz, hal-k›n ufak sinirlilikler diye isimlendirdi¤irahats›zl›klar var. Bunlar delilik de¤ildir.Amma zihnî rahats›zl›kt›r yine de. Meselâmütemadiyen iyi temizlenmedi diye,sürekli elini y›kamalar. Kap›y› kilitledimmi diye, ikide bir yoldan dönüp kap›y›kontrol etme gibi durumlar.”

Ruh Baflka, Nefs Baflka…Bir baflka husus, bu psifle tâbiri,

(kelebek) demek oldu¤unu belirtmifl-tim. Dünyan›n hemen bütün dillerinde“ruh” mânâs›na gelen kelimeler, dâima‘nefs’le alâkal› kökten üretilmifltir. Solukmânâs›na gelen nefes. Bu kelimleler

Haziran 2007148

dosya sa¤l›kta “sa¤l›k’l›” bir dönüflüm / Olmaya Devlet Cihanda..

“Delilik Kusurlar›m›z›nToplam› m›d›r?” Halk›n

delilik dedi¤i, bir tak›m ruhîdengesizlikler, asl›ndahepimizde mevcut olan,

fakat baz›lar›nda çokmübalâ¤al› flekilde, dengesiz

bir flekilde ortaya ç›kanbelirtilerdir.

““

““

zamanla ‘ruh’ anlam›na gelir olmufltur.Ruh, Arapça ‘r›h’ kökünden gelir. Rayihada ayn› kökten türemifltir. Nefs, nefesayn› kökten gelir. Acemce ‘revan’ kezaöyle, nefes demek. Sanskritçe’de, böylebir çok tâbir var ki, Lâtinlerden Asteklerekadar bütün dillerde hep ruh mânâs›nagelen kelimeler nefes köklü terimlerlekarfl›lanm›flt›r. Son solu¤un temsil etti¤i,bir göze görünmez mevcûdiyet ruh!Ölüm vukû buldu¤unda, son nefesini ve-riyor hayvan veya insan. Bir fley terk edi-yor onun vücudunu. Baz› dillerde ruhunkarfl›l›¤› olarak “gölge” mânâs›na gelenkelimeler var. Fakat Gerçekte “kelebek”demek olan “psühe” zamanla ruh anlam›kazanm›fl. Bu tâbir bilhassa seçilmifl. ‹lâ-hiyatç›lar›n, dîni inanç sahiplerinin,öldükten sonra hesap verecek diye isim-lendirdikleri ruhla kar›flt›r›lmas›n. Bi-naenaleyh ilmin meflgul oldu¤u psikolo-ji’yi ‘ruh ilmi’ diye tercüme etmek deyanl›fl. ‹lm-i nefs diyor Araplar. Ruh de¤ilki, orada zikredilen. Nefs dedi¤imiz, psi-koloji’de fluuralt› ad›n› verdi¤imiz bir-tak›m tezahürlerle u¤rafl›l›yor. fiimdi,efendim siz.. Halk dilindeki bu ‘delili¤in’,ç›ld›rmalar›n bizim ilmî dildeki psiko-zlar›n sebeplerini soruyorsunuz. Yaniinsan normalken, ilk ruhî ve zihnî sapmanas›l bafll›yor? diye soruyorsunuz.

Önce flunu belirtelim ki, çeflitli psiko-zlar var. Meselâ taflk›nl›k fleklinde ortayaç›kan psikoz var. Durgunluk fleklindeortaya ç›kan psikoz var. Söyledik, hiçkonuflmamak, hiç yememek fleklindeortaya ç›kan psikoz var..Bir de bunlar›nyan› s›ra bunamalar var. Yafll›l›¤a, yahutgenç de olsa beynin harabiyetine ba¤l›olarak erken bunamalar. Yaln›z kesinlik-le flunu belirteyim ki, bu psikoz dedi¤i-

miz, halk›n delilik ad›n› verdi¤i rahats›z-l›klar›n sebebi, yüzde yüz uzvî bir bozuk-luktur. Yani uzvî bozuklu¤u ortaya ç›ka-ran sebep d›fl› bir sebep, ruhî bir rahat-s›zl›k olsa bile, gene beynin kimyas›nda,iflleyiflinde birtak›m bozukluklar oldu¤uiçin, bu hastal›klar ortaya ç›kar.

Diyelim ki, bir insan›n yak›n› vefatetti. Son derece müteessir oldu. A¤›r birdepresyon geçiriyor. Fevkalâde mütees-sir olmas›n›n, a¤›r bir depresyon geçir-mesinin beyin kimyas›nda birtak›mtemelleri var. O temellere yönelerek birtak›m tedaviler yap›yoruz. Düzeltiyoruz.Ak›l hastal›klar› dedi¤imiz, ruhî has-ta-l›klar dedi¤imiz, psikoz nevinden, hal-k›n, ‘delilik’ ad›n› takt›¤› a¤›r hastal›kla-r›n hiçbiri, nefesle, okumakla falandüzelmez. Hatta ben birçok hasta sahi-

bine, ‘Bu hastay› iyi edecek bir hocabulun, ben diplomam› y›rt›p, ona müridolurum!’ diyorum. ‹nsanlar, bunlarlau¤raflmakla sadece vakit kaybeder. Amapsikonevroz dedi¤imiz ufak sinirlilikler,telkinle geçiyor ki, bunlar muskadan,nefesten istifade ederler, biz de iflteipnotizma yap›yoruz. Baflka telkin usûlle-rini kullan›yoruz. O sinirlilikleri düzeltiy-oruz. Ama ister küçük, ister büyük ruhî

rahats›zl›klar olsun, bunlar›n kâffesinin(tamam›n›n) kimyevî bir temeli var.Beynin iflleyifline ait kimyevî bir temel..”

Ruhî Telkinin Tesiri..Baflka bir suâlim flöyleydi: “Ruhî buh-

ranlar›n sebebi daha çok içtimâî midir,yoksa ekonomik mi?” Hoca bu suâli flöy-le cevapland›rm›flt›: “Asl›nda çok isabetlibir suâl. Çünkü, efendim, ‘Sebep ekono-miktir, sebep sosyaldir’ falan gibi sonzamanlarda moda olan Marksist birtak›macele izahlarla durum ayd›nlat›lmaya çal›-fl›l›yor. ‹zah öylece kolay zannediliyor.Bir defa, insana ait meseleler “Mültadi-mansiyonel” dir (çok buudlu/çok yönlü),mültifaktöriyal (çok faktörlü/çok âmil-li)’dir. Bunlar› tek faktöre, tek âmile ircaetmek (indirgemek) yanl›flt›r. Gayet tabiîki, içtimâî hâdiselerin, iktisadî hâdisele-rin rolü büyüktür. Elbette rolü ve pay›vard›r. Amma konu s›rf bundan ibaretde¤il.

Meselâ büyük göçler. Büyük siyasîbask›lar. Hapishane hayat›. Bunlar, hepsiiçtimâî ve siyasî hâdiseler. Bunlar insan-larda deliliklere sebebiyet verebiliyor.Meselâ, bir evde beraber yaflama mecbu-riyeti, Kohabitasyon forse deniyor buna,yani ayni mahalde müflterek olarak ikâ-met etme mecburiyeti. Birbirini sevme-yen iki insan›n bir arada bulunmas›. Yat›l›mektep hayat›ndan, hapishane hayat›na,k›flla hayat›na kadar böyle baz› zarûretleroluyor. Bunlar da birtak›m psikozlarasebep olabiliyor. Keza büyük k›tl›klar.Büyük açl›klar. Yar›n ne olacak endiflesiiçerisinde yaflayan insanlar›n güvensiz,emniyetsiz yaflamalar›. En basiti birdepresyona yol açar. Zaten böyle çalka-nt›l› seneler geçiriyoruz. Yar›n ne olacak

Haziran 2007 149


Halbuki insan, sevmeye demuhtaç, sevilmeye de.

Rûhumuzun da vitaminlerivar. Yaln›z maddî ihtiyaçlar›n

karfl›lanmas› kâfi de¤il.Vermekten de zevk duymaklâz›m. Veremeyen insan da,

ruhî dengesini tamsa¤layam›yor.

““

““

belli de¤il. Öte yandan, dünya atom har-bine mi gidiyor, ne olaca¤›z, ne ç›kacakdiye düflünüp ruhî dengesi bozulan birsürü insan var…”

S›ra ilginç bir suale gelmiflti. fiöyle-ydi, “Ço¤u zaman nefsin fonksiyonlar›y-la, ruhun faaliyetleri birbirine kar›flt›r›l›r.Daha önce k›smen aç›kl›k getirdinizama, daha net bir ifadeyle, bu iki faali-yetin farkl› tezahürleri üzerinde dururmusunuz?” Hoca suâli be¤enmiflti. fiöylededi:

“Evet, güzel bir suâl. Biraz evvel detemas etmifltim. Nefs dedi¤imiz fley, ifltebu bizim psiflenin fonksiyonlar› olaraktelâkki edece¤imiz, Araplar›n “ilm-i nefs”diye, psikolojiye isim vermelerine yolaçan faaliyetlerimizdir. As›l, ruhî, mânevîfaaliyetlerimiz, ancak ibadetlerde, duâ-larda bir mistik ekstaz hâlinde, yani vecd-ü isti¤rak hâllerinde ortaya ç›kar. Psiki-yatri onlarla meflgul de¤ildir.

Büyük psikozlar›n sebebi umumi-yetle irsîdir. Baz› hastalara sorar›m, sizinanne baban›zda herhangi bir hastal›k varm›? Yok derler. Hepsi normal. Fakat ço-cukta takkadak ç›kar. Bu niye?: Annedenbabadan gelen kromozomlar, birtak›mçaprazlaflmalarla çocukta ›rsîyet vas›fla-r›n› tayin ediyor. Kader bu: o çap-razlaflmalar esnas›nda, gizli kalm›fl, hiçbirnesilde ortaya ç›kmam›fl bir vas›f ortayaç›kar ve çocukta patlak verir. Meselâ ‘er-ken bunama’ dedikleri ‘flizofreni’ umu-miyetle irsîdir.

Afl›r› taflk›nl›k, neflelilik, intihara te-flebbüs, ruhî çöküntü nöbetleri fleklindeortaya ç›kan bizim ‘psikomanyak depre-sif’ dedi¤imiz çeflitten hastal›klar da irsî-dir. Bilhassa Karadenizliler aras›nda, birzamanlar çok görüldü. Epilepsi dedi-

¤imiz, halk aras›nda sar’a diye bilinenhastal›k, o da irsîdir. Hatta bu epileptik(sar’al›) olan flah›slar›n nöbetlerinin,bay›lmalar›n›n hastal›k oldu¤unu ço¤ukimse bilir. Hiç böyle bay›lma falanfleklinde de¤il, sadece halk›n deliliktablosu dedi¤i, ruhî bozukluklar fleklin-de ortaya ç›kan sar’a flekilleri var ki, sonzamanlarda çal›flmalar›m› bu konudayo¤unlaflt›rd›¤›m için, birçok gözdenkaçm›fl vak’a yakalad›m. Meselâ, ordu-dan bir subay flizofreni teflhisi ileç›kar›l›yor. Halbuki, hastal›k gerçekteepilepsi. Bay›lm›yor, nöbet geçirmiyor

fakat ruhî plânda rahats›z. Meselâ uçandaireler görüyor, kula¤›na birtak›m ses-ler geliyor. Gerçek âlemle iliflkisini kesi-yor. ‹ntibak› bozuluyor. Birçok hezeyan-lar ortaya ç›k›yor. Veriyorsunuz ilâçlar›,kontrol alt›na al›yorsunuz, bir müddetsonra tekrar bafll›yor. Ama sar’a ilâc›n› dailâve edip de, ruhî bozukluk için gerekliilâc› kesip, yaln›z sar’aya aid ilâc› ver-meye devam ederseniz iyileflme de de-vaml› oluyor. Çok enteresan vak’alar›mvar böyle. Evet, çok tarafl› bu ifl. Vitamineksikli¤inden, meselâ pellegra psikozu

vard›r; daha çok m›s›rla beslenen insan-larda görülür. Bir zamanlar Karadenizahâlisinde çok yayg›nd›. Derinin güneflemaruz kalan yerlerinde tunç rengindekararmalar olur. Ayr›ca da hayâl görmel-er, hezeyanlar fleklinde bir psikoz yaniç›ld›rma tablosu meydana ç›kar. Sebebibir vitamin eksikli¤idir. O vitamini verirs-eniz hastal›k düzelir.”

Ruhun da Vitaminleri Var“Zihin bozukluklar›nda fizikî, bedenî

bir özrün (noksanl›¤›n), yahut insanlartaraf›ndan reddediliflin, anlafl›lmay›fl›n,tek cümle ile sevgisizli¤in rolü nedir?”suâline ise hocan›n cevab› fluydu: “fiimdio fizikî özür dedi¤iniz fleyler maddî sebe-plerdir...Söyledik onu. Sevgisizlik tabiîçok mühim. Efendim insan ayr›ca intihar-larla da, beslenen bir mahlûk. Orta-ça¤denizcileri, etler, envaî çeflit tatl›lar,hamur iflleri ile gayet güzel besleniyorlar-d›. Difl etlerinde kanamalar oluyordu.Diflleri dökülüyordu. ‹skorbüt diye birhastal›ktan muzdariptiler. Neden sonraanlafl›ld› ki, C vitamini eksikli¤ine ba¤l›y-m›fl bu hastal›k. Nas›l, kar›n doyurmakbeslenmek de¤ilse, iflte ben yafl›yorum,hiçbir ihtiyac›m yok. Maddî konforumyerinde. Niye ben hasta oldum? fiaflk›n-l›¤›na düflen hastalar var. Halbuki insan,sevmeye de muhtaç, sevilmeye de.Rûhumuzun da vitaminleri var. Yaln›zmaddî ihtiyaçlar›n karfl›lanmas› kâfi de¤il.Vermekten de zevk duymak lâz›m.Veremeyen insan da, ruhî dengesini tamsa¤layam›yor. ‹nsan kendini aflmayamecbur ve mahkûm bir mahlûk. ‹badet-ler.. Baflkalar›na iyilik etmeler. Fedakâr-l›klar..Sevmek, sevilmek. Bütün bunlarbizim ruhî tekâmülümüz için çok gerekli.

Haziran 2007150


Baflkalar›n› sevmekkabiliyetinden mahrum

olmamakla birlikte, bedenîplânda da baz›

hastalanmalar meydanagelebilir. Hatta ben, kanserin

bile ruhî sebepleredayand›¤› kanaatindeyim.

Bedenî birtak›m virüsler roloynuyor ama, teti¤i çekenfaktör, ruhî streslerdir.”

““

““

Dengemiz için de, çok gerekli. Dengeyibozan mahrumiyetler hastal›¤a yol açar.Meselâ, sevgisiz yetiflmifl bir çocuk, dahakolay hastalanabilir. Baflkalar›n› sevmekkabiliyetinden mahrum olmamakla bir-likte, bedenî plânda da baz› hastalan-malar meydana gelebilir. Hatta ben,kanserin bile ruhî sebeplere dayand›¤›kanaatindeyim. Bedenî mekanizmalar,birtak›m virüsler falan rol oynuyor ama,teti¤i çeken faktör, bütün bunlar›haz›rlayan faktör, ruhî streslerdir.”

S›ra ilginç biri soruya gelmiflti. Sorumfluydu: “Baz› kimselerin deli olduklar›,fakat bu durumu gizledikleri, kendilerinikritik bir noktada durdurduklar›söylenir. Biraz da espri olsun diye söyle-nen bu sözlerde do¤ruluk pay› var? Yanizihnî bozuklu¤u olan bir kimsenin bunugizlemesi, kendini zorlayarak kontrolalt›na almas› mümkün müdür?”

Hoca flöyle dedi: “Efendim, halk›n‘delilik’ dedi¤i, bizim ‘psikoz’ ad›n›verdi¤imiz hastal›klarda, psikotiklerhiçbir zaman hastal›¤› kabul etmez. Heps›hhatli ve normal olduklar› iddias›nda-d›r. Kendi mariz dünyalar›nda hoflnut-turlar. Bunlar›n bir k›sm› da rahats›zl›¤›gizler. Meselâ paranoya dedi¤imiz birak›l hastal›¤› var ki, kuflkular, vehimler,hezeyanlar içinde bile çok güzel gizlerbunu. Bunlara ak›l hastahanelerinderastlamak pek zor. Bu psikozlu hastalar,aileleri taraf›ndan zorla bize muayeneyegetirilirler. Ama o ufak sinirliliklerdedi¤imiz psikonevrozlar, doktor doktordolafl›p hastal›klar›ndan flikâyet eder.Yani bir k›sm› sahiden hastad›r amahastal›¤›n› kabul etmez. Bir k›sm› da, birfleyi yoktur ama kendini hasta zanneder.

Tabiî ak›l hastas›, a¤›r zihin/ruh has-

tas› olup da, bunu bilenler de var. Bunlartedavi edilmek üzere doktora baflvurur.

Öbür taraftan, ‘karn›mda y›lan var!’diye dolaflanlar vard›r. Bir hezeyan. BenErzincan’da askerlik yaparken öyle birvak’a hat›rl›yorum. Adam›n biri karn›nday›lan var diye dolafl›yor. Öyle diyor. ‹nan-m›fl buna. Bir operatör yüzbafl› diyor ki,dur ben bu y›lan› alay›m.Yat›r›p ameliyatediyor. Yar›yor karn›n›. Bir iki ay rahatediyor. Ondan sonra, hasta tutturuyor,içeride yumurtas› kalm›flt›. Tekrar yavru-lad› diye…Ona dedim ki, bak bu ifl

ameliyatla falan düzelmez. Bu y›lan›öldüren bir ilâç var. Bunu al›rsan, o erirdedim. Ama yavrulamamas› için, builâçlara devam edeceksin. Böyle iknaettim onu. ‹lâçlar› almaya bafllad› ve y›lankuflkusundan kurtuldu. Asl›nda ak›lhastalar›n› ilâçla tedavi etmekteyiz.”

‹çimizde bazen gizli bir delilik bar›n-d›rd›¤›m›z olur muydu acaba? Kendimizebile sormaktan çekindi¤imiz bir sualihocaya sordum: “Efendim, bazen yaln›zbafl›m›za kald›¤›m›zda, bir fleye sinirlen-

di¤imizde, normal zamanlarda görülme-yen taflk›nl›klar yapar›z.. K›zar›z, öfkele-niriz, dövünürüz falan…Bunlar da has-tal›k belirtisi midir?”

Çok flükür hocan›n cevab› içimize suserpti: “Yok. Normal bir fleydir bu. Sinir-lenen, öfkelenen, üzülen, sevinen insan,baz› de¤iflik davran›fllar gösterebilir. E¤erbunlardan mahrum ise as›l o zaman has-tad›r o insan. Reaksiyon göstermesi nor-maldir. Normal olmayan, kontrol alt›naal›namayan reaksiyonlard›r, mübalâ¤al›dereceye varan davran›fllard›r. Yoksa,sevinmek de, öfkelenmek de, hepsiinsana has hususiyetler. Bize öylevak’alar geliyor ki, hasta nebat (bitki)gibi. Hiçbir reaksiyonu yoktur. Donupkalm›fl, yani bir flizofrendir. “

Delilik Kusurlar›m›z›n Top-lam›d›r

Sohbete biraz da felsefe kar›flt›r›p,flunu sordum: “Frans›z düflünür Alain,‘Delilik, kusurlar›m›z›n toplam›d›r’ diyor.Sizce bu do¤ru mu?”

Hoca dedi ki: “‹nsandaki kusurlar›n,çarp›kl›klar›n mübalâ¤al› bir flekildeortaya ç›kmas›d›r, mânâs›na bir tarif bu.Halk›n delilik dedi¤i, bir tak›m ruhî den-gesizlikler, asl›nda hepimizde mevcutolan, fakat baz›lar›nda çok mübalâ¤al›flekilde, dengesiz bir flekilde ortaya ç›kanbelirtilerdir. Herkeste öfke vard›r amagelir geçer. Kontrol alt›na al›n›r. Müte-mâdiyen öfkeli olup da, önüne gelenikesip biçerse, bu bir delilik olur. “Amok”ad› verilen böyle bir hastal›k var. Uzakfiark’ta görülür. Nöbet gelir, önünegeleni öldürerek, bir kriz atlat›r insan.Hatta Stefan Zwe›g’›n “Amok” isimli birroman› vard›r. San›yorum Alain’in sözün-

Haziran 2007 151


Halk›n delilik dedi¤i, birtak›m ruhî dengesizlikler,asl›nda hepimizde mevcutolan, fakat baz›lar›nda çok

mübalâ¤al› flekilde, dengesizbir flekilde ortaya ç›kan

belirtilerdir. Herkeste öfkevard›r ama gelir geçer.

Kontrol alt›na al›n›r.Mütemâdiyen öfkeli olup da,önüne geleni kesip biçerse,

bu bir delilik olur.

““

““

deki kusurlar›m›z, hatalar›m›z mânâs›na-d›r, günahlar›m›z mânâs›na de¤ildir.”

‹flin düflünce boyutunu, üst düflün-cenin insan hayat›ndaki yerini ve fon-ksiyonunu test etmek için, farkl› bir sualdaha sordum hocaya. Dedim ki, “Bir bafl-ka Bat›l› düflünür da, ‘dünyan›n hastalaraolan borcu, hastalar›n dünyaya olan bor-cundan fazlad›r’ diyor. Gerçekten dün-yan›n hastalara ve delilere borcu var m›?”Hocan›n cevab› olumluydu:

“Olmufltur.. Çünkü, kör itiyatlar›nzincirini k›ran bir tak›m sivri tipler zuhuretmeseydi, dünyada hiçbir ilerlemeolmazd›. Yani bir tak›m de¤ifliklikleri,ink›lâplar› bazen muvazeneli, misyonuolan, büyük insanlar yapm›yor. Bir tak›mz›p›rlar da, psikopatlar da birçok yenilik-lerin ç›¤›r aç›c›lar› olmufltur. Onlara da,ihtiyaç var. Yoksa çok statik kal›rcemiyet. Dinamizmini kazanmas› ve bu-nu devam ettirmesi için cemiyetin butiplere ihtiyac› var. Do¤rudur, insanl›kbunlara çok fley borçludur.

Delilikle deha aras›nda, k›l pay› kadarbir fark var derler. Bu da, do¤rudur. Deli-likte yarat›c› güç yoktur. Dehada ise var-d›r. Yarat›c›l›ktan kas›t, mevcut imkânlariçinde yeni kombinezonlar bulmakt›r.Bu büyük sanatkârlar›n iflidir. Bunlariçinde de, bu gücü en iyi kullananlar dâ-hilerdir. ‹ster fikir sahas›nda olsun, istersanat sahas›nda olsun, bu gücü kullananöyle dahiler var ki, onun muvazenesin-den k›l pay› kaymas›, onu hakikatenbüyük ak›l hastal›klar›na da götürebilir.Hasta dahiler de vard›r. Meselâ,Nietzsche paralizi jeneral dedikleri, fren-ginin beyne yürümesinden ileri gelen birhastal›¤a tutulmufltu.

Dahilerin içerisinde, baz› sar’al›larvar. Dostoyevski meselâ sar’al›yd›. Ken-

disi bir tak›m ruhî rahats›zl›klarla bo¤ufl-tu¤u için, onlar› merak edip teori hâlin-de ortaya ç›karanlar var; bunlar kendi ha-yat›ndan ilham alarak bir tak›m görüfllerileri sürerler. Felsefe sahas›nda olsun,di¤er fikrî sahada olsun, sanat sahas›ndaolsun bu tipler vard›r. Meselâ Adler, ken-disi bariz hastal›kl› bir çocuk oldu¤u için,‘afla¤›l›k duygusu’nun teorisini ortayaatm›flt›r. Yahudi oluflunun kompleksiiçinde, Yahudi mistisizminden, Kabal’-den faydalanarak, düflüncesini gelifltirenFreud var, meselâ.”

S›ra asabili¤in co¤rafî boyutunagelmiflti. Acaba ülkemizin en asabikiflileri hangi bölgeden ç›kmaktayd›?:“Bölgeler aras›nda en asabi insanlarahangi yörede rastlanmaktad›r?” diye sor-

dum. Sanki alaca¤›m cevap içime do¤-mufltu. Bu mutlaka Karadeniz olacakt›.Çünkü, zor ve h›rç›n tabiat flartlar› ilebesin kaynaklar› insan psikolojisini etkil-er deniliyordu.

“Efendim, insan›n mizac›nda, karak-ter ve flahsiyetinde hem co¤rafyan›n,hem de ›rk›n ve çevrenin rolü var. Ayn›zamanda beslenme tarz›n›n da tabiî.Meselâ, Akdeniz bölgesi insanlar› dahah›rç›n, daha yaygarac› olur. Nebatî g›daal›p da, hayvanî hiçbir g›da almayanlarsâkin, munis tabiatl› olurlar. Hayvanî g›-da yiyenler daha aç ve daha hareketli, da-ha dinamik olur. Yerleflik bir site mede-niyetinin insanlar› baflka türlü davran›r,göçebe halk baflka türlü davran›r. Irk-lar›n da tabiî rolü var. Irk meselesi, Al-manlar taraf›ndan istismar edildi¤i için,flimdi herkes korkuyor bahsetmeye ama,insan davran›fllar› üzerinde ›rk›n, ›rk fak-törünün flüphesiz ki pay› var. ‹rsî husu-siyetlerle doluyuz. Bu da, ›rktan geliyor.Gayet tabiî bir durum bu. Bir Yahudi’ninkromozomlar› ile, bir Türk’ün, birAlman’›n, bir ‹ngiliz’in, bir Zencinin kro-mozomlar› ayn› de¤il. Kabiliyetler, isti-datlar, davran›fllar farkl›. Bundan ötürü,›rk›n içinde yaflad›¤› fizik çevre, co¤rafyave iklim, hem de kültür çevresi bütünbunlar›n sibernetik bir flekilde muhas-salas›yla insan ortaya ç›k›yor..”

“Türkiye’de genellikle Karadenizinsan›n›n daha asabi oldu¤u söylenir..”Acaba bu do¤ru muydu? Hocan›n cevab›flöyle oldu: “Karadenizliler bir defa kendiaralar›nda evlenmeleri ve iktisadî zorluk-lar içerisinde yaflamalar› münasebetiyle;denizle u¤raflmalar›, da¤ ve yamaçlarladidinmeleri münasebetiyle, bir tak›mhususiyetleri var. Bu da elbette, onlar›ndavran›fllar› üzerinde etkili olmaktad›r.”

Haziran 2007152


Delilikle deha aras›nda, k›lpay› kadar bir fark var derler.

Bu da, do¤rudur. Delilikteyarat›c› güç yoktur. Dehada

ise vard›r. Yarat›c›l›ktankas›t, mevcut imkânlar içinde

yeni kombinezonlarbulmakt›r. Bu büyük

sanatkârlar›n iflidir. Bunlariçinde de, bu gücü en iyi

kullananlar dâhilerdir. ‹sterfikir sahas›nda olsun, istersanat sahas›nda olsun, bugücü kullanan öyle dahiler

var ki, onun muvazenesindenk›l pay› kaymas›, onuhakikaten büyük ak›l

hastal›klar›na da götürebilir.Hasta dahiler de vard›r.

““

““

Haziran 2007154

Ömer BOLAT

Chairman of MUSIAD

From the Chairman

Changes the world undergoes in every

field affect the lives of people, their way

of life and standpoints. Today, staying

healthy is one of the prerequisites of

making life more meaningful, being suc-

cessful and working efficiently and effec-

tively in a peaceful society.

What we call “health services” is directly

related to people’s lives and health. As

people improve financially and ask for

better standards of living, the demand

for health services increases accordingly.

Advance in technology and science is

more reflected in the medical services

than other fields. Not a day passes when

medical industry, large companies and

researchers announce development of a

new medicine, vaccine or method of

treatment. Yet, many people around the

world continue dying because of conta-

gious diseases or adverse conditions of

living.

To meet the rising demand in health

services, countries were obliged to make

fundamental changes in the underlying

approach regarding presentation of

these services. Each country formulated

a health policy in parallel with its cul-

ture, geographical and economical char-

acteristics, and even human being pro-

files. Developed countries had to collect

substantial taxes to finance their social

security and health policies.

To ensure people take better health

services and have easier and widespread

access to these services, the health sys-

tem should be examined on the macro

level in the first place. There always have

been problems and inequities in presen-

tation of basic services, which the state is

obliged to offer as a requisite of the

social state principle. Plans under the

names such as “transformation in

health” and “health reform” are all works

aimed at eliminating these inequities

and imbalances. Despite the latest steps

aimed at alleviating the problems related

to presentation of health services, there

is way to go.

An efficient management is the basic

condition of success in social security

and health policy. Unification of health

Insight into the Healt Reform

INSIGHT INTO THE HEALT REFORMSUMMARY

Ömer BOLATChairman Of MUSIAD

Haziran 2007 155

From the Chairman

services under one roof, and implemen-tation of specific policies under theemergency action plan, signal manydevelopments the Social Security andGeneral Health Insurance Law will bring.SSK (Social Insurance Organization),Retirement Fund and Ba¤-Kur are unitedunder the Social Security Organization.As this new organization started to man-age the social security system under asingle authority, many steps regardingthe scope of social services, patientreferrals and use of hospitals and healthinstitutions were easily taken.

Along with this, “family medicine,”which is the first level in the scalar pres-entation of health services, was initiatedas a pilot exercise. The increase in pre-ventive health services that will be facili-tated with this practice will lead to ahealthier society and self-financingsocial security system.

Also, regulations were introduced tofacilitate people under the social securi-ty system to get service from privatemedical institutions, and bureaucraticobstacles that prevent them from choos-ing their doctors and hospitals wereremoved. All these positive changes anddevelopments show that in just 4-5 yearsthe most comprehensive transformationof the last 40-50 years was achieved in

health services and social security sys-tem.

Although formulation of policies regard-ing presentation of health services andhealth problems look easy, implementa-tion of these policies is another story. Inmaking and implementation of healthpolicies there are many conflicts takingplace in the background. Big interestgroups and international companiesoperating in the medical sector are mainactors of these conflicts. Developedcountries which develop new medi-cines, and less developed countrieswhich consume these medicines havetotally different approaches in handlingof health problems. We sometimes wit-ness negative results of these conflictson human health in many parts of Africa,in underdeveloped corners of Asia andeven in our own country.

Today, big industrial organizations andcapital centers are influential in formula-tion of global health policies. What isregrettable is that thousands of babiesdying each day due to malnutrition oradverse conditions are not taken intoconsideration when making these poli-cies. Patient rights and health ethicsshould be questioned at this time whenglobal policies are decided in such fash-ion, billions of dollars are spent on

health services and capital organizationsin health sector attain such big volumes.Health tourism, foreign investments inhealth sector and foreign doctors arefrequently discussed issues. Increase inforeign investments is very important asit will intensify competition betweenpublic and private health institutions. Inthis field of competition, the capitalwhich holds fest to the national valuesand equate serving people with servingGod should increase investments inhealth sector. MUSIAD supports andencourages investments in this sector. Iwould like to emphasize that we will notevade our responsibility in letting ourpeople take the best of health services.

In conclusion, health covers manyaspects ranging from body and mentalhealth to presentation of services andimplementation of policies. We are firstof all responsible for protecting our ownhealth under the consciousness that ourbodies are given to us by God. One ofthe most prominent poet sultans of ourhistory Kanuni Sultan Süleymanexplained the importance of health verywell in two stanzas:

There is nothing among people asrespected as the stateThere is no state in the world like asingle breath of health.

Haziran 2007156

File Insight Into the Healt Reform

The most distinctive feature of policy oftransformation in health services isshift from organization-centered tohuman-centered approach. We set outwith the principle “human first” and

formulated our policies on this principle.We unified public hospitals under one roof and opened themto service of all people. We removed the stark wall betweenprivate and public sectors so that people benefit from allresources of the country. We have given authority and flexibil-

ity of management to hospitals and allowed them to utilizetheir own resources. We tried to transform medical institu-tions into human-centered organizations instead of being coldfaced public establishments.With the start of General Health Insurance, there will be no dif-ference between insured, civil-servant and green card holders,and premiums of those without financial power will be paid bythe state to fulfill the principle of social state. For elder peopleand those with difficulty of walking, “care at home” serviceswill be introduced.

Healt Services Focused on HumanProf. Dr. Recep Akda¤ / Health of Minister

Deputy-Undersecretary of Health, Healt TransitionProgramme and Services PursuedProf. Dr. Sabahattin Ayd›nHealth transformation program antici-pates a social insurance model in accor-dance with the principle of equity,

which people will contribute to in proportion to their financialcondition and benefit from according to their needs.

Health transformation program targets continuous qualityimprovement. A performance-based payment model unique to

us was developed, and a quality dimension was added to thesystem as a second step, which resulted in the InstitutionalPerformance and Quality Improvement regulation. As a result,a hospital evaluation system was implemented based on meas-urement of access to health services, infrastructure develop-ment process, patient satisfaction and attainment of targets.

Reform in Health, “One Roof” Era in Health and Reforms

Introduced with the Health Implementation CommuniqueBirol Aydemir

As a consequence of Social SecurityReform program, the Social Security

Organization was founded with the Law 5502, and SSK,Retirement Fund and Ba¤-Kur were unified under one roof.The aim was to offer our people a social security service that iseffective, just, easily accessible, sustainable in actuarial and

financial terms, and in line with contemperary social insuranceprinciples.As an organization, our mains tasks are notification of individ-uals and institutions about their rights and duties and facilita-tion of fulfillment of these rights and duties.

“There Should be New Investments in Health Sector”Prof. Dr. Erman Tuncer

I find it very important that investors, whoaccept their own national values as theircapital, invest in the health sector.

Handling of some of the medical services, emergency servicesfor example, by private sector may improve the quality of theseservices, and further relieve the public.

Another issue that must be attached importance is preventivemedicine. There are ways to prevent illnesses before gettingill. Preventive medicine based on vaccination campaigns andother precautions is important for the health of the country.We should pay attention to this.

Haziran 2007 157


Human resources management shouldbe counted among important topics ofhealth services. Advances in science andtechnology caused a visible develop-

ment especially in health services and that resulted in complexhealth organizations, health information systems and healthprofessionals.

The basic principle which human resources managers shouldnot violate when they are meeting such expectations ishumanly treatment of the workers. Lately, the deficiencies inhumanly treatment of workers have been widely researched inHealth Management Science like in the general ManagementSciences, which revealed unpleasant results.

Human Resources Management in Health ServicesProf. Dr. Haydar Sur

Health Service Presentation Models and Country ExamplesDr. Emel Lüleci

“Health Services” comprise all institution-al and technical services presented in aprogrammed and planned fashion withthe ambition of protecting, treating and

rehabilitating the physical and mental health of the society.Health services, in contrast to other services in the market, are

non-standardized and consumers has little or inaccurateknowledge of these services. We lack a properly functioningpatient referral system. State support to low income segmentsis weak. Although the country stays at the top in terms ofhealth expenditures per capita, the health indicators andpatient satisfaction is disproportionate.

Financing of the HealthDr. Kadir ‹nal

Like every other asset, modern medicinethat progress with the help of advancedtechnology has a cost. Financing healthsector has great significance for a coun-

try when we consider the education and employment cost ofthe qualified workforce, and cost of devices, medicines andmaterials used in diagnosis and treatment.

In 1990, the OECD average of funds allocated to health as aratio of GDP was 7 %, which increased to 7.8 % in 1997, 8.5%in 2002, 8.8 % in 2003 and 8.9 % in 2004. Likewise, the burdenof public health expenditures increased considerably. Such anincrease in expenditures should be macthed by a similarincrease in financing.

General and annexed budget organizations produce goodsand services while they carry out public services. During theproduction process generally there is a gap in the productioncapacity. Revolving fund organizations helps to fill in this idle

capacity. Health institutions can employ workers who are notcivil servants and whose salaries are paid through revolvingfund system.

Performance-Based Revolving Fund PracticeDr. Ali Adil

What is MÜS‹AD’s slogan: “High Morality – High Ethics” If hightechnology is used with high ethics, then hospital, patient anddoctor will be all happy and sharing of money will not pose aproblem.

The underlying logic of the opposition by Chamber of Doctorsand other institutions to government’s health policies is theimbalances in sharing of money.

Money Sharing Between Hospital, Patient and DoctorHüseyin Öztürk

Haziran 2007158


Latest Developments in MedicineMahmut Tokaç

Man has always felt the need for medi-cines since his existence. Today pres-ence of medicine is as big a problem as

its absence. The need for development of new medicines andongoing debate on experiments on live humans create adilemma, which is highly visible when the issue is develop-ment of medicines for children.

In Turkey, Turkish Center for Monitoring and Evaluation ofAdverse Effects of Medicines (TAMDER) was founded in 1985,under the Ministry of Health General Directorate of Medicinesand Pharmaceutics. TAMDER joined World HealthOrganization’s Cooperative Center for Medicine Monitoring asthe 27th member in 1987.

Health Transformation from the Perspective of PrivateSector and PatientsDr. Selahattin Semiz

A few years ago, we had a health systemcomplained by everybody. Patients wait-

ed for hours and days at the hospital for examination, andeven for months for treatment and operations. Meanwhile,there had been cases when people witnessed unpleasant bar-gains. Also, obtaining medicines was a tormenting process.

The most evident deficiency of the health transformation pro-gram has been the lack of family medicine, ongoing problemswith the patient referral system, and negligence of the poly-clinics and medical centers. Pilot exercises continue in thesefields and the aim is to spread it to the rest of the system.

The Nearest Health Consultants – DrugstoresMurat Akb›y›k

The practice that allowed SSK and green-card holders to getmedicines directly from local drugstores started in 2005

despite the resistance from the bureaucracy. This brought abig relieve for patients in obtaining medicines.

Eye Surgery Requires ExpertiseEyüp Akbal

General Manager of Afiyet Medikal saysthat they were founded to fill in the gapin the ophthalmology field and added

that they are taking steps to be the pioneer of the field. Akbalexplained their goals as finding and developing new opportu-

nities of growth in their main field of operation, introducingnew developments and technologies in the world to Turkey,utilizing their resources in the most efficient way, staying adynamic company and walking on this path toward theirobjectives.

Today health problems became formidable. States constantlyregulate their health policies to give the best service. In ourhistory most of the health services were carried out by volun-

tary foundations. In this respect, the choice of doctors, theadministration and patient rights in Ottoman foundations aresummarized in this study.

Features of Officials Employed in Ottoman Houses of Cure (Daruflflifa)Prof. Dr. Nil Sar›

Haziran 2007 159


An Example of Alienation: Patient or Customer?Dr. Hakan Ertin

In parallel to postmodern reflections in science, in the last 20-30 years the wall between the health sciences and social sci-ences became more permeable, and health scientists andsocial scientists became more cooperative. As a result of this,there is a widespread tendency to explain the medical eventsin social science terms.

Health, similar to education, is a human right which should bepresented to all individuals of society on equal terms. Theseemingly unquestionable nature of medicine and the accom-panying respect in the eyes of people, cause some weird situ-ations where apparent mistakes are neglected.

Pole Star Health Volunteers OrganizationDr. Abdullah Dafltan

We want to help people without discrimi-nating them based on religion, languageand race since all are created by God.

Whoever needs health assistance, we, being doctors, want tobring them service wherever they are.

Doctors, nurses and civil servants of health normally work toearn their living. But people in this organization do their jobby which they earn money freely to help other people. That isthe story in brief.

Potentials of the Traditional Medicine and Merkezefendi TraditionalMedicine Association Modern medicine, under these conditions, has become tothreat the borders of world resources and human organism. Ashealth professionals become more addicted to diagnosis andtreatment technologies developed by multinational compa-

nies, human and animal medicaments, vaccines and nutritionproducts, they move away from potentials of the traditionalmedicine.

Importance of Sales Points in Terms of Health andThings to DoAbdurrahman Kaan

Today in our country the retail markethas reached a level equal to 20 % of theGDP, with a volume of 70 billion dollars.

Share of foodstuffs continuously increases. Chain marketswhich we first met in the 1990s have attained unbelievable

turnover rates.The journey of food ends in the digestion system of the con-sumer. So despite all the rhetoric on quality, what we actuallyshape with our hands is our family’s and society’s health in thefirst place.

Health tourism in TurkeyU¤ur Genç

Turkey meets most of the requirementsto succeed health tourism. Our advan-tages are Turkey’s geographical position,reflection of the current tourism poten-

tial to health services, technological equipment at world stan-dards in our hospitals and quality of doctors and human

resources.Finally, if Turkey wants to be major player in health tourism inthe coming years, public sector and private sector shouldcooperate. Government should support private investmentsin this sector.

Haziran 2007160


There’s Another World We Can Embrace with OurOwn Civilization ValuesProf. Dr. Ali ‹hsan Taflç›

Hayat Foundation adopted as its vision,embracing world with belief in its own

civilization values, holding realistic objectives to be a congru-ent part of this world, accumulating knowledge and expertiseto be the authority in its field and creating systems to carrythese experience to the future.

Our task is to make our operations permanent under the roofof a foundation and becoming a congruent piece of the pictureof the Civilization of Foundations. There are lots of things todo in health, especially in preventive medicine, appropriatepresentation of health services and treatment services.

“Customer Satisfaction in Our Service Vision”‹brahim Ceylan

Our vision is to provide a good healthservice to eyeglass users in our 2200

sqm center, the single example in Europe, with a variety ofworld’s best brands.

23. Tübitak – EU’s 7th Framework Program (FP)Opportunities in HealthOkan KARA

EU’s 7th FP’s budget allocated to healthincreased by 110 % to over 1 billion

euros from 503 million euros in the 6th FP. Therefore healthhas become the field with the second largest budget. Besides,EU Commission’s budget allocated to health for the coming 7

years is 6.1 billion euros.FP7-HEALTH -2007-B which is the second call in health in theEU’s 7th FP with a budget of 532 million euros, will be openedon 18th June 2007 and closed on 18th September 2007.

Health Sector Should Become a National SectorMehmet Karakayal›

Turkey’s private health sector with a his-tory of 15 years resembles to the proudbut poor child of an aristocratic family.

Private health sector grew by 100 % in the last five years and it

is expected to grow by 100 % in the next 10 years.Private sector’s employment, value added and service qualityshould not be underestimated, and should be counted as anintegral factor of the country’s health policies.

Herbs and Herbal Remedies Under Light of RegulationsGürbüz YUMAKO⁄ULLARI

I can summarize our activities up to dateas adapting to the advancing technology,designing new products, buying new

technological machinery and expanding our product range.Our goal is to increase our vendors from 7 to 16 in 2007, bypromoting our company in the country and abroad.

Haziran 2007 161


A Trash Can will not be Enough!Yrd. Doç. Dr. Sami GÖREN

Waste production is very natural and aright of every living thing. But althoughit is a natural process, treatment of was-

te is a real problem. Humans do not want to see the waste theyproduce. If it is appropriate to say, people think “let it go anw-here, but not stay around me.”

If we do not pack our domestic waste properly, the dirty water

drops will start pollution from our doormat and continue withthe stairs, doorstep, trash can, garbage truck, streets, garbagecollection centers and finally our drinking water.

Simple disposal of waste is not a cleanup, it is denying respon-sibility. Yes, for a satisfactory standard of living, a longlivingEarth and proactive handling of the looming crisis, a simpletrash can will not be enough!

About disposal of solid waste, Ministry of Environment and Fo-rests has decided to establish Inter-Municipal Regional Admi-nistration Unions, to develope economically sustainable Re-gional Solid Waste Treatment Projects and implement theseprojects within a plan.

Solid Waste Administration Union will define the waste basin,

in other words the extent of the region and population wherethe solid waste services will be provided. Solid waste serviceswill include waste collection, transportation, recycling, refine-ment and elimination activities. Within the framework of theSolid Waste Master Plan, we have outlined the solid waste stra-tegies to be adopted by municipalities, except the metropoli-tan municipalities, between the years 2010-2030.

Disposal of Solid Waste in TurkeyProf. Dr. Nevzat KOR

‹STAÇ, which is an extension of ‹stan-bul Metropolitan Municipality, has beenimplementing new practices in line

with national and international standards, since its foundationon 18.12.1994. With its technical expertise and technologicalinfrastructure, ‹STAÇ shares its experiences with all of Turkey,‹stanbul in particular.

Urban development, environmental protection and control,air pollution, underground and aboveground water pollution,protection of flora and fauna diversity, green areas and planta-

tion should be counted among chapters within context of En-vironmental Management, not just collection of wastes andcleanness of the city. Elimination or alleviation of pollution at the location it is pro-duced, and appropriate disposal of the waste without harminghuman health and receptive mediums are also important issu-es. Environment is not only a responsibility of governmentaland municipal administrrations, but it is a multidimensionalstruggle starting from the individual to the society and societi-es, which will also affect the coming generations, centuriesand millenniums with its global influence.

Environmental Management and Responsibilitiesof Local AdministrationsOsman Akgül, ‹STAÇ

Haziran 2007162

File Consuming Ourselves

There were great changes that took place in the Earth’s at-mosphere. The giant asteroid billowed out clouds of dust intothe atmosphere, which finally led to extermination of dinaso-urs. What happens today, although it is difficult to grasp, isequal in effect to such events in the past, as the balance of ga-ses in the atmosphere changes.Greenhouse gas emissions increase absorbtion capacity of theatmopshere of the infrared energies, and cause deviation in

the balance between energy entering and leaving the atmosp-here. When all the conditions are kept equal, doubling of gre-enhouse gas accumulation (which is expected to happen atthe turn of the 22nd century) will decrease the energy releaseof Earth to the space by 2 %. God protected life on Earth witha miraculous balance in the air and water. Man and his endlessdesires are the only factor that breach this balance. And he isalso the one who will affected most adversely by such breach.

Miracles in Air and WaterDr. Halim AYDIN

Single Example in Solid Waste Disposal - ‹zaydaflBilal fiENGÜN, ‹ZAYDAfi

When we look at the present situationof Turkey, we estimate that a waste vo-lume of 2 million tonnes is produced

annually. About 500 thousand tonnes of this volume should beburned. But we can only burn 30 thousand tonnes of this was-te annually, which is a very small capacity compared to the ne-cessity. This causes big problems.Industrialists should be very keen on waste management, pre-paring their organizational programs and waste productionplans. Although it may increase their immeidate costs, imple-menting a seperate posisiton for this purpose might be bene-ficial in the long run.

During history, in the cities which were engines of civilization,nature was treated differently in accordance with the mentaland emotional state of their inhabitants. In today’s world, theway of life imposed on us by the modern civilization gives na-ture a mechanical and artificial role and humans are alienatedfrom it. The mental instruments of modern conceptualizationof the nature and human relationship include such contrastsas active-passive, inclusive-exclusive, source of knowledge-so-urce of waste, source of production-source of consumption,human friendly-anti human and so on. A common notion thatcan be seen is that human-nature relationship is based on astruggle.

Renaissance, humanism and enlightenment are result of questof freedom and rebellion against the oppressive authority ofthe denegenarated Church. So reflection of nature in the men-tal sphere of inhabitants is more important than the contribu-tion and influence of nature to the formation of cities as aconstructed space. There is need to expand human-nature re-lationship to the city and discuss it within that context. First of

all, we aim to explain perception and interpretation of the na-tural space, and state of natural space-human relationship wit-hin the context of city.

We know that we need to interpret this spiritual world fromdifferent civilizational and mental standpoints, study it care-fully and make mental excercises on it.

Less is More, Small is BeautifulYrd. Doç. Dr. Aynur CAN

Haziran 2007 163

File Consuming Ourselves

Legal Developments About Environment and the NewEnvironment LawAv. Ozan Ö⁄ÜT

The Environment law which could notcatch up the pace of the harmonisation

efforts with the EU provisions, was quickly prepared and enac-ted after poisonous barrels were found in Tuzla. With the newLaw, in protection of environment and taking precautions,

professional chambers, associations and NGOs will share res-ponsibility with the central and municipal administrations.This practice will allow inclusion of civil society in the process,legalize their interventions and allow them to protect theirrights more effectively.

Solid wastes are materials which are di-sowned by their owners and that shouldbe removed and disposed for public be-nefit. These wastes should be elimina-

ted with certain techniques so that we have a sustainable envi-ronment. Nature cannot exterminate these wastes by itself. Alt-hough nature can recycle certain materials, chemical basedwastes in high volumes cannot be recycled naturally.

When we look back to our experience with solid wastes andtheir disposal, prior to 27 August 1995 when the Directive waslegislated, the only assumed solution was seperate storage ofdangerous wastes. But in regular waste storage sites construc-ted by municipalities using World Bank funds, dangerous was-tes are no more stored, as it poses dangers to store them to-gether with domestic wastes.

Solid Waste and ‹stanbulEyüp Vural AYDIN

European Union’s environmental po-licy is one of its most difficult policies toimplement, manage and inspect, becau-

se it is intertwined with many other policy areas. Universal di-mension has a pivotal role in many of the policies implemen-ted. In environmental context, there are direct grants that do-

es not require project calls. And within context of frameworkpartnership agreements there are special grants too.

Main target of Framework Programs is realization of ERA,which aims at making Europe the most dynamic and competi-tive information economy in the year 2010.

EU Environment FundsSelçuk MUTLU

ilmesi için son dönemde at›lan - musiad

Documents