interakcje leków – częstość, istotność kliniczna, zapobieganie

Interakcje leków – częstość, istotność kliniczna, zapobieganie

Interakcje leków

• to wzajemne oddziaływanie dwóch lub większej liczby leków w taki sposób, że ich działanie na organizm ulega zmianie.

• Mogą one:

– przyczyniać się do zwiększenia skuteczności i bezpieczeństwa terapii, a często również zmniejszenia jej kosztów;

– stanowić przyczynę braku spodziewanych wyników leczenia, wystąpienia działań niepożądanych, a tym samym zwiększenia kosztów terapii.

Jak często dochodzi do niekorzystnych interakcji?

• Opisano ich bardzo dużo. Niektóre źródła zawierają kilkadziesiąt tysięcy informacji.

• Częstość potencjalnych interakcji ocenia się (w zależności od źródła) na kilka% lub nawet 70% zaleconych par leków. Przykładowo:

– W holenderskich aptekach otwartych 6% recept wygenerowało alarm systemu komputerowego. Farmaceuci dostrzegali niebezpieczne interakcje na 1-2% recept, ale tylko 1-8/10 000 recept nie zostało zrealizowanych ze względu na interakcje.

– W szpitalu uniwersyteckim w Utrechcie, w 2006 roku, potencjalne interakcje stwierdzono u 27,8% pacjentów (3,4% na chirurgii dziecięcej, a 62% na oddziale nefrologii dorosłych). Alarm wygenerowało 9,6% recept (od 1,6% na chirurgii dziecięcej do 17,2% na kardiologii dorosłych).

Częstość niekorzystnych interakcji

– We Francji przeanalizowano ponad 5 milionów recept i stwierdzono, że 2% pacjentów otrzymało bezwzględnie przeciwwskazane kombinacje leków.

– Największą częstość interakcji (ok. 70%) stwierdzano u pacjentów leczonych ambulatoryjnie oraz u pacjentów onkologicznych.

• Tylko 10-20% potencjalnych interakcji jest klinicznie istotna.

• Stanowią one przyczynę ok. 3% hospitalizacji.

Czy rzeczywiście istnieje zagrożenie jeżeli

• wielu pacjentów otrzymuje leki wchodzące w interakcje i nie sygnalizuje efektów niepożądanych?

• wielu lekarzy uzyskuje zamierzone efekty terapii mimo, że świadomie stosują połączenia leków wchodzących w niekorzystne interakcje?

Przykład:

• Mężczyzna w wieku 72 lat

• Schorzenia: ciężkie zapalenie płuc, migotanie przedsionków, niewydolność krążenia, cukrzyca;

• W szpitalu otrzymywał: gentamycynę, cefalotynę, digoksynę, furosemid (i.v.), glibenklamid

• Potencjalne interakcje:

– gentamycyna + cefalotyna = działanie nefrotoksyczne (30%)

– gentamycyna podwyższa stężenie digoksyny o 120%

– furosemid zwiększa ryzyko działania nefrotoksycznego antybiotyków i działania toksycznego digoksyny

Badania kanadyjskie:

• Ze 179 986 pacjentów leczonych gliburidem, 909 trafiło do

szpitala z powodu hipoglikemii. W tej grupie 8 razy

częściej, niż u pozostałych, stosowano ko-trimoksazol w

tygodniu poprzedzającym hospitalizację.

• 12 pacjentów zmarło.


• Z 231 257 osób otrzymujących digoksynę, 1051 trafiło do

szpitala z objawami toksycznymi. W tej grupie 13,6 razy

częściej, niż u pozostałych stosowano klarytromycynę w

tygodniu poprzedzającym hospitalizację.

• 33 pacjentów zmarło


• Spośród 622 285 pacjentów leczonych IKA, 523 trafiło do

szpitala z powodu hiperkaliemii. W tej grupie 27,2 razy

częściej niż u pozostałych stosowano jednocześnie

diuretyki oszczędzające potas w tygodniu poprzedzającym

hospitalizację.

• 21 pacjentów zmarło.Koszt jednej hospitalizacji oceniono na ok. 16 000$

Ostateczny wynik interakcji zależy od:

• Właściwości leków wchodzących w interakcje

– stężenia i siły induktora/inhibitora enzymatycznego,

160216

330

424

1090

Uła

mek

AU

C S

RL

wzg

l.m

ono

tera

pii

0100200300400500600700800900

10001100

Dyl

tiaze

m

Wer

apam

il

Cyk

losp

oryn

a

Ery

trom

ycyn

a

Ket

okon

azol

Ostateczny wynik interakcji zależy od:

• Właściwości leków wchodzących w interakcje

– stężenia i siły induktora/inhibitora enzymatycznego,

– indeksu terapeutycznego substratu,

– obecności aktywnych, lub toksycznych metabolitów;

• Kolejności włączania leków np.:– pacjent regularnie przyjmuje cymetydynę;

– włączamy warfarynę ustalając optymalną dawkę;

– nie stwierdzamy objawów interakcji;

– odstawiamy cymetydynę;

– stwierdzamy konieczność zwiększenia dawki warfaryny.

Nasilenie efektu zależy także od:

• Czasu trwania leczenia

– natychmiast

– po wielu dniach

• Czasu podania leków

– jednocześnie

– w odstępie czasu

10 mg SRL + 300 mg CsA

5 mg SRL + 300 mg CsA330

283

241

180

100

Uła

me

k A

UC

SR

L w

zg

l. m

on

ote

rap

ii

0

100

200

300

400

Czas podania SRL względem CsA:

Naraz Naraz 2h po 4h po 2h przed

Nasilenie efektu zależy także od:

• Dawki, postaci leku i drogi podania

• Indywidualnej reakcji pacjenta

– wieku

– czynników genetycznych

– schorzeń współistniejących

– diety, używek itp

• Liczby przyjmowanych leków

– przy 2 lekach ryzyko wzrasta o 13%

– przy 4 o 38%

– przy 7 o 82%

Badania norweskie:

• Analiza retrospektywna przyczyn zgonów w jednym ze szpitali w Oslo wykazała, że na 732 zgony, 133 (18,2%) nastąpiły na skutek działań niepożądanych.

• Co najmniej połowa (66/133) była możliwa do przewidzenia, a więc do uniknięcia.

• Większość z tych osób przyjmowała regularnie ponad 6 leków, a w ostatnich 48 h więcej niż 12.

Badania norweskie:

• Za działania niepożądane odpowiedzialnych było 78 różnych leków, ale najczęściej: teofilina, terbutalina, aspiryna i warfaryna.

• Najczęstszą przyczyną zgonów były:

– wylewy i krwotoki jako wynik stosowania 2 lub 3 leków zmniejszających krzepliwość,

– zaburzenia rytmu i zawał serca jako wynik stosowania teofiliny i beta-adrenomimetyków u pacjentów z niewydolnością układu krążenia,

– hipotensja, arytmie i niewydolność nerek w wyniku stosowania kilku leków hipotensyjnych.

Pacjent polski: (S.J. – lat 77)

schorzenia:

– dusznica bolesna

– nadciśnienie

– zmiany zwyrodnieniowe stawów, gościec stawowy

– przerost prostaty

– nieżyt oskrzeli

– osteoporoza

Pacjent polski: (S.J. – lat 77)

Regularnie odwiedza:

– lekarza ogólnego

– kardiologa

– reumatologa

– chirurga ortopedę

– neurologa

– urologa

Regularnie zażywa ponad 20 leków:

• Acard

• Effox long 50

• Molsidomina 8mg

• Biosotal 80

• Enap H

• Oxycardil 120

• Doxanorm

• Spironol 25 mg

• Vinpocetina

• Kalipoz

• Clonazepam

• Melatonina

• Lovesterol

• Ketonal forte 100

• Mydocalm forte 150

• Olfen 100 i Diclac 100

(czopki)

Regularnie zażywa ponad 20 leków:

• Serevent

• Budesonid forte

• Theovent 300

• Mucosolvan

• Proscar

• Ranigast 150

• Osteogenon

• Rekostin

• Calcium 500

• Magnefar B6

• Vit. A+E

• Zeel T

Interakcje:

• Enalapryl

• Hydrochlorotiazyd

• Sotalol

• Diltiazem

• Spironolakton

• Doksazosyna

• Molsidomina

• Izosorbid

• Winpocetyna

9 leków obniżających ciśnienie krwi:

W wyniku tego dwukrotny pobyt w szpitalu

spowodowany utratą przytomności i hipotonią

Interakcje:

• Kw. acetylosalicylowy

• Diklofenak

• Ketoprofen

• Potas (prolongatum)• Izosorbid• Spironolakton

6 leków działających drażniąco na śluzówkę żołądka:

W wyniku: włączenie Ranitydyny lub Omeprazolu

Interakcje:

• Enalapryl

• Doksazosyna

• Sotalol

• Clonazepam

• Lowastatyna

• Izosorbid

• Kw. acetylosalicylowy

• Diklofenak

• Ketoprofen

9 leków działających proastmatycznie:

W wyniku: włączenie 4 dodatkowych leków

Interakcje:

• Enalapryl

• Potas

• Salmeterol

• Diltiazem

• Klonazepam

• Lowastatyna

• Izosorbid

• Winpocetyna

8 leków mogących wywołać parestezje, drżenia mięśniowe, nadmierną potliwość:

W wyniku: podejrzenie choroby Parkinsona

Interakcje:

• K

– Enalapryl

– Spironolakton

– Potas

– NLPZ

• K

– Hydrochlorotiazyd

– Salmeterol

– Budezonid

Problem potasu:

W wyniku: zagrożenie hiperkaliemią ?

Interakcje:

• Leki metabolizowane przez ten sam enzym CYP3A4:

– Diltiazem (inhibitor)

– Klonazepam (substrat)

– Lowastatyna (substrat)

– Budezonit (substrat)

Przykład: Pod wpływem diltiazemu stężenie lowastatyny we

krwi wzrasta 300%.

Interakcje:

• Jednoczesne stosowanie leku blokującego i

pobudzającego receptory -adrenergiczne.

• Salmeterol + Teofilina zwiększona kardiotoksyczność,

arytmie i nagły zgon.

• NLPZ + diuretyki ryzyko ostrej niewydolności nerek

Interakcje są szczególnie niebezpieczne dla pacjentów:

• w podeszłym wieku

• dotkniętych poważnymi chorobami

• z chorobami, które mogą przejść w stan niestabilny

• których życie uzależnione jest od farmakoterapii

• ze znaczną niewydolnością nerek lub wątroby

• leczonych przez kilku lekarzy

Należy podkreślić, że:

• ponad 99% opisanych interakcji nie wyklucza jednoczesnego stosowania leków;

• Warunkiem bezpieczeństwa terapii jest:

– świadomość istniejącego zagrożenia,

– monitorowanie stężenia leków we krwi i/lub stanu klinicznego pacjenta,

– prawidłowe ustalenie schematu dawkowania.

Rzeczywistość:

• Z 23 pacjentów otrzymujących IKA + spironolakton:

– tylko 4 otrzymywało spironolakton w zalecanej dawce do 25 mg/dobę,

– 14 otrzymywało 50 mg/dobę,

– 1 – 75 mg/dobę,

– 4 – 100 mg/dobę.

• W USA, w 2006 roku, 44% pacjentów leczonych amiodaronem otrzymywało jednocześnie statyny (23,5% atorwastatynę, a 13,3% - simwastatynę z czego 6% w dawce 20 mg, a 5,5% w dawce 40 mg).

Rola systemów komputerowych

• Pracę farmaceutów w wielu krajach wspomagają komputerowe systemy informujące i ostrzegające przed następstwami interakcji.

• Ocena ich bywa bardzo różna np.:

– Wyposażenie aptek i gabinetów lekarskich w Izraelu w system informacyjny (przez firmę ubezpieczeniową) przyczyniło się do obniżenia niewłaściwego kojarzenia leków o 67,5%.

– W badaniach przeprowadzonych w Szwajcarii wskazywano, że system może utrudniać pracę farmaceuty podając zbyt często komunikaty o nieistotnych klinicznie interakcjach.

Problem „alert fatigue”

• W wielu badaniach stwierdzono, że klinicyści pomijają do 90% ostrzeżeń komputera o niekorzystnych interakcjach.

• Decyzje swoje tłumaczą tym, że:– opisane skutki są zamierzone,

– nie ma bezpieczniejszej alternatywy,

– pacjent już przyjmował dane połączenie leków,

– dostosowano odpowiednio dawkę,

– pacjent jest monitorowany.

• Próby usunięcia „niepotrzebnych” komunikatów kończyły się niepowodzeniem, ponieważ nie było zgodnych opinii wśród klinicystów różnych specjalności.

System polski

• W wielu aptekach działa moduł „Interakcje leków” włączony w system apteczny firmy Kamsoft. Jest on także dostępny w Internecie na stronie www.bil.aptek.pl

• Zawiera on już ponad 34 tys. komunikatów o niekorzystnych interakcjach.

• W ocenie istotności przyjęto skalę trzystopniową:

– „3” – jednoczesne stosowanie leków jest przeciwwskazane

– „2” – zalecana jest ostrożność i monitorowanie skutków leczenia

– „1” – interakcja wynika z właściwości leków, ale nie została potwierdzona klinicznie, lub nie powinna stanowić

zagrożenia dla pacjenta

Ocena modułu – badania własne

• Celem badania była ocena częstości i istotności klinicznej interakcji typu „lek-lek”, z jakimi ma do czynienia farmaceuta realizujący recepty w aptece otwartej.

• Przeprowadzono analizę recept zrealizowanych w styczniu i lutym 2006 roku w aptece zlokalizowanej w jednej z podkrakowskich miejscowości gminnych.

• Utworzono komputerową bazę danych wpisując:

– identyfikator pacjenta,

– identyfikator lekarza,

– datę realizacji recepty,

– nazwę zaleconych leków.

Wyniki

W ciągu 2 miesięcy:

• aptekę odwiedziło 2516 pacjentów, którzy

• zrealizowali 7395 jednostkowych recept

• wystawionych przez 665 lekarzy.

Liczba wizyt w aptece

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

%

1 2 3 4 5 6 7

Większość osób (81,2%) odwiedziło aptekę tylko raz, ale jeden pacjent – aż 7 razy.

Liczba lekarzy/pacjenta

0

20

40

60

80

100

1 2 3 4 5

Większość pacjentów (89%) realizowało recepty od jednego lekarza.

Liczba leków / pacjenta

0

10

20

30

40

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Pacjenci zażywali od 1 do 16 leków

Najczęściej przepisywane leki

• Indapamid

• Potas

• Amoksycylina

• Enalapryl

• Simwastatyna

• Metoprolol

• Amlodypina

• Cetyryzyna

• Omeprazol

• Izosorbid

• Ketoprofen

• Diklofenak

• Perindopryl

• Kwas acetylosalicylowy

• Lizynopryl

• Bisoprolol

Pacjenci otrzymywali także leki o wąskim indeksie terapeutycznym, wchodzące w liczne interakcje jak np.:

• Fenytoinę (4)

• Cyzapryd (5)

• Amiodaron (7)

• Karbamazepinę (14)

• Sotalol (22)

• Acenokumarol (34)

• Digoksynę (49)

• Klarytromycynę (80)

• Potencjalne interakcje odnotowano u 773 pacjentów, co stanowi 30,7% analizowanej grupy.

• Średnia liczba interakcji wzrastała z kwadratem liczby zażywanych leków.

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Lic z ba leków

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

Śre

dnia

liczba in

tera

kcji

Liczba interakcji w zależności od stopnia istotności

Interakcje III stopnia

• Potas + diuretyk oszczędzający potas – 35

• IKA + diuretyk oszczędzający potas - 15

• Lek wykrztuśnywykrztuśny + lek przeciwkaszlowy – 7

• Leki o działaniu antagonistycznym na receptory beta – 3

• Połączenia zwiększające ryzyko groźnych arytmii – 22

Szczegółowej analizie poddano interakcje zwiększające ryzyko:

• Hiperkaliemii

• Arytmii typu torsade de pointes

• Toksycznego działania digoksyny

• Krwotoków

• Rabdomiolizy

Hiperkaliemia

• Hiperkaliemia łagodna i umiarkowana ([K+] = 5,5 - 7 mmol/l) przebiegają często bezobjawowo. Czasem pojawiają się parestezje, skurcze mięśni, apatia.

• W hiperkaliemii ciężkiej ([K+] > 7 mmol/l) wystąpić mogą bradykardia i zmiany w EKG, ale niestety pierwszym objawem u 35-67% pacjentów bywa zgon.

• Hiperkaliemia rozwija się u 10% pacjentów zażywających IKA w ciągu roku od rozpoczęcia leczenia, a u 10-35% hospitalizowanych z powodu hiperkaliemii przyczyną jest stosowanie IKA.

Hiperkaliemia

• W 1999 roku opublikowano wyniki dużego, randomizowanego, badania (RALES), które wskazywały na 30% zmniejszenie śmiertelności u pacjentów z ciężką niewydolnością serca po zastosowaniu połączenia IKA + spironolakton. Po dwóch latach stwierdzono zwiększenie:

– częstości stosowania spironolaktonu z 34/1000 do 149/1000,

– częstości hospitalizacji spowodowanej hiperkaliemią z 2,4/1000 do 11/1000,

– liczby zgonów spowodowanych hiperkaliemią z 0,3/1000 do 2/1000.

• Nie stwierdzono zmian w częstości hospitalizacji i liczbie zgonów spowodowanych niewydolnością krążenia.

Hiperkaliemia

• W niniejszym badaniu stwierdziliśmy u 48 pacjentów zagrożenie hiperkaliemią. Otrzymywali oni:

– K + IKA

– K + IKA + spironolakton (25 mg)

– IKA + spironolakton (100 mg)

– K + IKA + spironolakton (100 mg)

• U kilkunastu osób stosowano ponadto jednocześnie NLPZ i/lub beta-adrenolityki.

Wydłużenie odstępu QT – ryzyko arytmii typu torsade de pointes

• Najczęściej (>1%) występuje po lekach przeciwarytmicznych I i III klasy wg Williamsa. Po sotalolu i chinidynie u 3-5% pacjentów.

• Może występować po stosowaniu leków z innych grup farmakologicznych np.: indapamidu, klarytromycyny, TLPD i in.

• Ze względu na ryzyko TdP wycofano astemizol i terfenadynę, a w USA także cyzapryd.

• Udowodniono, że ryzyko nagłego zgonu wzrasta dwukrotnie w wyniku kojarzenia dwóch leków wydłużających QT lub leku proarytmicznego z inhibitorem jego metabolizmu bądź diuretykiem zwiększającym wydalanie potasu.


• Proarytmiczne działanie leku przeciwarytmicznego ujawnia się w czasie pierwszych 3 dni leczenia.

• Proarytmiczne działanie leku niekardiologicznego może ujawnić się w różnym czasie

– 18% przypadków – w czasie pierwszych 3 dni,

– 42% przypadków – między 3 a 30 dniem,

– 40% przypadków – po 30 dniach stosowania


• W trakcie analizy recept stwierdziliśmy u 28 pacjentów zwiększone ryzyko wystąpienia TdP np.:

• Pacjent WS6 wykupił:

– Amiodaron

– Indapamid

– Klarytromycynę

• Pacjent MS9 wykupił:

– Amiodaron

– Indapamid

– Diltiazem

– Metoprolol

Działanie toksyczne digoksyny

U 40 z 49 pacjentów, którzy wykupili digoksynę stwierdzonoobecność co najmniej jednego leku wpływającego na jejstężenie i/lub działanie np.:

Pacjentka HS11 wykupiła:– digoksynę– werapamil – Tialorid– potas– furosemid– enalapril– diklofenak– ketoprofen

Zagrożenie krwotokiem i wylewem

• Zatory i zakrzepy stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgonów.

• Wylewy i krwotoki znajdują się na I miejscu wśród hospitalizacji spowodowanych interakcjami i niepożądanym działaniem leków.

• Duże, zagrażające życiu krwotoki występują u 1,1-3,6% pacjentów leczonych przeciwzakrzepowo przez rok.

• Leki z grupy NLPZ zwiększają to ryzyko 2-7 razy.

• Źródła informacji o leku przestrzegają przed kojarzeniem leków zmniejszających krzepliwość. Terapia trzema lekami może być stosowana wyjątkowo i tak krótko jak to możliwe.


• Badania przeprowadzone w Białymstoku wykazały, że chorzy leczeni acenokumarolem mają małą wiedzę na temat czynników zwiększających ryzyko krwotoku.

• Na 140 badanych osób, 62 nie otrzymały żadnej informacji od lekarza, a 14 czerpało ją tylko z ulotek dołączonych do opakowania leku.

• Około 50% pacjentów nie udzieliło prawidłowej odpowiedzi na pytania dotyczące interakcji lek-lek i lek-pożywienie.


• W wyniku analizy recept stwierdzono u 50% pacjentów leczonych acenokumarolem lub tiklopidyną obecność co najmniej jednego leku zmniejszającego krzepliwość np.:

• Pacjent SM11 (80 letni) otrzymywał:– acenokumarol

– tiklopidynę

– kwas acetylosalicylowy (75 mg)

• Pacjent TS13:– acenokumarol

– pentoksyfilinę

– kwas acetylosalicylowy (75 mg)

Zagrożenie miopatią i rabdomiolizą

• W okresie od stycznia 1990 do marca 2002 roku, FDA odnotowała 3339 przypadków rabdomiolizy z czego:

– 57% wystąpiło po cerywastatynie

– 19% po simwastatynie,

– 11% po atorwastatynie.

• W badaniu przeprowadzonym w USA w okresie od 1.10.2001 do 30.11.2002 roku stwierdzono, że z 5,6 ml pacjentów leczonych statynami, 19% zalecono jednocześnie leki przed którymi w ulotce było wyraźne ostrzeżenie, a nawet przeciwwskazanie. W 71% oba leki wchodzące w interakcje zapisał ten sam lekarz.


• Ryzyko wystąpienia rabdomiolizy wynosi

– 1/10 tys. leczonych statynami przez rok, ale

– 1% w przypadku połączenia simwastatyny z diltiazemem, a

– 6% u leczonych simwastatyną z amiodaronem.

• W niniejszym badaniu pacjenci zrealizowali 277 recepty na statyny, w tym 194 na simwastatynę.

• U 55 pacjentów stwierdzono jeden lek zwiększający ryzyko rabdomiolizy, a u 7 – dwa takie leki np.:

Pacjentka JK7 otrzymała

– simwastatynę

– amiodaron

– amlodypinę


• Pacjent WL7 wykupił:

– simwastatynę

– klarytromycynę

– omeprazol

• Pacjent WN7 w jednym dniu od jednego lekarz otrzymał:

– simwastatynę

– lowastatynę

– amlodypinę

Łączenie leków o tym samym mechanizmie działania

• W trakcie analizy recept stwierdzono wiele przypadków przepisywania leków o tym samym mechanizmie działania, a w szczególności:

IKA 18

NLPZ 17

beta-adrenolityki 2

diuretyki tiazydowe 2

statyny 1

inhibitory pompy protonowej 1

leki psychotropowe 1


• W 85% przypadków recepty pochodziły od jednego lekarza.

• Przykładowo, pacjentce MF12 neurolog zalecił:– Apo-Naproxen 1x2– Ketonal Forte 1x1– Olfen Depo 1x1– Acard– Omar– Hepatil– Prestarium– Zocor– Kaldyum– Torecan– Theospirex– BioMarine


• Osobnym problemem były 4 przypadki przepisania jednemu pacjentowi, przez jednego lekarza, w jednym dniu, tej samej substancji leczniczej pod dwiema nazwami handlowymi np.:

• pacjent JJ6 otrzymał: Amlozek + Norvasc

• pacjent PC3 otrzymał: Metocard + Metohexal 100

• Na tego rodzaju błędy nie reagują systemy wykrywające interakcje. Zauważyć je i podjąć stosowne kroki może tylko farmaceuta.

Podsumowanie i wnioski

• Farmaceuta w aptece otwartej napotyka interakcje u około 30% pacjentów realizujących u niego swoje recepty. Część z tych interakcji może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji jak np. zaburzenia rytmu serca, czy krwotok.

• W przeważającej większości interakcje te są między lekami zapisanymi przez jednego lekarza i wykupionymi przez pacjenta w jednym dniu.

• Problemy lekowe polskiego pacjenta, a jednocześnie polskiego farmaceuty nie odbiegają od problemów odnotowanych w innych krajach.

Podsumowanie i wnioski

• Polski farmaceuta, podobnie jak farmaceuci w innych krajach, może i powinien wykorzystywać w swojej pracy komputerowy system ostrzegania przed niekorzystnymi następstwami interakcji leków.

• Pełna kontrola farmakoterapii pacjenta jest obecnie możliwa tylko w przypadku, gdy on sam zgłosi się po taką poradę z wykazem wszystkich przepisanych mu leków.

• Istotne zwiększenie bezpieczeństwa farmakoterapii można by uzyskać wprowadzając ogólnopolski system kontroli recept.

interakcje leków – częstość, istotność kliniczna, zapobieganie

Documents