israel- kurd magazine no 6

1 www.rastgu.net2009 ژماره 6 - نۆڤه مبه ری

ئه‌وانه‌ی‌له‌‌کوردستاندا‌به‌بێ‌پێناسی‌گۆڤاری‌ئیسرائیل-کورد‌کار‌بکه‌ن،‌هیچ‌په‌یوه‌ندییه‌کیان‌به‌‌ئێمه‌وه‌‌نییه‌.

جووله که کان ئه ندازیاری ئاوه دانی

شاری خانه قین

بوون

نرخ:‌‌2000دینار

مانگنامه یه کی سیاسییه گرینگی به په یوه ندی کورد و ئیسرائیل ده دات

خاوه‌ن‌ئیمتیاز:داود باغستانیسه‌رنووسه‌ر:

مه ولوود ئافه ند+964 750 405 2788

هاوکارانی‌ئه‌م‌ژماره‌یه‌:دینۆ دانیال/ئیسرائیل

به شیر سه بری بۆتانی/ئیسرائیلشێرزاد عه بدوڵاڵ قۆریتانیبینیامین مه حموود حه سه ن

بارزان ئیبراهیمئیسحاق شالیتكۆژین ئه حمه دهاوار بازیان

سه‌ری‌هه‌موو‌مانگێک‌گۆڤاری‌ئیسرائیل-کورد‌بخوێنه‌وه‌

دیزاینه‌ر:شێرکۆ ئومێدماڵپه‌ڕ:

www.rastgu.netئیمه‌یل:

[email protected]

سەرۆكی كوردانی قەزاقستان:حكوومەتی هەرێمی كوردستان دەبێ ڕێگە بۆ گەڕانەوەی كوردە

28جوولەكەكان خۆش بكات

د.كامیران بەرواری:چ كورد پەیوەندی یێن

دگەل ئیسرائیلی ب هێال 21سۆر نزانن

24

تورکیا لە پەیوەندیی

لەگەڵ ئیسرائیلدا سەری لێ

شێواوە

10

خالید عەزیزی:ئێران مەترسییەكی گەورەیە بۆ سەر

بەرژەوەندییەكانی ئیسرائیل

13

www.rastgu.netژماره 6 - نۆڤه مبه ری 22009

لە دوای دەرچوونی پینج ژمارە لە گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« لە كوردستان و شكاندنی سەدەیەك لە بێدەنگی سەبارەت بە پەیوەندیی مێژوویی نێوان گەلی كورد و ئیسرائیل، دووبارە خەریكە لە كوردستان گوشار و هەڕەشەكانی بەكرێگیراوی كۆماری و كۆمەڵێك كەسی ئیسالمی ناو بە هەندێك الیەنی ئیسالمیی ئێران بۆ سەر ستاف و بەڕێوەبەرانی گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« زیارتر دەبێت، دیارە هەڕەشەی كوشتن و تۆقاندن و رەفاندن بەپیێ یاسا دەچێیتە خانەی تێرۆر و تێكدانی ئاسایش و سەقامگیریی هەرێمی كوردستان

و ژیانی هاوواڵتیانی كوردستانه وه .تەلەفۆن رێگەی لە رۆژانە بەردەوام و گرووپانەی ئەو الیەن بۆ هەموو لە بەردەوام شێوەیەكی بە و دەكەن لێ هەڕەشەمان ئینتەرنێتەوە و الیەكی لە و »ئیسرائیل-كورد«دانە دەزگای ماڵپەری هاككردنی هەولێ نابێ گۆڤاری »ئیسرائیل- لە رۆژنامەفرۆشەكانیش دەكەن كە تر هەڕەشە كورد« باڵو بكەنەوە، هەر لێرەوە وەك گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« دووبارەی ناتۆانێ ڕێگر بێ لەسەر هەوڵەكانمان بۆ دەكەینەوە كە هیچ هەڕەشەیەك دروستكردنی پردێكی پەیوەندیی دۆستانە لە نێوان گەڵی كورد و ئیسرائیلدا، بەتایبەتی ئەو گرووپ و الیەنانەی ئێمەش تا رادەیەك لە نزیكەوە ئاگاداری بۆ سەر گۆڤاره که مان لە هەڕەشەكردن ئامانجەكانیان و جموجۆلەكانیانین

روون و ئاشكرایە.واڵتانی دەوروبەر بە تایبەتی كۆماری ئیسالمیی ئێران لە ڕێگەی هەندێك الیەنەوە، لە هەوڵی هەڕەشە و گۆشارخستنە سەر ستاف و بەڕێوەبەرانی گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد«دانە لە كوردستان، ئێمە بۆ هەموو ئەو الیەنانە دووبارەی دەكەینەوە كە گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« بە هیچ شێوەیەك لە هەوڵی ئەوه دا نییە كێشە و ناكۆكی بۆ سەر ئێران دروست بكات و باشتر وایە كۆماری ئیسالمیش لە هەوڵی چارەسەركردنی كێشە و ناكۆكییەكانی خۆیدا

بێ و كۆتایی بە تیرۆر و ئێعدام و كوشتنی هاوواڵتیانی كورد بهێنێت. سەرەڕای ئەوەش كە كورد بە بەردەوامی لە الیەن واڵتانی دەوروبەرەوە بە بوونی پەیوەندی لەگەڵ دەوڵەتی ئیسرائیل مه حكووم كراوە، ئەو هەوڵدانەی ئێمە زیاتر بۆ ناساندن و راڤەكردنی ستراكتۆری سیاسیی واڵتی ئیسرائیل و كورد گەڵی نێوان لە دۆستانەیە پەیوەندیی پردێكی دروستكردنی و جوولەكەدا، لەگەڵ ئەوەش بۆ نزیكبونەوە و دروستكردنی پردێكە لە نێوان ئەو كوردانەی لە ئیسرائیل دەژێن، بوونی ژمارەیەكی زۆر لە شارۆمەندانی كورد لە واڵتی ئیسرائیل كە بەشێكی هەرە زۆری لە كوردستان به هۆی گوشار و مەترسیی گیانی و ماڵی كۆچیان كردووە بۆ واڵتی ئیسرائیل، هەرچەندە

لە دوای پڕۆسەی ئازادییەوە لە عێراق كە كورد توانیویەتی و حكوومەت خاوەن ببێتە پەرلەمان و كوردستان، رۆژ بە رۆژ بەرەو سەقامگیری دەچ��ێ��ت. ئ��ارام��ی و دروس��ت��ب��وون��ی ه��ەر نێوان لە پەیوەندییەك

كورد و ئیسرائیل بە ئاوایەكی فەرمی لەو قۆناغەی ئێستادا ترسێكی زۆری الی هەندێك لە واڵتانی دەوروبەر دروست كردووە.

بۆ ئێمە كورد لەو قۆناغەدا گرینگە و دەبێ بە شێوەیەكی زۆر ستراتیژیكی سەیری مەسەلەی پەیوەندی لەگەڵ دەوڵەتی ئیسرائیل بكەین، ئەوەش بە تابۆیەدا ئەو شكاندنی هەوڵی لە رۆشنبیری و سیاسی بزاڤێكی شێوەی بین كە سااڵنێكی زۆر لەسەر ئێمە فەرز كراوە، گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« لەو ماوەیەدا توانیویەتی ئەو ترسەی سااڵنێكی زۆرە باڵی بەسەر شەقامی جوولەكە و كورد نێوان دۆستانەی پەیوەندیی لەمەڕ كێشاوە كوردیدا رادەیەكی تا پەیوەندییە ئەو گرینگیی لە كوردیش شەقامی و بشكێنێ بەرچاو ئاگادار بكاتەوە، هەرچەندە دەرچوونی گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« لە ماوەیەكی كەمدا لە كوردستان توانیویه تی سنوورە لۆكالییەكانی میدیای كوردی دەرباز بكات، بۆیە هیچ ترس و هەڕەشەیەك لەالیەن هەر كەس و گرووپێكەوە ناتۆانێ ببێتە لەمپەر لە به رده م پێشكەوتنەكانی گۆڤارەكەمان كوردستان رۆژنامەنووسانی هەموو و رۆژنامەنووسان لە سەندیكای داوا و و بیر تیرۆری و رادەربڕین ئازادیی مافی پێشێلكردنی ئاست لە دەكەین

بۆچوونە جیاوازەكان بێدەنگ نەبن.

بۆحكوومەتی هەرێمی كوردستانبۆهەموو دەزگاكانی راگەیاندنبۆ الیەنە پەیوەندییەدارەكان

داود باغستانیخاوەن ئیمتیازی گۆڤاری ئیسرائیل-كورد19/11/2009

روونكردنەوەیەك‌لە‌گۆڤاری‌»ئیسرائیل-كورد«‌بۆ‌ڕای‌گشتیی‌كوردستان

بۆ چێ هەڕەشەمان لێ دەكەن؟


ئیسرائیل-كورد: سەرەتا بە لە خۆتەوە دەست پێبكەین؟ئاڤی نوعام: من ناوم ئاڤی نوعام خەسكێلە و ساڵی 1934 لە بەغدا لەدایك بووم، دایك و باوكم كوردن و خەڵكی كۆیسنجاق بوون و دەمێكی زۆر بوو لە بەغدا دەژیان. لە بەغدا لە گەڕەكی دەهدوان بووین و لەوێشەوە چووین بۆ گەڕەكی بەتاوین و بۆ قوتابخانەیەكی دیكە گواسترامەوە. لە قوتابییەكانی قوتابخانەكە هەموویان عەرەبی سوننە بوون و كەمێكیشیان شیعە بوون. من لە چاالكیی وەرزشیدا بەشداریم دەكرد و هەموو جارێك پلەی باشم بەدەست ئۆلەمپی بەشداریم کرد کە )مەلیک( بۆ سەیرکردنی لە گۆڕەپانی دەهێنا.

یارییەکە هات. رووباری نزیك لە شەقامی سەمەكە بەتاوین گەڕەكی بۆ كاتێك چووین دیجلە، خانوویەک سێ نهۆمیمان کڕی كە ئەو کاتە بە 10 هەزار دینار بوو هاوڕێکانم لەگەڵ هەبووایە کاتم کەی بووم. مەلەوانی فێری لەوێ هەر و

مەلەمان دەکرد. ئەو كات كە لەو گەڕەكە دەستم بە خوێندن كرد، نزیكەی بوو. هاوكات ئیسرائیل دەوڵەتی دامەزراندنی لەگەڵ و بوو 1948 ساڵی هەندێك لە عەرەبە كۆنەپەرستەكان لە دژی ئیسرائیل و جوولەكە دەستیان بە پروپاگەندە كرد. تووشی هەندێك ئاستەنگ بووین، بەاڵم كارێكی وای نەكردە سەر ژیانی رۆژانەمان. لە قوتابخانەی فرانكلین دەمخوێند كە زۆر پێشكەوتوو بوو و هەموو كەسێك نەیدەتوانی لەوێ بخوێنێت. دواتر چووم بۆ ناوەندیی و هەبوو هەواڵگریی )سی.ئای.دی( دەزگای ماڵمان نزیك لە كە شەماش هەموو رۆژ دەمبینی خەڵكێكی زۆریان دەهێنا كە هەموویان جلی كوردییان لەبەردا بوو و كاڵو و جەمەدانەی سووری بارزانیان لەسەر بوو. ئەوانە بوون كە لە شۆڕشی بارزان و كۆماری مهاباددا بەشدارییان كردبوو و بۆ بیابانەكانی

خوارووی عێراق دەگواسترانەوە. ئەو كات تەمەنم 15 سااڵن دەبوو.

سه‌رۆکی‌کۆمه‌ڵه‌ی‌هاریکاریی‌سه‌ربازانی‌ئیسرائیل:ئیسرائیلییه کان پێیان باشه په یوه ندییه کانیان له گه ڵ کورد

له چوارچێوه ی نهێنی ده ربچێتهه ڤپه یڤین: دینۆ دانیال

بەڕێوەبەری‌پێشووی‌رەگەزنامە‌و‌پاسپۆرتی‌ناوچەکانی‌باکووری‌ئیسرائیل‌و‌بەرپرسی‌ئێستای‌کۆمەلەی‌هاریکاریی‌سەربازانی‌ئیسرائیل‌لە‌باکووری‌واڵت‌)ئاڤی‌نوعام‌خەسکێل(‌لە‌چاوپێكەوتنێكی‌تایبەت‌لەگەڵ‌گۆڤاری‌»ئیسرائیل-كورد«‌باسی‌سەرەتاكانی‌ژیانی‌دەكات‌لە‌عێراق‌و‌ئەو‌كە‌بۆ‌خۆی‌بەئەسڵ‌كوردە‌و‌لە‌بەغدا‌گەورە‌بووە،‌ئێستاش‌كۆمەلێك‌لە‌بیرەوەرییەكانی‌خۆشی‌ژیانی‌لە‌عێراق‌بەجێ‌هێشتووە،‌بە‌ئاواتی‌ئەوەی‌رۆژێك‌دووبارە‌بگەڕێتەوە‌و‌كوردستانی‌ئازاد‌لە‌نزیكەوە‌ببینی،‌كاتێك‌سەردانم‌كرد‌بۆ‌ئەوەی‌لە‌نزیكەوە‌قسەی‌لەگەڵ‌بكەم‌لە‌سەر‌بارودۆخی‌ژیانی‌و‌هەروەها‌ئەو‌سااڵنەی‌كە‌لە‌كوردستان‌بووە،‌بۆ‌گۆڤاری‌»ئیسرائیل-كورد«‌زۆر‌سەرسام‌بوو،‌گوتی‌»بۆ‌لە‌كوردستان‌أێگە‌دەدەن‌كە‌ئێوە‌لەسەر‌مەسەلەی‌ئیسرائیل‌كار‌بكەن،‌ئەگەر‌بەو‌شێوەیە‌بێت،‌دیارە‌لە‌كوردستان‌پێشكەوتنی‌باش‌هەیە‌و‌هەموو‌نەتەوەو‌ئایینەكان‌دەتوانن‌پێكەوە‌بژین،‌كاتێ‌خۆی‌جوولەكەكان‌لە‌كوردستان‌دووچاری‌زۆر‌ناخۆشی‌و‌ئازار‌بوون،‌

لەگەڵ‌چوونە‌نێو‌باسەكەمان‌و‌گێڕانەوەی‌ئەو‌رووداوانەی‌كە‌لە‌عێراق‌بەسەریان‌هاتووە‌زۆر‌غەمبار‌بوو.‌


بەیەكجاری “ بوو چۆن ئیسرائیل-كورد: بأیارتاندا كە عێراق جێ بیلین و بگەرێنەوە بۆ

ئیسرائیل؟بەرەو فڕۆكە بە 1951 ساڵی نوعام: ئاڤی ئیسرائیل وەڕێ كەوتین و هاتین بۆ فڕۆكەخانەی )لوود( لە تەلئەبیب. ژیانمان زۆر ناخۆش بوو، لەو ئێمە دامەزرابوو. تازە ئیسرائیل دەوڵەتی نێو لە و هاتبووین خانووە خۆشەی خۆمانەوە خێوەتدا دەژیاین، ئەو خێوەتەش دەست هەموو

كەسێك نەدەكەوت. لەو كاتەوە دەستم بە كار كرد. بە كرێكاری رانەهاتبووم نووسینگەی بۆ چووم كار دۆزینەوەی بۆ بوو. زەحمەت من بۆ زۆر و كاردۆزینەوە، لێیان پرسیم كە چی دەزانم، من گوتم عێراقیم و تازە هاتووم. قوتابی و وەرگیرابووم سەرەتایی مامۆستایانی پەیمانگەی لە خۆی كاتی پۆلی یەكەم بووم. گوتم خوێندەوارم. كەمێك عیبری و ئینگلیزیم دەزانی، تێمگەیاندن، ئەوانیش گوتیان باشە بڕۆ لە )كوپات خۆلیم( لە نەخۆشخانەی گەڕەك لە بەشی باج ئیش بكە. ئەوەی هەموو مانگێك پارە نەدات بۆی نییە

پشكنینی بۆ بكرێت. نەخۆشخانەی كارەكەی و كرد تەواو سەربازیم خزمەتی و چووم دواتر

بەجێ هێشت. لە سەربازیش هەوڵم دا زمانی عیبری بە باشی فێر ببم.

دەوڵەتدا لە دەناسی جوولەكەت کەسی عێراق لە تۆ ئیسرائیل-کورد: فەرمانبەرێكی پایەدار بێت؟

ئاڤی نوعام: بەڵێ، مێردی پوورم كە ناوی ناخووم بوو، كاتی خۆی لە بانك فەرمانبەرێكی گەورە بوو و دوای هاتنمان لە تەلئەبیب نیشتەجێ بوو.

كوڕی پووریشم ماوەیەكی زۆر لە هێڵی شەمەندەفەردا كاری دەكرد.

ئیسرائیل-کورد: تۆ کاتێ خزمەتی سەربازیت تەواو کرد، چۆن لە وەزارەتی ناوخۆ بەشی رەگەزنامە و پاسەپۆرت دامەزرای؟

نووسینگەی بۆ چووم كرد، تەواو سەربازیم ئەوەی دوای نوعام: ئاڤی كاردۆزینەوە، پێشتریش كە لە بەشی ئابووریی نەخۆشخانەدا كارم دەكرد، كەمێك ئەزمووتم هەبوو، پێیان گوتم ئەو كارە دەزانی، منیش گوتم دەیزانم باش پلەیەكی بە كردم. حەیفایان رەوانەی تاقیكردنەوە و پشكنین بۆ و دەرچووم و لە ساڵی 1954ەوە فەرمانبەر بووم تا گەیشتمە پلەی بەڕێوەبەری

گشتیی بەشی باكوور تا ساڵی 1999 خانەنشین كرام.

ئیسرائیل-کورد: ئەو كاتەی لە وەزارەتی ناوخۆ فەرمانبەر بووی، یارمەتی كوردەكانت دەدا؟

كەم شتێك هەموو دامەزرابوو دەوڵەت تازە كاتەی ئەو نوعام: ئاڤی بوو و هەمووی بە كۆبۆن بوو كە الی ئێمە دەردەچوون. هەر خێزانێك بە گوێرەی ئەندامەكانی خواردەمەنییان بۆ دەنووسرا و لە ماركێتەكان بە پارەی خۆیان دەیانكڕی. ئەو كات منداڵ بۆ چاخواردنەوە حساب نەدەكرا، كوردەكان دەهاتن و دەیانگوت ئێمە پێش خۆمان چا بە منداڵەكانمان دەدەین، منیش

لە الیەكی دیكەوە بۆم جێبەجێ دەكردن.

كە شەستەكان سااڵنی ئیسرائیل-کورد: نەتتوانی تۆ كرد ئیسرائیلی سەردانی بارزانی

بیبینی؟ئاڤی نوعام: نەخێر نەمتوانی بە خزمەتی بگەم زانیاریم بوو، بەاڵم چونكە ئەو كات پلەم كەم لەسەر هاتنی و ئەو پێشوازییە گەرمە هەبوو كە لێی كرا. هەموو كات دڵم الی كوردستانە و حەز

دەكەم كوردستان و سەركردەكانی ببینم.

ئیسرائیل-کورد: ئەو كات كە بەڕێوەبەر بووی چووی بۆ سینا لە میسر؟ئاڤی نوعام: بەڵێ كاتی شەڕی شەش رۆژە كە دوورگەی سینا گیرا تا كەنداوی سویس چووم. لەوێ هۆزی بەدوو هەبوون، بەاڵم میسرییەكان بە ئەوان یارمەتیدانی بە دەستمان ئێمە نەدەدان. یارمەتییان هیچ شێوەیەك كرد، فەرمانی دروستكردنی تیمێكی 10 كەسیم دا بۆ ئەوەی ناونووسیان بكەن هەتا یارمەتییان بدەین شەوانە لە الیان دەماینەوە و بۆ پاراستنمان پاسەوانی

تایبەتیمان لەگەڵ بوو. ماوەیەكی زۆر مامەوە تا كارەكانم تەواو بوو.

ئیسرائیل-کورد: تۆ کاتێ خانەنیشین کرای چۆن بووی بە سەرۆکی ئەم کۆمەڵەیە؟

ئاڤی نوعام: كاتی خۆشی هەر وەك جێگری سەرۆك لەو كۆمەڵەیە كارم دەكرد، ساڵی 1999 سەرۆكەكەی كۆچی دوایی كرد و من شوێنەكەیم گرتەوە

و تا ئەمڕۆش بەردەوامم.

ئیسرائیل-کورد: کاری ئەم رێكخراوەی ئێوە چییە؟یارمەتی پارە بە سەربازەكانە، یارمەتیدانی ئێمە كاری نوعام: ئاڤی لە خەڵكی خێرخواز پارەیەش ئەو بنەماڵەی سەربازە هەژارەكان دەدەین، كۆ واڵت دەرەوەی جوولەكەكانی كۆمەڵگەی و كۆمپانیاكان خاوەن و

دەكەینەوە.

ئیسرائیل-کورد: پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل چۆن هەڵدەسەنگێنی؟ئاڤی نوعام: ئەو پەیوەندییە لە دێرزەمانەوە هەیە، كاتی شۆڕشی بارزانی ئەو باشترە پێیان الیەن هەردوو دەكەم هەست ئێستا بەاڵم بوو، پتەوتر ئەو دەربچێت. نهێنی چوارچێوەی لە و بكات گەشە زیاتر پەیوەندییە

پەیوەندییە بە سوودی هەردوو الیە.

ئیسرائیل- کورد: پێت وایە گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« تا چ رادەیەك ئەو پەیوەندییە پتەو دەكات؟

ئاڤی نوعام: پێم وایە پردی راستەقینەی پەیوەندیی كورد و ئیسرائیلە و داوا لە كاربەدەستەكانی دەكەم هەندێكی بۆ ئیسرائیل بنێرن و بە زمانی ئینگلیزیش دەری بكەن تا جەماوەری ئیسرائیل زیاتر بۆ خۆیان رابكێشن و ئەوان زیاتر لە كورد تێ بگەن. باش دەزانم كورد ئیسرائیلی خۆش دەوێت،

بەاڵم هەموو ئیسرائیلییەكان وەك من بیر ناكەنەوە.

هەموو كات دڵم له كوردستانە و حەز دەكەم

كوردستان و سەركردەكانی ببینم


پەیماننامەی ساڵی 1975 لە نێوان ئێران و عێراق كۆتایی بە پاڵپشتیی دەوڵەتی ئێران بۆ كوردەكان هێنا، لە هەمان كاتیشدا سیاسەتی ئەمریكا لە پاڵپشتی دابڕانی بۆ ئێران دەوڵەتی لەگەڵ هەماهەنگ ئیسرائیل و و هاوڕێیان بە ئیسرائیل پێویستیی بەاڵم دا، رووی عێراق بزووتنەوەی

هاوپەیمانانی جیا لە عەرەب وەك خۆی مایەوە.ئیسرائیل داوای لە ئەمریكا كرد سنووری 900 كیلۆمەتری ئێران و عێراق كراوە. تەرخان ئەو مەبەستە بۆ زۆر كە پارەیەكی بە دابخات هەڵبەت یەكێك لە ئەفسەرە پایەبەرزەكانی پێشۆی مووسادی ئیسرائیل دەڵێت:« ئیمكاناتێكی ئەمریكا هەنووكە كە گەیشتووە ئەنجامە بەو ئیسرائیل زاڵ عێراقدا بارودۆخی سەر بە لەوەی جیا دەستدایە، بەر لە كەمتری بە سەر خۆیدا بواری سەربازییەوە شكست لە ناتوانێت ئەمریكا ببێت. لەیۆرت« »فلینت دەتوانێت. سیاسییەوە بواری لە بەاڵم بسەپێنێت، پسپۆڕی پێشۆی CIA كە تا ساڵی 2003 لە لیژنەی ئاسایشی نەتەوەیی )NSC( سەرقاڵی كار بوو، ئێستاكەش لە ناوەندی »سابان« سەبارەت سیمۆر بە دەكۆڵێتەوە، ناوەڕاست رۆژهەاڵتی سیاسی مەسەلەی بە هێرشی گوت: »دەوڵەتی ئەمریكا لە هاوینی 2004 دەیتوانی ئەم شانسەی

هەبووبێت تا ئاڵۆگۆڕ بە سەر بارودۆخەدا بێنێت.دەوڵەتی ئاریێڵ شارۆن، سەرۆك وەزیرانی پێشۆی ئیسرائیل بڕیاری دا لە رێگەی زیادكردنی زیانانەی بە هۆی شەڕی ستراتیژی ئیسرائیل ئەو پەیوەندی كۆنیان لەگەڵ كوردەكاندا كەم بكەنەوە و ئەوەش بردنی هێزی

كەسەكان بوو لە كوردستاندا. واشینگتۆن لە ئیسرائیل باڵوێزخانەیەی وتەبێژی رگیۆ مارك كە دەخاتەوە درۆی بە زانیارییانە بەم بەرامبەر پەرچدانەوەی بۆ ئیسرائیلییەكان لە عێراقدا بوونیان نیە. هەروا وتەبێژی دەرەوەی كاروباری لە ئیسرائیلییەكان هەبوونی بۆ دەرنەبڕیوە رایەكی جۆرە هیچ ئەمریكا كوردستاندا. ئەم بەرپرسە بە سیمۆر هێرشی گوتووە: »ئیسرائیلییەكان وایان هەڵسەنگاندووە كە رێگەیەكی تریان لە بەردەستدا نەبووە. ئەوانە كرد پرسیاریان بەرپرسە لەم بن.« ئامادە لەوێ دەبێ دەزانی وایان ئیسرائیلییەكان كارانەی شێوە ئەم سەر لە جەخت واشینگتۆن ئایا

دەكاتەوە؟ئەویش بە پێكەنینەوە لە وەاڵمیدا گوتی ئایا كەسێك شك دەبەن بە ئیسرائیل بڵێت دەبێ چی بكات؟ ئەم بەرپرسەی CIA گوتی ئامادەبوونی ئیسرائیلییەكان لە كوردستان بۆ ئاژانسی نهێنی ئەمریكا ناسراوە. بڕیاری ئیسرائیل بۆ دابینكردن و هاوسەنگی ئامادەبوونیان لە كوردستان بە ناوی پالنی B ناكۆكی خستووەتە نێوان توركیا و ئیسرائیل. ئەم جوواڵنەوەی ئیسرائیل بووەتە هۆی ناڕەزایەتی رامیارانی توركیا، دەرەنجامەكەشی بووە هۆی یەكگرتنی كاتی سێ الیەنەی ئێران و توركیا و سووریا. بە واتایەكی تر هەموو ئەو واڵتانەی كە كەمینەی كوردی تیا دەژیت. CIAییەكان زۆر

هەوڵ دەدەن بڵێن ئیسرائیلییەكان لە كوردستاندا چاالكی دەكەن.نهێنی ئاژانسی بەرباڵوی پراكتیكی دەدەن بەوە ئاماژە توركەكان

ئایا ئیسرائیل ئێستا لە كوردستاندایە؟راپۆرت: ئیسحاق شالیت

واڵتانی‌ سەرنجی‌ عێراق،‌ كوردستانی‌ ژیۆپۆلێتیكیی‌ رەوشی‌الی‌ بۆ‌ فەرەنسا‌ و‌ بەریتانیا‌ و‌ ئەمریكا‌ وەك‌ جیهانی‌ زلهێزی‌خۆی‌راكێشاوە،‌ئایا‌دەتوانین‌ناوی‌ئیسرائیل‌بخەینە‌ریزی‌ئەم‌سێ‌واڵتەوە‌یان‌بە‌واڵتی‌زلهێزی‌دابنین؟‌پەیوەندییەكانی‌كورد‌و‌ئیسرائیل‌دەگەڕێتەوە‌بۆ‌دەیەكانی‌‌1960و‌‌1970و‌سەردەمی‌عێراق.‌ دەوڵەتی‌ لە‌ جیابوونەوە‌ بۆ‌ کورد‌ رزگاریخوازی‌ شەڕی‌هۆكاری‌ بەپێی‌ یەكەو‌ هەر‌ ئێران‌ و‌ ئیسرائیل‌ سەردەمەدا‌ لەو‌بەهێزكردنی‌ لەگەڵ‌ كە‌ بوون‌ باوەڕە‌ ئەو‌ لەسەر‌ تایبەتییان‌بوو،‌ سەردا‌ لە‌ جیابوونەوەیان‌ ویستی‌ كە‌ كوردەكان‌ شۆڕشگێڕە‌دەوڵەتی‌ناوەندیی‌ئەو‌سەردەمی‌عێراق‌بەرەو‌الوازی‌بەرن.‌


ئیسرائیل لە كوردستاندا هەموو هێزە ئوپۆزیسیۆنەكانی سووریا و ئێرانی كۆ كردوەتەوە و پاڵپشتییان لێدەكات. لە حاڵێكدا وانیە، چونكە هێزەكانی ئیسرائیل سڵ دەكەنەوە و هەڵدێن، چ لە وشەی تەنانەت ئوپۆزیسیۆن جا بگات بەوەی لەگەڵ ئیسرائیل كۆ ببنەوە، ئەگەر كۆ ببوونایەوە ئێستا ئەمە حاڵی ئوپۆزیسیۆن نەدەبوو، ئەوەش لە بەر ئەوەیە هێشتا ئاستی سیاسی و دیپلۆماسی ئەم ئوپۆزیسیۆنانە نەگەیشتووەتە ئاستێكی باش

و باڵغ نەبووە. لە ساڵەكانی 1970 سەددام حوسێن بە كۆچدانی عەرەبەكان بۆ ناوچە بەاڵم دەدا، ناوچانەی ئەو عەرەبكردنی بە بۆ هەوڵی كوردنشینەكان و دەزانن خۆیان هی بە نەوتەكەی هەم و كەركووك هەم كوردەكان

مێژووش ئەوەی سەلماندووە كە هی كوردە بە بەڵگەوە.دەوڵەتانی گەمارۆی لە نوێ ئیسرائیلی وەك سەربەخۆ كوردستانی دژەبەردایە، راگەیاندنی سەربەخۆیی كوردستان رووبەڕووی پەرچدانەوەی دواییەدا ساڵەی 10 لەم دەبێتەوە. سووریا و توركیا و ئێران واڵتانی پەیوەندییەكانی توركیا و ئیسرائیل وەك هاوپەیمانیەكی گرینگی سیاسی ئیسرائیلییەكان وەك گەشتیار هەموو ساڵێك دەبێتەوە. باڵو ئابوری و عێراقدا لە شەڕ بە بەرامبەر توركیا دژایەتی دەكەن. توركیا سەردانی پەیوەندی ئەم دوو واڵتەی تا رادەیەك تێكدا، بەاڵم توركیا ئاراستەی بەرەو رۆژئاوا هەیە، سەرەڕای سەركەوتنی هێزە ئیسالمگەراكان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی 2002 و 2007 سەلمێنرا واڵتێكی الییكە و هەوڵدەدات بڕواتە ناو یەكێتی ئەوروپاوە. بە پێچەوانەوە سااڵنێكە پەیوەندی سووریا و توركیا باش نیە و تەنانەت كێشەكانیان بەرچاوە، بەاڵم ئەرشبینیان بەرامبەر بە

مەسەلەی كورد هەموو ناكۆكییەكانی نێوان دەسڕێتەوە.ئەگەر ئامانجی سەرەكی ئیسرائیل بۆ یارمەتیدانی كوردەكان وایە كە ئیسرائیل دەبێ ئەو كارانە بكات كە ئەمریكا نەیكردووە، رەنگە نەتوانێت. لەوانەشە بتوانێت، بەاڵم لە راستیدا پەرەپێدانی پەیوەندیی نێوان كورد و

ئیسرائیل بووە هۆی ناڕەزایەتی ئیسرائیل.

میشێل سماحا، وەزیری ئاژانسی نهێنیی لوبنان گوتی: ئەم ناڕەزایەتیانە دژی بەشار ئەسەد سەرۆك كۆماری سووریا لە الیەن كوردەكانەوە رووی لەگەڵ ئیسرائیل »پەیوەندیی دەڵێت: CIA پێشۆی ئەفسەرێكی دا. كوردستان زۆر گرینگترە لە هاوپەیمانیی لەگەڵ توركیا. ئێمە توركەكانمان خۆش دەوێت. كوردەكان دوایین گرووپی بەجێماون كە ئەمریكا خۆیانی لێ نزیك كردووەتەوە. تەنیا ئەم پرسیارە لە ئارادایە و دەمێنێتەوە كە بە چ شێوەیەك ئەوانە لەگەڵ توركیادا ئاشت بكەینەوە. ئایا ئەگەری ئاشتی لە ئارادا دەبێت؟ رۆژێكیان بەرپرسێكی رامیاری تورك لە ئیستانبولدا گوتی: ئێستاش بوو، چاالك كوردستاندا لە ئیسرائیل عێراق، شەڕی »پێش چاالكی ئێمە و ئەوان لە كوردستاندا مەترسیدارە. ئێمە پێمان خۆش نیە كوشتنی بۆ دەڵێت: توركی پێشینیانی پەندێكی ببێت. دابەش عێراق

ئەسپێیەكان بەتانیەكەش ئاگر دەدەین.«بەاڵم خودی ئیسرائیلییەكان ئەوەیان رەت كردووەتەوە كە لە كوردستاندا بوونیان هەبێت یان زەوی و موڵكیان كڕێبێت یان بە فێركاری الیەنێكی تایبەت لە كوردستاندا سەرقاڵ بن، ئەمانەیان رەتكردووەتەوە، دەڵێن هیچ دۆخێكی راستەقینەی نیە و تەنیا دەنگۆیە لە الیەن ئەو شوێنانەوە كە

دژی ئێمە ئەوەستنەوە.هێزە پێشووی فەرماندەی شاهاق« »ئامنۆن كردنی بەشداری یەكەیەكی بەشداری هەروا عێراقدا، ئازادی لە ئیسرائیل چەكدارەكانی و ئیسرائیل هاوكاری مەسەلەی ئازادییەدا، لەم ئیسرائیل ئاسایشی

ئەمریكای لە راگەیاندنەكانی جیهاندا به رپەرچ دەداتەوە.»یۆشا« پێغەمبەرەكەیان قسەی پێی بە ئیسرائیلی توێژەرانی ئەمڕۆیی عێراقی دەڵێت:« ئاشۆر« واڵتی »ونبووەكانی بە سەبارەت واڵتی 10 بنەماڵەی گەورەی جوولەكە بووە كە بەدیل كرابوون. لەمڕووەوە خاخامە جووەكان لەگەڵ رووخانی عێراق بۆ دۆزینەوەی ئەو بەڵگانە هاتنە شاری بابل و شارەكانی تر كە پێشتر هی جوولەكە بووە. دەستیان كرد

بە توێژینەوەی مێژوویی.

زنارێ

ده پن

ه کاقیی

ێرای ع

یانن ژ

انایم

په هاو

ی کان

ێزه ه


سووریا لە رۆژئاوای جوگرافیاوە لەگەڵ ئیسرائیلدا هاوسنوورە، بۆیە وا ئازادی عێراق بە لە مەترسیدان، باكوورییەكانی هەست دەكات سنوورە گەمارۆی بەردەم لە واڵتە، سووریا خۆی ئەم بۆ هاوپەیمانان هاتنی و وا بیركردنەوەیەكی لە ئێران هەروا حكوومەتی دەبینێتەوە جۆراوجۆردا بە درێژایی سنووری عێراق و نموونەیەكی ئەوەیە دەیەوێ نیە. بێبەش ئێران دیوار دابنێت، لە حاڵێكدا دیوار ناتوانێت بەر بە ناردنی هەواڵەكانی ناوخۆی ئێران بگرێت و ناتوانێت مانگە دەسكردەكان ئەمریكا و ئیسرائیل

یان هەر واڵتێكی تر لە سەر خۆی البەرێت.لەگەڵ خۆشە پێی فەرەنسەوە رێگەی لە سووریا كۆتاییدا لە بەاڵم ئیسرائیل دانوستاندن بكات. واڵتانی عەرەبی وەك كوێت، قەتەر، واڵتانی لەگەڵ هەروەها و ئەمریكا لەگەڵ كە بەحرەین و عەرەبی یەكگرتووی ئیسرائیل دا پەیوەندییان باشە، پێیان وایە ئەم پەیوەندییە بەردەوام بێت چونكە لە هەموو بوارێكەوە پێش دەكەون، بەاڵم كورد تەنانەت دەترسێت

بڵێت دەمەوێ پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل بگرم. ئایا راستە سەربازە ئیسرائیلییەكان، یەكەی تایبەتیان بۆ كوردەكانی

هەرێم داناوە بە مەبەستی فێركاری؟كە دەكاتەوە رەت شتانە ئەم »هائارێتس« ئیسرائیلی رۆژنامەی ئیسرائیل لە كوردستاندا هەبووبێت كە ئەم رۆژنامەیە چاپی ئۆرشەلیمە. ئیسرائیلی هاواڵتییەكی بە تایبەتە كە »كودۆ« ئیسرائیلی كۆمپانیای بۆ ئامادەیە و بكەوێت پێش دا پیشەسازی بواری لە خۆشە پێی و

یارمەتیدان.زیندانی بەرپرسی و ئەمریكا خەڵكی كارپینەسكی، جانت جەنەراڵ ئەبووغریب پێشۆ گوتی: »لە زیندانی ئەبووغریب دا جارێكیان سەربازێكم چەند تا وتەیە ئەم ئایا ئیسرائیلم، خەڵكی من وتوویەتی كە بینیوە نیە. ئاسان دەركەوتنی چەندە، رادەكەی بێت، دەنگۆ یان بێت راست لەگەڵ گرووپە سیاسیەكانی كوردستاندا هاوكاری سەردەمێكە ئیسرائیل گرووپێكی لەگەڵ خۆی هاوكاری 60ەوە دەیەی لە ئیسرائیل هەبووە. بە بەرامبەر كە گرووپەی ئەو كرد، دروست كوردەكان بچوكی سیاسی بەر لە بینیبوو، لێ دژایەتیان دەردەبڕی و زەربەیان ناوەندی دەوڵەتی دەوڵەتی دژی ئایدیاڵ یەكێتیەكی وەك خەڵكە لەم دەیویست ئەمەش ئیسرائیلی لە عێراق دا كەڵك وەربگرێت. لەو كاتەدا ئیسرائیل پەیوەندیی خۆی لەگەڵ یەكێك لە رێبەرە ناودارەكانی كورد دروست كردبوو، ئەوسا ئێران لە گرووپە ئەم فێركاری بۆ شا سەردەمی ئێرانی هاوكاری بە دەوڵەتی لەگەڵ ئێران شای ئەوەی پاش بەاڵم دەكردن، فێركارییان عێراق سەبارەت بە مەسەلەی كوردەكان پێكەوە رێككەوتن، چاالكییەكانی ئیسرائیل لەم بارەیەوە راوەستا، چونكە لەو سەردەمەدا ئێران نزیكترین هاوپەیمانیی ئیسرائیل بوو. لە راستیدا بیرۆكەی بوونی ئیسرائیل لە نێو

ئیسر پێشۆی وەزیرانی سەرۆك مەئیر« »گلدا مێشكی لە كوردەكاندا لە ئیسرائیل دەبوایە ستراتیژیەتە ئەم بنەمای سەر لە بوو. اییلەوە بەرامبەر دوژمنی عەرەبی دا دیواری خۆپارێزیی خۆی لە دەوڵەتەكان و گرووپە دۆستەكانی خۆی پێكبێنێت. پەیوەندی و دانوستاندنە باشەكانی ئەفریقادا لە بەرباڵوی چاالكیی و ئێران پێشۆی لەگەڵ شای ئیسرائیل نموونەیەكە لەم ستراتیژییە. زۆربەی واڵتانی ئەفریقی لەم ستراتیژییەی ئیسرائیل كەڵكیان وەرگرت، بەاڵم ئەو دەوڵەتەی كە باشترین سوودی لەم سەردەمانێك بوو. »ئۆگاندا« واڵتی وەرگرت، پەیوەندیی و ستراتیژی ئیسرائیل بە پاڵپشتی كردن لە »عەیدی ئەمین« یارمەتیی دا كۆدەتایەك بكات و دەسەاڵتی واڵت بگرێتە دەست. سااڵنی رابردوو هەندێ بازرگانی ئیسرائیلی لە باكووری سۆدان دا چاالكییان دەكرد كە ئاڵتۆنی زۆری تێدا بوو. ئیسرائیل لە لۆبنان و كەنداودا كاری تایبەت دەكات و بەردەوام لەو

شوێنانە ئامادەیە.دكتۆر »ئالەن لی یەل« یەكێكە لە دیپلۆماتەكانی ئیسرائیل لە توركیا و لەمبارەیەوە دەڵێت:«ئەگەری دابشەبوونی عێراق 50%یە. ئەگەر دەوڵتی كوردی لە باكووری ئەم واڵتەدا پێكبێت، كوردەكان ئەو یارمەتیەی ئیسرائیل لە ساڵی 1960 پێشكەشی كردوون، بە دڵنیاییەوە ئەم دەوڵەتەش دەبێتە دۆستی ئیسرائیل. كاتێك ئەم دەوڵەتی كوردییە پێكبێت، ئنجا بە بوونی كوردێكی زۆر لە ئەوروپا و پاڵپشتی ئەمریكا لەوان بە فەرمی دەناسرێن و وەك دەوڵەتی كورد لە واڵتانی ئەوروپاوە دەست پێدەكات و لە ئاستی

ئەوروپادا بە فەرمی دەناسرێن.سیمۆر هرش، نووسەری بەناوبانگی ئەمریكی لە سایتی ئەلەكترۆنی و گۆڤارەكەیاندا بە ناوی )newyorker.com( دەنووسێت: زیاتر لە 150 كۆمپانیای ئیسرائیل لە واڵتانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا بە فراوانی خەریكی

وەبەرهێنان كە 5 لەم كۆمپانیایانە لە عێراقدا خەریكی كاركردنن:ئەمەیان كە كۆنەكاندا، ئوتومبیلە بواری لە Don كۆمپانیای -1ئەگەر لە كوردستاندا هەبێت خەریكی چی دەبێت لە حاڵێكدا هیچ جۆرە

ئوتۆمبیلێك لە كوردستاندا بەرهەم نایەت.2- كۆمپانیای Rointeks لە بواری وەبەرهێنانی جل و درعی دژە

فیشەك.3- كۆمپانیای Schribent لە بواری وەبەرهێنانی دەرگا.

4- كۆمپانیای Taymur لە بواری وەبەرهێنانی رەنگ.5- كۆمپانیای Tomy لە بواری خاوێنكردنەوەی ئاوی خواردنەوە.

كارێكی هەبێت كوردستاندا یان عێراق لە كۆمپانیایانەش ئەم ئەگەر بازرگانییە وەك چۆن ئێران و توركیا و واڵتانی تری عەرەبی لە عێراق و كوردستاندا وەربەرهێنان یان فرۆشتنی كااڵیان هەیە. تەنانەت بگرە كااڵی ئەمان خاوەن تایبەتمەندییەكی باشتر بێت و چۆنیەتیەكی باشی هەبێت.

كوردستانی سەربەخۆ وەك ئیسرائیلی نوێ لە گەمارۆی دەوڵەتانی

دژەبەردایە

ئەفسەرێكی پێشۆی CIA »پەیوەندیی ئیسرائیل لەگەڵ كوردستان زۆر

گرینگترە لە هاوپەیمانیی لەگەڵ توركیا«


ئیسرائیل–كورد: ئێوە چۆن لە دەولەتی ئیسرائیل و بوونی ئەو دەوڵەتە لە ناوچەكەدا و كاریگەرییەكانی لەسەر ئێستای كورد دەڕوانن؟

د.مارف: دەوڵەتی ئیسرائیل، دەوڵەتێكی گرینگە لە ناوچەكەدا و كاریگەری خۆی هەیە و یەكێك لە دەوڵەتە مەزنەكانی ناوچەكە و جیهانە، بە تایبەتی لە رووی ستراتیژی و سیاسەتەوە بایەخی زۆری هەیە، پەیوەندییەكی دوور و درێژی لەگەڵ واڵتە زلهێزەكانی جیهان و بە تایبەتی ئەمەریكا هەیە، ئەم پەیوەندییەش بە جۆرێك لە جۆرەكان كاریگەریی خۆی هەیە، بەو هۆیەی كە ئەمەریكا لەم ناوچەیە دەسەاڵتێكی ڕەهای هەیە، بەاڵم دەرنەكەوتووە ئەرێنی بەشێوەیەكی ئێستا هەتا ئیسرائیل كاریگەریی بووە وا هەیە، عەرەبی واڵتانی و توركیا لەسەر كایگەری ئەوەندەی توركیا بە توندی بەرامبەر كورد رەفتاری كردووە، تەنیا لەم سااڵنەی

دکتۆر‌مارف‌عومەر‌گوڵ:بۆ مانەوەی ئەم ئەزموونەمان، پێویستیمان بە

دروستكردنی پەیوەندیی دۆستانە لەگەڵ ئیسرائیل هەیەهه ڤپه یڤین : گۆران ئەركان

د.مارف‌عومەر‌گوڵ،‌پسپۆڕ‌لە‌بواری‌یاسای‌نێودەوڵەتی‌و‌سیاسەتی‌دەرەوە‌و‌یاریدەدەری‌ڕاگری‌كۆلێژی‌یاسا‌و‌ڕامیاریی‌لە‌زانكۆی‌سلێمانی،‌لە‌هەڤپەیڤینێكی‌تایبەتدا‌لەگەڵ‌گۆڤاری”‌ئیسرائیل-كورد”‌باس‌لە‌كۆمەڵێك‌خالی‌لەسەر‌ بەتایبەتی‌ ئێستادا‌ قۆناغی‌ لە‌ دەكات،‌ گرینگ‌دیپلۆماسی‌ و‌ سیاسی‌ پەیوەندییەكی‌ دروستبوونی‌لەگەڵ‌دەوڵەتی‌ئیسرائیل‌و‌بەهێزبوونی‌ئەو‌پەیوەندییە‌هەرێمی‌ حكوومەتی‌ ئێستای‌ ئەزموونی‌ پاراستنی‌ بۆ‌لە‌ كورد‌ سیاسیی‌ پێگەی‌ بەهێزبوونی‌ و‌ كوردستان‌

رۆژهەاڵتی‌ناوەڕاست‌و‌جیهاندا.


دواییدا نەبێت كە هەوڵ دەدات گۆڕنكاری “لە سیاسەتەكانیدا بەرامبەر كورد دروست توركیادا لە گۆڕانكارییەك ئەگەر بكات، بەرامبەر كورد بكرێت، بێگومان دەوڵەتی ئیسرائیلیش تێیدا بەشدار دەبێت، بەاڵم من پێم وایە چۆن واڵتانی ناوچەكە و جیهان ناتوانن كورد فەرامۆش بكەن، ئیسرائیلیش بوارەكاندا لەسەرجەم شێوەیە بەو

كاریگەریی لەسەر كورد دەبێت.

نێوان لە راستەوخۆ پەیوەندییەكی دروستبوونی ئیسرائیل–كورد: ئیسرائیل و كورد چۆن دەبینی؟

د.مارف: كورد لەبەر ئەوەی یەكێك لە میللەتە غەدرلێكراوەكانی جیهانە، هەمیشە وا دەڕوانیتە دەوروبەری خۆی كە دەبێ پەیوەندییەكی دۆستانەی لەگەڵ واڵتانی ناوچەكە و جیهان هەبێت، بەتایبەت دەوڵەتی ئیسرائیل. ئەم پەیوەندییەش نابێ لەسەر بنەمای دژایەتیكردنی هیچ دەوڵەتێكی تر بێت. لەبەر ئەوە لە داهاتوودا ئەگەر هەر پەیوەندییەكی لەگەڵ دەوڵەتی ئیسرائیل هەبێت، چ كورد بیەوێت یان ئیسرائیل، پێم وا نییە لەسەر حسابی هیچ دەوڵەتێكی تر بێت، تەنیا لە پێناو بەرژەوەندیی هاوبەشدا دەبێت. هەروەها كورد و ئیسرائیل لەم ساتەدا پێویستییان بە دیالۆگ و گفتوگۆ هەیە، بۆیە من لە ئێستادا پەیوەندییەكی لەم چەشنە بە باش نەبووە، قبووڵ كوردیان ئێستا تا واڵتانەی ئەو و دەزانم پێویست و دەبینرێت. توركیادا لە ئەوەی وەك بكەن، قبووڵی دەبێ لەمەودوا هەروەها بە بڕوای من دروستبوونی پەیوەندیی لەگەڵ ئیسرائیل، نەك لەم عەرەبیش واڵتانی بەرژەوەندیی كورددایە، بەرژەوەندیی لە تەنیا

پەیوەنییەدا بەدی ئەكرێت.

لەگەڵ توندوتۆڵ پەیوەندییەكی ئەگەر یە وا پێتان ئیسرائیل–كورد: ئیسرائیل هەبێت ئەم ئەزموونەی كورد بۆ هەمیشە بەرەو بەردەوامی و

پەرەسەندن دەڕوات؟د.مارف: بە بڕوای من بۆ مانەوەی ئەم ئەزموونەمان، پێویستیمان بە دروستكردنی پەیوەندیی دۆستانە لەگەڵ سەرجەم واڵتان هەیە بەتایبەت هەبێت، ئیسرائیلیش دەوڵەتی وەك بەهێزی پشتیوانییەكی ئەگەر

بێگومان بەرەو پێشەوە دەچین.

پەیوەندیی بیەوێت خۆی ئیسرائیل دەوڵەتی ئەگەر ئیسرائیل–كورد: لەگەڵ كورد دروست بكات، بە رای ئێوە حكوومەتی هەرێمی كوردستان داوایەكی لەم چەشنە قبووڵ دەكات؟ لە كاتێكدا ئێمە لە چوارچێوەی یەك حكوومەتی ناوەندیدای كە زۆرینەی خەڵكی عێراق عەرەبن و بوونی

كیانێكی سەربەخۆی وەك دەوڵەتی ئیسرائیلیان پێ قبووڵ نییە؟د.مارف: بۆ عێراق بە گشتی و بۆ كورد بەتایبەتی، هەر پەیوەندییەك ڕێزگرتنی بەرژەوەندیی گشتی بنەمای لە سەر دەبێ ئیسرائیل لەگەڵ

ناوچەكە و دەرەوە و ناوخۆ میللەتانی هەرەس پەیوەندییە ئەو نا ئەگەر بێت،

دەهێنێت.

راپرسییەك بەپێی ئیسرائیل–كورد: %75ی لە زیاتر داوە، ئەنجاممان كە هاوواڵتیانی كورد پێیان باشە پەیوەندییەكی ڕاستەوخۆیان لەگەڵ ئیسرائیل هەبێت. بە رای ئێوە تا چەند حكوومەت و پەرلەمانی

كوردستان بەدەم ئەم داوایەی خەڵكەوە دەچێت؟لەسەر قسەكردن و بڕیاردانە مەسەلەیە ئەم وایە پێم د.مارف: دوو بە پەیوەندیی كوردی، حكوومەتی و پەڕلەمان لە خەڵك داوای بێت هەرێمێك ئێستا وەك كورد كە قۆناغێك هەیە، جیاواز قۆناغی لە چوارچێوەی عێراقدا و قۆناغێك كە هەرێمی كوردستان، هەرێمێكی سەربەخۆ بێت. بڕیاردان لە هەردوو قۆناغەكەدا جۆرێكە، بەاڵم ئەگەر كوردستان هەرێمی حكوومەتی ناكەم بڕوا بێت، جەماوەری داخۆازیی راستەوخۆ بتوانێت پەیوەندییەكانی ئێستای لەگەڵ حكوومەتی ناوەندی عێراق بمێنێتەوە، چونكە بەپێی دەستوور ئەم هەرێمە بەشێك لە عێراقە، بەاڵم هیچ كات لە دۆستایەتیی كورد و ئیسرائیل بە دژی بەرژەوەندیی

حكوومەتی ناوەندی ناشكێتەوە.

چەندین لەگەڵ ئیسرائیل دەوڵەتی دەزانیت وەك ئیسرائیل–كورد: بەرزدا ئاستێكی لە تەنانەت واڵتێكی وەك توركیاش واڵتی عەرەبی و پەیوەندیی ڕاستەوخۆی هەیە. بە ڕای ئێوە، كورد لەو پەیوەندییە دوا نەكەوتووە ئەگەر لە ئێستاشەوە دەست پێ بكەین؟ لەبەر ئەوەی كورد لەم ساتەی ئێستایدا لە هەموو الیەك زیاتر پێویستیی بە ئیسرائیل هەیە نێودەوڵەتیدا خاوەن ئاستی لە سەر بڕیاردان لە ئەو دەوڵەتە چونكە

پێگەیەكی گرینگە؟د.مارف: ئێمە هەتا ئێستا خاوەنی كیانێكی سەربەخۆ نین لەبەر ئەوە بڕیاردان لەسەر ئەوەی دواكەوتووین، پەیوەندیی بە قەوارەی سیاسیی كوردییەوە هەیە، من وای دەبینم پەیوەندیی لەگەڵ ئیسرائیل، بۆ ئێستای عێراقیش گرینگە نەك تەنیا بۆ كورد، چونكە ئێستا سەردەمی دیالۆگ و گفتوگۆیە، هەر دیالۆگ و گفتوگۆیەكیش دەبێ لە پێناو بەرەوپێشچوونی

پەیوەندییەكاندا بێت.

بە كوردستان، سەربەخۆنەبوونی ئێوە بۆچوونی بە ئیسرائیل–كورد: بوون و نەبوونی ئەو پەیوەندییەوە پەیوەست نییە؟

د.مارف: هۆكارەكانی سەربەخۆنەبوونی كوردستان ئەوەندە روون نین، بەاڵم بێگومان هەتا پەیوەندیی كورد لەگەڵ سەرجەم جیهان باش بێت، واڵتانەی ئەو بەتایبەتی دەبێت، سەربەخۆبوونمان لەسەر كاریگەریی

خاوەن بڕیارن.

چۆن واڵتانی ناوچەكە و جیهان ناتوانن كورد

فەرامۆش بكەن، ئیسرائیلیش بەو شێوەیە لەسەرجەم

بوارەكاندا كاریگەریی لەسەر كورد دەبێت


لە هەریەک لە توندڕەوەکان ئیسالمییە بۆ قووڵی ئینتیمای گەشەپێدان و داد پارتی هەرگیز تورکیا قەیرانێکیش هەر روودانی لەکاتی هەیە، فەڵەستین لوبنان واڵتەکانی بۆ تورک هاوخەمن تری بااڵکانی وبەرپرسە وەزیران بێدەنگی هەڵنابژێرێت و سەرۆک

ئەم گرووپانە

تورکیا لە پەیوەندیی لەگەڵ ئیسرائیلدا سەری لێ شێواوە

ڕاپۆرتی: بارزان ئیبراهیم

ۆنشار

و ان

ۆغیرد

ی ئوه

ونه ۆبو

ک


تورکیا بەکورتی: دەوڵەتی تورکیا 795 هەزار و 452 كیلۆمەتری چوارگۆشە پانتایی هەیە، زیاتر لە 70 ملیۆن دانیشتووی هەیە. یەکێك دەوڵەتێکی و یەکەمە جیهانی شەڕی دەرئەنجامەکانی لە سەردەمە ئەو هاوپەیمانیی بەرەی دروستکراوی و داڕماو و الواز و ناتەبا و سەقەت بەریتانیایە. سەرۆکایەتیی بە مشەخۆر لەڕووی ئابووری و واڵتێکی فرەڕەگەز و فرە ئایین پڕ سەردەمی نموونەیەکی نەیار، فرە و مەزهەب فرە و و هەرێمی و ناوخۆ گیرگرفتی و ملمالنێ و تەناقوزات لە نێودەوڵەتییە و کیانێکی بەزۆر پێکهێنراو و ئەسیری رابردوو و گەمارۆدراو بەناحەزان: الی رۆژئاوا و باکوورو رۆژهەاڵتیەوە: یۆنان، قیبرس، ئەرمینیا و ئێران. لەالی خۆارئاوایەوە لوبنان بە بە درێژایی مێژووی و سوریا و کوردستان و عێراق و،

ئێستایشیەوە، یان لە شەڕ یان لەحاڵەتی شەڕدابووە.بخشێنینەوە مێژوودا الپەرەکانی بە چاوێک ئەگەر خۆ

تورک« و »جوولەکە نێوان پەیوەندی مێژووی دەردەکەوێت، بۆمان دەگەرێتەوە بۆ سەدان ساڵ لەمەو بەر کە بەشێک لە مێژوو نووسان بە

2400 ساڵ دەیخەمڵێنن.لە راستیدا دروستبوونی پەیوەندییەکی لەم شێوەیە بۆ بەرژەوەندی هەردوو واڵت قازانجێکی ئەو پەری باشی هەیە، بۆ تورکەکان ئەم جۆرە

پەیوەندیانە بە قازانج گەڕاوەتەوە.هاوبەشی پەیمانامەیەکی تورکیا و ئیسرائیل دواییدا سااڵنەی لەم زۆرینەی دەوڵەتی یەکەم بە بوو ئەمەش کرد واژۆ ئازادیان ئابووری

موسڵمان کە رێکكەوتننامەی ئابووری ئازادی لەگەل ئیسرائیل هەبێت.ئەگەر لەسەر ئاستی ئابووری سەیری ئەم پەیوەندیانە بکەین بۆمان بەدیار دەکەوێت، کە ئاستی هەناردە کردنی کااڵکانی تورکیا بۆ ئیسرائیل

بە »1.5 ملیارد دۆالر دەژمیردرێت لە ساڵێکدا .واڵتە دوو ئەم نێوان سەربازی هاریکاری سەیریی ئەگەر لەراستیدا بکەین دەبینین، رێکەوتننامەیەکی بەهێز لەم بوارەدا هەیە، واڵتی تورکیا ئیسرائیل کڕیوە لە نزیکەی چەندین میلیار دۆالر تەقەمەنی بەهای بە

هەندێک لەو نموونانە،فرۆکەی پێشکەوتوو بە تەکنەلۆژیای سەردەم، بە بە های 900$ ملیۆن

دۆالر هاوردەی تورکیا کراوە،تانکی ئێم 60 بە بەهای 500 ملیۆن دۆالررۆکێتی کروز بە بەهای 150 ملیۆن دۆالر

ئەمە جگە لە دەیان بۆندی تری هاوشێوەی ئەمانە کە لێرەدا ناتوانرێت بە وردی تیشکیان بخەینە سەر.

وئاڵۆزی گرژی جار زۆر ئەنقەرە، ئەبیب تەل نێوان پەیوەنیەکانی پەیوەندیانە ئەم رابردوو 10ساڵی لە نەرۆین دوور زۆر تێکەوتووە، هەمیشە لە هەڵکشان و دابەزین دابووە، روونتر بڵێم لە دوای سەرکەوتنی »پارتی دادو گەشە پێدان« لە هەڵبژاردنی ئەم چەند ساڵەی تورکیا، دروست بوونی یاخود سەرکەوتنی ئەم پارتە لە ملمالنێ ناوخۆکانی ئەم واڵتە، زیاتر بە هۆکاری ئینتیمای ئیسالمیەکەی بوو، کە رای شەقامی تورکیای بزواند بەوەی کە پارتێکی ئیسالمی میانرەون، لەراستیشدا زۆر

لە وەزیاترن کە بانگەشەی بۆ دەکەن.کێشەی ئیسرائیل و عەرەب یەکێکە لە کێشە پر ئاڵۆزەکانی رۆژهەاڵتی ناوین، لەم چەند ساڵەی دوایدا ئەنقەرە بۆ ئیستفزاز کردنی تەلئەبیب پەیوەندیەکانی لە گەڵ زۆرێک لە رێکخراوە تیرۆرستیەکانی ئەم ناوچەیەی بەهێز کردووە، پێم باشە وەک بیر هێنانەوەیەک چەند خاڵێک باس بکەم

کە تورکیا لە دژی تەل ئەبیب بە کاری هێناون. بزوتنەوەی سەرکردەی یاسین« ئەحمەد »شێخ کوژرانی لەکاتی ستراتیژیەکەی هاوپەیمانیە لە بیرکردنەوە بەبێ تورکیا حەماس، بەکاریکی داو ئیسرائیلی پەالماری ئاگرینەکانی وتە بە نێوانیان،

تیرۆرستی ناوبرد. لە حەماس بزوتنەوەی بنکەکانی سەر بۆ هێرشێکی هەر گەل لە ناوچە فەڵەستینییەکان، ئەوا دەست بەجێ ئەم واڵتە الیەنگریی پارتە بکەینە خۆمان رووی ئەگەر خۆ دەکات، نێودەوڵەتیەکان تیرۆرستیە واڵتی لوبنان ئەوا ئەنقەرە بێ سڵ کردنەوە هاوخەمی بۆ پارتە ئیسالمیە

توندڕەوەکانی ئەم واڵتە دەخاتە روو.دەسەاڵتی جڵەوی گەشەپێدان و داد پارتی لەوەتەی زیاتر لەوەش گرتۆتە دەست لە تورکیا، هەموو کات هەستی الیەنی بەرامبەری بریندار مەکتەب دەمەی )خالید مشعەل( سەرۆکی لەو لەساڵی 2006 کردووە و کردو تورکیای سەردانی رەسمی شێوەیەکی بە حەماس سیاسی تورکیاش وێرای پێشوازی لێکردنی، بە خەباتکار و داکۆکی کار لە مافە تەواو هەڵوێستە ئەم دا، قەڵەم لە فەڵەستینی گەلی بنچینەیەکانی پێچەوانەی پەیوەندیەکانی ئەم واڵتەیە لەگەل ئیسرائیل، کە لە بنچینەدا بەشێوەیەکی پەیوەندییەکان کاتە لەو بەهێزە. و پتەو پەیوەندیەکی دراماتیکی هاتە خوارەوە، هەموو ئەم رووداوانە کاریگەری زۆر نێگەتیڤی هەبووە لەسەر پەیوەندیەکانیان، ئەمەش بۆ ئەوە دەگەرێتەوە پارتی داد هەریەک لە توندرەوەکان ئیسالمیە بۆ قووڵی ئینتیمای گەشەپێدان و لە واڵتەکانی لوبنان فەڵەستین هەیە، لەکاتی روودانی هەر قەیرانێکیش وبەرپرسە وەزیران سەرۆک و هەڵنابژێرێت بێدەنگی هەرگیز تورکیا

بااڵکانی تری تورک هاوخەمن بۆ ئەم گرووپانە.

ه ؟نیی

ن اوا

د تکور

ی ااڵن

ند م

نیشت

کو


داکۆکیی کردنی سەرکردەکانی تورکیا لەو گروپانە، بەبێ گومان وای لە رای گستی شەقامی تورکیا کردووە کە دژایەتی دەوڵەتی ئیسرائیل بکەن، هەرکاتێک تەلئەبیب بۆ بەرپەرچ دانەوەی گروپەکان هەرهێرشێک بۆ سەر کەرتی غەززە بکات ئەوە دەست بەجێ الیانگرانی پارتی دادو گەشە پیدان ولەگەڵیان دا، زۆربەی ئیسالمیە ئوسوڵیەکانی تورکیای ئەم هەلە دەقۆزنەوە بۆ سەرنزشتی تەلئەبیب و رقوو کینەی دەیان ساڵەی

خۆیان دەرێژن.لە کۆنگرەی )داڤوس( ئەو کاتەی وتوویژێکی گرژ لە نێوان )رەجەب روویدا ئیسرائیل سەرۆکی پێرێز(ی )شێمۆن و ئەردۆگان( تەیب پەیوەندییەکان بەرەو ئاڵۆزی زیاتر چوون، شەقامی تورکیا زیاتر جوڵێنرا بەوەی کە دژایەتی وواڵتی ئیسرائیل بکات، هۆکارەکانی ئەم رووداوانە

ئاقارێکدا چ بە پەیوەندیەکان ئاستی کە نیە دیار و تەماوین کەمێک پێدەچێت کە بەردەوامن دژایەتیەکانی ئەردۆگان، دەوڵەتی دەرۆن،

پرۆژەیەکی هاوبەشی ئێران لە پشت ئەم رووداوانە بن.تەواو دەوڵەت، فەرمی کەناڵی لە تورکی درامایەکی دانی پیشان ئاسۆیەکی بەرەو پەیوەندیەکانی بوو، دیار پێوە تەلئەبیبی دژایەتی نادیار برد، لەو کاردانەوەش ئەنقەرە ڕێگای بە تەل ئەبیب نەدا بەشداری لە مانۆرە هاوبەشیە سەربازیەکەیدا بکات، چاودێران لە سەرانسەری دنیا بەم رووداوەی تورکیا سەرسام بوون کە بەم هەڵوێستانەی خزمەتی تەواو بە ئێران وگروپە تیرۆرستەکان دەکات ! ئەم جارە شەقامەکانی ئیسرائیل بێدەنگ نەبوون بەرامبەر بەم کارە و وەک بەر پەرچدانەوەیەکی توند و

نارەزایی وەاڵمی تورکیایان دایەوە و کێشەی کوردیان جواڵند و تورکیایان بە واڵتێکی نادیموکراسی و الیەنگری واڵتە ئیسالمیە توندرەوەکان تۆمەتبار کرد، هەروەها کێشەی کۆمەل کوژی و پاکتاوکردنی نەژادی ئەرمەنەکان بۆ ئەمریکیەکان لەسیناتۆرە بەشێک سیاسەتی لە کردن پشتگیری و

ئەوەی جینۆسایدی ئەرمەنەکان بە رەسمی بناسێنرێت. ئایا دەوڵەتەکەی بنیامین ناتانیاهۆ لەبەرامبەر ئەو کردەوانەی تورکیا بزانین هەمووالیەک خۆیەتی جێ پرسیارە ئەوە لەراستیدا ؟ بێدەنگە

پەرچە کردار چی دەبێت بەرامبەر بەم کردەوانەی تورکیا؟ لەم رۆژانەی دوایدا رۆژی نیشتیمانی تورکیا بوو، هەر ساڵەو ئەم رۆژە گرینگیەکی تایبەتی پێدەدرێت لە الیەن تورکەکانەوە، یاد کردنەوەکەش لە هەموو ئەو واڵتانە دەکرێتەوە کە جالیە و کونسوڵی گشتی ئەم واڵتەی لێبێت، لەناو ئەمانەش لەشاری تەل ئەبیب کونسوڵی گشتی تورکیا پێش رۆژی نیشتیمانی داوەتی زۆربەی هەرە زۆری لە وەزیر و هاتبوون تەلئەبیبی کرد کە پیک بەرپرسانی گەورە کاربەدستان و سەرۆک کۆمار و بەرپرسە بااڵکانی لە بەشێک و ئیسرائیل میدیاکانی هەروەک سەربازی. میدیای عەرەبیەکان باڵویان کردەوە، زۆربەی ئەم بەرپرسانە بایکۆتی رۆژی نیشتیمانی تورکیایان کرد، و ئەمەش وەک کاردانەوەیەک بەرامبەر بەو کردارانەی تورکیا کە بەرامبەر بە واڵتەکەیان دەیکات، بێگومان پەیوەندییەکانی نێوان ئەم

دوو واڵتە رۆژ بە رۆژ بەروە ئاقاریکی نادیار دەرۆن!و سەربازی بواری لە تورکیا ئایا بڵێین ماوەتەوە نەماوە تەلئەبیب هاوکاری بە پێویستیی دیپلۆماسیدا لەسەر کاریگەری پەڕی ئەو ئیسرائیل کە لەکاتێکدا جیهان هەموو لە و ناوچەکە لە ئەمریکا سیاسەتەکانی ئایا تورکیا پشت لە بەرەی بەرهەڵست کردنی دا هەیە؟ تیرۆر دەکات و بێ هەڵوێست دەبێت؟ ئایا گروپە ئیسالمیە توندرەوەکان هەڕەشە نین بۆخودی تورکیا؟ ئایا ئەنقەرە پشت لە رۆژئاوا و ئیسرائیل دەکات بەو هەڵویستەی، کە ئێستا پەیرەوی دەکات؟ یاخود تورکیا دەیەوێت وەک منەت پیشانی ئیسرائیل بدات کە لە ناوچەکە تەنها خۆیەتی کە پەیوەندی بەهێزی هەیە و ئەگەر ئەو نەبێت کەسی تر ئەم

جۆرە پەیوەندیانە لەگەل ئیسرائیل گرێنادات پێویستە خۆی بەرژەوەندییەکانی پاراستنی بۆ بۆیە ئەنقەرە ورد تر و ژیرانە تر مامەڵە لەگەڵ تەلئەبیب بکات و تێ بگات کە ئیسرائیل ویالیەتی پەنجاو یەکمینی ئەمریکای پێ دەگوترێت و لەبەر خاتری چاوەکانی ئیسرائیل زیاتر لە نیو سەدەیە ئەمریکا سەرجەم واڵتە دەزانین هەمووشمان کردون، زویر لەخۆی و ناوە بەالوە عەرەبیەکانی . چۆنە و چەندە جیهاندا و لەناوچەکە ئەمریکا قورسایی و هەیمەنە باشتریش وایە بۆ تورکیا بەرەو بازاڕی ئەوروپی هاوبەش بڕوات و کێشە ناوخۆییەکان چارەسەر بکات و بنەما دیموکراسیەکان لەواڵتەکەی بەهێز بکات، نەک لە واڵتێکی علمانییەوە بەرەو خەالفەت بگەڕێتەوە و حزبێکی ئیسالمی ببێتە داکۆکی کاری رێخراوە توندڕەو گوتیرۆرستیەکان. کورد

گووتەنی باشتر وایە یاری بە ئاگر نەکات.

سفۆ

داسی

رانۆنف

ه کس ل

پرێن

مۆشی

شیمۆن پرێس له کۆنفرانسی دافۆس تورکیای به کوشتنی زارۆکی کورد تاوانبار کرد


خالید‌عەزیزی‌)سكرتێری‌گشتیی‌حیزبی‌دیموكراتی‌كوردستان(:ئێران بەئاشكرا مەترسییەكی گەورەیە بۆ سەر

بەرژەوەندییەكانی ئیسرائیلهه ڤپه یڤین : ئیسرائیل-کورد


ئێراندا لە پەیوەندی ئیسرائیل-كورد: لە مێژە لە نێوان رۆژئاوا و لەگەڵ پرسی ئەتۆمی كۆماری ئیسالمدا گرژی و ئاڵۆزی لە ئارادایە. پیتاندنی ئیسالمی كۆماری كە ئەوەیە مەرجیان رۆژئاوا واڵتانی یۆرانیۆم رابگرێ و دەسەاڵتدارانی تارانیش تا ئێستا كۆڵیان بەم داوایە نەداوە و بەردەوامن لەسەر پرۆژەكانی خۆیان. ئەگەر كۆماری ئیسالمی كێشەی كردنەوەی یەكالیی بۆ هەیە ئەوە ئەگەری نەكا، پاشەكشە

ئەتۆمی ئێران لە رێگە چارەی سەربازی كەڵك وەربگیردرێ؟خالید عەزیزی: لە سەردەمی دەسەاڵتی »جۆرج بوش«دا شتەكان بنەمای ببێتە نەیدەتوانی دروشم بوون. دروشمدا خانەی لە زۆرتر پرۆژەیەكی تۆكمەو بەهێز دژی ئێران. بۆیە جۆرج بوش دژی ئێران دەستی ئاوەاڵ نەبوو. لە نێو ئەوروپاییەكانیشدا پرزدێنتێكی خۆشەویست جۆرج ئەگەر بۆیە هەروەتر. ئەمریكاشدا خودی لە هەروەها نەبوو. زوو زۆر ئێران لەگەڵ كێشە كەوتبایە سەربازیدا خانەی لە بوش تووشی قەیران دەبوو و ئێرانیش، عێراق نەبوو. لە سەردەمی ئۆبامادا من وا چاوەڕوان دەكەم كە دەوڵەتی ئێستای ئەمریكا دەرەتانی ئەوەی كە گوشاری زۆرتر بخاتە سەر ئێران زیاترە. هۆیەكەی ئەوەیە باشترین رێگە بۆ گوشار خستنە سەر ئێران ئەوەیە كە لە رێگەی گەورە كردنەوەی مەسەلەی دیموكراسی، مافەكانی مرۆڤ، بەهێز كردنی »NGO«كان و كۆمەڵگای مەدەنی، لەقاودانی پێشێلكارییەكانی مافی مرۆڤ، گوشار بخرێتە سەر ئێران لە رێگەی سیاسی و دیپلۆماتیكەوە، تەنانەت ئەگەر ئێران پاشەكشەی نەكردو كێشەی ئەتۆمی ئەو واڵتە گەیشتە قۆناغێكی دیكە، لە داهاتوودا هەندێ بڕیارنامە دەربكەن كە دەرەتانی مانۆڕدانی كەم دەرەوە دنیای لە ئێران بۆ دیپلۆماتیك و سیاسی یاسایی، بكەنەوە. من پێم وایە بەڕێوەبەری ئەمریكا زۆرتر بەدوای ئەو جۆرە ئەوەیە: هۆیەكەی سەربازی. چارەی رێگە تا دەگەڕێ گوشارانەدا یەكەم � ئەمریكا هێشتا لە عێراق و ئەفغانستان لەگەڵ كۆمەڵێك گرفت و كێشە بەرەوڕوویە كە پێویستە چارەسەری بكا، دووهەم � ئابووری ئەمریكا كە لە دۆخێكی خراپدا بوو و ئێستا وردە وردە خەریكە بەرەو باشبوون دەچێت، سێیەم � دەگەڕێمەوە سەر ئەوەی كە ئێران چەكی ئەتۆمی بۆ چییە؟ رەنگە ئێستا بە دوای دەست ڕاگەیشتن بە چەكی بە دان دەیەوێ یەكەمدا قۆناغی لە ئێران ئێستا نەكەوێ. ناوەكی پرۆژە ئەتۆمییەكەیدا بنێن و ئەم پرۆژەیەش رەنگە لە داهاتوودا چەكی ئەتۆمی لێ بكەوێتەوە بۆ ترساندنی دراوسێیەكانی. ئەمەش بۆ ئەوەیە رەنگە و بناسرێت بەفەرمی ناوەڕاست رۆژهەاڵتی لە زلهێزێك وەك قەت چەكی ئەتۆمیش بەكار نەهێنێت. گریمان ئێران چەكی ئەتۆمیشی هەبوو و دژی واڵتێكیش بەكاری هێنا، دوایی چی بەسەر دێت؟ لەم حاڵەتەدا ئێران دەبێتە وێرانە. پێم وایە پرۆژەی ئەتۆمی ئێران تەنیا بۆ ئیمتیاز وەرگرتنە. مەبەستیش لەم كارە ئەوەیە كە ئێران دەیەوێت لە ناوچەكەدا وەك زلهێزێك كە خاوەن پرۆژەی ئەتۆمییە بە فەرمی بناسێ و ئەگەر پێی خۆش بێ لە داهاتووشدا چەكی ئەتۆمیش بەرهەم دەكەم هەست بگرین لەبەرچاو ئەمانە هەموو ئەگەر بۆیە دێنێ.

ناڕەزایەتیانەی كە دێنە ئاماژە بەو بەڕێوەبەری ئێستای ئەمریكا بە سەر گوشاری سیاسی و دیپلۆماتیك لە ئاستی چاالكییەكانی خودی خەڵك لە كۆمەڵگای ئێراندا تێبكۆشن بەجۆرێك ئەم میكانیزمە بەهێتر

بكەن تا رێگە چارەی سەربازی.

ئیسرائیل-كورد: لە پەیوەندی لەگەڵ كێشەی دنیای دەرەوە لەگەڵ ئیسرائیلەوە لە رێگەی لەوە دەكرێ كە ئەمریكا ئێران زۆرجار باس لێدوانەی«جۆن ئەو پاش تایبەت بە دەبێتەوە. ئێران بەرەوڕووی بایدێن«، جێگری سەركۆماری ئەمریكا كە گوتی: »ئیسرائیل واڵتێكی بنكە سەر بكاتە هێرش بیەوێ ئەگەر و بڕیارداندا لە سەربەخۆیە ئەتۆمییەكانی ئێران ئەوا ئەمریكا هیچ ئاستەنگێكی ناخاتە بەردەم«. ئەمە جۆرێك وا لێكدەدرێتەوە كە ئەمریكا بۆ هێرش كردنە سەر ئێران سیگناڵێكی بە ئیسرائیل داوە. ئایا ئەگەری ئەوە هەیە كە ئیسرائیل

هێرش بكاتە سەر بنكە ئەتۆمییەكانی ئێران؟خالید عەزیزی: بە باوەڕی من زۆر ئەستەمە لەو بارەوە قەزاوەت بكەین و بڵێن چ دەبێ؟ یا چ نابێ؟ هۆیەكەش ئەوەیە لەماوەی 8�9 ساڵی رابردوودا بەگشتی و لە چوار ساڵی رابردوودا بە تایبەتی كە دیپلۆمات زمانی لە چ بووە، كار لەسەر ئێران لە نەژاد ئەحمەدی بەرپرسانی و ژنراڵ زمانی لە چ و ئەمریكییەوە سیاسەتەوانانی و سەربازی ئەو واڵتەوە، چ ئەو شتانەی كە رۆژنامە ناسراوەكانی ئەمریكا باڵویان دەكردەوە، زۆرجار سیناریۆی هێرشی سەربازی ئیسرائیل بۆ بۆ كاتیشیان بووە وا جاری تەنانەت كراوە. پێشبینی ئێران سەر دیاری كردوە كە ئەوا سێ مانگ، چوار مانگ، یا ساڵێكی دیكە هێرش دەكرێتە سەر ئێران. پێم وایە مەسەلەی هێرشی سەربازی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران تۆ دەبێ لە خانەی سیاسیەت و ئەمنیەتدا گەورە )كالن( لێكی بدەیتەوە. لەبەر ئەوەی، بابەتێكی زۆر جیددی ئەمنیەتییە لە

رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا. سەربازی هێرشی یا ئێران، لەگەڵ ئیسرائیل كێشەی وایە پێم خانەی لە دەبێ ناوەڕاستدا رۆژهەالتی لە ئێران سەر بۆ ئیسرائیل شەڕی لەسەردەمی بكەی. سەیری گەورەدا ئەمنیەتی و سیاسەت ئامرازێكی ببووە كوبا ئەمریكادا، و سۆڤیەت نێوان لە سارددا كێبەركێی ئەو دوو الیەنە لە سیاسەتی ئەمنیەتی گەورەدا. ئێستاش

کارا

د بهو

ئێی و

زیزعه

د الی

ی خوه

ونه ۆبو

ک


ناو سیناریۆكەیە، نەك كاراكتەری ئەم ئیسرایل فاكتۆرێكی بچووكی گەمە گەورەیە. بە باوەڕی من ئیسرایل لێرەدا هەر لەو هاوكێشەیەدایە. پێموانیە كە ئەگەر ئیسرایل سیگناڵێك لە الیەن ئەمریكاوە وەرنەگرێ بۆ خۆی هێرش بكاتە سەر ئێران. ئەگەر لە الیەن ئەمریكاوە سیگناڵ وەربگرێ، بەومانایە كە كێشە لەگەڵ ئێران دەكەوێتە خانەی سیاسەت و ئەمنیەتی گەورەوە. من كێشەكە لەو مەیدانەدا دەبینم، دەنا هەر دژی ئیدی ئێران، چۆن بە بەرامبەر نییە ئیسرایل ناوچەیی كردەوەیەكی ئەمریكاش و گەورەوە كێشەیەكی نێو دەكەوێتە ناوچەكە ئەمنیەتی فاكتۆرێكی گەورەی چەند و چوونی ئەمنیەتی ناوچەكەیەو بێ راوێژ و

سیگناڵی ئەمریكا عەمەلی نابێ.

ئیسرائیل-كورد: ئەو قسانەی ئەحمەدی نەژاد و ئەو هەڕەشانەی بۆ سەر ئیسرایل پێت وانییە ئیسرایل وا هەست بكا كە ئێران گەورەترین مەترسییە بۆ سەر بەرژەوەندییەكانی و لەو خانەیەدا بەرەوڕووی ئێرانە

ببێتەوە؟سەر بۆ گەورەیە مەترسییەكی ئاشكرا بە ئێران عەزیزی: خالید لە دەبێ تۆ واڵتێك بەرژەوەندی بەاڵم ئیسرایل. بەرژەوەندییەكانی پێشدا پۆلێن بەندی بكەی لەالیەن ئەو واڵتەوە بە پێی سروشتی پلە هەڕەشەی پلەی بی. دژكردەوە چاوەڕوانی هەڕەشەیە، ئەو بەندی ئێران لەسەر ئیسرایل، پلەی دژكردەوەی ئیسرایلە بەرامبەر بە ئێران. 30 ساڵە لە ئێران شۆڕشێكی ئیسالمی كراوە، دەوڵەتێكی ئیسالمی هەمیشە بووە. ئیسرایل دژی پەیامەكەی هەمیشە و كارە سەر لە )بۆ ئیسرایل دەورووبەری لە جۆرەوە جۆراو رێگەی لە هەوڵیداوە ئیسرایل بنێتەوەو ئاژاوە فەلەستین( نێوخۆی لە لوبنان، لە نموونە بورووژێنێ، بەاڵم پلەی هەڕەشەكەی بۆ ئەمنیەتی ئیسرایل نەگیشتۆتە ئەو ئاستەی كە ئیسرایل دژكردەوەی ئەمنیەتی لە خانەی سیناریۆی كێشەیە ئەم رەنگە من باوەڕی بە بدا. نیشان سەربازیدا هێرشی

چەندین ساڵی دیكەش بخایەنێت.

ئیسرائیل-كورد: بابەتێك لە گۆڕێدایە ئەویش پشتیوانی كۆمەڵگای بە ئایا یان هه یه وا شتێكی ئایا ئێرانیە. ئۆپۆزسیۆنی لە جیهانی پێی ئەو بارودۆخەی كە لە ئێران هاتووەتە گۆڕێ پشتیوانییەكی وا

پێویستە؟دەروە دنیای روانگەی لە ئێستا ئەستەمە زۆر عەزیزی: خالید چەند ئەمەش بكرێ. پێناسە ئێران واڵتی دەرەوەی ئۆپۆزسیۆنی هۆكاری هەیە. یەكەم: ئۆپۆزسیۆنی ئێران كە لە گۆڕەپانی سیاسی كێشە لەگەڵ ئەو واڵتە لە ناوخۆ نەماون، بەشی زۆری لە تاراوگەیە. ئەو حیزبانەش لە ماوەی ئەم 30 ساڵەدا كە لە ئەورووپاو ئەمریكا و واڵتانی جۆربەجۆر ماونەتەوە، پێكهاتەی حیزبیان تووشی لەتبوون و جیابوونەوەو كێشەی جۆراوجۆر هاتووە. هیچ یەك لەوانە نەیانتوانیوە نەیانتوانیوە بگونجێنن. خۆیان ئێران نێوخۆی ئاڵوگۆڕەكانی لەگەڵ

بە سیاسەتی خۆیاندا بچنەوەو لە خوێندنەوەیەكی كۆن و كالسیكدا بەرامبەر بە كۆماری ئیسالمی ماونەتەوە. ئەگەر لەوانە دەربچێ كورد وەك فاكتۆرێك لە گۆڕەپانی سیاسی كێشە لەگەڵ ئێراندا مەسەلەیە. ئەو بارودۆخەی ئۆپۆزسیۆن و بەهێز بوونی كۆماری ئیسالمی تا ئێستا سەردەمی لە ناوخۆیی ئۆپۆزسیۆنێكی دروستبوونی تایبەتی بە و »خاتەمی«دا )ریفۆرمخوازان( ئەوانە بوونە هۆی ئەوەی كە كۆمەڵگای جیهانی ئەوەندە سەرنج نەدا بە ئۆپۆزسیۆنی دەرەوە. لەو ماوەیەدا و حیزب بە بدات سیگناڵێك جیهانی كۆمەڵگای نەمانبینیوە ئێمە رێكخراو ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران و بڵێن ئێمە پشتیوانیتان لێدەكەین بۆیە هەبێ. گەاڵڵەیەكتان یا پرۆژەیەك ئێران داهاتووی سەر لە دنیای دەرەوە سەرمایە رێژیەكی ئەوتۆی لەسەر ئۆپۆزسیۆنی دەرەوە

نەكردووە.

ئیسرائیل-كورد: ئەمریكا و ئیسرایل وەك دوو واڵت كە لە چاو واڵتانی ئەوروپایی زۆر توندتر بەرامبەر بە ئێران، پێت وانییە لە چوارچێوەی پێویستە ئیسالمی كۆماری لەگەڵ بوونەوە بەرەوڕوو بۆ پرۆژەیەكدا ئەو داهاتووی بۆ ئاڵتەرناتیڤ و بكەن ئێران ئۆپۆزسیۆنی هاوكاری

واڵتە پێكبێنن؟خالید عەزیزی: ئێمە وەك حیزبی دیموكراتی كوردستان لە چەند الیەنەوە كارمان كردوەو كاری بۆ دەكەین كە النی كەم ئەو بەشە لە ئۆپۆزسیۆن كە واقیعبینانە چاو لە كێشەكان دەكا لەسەر پرۆژەیەك لە ئێمە بینەوە. هەوڵەكانی نزیك لێك لە دەوری یەك كۆبینەوە و هەنگاوی یەكەمدا ئەوە بووە كە لە نێوخۆی هێزەكانی كوردستانی ئێران كە بە داخەوە لە ماوەی 2� 3 ساڵی رابردوودا لەتبوون و جیابوونەوە لە بكەین. دروست بوونەوەیەك نزیك لێك كێشاوە بەسەردا باڵی نەتەوەكانی جۆراوجۆرەكانی الیەنە هەوڵمانداوە دووەمدا هەنگاوی دیكەی ئێرانیش ببینین و بابەتی رێككەوتن لەسەر بەرنامەیەك بێنینە گۆڕێ. جیاواز لەوە لەگەڵ ئەوە بەشە لە حیزب و رێكخراوە ئێرانییە سەراسەرییەكانیش ئەو هەوڵەمانداوە كە لەسەر بەرنامەیەك كار بكەین. تەنانەت لەگەڵ ئەو بەشە لە رێبەران و چاالكانی سیاسی لە نێوخۆی واڵت كە ئێستا دژی دەوڵەتی ئەحمەدی نەژاد و خامنەیی كار دەكەن عەمەلی ئێمە بۆ دەنا تێبگەین، لێك بە شێوەیەك كە هەوڵمانداوە ئاشكرا شێوەیەكی بە كوردستان دیموكراتی حیزبی وەك كە نییە لەگەڵ الیەنێك لە تاران لە پەیوەندی بكەین و لەسەر كۆمەڵێك بابەت تێگیشتنێك لێك كە رووە لەو بەاڵم دانێین. هاوبەش بەرنامەیەكی دیموكراتی حیزبی ئەوجارەی هەڵوێستی هەوڵمانداوە. بێ دروست ئەم رووداوەكانی و هەڵبژاردنەكان لەگەڵ پەیوەندی لە كوردستان لە تێگەیشتنێك لێك كە بوو پێناوەدا لەو ئێران نێوخۆی دواییەی هەیە تاران لە كە جمووجووڵەی ئەو و كوردستان خەڵكی نێوان

دروست بكەین.


ئا: دینۆ دانیال

ئه مه راپۆرتی رۆژنامەنووس ئەلداد بیكه كە ماوەیەك لەمەوبەر لە كوردستان بوو و 13ی نۆڤەمبەری ئەمساڵ لە رۆژنامەی )یەدیعۆت ئەحرەنۆت( باڵو كراوەتەوە. ئەو رۆژنامەنووسە گەشتێکی بە شارەکانی هەولێر و سلێمانی کردووە و وێنە ی خەڵکی گرتووە و لەگەڵ قوربانیانی هەڵەبجە دانیشتووە، ئەوانەی تا ئێستا لەوان یەکێک کردووە، قسەی کەس زۆر لەگەڵ کیمیاوین، چەکی برینداری

سەباح کەریمە کە گوتەبێژی بریندارانی چەکی کیمیاوییە.

مرۆڤەکان لە کوردستان دەترسن، دەترسن لەوەی پاش كشانەوەی ئەمریكییەكان کۆنەپەرستی لە زایۆنییەکان”، “سەگی بڵێن پێیان ئێرانییەكان عێراق، لە و ئێمە بۆ دەڵێن دەترسن، دووبارەی خەڵکەکە کوژرانی لە دەترسن، تورک ئیسرائیلییەکان چارەنووسی هاوبەشمان هەیە، جیاوازیی گەورە ئەوەیە كە ئێوە توانیتان دەوڵەت بۆ خۆتان دروست بکەن و کوردەکان لەسەرخۆ کار بۆ ئەو

مەبەستە دەکەن.

ئۆفیسێک بۆ کاروباری شەهیداندەبینرا، بەتەمەنتر لەوە زۆر و بوو ساڵ 45 تەمەنی كە ناوێک نەجیب لەگەڵ چەند هاوڕێی خۆی كە لە كیمیابارانەكە رزگاریان ببوو دانیشتبوو. بۆ چارەسەریی قوربانیانی ئەو كارەساتە كە رژێمی پێشووی عێراق ئەنجامی داوە،

ئۆفیسێك دروست كراوە.

لە بیرمان چوو ئێمە جوولەكەینهەولێر پایتەختی کوردستان و سلێمانیش پایتەختی پەروەردەیە. بە درێژایی دەیان ساڵ ناوەندی کوردستان بوونە و عێراقییەکان نەیانتوانی بەسەریاندا زاڵ بن. ئەمرۆ بەشێک لە عێراقییەکان بەخیلییان پێ دەبەن. ئێستا بازاڕی هەموو نەیانتوانیوە ئێستا تا و جیهانە دیكەی واڵتانی و چینی كەلوپەلێكی جۆرە دەدەن. بارە ئەو چاككردنەوەی هەوڵی بەاڵم بن، خۆیان ئابووریی خاوەن دەسەاڵت لە دەستی هەردوو پارتی سەرەكیدایە كە پێشتر دژی یەكتری بوون.

هەستیان بۆ دەنگی ئیسرائیلمەولود ئافەند، سه رنووسه ری گۆڤاری “ئیسرائیل-كورد” كە چەند ژمارەی لێ چاپ لەگەڵ كاربەدەستەكانی ئیسرائیل لە دەوڵەتی ئیسرائیل دەكات و كراوە و باس وەك سەرۆكی حیزبی كادیما گفتوگۆ دەكات. ئەو دەلێ “ئێمە پردی نێوان ئیسرائیل کوردین هەتا ئایندەیەكی هاوبەش دروست بکەین، بۆ ئێمە گرینگە مێژووی ئیسرائیل واڵتانی و تورکیا بۆچی دەترسن. خەڵک بكەینەوە. روون خۆمان خەڵكی بۆ عەرەبی پەیوەندییان لەگەڵ ئیسرائیل هەبێت و ئێمەی كوردیش نەمانبێت؟ دەبێ پارچه ی کوردستان روون له هه ر چوار بۆ کورد ئیسرائیل راستییەكانی مێژووی بكەینەوە. كوردەكان دەیانەوێ بە ئاشكرا پەیوەندییان لەگەڵ ئیسرائیل هەبێت، چونكە دەبینین واڵتانی عەرەبی هەیانە، خودی فەلەستین پەیوەندییه کی به هێزی ده که ین، له سه ر ئیشی ستراتیژی وه ک ئێمه ئه وه ی كورد. ئێمەی نەك هه یه

گرینگیدانی زیاتر به و ره وه نده کورده یه که له واڵتی ئیسرائیل ده ژین”.

راپۆرتی‌رۆژنامەی‌)یەدیعۆت‌ئەحرەنۆت(‌لە‌سه‌ردانێکدا‌بۆ‌کوردستانهه ستی کورده کان بۆ ده نگی ئیسرائیل


شارەزاییەكی و بوون بەرهەمهێن گەلێكی ئەوان زۆریان لە بازرگانی و پیشەسازیدا هەبووە و ئەو كات

ئیشی زێڕنگەری و جۆالییان دەكرد. ساڵی 1941 و كاتی شۆڕشی رەشید عالی گەیالنی، موفتی فەلەستین لێرە بوو و دەسەاڵتدار بوو، ئەو لە بەغدا دەستی بە تیرۆركردنی جوولەكەكان كرد، بەاڵم لە شاری كۆیە هەندێك بنەماڵە و بەتایبەتی كاكە زیاد ئاغا پیاوەكانی خۆیان بۆ پاراستنی جوولەكەكانی شاری كۆیە نارد و هەندێك لە گەنجەكانی خەوێزییەكان وەك موحسین ئاغا و عەبدولڕەحمان شینە و جەوادی شەفیق ئاغا لە گەڕەكی جوولەكەكان بە شەو و رۆژ پاسەوانییان

لە جوولەكەكان دەكردبەرلەوەی جوولەكەكان بەرەو ئیسرائیل كۆچ بكەن، ئەوەی و دەژیان كوردستان لە زۆریان ژمارەیەكی لێرەدا جێگەی سەرنجە، ئەوەیە كە ئایا ئەوان لە ڕووی دیكە ئایینەكانی لەگەڵ هەڵسوكەوتەوە و دابونەریت زانیارییانەی ئەو بەپێی نا؟ یان هەبوو جیاوازییان هیچ كوردستان جوولەكەكانی ماون، مێژوودا لە و نەبوو موسڵمانەكان كوردە لەگەڵ جیاوازییەكیان بەشێك لەو كۆمەڵگەیە بوونە و تەنیا لە رووی ئایینەوە بە و بوون جوولەكە كوردی ئەوان بوونە. جیاواز شێوەیەكی ئاشتییانە ژیانیان بردووەتە سەر و بەشێكی موسڵمانەكان كوردە لەگەڵ ژنخوازییان و ژن زۆریان

كردووە كە هەر لە كوردستان ماون. بوونە، كورد گەلی لە بەشێك كوردەكان جوولەكە نێوان شۆڤێنیانەی شەڕێكی ئێستا داخەوە بە بەاڵم پەیوەندیی دەكات كورد لە داوا ئیسرائیل و عەرەب عەرەبی واڵتی زۆر كەچی نەبێت، ئیسرائیل لەگەڵ ئیسرائیل باڵیۆزخانەی و هەیە پەیوەندییەیان ئەو لێرەدا ئوردون. و میسۆر وەك هەیە واڵتەكانیاندا لە پێویستە ئێمە بێینە دەنگ و بە هەموو دنیا بڵێین كە شەڕی عەرەب و ئیسرائیل، شەڕی كورد نییە. بەشێك

ژیانی‌جوولەكەكانی‌شاری‌كۆیە‌و‌جیاوازییان‌لەگەڵ‌خەڵكی‌شارەكەئامادەكردنی: مەشخەڵ

تر قبووڵ كۆیە »دەبێ چی رووناكبیرێكی شاری نەكەین چارەنووسمان لە الیەن دوژمنەكانمانەوە

دیاری بكرێت«

ن؟ نی

وردێ ک

بڵانه

ه مێ ب

وانده ت

س که


پەیوەندییەكی پێویستە و دەژین ئیسرائیل لە ئێستا گەلەكەمان لە بەهێزمان لەگەڵیان هەبێت.

لەو شارانە بووە كە بەشێكی جوولەكە بوون شاری كۆیە یەكێك و لە خۆشی و ناخۆشییەكانی خەڵكی شارەكەدا هاوبەش بوونە. بۆ شێخ سەالح شێخ رووناكبیر بە چاومان زیاتر زانیاریی وەرگرتنی

شەرەف كەوت كە زانیارییەكی زۆری لەسەر مێژووی كۆیە هەیە. شێخ سەالح بەم شێوەیە دەستی بە قسەكانی كرد »نزیكەی 700 جوولەكەیان هۆزی 12 تااڵن بە ئاشوورییەكان زایین، لە بەر ساڵ و باڵوەپێكردنیان مەبەستی بە دواتریش نەینەوا، نزیك هێناوەتە نەمانیان بۆ شاخەكانی كوردستانیان بردوون. نزیكەی 2500 ساڵە بە هەموو شێوەیەك كار بۆ تواندنەوەی ئەو جوولەكانە كراوە، بەاڵم بە هۆی ئەو باوەڕەی هەیانبوو، رووبەڕووی هەموو ئەو دژایەتییانە بوونەتەوە گوندەكانی و شار لە زۆرێك لە ئەوان پاراستووە. خۆیان كیانی و كوردستان ژیاون، بەاڵم زۆرتر لە شارەكان دەبوون. چونكە شارەكان گەلێكی ئەوان بوون. پارێزراو ئەوان بۆ زیاتر ئاسایشەوە رووی لە بازرگانی و پیشەسازیدا لە بەرهەمهێن بوون و شارەزاییەكی زۆریان هەبووە و ئەو كات ئیشی زێڕنگەری و جۆالییان دەكرد. یەكێك لەو

شارانەی جوولەكەیەكی زۆری لێ بووە، شاری كۆیە رووناكبیری بە شاری مێژوودا لە ئەو شارە بووە. بووە بەناوبانگ گۆرانیبێژان و شاعیران شاری و كە ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی خەڵكی ئەو شارە جوولەكەكان هەبێت. لێكتێگەیشتنیان هەستێكی بەشدار كۆیەدا چاالكییەكانی و شایی و شین لە یەكێك و گۆرانیبێژی دەنگخۆشیان هەبووە. بوونە

لە جەژنەكانی جوولەكەكان، كەپرە شینە بوو«.ئەو رووناكبیرە بەم شێوەیە درێژەی بە قسەكانی عالی رەشید شۆڕشی كاتی و 1941 »ساڵی دا گەیالنی، موفتی فەلەستین لێرە بوو و دەسەاڵتدار تیرۆركردنی بە دەستی بەغدا لە ئەو بوو، هەندێك كۆیە شاری لە بەاڵم كرد، جوولەكەكان پیاوەكانی ئاغا زیاد كاكە بەتایبەتی و بنەماڵە كۆیە شاری جوولەكەكانی پاراستنی بۆ خۆیان وەك خەوێزییەكان گەنجەكانی لە هەندێك و نارد جەوادی و شینە عەبدولڕەحمان و ئاغا موحسین شەفیق ئاغا لە گەڕەكی جوولەكەكان بە شەو و رۆژ

پاسەوانییان لە جوولەكەكان دەكرد«.شێخ سەالح لە درێژەی باسەكانیدا ئاماژەی بەو زوڵمانە كرد كە لە جوولەكەكان كراوە »جوولەكەكان

سەعید دەگوت، پێ جوولەكەیان گردی كە هەبوو گۆڕستانێكیان قەزاز بە تەوجیهی عەرەبە شۆڤێنەكان ئەو گۆڕستانەی دابەش كرد و كران بە خانوو كە ئێستا ناوی گەڕەكی سەرباخە. دوای راپەڕین گۆڕی سەردانی ئەوەی بۆ كۆیە هاتنەوە جوولەكەكان لە هەندێك باپیریانیان بكەن، بەاڵم كاتێك بینیان نەماوە زۆر دڵگران بوون، بەاڵم سەرەڕای ئەم هەموو شتە، لە گەڕەكێك كە كەنیسەی مەسیحییەكان و كەنیشتەی جوولەكەكان و مزگەوتی موسڵمانەكان زۆر لێكەوە نزیك ئەمەش كە نەدا رووی رووداوێك هیچ تەنانەت جارێكیش بۆ بوون، جوولەكەكان لەگەڵ زۆر كورد گەلی كە راستییەیە ئەو دەرخەری دۆست بووە و زۆر پێكەوە تەبا بوونە، بەاڵم چۆن لە درێژایی مێژوودا بە قوربانی عەقڵی عەرەبە شۆڤێنەكان كراوین، لەمەشدا هەر بووینەتە قەربانی. لێرەدا دەبێ ئەوە لە خۆمان بپرسین كە چۆن گەلێك رقی تر دەبێ چی بۆیە هاونەتەوەن. لەگەڵی كە دەبێتەوە لە كەسانێك قبووڵ نەكەین چارەنووسمان لە الیەن دوژمنەكانمانەوە دیاری بكرێت. كاتی ئەوە هاتووە كورد بۆ خۆی بڕیار لە پەیوەندی و ستراتیژییەكانی

خۆی بدات«.

ن؟ نی

وردێ ک

بڵانه

ه مێ ب

وانده ت

س که


كورد و ئیسرائیلییەكان پێویستە زیاتر لە جاران واقعبینانە لەبارەی بوونیان ل��ە ناوچەكەدا بیر بكەنەوە. كورد و ئیس��رائیلییەكان، شانبەش��انی فارس و ئەرمەنییەكان كۆنترین خەڵك��ی ڕۆژهەاڵتی ناوینن، بەاڵم بە هۆی بوونی چەند بیر و باوەڕێكی ئایینی و ڕامیارییەوە، حكوومەتی ئێستای ئێران بە شێوەیەكی ناش��یاو تەنانەت بە بەرچاوی ڕای گش��تیی جیهانەوە ڕەفت��اری خراپ لەگەڵ ئیس��رائیل دەكات. من پێم وایە ئێران بەم ڕەفتارە دەستدرێژیكارانەیەی، یاری

بە ئاگر دەكات.ل��ە ڕاب��ردوودا تەنانەت لە ڕۆژگاری ئەمڕۆش��دا

ك��ورد و دەوڵەت��ی ئیس��رائیل لەالیەن واڵتە دراوس��ێیەكانیانەوە ڕووب��ەڕووی چەند

دەس��تدرێژكارانە ڕەفتارێك��ی لە ئیس��رائیل بوونەت��ەوە.

ڕابردوودا چەندین شەڕی ،1948 وەك دی��وە ،1972 و 1967ل��ە ئەنجامیش��دا هاوواڵتیی چەندین بێتاوان و سەربازی

بوونەتە ئیس��رائیلی چونك��ە قوربان��ی،

دوژمن دەیانویس��ت ڕێگە لە ئیسرائیل دەوڵەتی بەدەستهێنانی دروستبوونی لە ڕێگە یاخود

بەڵگەوە لە مێژوودا چەس��پێنراوە كە ئازادییەكانی��ان بگ��رن، تەنانەت بە ئیس��رائیلییەكان بەر لە هاتنی عەرەب��ەكان و داگیركردنی خاكەكەیان لە الیەن ئەوانەوە، لە خاكی خۆیاندا ژیاون. لە الیەكی دیكەشەوە كورد لە سەدەی 13وە ڕووب��ەڕووی هەزاران جەنگی دوژمنكارانەی س��ەپێنراو بووەتەوە، وەك 1945، 1961، 1970، 1974، 1975، 1976 و 1991 لەگ��ەڵ بۆردومانكردنی ش��اری هەڵەبجە لە 16ی مارس��ی 88 لەالیەن ڕژێمی عێراقەوە، جینۆس��ایدی ئەنفالی كورد لە 1987 و 1988، ڕاپەڕینی كوردەكان لە 1991 ئەمانە و جەنگی 2003 لەگەڵ سوپای عێراق لەو ناوچانەی كێشەیان لەسەرە و هەروەها مەترسیی ئەو

كردەوە تیرۆریستییانەی لە ژێر پەردەی ئیسالمدا دەكرێن. بە خەماڵندنی من كۆی گش��تیی ش��ەهیدان لە كوردس��تان دەگاتە زیاتر لە ی��ەك ملیۆن كورد، ئا بەم ش��ێوەیە كورد نیش��تتمانی خۆی پاراس��تووە. لە هەڵمەتی ئەنفالیشدا زیاتر لە 182 هەزار كورد لە ژێر ناوی سوورەتیكی قورئاندا

ب��ە ناوی )ئەنف��ال( كە دەڵێت »دەتوانن دوژمنەكانتان بكوژن و س��ەروەت و س��امانیان ببەن چونكە ئەوان كافر و بێبڕوان« بوونە قوربانی. 16ی مارس��ی 88، فڕۆكە جەنگییەكانی عێراق شاری هەڵەبجەیان بە گازی كیمیاوی بۆردومان كرد، دەرەنجام پێنج هەزار هاوواڵتی س��ڤیلی بێتاوان بوونە قوربانی. دوابەدوای هەڵەبجەش فڕۆكەكان لە بۆردومان نەوەس��تان و چەندین گوند و ش��ارۆچكەی

كە كرد وێران ب��ە هۆیانەوە زیاتر ل��ە 40 هەزار هاوواڵتی كوردستانیان گیانیان سپارد.

ئایا رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس��ت ته نیا موڵکی عه ره به کانه ؟

عەرەبەكان وا بیردەكەنەوە كە ڕۆژهەاڵتی ناوی��ن هی خۆیانە و تەنیا عەرەب بۆی هەیە تێیدا بژی و جگە لەوان هیچ نەتەوەیەكی دیكە ئەو مافەی نییە، بەاڵم ئەوان زۆر لە هەڵەدان، ئەوان داگیركەری زۆرین��ەی ئەو خاكانەی كە ئێس��تا تێیدا دەژین، دەتوان��ن بگەڕێنەوە بۆ

مێژوو و ببینن كام نەتەوە كۆنترە.بۆیە پێویستە كورد و ئیسرائیلییەكان لە دوای ئەو هەموو جینۆس��ایدەی لە ڕابردوودا دوچاری هاتوون، دووبارە بیر بكەنەوە و بپرسن »دۆستی ڕاس��تەقینەی ئێمە لە ڕۆژهەاڵتی ناویندا كێیە؟« ئەمە بابەتەكەیە، كورد و ئیس��رائیل پێویس��تییان ب��ە یەكتری هەیە، ئەگەر ئ��ەوان دەیانەوێت خۆیان و خاكەكانی��ان ل��ە تون��دڕەو و ڕەگەزپەرس��تە فاشیستەكان بپارێزن، چونكە دەوڵەتی ئیسرائیل لە نێ��و دوژمنەكانیدا تەنیای��ە و لە الیەكی هێزەكانی كش��انەوەی دوای دیكەش��ەوە ئەمریكا، كوردیش تەنیا دەمێنێتەوە. بەبێ پاراس��تنی هێزە رۆژئاواییەكان بەتایبەت

ئەمریكا و بەریتانیا چی روو دەدات؟ناوچ��ە ب��ە ك��ە 140 م��اددەی عەرەبكراوەكان��ەوە پەیوەس��تە، تەنیا وەك كوت��ە كاغەزێ��ك ل��ە دەس��تی حكوومەتی عێراقدایە و هی��چ هەوڵێكی بۆ جێبەجێكردنی

كورد و ئیسرائیل دوو نه ته وه بێ دۆسته که ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست

ئا: كۆژین ئه حمه د


نەداوە. ئەوە بۆ ماوەی زیاتر لە ش��ەش ساڵە “هێش��تا چەندین كێش��ە لە نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردس��تان و بەغداوە چارە نەكراون. تەنی��ا گرووپێك��ی پەرلەمانت��اری ك��ورد لە پەرلەمانی عێراقدا هەن كە ئەوانیش ش��تێكی

ئەوتۆیان پێ نەكراوە. زیات��ر لە ی��ەك ملیۆن ك��وردی بێماڵ لە چواردەوری ش��ارەكانی موس��ڵ و كەركوك و

دیالە هەن، لە نێویاندا 500 هەزار لەو كوردانەی س��اڵەكانی 1968 و 1972 و 1975 لە بەغدا دەركرابوون و رەوانەی ئێران كرابوون و ژمارەیەكی زۆریش��یان لە س��ێدارە درابوون. كوردە فەیلییەكان، دەوڵەمەندترین خەڵكی عێراق بوون، بە تایبەتی لە بەغدا، كەچی ڕژێمی سەددام تەواوی سەرمایەكەیانی زەوت كرد. رژێم هەمان ك��رداری لەگەڵ جوولەكەكانیش كرد، بەتایبەتی لە بەغدا. كورد و

جوولەكە بەم شێوەیە مامەڵەیان لەگەڵ كراوە. خاكێك��ی زۆری كوردی لەو ناوچانەی هێش��تا ناكۆكییان لەس��ەرە لە ژێر دەس��ەاڵتی عەرەبەكان دایە، شاری )نەینەوا( كە دەكەوێتە باكووری عێراقەوە، نەینەوا دەكەوێتە كەرتی رۆژئاوای رووباری تیگریس و لەو بەریش��ی لە كەرتی رۆژهەاڵت، ش��اری دێرینی )نەینەڤا( هەبووە. تیگریس پردی سەرەكیی ڕێگەی گرێدانی سووریا و ئانادۆل لەگەڵ ئیمپراتۆرییەتی میدییەكان بووە لە 612 پێش زایین، س��ەركردەی ش��اهانەی میدی چیاخارێس و نەبۆپۆلەسار ڤێكڕا بەسەر نەینەڤادا زاڵ بوون. نەینەوا لە س��ەدەی شەش��ەمی پێش زاییندا سەنتەرێكی

بازرگانیی سەرەكیی ئیمپراتۆرییەتی میدی و فارسەكان بووە. نەینەوا بە گوند و ش��ارۆچكەی كوردی دەورە دراوە س��ەددام لە سیاسەتی بەعەرەبكردنەكەی��دا ب��اری دیمۆگرافی هەم��وو ناوچەكانی نەین��ەوای گۆڕی، س��ەرەڕای ئەنجامەكان��ی ئەو سیاس��ەتە ڕەگەزپەرس��تانەیە دژی كورد بەاڵم هیش��تا چەند گوندێك لە نەینەوا بوونەتە النەی هاوبەش��ی كورد، ئاش��ووری، توركمان، جوولەكە، ئێزیدی و تەنانەت عەرەبەكانیش، بەاڵم ئەم شارە لە ڕووی

مێژووییەوە كوردییە.

کورد چۆن پارێزراو ده بێت؟كورد پێویس��تە وەك واڵتانی كوێت و س��عودیە و شانش��ینە عەرەبییەكانی كەن��داو لە الیەن واڵتان��ی ڕۆژئاواوە بپارێزرێت. چۆن ك��ورد پارێزراو دەبێت؟ س��وپای ئەمریكا و بەریتانیا پێوس��تە بنكەی سەربازی لە كوردستاندا دروست بكەن، س��ەرەڕای بوونی پەیوەندیی ئابووری و ڕامیاری بەهێزتر. ئەمە باشترین ڕێگەی��ە كە كورد و ئیس��رائیل نەتەوەكانیان لە هێرش��ی فەندەمێنتاڵیزمەكان بپارێ��زن. بەهۆی ئەو ئەزموونە ڕابردووەی هەمە لە دۆخی وەهادا دەتوانم بڵێم زۆر قورسە بڕوا بە دانوستان و پرۆتۆكۆلی ئاشتی لەگەڵ عەرەبە موسڵمانەكاندا بكەین. ئەوان لە ڕابردوودا زۆر ڕێككەوتننامەی ئاش��تییان شكاندووە. لە نێوان س��ەركردەی كورد مستەفا بارزانی و حكوومەتی پێشوتری عێراقدا لە 1974 بۆ زامنكردنی ئۆتۆنۆمی بۆ كورد رێككەوتننامەیەك مۆر كرا، بەاڵم پاش 4 س��اڵ، حكوومەت دەستی بە جەنگ كرد و ئاداری 1974 فڕۆكە جەنگییەكان دەستیان بە بۆردومانكردنی الدێ و ش��ارۆچكەكانی كوردس��تان كردەوە و سەرەنجامی هێرشەكە هەزاران هاوواڵتی بێ تاوان بوونە قوربانی. لە هەلێكی دیكەدا، ساڵی 1972 حكوومەتی عێراقی هەوڵی كوش��تنی سەركردەی مەزنی كورد، مستەفا بارزانی دا، تەنانەت هەوڵی كوش��تنی مەسعودی كوڕیشی دا. ئەمانە نموونەی

پێشێلكردنی یاس��ا و رێككەوتننامە لە الیەن عەرەبەكانە، ئەوان بەپێی سروش��تەكەیان، لە ب��اری نائارامی و بێهێزیدا، ئامادەی بەس��تنی چەندین رێككەوتننامەن، بەاڵم كاتێك كەمێك هێزی��ان بەدەس��ت هێنای��ەوە و توانی��ان تا رادەیەك لەس��ەر پێی خۆیان بوەستنەوە، زۆر بە سانایی رێككەوتننامەكان پشتگوێ دەخەن. بۆیە پێویستە كورد و ئیسرائیلییەكان هەرگیز

متمانە بە عەرەبەكان.كاتێ��ك كورد هەوڵی بونیادنانی دەوڵەتی خۆی دەدا، خەلیفەكانی ئیس��الم و فەرمانڕانەكانی عەرەب و تورك، ئایینیان وەك چەكوش��ی ئاسنین بۆ گوشار خس��تنە سەر داخوازییە ڕەسەنەكانیان و ش��وڕش و ڕاپەڕینەكانیشیان بە كار دەهێنا. كورد تەنانەت بۆ چەند س��ەدەیەكیش لەگەڵ ئیسالمییە توندڕەوەكاندا جەن��گاوە، بەاڵم ئەوان بە زەبری هێز دەس��تیان بەس��ەر خاكەكەماندا گرت و پارچە پارچەیان كرد و هەرچی بەدەستمان هێنابوو لەناویان برد، لەنێویشیاندا كتێبی پیرۆزی ئاڤێس��تا. كورد لە ڕابردوو و ئێستاش��دا قوربانییەكی گەورەی

داوە. فارسەكانیش ئەزموونێكی زۆرلێكراویان لە ژێر هەمان بیرۆكەی ئایینیدا هەیە، ب��ەاڵم زیرەكانە توانیان مەزهەبی ش��یعە پێش بخەن و ب��ەم جۆرەش توانیان دەوڵەتی س��ەربەخۆی خۆیان بپارێزن، بەاڵم ڕژێمی ئیس��المی ئێستای ئێران الیەنی ئایینی زۆر بە جددی وەرگرتووە و هەندێك جاریش لە ژێر ئەم دەسەاڵتە

ڕامیارییە گەورە و پتەوە چەكوش ئاسایەدایە. من دەمەوێت نیشتمانم لە دەستی دیكتاتۆر و دەسەاڵتدارە عەرەب و توركەكان ڕزگار و ئازاد بێت. ئێمە هەرگیز ناتوانین ئازاد بین و لە خاكی خۆماندا چێژ لە

ئاشتی وەربگرین هەتا واڵتی سەربەخۆی خۆمان نەبێت. ئێستا كاتی ئەوە هاتووە كورد پالنێكی درێژ و ستراتیژییەكی ڕامیاریی ڕوونی هەبێ��ت. ئێمە بە هۆی نەبوونی ڕێككەوتننامە و هاوكاریی نێودەوڵەتییەوەە لە ڕووپەڕی جیهانیدا ئازارمان چەشتووە، هەڵكەوتەی جوگرافیایی كوردستان وای ك��ردووە لە نێوان واڵت��ە داگیركارەكانیدا دابەش بكرێ��ت و ئەو واڵتانەش زۆر بەهێزن. بۆیەش بە بڕوای من ئەو واڵتە زلهێزانە پێویستە بۆ چەند دەوڵەتێكی بچوك دابەش بكرێن هەتا نەتەوەكانی دیكەش بەبێ ترس بە ئاشتییەوە بژین. زیاتر لە 25 ملیۆن كورد لە باكووری كوردس��تان دەژین كە لە س��ایەی ئەو دەوڵەت��ەدا هیچ ئازادییەكیان نییە. توركیاش دەیەوێ ببێتە ئەندامی یەكیەتیی ئەوروپ��ا. كورد هەزاران س��اڵ بەر لە توركەكان ل��ەو ناوچەیەدا ژیاوە، كەچی

زمانی دایكی خۆی لێ قەدەغە كراوە و تەنانەت بوونەكەشی ئینكار دەكرێت.لێرەدا دەبێ ئەو داوایەش لە ئیس��رائیل بكەین كە یارمەتی توركیا نەدات و پێویس��تە ببێتە بەشێك لە چارەسەر نەك كۆسپ بخاتە بەردەم هیوا و ئاواتی

كورد.پێویس��تە كورد ببێتە خاوەنی دەوڵەتی س��ەربەخۆی خۆی و لە عەرەبەكان جیا بێت��ەوە، چونكە ئەوان لە مێژوودا س��ەلماندوویانە ناتوانن لەگەڵ كورد و

نەتەوەكانی دیكەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بە ئاشتییەوە بژین.*لە ڕاب��ردوودا نەینەوا و نەینەڤا بە هەردوو ب��ەری ڕووبارەكە دەگوترا كە

كەرتی ڕۆژئاوا و ڕۆژهەاڵت بوون.سەرچاوە: دانا بەرزنجی – كوردش میدیا

هه رگیز پێویست نه بوو کورد له زه رده شتی و کاکه ییه وه

بگۆڕێت و ئیسالم وه ک ئایینی ره سمی قبووڵ بکات


د.كامیران‌بەرواری:داگیركەرێن كوردستانێ ب زانابون بۆشایییەك دناڤبەرا

كوردان وئیسرائیل دا درست كریە

ئیسرائیل-كورد: باك ڕاوندێ كوردان ئاماژە ددەت هەبونا پەیوەندی یێن چاك دناڤبەرا وان وجوهیاندا، بوچی ئەڤرو ئەڤ پەیوەندییە نەماینە؟ ئەگەر یان گرینگە یا پەیوەندییان وان هەبونا دانە؟ ئاست دچ هەبن پەیوەندی

نەء؟د. كامیران بەرواری: كورد ناڤدار ترین وكەڤن ترین نەتەوێ رۆژهەالتێ گرینگە كەسی هەر ژبو رۆژهەالتە. ومێالكێن دل ژی كوردستان ناڤینە، یێ ژ كوردان نزیك بیت، هەروەها گەلێ جوهی ژ گەلێن كەڤنار وناڤدارێن رۆژهەالتێ ناڤینە ژ سەردەمێ فیرعەونان و)موسا(ی لسەر شانۆیا سیاسی،

جڤاكی یا رۆژهەالتێ ناڤین ددیارن.و جیهانێ نەتەوێن و گەل تەڤایا دگەل كوردان یێن پەیوەندی هەبونا

سەرجەم دەولەتان پر گرینگە هەبونا ڤان پەیوەندییان دگەل )ئیسرائیلی( دژایەتیا كورد نینە هوكارەك هیچ یە. ئاسایی و سروشتی دیاردەكا ژی كوردان دژایەتیا ئیسرائیل نینە هوكارەك هیچ هەروەها بكەن. ئیسرائیل بكەت. دمێژۆدا كوردان چ ناحەقی وزورداری بەرامبەر دەولەتا ئیسرائیل و گەلێ وان نەكرینە. ژ سەر دەمێ پێغەمبەرێ كورد )ئیبراهیم(ی ودیندەها وی )ئیسحاق، یەعقوب، یوسف، اسماعیل، محمد( كورد ل وەالتێ شامێ وعیسای هەبونا موسای هەنە دگەل رۆژهەالت ب گشتی هەنە، ل ومێرێ هەنە بەری مەسیحیەت ل كوردستانێ بەالڤ ببیت جوهی و دینێ )جوهیا(

ژی هەنە.ئەڤ هەمو )باك ڕاوندە( تێرا وێرێ دكەت هەبونا پەیوەندی یێن كوردان

هەڤپەیڤین: ئیسرائیل-كورد، دهۆك

ئێك‌ و‌ دهوك‌ زانكۆیا‌ ماموستایێ‌ بەرواری‌ د.كامیران‌ژ‌چاڤدیرێن‌سیاسی‌لە‌دەڤەرێ‌دهۆك‌د‌هەڤپەیڤنیەكێ‌هەبونا‌ ڕاگەهاند:‌ ئیسرائیل-كورد‌ گۆڤارا‌ گەڵ‌ لە‌ دا‌دیاردەكا‌ )ئیسرائیلی(‌ دگەڵ‌ كوردان‌ یێن‌ پەیوەندی‌كوو‌ ئاشكراكر‌ هەروەها‌ یە،‌ ئاسایی‌ و‌ سروشتی‌دوژمنێن‌كوردان‌هەمان‌دوژمنێن‌ئیسرائیلنە‌و‌كورد‌نزانن. سۆر‌ هێال‌ ب‌ ئیسرائیلی‌ گەل‌ ل‌ پەیوەندی‌دەربارەیێ‌رادەستكرنا‌سەرۆكی‌پەكەكەی‌عەبدولاڵ‌ئوجەالنێ‌ژی‌خۆیاكر،)PKK(‌ژی‌دناڤ‌دا‌دژایەتی‌ڕاست‌ مافەكێ‌ هەبیت‌ ئیسرائیل‌ دژی‌ وبەركارەك‌ودرست‌وڕەوایە،‌چونكو‌ئیسرائیل‌ژ‌نەخشەكێشێن‌سەرەكی‌یە‌دناڤ‌وان‌)32(‌دەولەتاندا‌یێن‌بەشداری‌دپیالنگێرییا‌ناڤ‌نەتەوەیی‌دا‌كری‌بو‌گرتنا‌سەروك‌

و‌رێبەرێ‌كورد‌بەرێز‌عەبدولاڵ‌ئوجەالن.


ئەڤ “ لێ بیت. ئاسایی تشتەكێ وئیسرائیل دابن ئاست ودچ بن دچاوان پەیوەندییە ل چ ال، هەردو یا پاقژ ئنیەتا بو دزڤریتە دو ئاستێ لسەر یان ئاستێ سیاسی، سەر

گەالن و روشنبیران.

پەیوەندی كورد بوچی ئیسرائیل-كورد: یێن دگەل ئیسرائیلی ب هێال سور دزانن؟! ل

قۆناغێكدا وان رۆلەكێ بەرچاڤ دشۆرەشا رزگاری خۆازا گەلێ كوردا هەبو؟هێال ئیسرائیلی ب یێن دگەل پەیوەندی كورد بەرواری: چ كامیران د. سۆر نزانن!! لێ هەر ژ داویا سەدێ نۆزدێ و دەست پێكا سەدێ بیستێ تێك نە گهەشتنەك دناڤبەرا كوردان و رۆژ ئاڤادا ب گشتی درست بویە؛ چونكو )ئیسرائیل( ژی ب رۆژئاڤا ڤە گرێدایە ئەوژی دهەمان خەندەكا دژە كورد دا كار دكەت یان بێژم كەتیە )دوێ خەندەكێدا( كوردان دژمناتی یا ئیسرائیل نەكریە، دژمنێن كوردان هەمان دژمنێن ئیسرائیلن، لێ داگیركەرێن كوردستانێ )لە هەر چار پارچان( ب زانابون بۆشایییەك دناڤبەرا كوردان

وئیسرائیل دا درست كریە.ئاشكرا دیار و رۆلەكێ ئیلونێ وگوالنێدا وان دشورەشا دەربارەی رۆلێ نینە. چونكو كوردان چ سیاسەتێن رۆهن و ئاشكرا وستراتیژی نەبون. هەتا

ڤێ دەقیقێ ژی كورد ل باشۆر نزانم چ دكەن و چ دڤێت!!.روژەكێ ل دەبابێن ئیرانێ سیاردبن، رۆژا دی ل یێن ێەدامی، رۆژا پاشتر عێراق دی رۆژا فیدرالی، رۆژەكێ ئوتونومی، رۆژەكێ توركان!! یێن ل چینە!! رۆژا دی هەرەشا سەرخوەبونێ دكەن. ڤێ بێ بەرنامەیێ گەلێ مە

وەستاند.

ئیسرائیل-كورد: كینە ئەوێن ل كوردستانێ دژایەتیا هەبونا پەیوەندی یێن سەركردایەتیا باشورێ كوردستانێ دگەل حكوومەت وگەلێ ئیسرائیل دكەن؟

ئایا الیەنێن ئیسالمی چ رۆل هەیە؟خوە ب كوردستانێ باشورێ سەركردایەتیا بەرواری: كامیران د. ڤان نەبونا و هەبون بەرامبەر ودیار وئازایانە ئازادانە هەلویستەكێ

پەیوەندییان وەرنەگرتییە ونینە.دڤێت مروڤ دگەل گەلێ خوە یێ ڕاست گو بیت، مللەتی درست ئاراستە بكەت، بەرنامەیەكێ ستراتیژی دا رێژیت. ل باشور ئەڤە نەبۆیە. ئەگەر كەس ل كوردستانێ دژیەتییا هەبونا پەیوەندییان دگەل گەڵ وحكوومەتا ئیسرائیل بەرژەوەندی ناكەت. ئەگەر هات و ئەو پەیوەندی دئاشكرا بن و دخزمەتا یێن ستراتیژی یێن هەردوال دابن. هەتا نهو الیەنێن ئسالمی ل كوردستانێ تشتەكێ ئاشكرا دژی بریارا سیاسی یا سەركردایەتیا كوردی نەكریە، هەمو عەرەب موسولمان. چ راستەوخو چ ناراستەوخو ب ئیسرئیل ڤە دگرێداینە، ڤێجا بوچی دێ ئیسالمی دژی كوردان ڕاوەستن، ئەرێ كیژ پارتا ئیسالمی

یە رۆژئاڤای درست نەكری وپشتەڤانیێ لێ نەكەت.

ئیسرائیل-كورد: رەنگە تاكو ڕادەیەكێ كوردان )ب تایبەتی ل باكۆر و

PKK(ێ بەركارەك دگەل ئیسرائیل هەبیت، ژبەر رۆلێ وان دگرتن وڕادەست كرنا رێبەرێ زیندان كریی )PKK(ێ عەبدولال ئوجەالن هەبووە. دڤی بیاڤیدا چ پێدڤییە بهێنە كرن؟ پێدڤیە ئیسرائیل داخازا لێبورینێ ژ كوردان بكەت و وەك چاوان هاریكارییا هندەك پارت والیەنێن رۆژهەالتێ كوردستانێ دكەت وەسان

هاریكارییا )PKK(ێ بكەت؟باكورێ ل تایبەتی وب گشتی ب كوردان ئەگەر بەرواری: كامیران د. ئیسرائیل وبەركارەك دژی دا دژایەتی كوردستانێ و )PKK( ژی دناڤ هەبیت مافەكێ ڕاست ودرست وڕەوایە، چونكو ئیسرائیل ژ نەخشەكێشێن دپیالنگێرییا بەشداری یێن دەولەتاندا )32( وان دناڤ یە سەرەكی الله عبد بەرێز كورد رێبەرێ و گرتنا سەروك بو دا كری نەتەوەیی ناڤ

ئوجەالن.هەركەس دزانیت گرتنا بەرێز عەبدولال ئوجەالن واتە زیندانی كرنا )60( رزگاری خازا بزاڤ برنا ژناڤ ئیرادەكرنا گەلێ كورد. بێ ملیون كوردان، كوردی. پێ دانان لسەر ئیرادەو هەبون وئازادییا كوردان. كوشتنا ئاشتی ودیموكراسی یێ ل كوردستانێ ورۆژ هەالتێ ناڤین.لێ تشتێ سەرنج ڕاكێش ئەوە كوردان بەرامبەر ڤێ دژایەتیا ڕاستەوخۆ یا ئیسرائیل هیچ بەركارەك دژمن كارانە دیارنەكرە. نەكۆ كورد نەوێرن یان نەشێن لێ كوردان باوەری ب وێ ئێكێ هەیە دێ ئەمریكا وئیسرائیل ورۆژ ئاڤا زانن وان غەدرەكا مەزن یا درست رێیا نەڤە سەر بزڤر دڤێت كر. كورد وگەلێ ئوجەالن بەرێز ل پێدڤی دڤی بیاڤیدا ئەوە ئیسرائیل داخازا لێبورینێ ژ گەلێ كورد وسەرۆكێ وان بكەت. دەست ژ كۆمپلویا بەردەواما لسەر كوردان ڤەكێشیت، رۆل ژبو بەردانا بەرێز ئوجەالن ب بینیت. دەست ژ دژایەتیا شۆرەشا باكور بەردەت، پشتەڤانییا ئەو دی نەكەت.وەكو كوردستانێ كەرێن داگیر پشتەڤانیا )PKK(ێ بكەت یان نەء گرینگ نینە، چونكو )PKK( ب خوە تێرا خوە هەیە )PKK( ب ئەمر و فەرمانا كەسێ درست نەبویە و ب ئەمرو فەرمانا كەسێ ژی ژناڤ ناچیت. ژناڤ چونا )PKK(ێ دگەل ژناڤ چون )60( هەرچار كوردێن ژ ئاشكرا پشتەڤانیەكا ئازادە ئیسرائیل كوردانە. ملیون

پارچان و بزاڤا زرگاری خازی یا كوردی بكەت یان نەء.

ئیسرائیل-كورد: پشتی جەنگێ )غەزە( پەیوەندی یێن توركان وئیسرائیل سەر ل كورد زارویێن كوشتنا دبێژیت: ئیسرائیل چون. ژی گر بەرەو سنووران ژالیێ توركیا ڤە چ ژ كوشتنا زاراویێن )غەزە( كێمتر نینە. دێ كورد چاوان شێن ئالوزییا ڤان پەیوەندییان وەك كارتەكا فشارێ بەرامبەر

توركیا دبەرژەوەندیا خوەدا ب كارئینن؟د. كامیران بەرواری: چ گومان تێدا نینە دێ رۆژەكا نەدویر ئەڤ هەیڤا هنگڤین دناڤبەرا توركان وئیسرائیل دا ب داوی هێت. لێ مخابن هەتا نها ژی ئیسرائیل هەمو پشتەڤانییەكا ماددی مەعنەوی لوجستی، هەواڵگیری ددەتە لەشكرێ توركان و رۆژانە خەلكەكێ بێ گونەه دبنە قوربانێ وێ پشتەڤانییا

ئیسرائیل بو توركیا.

چ كورد پەیوەندی یێن دگەل ئیسرائیلی ب هێال

سۆر نزانن


ئەرێ ئەو هەمو دەولەتێن ب ناڤێ دیموكراسیێ دئاخڤن تا نهۆ چ ژبو وان زارویان كریە یێن تورك ل پێش چاڤێن ڕایا گشتی یا جیهانی دكوژن؟!!. وهەڤ كوردستانێ داگیركەرێن یێن ناكوكی و ئالوزی لسەر كورد نابیت پەیمانێن وان بەرنامە وسیاسەت و ستراتیژی یا خوە دارێژن. كورد مفا ژ وێ فشارێ نابینن، لێ كورد دكارن ڕاستەوخۆ دگەل ئیسرائیل رۆنن وباس

ل چارەنڤیسێ گەلێن خوە وهەرێمی بكەن.

یێن پەیوەندی هەبونا ))ئەز دبێژیت پیرە سەعدی ئیسرائیل-كورد: ژ ئەم پشكەكین دزانم، چونكو نە درست كارەكێ وئیسرائیل ب كوردان عیراقێ(( بوچوناتە بو ڤێ چەندێ چییە و ئەرێ دڤێت ئەم هەر دچارچوڤا

عێراقێدا بین وهەمو تشتان ب )بڤە-خگر( بزانین؟د. كامیران بەرواری: بەرێز سەعدی پیرە یێ ئازادە چ ڕاوبۆچون بەرامبەر پەیوەندی یێن كوردان و ئیسرائیل هەین، لێ بوچی هەبونا ڤان پەیوەندییان كارەكێ نادرست بیت؟!! ئەرێ مادەم دا ئەڤ سەركردێن كورد ژبو عیراقێ و عێراق چییاتی یێ كاركەن. دابوچی ڤێ شورەشا خوینە لۆكەن؟! دابوچی دەنە كەسان هزار هزاران دابوچی كەن؟! وێران وباژێران گوند هزاران و وگرتن رەڤ توشی مللەت ڤی ساالن )50( ماوێ بو كوشتن؟دابوچی ئەنفال، ملیونی، كۆچا هەلەپچە، كارەساتا ئەرێ كەن؟! یێ دەربەدەر دا ب بون ژبو وێ چەندێ ئیلونێ وگوالنێ هەمو كرنا شورەشا قوربانی بینە بەشەك ژ عێراقێ؟دڕاستی دا ئەم عیراقی نینن و مەنەڤێت ژی ئەم )1920(ێ ساال ل مروڤایەتی دژی بریارەكا ب كوردستان بین. عێراقی وسەرێ عێراقێ ژ وخوەشی كوردان چ خێر كریە. بەچریمە عێراقیڤە ب هەمی دیتیە.باشێ نە وكوماری مەلیكی یێن وێ و سیستەمێن عێراقیان سەركردێن عێراقێ )سەدام حسین( بو یا چوی مەیا دیتی ویا مای ژی دێ بینن ئەو تشتێ )سەدام حسین(ی دایە كوردان هیچ عەرەبەك جورعەت

ناكەت بدەتێ.هیچ بڤەو ترس لسەر كوردان نینە خوە ژ عێراقێ ڤەكەن دڤێت كورد لگور بەلگەنامێن جوگرافی دیروكی، سیاسی، سنوورێن باشورێ كوردستانێ خودان خوە وسەروەرییا خوە وەالتێ و گەل ول بكەن نیشان دەست

دەركەڤن.

ئیسرائیل-كورد: داود باغستانی ڤەگەریانا )150.000( كوردێن جوهی بو كوردستانێ ب پێدڤی دزانیت، بوچونا تە لسەر ڤێ چییە؟

د. كامیران بەرواری: ڤەگەریانا هەر كەسەكێ خوە ب كورد و كوردستانی دزانیت و كورێ ڤێ ئاخێ بیت مافەكێ ڕەوایە و تشتەكێ پیروزە شانازیە دا وفیدرال یەكگرتی یا كوردستانی دەولەتەكا ددانانا پشكداریێ بومە

بكەت.

ئیسرائیل-كورد: بەری دو ساالن باس هەبو شاندەكێ رۆشنبیران بچیت بوسەردانی ئیسرائیل، پاشی رێ پێ نەدرا، تو سەرە دانێن بەڤی رەنگی

چاوان دنرخینی؟سیاسەت و تورەڤان و رۆشنیر شاندێن چاوان بەرواری: كامیران د.

وكارەكێ ئەوروپا و توركیا، عێراقێ، ئیرانێ، دچن كوردستانێ مەدارێن ئاسایی یە، هەر وەتوڤ چونا هەر شاندەكێ رۆشنبیری بو ئیسرائیل چونەكا سروشتی وئاسایی یە. ب دیتنا مە كەسێ ماف نینە رێ ل هەبونا پەیوەندی

یێن رۆشنبیری بگریت.

ئیسرائیل-كورد: تا نهو )5( ژمارە ژ گۆڤارا ئیسرائیل كورد دەركەتینە، هندەك كەسان ب ناڤێ ئیسالمێ هەڕەشە ل ڤێ گۆڤارێ كریە، ب دیتنا تە دەركەتنا ڤێ گۆڤارێ ل هەولێرێ ئارێشەیەكێ ژبو )ئاساییشا نەتەوەیی(

یا كوردان درست ناكەت؟ئاساییشا ما كەنگی كوردان بەری هەر تشتەكی بەرواری: كامیران د. نەتەوەیی هەیە، هەتا كو ئارێشە بو چێ ببت؟! نە ئسالمی نە ژی چ هێزێن دی نكارن چ گەل و نەتەوە و حكوومەتان بكەنە د)كولندیدا( ئیرو مەدیا ل سەرتا سەری جیهانێ یا ئازادە تو ب چ ناڤ دەربێخی لسەر چ بنڤێسی كەسێ ماف نینە هەرەشان ل تە بكەت. ب تایبەتی ئەگەر گوڤارەك خزمەتا

پرسا كوردی و ئاشتی ودیموكراسیەتێ بكەت.

ئیسرائیل-كورد: ئەگەر مە ئاساییشا نەتەوەیی نەبیت پادێ چاوان درست كەین؟

د. كامیران بەرواری: كورد دبێژن )ئەگەر تۆی نەزانی چاڤ بدە جیرانی( مە دگوت ژ میدیا هەتا نهو باب وباپیرێن مە دنەزان بۆن، یان ژبەر كۆ مەسلمان بون نە بونە چ لێ ئەڤە هەمی وەنینن ئەم ل ئاستێ سەركردایەتی و رێڤەبەرییا ڤی مللەتی نینین. ئەم شكەستن وسەرنەكەتنا خوە دئێخینە

دستووێ خەلكێ دیدا. هەمی سەر ل كوردستانێ داگیركەرێن و دژمن چاوان كا تەماشەكەن تشتەكێ دژی كوردان كوكن ئێكن دناڤ خوەدا چەندی دژمن بن دیسان ل هەمبەر كوردان ئێكن، لێ مخابن كورد نە دچارچوڤا كوردستانێ نەژی لسەر

ئاستێ كوردستانا مەزن ئێك نینن.ئاساییشا بونا درست ژبو فەر ویا خازتن دهێتە كوردان ژ ئیرو ئەوا

نەتەوەیی ئەڤەیە:ئێك: كورد ژ باوەشا دژمنی دەركەڤن وبریارا وان ددەستێ وان دا بیت.

دوو: راكرنا ڤان سنوورێن دەست كرد ددل وسەر و مەژیێ خوەدا.سێ: گرێدانا كونفرانسەكا نەتەوەیی تێدا سیاسەت وبەرنامە وستراتیژییا تەڤایا كەساتی و هێز و الیەنێن دیاركرن. بهێتە نەتەوەیی( )ستراتیژییا كوردستانێ بەشداربن، پارت و سەركردە و بزاڤا رزگاری خازا كوردی ل هەر

درەكا هەبیت ب وی بەرنامەی وبریارێن وێ كونفرانسێ كاربكەن.بەرامبەر بن هەلوێست یەك وجیهانی هەرێمی ئاستێ لسەر كور چار: سەروەرییا گەل و وەالت و پاشەروژا خوە نیشابدەن.وی دەمی دێ شێین بن دێ كورد و ئەڤەنە نەتەوەیی مەیا ئاساییشا ژبو سۆر هێلێن بێژین

خودان بریار دێ سەنگا كوردان هێتە ناسكرن.دێ كورد ل جهێ بریارێن ناڤ نەتەوەیی ئامادەبن دێ چارەنڤیسێ وان ددەست واندا بیت و دێ بنە خودان ئاساییشا نەتەوەیی و ئەڤە پێنگاڤا

ڕاست و درستە ژبو پاشەروژەكا گەش.


وەرگێران:عەدنان شێخانی

بوونیان لە كوردستانئاشووری ئیمپراتۆریەتی سەردەمی بۆ جوولەکەکان بوونی کۆنترین ئاشوورییەکان پاشای کە کاتێ دەگەڕێتەوە زایین پێش )911-627(هەزاران بە یەهودا و ئیسرائیل مەملەکەتی بۆسەر هێرشدا چەندین لە جوولەکەیان بەدیل گرت و بردیانە چیا الچەپەکانی کوردستان لە دیوەکانی عێراق و ئێران و تورکیا، لە چوارچێوەی سنووری ئیمپراتۆریەتی ئاشووری، جوولەکە بەدیلگیراوەکانیش هەواڵیان لە کەسوکار و جوولەکەکانی تری عێراق و فەڵەستین بڕا و ناویان بە )نەوە ونبووەکانی ئیسرائیل( دەركرد، تەورات بەپێی برد، ناویان لە ئاشوورییەکان مەملەکەتەی ئەو چونکە

پێیان دەگوترا )دە نەوەکەی یەعقوب(.لە توانیان کوردستان، بۆ دورخرابوونەوە یەهودییانەی دیلە ئەو تەنیشت گوندە کوردییەکان گوند و نشینگەی تایبەتی بۆ خۆیان دروست

و ژیانیان بەڕێوەبردنی شێوازی لە بکەن کوردەکان لە چاو و بکەن دەستیان بە ئاژەڵداری وکشتوکاڵ کرد، لەالیەکی دیكەشەوە نۆبەداریان دەکرد لەالیەن زۆربەی سەرۆک هۆزە کوردییەکان و دەبوون بە داردەستەی ئەوان، لە هەمان کاتیشدا دەبوایە باج بدەن. لە سەردەمی نەفیکردنیان بۆ کوردستان تا گەڕانەوەیان لە چلەکانی سەدەی رابردوودا، جوولەکەکان لە ناوخۆیان بە زمانی خۆیان گفتوگۆیان دەکرد کە شێوازی ئارامی کۆن بوو، ئایینەکەی خۆیان پاراستبوو، زۆربەشیان خاوەن لەش و الری هەروەها لەبار بوون بۆ بەخێوکردنی ئاژەڵ و کشتوکاڵ، بۆیە ئیسرائیل لە کاتی دروستبوونی دەوڵەتەکەیان زۆر پێداگریی لەسەر گەڕانەوەی جوولەکەکانی کوردستان کرد و بە رێکكەوتنێک لەگەڵ حكوومەتی ئەوسای عێراق لە

کۆتایی چلەکانی سەدەی رابردوو هەموویان گەڕانەوە ئیسرائیل.

بوونیان لە خانەقینمێژوونووسان سەرەتای پەیدابوونی جوولەکەکانیان لە خانەقین دیاری

جووله‌که‌کان‌ئه‌ندازیاری‌ئاوه‌دانی‌شاری‌خانه‌قین‌بووننووسینی عەزیز یاوەر

جوولەکەکان و قوتابخانەکانیان


پێ پشتمان لێکۆلینەوانەی سەرچاوە لەو یەکێکش هیچ نەکردووە، ئاماژەیەکی بە چەند تەنیا نەداوە، بابەتەیان ئەو دەرگای لە بەستووە الواز نەبێ کە شیاوی ئەوە نییە وەک سەرچاوەیەک پشتی پێ ببەسترێت. بۆیە چوونە نێو بابەتێکی مێژوویی وا هەستیار کارێکی گران و قورسە

ماندووبوونی زۆر دەوێ.بێت مێژووییانە رووداوە ئەو زنجیرەی بەپێی ئەگەر ئەوەشدا لەگەڵ بوونی سەرەتای کە خۆیەتی جێی کردووە، باسیان سەرچاوەکان کە کوردستان لە پەیدابوونیان سەرەتای بۆ خانەقین، لە جوولەکەکان بگێڕینەوە، لە سەردەمی فەرمانڕانیی ئاشوورییەکان دوای ئەوەی جێگیر و کار کوردستان، سنوورەکانی نێو دەکەوێتە ناوچانەی لەو بوون کوردەکان ژیانی بە دەدا، ئەنجام ئازادی بە ئایینییەکانیان رێوڕەسمە وردە وردە و نەما ترسیان ئیتر و بوون فێر کوردی زمانی و راهاتن دابەزینە ناوچەکانی گەرمیان کە کەشوهەوای لە چیاکان گەرمتر و لە بارتر بوو بۆ نیشتەجێبوون و کشتوکاڵ، بۆیە دەستیان بە دروستکردنی نشینگە

و جێگیربوون لە شار و گوندەکانی ناوچەی گەرمیان کرد.دەکەن ئەوە باسی مەسیحییەکان مێژووییە سەرچاوە لە هەندێک لە هەندێک کردووە، دوایی کۆچی مەسیح حەزرەتی ئەوەی دوای کە نێو لە مەسیحی ئایینی ئەوەی بۆ کەرکووک هاتوونەتە قوتابییەکانی

جوولەکەکانی كەركووكدا باڵو بکەنەوە.ئەمەش ئەوە دەگەیەنێ کە جوولەکەکان لەو سەردەمەدا لە كەركووك و دابەزین چیاکان ناوچەی لە سەردەمە لەو ئەگەر کەواتە هەبوون، سەردەمە لەو بێگومان كەركووك، گەیشتنە و رۆیستن باشوور بەرەو گەیشتوونەتە خانەقین، چونکە لە یەک نزیکن و هەر درێژەی ئەو کیانەشە کە جوولەکەکان لە چیاکان دابەزیون بۆ ناوچەکانی گەرمیان، بۆیە دەتوانین بڵێین کە جوولەکەکان نزیکەی پێش دوو هەزار ساڵ لە خانەقین بوونیان

هەبوو و خانەقینیش بوو بە مەڵبەندێکی گرینگی دانیشتن و بازرگانییان. هەروەها کۆمەڵگەیەکی تایبەت بە خۆیان لەوێ دروست کردووە بۆ ئەوەی بە ئازادی بتوانن رێوڕەسمیە ئایینییەکانیان ئەنجام بدەن و تایبەتمەندیی و جلوبەرگی بوون تێکەڵ کوردەکان لەگەڵ هەرچەندە بپارێزن، خۆیان

کوردییان لەبەر دەكرد.بۆ ناوهێنانی جوولەکەکانیش وشەی جیاواز بەکار هاتووە. کوردەکانی ناوچە چیاییەکان پێیان دەگوتن »جوو« ئەمەش لە وشەی )jew(ی ئینگلیزی هاتووە بەاڵم دانیشتووانی خانەقین و دەوروبەری، پێیان دەگوتن دەگەڕێتەوە، یەهود خوای و یەهود بۆ کە »یەهودی« یان »یاودی« لەو سەردەمەی عوسمانییەکاندا، جوولەکەکان بوون بە توێژێکی گرینگ لە نەخشەی دانانی سیاسەتی ئابووری و بەڕێوەبردنی شاری خانەقین و بۆ ئیسرائیل، ئەو تا گەڕانەوەیان دوای دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقیش

رۆڵەیان هەر مابوو.

بەشداریی لە کارگێڕی شارەکەدادانیشتووانی شانبەشانی جوولەکەکان عوسمانییەکاندا، سەردەمی لە ئیدارییەکانی شارەکەدا دەکرد و هەندێ لە پۆستە شارەکە بەشدارییان پۆستی ئیدارییان وەرگرت لە دامو دەزگاکانی سەردەمی عوسمانییەکان، لەو سەردەمەشدا بەتایبەتی دوای دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقی، جوولەکەکان چەندین پەیوەندی راستەوخۆ و ناراستەوخۆیان بە کەسایەتی و کۆمەڵەی و سیاسی ئامانجی بە کە کردبوو دروست عێراق تری یەهودییەکانی تایفەگەری و هەندێ جاریش بازرگانی دروست کرابوون، ئەو کۆمەاڵنەش

مەڵبەندەکانیان لە بەغدا بوو و هەندێ لقیشیان لە خانەقین هەبوو.لەالیەن دەوڵەتی عوسمانییەوە جوولەکەکان مامەڵەیەکی باش و نەرمیان لەگەڵ دەکرا، هیچ کاتێک بەهۆی ئایینەکەیانەوە گرفتیان بۆ دروست نەدەکرا و بیر و باوەر و رێوڕەسمە ئایینییەکانیان بە ئازادیی بەجێ دەگەیاند، دوو دەسەاڵتداریان هەبوو، ئایینییەکە پێی دەگوترا )ئەنجوومەنی رووحانی( ئەوەی تریشیان مەدەنی بوو پێی دەگوترا )ئەنجوومەنی جەستەیی( ئەو دوو ئەنجوومەنە سەرپەرشتی هەموو دامودەزگا ئایینی و مەدەنییەکانی

جوولەکەکانی عێراقی دەکرد.لە هەمان کاتیشدا دەوڵەتی عوسمانی باجی لەسەر جوولەکەکان دانابوو

کە سااڵنە لە تاکە نێرە باڵغەکان وەردەگیرا.جوولەکەکان بە بەشداری عوسمانییەکان دەوڵەتی ئەوەشدا لەگەڵ دەکرد لە ئەندامێتیی ئەنجوومەنی بەرێوەبردنی ویالیەتی بەغدا، هەروەها زۆربەی لە دەژیان، تێیدا خۆیان ئیدارییانەی یەکە و ئەنجوومەن لە

دادگاکانی ویالیەتی بەغدا ئەندامێتییان هەبوو.لە شاری خانەقینش بە هەمان شێوە، ئەندامێتیان هەبوو لە ئەنجوومەنی بەرێوەبردنی قەزا، لەوانەش )حسقێل ئەفەندی( ئەندامی دادگای سەرەتای بەغدا بوو،)سلێمان ئەفەندی( ئەمینداری سندووقی بەرێوەبردنی شارەکە ئەفەندی یوسفی بوو، دارایی بەرێوەبەری ئاغا( زولێخا )مەحمود بوو، بەرێوەبەری پۆستە و یەعقوب ئەفەندی مەئموری قەرزە گشتیەکان بوو.

لە چاو ئەو رێژە کەمەی کە هەیان بوو لە سەرژمێری، جوولەکەکان


بەرێوەبردنی لە بەشداریان خۆیان قەبارەرەی لە زۆرتر بەرێژەیەکی لە سااڵنی پێش بە گوێرەی ئەو سەرژمێریانەی کە شارەکە دەکرد، و هەزار دوو ،1947 ساڵی لە دیالە لیوای لە کراوە کۆچکردنیان خانەقین دانیشتووی شاری زۆربەشیان هەبوو، تاکی جوولەکە 851وەک هەروەها بازرگانییەوە رووی لە شارەکە گرینگی لەبەر بوون،

مەڵبەندێکی کۆمەڵەی جوولەکەکان بوو.بەپێی مادەی دووی رژێم، تایفەی ئیسرائیل و ژمارە 36ی ساڵی 1931 کە لە پێنج برگە پێک هاتووە، مەڵبەندی لیوای دیالە شاری

خانەقین بووە.ئەو ئیسرائیلیانەی کە لەشاری خانەقینیش دادەنیشتن بە کۆمەڵە عێراق ئیسرائیل، تایفەی رژێمی هەمان ماددەیەکی بەپێی دانراون، کراوە بەسێ ناوچەی دانیشتووانی ئیسرائیلییەکان بە گوێرەی گرینگی و ژمارەی جوولەکەکان لە شارەکەدا، نەک هەر ئەوەش کە لە یاداشتەکانی )ساتع الحسری(دا هاتووە بەڵکو ئەم راستیانە دەسەلمێنێ کە دەڵێن لە 13 شاری عێراق 30 قوتابی جوولەکە هەبووە، بەاڵم بە تەنیا لە

شاری خانەقین 70 قوتابی هەبووە.پاش بڕیاری دابەشکردنی کە لە ساڵی 1948 و ئەو نوێکاریانەی کە لە گۆڕەپانەکە هاتنە ئاراوە، چەندین رەنگدانەوەی ناوخۆ و هەرێمی لێ کەوتەوە و کۆچی بە کۆمەڵی جوولەکەکان لە ناوچە جیاجیاکانی عێراق بۆ ئیسرائیل دەستی پێ کرد، لە خانەقینینش گەیشتە چڵەپۆپە 1949 کۆتایی تا و کرد پێ دەستی 1948 ساڵی سەرەتای لە و

بەردەوام بوو. ئەوانەش کە بڕیاریان دابوو نەگەڕێنەوە، هەرچەندە ژمارەیان کەم تێکەڵ ئیسالم کۆمەڵگەی لەگەڵ و ئیسالم ئایینی ناو هاتنە بوو، ساڵی لە عێراق حكوومەتی سەرژمێرییەی لەو دەبینین بۆیە بوون، 1957 ئەنجامی دا، تەنیا دوو جوولەکە لە خانەقین ناویان تۆمار کراوە، ساڵ. 35 تەمەن ئافرەتێکی و ساڵ 30 تەمەن پیاوێکی ئەوانیش هیچ سەرچاوەیەکیش ئەوەی باس نەکرد کە ئەو ژن و پیاوە خزمیان هەبووە یان نا، حكوومەتی عێراقی لە ساڵی 1950 یاسایەکی داهێنا، بەپێی ئەو یاسایە ناسنامەی عێراقی لە هەموو جوولەکەکانی عێراق ستێندرایەوە، ئەو جوولەکەکانەش کە تا ئەوکاتە نەیاندەویست عێراق

بەجێبهێڵن لەدوای ئەم یاسایە ناچاربوون کە عێراق جێ بهێڵن.

پیشە و چاالکییە ئابووری و رامیارییەکانیانخۆشەویستی و بازرگانی رووی لە خانەقین هەڵکەوتەی بەر لە جوولەکەکان بۆ بازرگانی، شارەکەیان کردە پێگەی نیشتەجێبوون و بازرگانی، ژیانی شاریش الی ئەوان چاکتر بوو لە الدێکان، لەبەرئەوەی

لە الدێکان دەبوایە کاری کشتوکاڵی ئاژەڵداری بکەن.بازرگانی بە زیاتر دادەنیشتن دێیەکانیش لە ئەوانەی تەنانەت خەریک بوون وەک کڕینی بەروبوومی کشتوکاڵی ئاژەڵی لە جوتیاران

لە فرۆشتنەوەی و گواستنەوە و شارەکان و هەروەها هاوردەکردنی شارەکان لە کوتاڵ، چاو شەکرو بۆ دێیەکان جا یان بە پارە دەیان گۆڕیەوە، دەیان یان فرۆشتەوە دەربارەی پەیوەندی جوولەکەکان خانەقین، شاری لە بازرگانی بە عەبدولڕەزاق مێژوونووس لە »بازرگانی دەڵێت حوسنی،

خانەقین هەڕمێنیکی زۆری هەبوو لەبەر گرینگی جوگرافیای شارەکە، جوولەکەکانیش تێیدا بااڵدەست بوون هەرچەندە کەمینە بوون«.

چونکە خانەقین دەکەوێتە ناوچەیەکی سنووری لە نێوان عێراق و ئێران و سنووری کوردستان لە الیەن زۆربەی جوولەکەکان پەیوەندییان لەگەڵ خاک نەبوو و کاریان تێدا نەدەکرد، تەنیا لە چەند ناوچەیەکی ئەوە بۆ بوون. هۆکارەکەش نەبێ کە خەریکی کشتوکاڵ کوردستان و ئیسرائیل بگەڕێنەوە رۆژێک بوون هیوای بە هەر کە دەگەڕایەوە كێاڵنی لە پێیان و بوون بازرگانی خەریکی زیاتر بۆیە ئۆرشەلیم، ئاراستەکە ئیسرائیل ناێو لە کەچی بوو، باشتر کشتوکاڵ و زۆری بە شێوەیەکی تر بوو، بۆ نموونە کاتێ جوولەکەکان لە ساڵی 1870 ئاماژەیەکی وەک دەکردەوە، بەرز خاک(یان بۆ )گەڕانەوە دروشمی بەکاربردنی و کشتوکاڵی خاکی خۆشەویستیی بۆ ئاشکرا و روون هەردوو لە خانەقین جوولەکەکانی زۆری هەرە زۆربەی بوو، زەوی بازاڕ و لە گەڕەکی ساڵح بەگ و عەبدوڵاڵ بەگ دادەنیشتن، چونکە کارەکانیان، سەر دەگەیشتنە ئاسانی بە و بوون نزیك دووکانەکان هەروەها مەبەستیان بوو لەیەک شوێن کۆ ببنەوە و ناوچەیەکی تایبەت هەبوو، تایبەتیان دابونەریتی و رێوڕەسم هەندێ هەبێت، بۆ خۆیان باسیان و دەیانگێرنەوە خانەقین شاری تەمەنەکانی بە ئێستاش

دەکەن.لەگەڵ بوون بازرگانی خەریک بە زۆربەی جوولەکەکان هەرچەندە هەردوو و ئەلیاس دەکرد، دەستیان کاری هەندێکیان ئەوەشدا کوڕەکەی زێڕنگەر بوون و ناوبانگی باشیان هەبوو، هەروەها حەبیب یەکەم منەشێ هەروەها بوو، زێڕنگەر بەهەمان شێوە بنیامین عزرە مەنشێی بە و دەکرد، سەعاتی چاککردنەوەی کاری کە بوو کەس

سەعاتچی بە ناوبانگ بوو.لە دروستکردنی هۆتێلدا، جوولەکەکان داهێنەر بوون. لە سەرەتای سەدەی رابردوودا سیون یافا، باڵەخانەی گازینۆکەی کرد بە هۆتێل لە هونەری و ئەدەبی و سیاسی بەناوبانگی کەسایەتی چەندین و

بیستەکان و سییەکانی سەدەی رابردوودا سەردانیان دەکرد.لە دوای ئەویش هەردوو برا عەبدوڵاڵ ئاغا و ئیماعیل ئاغای باجەاڵن هۆتێلەکەیان کڕیەوە. یەکەم کەسیش کە لە كۆتایی بیستەكاندا کاری

زۆربەی جوولەکەکان کاری کشتوکاڵیان

نه ده کرد، چونکه هەر بە هیوا بوون رۆژێک بگەڕێنەوە ئیسرائیل و

ئۆرشەلیم


وێنەگرتنی دەكرد، فەرەج بوو. لە چەندین کاری تریشدا جوولەکەکان پێشەنگ و دەستڕەنگین بوون.

لە پیشەی بەرگدرویدا فرایم یەهودی ناوبانگی زۆری هەبوو، یەکەم ویستگەی بەرهەمهێنانی کارەبا لە ساڵی 1935 لەالیەن ساڵح شابییەوە لە ئەڵوەند رووباری سەر دەکەوێتە کە دامەزرا خانەقین شاری لە نزیک پردی بەردینی کۆن بۆ ئەوەی وزەی کارەبا بدات بە شارەکە، جوولەکەکان سەربڕی تایبەتی خۆیان هەبوو، سەربڕ لە زمانی عیبریدا )شوحیت(ی پێ دەگوترێ، ئەویش کارێکە کەسێک دەیکات کە لەسەر و کردووە راهێنانی شەرعی(دا )قەسابی شەرعی سەربڕی دەستی مۆڵەتی کاری وەرگرتبێ، سەربڕەکە لە بری کارەکەی خۆی پاداشت و

هەندێک گۆشت وەردەگرێ، جگە لە گۆشتی مریشک.

جوولەکەکانی شار بە )سەربڕ( دەڵێن مشکۆپێیان هەبوو تایبەتیان کەسێکی جوولەکەکان ماسیگریدا لە دەگووت )کوجە( لە بواری بۆن فرۆشی دەرمانی دەستکرددا ناوێک ناو بەو بوارەوە بەسترابووەوە، چونکە زۆر شارەزا و داهێنەر بوو لە ئامادەکردنی بۆن و دەرمان لە جۆرەها گژوگیا و شوێنێکی دیاریشی هەبوو لە بازاری خانەقین کە پێیان دەگووت »تاریکە بازاڕ« لە دوای کەسێکی مووڵکی بە بوو کە بازاڕ تاریکە جوولەکەکان کۆچکردنی

خانەقینی و هەرهەمان ئیشی تێدا دەکرد، بۆ فرۆشتنی کەل و پەلی بەرگ دوری دوکانی )یونتوب( هەموو پێداویستیەکانی بەرگ دروی لە

بەکرەو یەخەبەندی دەرزی و شتی تریش لێ دەست دەکەوت.ناوبانگیان خانەقین شاری لە جوولەکە کەسایەتییەکی چەند گەراجی خاوەنی كە كەرندی ئاغای ئیسحاق لەوانەش هەبوو، ئۆتۆمبێل بوو كە ئێستاش هەر بەو ناوە ماوە. سیۆن کوبی کە بە تا بوو بەناوبانگ پێشانگایەکی خاوەنی و ناسرابوو کوبی( )سین ئێستاش پێشانگاکە هەر بە ناوی ئەوە، یەکێکی تر لە کەسایەتییە بەریشە کە بوو یەلمان تەوڕات، ئایینی گوتاربێژی بەناوبانگەکان، درێژەکەی بە ناوبانگ بوو، جگە لەوانەش خەڵکی خانەقین راهاتبوون کە رۆژانە هەندێ لە جوولەکە دەستکورتەکان لە بازاڕی شارەکە ببینن

وەک سبحنانە، الوە، ئاشکە.ال قەسابەکانیان یان سەربڕ گشتی بە کوردستان جوولەکەکانی

پیرۆز بوو و بەکەسێکی خواییان دادەنان.ساڵی ماوە. مای، موشی دانەوێڵە، بازرگانی ناوی ئێستاش تا 1948 بە هۆی گرانبوونی دانەوێڵەوە هێرش كرایە سەر كۆگاكانی و تەواوی شتەكانی دزران. موشی مای خاوەنی بڕێکی زۆر گەنم بوو، کە پێشتر لە ئێرانەوە هاوردبووی و لە ژوورەکانی ئۆفیسی گومرگی خانەقین عەمباری کردبوو، وەک هاوتاکانی خۆی لە بازرگانی دانەویڵە، لە دوای رووداوەکانیش بەدیار کەوت کە لە هەموو هاوڕێکانی زیاتر زیانی بەر کەوتووە و هەرچەندە هەوڵی زۆریشی دا حكوومەت هیچ

قەرەبووی نەكردەوە. ساسۆن ئیبراهیم خانەقین، لە جوولەکەکان تایفەی سەرۆکی كرد 1921 خۆی ناسرابوو، ساڵی كاتب( )ئیبراهیم بە كە نەسیم، Jewish National found( )كایمێنت )كرۆن بریكاری بە جوولەكە، دامەزرێنەری سندووقی واتە )kronkaymentچاو لە کە بکاتەوە کۆ پارە زۆر بڕێکی توانی رێگەیەشەوە لەو جوولەکەکانی خانەقین بە بڕێکی زۆر دادەنرا، لە دواییشدا پارەکەی ئەم بکڕن، پێ فەڵەستین لە زەوی ئەوەی بۆ ئیسرائیل بۆ ناردرا زەوییانەش بە موڵکی هەموو گەلی جوولەکە دادەنران، ئەو سندووقە کە بە »سندووقی کڕینی زەوی« ناو دەبرا، لە کۆنگرەی پێنجەمی جوولەکەکانی لە هەندیک دامەزرا، 1901 ساڵی لە جوولەکەکان دەستکورتەکانی جوولەکە ناوی بە خۆیان زەوییەکانی خانەقینیش

قودسەوە کرد.پێ دەستی رابردوو سەردەمی بیستەکانی سەرەتای لە ئەمەش کرد. ئەمە لە وێنە زونکرافیانەی رۆژنامەکانی ئەو سەردەمە بەدیار دەکەوێ کە خاوەنداری جوولەکەکان بۆ ئەم زەویانە باڵو دەکردەوە.

کوری )شەبان بەناوی جوولەکە کۆمەڵەیەکی خانەقینش لە چەندین هاوکات دەخست رێکیان جوولەکەکان گەنجە کە یەهوودا(

کۆمەڵەی تر لە ساڵی 1924 لە عێراق دامەزێندرا.

ینه ق

خانی

کانکه

وله جو

ی ێک

وارنه

شوێ


ئیسرائیل-كورد: هەر وەك دەزانن كورد و جوولەكە دوو نەتەوەی هەرە كۆنی رۆژهەالتی ناوەڕاستن و زۆر فاكتۆری بەهێز هەیە بۆ نزیك بوونەوەی كورد و جوولەكە، ئەو فاكتۆرە بەهێزانە چێن كە كورد و جوولەكە لە یەك

نزیك دەكاتەوە؟نادر نادرۆڤ: وەك نووسەرێكی جوولەكەی بەناوبانگ گوتی »گەالنێك كە پێكەوە پاشا بوونە و گریاون لە یەكتر نامۆ نین و بران«. لەبەر ئەوەیە بۆ دیرۆكدا بەردەوامی لە گەورەیان بەرەهەمی جوولەكە و كورد گەلی مرۆڤایەتی خوڵقاندووە. بەو دیرۆكە دەوڵەمەندەوە ئێمە وەك هەر گەلێكی

تر دیرۆكێك شانازیمان هەیە.سنووری و پارچەكردن هاتۆتە بەزۆر و گەورەیە گەلێكی كورد لە هەروەها هەڵنەگرە. ئەوە شتیكی حاشا كراوە دابەش كوردستانیش ئەو سنوورانەی پێویستە كراوە. دروست كوردەكانیشدا سنوور میشكی هەرێمی سەرۆكی دەبێ هەڵبگیرێن. دەكات پارچە یەكتر لە كوردەكان

كوردستان بڵێت كوردستان یەك واڵتە و كورد یەك گەلە. من ساڵی 2003 كتێبیكم بە ناوی »ئێمە كوردی قەزاقستان« دەرخست لە الپەرەی 556دا من نووسیومە »پێویستە ئێمە هەموومان بزانین ئێمە نەك قەزاقی � عێراقی � توركین، ئێمە لە راستیدا هەموو كوردستانین، ئەو هاوواڵتییەك وەك خۆ دەكەین ژیان ئێمە واڵتی لە باش هەروەها كوردپەروەری و نیشتیمانپەروەری كات هیچ بەاڵم دەناسێنین، شوێنە خۆمان لەبیر ناكەین«. من هەرگیز ئەو بۆچوونەم قبووڵ نییە كە دەڵێن »جینوسایدی كوردان بە شتێكی كەم بزانن، هەندیك دەوڵەت و سەرۆكی واڵتان هۆڵۆكۆستی هیتلەر لەسەر جوولەكەكان قبووڵ ناكەن. دەڵێن لە هەندێك كەس جینۆسایدی كوردان لە بواری سیاسی و زانستی نەهاتووەتە هەڵسەنگاندن، ئەگەر وا بێت، بۆ ئەم ساتە پێشكەوتنی پەیوەندی كورد و جوولەكە دەبێ ئەو كێشەیە روون بكاتەوە. جینۆسایدی كوردەكان وەك لە كاتی هیتلەردا لەسەر كوردانیش ئەوەی بەسەر جوولەكەكان هاتووە

سەرۆكی‌كوردانی‌قەزاقستان‌بۆ‌»ئیسرائیل-کورد«:حكوومەتی هەرێمی كوردستان دەبێ ڕێگە بۆ

گەڕانەوەی كوردە جوولەكەكان خۆش بكاتهه ڤپه یڤین: ره مه زان که ریم

پڕۆفیسۆر نادر نادرۆڤ، سەرۆكی كوردانی قەزاقستان، لە چاوپێكەوتنێكی تایبەت بە گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد«دا باسی لە كۆمەڵێك خاڵی گرینگ سەبارەت بە رەوەندی كورد لەو واڵتەدا دەكات و پێی وایە مەسەلەی دروستبوونی پەیوەندییەكی سیاسی و ئابووری و رۆشنبیری لەگەڵ واڵتی ئیسرائیل، دەتوانێ لە زۆر الیەنەوە یارمەتیدر بێت بۆ ئەوەی كورد بتوانی وەك هێزێك ڕۆڵی بەسەر گۆڕانكاری پڕۆسەی سیاسی لە داهاتووی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا هەبێت و هەروەها مێژووی پەیوەندی نەتەوەی كورد و جوولەكە و رەوەندی ژیانی كوردەكان لە واڵتی قەزاقستان

بۆ گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« دەخاتە روو.

ته واڵ

ه و ی ئ

مارکۆ

ک ه رۆ

ست،

بایزه ر

نه ان

وڵترس

نوڤ و

درۆ نا

ادرن


لە كاتی سەددام لەبەر ئەوەش زۆر شتی تراژیدی “وەك یەك لە نێوان ئەو دوو گەلە هەیە.

مێژوویی، مەسەلەی خۆمدا كتێبەكەی لە من ئایینی و كولتووری هەروەها تراژیدی كە هاتووەتە ئانالیز قووڵ شیوەیەكی بە كوردەكان سەر ناوەندی نێونەتەوەییدا ئاستی لە ئەمرۆ كردووە. راگەیاندنی كوردی هەیە كە هەموو رۆژ راستییەكان ئەرمەنییەكان جینۆسایدی ئەمرۆ دەكەن باس

پۆل بە پۆل قبوول دەكرێت. وەك گوتەیەكی كۆنی گەلی جوولەكە كە دەڵێت »مرۆڤ دەتوانێ ئاگر بشارێتەوە، بەاڵم دووكەڵ ناشاردرێتەوە« گەلی جوولەكە خاوەن برایەتییەكی گەورەیە، گەلێكە كە خاوەن خودا و قودسییەتە و كەسێكیش ناتوانێ ئەو راستییە قبووڵ نەكات. بە كار و چاالكی خۆیان و بە عەقل و خوڵقاندنی جوولەكە بە ملیۆنان جار ئەو شتەی ئاشكرا و مسۆگەر كردووە و لە نێو ئاگر و قڕكردن و دەربەدەر كە هەر نەچووە لەبێر خۆی و پاراستووە خۆی جاران زۆر كردنیان رۆیشتووە پیشكەوتووە، میزوپۆتامیا و قودس وەك النكەی شارستانییەت

مرۆڤایەتییە و كاریگەری سەرەكی لە مەدەنیەتی مرۆڤایەتییدا هەبووە.

ئیسرائیل-كورد: رەوەندی كورد لە ئازەربایجان چۆن سەیری مەسەلەی ئیسرائیل دەكەن؟

نادر نادرۆڤ: كورد لە ئازەربایجان نزیكەی 300 هەزار كەس دەبن، بەاڵم دەوڵەت ئەوانی ئاسیمیلە كردووە دەڵێن 20 هەزار بە رەسمی هەیە. وەك ئیلهام و باوك عالییوی ئازەربایجان حەیدەر كۆماری ئاشكرایە سەرۆك عالییوی كوڕ بە رەگەز خۆیان كوردن. لە نێو نەخشەی ئازەربایجانیشدا كورد 70% روبەری ئازەربایجانی بەدەستە، بەاڵم بە ئازەبایجانی خۆیان لە قەلەم دەدن. پەیوەندیی كورد لە ئازەربایجان لەگەڵ جوولەكەكان زۆر باشە، لەوێ بە رەسمی 37 هەزار جوولەكە دەژین. لە سەدەی 17 و 18دا جوولەكەكان خۆیان باسیان لەوە دەكرد كە لە سەردەمی ئیمپراتۆرییەتی بەر ساڵ 500 و هەزار دوو و كوردەكانەوە ئیمپراتۆرییەتی واتا میدیا، لە تا 2008 نێوان سااڵنی 1948 لە ناوچانە. ئەم هاتوونەتە ئێستا لە سوڤییەتی كۆنەوە نیزیكی ملیۆنیك و 300 هەزار جوولەكە بەرەو واڵتی

خۆیان كۆچیان كرد.

ئیسرائیل-كورد: رۆژهەاڵتی ناوەڕاست دووبارە لەبەردەم گۆرانكاریدایە، خۆی سیاسەتی چۆن دەتۆانی گۆرانەدا لەو كورد ئێوە بۆچوونی بە

دابڕێژیت؟ نادر نادرۆڤ: رۆژهەاڵتی ناوین ناوچەیەكی زۆر ئاڵوزە. لە نیوان گەلی فارس، و كورد عەرەب، و كورد وەك هەیە، تێكهەڵچوون جۆراوجۆردا لە رادیكاڵیشە. ئیسالمی هێلالنەی هەروەها و ئیسرائیل و فەلەستین ئەساسییە، شەرتی گەورە كوردستانی دروستكردنی ناویندا رۆژهەاڵتی ئەویش لەگەڵ كات و ساتدا دەبێت. كورد و ئیسرائیل وەك دوو دەوڵەتی سەرەكی پێویستە پەیمانی ستراتیژێك لە هەموو بوارەكاندا واژۆ بكەن.

لە بن، پێكەوە برا وەك و جوولەكە كورد گەلی هەموو كاتەكاندا یارمەتیدەری یەك بن بۆ یەكتری وەك داهاتوودا لە بن. نینوك و گوشت وەك كۆنفیدراسیۆن یان یەكیەتی كوردستان و ئیسرائیل دروست ببێت. هەرێمی كوردستان دەبێ ڕێگە بۆ بكات. خۆش جوولەكەكان كوردە گەڕانەوەی هاوپەیمانیی كورد و ئیسرائیل ببێتە نموونەیەك لە جیهانی مۆدێرندا كە لە مۆدێلی یەكیەتیی ئەوروپا تورك، و فارس و عەرەب برایەتیی تێبپەرێت. رووسیا فیدراسیۆنی و لەبەر نەكرد. دەستبەسەر ئەوانی مافی و هێشت بێبەش كوردەكانی

ئەوەی دەڵێن »كوردەكان برای ئێوەی جوولەكەن«.ئێمە وەك كوردی ئاسیای ناوین، پارەچەیەك لە دیاسپۆڕای سوڤییەت بۆ برایەتی كورد و ئیسرائیل 100% رازین و لەو الیەنەوە بۆ هەر خزمەتێكی ئامادەین. لە كۆماری قەزاقستان ئێمە لە ساڵی 1991 بەم الوە نزیكەی 120 میللەت و مەزهەب و ئایین لە بن ئاسمانێكی ئازاد و یەكساندا دەژین، ژیان هەروەها خۆمانین. مافێكی هەموو خاوەن كەمەنەتەوەیەك وەك لە واڵتی خۆمان )كوردستان( بۆ ئێمەی كوردستانی تاراوگە ئامانجیكی

سەرەكییە.

ئەو سەیری چۆن قەزاقستان لە كورد رەوەندی ئیسرائیل-كورد: ئەزموونەی ئێستای حكوومەتی هەرێمی كوردستان دەكات؟

نادر نادرۆڤ: ئێمە وەك كوردی سۆڤییەتی كۆن زۆر خۆشحاڵین كە باشووری كوردستان رزگار بووە و كاریگەریی ئەرێنی خۆی لەسەر رەوشی ئێمەش هەیە، واڵتانی تر ئێمە دەبینن زیاتر حسابمان بۆ دەكەن، لەبەر هەموو كۆن سۆڤییەتی كوردەكانی هەیە. خۆمان واڵتی دەزانن ئەوەی رژیمی لەناوچوونی دوای 2003وە ساڵی لە خۆیانە. واڵتی لە چاویان دیكتاتۆری سەددام، هاتوچۆی كوردان بۆ كوردستانی ئازاد ئاسان بووە، پەیوەندیی بەردەوامی خۆیان هەیە لەگەڵ بەڕێوەبەرانی كوردستان وەك سەرۆكی هەریم كوردستان بەرێز مەسعود بارزانی و سەرۆكی پەرلەمان، كولتووریشدا و زانستی ئاستی لە هەروەها و حكوومەت سەرۆكی

بەرەوپێشچوون هەیە.

ئیسرائیل-كورد: كێشەی كورد ئێستا لە توركیا كەوتووەتە پێڤاژۆیەكی كورد پرسی دەخوازێ قۆناغەدا لەو توركیا ئێوە ڕای بە ئایا تازەوە،

چارەسەر بكات؟نادر نادرۆڤ: باكووری كوردستان هەم لە الیەنی جوگرافیاوە و هەم لە الیەنی ژمارەی دانیشتوانەوە، بەشی هەرە گەورەی كوردستانە، نكۆڵی و پاكتاوكردنی زیاتر لە 20 ملیۆن كەس بە بەردەوامی لە كۆماری توركیادا كە ئازادیدا ئااڵی بن لە كورد گەلی نەكەوت. سەر بەاڵم بەرچاوە، بزاڤی ئازادیخوازی گەلی كوردستان پەكەكە كە بەڕێز عەبدوڵاڵ ئۆجەاڵن و كرد دروست ژیانەوەی شۆڕشی دیكە جارێكی دەكرد سەرۆكایەتی مەسەلەی كوردی كردە باسیكی نێودەوڵەتی. گرتنی ئۆجەالن لە ساڵی

پەیوەندیی كورد لە ئازەربایجان لەگەڵ

جوولەكەكان زۆر باشە، لەوێ بە رەسمی 37 هەزار جوولەكە دەژین


1999دا لە دەرەوەی یاسای نێودەوڵەتیدا بوو. كۆماری توركیا 50 ساڵ زیاترە لە سەر رێگەی یەكیەتیی ئەوروپایە، هەروەها زۆر بارودۆخ توركیا ناچار دەكات مافی كوردەكان قبووڵ بكات لەو مانگانەی دواییدا كرانەوەی كورد زۆر گرینگە لە ساڵی 2009دا زۆر پێشكەوتنی بەنرخ دروست بوون.

ئیسرائیل-كورد: چارەسەری پرسی كورد بەبێ موخاتەبگرتنی عەبدوڵاڵ ئۆجەاڵن دەتوانێ سەركەوتوو بێت؟

نادر نادرۆڤ: پێویستییەكی سەرەكییە كە دەوڵەتی تورك مەسەلەی كورد چارەسەر بكات و لە نێو چارەسەریشدا، نەخشە ڕێگەی عەبدوڵاڵ ئۆجەاڵن و پەكەكەش هەبێت، ڕیبازی ئەمرۆی ئەردۆغان كە پەكەكە وەك ناكات، زۆر چەوتە و سەر ئازاد تیرۆر دەناسێت و سەرۆكی پەكەكەش نەبن، چارەسەرەكەدا نێو لە سەرۆكەكەی و پەكەكە ئەگەر ناكەویت. لە خۆی تورك دەوڵەتی نابێت، چارەسەر توركیا لە كورد مەسەلەی

ئاڵۆزیی دەرباز ناكات.

ئیسرائیل-كورد: داهاتووی كورد لە پارچەكانی دیكەی كوردستان چۆن دەبینن؟

ساڵەی چەند لەو ناوەڕاست رۆژهەاڵتی لە پێشكەوتن نادرۆڤ: نادر ناوەڕاست رۆژهەاڵتی ستاتۆی لە گۆڕانكاری و گۆڕی زۆر شتی دواییدا رووداوەكان هەموو تایبەتی بە كردەوە، نوێ پێشكەوتنی بۆ رێگەی وەك كورد لەبەرچاوگرتنی بێ دراوە. گرێ كوردانەوە بە راستەوخۆ

هێزێكی سەرەكی، رۆژهەاڵتی ناوین بەردەوام لە ئاڵوزیدا دەبێت.

قەزاقستان چۆن لە كورد و سیاسەتڤانانی رۆشنبیر ئیسرائیل-كورد: سەیری پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل دەكەن؟

نادر نادرۆڤ: هەموو كات كورد دەبێ ئەزموونی دیاسپۆڕای جوولەكە روناكبیرانی راستی بە نموونە، بكاتە خۆی بۆ بوارەكانەوە هەموو لە یەكیەتیی هەروەها و گرێدراون خۆیانەوە ئایینی و واڵت بە جووولەكە

نەتەوەیی خۆیان دەپارێزن و هەموو داهاتی خۆیان دەكەن بە خزمەتی واڵتی خۆیان.

دیاسپۆڕای كوردان لە واڵتی سۆڤییەتی كۆن، دیاسپۆڕای جوولەكە و ئەرمەنییەكان بۆ خۆیان دەكەنە نموونە، چۆن ئەوان واڵتی خۆیان بەرەو پشتگیریی بۆ دەكەن بڵند خۆیان دەنگی دنیایەدا لەم و دەبەن پێش واڵتی خۆیان، ئەرمەنیی ئەرمەنستان و جوولەكەی ئیسرائیل پەیویستە، كوردیش دەبێ دەنگی خۆی بەرز بكاتەوە بۆ سەربەخۆیی كوردستان، بۆ گەورە كوردستانی ئازادیی بۆ دابڕاوەكان ناوچە و كەركووك مەسەلەی بە تایبەتی لە كاتێكی وەك ئیستادا كە كورد لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا

فاكتەرێكی سەرەكییە بۆ پێشكەوتنی دیموكراسی و ئازادی.

ئیسرائیل-كورد: بۆ جاری یەكەمە لە كوردستان گۆڤارێك دەردەچێت كە گرینگی بە پەیوەندیی كورد و ئیسرائیل دەدات، چ پەیامێكتان هەیە

بۆ خوێنەرانی گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« هەیە؟نادیر نادرۆڤ: پێش هەموو شتێك من دەستخۆشی و پیرۆزبایی گەرم لە ئێوە دەكەم بۆ پڕۆژەی گۆڤاری »ئیسرائیل � كورد«، بۆ من جێگەی دەرچوونی لەمەر دەكەم. پیرۆزەدا كارە لەو بەشداریی كە شانازییە گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« دەمەوێ چەند پیشنیارێك بكەم. یەك لەوان بەهێزبوونی بۆ دیكەش ئەوەی بێت، دەوڵەمەند ناوەڕۆكەكەی پێویستە پەیوەندیی كورد و جوولەكە و هەروەها هەرێمی كوردستان و ئیسرائیل، ناوەكەی هەڵگری بە پەیوەندیی بوارێك هەموو لە جەماوەری رێنمایی خۆیەوە هەیە. ئێمە لە دایكبوونی گۆڤاری »ئیسرائیل �� كورد« و هەروەها وەك ئیسرائیل، و كوردستان هەرێمی و جوولەكە و كورد پەیوەندیی لەدایكبوونی شۆڕشێكی سەردەمیانە دەزانین و ئەو رێبازە بە شێوەیەكی بەرفراوان لە دیالۆگی كولتووریدا لەنێوان هەر دوو گەلی كورد و ئیسرائیل خاڵی نیزیكبوونەوە و ریككەوتن بێت، لەبەر ئەوەی لە قوواڵیی مێژوودا بنەمای ئێمە یەك شتە و پێكەوەژیانێكی سەدان سااڵنەمان كردووە كە بە

زۆر قۆناخاندا تێپەریوە.

ئاكادیمیسییەنی‌ئاكادیمیای‌نەتەوەیی‌قەزاقستان‌و‌رووسیا‌و‌كوردستان،‌شاره‌زا‌لە‌بواری‌كیمیا،‌

پسپۆڕی‌نەوت‌‌SSSRو‌پەترۆڵ‌و‌سەرۆكی‌فەخریی‌

كوردی‌ئاسیای‌ناوین،‌پڕۆفیسۆر‌و‌مارشاڵی‌زانست‌

نادر‌نادرۆڤ.


ئەندامانی ژمارەی بوو، دایك لە هه ولێر لە 1913 ساڵی دانیال ئابووریی راوێژكاری باپیری هاروون خێزانەكەی هه شت كەس بوون. شای ئێران بوو، بۆیه ئەو نازناوی )شێخ(ی وەرگرت و ئەو له ئێرانی ئەو سەردەمەدا خاوەن پێگەیەكی بەرز بوو. ئەو كاتەی كە شای ئێران بوو، جوولەكه له رقی زۆر كه گرتەوە، شوێنی دی شایێكی مرد، هاروونیش پشتی البرا. شێخ پۆستی خۆی لە هاروون ئەوسا شێخ ئەم رووداوە ناخۆشە، ئێرانی جێهشت و كۆچی كرد بۆ عێراق و بۆ

حەوانه وە شاری هه ولێری هه ڵبژارد.دانیال لە تەمەنی 3 ساڵییەوە دەستی به خوێندنگای تەورات كرد. و كرد سەرەتایی خوێندنگای به دەستی ساڵییەوە شەش لە ئەو پاشان خوێندنگای سانەوی تەواو كرد. پاشان پەیمانگای مامۆستایانی لە بەغدا تەواو كرد و بوو بە مامۆستای سەرەتایی و لە یەكێك لە

قوتابخانەكانی سانەوی بوو بە مامۆستای وێنەكێشی و لەوێ تیپێكی )ئۆتێللۆ(ی شانۆگەڕیی و دامەزراند شاگردەكانی بۆ شانۆگەڕی شێكسبیری پێشكەش كرد، كە ئەوەش بووە هۆی سەرنج راكێشانی جەماوەرێكی زۆر، ئەوسا ئەربیل جلی جەژنی لە بەر كرد. ئەو كاتەی بە بینی، زانست شانۆگەڕییەكەی وەزارەتی بەرێوەبەری گشتیی كە سەالحەددینی شانۆگەڕیی كە كرد دانیال لە داوای سەرسوڕمانەوە ئەیووبی پێشكەش بكات، پاشان شانۆگەڕییەكی لە سەر سەاڵحەدینی شانازی جێگای بوو ئەوەش كرد. پێشكەشی و دەرهێنا ئەیووبی

جەماوەر بەرامبەر بە دانیال.لە هه ر پشوویەكی هاویندا گەلەك هونەرمەندی شێوەكار له بەغداوە دەهاتن بۆ ئەربیل و لەوێوە بەرەو باكوور دەچوون و دانیالیش لەگەڵیان بوو، بۆخۆیان دەچوون بۆ شەقالوە و راوەندوز و بۆ گەلەك جێگای دی

چیرۆکی شێوه کارێکی کورد سه رۆکی ئیسرائیلی سه رسام کردئا: بەشیر سەبری بۆتانی، ئیسرائیل

روونكردنەوەیەك لە سەر ئەم وتارە هێرتسل یۆنا نووسەرێكی هه ولێرییە، پەرتووكێكی بە زمانی عیبری له سەر كوردە جوولەكەكانی هه ولێر نووسی و لە ساڵی 2008 لە ئیسرائیل له الیەن كۆمەڵەی كوردە جوولەكەكانی هه ولێرەوە چاپ كرا. لەم پەرتووكەدا بابەتێك لە سەر هونەرمەندی شێوەكار دانیال عوزێر قەساب نووسیوە كە لە الپەڕەی 149 و 151دا نووسراوە، من له داوام مونیر عوزێر قەساب كرد كه ئەو بابەتە

بۆم وەڕگەڕێنێته سەر زمانی عەرەبی، تا منیش بۆ زمانی کوردی وه ریگێڕم.

لە كۆمەڵگای ئیسرائیلەوە

ه یه ک

زانخێ

و زێر

عول

نیادا

یلرائ

یسه ئ

ۆکیسه ر

ل غه

له ه ند

ه رمهون

ی ێنه

و


كە دیمەنەكانیان زۆر جوان بوون. یەكێك لەو هونەرمەندە بەناوبانگه هه موو لە كە سلیم جواد ئەویتریان و حه سه ن فائق شێوەكارانە عێراق ناسراون و هتد. ئەو هونەرمەندە شێوەكارانە پشتی گەشت و سەیرانە هونەرییەكەیان، پیشانگایەكی تابلۆیان ئامادە دەكرد و تێیدا ئەو تابلۆیانەی كە لە دیمەنەكانی دڵڤەكەری كوردستانیان كێشابوو، نمایش دەكرد. هاتنی میوانان بۆ پیشانگایەكان گەلەك بوو و لەوێ گەلەك تابلۆ فرۆشران و چەند مۆزەخانە لە بەغدا هه ن كە گەلەك لەو

تابلۆیانە تاكو ئێستا الیان ماونەتەوە و نمایش دەكرێن. پشتی مردنی مەلیك فەیسەڵی یەكەم، دانیال بە تابلۆیەكی زەیتی بە فەیسەڵ مەلیك فریشتەیەك كه كێشا، فەیسەڵی مەلیك وێنەی جلوبەرگی عه رەبی فۆلكلۆرییەوە دەبا بۆ بەهه شت. ئەو كاتەی كه بڕیاریان دا كە تابلۆیەیان بینی، چەند بە رپرسێكی حكوومەت ئەو دانیال ئەو تابلۆیە پێشكەشی مەلیك غازی بكات. مەلیك غازیش بەو تابلۆیە زۆر دڵخۆش بوو و بڕیاریدا كە كاتژمێرێكی زێڕین پێشكەش بە دانیال بكات، هه روەها بە رپرسەكان بڕیاریان دا كە دانیال بەخشین هونەرە و شێوەكاری هونەری خوێندنی بۆ و وەربگرێ )زمالة( نەگرت، سەری ئەمه بەاڵم واڵت. دەرەوەی بۆ بنێردرێ جوانەكان چونكە كاتێك كە دەركەوت دانیال جوولەكەیه، بەرپرسەكان دانیالیان بە سەهیۆنی تۆمەتبار كرد و لە بڕیاری ناردنی دانیال بۆ دەرەوەی

واڵت په شیمان بوونەوە.دامەزراند، بەغدا لە فیلم بۆ ستودیۆیەكی جوولەكە بنەماڵێكی ئەوسا خەریكی دەرهێنانی فیلمێك بوون بە ناوی )عه لیه و عه سام(، بەرێوەبەری بە بوو و هێنا مامۆستایەتی كاری لە وازی دانیالیش هونەریی ئەو ستودیۆیە. دەرهێنەرێكی فەرەنسی لەو ستودیۆیەدا كاری دەكرد، زۆر بەتوانا و ژیری دانیال سەرسوڕمان بوو، بۆیە راسپاردەی

كرد كه دانیال پشتی ئەو ببێ بە دەرهێنەر. كاتێك ئەو دەرهێنەرە وازی له كاری خۆی هێنا، دانیال شانۆگەڕیی دەرهێنەری به بوو ئەو جیاتی لە )جمیل و بثینة( كە لە نووسینی ئه حمه د شوقي بوو. كاتێك دەستیان بە دەرهێنانی شانۆگەڕییەكە كرد، كاری دانیال نووسینی سیناریۆی چیرۆكەكە، بوو كە دێزاینی جلوبەرگ و دیكۆری سەر شانۆ كاتدا لە هه مان بەاڵم لە قەسرێك پێك هاتبوو. دژایەتی زۆر دەردەچوون رۆژانە رۆژنامانه ی ئەو قەڵەمیان لە سەهیۆنی بە و دەكرد دانیالیان دەدا و داوایان دەكرد كە دانیال بگیردرێ و سزا بدرێ، لە بەر ئەمەیش هۆیه دانیال ناچار بوو كە ئیسقاتی رەگەزنامەی خۆی بكات و لە عێراقەوە

كۆچ بكات بۆ ئیسرائیل. دانیال لە ئیسرائیل دەستی به خوێندنی زمانی سانەوی و سەرەتایی لە پاشان و كرد عیبری بوو بە مامۆستای وێنەكێشی. ئەوە سەرەرای ئەو

رەوشه سەخت و ناخۆشەی ژیانیان لە كاتی ژێر خێوەتدا نیشتەجێ لە بەشداربوونی و تابلۆ كێشانی سەر لە دانیال دەژیان. و بوون پیشانگاكاندا هه ر بەردەوام بوو. یەكێك لەو تابلۆیانەی كە كێشاویەتی، باسی ئەو رەوشه خراپە دەكا كە لە )مەعڤار( بوون، كە بە عەرەبی و جوولەكە كۆچپێكراوەكانی دی دانیال لەوێ (معبرة(، دەڵێن پێی و دیارە باران بارینی تابلۆیەكەدا لە دەبرد. سەر بە لێ ژیانیان ئاسمان بە هه ور داپۆشراوە، بەاڵم لە ناو ئەو هه ور و بارانەوە پەلكه زێڕینەیەكی رەنگجوان هه بوو، كە ئەمەش وەك مزگێنی و هیوایه كە بۆ ئەو ژیانه سەختەی ئەو كاتەیان. دانیال ئەو تابلۆیەی پێشكەش بە ئیسحاق بێن تسڤی كرد كە ئەوسا سەرۆكی دەوڵەتی ئیسرائیل بوو و پێی زۆر سەرسام بوو. راحێل* كە ژنی سەرۆك بوو، ئەم تابلۆیەی لە مۆزەخانەی ماڵەوە نیشانی میوانان دەدا لەو كاتەدا كە سەردانی ماڵەكەی سەرۆكیان دەكرەد، خانوویەكی دروستكراو لە داری ئاسایی دووبارەی هه ر راحێل بوو. دەوڵەتێك سەرۆكی خۆی كەچی بوو، دەكرد و دەیوت »هێشتا ئەم هونەرمەندە شێوەكارە لە ژێر خێوەتێكدا دەژی و لە تابلۆیەكەیدا پەلكەزێڕینەیەك دیارە كە سەمبۆڵی هیوایەكە،

ئەویش بۆ پاشەڕۆژێكی رووناكتر.« دانیال لە رێكەوتی 17-5-2000 كۆچی دوایی كرد.

تێبینی:دە لە که ئه وه یه نووسەرەكە مەبەستی بوون: كەس 1*هه شت

خوشك و برایه ک تەنیا هه شت كەس ماونەتەوە.2* راحێل: ژنی سه رۆك ئیسحاق بێن تسڤییه كە لە وتارەكەدا بە ناو، ناوی نەهێنراوە، منیش كاتێک لە ناوەكەیم پرسی، پێیان گوتم.

ه ندرم

ونه ه

کییه

بلۆتا


چەند هونەرمەندێكی ئیسرائیلی هه ستی خۆیان دەردەبڕن

لە ئاخێر(ی ئیسرائیلی لەگەڵ تیپی )سیگنۆن لە ستۆکهۆڵم من سەر رەوشی رۆژهه اڵتی ناڤین بە گشتی و لە سەر رەوشی كوردستان چەند لەگەڵ زانی دەرفەتم بە منیش كردووە. قسەم تایبەتی بە بۆ مووس( )شێخ خواردنگه ی لە دیدارێك تیپە ئەم ئەندامێكی خواردنی كوردی ئامادە بكەم، تا بۆچوون و دیتنیان لە راگەیاندنی

كوردیدا باڵو بكەمەوە. ئەندامانی ئەم تیپە 12 كەسن و لەم بوارەدا موزیكزان و هونەرمەندی ئیسرائیلی یۆنی شاخام گوتی ”ئەم كاتە، كاتی سیاسەت و دانوستانە، هه روەها پێویستە پڕۆژەیەكی نیشتمانی لە عێراقی فیدراڵ بۆ هه موو عێراقییەكان هه بێت و پێویستە هه موو گەالنی عێراق بۆ بەرژەوەندی واڵتەكەی خۆیان خەبات بكەن. هه روەها

ئامادەكردن: بەشیر سەبری بۆتانی، سوێد

یۆنی شاخام، گالی شاخام و شێخمووس

لە‌سەرەتای‌دامەزراندنی‌عێراقدا‌لە‌ساڵی‌1921ه‌وە‌هه‌تا‌رووخانی‌رژێمی‌سەددام،‌رژێمە‌یەك‌لە‌دوای‌یەكانی‌عێراق‌هه‌موویان‌ناوەندی‌بوون،‌واتە‌دەسەاڵت‌هه‌ر‌لە‌بەغدا‌بوو‌و‌هه‌روەها‌ئەو‌رژێمە‌نوێیەی‌عێراقی‌فیدراڵ‌لە‌بەر‌گوشاری‌توركیا،‌ئێران‌و‌سووریا‌ئازاد‌و‌سەربەست‌نییە،‌ئەمەش‌وا‌دەگەیه‌نێ‌كە‌دەسەاڵت‌هه‌ر‌وەك‌جاران‌هه‌ر‌ناوەندییه‌.‌مخابن‌تا‌ئێستا‌هیچ‌سەرۆك‌وەزیرێكی‌عێراقی‌بیری‌ئەوەی‌نەكردووه‌تەوە‌كە‌خزمەتی‌گەالنی‌عێراق‌بكات.‌شیاوی‌گوتنە‌كە‌عێراقییەكان‌هه‌موویان‌چاوەڕوانی‌سەرۆك‌وەزیرێكی‌دروست‌و‌راست‌دەكەن‌كە‌خزمەتیان‌بكات‌و‌لە‌گەندەڵی‌رزگاریان‌بكات.‌راگەیاندنەكانی‌هه‌رێمی‌كوردستان‌جاربەجار‌باسی‌رەوشی‌ناوخۆیی‌عێراق‌دەكەن،‌

چونكە‌مەترسیی‌ئەوە‌هه‌یە‌كە‌رژێمی‌عێراقی‌فیدراڵ‌هێزی‌خۆی‌دژی‌هه‌رێمی‌كوردستان‌بەكار‌بهێنێته‌وه‌.‌


هیوادارین بە زووترین كات رژێمی عێراقی فیدراڵ دان بە ئیسرائیلدا بنێت تا ئێمەش وەك هونەرمەند بتوانین هاتوچۆی ئه و واڵته بكەین

و لەوێ لە چەند ئاهه نگێكدا بەشدار بین«. تیپێكی ئەندامانی وەك »ئێمە گوتی میشێل جەف هونەرمەند موزیك، هه موومان ئاشتیخوازین، راستە كارمان هونەرییە، بەاڵم ئێمە خودان بیر و باوەڕین و هه ردەم بۆ ئاشتی ستران دەبێژین. ئیدی بۆ عێراق ئاشتی و هێمنی دەخوازم و هیوام ئەوەیە ئێمە و هونەرمەندە عێراقییەكان پێكەوە رۆژێك بۆ ئاشتی لە فێستیڤالێكدا بەشدار بین«. لەو كاتەدا شێخ مووسی خودانی خواردنگه كە گوتی »باشە ئەگەر تورك، و كورد برایەتی بۆ ئەوەتا هه بێت، دۆستمان كورد ئێمەی كردووە، كەچی ئەوەندە خەباتمان فارس و كورد عەرەب، و كورد ئەنجامەكەی وەك رۆژ دیارە كە تورك، عەرەب و فارس دڵسۆز نین، بەاڵم ئەگەر كوردێكی ئاشتیخواز لەگەڵ جوولەكەیەك قسە بكات، یان پەیوەندییەكی هه بێت، ئەو كاتە هه موو دەیكەن بە رۆژی حەشر، ئیتر دەكەونە گومان و قسەكردن دژی ئەو كوردە كە بووە بە )سەهیۆنی(. ئیدی بۆچی عەرەب، فارس و تورك مافی ئەوەیان هه یە بۆ نەتەوەی خۆیان خەبات بكەن، كەچی مافی جوولەكە نییە بۆ نەتەوەی خۆی تێبکۆشێت، هه روەها بۆچی مافی كوردێك نەبێت كە كوردایەتی بكات و لە سەر خاكی خۆی بژیت؟ بە راستی زۆر سەیرە ئەگەر كوردێك كوردایەتی بكات، ناوی بە سەهیۆنی دەبەن«. بۆ نموونەش كە هه موو گوتی حیزبوڵاڵ سەرۆكی چۆن بووە لێ گوێی و ئاگادارە كوردێك »ئێمە قبووڵ ناكەین ئیسرائیلێكی دیکه لە باكووری عێراق دروست

بكرێت«. هه روەها گالی شاخام بە پێكەنینەوە ئاوهای گوت »كوردستان هه ر دەبێ بە دەوڵەت. من لە ئیسرائیل بە دەیان سترانی كوردیم تۆمار بە كردووە. چێژ ستۆكهۆڵم لە كوردیشم خواردنی تازە و كردووە

راستی تا ئێستا لە ژیانی خۆمدا خواردنێكی ئاوهام نەخواردووە«.له الیه کی دیکه وه میخال كێرن گوتی »بە ناسینت زۆر خۆشحاڵ بووم و هیوادارم زیاتر لەگەڵ یەكتری هاوكاری بكەین و پەیوەندیمان كورد راستی بە بگەین. تێ یەكتری هونەری لە ئێمەش تا هه بێت

مێژوو و كولتووری هه یە«.به م تیپه یه ئه و ئه ندامانی له دیکه یه کێکی که بارێنس گابی لەگەڵ كوردێكی یەكەم جارە من بۆ ئاخاوتن »ئەوە شێوه یه هاته كوردستان گفتوگۆ بكەم، یۆنی شاخامی سه رپه رشتی گرووپه که مان زۆر باسی تۆی بۆ كردووین، هه روەها دەرفەتێكی باش بوو كە من خواردنی كوردیم لە ستۆكهۆڵم خوارد«. دگەنیت باریش ئه ندامێکی دیکه ی تیپه که یه و ده ڵێ »زۆر پێ خۆشحاڵ بووم كە ئێمە هاتین بۆ خواردنگه یەكی كوردی. بە راستی ئەم خواردنە كوردییە، بەم موزیكە كوردییەوە به تامتر ده بێت. بە راستی ئەم خواردن و موزیكە كوردییە،

قەت لە بیرم ناچێتەوە«.

بارت

ەنیدگ

رنكێ

ل خا

مینی

ۆتای ب

ەبر س

شیربە

و ێل

یش م

فجە

سرێن

بابی

گا


““

محەمەد‌حەكیم:‌كردنەوەی كۆنسولخانەی ئیسرائیل لەهەولێر یان

لە عێراق شتێكی ئاسایی نییەهه ڤپه یڤین: شێرزاد عەبدوڵاڵ قۆریتانی

هەرێمی‌كوردستان،‌هەرێمێكە‌لە‌عێراق‌كە‌لە‌ناوەند‌رێكخراوە‌ئیسالمییە‌شیعەكان‌بااڵدەستن،‌ئەوانە‌هەندێكیان‌پەیوەندیی‌مێژووییان‌لەگەڵ‌كۆماری‌ئیسالمی‌

هەیە

خاڵێكی‌ناخۆشە‌و‌لەسەر‌كورد‌دەكەوێ‌كە‌پەیوەندیی‌لەگەڵ‌

ئیسرائیل‌هەبێت

لە‌ خانەنشینكراو‌ پەرلەمانی‌ ئەندامی‌ و‌ ئیسالمی‌ كۆمەلی‌ سیاسی‌ مەكتەبی‌ ئەندامی‌ جەبار‌ حەكیم‌ محەمەد‌كابینەی‌پێنجەمی‌حكوومەتی‌هەرێمی‌كوردستان‌بۆ‌گۆڤاری‌ئیسرائیل‌كورد‌دەدوێ


ئیسرائیل-كورد: ئیسرائیل و پەیوەندیی لەگەڵ ئیسرائیل الی تۆچی دەگەیەنێ؟

محەمەد حەكیم: جارێ دەستوورێك ئێمە بە عێراقەوە دەبەستێتەوە. لەو دەستوورەدا كوردستان وەك هەرێمێك ناسراوە و هەر واڵتێك لە عێراق كۆنسولخانە بكاتەوە بۆی هەیە لە كوردستانیش كۆنسولخانەی هەبێت. واتا پەیوەندییە دەرەكییەكانی كوردستان لە رێگەی حكوومەتی ناوەندیی عێراقەوە دەكرێن. ئەو مەسەلەیەش بە پەیوەندیی عێراق و كرایەوە، یەكالیی ناوەندەوە لە كاتێك هەر پەیوەستە، ئیسرائیلەوە حەتمەن ئەو گفتوگۆیە لە پەرلەمانی كوردستان و ناوەندە سیاسییەكانی

كوردستانیش دەكرێت.

ئیسرائیل-كورد: ئەگەر دەوڵەتی ئیسرائیل بخوازێ پەیوەندیی لەگەڵ و هەولێر لە كۆنسولخانە و هەبێت كوردستاندا هەرێمی حكوومەتی شارەكانی تری كوردستان بكاتەوە ڕای ئێوە وەك كۆمەڵی ئیسالمی

چی دەبێت؟كۆمەڵی ناوی بە ناتوانم نوێیە، بابەتێكی ئەمە حەكیم: محەمەد ئیسالمییەوە هەڵوێست دەربڕم، ئەو بابەتە دیارە لە كات و ساتی خۆی كۆمەلی ئیسالمی و الیەنە سیاسیەكانی تریش چ الیەنی نەتەوەیی چ مەدەنی كۆمەڵگەی رێكخراوەكانی كوردستان ئیسالمی چ حیزبەكانی وایە پێم بەاڵم ڕوو، دەخاتە خۆی هەڵوێستی هەریەك ڕووەوە لەم شتێكی عێراق لە یان هەولێر لە ئیسرائیل كۆنسولخانەی كردنەوەی ئاسایی نییە، دەبێ ئەو واڵتەش چاوەرێی ئەوە بێت گەلی عێراق و گەلی كوردستان بە ئاسایی وەریناگرن وەك كردنەوەی هەر كۆنسولخانەیەكی

تر لە كوردستان یان لە عێراق.

كوردستان خەڵكی 71%ی ڕاپرسییەكان بەپێی ئیسرائیل-كورد: لەگەڵ ئەوەدان كە پەیوەندیمان لەگەڵ میللەت و دەوڵەتی ئیسرائیل خواستەی ئەو ئاستێك چ تا ئیسالمی كۆمەڵی وەك ئێوە هەبێت،

خەڵكی كوردستان ڕەچاو دەكەن؟ئەنجام كوردستان لە كە ڕاپرسییەكان خودی حەكیم: محەمەد راپرسیانە جێگەی لەو هەندێك لەسەرە، رەخنەیان و قسە دەدرێن، گومانن هەتا ئەوانەی بەناو هەندێك سەنتەری بێ الیەن ئەنجام دەدرێن وای لێ هاتوە ناتوانین بە تەواوی لە هیچ راپرسییەك دڵنیا بین و بڵێین بە شێوەیەكی زانستی ئەنجام دراوە، بەاڵم دیارە گەلی كوردستان ئەمڕۆ الیەنە سیاسییەكانی نوێنەری پەرلەمانە، ئەو كە هەیە پەرلەمانێكی تێدایە، ئەو الیەنە سیاسیانە دەتوانن ئەو كات گفتوگۆ لەسەر پرسێكی وەها بكەن، بەاڵم من پێم وا نییە ئەو رێژەیە بەو شێوازە بێت، بۆیە

پێم وا نییە ئەو رێژەیە تەمسیل لە رای گەلی كوردستان بكات.

ئیسرائیل-كورد: لە ئیسرائیل زیاتر لە 200 هەزار كوردی جوولەكە لەگەڵ چەند تا ئێوە ئێمەن، نەتەوەی رەسەنی رۆڵەی كە دەژین ئەوەدان كە ئەو كوردە جوولەكانە بگەڕێنەوە سەر خاكی نیشتمانی

خۆیان؟بۆچی ئەوان جا رادەكەن كوردستان لە حەكیم: محەمەد دەگەرێنەوە، بەاڵم دیارە ئەوانە باوباپیرانیان لێرە ژیابن لێرە بووبن یادگاریان هەبێ لە كوردستان ئەو كات ئاساییە هاتوچۆیان هەبێ، بەاڵم گەڕانەوە دەكرێ بەپێی ئەو یاسا نێودەوڵەتییانە بێ كە واڵتان هەر لە كوردستان هاوواڵتییەكی هەر دەبەستێتەوە، یەكەوە بە واڵتێكی جیهان بێت، مافی خۆیەتی بگەڕێتەوە، بەاڵم ئەو گەڕانەوەیە بەرنامەیەكی ئەوتۆ نەبێ كە زەرەری بۆ ئەمنی نەتەوەی كوردستان

هەبێت.

ئایا بوونی پەیوەندیی دۆستانەی نێوان كورد و ئیسرائیل-كورد: ئیسرائیل نابێتە هەوێن و زامینی سەربەخۆیی كوردستان؟

محەمەد حەكیم: من پێم وا نییە. دەبێ بە راشكاوانە قسە بكەین، هاوكێشەیەكی سیاسی لە ناوچەكە هەیە، ئەمڕۆ هەرێمی كوردستان، هەرێمێكە لە عێراق كە هەموومان دەزانین لە ناوەند رێكخراوە ئیسالمییە شیعەكان بااڵدەستن، ئەوانە هەندێكیان پەیوەندیی مێژووییان لەگەڵ كۆماری ئیسالمی هەیە، ئەمڕۆ كۆماری ئیسالمی، ناكۆكییەكی لەگەڵ ئیسرائیل هەیە، هەروەها سووریا هاوسێیەكی كوردستانە، ئەویش بە هەمان شێوە كێشە و گرفتێكی لەگەڵ ئیسرائیل هەیە كە تا ئێستا یەكالیی نەبووەتەوە، هەروەها دەبینین ئاڵۆزییەك هەیە لەم دواییە رووی لە پەیوەندیی نێوان توركیا و ئیسرائیل كردووە، ئەمانە ئەوە من ئیسرائیل و كورد نێوان پەیوەندیی مەسەلەی كە دەگەیەنێ پێم وایە لەم پەیوەندییە كوردستان هیچ بەرژەوەندییەكی بەدەست

ناهێنێ.

ئیسرائیل-كورد: بۆچی سەركردایەتیی كوردی نكۆڵی لە هەبوونی ئەو وایە پێت تۆ دەكەنەوە؟ ئیسرائیل لەگەڵ پەیوەندییەك هەر

پەیوەندییە هەبووە و بەردەوامە؟هەبووە پەیوەندییە ئەو جۆری دۆكیۆمێنت بە حەكیم: محەمەد و هەیە، ئەوە واقعێكە، بەاڵم نكۆڵیی سەركردە سیاسییەكان لەبەر گەالنی بۆ حساب و واڵتانە ئەو لەگەڵ سیاسەتیان رەچاوكردنی عەرەب دەكەن لە جیهانی عەرەبیدا و لە جیهانی ئیسالمیدا، پێیان لەگەڵ پەیوەندیی كە دەكەوێ كورد لەسەر ناخۆشە وایە خاڵێكی

ئیسرائیل هەبێت.


ستراكتۆری سیاسیی دەوڵەتی ئیسرائیلدیموكراتترین‌واڵت‌لە‌نێو‌دەڵی‌‌25دەوڵەتی‌دیكتاتۆردا

ئا: ناسر قادرپوور

رێكەی لە دەسەاڵت ئاڵوگۆڕی پەرلەمانییە، دیموکراتی واڵتێکی لەالیەن واڵت سەرۆکی هەڵبژاردنی پڕۆسەی هەڵبژاردنەوەیە، كنێسێتەوە دەکرێت. سەرۆک بۆ ماوەی پێنج ساڵ حوکم دەکات، تا لە 31ی هاتوونەتە سەر حوکم. ئیسرائیل لە ئێستا هەشت سەرۆک تەموزی 2000ەوە موشێ کاتساف كە سەر بە لیکۆدە سەرۆکی واڵتە. هەڵبژاردن بازنەی یەک بە ئیسرائیل هەموو دەنگداندا پڕۆسەی لە دادەنرێت، هەموو کەسێكی 18 ساڵ بۆی هەیە دەنگ بدات، ئەوەی 21 ساڵیشە، بۆی هەیە خۆی بپاڵیۆێ، بەاڵم سەرۆکی واڵت، چاودێرانی واڵت، سەرۆکی ئەرکان سوپا، هاخام و قازییەکان بۆیان نییە خۆیان بپاڵێون تا دەست لە کارەکەیان نەکێشنەوە )النی کەم دەبێ 100 رۆژ بەر لە وادەی هەڵبژاردن ئەمە بکەن(. حیزبێكی سیاسی دەبێ سەرەک لە کورسی 10 کەمەوە بەالنی کەوا حیزبێک یان بیپالێوێ وەزیران پەرلەماندا هەبێت، تەمەنیشی دەبێ لە 30 ساڵ زیاتر بێت و سەرۆکی وەزیران( )ئەنجوومەنی حكوومەت ئەندامانی بێت. حیزبەکە لیستی بە كنێسێت دەبێ دەکرێن، دەسنیشان وەزیرانەوە سەرەک لەالیەن

زۆرینەی دەنگ پەسەندی بکات. لەکاتێکدا كە حیزبێکی تازە بیەوێت خۆی بپالێوێت، دەبێ 50 هەزار دەنگدەر ئیمزایان بۆ کۆ کردبێتەوە. لە ئیسرائیل سیستەمی هەڵبژاردن رێژەییە، ژمارەی کورسییەکانی كنێسێت بە گوێرەی ژمارەی دەنگدەرەکانە دیاری دەكرێت. كنێسێت دەتوانێ لەژێر کاریگەریی دۆخێکی تایبەت بڕیار بدات وادەی هەڵبژاردن پێش بخرێت یان درێژ بکرێتەوە. تەنیا مەرجێك كە بۆ چوونە نێو كنێسێت لەبەردەم لیستەکان ئەوەیە دەبێ رێژەی ڕەهای 5.1% بهێنن. هەر چوار ساڵ جارێک لە ئیسرائیل بۆ دیارکردنی 120 نوێنەری كنێسێت هەڵبژاردنێکی گشتی دەکرێت، دەبێ هەر رێکخراوێکی سیاسی ڕێژەی ڕەهای 5.1%ی بکات، پەرلەمان لە بەشداری بتوانێ تا بهێنێ بەدەست دەنگەکان هەڵبژاردنەکان پشت بە پاڵێوراوی حیزبەکان و لیستە هاوپەیمانەکان لە یان تەنیا بە حیزبێک هەر سەربەخۆ. پاڵێوراوی نەک دەبەستن لیستێکی هاوپەیمانیدا ناوی پاڵێوراوەکانی خۆیان پێشکەش بە لیژنەی هەڵبژاردنی بااڵ دەکات، ئەم حیزبانەش بۆیان هەیە ڕاستەوخۆ هەمان تازەی تری بۆ خولێکی دووبارە كنێسێت لە کۆنانەیان نوێنەرە ئەو

لداائی

سر ئی

ایسوپ

ه ت ل

فره ئا

ڵیرۆ


پەرلەمان کاندید بکەنەوە.لەسااڵنی1996-2001 لەکاتی پڕۆسەی دەنگدان لە هەڵدەبژێردرا، وەزیران سەرەک ڕاستەوخۆ پڕۆسەی هەڵبژاردن دوو کارت هەبوون، یەکێ بۆ دیاریکردنی حیزب و یەکێك بۆ دیاریکردنی سەرەک وەزیران، بەاڵم لە هەڵبژاردنی 2001دا بۆ گەڕاونەتەوە ئێستا و نەما سیستەمە ئەم تەنیا کە 1996 لە بەر کۆنەکەی سیستەمە

یەک کارت بە کار دەهێنرێ، ئەویش بۆ هەڵبژاردنی لیستەکانە، ئەمەش دەنگ دەکات ناچاری کردووەتەوە، کەم دەنگدەر بەردەم لە هەلی تەنیا بۆ لیستی حیزب بدات. لە 1948وە تا 2003 کە دوا هەڵبژاردن کراوە، شانزە سەرەک وەزیر هاتوونەتە سەر حوکم و کابینەیان پێک هێناوە، یەکەم سەرەک وەزیرانی ئیسرائیلی )بن گۆریۆن( بووە، ئەوەی

ئێستاش کە بینیامین ناتانیاهۆیە .لە رووی بەڕێوەبردنەوە دابەشی سەر شەش ناوچە دەکرێ کە بە باکوور، کەناری ئورشەلیم، حەیفا، ناوەڕاست، ناسراوە: )محوزوت( بااڵی دەستەی كنێسێت واڵتە لەم تەلئەبیب. و باشوور کەناری یاسادانانە. سەبارەت بە دەستووریش، پاش 54 ساڵ بێ دەستووری، کۆتایی ساڵی 2002 پڕۆژەی دەستووری واڵت خرایە بەردەم كنێسێت و کۆتایی 2004 پەسند کرا. ماوەی ئەم 54 ساڵەش ئەم کەماسیەیان دامەزراندنی دەوڵەتی ڕاگەیاندی بەهۆی دەستووری بواردا لە هەندێ ئیسرائیلی 1948، یاساکانی سەرەکی پەرلەمان و یاسای ڕەگەزنامەی پاشکۆکانی ئینگلیزی، گشتی لەیاسای تێکەاڵوێکە کە ئیسرائیلی ئینتدابی بەریتانی، ڕێنمایی و بڕیارەکانی رێکخراوە یاساییەکانی تایبەت بە بواری باری کەسایەتی ئایینی جوولەکە، موسڵمان و مەسیحییەکان

پڕ دەکردەوە.بە بەاڵم ساڵی 1985 ئەندامە، نەتەوەیەکگرتوەکاندا لە ئیسرائیل ئەمانەتی گشتی نەتەوە یەکگرتوەکانی ڕاگەیان کە بە دەسەاڵتەکانی سیستەمی نییە. پابەند نێودەوڵەتییەوە دادگای بە تایبەت یاسای ئایینی. لە دو جۆر دادگا پێك دێت: دادگای عیلمانی و دادوەرییان دادوەری سیستەمی نوێنەرایەتی بااڵ، دادگای دادوەرانی دەستەی سەرۆکی لەالیەن دەکەن کار شوێنە لەم دادوەرانەی ئەم دەکەن، واڵتەوە دادەنرێن و ئەندامەکان تا لە ژیان بن لەو پۆستە دەمێننەوە. خولێکی لەهەموو ئیسرائیلی سیاسییەکانی گرووپە و پارت هەڵبژاردندا گۆڕانکاری گەورەیان لە پێکهاتەی سەرکردایەتی، ڕێکخستن شێوەی لە جارەكانیش زۆربەی تێدەکەوێ، نوێدا هاوپەیمانێتی و

ئیئتالفەوە دێنە نێو بازنەکانی حوکمەوە.

ئابووریی ئیسرائیلئەم دەبەستێت، ئازاد بازاڕی سیستمی بە پشت ئابوورییەکەی بازاڕێکی خاوەنی ئیسرائیل ئابووریی کردووە وای ئازادە سیستەمە پێشکەوتوو بێت. نەوتی خاو، دانەوێڵە، کەرەسەی خاو و ئامرازەكانی

سامانی کەمیی سەرباری دەکڕێت. جەنگ ساڵەی بیست لەم توانیویەتی سروشتی، دواییدا گەشە بە بواری کشتوکاڵ و پیشەسازی بدات. لە بواری بەرهەمهێنانی خۆراکەوە جگە لە دانەوێلە توانیویەتی پێداویستییەکانی خۆی هەناردەكەشی، گرینگترین بکات. مسۆگەر نوێ تەکنەلۆژیای ئامێری سقلکراو، ئەڵماسی نیوە. بەتایبەتی کشتوکاڵییە بەروبوومی و ئەگەر ئیسرائیل بە شێوەیەکی فراوان حیساباتی ئاڵوگۆرکراوی کورتی دەکاتەوە. پڕی قەرزەوە و دەرەکی حەواڵەی رێكەی لە ئەوا هێنا، واڵتە هی ئیسرائیل، حكوومەتی دەرەکییەکانی قەرزە نیوەی ئابووری یەکگرتووەکانی ئەمریکان کە سەرچاوەی سەرەکیی کۆمەکە

و سەربازییەکانیانە.کۆچکردنی بە لێشاوی جوولەكەکانی یەكیەتی سۆڤییەت لە ماوەی سااڵنی 1989 بۆ 1999، وای کرد ژمارەی دانیشتووانی ئەو واڵتە نزیكەی بەڕێژەی یەک لەسەر شەش(، ئەمەش یەک ملیۆن زیاد بکات )واتە زانستی شارەزایی بواری لە مەزن پشتیوانییەکی ئەوەی هۆی بووە لەسەر ئەرێنیشی کاریگەرییەكی و واڵتە ئەم بکاتە ڕوو پیشەیی و داهاتووی هەبێت. ئەم گۆڕانە دیمۆگرافییە بووە هۆکارێکی بەرچاو لە سەرەتای نەوەدەکان و تەکانێکی دایە هێزی ئابووریی ئیسرائیل تا زۆر

بە خێرایی گەشە بکات.شیگل 76.9 ناوخۆ بەرهەمی لە تاکەکەس داهاتی 2004 ساڵی بووە، واتە بە ڕێژەی 2.2% لە چاو ساڵی 2003 بەرزتر بووەتەوە، بەاڵم بەکارهێنان لە بواری پێویستییەکانی تاک لە 2002، رێژەی 1.1% بووە. ساڵی 2003 بووەتە 1.3% و لە 2004 بووەتە 4.5% ئەمەش ئاماژەیە

بۆ بەرزبوونەوەیەکی زۆر لە رێژەی بەکارهێنان لە الیەن تاکەوە.هێلی کیلۆمەتر 610 تەلەڤزیۆنی، پەخشی کەناڵی 24 ئیسرائیل ئاسنی و 15 هەزار و 965 كیلۆمەتر رێكەی گشتیی هەیە، بەندەرەکانی و یافا تەلئەبیب، خەزیرە، ئیالت، عەسقەالن، ئەسدود، کەشتیڕانی هەیە، جیا(ی جیا قەبارەی )بە بازرگانیی کەشتیی 16 و حەیفا

دراوەکەشی شیگلە.

سوپاساڵی 2001، نزیكەی 54 فڕۆکەخانەی هەبووە، سوپاکەی لە هێزی بەرگری )کە بریتییە لە هێزی زەمینی، ئاسمانی و دەریایی(. هێزی ناهال و پاسەوانی سنوور و هێزی ژنان پێک هاتووە. لەکاتی خزمەتدا نێر و مێ پێکەوە سەربازی دەکەن. گەنجەکان لە 18 ساڵییەوە جلی سەربازی لەبەر دەکەن، بەپێی ئامارەکانی شاڵی 2000 ئەوانەی سااڵنە دەگەنە تەمەنی سەربازی، 50 هەزار و 348 نێرینە و 4 هەزار و 799 ملیارد 8.866 ئیسرائیل سەربازیی تێچووی 2001 ساڵی مێیینەن. بەرهەمی لە سەربازی تێچووی ڕێژەی ساڵی2000یش بووە، دۆالرە

ناوخۆییدا 8% بووە.

جیاوازیی نێوان سەرجەم حیزبەکان زیاتر لەسەر شێوازی کارکردنە بۆ مانەوەی دەوڵەتی

ئیسرائیل نەک لەسەر بنەمای فیکری


ئیسرائیل خاوەنی سوپایەکی مۆدێرنە، چەکی ئەتۆمی و ستراتیژیی جەنگیدا تەکنولۆژیای بواری لە هەیە، هاوچەرخی چەشنەی هەمە پێشکەوتووە. هێزە سەربازییەکەی ئامادەیە بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەر دەوڵەتێک ئەگەر بیەوێ هەڕەشە لە ئیسرائیل بکات، توانای ئەتۆمیی بووە. ئەتۆمی كاڵوەی و بۆمب 200 لە زیاتر لە 1996دا، ئیسرائیل بۆمبی 40 تا 30 و بچوک و تاکتیکی ئەتۆمی بۆمبی 140 نزیکەی ئەندامە، نەتەوەیەکگرتوەکان لە ئیسرائیل ئەتۆمیی ستراتیژی هەیە. بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا پەیمانی داماڵینی چەکی ئەتۆمیی مۆر نەکردوو.

ئیسرائیل و ئایندەی ناوچەکەئیسرائیل لە ژیان الیەنەکانی سەرجەم سەرنجی وردی بە ئەگەر ئێستاش تا كە والتێکە ئیسرائیل ڕاستیانە: ئەم دەگەینە بدەین، دانیشتووانەکەی گرفتاری کۆمەڵێ کێشە و ملمالنێی ئابووری، ئاسایش، نەژادی، كولتووری و تایفەگەرایین. ملمالنێیەکان لە نێوان جوولەكەی ئەشکەنازی و سەفاردیمییەکاندا زۆر بەرچاون، جگەلەمانەش ملمالنێی نێوان ئەم جوولەكە حەرادیمییانەی دژی بیرۆکەی زایۆنیزمن و تەورات بە سەرچاوەی حوکم و دەستووری ژیان دەزانن لەگەل ڕەوتە عەلمانی و جوولەكە بەدینە زایۆنییەکان ئەم گرفتانەیان قووڵتر کردووەتەوە، بیری توندڕەوی ئایینی نەک هەر کۆمەڵگەکە بەرەو دیموکراسیی نەژادپەرستی )واتە دیموکراسییەک کە تەنها بەرەنجامەکەی بۆ خزمەتی بەرژەوەندی هاوسەرگیریی بەردەم لە تەگەرە بەڵکو دەبات، بێت( جوولەكەکان مەدەنی، ئاسانکاریی لە پێناسەی جووایەتی، ئینتگراسیۆنی تاکەکانی ئەم كۆمەڵگەیە و ژیانی مەدەنیی دوور لە نەژادپەرستیی دینی دروست بکەین پاڵنەرانە فاکتەرە ئەو و ئایدیۆلۆژیا سەیری ئەگەر دەکات. کە بوونەتە هۆی دامەزراندنی حیزبەکانی ئیسرائیلی، تێبینی دەکەین ئایینی یان تایفەگەر نەژادپەرستی جوولەكەی حیزبی چەندین كە توندڕەو هەن و لە بەرامبەردا حیزبی تری دژ بەم بۆچوونانە دامەزراون وەک؛ پارتی شینوێ و کار )تا ڕادەیەک( و حیزبە عەرەبی و چەپە بە دژ سەفاردیمیەکانی جوولەكە ئایینییە حیزبە یان ڕادیکالەکان

بۆچوونە کریمناڵەکانی حیزبە ئەشکەنازییە بااڵدەستەکان. گواسرانەوەی تیۆریی بەپێی دانیشتووانناس، زانای بلیکەر، دابەش قۆناغدا پێنج بەسەر گواستنەوەیە ئەم دانیشتووانەکەیەوە، دەکات. بە گوێرەی ئەم تیۆرییە، عەرەبەکان بەر قۆناغی دووەم دەکەون )واتە قۆناغی سەرەتای گواسترانەوەی دانیشتووان( کە تێیدا تێکڕای و دەکات دابەزین لە ڕوو مردن بەاڵم بەرزە، بون لەدایک و پیتان سەرەنجام دانیشتووان زیاد دەبن، هەرچەندە جوولەکەكان بەر قۆناغی دانیشتووان( گواسترانەوەی پاش قۆناغی )واتە دەکەون پێنجەم لە مردن بەاڵم نزمدانە، ئاستێکی لە مردن و لەدایکبوون تێیدا کە نەرێنی رەوتێکی دانیشتووان گەشەی سەرەنجام زیاترە، لەدایکبوون هی چاو لە دێت تا ئیسرائیل دانیشتووانی ژمارەی بەر. دەگرێتە عەرەبەكان كەمتر دەبێت. گەشەکردنی دانیشتووە جوولەكەكان چووەتە قۆناغی جێگیرییەوە، هەرچی عەرەبەکانن، بە پێچەوانەون. دانیشتووانی

موسڵمان بە تێکڕای گەشەی نزیکەی 5.3% لە ماوەی 20 ساڵدا دوو هێندە دەبن، لەکاتێکدا هەردوو گرووپی فەلە و دروزی، هەریەکەو لە لە كە دەکرێت تێبینی کەواتە دەبن. هێندە دوو ساڵدا 28 ماوەی کۆمەڵی جوولەكە و غەیرە جوولەكە، تێکڕای گەشەی جیاوازیان هەیە و لەبەر ئەمە رێژەی دانیشتووەکانیان لە قەوارەی گشتیی دانیشتووان، نێو کۆمەڵی غەیرە لە ئایندەدا دەگۆرێ. هەروەها لە ماوەی سااڵنی لە دانیشتووەکانیان ڕێژە هەیە، جیاواز گەشەی تێکڕای جوولەكەدا ئایندە گۆڕانی بەرچاوی بەسەردا دێت، بە جۆرێك کە ڕەوتی گەشەی دانیشتووانی لە نێو کۆمەڵی غەیرە جوولەكەدا بە شێوەیەکی تەواو بە دەکات وا ئەمە دەشکێتەوە. موسڵمانەکان عەرەبە گرووپی سوودی بکرێت، بۆشی تا نەدات ئاوارەکان گەڕانەوەی بە رێگە ئیسرائیل گەشەکردنی دانیشتووانی عەرەب لە نێو ئیسرائیل رابگرێت. لە مارسی هاوواڵتیانی )متسادیم(، پالنی بەپێی دا بڕیاری ئیسرائیل 1996دا فەلەستینی لە کەناری رۆژئاوا و عەرەبەکانی 48 لەیەک جیا بکاتەوە، بۆ ئەو مەبەستەش هەردوو حكوومەتی کار )لە 2000( و حكوومەتی

لیکود )لە 2001(، گرینگییان بەم مەسەلەیە دا. شارۆن لە حكوومەتی یەکەمدا )2001( داوای لە پەیمانگەی فان لیر و سەرۆکەکەی، پڕۆفیسۆر شەمشون تسلینگەر کرد کە بە هاوکاریی ئاسایش، و دیمۆگرافیا خوێندن، ئابووری، بواری لە شارەزا دەیان لێكۆڵینەوەیەك لەو بارەیەوە بکەن. تەموزی 2001 گەیشتنە ئەو بڕوایەی ناوچەی )پالنی ناوی و بدرێت ئەنجام جیاکردنەوە ئەم دەبێ کە تەماس(یان لێ نا. بە مەزەندەی فان لیبر، ئەگەر ئەم جیاکردنەوەیە ڕوو نەدات، ئەوا تا کۆتایی 2010 رێژەی جوولەكەكانی لە نێوان ئوردون و دەریا بۆ 51% دادەبەزێ، ساڵی 2020 دەبێتە 47% و 2050ش دەبێتە 37%، بەاڵم ئەگەر جیا کرانەوە، ئەوا رێژەی جوولەكەكان لە ناوخۆی ئیسرائیل تا کۆتایی 2010، بۆ 78% بەرز دەبێتەوە و ساڵی 2050ش

دەبێتە %74.لێرەدا دەپرسین كە لە داهاتوودا ئەم واڵتە بە ڕەچاوکردنی پانتایی خاک، ئاو، وزەکان و ئیمکانیاتە سنووردارەکانی دیكەی ناوچەکەوە، ناکۆکەی نەژادییە گرووپە هەردوو چڕەی دانیشتووە ئەو جێگەی سەرەکیی خاوەنی بە خۆی سەرسەختانە هەریەکەیان کە دەبێتەوە

لداائی

سر ئی

ایسوپ

ێو ه ن

ن له کا

ه کوول

ه جورد

ک


ئەم خاکە دەزانێت. ڕادەی گونجاوی دانیشتووان بۆ ئەم واڵتە چەندە پێکەوە هێمنی و ئارامی بە دەتوانن چۆن نەژادییەکان گرووپە و بژین؟ لەم رووەوە سەرانی ئیسرائیل نیگەرانیی جددییان هەیە، هەر بۆ عەرەبەکان ڕاگواستنی لە بیر ژمارەیەکیان کردووە وای ئەمەشە کەچی بوو( وەها کەرکووک سەددامیشدا کاتی )لە بکەنەوە ئوردن گرووپێکی تریشان )لیبڕال و چەپەکان( بیر لە جیاکردنەوەی ناوچە دەکات عەرەبەکان دژی وا ئەمەشە هەر دەکەنەوە. فەلەستینییەکان

پالنی کشانەوە لە غەزە و جیاکردنەوە بن.پارتە ئایینییەکان و بە تایبەتی جوولەكە حەرادیمییە توندڕەوەکان زۆر تێچوویان جوولەكەن، ئایینی زیندووهێشتنەوەی سەرچاوەی کە زۆر لە دەکەوێ، قورس حكوومەت لەسەر دراویان ئەرکی و زۆرە کۆچکردن مەسەلەی ناکۆکە. دەوڵەت لەگەڵ هەڵوێستیان رووەوە دارایی باری شێوە هەمان بە كۆچبەرەکانیش نیشتەجێکردنی و خەزێنەی دەوڵەتی السەنگ کردووە و ناچاریان دەکات بۆ پڕکردنەوەی کەماسییە دراوییەکانیان پەنا بۆ هاوکاریی دەرەکی و بەتایبەتی هی یارمەتییە کۆمەاڵیەتییەکان بۆ ئەمریکییەکان ببەن بۆ مسۆگەرکردنی پیر و پەکكەوتەكان و كۆچبەرەكان. سوپایەکی مۆدێرن و بەتواناش و سنوور پاراستنی و دوژمنەکانی سەرجەم بەرەنگاربوونەوەی بۆ ژیانی هاوواڵتیان، ئەرکی ئابووریی ئیسرائیلی قورس کردووە. ئەمانە بەرامبەریشدا لە دەکەن زیاتر کۆمەالیەتییەکان کێشە جگەلەوەی باڵو و پەرت دەنگەکان و دەکەنەوە کەم هێزە سیاسییەکان توانای لەگەڵ ناجێگر ئیئتالفیی حكوومەتی هەمیشە دەکەن وا دەکەنەوە، بەبێی بهێنن. پێک بەرژەوەندپەرستەکان )بچوکە( ئایینییە حیزبە دابمەزرێنن، ئەمەش سەرباری ئەوەی نەکرێ حكوومەت بۆیان ئەوان ملمالنێ و توندوتیژیی نێوان گرووپە ئیتنی-دینییەکانی نێو ئیسرائیل زیاتر دەکات، لەالیەکی تریشەوە پڕۆسەی ئاشتیی لەگەڵ عەرەبەکان بەرز عەربیش ئایینی-نەژادیی ڕەگەزپەرستیی کێرڤی دەخات، دوا دەکاتەوە، بیانووش دەداتە دەست ئیسالم-عەرەب تا بەو ڕەهەندە لە ناوچە ئارامی باری ئاڵۆزکردنی زیاتر و دیموکراتیکردن بە دژایەتیی

بڕۆن. خاک خاوەندارێتیی مەسەلەی و فەلەستینییەکان کێشەی

بیری هۆی بە عەرەبەکان الوازە. خالێکی ئیسرائیلییەکان، بۆ هاندان بۆ هەمیشە دەتوانن ئیسالمییەوە عەرەبی ڕەگەزپەرستیی ئەگەرچی وەربگرن. خاڵە لەم سوود جوولەكەکان، دوژمنایەتیی و بەم درک چەپ( پەڕی ئەو بۆ ڕاستەوە پەڕی )لەو جوولەكەکان پێک نیشتمانیی حكوومەتی تەنگانەدا کاتی لە دەکەن، ڕاستییە ئیسرائیل ئایندەی كە بکەین لەیاد نابێ راستییە ئەم بەاڵم دەهێن، لە دوور دیموکراتی ئارامی ناوەڕاستی رۆژهەاڵتێکی دامەزراندنی بێ دەمارگرژیی نەژادی-دینی، ناتوانرێ مسۆگەر بکرێت. بۆیە بیرکردنەوە لە پڕۆژەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بۆ رۆژئاوا و ئیسرائیل و )کوردیش( لە گۆڕانکاریی و ناوچەکەدا لە دیموکراسییەت بوونی گرینگە. زۆر ئایین. و عەقیدە لە گۆڕانکاریی واتە خەڵکەکەی، بیرکردنەوەی بۆ هێشتنەوەی دەوڵەتی جوولەکە کەوتوونەتە زایۆنییەکان جوولەكە ژێر کاریگەری جوولەكە عەقیدەی و تەوراتییەکان و عەرەبیش لە ژێر دواکەوتنە ئەم و مەغدورییەت و الوازی بە هەستکردن کاریگەریی ناتوانن ئاسانی بە وا هەیانە، رۆشنبیرییەی و ئابووری کۆمەاڵیەتی، ئەم مانەوەی بن، ئیسالم ئایینی و خۆیان كولتووری دەستبەرداری کێشەیە وەک خۆی، بارودۆخی ناوچەکە ئاڵۆزتر دەکات، چارەسەریشی خاوەن کوردی دەوڵەتێکی دامەزراندنی بۆیە دەوێت، زۆری کاتێکی خاک و سامان و ئاو، هەروەها گەلێک لە ناخیدا ئیسالم و بیرکردنەوەی شۆڤێنی، ئایینی و نەژادیی عەرەب و نەتەوە موسڵمانە دراوسێیەكانی بە هۆکارێکی سەرەکیی بێبەشبوونیان لە دەوڵەتی نەتەوەییان بزانن، هەروەها بڕوابوونی زۆرینەی هەرە زۆری ئەم گەلە بە دیموکراسییەت کوردی دەوڵەتێکی دامەزراندنی دەکات وا تەقلیدی ئیسالمییەتی و بۆ پارسەنگکردنی هێز و هاوکێشەکانی ناوچەکە زۆر ئەستەم نەبێت. ئەگەر خەڵکی تری ناوچەکە مل بۆ پڕۆژەی رۆژهەاڵتی مەزن نەدەن، هەوێنی بۆ دیموکراسیخواز کوردی دەوڵەتێکی دامەزراندنی ئەگەری

دیموکراسییەت لە ناوچەکەدا پەلەی لێ بکرێت.لەالیەکی تریشەوە تێبینی دەکرێت کە حیزبە عەرەبەکانی ئیسرائیل و جەماوەرەکەی، بەشداریکردن لە كنێسێت و حكوومەتەکانی ئیسرائیل زۆر بە رەوا دەزانن، بە شێوازێکی خەبات و مافێکی سروشتی دادەنێن، واڵت-ئتنی- مەرحەباییەکی و هاوکاری هەر کاتدا هەمان لە بەاڵم گرووپی تر بە کفر و الدان لە بنەماکانی مرۆڤ و ئیسالم بزانن. ئەم وەرچەرخانە لە بیرکردنەوەی عەرەبەکاندا، دەستدرێژیکردنی میللەتانی تر بۆ تۆقەکردن لەگەڵ ئیسرائیلییەکان لە داهاتوودا دەکاتە شتێکی

ئاسایی.خاوەن و کۆن کادیرە بە زۆر گرینگیی ئیسرائیلییەکان، حیزبە ڕابردووەکانیان دەدەن، الی سەرجەم حیزبەکان ئاسایشی ئیسرائیل، ناسنامەی عەلمانییەت و دیموکراسیی جوولەكە زۆر گرینگە، ناکۆکی و جیاوازیی نێوان سەرجەم حیزبەکان زیاتر لەسەر شێوازی کارکردنە بۆ مانەوەی دەوڵەتی ئیسرائیل نەک لەسەر بنەمای فیکری، بۆیە زۆر )دینی- ڕاست پەڕی ئەو بۆ چەپەوە پەڕی لەو حیزبەکان ئاساییە

عەلمانی( لەیەک ئیئتالفدا حكوومەتێکی نیشتمانیی پێک بهێنن.

ززه غه

ه ر س

بۆیل

سرائ ئی

شیهێر

ی دژ

دانشان

ۆپێخ


كوردەكانی ڕۆژهەاڵت، پێویستییان بە خوێندنەوەیەكی نوێ بۆ ئیسرائیل هەیە

بارودۆخی لێكترازاوی ئێستای نێوخۆیی ئێران و پێگەی الوازی تاران لە ئاستی نێودەوڵەتی، نەیارانی ئێران دەخاتە ناو یەك خانەی هاوبەش، ئەگەر بتوانن لەسەر مەسەلە هاوبەشەكان ڕێككەون.

كۆماری ئیسالمی بەردەوام سوودمەند بووە لەوەی كە دوژمنەكانی كەمتر بۆیان كراوە یەكتری بگرن و بەیەكەوە هەڵ بكەن. بەشێوەیەك كە دوژمنانی كۆماری ئیسالمی، زۆر جار بۆ سەر یەكتری تیژتر و دڕتر

بوونە لە خودی ئێران و هێزی نەیاران و ئۆپزسیۆن، تەنیا بەشی دژایەتی نێوخۆیی كردووە. لەگەڵ كێشەیان كە هەن ئێرانی ئۆپزسیۆنی ئیسالمی كوردی حیزبی 4 نزیكەی ئێستا نموونە، بۆ هێزەكانی دیكەی ئۆپزسیۆن زیاترە لە خودی كۆماری ئیسالمی، بەاڵم لەوانەیە ئەمڕۆ لەڕووی باری تایبەتی سیاسی خۆیان لە تاڕاوگە كەمتر باسیان دەكەن. هاوكات، 8 حیزب و الیەنی دیكەی سیاسی سكۆالری كوردی ڕۆژهەاڵتی هەن كە تائێستا نازانن چۆن دەكرێت بە یەكەوە كاریگەر بن لەسەر بارودۆخی سیاسی

ئێران و زیاتر گرینگی دەدەن بەوەی كامیان دەبێ سەرووتر بێت.بەاڵم لەبارەی خودی ئێرانییەكان، بەشێك لە هێزە فارسییەكانی دژی كۆماری ئیسالمی بوونیان هەیە كە خۆیان بە جەستە لە دەرەوەی ئێرانن، بەاڵم دەقی بۆچوونەكانیان هەر ئێستا لە تارانەوە بۆ سەر سنە و مهاباد پێڕەو دەكرێت و ڕوانینیان بۆ مەسەلەی كورد لە ئێران، ڕوانینێكی فەرامەرزییە و بڕوایان بە كێشەی

نەتەوەیی كورد لە ڕۆژهەاڵت هەر نییە و بە كێشەیەكی زیاتر یاسایی و نێوخۆیی دەزانن. وەك هێزێكی لەگەڵ كوردەكان بەتایبەت و ئێران دژی گەورەی هێزەكانی نزیكبوونەوەی گرینگی

هاوار بازیانحیزبەكانی‌كوردی‌ئێران‌بە‌گشتی،‌دەرفەتێكی‌باشیان‌لەبەردەمە‌بۆ‌ئەوەی‌كەناڵێكی‌پێوەندی‌لەگەڵ‌ئیسرائیلدا‌بكەنەوە‌و‌ئەگەریش‌هەیە،‌

توندوتۆڵتری‌بكەن.


ئیسرائیل لێرەدا باشتر دەردەكەوێت، بەتایبەت لە ئاستی جیهانی قورساییەكی نوێ و پڕ دەدات بە كوردەكان و ئاگاداركردنەوەی ئەوانەش دەبێت كە پێیان وایە پاش ڕووخانی كۆماری ئیسالمی، كوردەكان دەبێ چاویان لە بەزەیی

سیاسی تاران بێت. ئەوانەی لەو بڕوایەدان كە یەك ئاراستەكردنی ئامانجی حیزبە كوردییەكانی ئێرانی لەگەڵ ئیسرائیڵ لەبارەی ئەمڕۆی لە مەترسییەكانی ناوچەكە و جیهان ئایینی و دڵنیاكردنەوەی هەموو ئێران و نەهێشتنی سیستەمی حكوومەتی تووندڕەوی ئایینی و بناخەكانی ئیسالمی سیاسی بەسەر نەتەوەكانی ناو ئێران شتێكی شاز نامۆیە، دەبێ چۆن بڕواننە ئەو پێوەندییە تووند و پتەوەی كە لە نێوان كۆماری تەواو ئیسالمی ئێران لە ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستەوە هەیە لەگەڵ حكوومەتی یەكپارچە سوور و كۆمۆنیستی ڤەنزوێال لە باشووری ئەمەریكا ؟ ئەگەر لەبواری جوگرافی تاران و كاراكاس كەوتوونەتە دوو سەری جیهان، ئەوە لەبواری هزرییەوە كەوتوونەتە دوو سەری مێژوو. بەاڵم، ئەمڕۆ لە واقعێكدا یەك دەگرنەوە، ئەویش دژبوونی هەردووكیانە بەرامبەر ئەمەریكا كە ڕیشەكەی بۆ شەڕی ساردی ناوەڕاست

تا كۆتاییەكانی سەدەی 20 دەگەڕێتەوە. ئیسالمی، كۆماری نەهێشتنی بۆ ئیسرائیل خواستەكانی بە ئێران نەیاری حیزبەكانی نزیكبوونەوەی واتە، بێت، تێدا ئێرانی بەرژەوەندی كە بزووتنەوەیەكی هەر بە ئیسالمی كۆماری تێكەڵبوونی بۆ دەبێت وەاڵمێكیش

ئەگەریش ئەو بزوتنەوەیە تەواو دژی بنەما و ڕێنماییەكانی سیستەمی ئایینی ئێران بێت.لێرەدا ڕەخنە لە ئێران و ڤەنزوێال ناگیرێت، چۆن ئەوان سیاسەت دەكەن، بەاڵم ڕووی گلەیی دەخرێتەوە سەر كوردەكانی ڕۆژهەاڵت كە بۆچی بە پارێزەوە دەڕواننە پێوەندییەكانی خۆیان لەگەڵ ئەوانەی كە باشترین و ڕەواترین

پاڵپشت دەبن بۆ وەدیهێنانی ئامانجەكانیان و پێویستە بە بوێرییەوە هەنگاوی بۆ بنێن.ئایینی سیاسیدا لە ڕووخاندنی كۆماری نەیاری كۆماری ئیسالمین و ئەوانەی بەشێوەیەكی ئاشكراو مەیدانی هاوبەشن، زۆربەیان كەوتوونەتە دەورووبەری یەكتری و لە بواری هەڵكەوتەی جوگرافیدا دوور نین. بەاڵم زۆربەیان خوازراو و نەخوازراو لە بەرژەوەندی كۆماری ئیسالمیدا هەنگاو دەنێن. ئەو كۆمارەی پەنای بۆ چەواشەكردنی مێژوو بردووە بۆ ئەوەی ڕەنگی بەشێكی زۆری كوردەكان لە جوولەكە كاڵ بكاتەوە، پەنای بۆ زڕاندنی ئایینەكان بەرامبەر ئیسالمی جۆری سیاسی بردووە كە گەورەترین لەمپەرە بۆ ئەوانەی هەموو شتێك لە فلتەری ئایین دەدەن و دواتر

دەبینن خۆشیان لێی دەرناچن.كاڵی پێوەندی حیزبە كوردییەكانی ئێران لەگەڵ ئیسرائیل، ئەگەر لەڕووی درك نەكردن بێت بە توانای ئیسرائیل لەڕووی ستراتیژیی ناوچەیی و جیهانی، ئەوە جێگەی سەرسووڕمانە و دەبێ چاوەڕێ بین ئەم تێگەیشتنە بۆ جیلی نوێی حیزبەكان دروست بێت. بەاڵم ئەگەر هۆكاری دیكەی وەك خۆدزینەوە لە ئیسرائیل بێت بەهۆی ناسكبوونی مەسەلەكە و بڕوانەبوون بە سیاسەتەكانی كوورتخایەنی ئیسرائیل، یان پێیان وابێت كە ئیسرائیل خۆی كێشەی هەموو جیهانی لەسەر شانە و پێدەچێت ئەگەری سەرەكی ئەم هەر ئەم هۆكارەیان بێت، ئەوە دیسان نیشانەی كەم توانایی مێشكی سیاسی حیزبەكانی ڕۆژهەاڵتییە و پێویستە خوێندنەوەیەكی نوێ بۆ ئیسرائیل و سوودوەرگرتن لەم هێزە بۆ گەیشتن بە ئامانجە بنەڕەتییەكانی كورد بكرێتەوە و بە دیدێكی بەرژەوەندی تەواو سیاسی خۆیان سەیری لەنێوخۆیاندا یەكتری پەسەند نەكەن، چی بگات بە ئایینییەكان كە ئورشەلیم بكەن، نەك بە چاوی تووندڕەوە

جوولەكە و ئیسرائیل.


دەوڵەتی كوردی یان خەونی شاعیرانی كوردستان

دایڤید David Ben Gurion ( تۆماركرد. خۆی سەربەخۆیی 1948دا حوزەیرانی لە14ی »ئیسرائیل دیلیتی فەرهەنگی ڕاگەیاندو، جووله که ی سالەی 2000 دیلێتی وشەیی، 350 مێژویی تێكستێكی بە گۆریان( بین جوولەكەكانی گۆڕەوشاركرد. ئەو گوتارە سادەیەی ) دایڤید بین گۆریان( مێژوی جووله که ی دروست كرد. لەو مێژووە

بەدواوە، بۆ هەتاهەتایە سیاسەت لەناوچەی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا گۆڕا.« كێشەی جوولەكەكان و عەرەبە فەلەستینیەكان ڕیشەیەكی ئاڵۆزی مێژویی و ئاینی و ئێتنی هەیە. كێشەی ئێمە و نەتەوە سەردەستەكانی عەرەب وتورك وفارسیش بەهەمان شیوە، ڕەگ و ڕیشەیەكی مێژویی و ڕەگەزیی)ئێتنی(

هەیە. ئێمەی كورد لەباری سیاسی و مێژوویی دیلێتیماندا لەجوولەكان دەچین. بە دیوێكی دیكەدا لە فەلەستینیەكان

دەچین...مێژووی دووهەزاروپێنج سەد ساڵەی دیلێتی و چەوسانەوەمان لەتەك جوولەكەكاندا لێكدەچێت و، بەدیوێكی دیكەدا مێژویی دوای شەڕی یەكەمی جیهانیش لە دابەشكردنی كوردستان و دروستكردنی دەوڵەتانی عێراق و سوریا و ئێران

و توركیا و نائامادەیی كورد لە هاوكێشە سیاسییە نێونەتەوەییەكاندا لە عارەبە فەلەستینییەكان دەچین..!!جیاوازی ئێمە و جووەكان ڕون و ئاشكرایە. ئەوان خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیانن و،لەو ڕۆژگارەوە ) دایڤید بینگۆریان( بانگی سەربەخۆیی دەوڵەتی ئیسرائیلی بەو 350 وشەیە هەڵدا، ئیدی منداڵی جووله که چیدی هەستی

بەدیلێتی وژێردەستەیی وپەستێتی نەكرد.دەوڵەتی بێسنووری جوولەكە بەیانكراو هەموو عەرەب و بەشێكی بەرچاوی عالەمی ئیسالمیش دژی ئەو دەوڵەتەبوون. تائێستاش ئەو دەوڵەتە نەیتوانیوە لەئاشتیدا بژی. بەاڵم واقیع تا ئێستا شتێكی دیكەیە. جووله که بوونی قەوارەی

ئاراس وەلی

لەو‌شوێنەی‌هەموان‌وەك‌یەك‌بیر‌دەكەنەوە،‌زۆر‌بیر‌ناكرێتەوە‌

)ڤۆلتێر(


سەربەخۆی خۆیان ئیسپات كرد. دەوڵەتی ئیسرائیل بەشێكی گرینگە لە دونیای بازاڕی جیهانی و هاوكێشەیەكی زیندووفەرامۆشنەكراوە لە سیاسەتی نێونەتەوەیی. بەرژەوەندی جووەكان بەشێكی دانەبڕاوە لە بەرژەوەندی ئامریكا و زۆرێكی واڵتانی ئەوروپا. جووله که لەناو میژودا هەیەو نەخشیان جیهانیدا گشتی لەسیاسەتی زیندووە، عامیلێكی دەكەن . نمایش بەئاشكرا ئەمریكادا كۆنگرێسی لە خۆیان مۆدێلی لۆبیستە . وبڕیاردەرن كارا ،DC واشینتۆن لە لۆبیستی جووله که جوەكانی ئەمریكا بەناڕاستەوخۆ نەخشیان هەیە لە سیاسەتی دەرەوە

وناوەوەی ئەمریكا و تەنانەت هەڵبژاردەی سەرۆكی ئامریكاشدا. دەور و كاریگەری وزیندوێتی جووله که ، نە ئینكار دەكرێت، نەشتێكە زیادەڕەوی تێدا بكرێت. جوولەكە ئەمڕۆ لە چەند سەد میلۆن عەرەب سیستێمی ئیسرائیل، دەوڵەتی سیاسەتڤانترن. و كاراتر و زیندوتر حوكمڕانی لە هەموو دەو ڵەتە عەرەبیەكان دیمۆكراتیترە. مافی تاكی هاواڵتی ئیسرائیلی چ جوو بێت یان غەیرە جو و، و هەر گروپیكی ئەتنی جڤاكی بیمەی و فێركاری و خوێندن سیستێمی . پارێزراوە دیكە ومافی ئەرك و، مێدیا چوارەمی دەسەاڵتی و كار ئازادی بازاری و هاوەاڵتیان زۆر زیاتر لەناوچەی ڕۆژهەاڵتی ناوێن پێشكەوتوترو ڕەنگە

ئینسانی تریش بێت.. پاڵپشتی سەرەكیترین و گەورەترین دیاسپۆرا، جوولەكەكانی ئیسرائیلن. جوولەكەكانی دەوڵەتی ئیكۆنۆمی و وئایدۆلۆژی سیاسی بۆئەوەی ئیسرائیلەوە، دیاسپۆرا هاوكات چاودێرن بەسەر دەسەاڵتی ئوڵترا تەنگنەزەری وشكی لەبیركردنەوەیەكی هەرگیز دەوڵەتەكەیان نەتەوەییانەی جولەكانەوە هەڵنەخلیسكیت بۆ سیستێمێكی بنەماڵەیی ئەركی لە دیاسپۆرا جوولەكانی ودیكتاتۆری. تۆتالتاری و دینی و نەتەوەییانەی خۆیان باش حاڵی بوون. »ئەوان لەو سیحری مانەوەی بێت، كراوە و دیموكراسی زیاتر ئیسرائیل تا . تێگەیشتون خۆیان زیاتر خۆی)واڵت ونەتەوەكەش( لەبەر شااڵوی جەهالەت وهاژوهوژی

خاوەن مۆدێلی بڕوخێ وبژی وبمرێدا خۆی ڕادەگرێت.جیاوازی ئێمەی كورد لەم دووسەد ساڵەی ڕابوردا، لەتەك جووله که دا نە شێخ نەكرد. بۆ خۆمان دروست ئەوەیە كە )بین گۆریان(ێكمان مەحمود و نەشیخ سەعید و نە قازی و نە بارزانی، هەرگیز نەیانتوانی

كوردی مەجلیسێكی گۆریان بین وەك ڕاوێژكار كۆ بكەنەوە و بە 350 وشە نا، بە ڕستەیەكی سێ وشەیی كورت )كوردستان بۆ كوردی ومانیفێستی پەیام نەمان( یان

كورد و جیهان ڕابگەیەنن.میژوی لە ونەتوانینە كەماسی ئەم بەرەنگاربونەوەی ساڵی 70 لە زیاتر سەلبی كارێكی كوردایەتیدا، خەباتی كوردایەتی سیاسەتی لەستراتیژی هەندێ و ئاڵۆز هاوكێشەیەكی و كردووە وەك كردووە دروست كورد بۆ شەرمنی

سیاسەتمەداری و ڕێبەر كە چەوساوەكان..! فەلەستینیە عەرەبە میللیە كانیدا، كەچی لە هەمبەر داخوازیە ئینسانێكە شەرمن، كورد، و میللیگەرایی هەوڵێكی هەموو دژایەتیكردنی لە ڕووقایمە فرە

كوردایەتیدا..!!دیاردەی ئەم كەما سییە الی سیاسەتمەداری كورد، بۆشایی و هۆكاری سەرەكییە لە پەیدانەبوونی )بین گۆریان(ێكی كوردی، ئەم دیاردەی كەماسییە ئینسانێكی كوردی بۆ بەرهەم هێناوین )شەرمن، ترسنۆك، باوەڕ بەخۆنەبوو ، ناحاڵی لەمێژوو شارستانیەتی خۆی، بێگانەپەرست، و دینی لەڕویی توندنەزەر و پەڕگیر سەتحیەت، عاشقە دژەكورد،

حیزبایەتییەوە..هتد(بەرانبەر )بێشەرم كوردە ئینسانە هەرئەم تردا، بەدیوێكی هاونیشتمانیەكانی، و هاوزێد دژبە وپیالنگێڕ بوختانكەر بەبراكانی، ئەم ئینسانە هەموو تواناو ئەنێرژی خۆی بەكار دینێت بۆ ملشكاندنی

براكانی خۆی...(قوڵی كاریگەرییەكی سیاسییە و مێژویی بۆشیاییە ئەم بەكورتی ڕیشەئامێزی لە خیتابی كوردیدا بەرهەم هێناوە. لەوانەیە تائێستاش هۆكاری سەرەكی لێكترازانی ماڵی كوردی بگەڕێتەوە بۆ نەخەماڵندن

ودروستنەبوونی بینگۆریانێكی كورد.و دینی و ئینسنیانە فۆرمی و كاراكتەر و ناسنامە پرسی ناسیۆنالی دەوڵەتی دروستكردنی بە تەنها كورد، ناسیۆنالیستا نەی

وەاڵم دەدرێتەوە.ئەوان ئاشكرایە. دیارو جیاوازیەكانمان وجووله که ئێمە كەواتە دەوڵەتانی وگەندەڵی چاوچنۆكی و پەرتەوازەیی لە سوود توانیان عەرەبی وەرگرن ودەوڵەتی ناسیۆنالی خۆیان دروست وسەقامگیر بكەن. هاوكات نەخشەی سیاسەتیان وەها داڕشت كە لەگەڵ بەرژەوەندیەكانی ئەمریكا و ڕۆژئاوادا بۆ زەمەنێكی دوورودرێژ و تائەمڕۆش هاوتەریب

بێت. ساڵەی شەست لەم كورد سیاسەتمەداری كرد.! چیمان ئێمە بۆ كاریان گۆریان( بین )دایڤید پێچەوانەی دروست ڕابوردوودا، وئێراق ئێران دیمۆكراتیزەكردنی بۆ كاریان و كوردستان كرد. كورد كرد..!! كەچی تائێستاش نە عێراق ونە ئێران نەك نەبوونە دەوڵەتی بەرچاوی نمونەی بەڵكو دیمۆكراتخواز، دیكتاتۆری و تۆتالیتاری ناوچەی ڕۆژهەالتی

ناوینن..!!مادەی 140 ی نێودەستوری حكوومەتی لە ڕووەوە گەلێك لە فیدڕاڵ عێراقی دەچێت. ئیسرائیل دەوڵەتی دروستبوونی ئەویش بەاڵم جیاوازیەكی مەزنیشی هەیە. ناتوانێت كورد سیاسەتمەداری كە ئەوەیە خۆی خودی گۆریان( بین )دایڤید وەك سیاسەتمەداری بێت. Be Yourselfئێستا لە تاسەرئێسقانی ترسێكی كورد

سیاسەتمەداری كورد لەم شەست ساڵەی ڕابوردوودا، دروست

پێچەوانەی )دایڤید بین گۆریان( كاریان بۆ كورد و

كوردستان كرد


لەڕابوردوودا دەژین..! »بەشیكی دیكەی و ئایندە هەیە..! هەمیشە سیاسەتمەداری كورد، زۆرشەرمنن لەهەمبەر داخوازیە ڕاستەقینەكانی نەتەوەی كوردا، كەچی بەئەندازەی زیاتر لەو شەرم كردنە، بێشەرمانە

دژایەتی داخوازیە ڕاستەقینەكانی نەتەوەی كورد دەكەن.«ئامادەیی كورد بۆ بوون بە دەوڵەت، شتێكی بەرجەستە و واقیعییە، و لەبار خۆی، كورد زاتی و وناوچەیی نێودەوڵەتی هەلومەرجی یارمەتیدەرن. بوونی زلهێزێكی جیهانی وەك تاسنوورێكی ڕێزلێگیراو ئەمریكا لە ناوچەكەدا و بەتایبەتی لەعێراق و كوردستاندا یارمەتیدەر و پاڵپشت و فاكتەری بەهێزو داكەوتەكیە)واقیعییە( بۆ خودی پرۆسەی

بەدەولەتبوونی كورد.!بەاڵم دیسان بینگۆریانە دیپلۆماسیەكانی كورد چۆن وبەچ شێوازێك پەیامی كوردی بگەیەنن بەدنیای دەرەوە؟ كاركردنیان بۆ حیزبە یان

بۆ نەتەوە؟ چۆن قسان دەكەن؟ بە چ زمانێك دەئاخڤن..!كەواتە ئێمە و جوولەكەكان فرە لێك دەچین و فرەتریش جیاوازین ئێمە زیندوون، و چاالك و چوست نەتەوەیەكی ئەوان یەكتر. لە

نەتەوەیەكی بێخەم و فەرامۆشكراو و خامۆشین.ئەوكوردبوونە وروژاندنی بین. دەبێت كورد بەرلەهەر شتێك ئێمە بە میدیایەكی ئازاد و بەرپرسیار دەكرێت، كە بۆ خۆی دەسەاڵتێكی ڕەها دروست دەكات لە هۆشیاركردنەوەی هاونیشتیمانیاندا . كە پێی بەدەسەاڵت و بافەرهەنگ مێدیا ئەم چوارەم. دەسەاڵتی دەگوترێت تا كوردیەوە بەسەر دەسەاڵتی بێت دەتوانێت هەم چاودێر وئازادە، دەسەالتێكی ساخلەم و ناگەندەڵ و شەفاف وعادیالنە بەرهەم بێنێت، هەم گەرەنتی بێت بۆ دروستكردنی ئەو ئینسانە كوردییە پڕپرسیارە، بافەرهەنگە بەرپرسیارە كە خەون و كاركردن وئامانجی دروستكردنی

دەوڵەتی كوردی بێت. كلیلی سەركەوتنی ئێمە ڕاستگۆییە لەگەڵ خودی خۆماندا. ناسینی خۆمان و دوژمنەكانمانە. دڵنیابوونە لەخۆمان. لەپەیام و بانگەوازمان، لە ویستێكی بائیرادە و قودرەتێكی بێسنووری كاركردن بۆ خودی ئەو

پرۆسێسە.بڕوابەخۆبوون، تەحەمولكردنی یەكتر، قەبوڵكردنی جیاوازیەكان و بینینی واقیعیانە، باشترین كۆنسێپتی پەروەردەكردنی منداڵی كوردن

بۆ بەئەنجامگەیاندنی خەونە ڕاستەقینەكەی كورد.نەتەوەی كە ئەوەیە ئێمە و جوولەكەكان دیكەی جیاوازییەكی جوولەكە وەك)بزنە ئارگۆسی خاوەن سەت چاو(ی نێو ئەفسانەكانی یۆنان، هەرگیز هاوكات ناخەون.. بەخۆشیان، هەرگیز بێكار و بێخەم

دەستەوئەژنۆ دانانیشن..!ئێمەش دروست پێچەوانەی ئەوان، بێخەم وفەرامۆش بەرانبەر ئەرك وفەرمانی نیشتیمانی. بێ زاكیرەی مێژویی نەتەوەییمان، بێ پێوەری خۆماڵی و نامۆ بەخود و جوگرافیا و فەرهەنگی خۆمان، لەخەوی قوڵی

چەندین سەت ساڵەماندا پرخەمان دێت...

مێژوو..! لە دەرەوەی وئێمەش مێژودا دەژین لەناو ئەوان كەواتە نییە پێوەرێكی كورد نییە، مانیفێستێكی كورد تائەم چركەساتەش مەرجەعێكی كورد خۆی..! میللەیەكانی بەرژوەندییە پێوانی بۆ نەتەوەیی نییە بۆ پرسە هەستیارە سیاسی ومیللیەكان.. تا هەنوكەش ستراتیژێكی كوردانە نییە بۆ خەونی كورد..! كات الی ئینسانی كورد چ بایەخێكی نییە.! فێربوون و خۆپڕچەككردن بە زانست و زانیاری چ

بەهایەكی گرینگیان نییە..! خراپتریش بگرە فەلەستینیەكان، وەك ئێمەش ئەوە لەبەر ناوچەیی ملمالنێی و پەراوێزئامێزی كێشە بەشێكی دەبینە هەمیشە تایبەتی وێنایەكی و جیهانبینی و دید چ خۆمان نێودەوڵەتی..! و

خۆمان نییە..! ناتەبان. و ناكۆك جوولەكەكان، بەپێچەوانەی دیاسپۆرا كوردانی كات لەوێش ئەو بەها زێدە مەزنەی نییە كەالی نەتەوە زیندووەكانی

جیهان بایەخی هەیە.. هەرگیز چاو، خاوەن سەت ئارگۆسی بزنە وەك زیندوو نەتەوەی

هاوكات ناخەوێت.. هەمیشە بێدار و هۆشیارە .ئەوەی ئاشكرایە و مێژوو بۆمانی دەگێڕێتەوە ئەوەیە كە ئێمە نەك خاوەنی سەت چاو نین..! بەڵكو چاوكز و نابیناین و لە شەوەزەنگی تاریكیدا و شكەمەلەی سیاسەت دەكەین. )لەمێژوو فێری ئەوە بووین،

كە هیچی لێ فێر نەبین..!(تا كۆتایی ئەم دێڕانە ئەم نوسینە دەچێتە خانەی ڕەشبینی و كەم واقیعی نەبێتە هیواییە كەم و ڕەشبینی ئەو ئەوەی بۆ هیواییەوە. ژیانمان، دەبێت دووبارە خوێندنەوەمان بۆخۆمان هەبێت. دەبێت گۆڕان بەمانا ڕادیكالیەكەی لەسەرجەم ساختاری كۆمەڵگادا )تاك، خێزان، گروپ، قەبیلە، عەشیرەت، حیزب و حكوومەت(دا بكەین، دەبێت كورد ڕەوشی خۆی لە مێژوودا پراكتیزە بكات. لەناو میژودا بژی و چیدی تەوقی دیلێتی وەك ماكی سەرەتانی بە خاوەندارێتی عەشیرەتی نەداتە

نەسڵی دوای خۆی..!بۆدەربازبوون لەو تەوقی دیلیتی ونەزانین و ژێردەستەییە، دەبێت دامودەزگا و فەرهەنگخانەو خانەی حیكمەت و ئینیستیتوت و دەزگای هەمەڕەنگی زانستی و كەلتوریمان هەبیت و لە دەرودراوسێ و دۆست و دوژمنەوە بەسەدان چاو بخوێنینەوە و فێربین، كە چۆنچۆنی جوولەكە ئازادبوون و عەرەبی فەلەستینیش بوونە قوربانی سیاسەتی شێخەكانی خەلیج وسعودیە و فشەنەتەوەییە عەرەبە شاعیرە سیاسەتچیەكان..!

[email protected]

قسەكانم بەحیكمەتێكی لوقمانی حەكیم كۆتایی پیدێنم.لە لوقمانیان پرسی: حیكمەت لە كێ فێربووی؟ گوتی: »لە كوێران، هەتا شوێنێك پێی لێ نەكوتن، پێی لێ دانانێن«


* ئیسرائیل-کورد: سەرەتا خۆتانمان پێ بناسێنن؟- جوهو یونی شاخام: ناوی من جوهو یونی شاخامە، بابی من جوولەكەی رۆمانیایە و دایكی من جوولەكەی روسیایە. ساڵی

1943 لە شاری )رەمتگانێی ئیسرائیل( لە دایك بووم.

* ئیسرائیل-کورد: من دەزانم كە تۆ هونەرمەندی، بۆ ئێمە باسی كاری هونەریی خۆت بكە؟

ئیسرائیل باشووری لە من شاخام: یونی جوهو - Signon Acher ،سەرۆكایەتیی دوو گرووپی گەورە دەكەمو Meytaririm . جیا لەوەش بەرپرسی )Studyo 10(م

كە بۆ تۆماركردنی موزیك بەكار دێت.

* ئیسرائیل-کورد: تۆ دۆستایەتیت لەگەڵ كورد هەیە، دەمەوێ بزانم بۆچی؟

- جوهو یونی شاخام: هۆكارەكانی زۆرن. یەكەمیان مێژووییە، ئێستاش هەروەها یەكێكە. كورد و جوولەكە ئێمەی مێژووی ماونەتەوە، وەك لە كوردستان ئێمە پێغەمبەری مەزاری چەند پێغەمبەر مەزاری كەركووكە، لە كە دانییەل پێغەمبەر مەزاری پێغەمبەر مێژووی موسڵە. لە شێتی و جەرجیس یونس، ئیبراهیمیش لە كوردستان زۆر گرینگە و... هۆكاری دووەم الیەنی هونەرییە، هەروەك دەزانین نەتەوەی كورد لە الیەنی هونەرییەوە زۆر دەوڵەمەندە، لەبەر ئەوەش من گرینگی بە هونەری كوردی لەگەڵ پەیوەندیم زۆر من هۆكارە، دوو ئەم لەبەر دەدەم.

دۆستایەتیی كورد و جوولەكەگۆڤاری ئیس��رائیل-كورد لە چوارچێوەی زیاتر ناس��اندن و نزیكبوون��ەوە ل��ە ژیان��ی ك��وردەكان لە ئۆرش��ەلیم، ب��ە »دۆس��تایەتیی ك��ورد و دۆس��ییەیەكی تایب��ەت جوولەك��ە« دەكاتەوە و لە هەر ژمارەی گۆڤارەكەماندا، هەوڵ ده ده ین لەگەڵ رۆشنبیر و سیاسەتڤان و نووسەر و هونەرمەندان و رۆژنامەنووس��ەكانی كوردی جوولەكە لە ئیس��رائیل لەس��ەر تیڕۆانین و كولتووری جوولەکه و هەروەه��ا بیروبۆچوونی نووس��ەر و رۆژنامەنووس��ان و سیاسەتڤانه ئیس��رائیلییه کان له مه ڕ دۆزی كورد لە هەر

چوار پارچەی كوردستاندا بخاتە روو.

ۆسییەد

جوهو‌یونی‌شاخام

هونەرمەندی‌جووله‌که‌‌یونی‌شاخاممن دەمەوێ كوردستانی ئازاد ببینم

ئا: بینیامین مه حموود حه سه ن


جوولەكەی كوردستانی هەیە و زۆر بەرهەمم بۆ گۆرانیبێژ و هونەرمەندی ئەوان و هەروەها بۆ كوردی كوردستان تۆمار كردووە. من چەند سی دیم بۆ هونەرمەند بەشێر سەبری بۆتانی تۆمار كردووە و تا ئێستاش ئێمە كاری هونەری پێكەوە دەكەین و جێگەی باسە لە 45 ملیۆن كورد، تەنیا

ئەو دێتە ئیسرائیل و لەگەڵ ئێمە كار دەكات.

كورستان و كورد بۆ تۆ روانگەی ئیسرائیل-کورد: *بە گشتی چییە؟

مەسەلەی شتێك هەر پێش شاخام: یونی جوهو -نەتەوەی كورد راستییەكی خۆی هەیە، هەروەها كوردستان واقعێكە و مرۆڤ ناتوانێ دۆزی كورد و دۆزی واڵتی ئەوان و دەوڵەتین خاوەن ئیسرائیلی ئێمەی چۆن بشارێتەوە. جوولەكە لە ئیسرائیلیش تەنیا 5 ملیۆنن و مافی كوردانیش هەیە كە 9 دەوڵەتی كوردی خۆیان دابمەزرێنن. بۆچی نا؟ لە دەست و رابگرن خۆیان یەكیەتیی كوردەكان ئەگەر بكەنە ئیسرائیل هەروەها هەڵبگرن، براكوژی كولتووری

دۆستێك بۆ خۆیان.

* ئیسرائیل-کورد: بۆ بەهێزكردنی دۆستایەتیی كورد و جوولەكە دەبێ چی بكرێت؟

چ ئێستا تا راستی بە شاخام: یونی جوهو -دۆستایەتییەكی وەها دانەمەزراوە، بەاڵم زۆر خاڵی گرینگ هەیە كە دەبێ مرۆڤ بە باشی بایەخیان پێ بدات و پێش هەموو شتێك كاری هونەری و كولتووری لە هەموو شتێكی و رۆناكبیر زۆربەی ئەمڕۆ داخەوە بە بەاڵم گرینگترە،

سیاسەتمەدارە كوردەكان ئازاد نین و لەم مژارەشدا زۆرتر هەیە. تێڕوانینیان ئایینی و روانگەیەكی سیاسی لەسەر لەالیەن ئەرێنی هەنگاوێكی چ ئێستا تا ئەوەش لەمەر ئەوانەوە نەنراوە و بۆ ئامانجی نەتەوەیی باش وایە هەموو روناكبیر و سیاسەتمەدارانی كورد روانگەی كۆنی خۆیان دروست شێوەیە بەم گۆڕانكاری ئەگەر ئیدی بگۆڕن. پەیدا جوولەكە و كورد دۆستایەتیی دەبینین ببێت. دەبێت و دواتر مرۆڤەكان دەتوانن لە سەرە بەهێزكردنی

ئەو دۆستایەتییە كار بكەن.

كورد نەتەوەی بۆ تۆ پەیامی ئیسرائیل-کورد: *چییە؟

بە من شتێك، هەموو پێش شاخام: یونی جوهو -بندەست هەر ئێستاش كورد نەتەوەی كە داخەوەم روناكبیر، كە ئەوەیە من پەیامی ئیدی ماوەتەوە. سیاسی، گۆرانیبێژ و هونەرمەندی كورد خاوەندارێتیی لە نەتەوەی خۆیان بكەن، نەك ئەوەی بە گوێرەی سیاسەتی دوژمنەكانیان بجووڵێن. با روانگەی سیاسی و ئایینی بۆ تەنیا با نەبێتە كۆسپ. نەتەوەیی و گەالن دۆستایەتیی هەتا بدەن، نەتەوەی خۆیان نیشانی كوردایەتی رێبازی نەتەوەی كورد وشیار بێت و دۆزی خۆی باشتر بناسی. لە كۆتاییدا دەمەوێ بڵێم ئاواتم ئەوەیە هەرێمی كوردستان سەربەخۆ، دەوڵەتێكی ببێتە و ببێتەوە جیا عێراق لە ببینم ئازاد هەروەها دەمەوێ پێش مردنم كوردستانێكی و ئاواتەخوازم لە كوردستانی ئازاد بۆ موزیكی كوردی و

عیبری ژەنیاری بكەم.

هەروەك دەزانین نەتەوەی كورد لە الیەنی هونەرییەوە زۆر

دەوڵەمەندە، لەبەر ئەوەش من گرینگی بە هونەری كوردی

دەدەم


مشت‌نموونەی‌خەروارەهەمیشە ناسراوە بەوە هەروەك دەكەین كورد نەتەوەی باسی ئێمەوە، بە بێت پەیوەست ئەوەی باوەشی بۆ گرتنە خۆی پەیوەندی ئاوااڵ بووە، زۆربەشمان ئەوە دەزانین و دەگوترێت كە لە ئەنجامی بە ستراتیژینەكردنی ئەو پەیوەندییانە زۆر جار بە دەرەنجامی نێگەتیڤ بۆ گەلی كورد شكاوەتەوە و ئەوانەی پەیوەندییان لەگەڵدا هەبووە، لە پاش بەدیهێنانی مەرامە تایبەتییەكانیان دەستیان كردووە بە تەفروتوناكردنی بارگە و پردی پەیوەندیی نێوان هەردووال، سەرەنجامیش تەنیا گەلی كورد باجەكەی داوە، بەاڵم خەمی گرانم، گەلەكەم لە كۆڵەكەی زۆربەی پەیوەندییەكانی گەلەكەم سۆزداری بووە، بێ

سنوورداركردنی ئەم سۆزە لە مەسەلە و چەمكە چارەنووسسازەكاندا.بەرەو كرۆكی بابەتەكە دەڕۆم و لە دەرگای باسێك دەدەم كە زیاتر لە چەندین بیر و بۆچوون و تێڕامانی لەسەرە هەروەك چەند جارێكیش گوتراوە كاتێك بە نیوە دێڕێكیش لە هەرێمە ئەم دەكرێت، دەسەاڵتدارانی ئیسرائیل و كورد پەیوەندیی بوونی لە باس ڕێگەی چەندین نووسین و باڵوكراوە و ڕوونكردنەوەی سەختەوە بە توندی نكۆڵی لەم بەرەو هۆی دەبێتە پەیوەندییە ئەم كە دەهێننەوە ئەوە پاساوی و دەكەن پرسە هەڵدێربردنی پەیوەندییە لە مێژینەكانمان لەگەڵ ئێران و واڵتە عەرەبییەكاندا. ئەمە لە كاتێكدا دێت كە بەپێی ڕاپرسییەكی ڕێكخراوی پۆینت، سەدا 60ی كوردستانیان ئەم جۆرە پەیوەندییەیان ال پەسەندە، لەالیەكی تریشەوە ئەوە بۆ نیو ساڵ دەچێت لە سەرتاسەری كوردستاندا بوونی پەیوەندیی هەردووال بە مانگانە كە گرینگیی توێی گۆڤارێكی لە دوو گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« دەدات دەردەچێت، سەرەڕای هەڕەشەی نەفرۆشتنی لە بازاڕ، بەاڵم بە یەكێك لە پڕخوێنەرترین گۆڤارەكان دادەنرێت، بەڵگەش زیادكردنی تیراژی لەپاش چەند ژمارەیەك و نەمانی لە فرۆشگەكاندا لە دوای چەند ڕۆژێك لە پەخشی. ئەمانەی سەرەوە ئەوەمان بۆ روون دەكەنەوە كە خەڵكی ئەم هەرێمە بە جۆرێك لە جۆرەكان لە سەر پرسە هەنووكەییەكان هۆشیار بوونەتەوە، ئەم جۆرە ڕاپرسی و توێژینەوانە مشتێك لە لێرە بەدواوە دەبێ خەرواری كۆمەڵگەی كوردی نیشان دەدات كە عەوداڵی ئەم چەشنە پەیوەندییانەن. ڕووی پرسیار بكەینە خۆمان و ئەوە بپرسین كە ئەگەر گۆڤاری »ئیسرائیل-كورد« بووبێتە كاڵوڕۆژنەی دیوەخانی ئەم پەیوەندییە، ئایا لێرە بەدواوە ئەوە پێویست نییە كە جگە لەم كاڵوڕۆژنەیە پێویستیمان بە پەنجەرەیەكی ڕووناككەرەوەی پەیوەندیی لەگەڵ ئیسرائیلدا هەیە كە بە بۆچوونی من خۆی لە دروستكردنی

لۆبیی كوردی یاخود كۆنسوڵگەرییەكدا دەبینێتەوە.گرینگیی لۆبیی كوردی لەم هەلومەرجەی ئێستای كوردستاندا لە هەژمار نایەت، چونكە ڕەوەندێكی زۆری كورد لە ئیسرائیل هەن كە بە زۆرەملی لە زێدی خۆیان وەدەرنراون. ئەم كوردانە دەتوانن وەها بارودۆخێك لە ئیسرائیل ساز بكەن كە كاردانەوەی لەسەر رێڕەوی بڕیاردان لە ئیسرائیل هەبێت. جێی ئاماژەیە كە لۆبیی جوولەكە لە ئەمریكا )ئایپاك(، بە گرینگترین لۆبیی جوولەكە دادەنرێت، چونكە كاردانەوەی بەسەر بڕیاردان لە ئەمریكا هەیە كە ئەو بڕیارانەی لە كۆنگرێس دەردەچن ئەگەر لە بەرژەوەندیی ئیسرائیلدا نەبن،

لە دژیشی نین، ئەمەش تەنیا بۆ بەهێزیی ئایپاك دەگەڕێتەوە.بتوانێت كە بدەین ئیسرائیل لە كوردی لۆبیی دروستكردنی هەوڵی ئێمەش هاتووە ئەوە كاتی دەسا پەیوەندیی نەوەكان بەهێزتر بكات و ڕاشكاوانە كارەكانی بە ئەنجام بگەیەنێت، جگە لەوەی ڕەوەندێكی زۆری

كورد لە ئەوروپادا هەن كە دەتوانن زیاتر سوود بە بەرەوپێشبردنی لۆبیی بدەن.

لە‌سەرەتای‌نووسینەوەی‌مێژووی‌مرۆڤایەتییەوە‌لە‌سەر‌تاشەبەردەكان‌هەتا‌بە‌وێبسایتكردنی‌ئەو‌بەڵگەنامانە،‌یەكێك‌لەو‌بابەتانەی‌هەمیشە‌پانتاییەكی‌زۆری‌لە‌گۆشەنیگای‌مێژوونووسان‌داگیر‌كردووە،‌پەیوەندی‌بووە،‌جا‌ئەم‌پەیوەندییە‌لە‌كۆمەاڵیەتییەوە‌بگرە‌هەتا‌ئاڵوگۆڕی‌كەلوپەلی‌بازرگانیی‌لە‌نێوان‌نەتەوە‌و‌گەالنی‌جیاجیا‌هەتا‌بچووك‌دەبێتەوە‌بۆ‌پەیوەندیی‌نێوان‌دوو‌تاك.

كۆژین ئەحمەد

israel- kurd magazine no 6

Documents