1. Paleohrianska arhitekturaN|edan od ob|ekata z ovog peroda n|e star| od pr|e 200te godne. Pr|e Konstantna Rm n|e bo hransko svette hranstvo u poetku n|e mao nkakvh v|erskh ob|ekata. Medutm |av|a se potreba za m|estma okup|an|a hranske za|ednce kao sren|a uen|a a pored toga hran su potova svo|e mrtve pa |e shodno tome nastaa potreba za stvaran|e m|esta gd|e b h sahran|va. Katakombe su prm|er ko| |e zadovo|avao sve ove potrebe.Prve katakombe se |av|a|u u I v|eku dok m |e bro| u II III v|eku sve ve. Sasto|aesu se od t|esnh hodnka u |e su se zdove us|ecae ne a zatvarae se kamenm poama. U poetku su katakombe mae nadzemn do u vdu dvorta sa tr|emom,a sa po|aanm progonom hranstva u III v|eku katakombe su ostae bez nadzemnh d|eova. Nadzemne prostor|e su se sasto|ae z uaza ko| |e vodo u dvorte (atrum) ko|e |e bo pokrveno tr|emovma na stubovma a z dvorta se da|euazo u sau gd|e se vra za|ednka shrana. U dvortu |e obavezno moraa bt esma za pran|e ruku.Latinska i helenisticka kola Iz potrebe da se prvue to ve naroda bogosuzen|u grade se monumentan hramove ukraen mramorom mozakom. T prv hransk hramov dob|a|u bazkan obk pa se nazva|u bazke.Bazilikasu mae za c| prvu to ve |ud tako da su neke od n|h be vekh dmenz|a. Na|e obk ranohranske crkve |e veredna (brodov). Uazo se preko dvorta (atrum) gd|e se naaza esma. Dvte |e okruzeno sa 3 4 strane tr|emovma. U gavnom brodu se naaz tr|umfan uk dok se prezbtor|um pregradu|e poprenm brodom,a zgrada se zavrava kruzno sa apsdom u ko|o| |e sm|eteno svette. Hramov su se grad u ven opekom sa drvenom konstukc|om krova. Zbog duzne rne gradevna se n|e moga pokrt samo |ednm krovom tako da se ona d|ea na vse brodova od ko|h |e svak posebno bo pokrven krovnom konstrukc|om. Ovakva konstrukc|a |e zaht|evaa vrste nosee zdove. Sredn| brod |e bo r v od bonh.Bon su na|ee b dvospratn. Sv brodov su obrazova naos, prostor nam|en|em v|erncma. Bazke su u zgedu fasade be veoma sromane dok |e unutran|ost ba su pokrvena freskama mozacma. Krstionice i grobne crkveSa bazkama su se po|ave krstonce grobne crkve. Krstonce su nastae zbog masovnog pokrtavan|a grade su se uz bazke dok su se grobnce grade na grobovma muenka. Gradene su mah dmenz|a, raznog su obka nekad zasvedene poukruznm a nekad krstastm svodom. Fasada |e ba sromana pastna.Veko urbanstko arhtektonsko r|een|e z ovog doba ba |e Dokec|anova paatau Sptu. Nema mnogo ostataka cvne vo|ne arhtekture. U Stobnama se naaze kanazac|e, vodovod,trznca,sudnca,kupata.. grad |e bo opasan zdnama tad pon|u da se grade tvrdave ko|e vode do razvtka vo|ne arhtekture. 2. MesopotamijaNa podruc|u Mesopotam|e naazmo na ostatke mnogobro|nh crkava nastae zmed|u pocetka V I sredne VII v|eka. Kako |e u ovom podruc|u bo dosta kamena, grad|evne su ugavno grad|ene od ovo I to obrad|enog mater|aa.Sve su zasvedene svodovma cesto epsastog pres|eka. Bo |e I u obkuston|akh bazka ko|e su potpuno zasvedene. Sem trobrodnh(Sv. Sava) bo |e I dvobrodnh bazka sa gavnm brodom rm I vm, I bonm uzm I nzm. Bon brod |e suzo |ednovremeno kao I narteks. Iznutra poukruzne apsde obno su utop|ene u zdnu masu tako da spo|a nsu vdne. Takode ma I gradevna sa poprenm brodovma, dok su |edno svodov nad otarskm prostorom, proskomd|om I dakonkom okrenutu poduznom pravcu (crkva Mar |akub). I takode su be gradevne sa kupoom na trompama. Mogu bt man|a r|een|a u obku oktogona utob|enog ukubnu masu zda, sa nazm|ennm pravougaonm I poukruznm nama sa svako| od osam strana.U Diarbekiru vdmo I kupou nad kvadratnm prostorom. Kupoa |e poduhvaena sa svake strane po |ednm pouobastm svodom upravnm na strane potkuponog prostora. Man|e obmne prostor|e u ugovma zasvedene su kugastm, a n|ma susedne epsodnm svodovma.U Majafarkinu vdmo reen|e upsanog krsta u kombnac| sa obmnm brodom. Prostorna kompozc|a ovakvh gradevna prno |e gomazna I teka. Otvor obno ma I zavravan pona|ee horzontan nadprozornkom ko| moze da ma poukruzan, koptast ako preom|en obk. Pro su veoma zv I bogat. Unutran|zdov su kod skromn|h gradevna pokrven freskama a kod znaa|n|h mozacma.. Mala !zijaU centrano| obast Mae Az|e posto|e mnogobro| ostac. Smatra se da su nastae pr|e Turskog osva|an|a th kra|eva. Na|ee upotreb|avan mater|a |e kamen.U Mao| Az| prm|etan |e utca| mesopotam|ske heenstke arhtekture U Pamfliji i Pisidiji su se grade bazke sa ravnm tavancama arhtravno povezanm stubovma (ako pods|ea|u na heenstku arhtekturu, razku|u se, zmedu ostaog po tome to m |e u ven sua|eva znutra poukruzna apsda maskrana spo|a ravnm zdovma kao u Gorn|o| Mesopotam|) Utca| heenstke arhtekture se ve ogeda u dekoratvnm eementa, a |e sve sab| to se uaz u unutran|ost ovog podru|a.Vena bazka|epotpuno zasvedena poduznm pouobastm svodovma, ponekadpoduhvaenm o|aava|um ukovma, ko| se osan|a|u na stupce zdne paestre. Kod nekh su proskomd|a dakonkon povezan sa otarskm prostorom bonm brodovma |edno vratma,dok kod drugh se |av|a|u apsde koptastog obka, zatm bon uaz u obku nzh vestba sa dv|e nske kue sa svake strane narateksa.Sem bazka |av|a se vek bro| gradevna sa drugm, sobodn|m r|een|ma. To su |ednobrodn hramov sa nskm transeptom, ko| neposredno spred apsde, |ako spada zvan ravn bonh zdova poduznog broda, formra|u tako sobodno zduzenkrst.Posto|e oktogonalna rjeenja sa nazm|ennm pravougaonm poukruznm nama, na svako| stran (bone kapee u Dere Az u Lk|).Takode posto|e kombnovana r|een|a, tako da |e centran do , znad koga se naaz kupoa, opervazen nzm obmnm brodom (crkva u Isaur|) . Ova| tp se moze pretvort u potpuno kruzno r|een|e, sa prstenastm brodom (crkva u Heraposu, u Kk|).Kao poseban tp gradevna po|av|u|u se bazilike sa kupolama. Zdov ko| treba da nose kupou su b suve tank, tako da n|e poznato da |e kaote uopte bo, dok |e tavanca nad bonm brodovma ba zgradena od kamenh poa ko|e eze na poprenm ukovma. |av|ae su se gradevne kod ko|h su sv prostor b zasvedenpouobastm krstastm svodovma, a kupoe se naaze nad ukrasnm d|eom zmedu poduznog broda transepta. Kao zre|e r|een|e kupoa |e zvedena nad kvadratnm prostorom , obrazovanm na m|estu ukrtan|a gavnog broda sa transeptom. Samu kupou nose etr pouobasta svoda. Iznad prostora u ugovma, zdraden su nz svodov (crkve u Cat-Dagu u Lkaon|, Can Kse u Kapadok|)Prozori na gradevnama su reatvno vek, r|ede arhtravno, ee uno zavren. Cesto su dvo|n (bfore) tro|n (trfore) tako da su po|edn otvor razdvo|en stupcma."asa#e su ponekad pod|e|ene pastrma, ko| odgovara|u unutran|em rasporedu gradevne. Deava se da sem v|enaca ma|u podeone ko|ma su pod|e|en u horzontane zone. Plasti$na #ekoracija se naaz ugavnom na kaptema na okvrma vrata. Us|ed reatvnog sromatva nedostatka mermera mozaka, dekorac|e u kamenu gotovo da nema. Medutm sauvano |e mnogo fresaka u penskm crkvama.%. &irijaKonstrukc|a arhtektonsk skop zavsn od mater|aa. S|evern do Sr|e pos|edovao |e odan kren|ak, podesan za tesan|e dok se u Istonom |uznom d|eu Sr|e naazo tvrd bazat, nepodesan za tesan|e .Drvo - vro r|etko samo u s|evernm kra|evma, upotreb|avano samo u bogatm prmorskm varoma . U Sr| Csta svodna konstrukc|a se gotovo ne po|av|u|e, med|utm cesto |eprsutna ston|aka tendenc|a pr r|eavan|u osnova rasporeda prostora .U prmorskm gradovma Sr|e, a Paestne podzu se mnogobro|ne bazke heenstkog tipa (prva poovna IV v.), mnogobro|n hramov ko| odstupa|u od gradevna heenstkog tpa U s|evernostono| Sr| naaz se ve bro| bazka, na|poznat|e su : u Ruveh , u Der Kt ,u manastru Kaat Semanu V v., u Der Termannu Kab Luzehu VI v. Osm bazka, u Hauranu naazmo |o dva spomenka sa poetka VI v., crkve u Ezr (510.-515. god.) Bosr (512. god.) Iz nana c|eokupnog skopa gradevna vd se dasu r|een|a crkava "uvezena" sa strane, z Mae Az|e Mesopotam|e U Sr| se crkve u obku stog upsanog krsta uopte ne po|av|u|u - zuzetak hram u Rosa.Bogato gradanstvo zaht|evao raskone grobnce - man|e gradevne od kamena, heenstkog tpa, sa bez stubova na fasadama r|een|e u vdu koska Prostorna plastika sr|skh gradevna dosta |e |ednostavna, a |e zato stabna harmonna Fasade - |ednostavne, roke mrne, esto ozv|ene vekm arkadama nzovma stubova Portali - obno su na heenstk nan arhtravno zavren uokvren rokm proovanm skuptovanmokvrom znad koga se naaz proovan v|enac Prozori - reatvno rok, mogu bt zavren arhtravno uno, u obku okrugh okuusa Mogu bt dvod|en - bfore trod|en - trfore Proflacija |e heenstkog por|eka, a |e dosta sobodna, vrsta kontrastna Pro stopa stuba mogu se vezat za |onske Kapiteli su ugavnom |onskog kompoztnog por|eka, a su tako sobodno nterpretran da se esto dob|a|u gotova sasvm nova, orgnana r|een|a Reljefna dekoracija - sasvm |e ptka, ponekad |edva urezana u povrnu kamena U unutran|ost gradevna naazmo na mermernu dekorac|u, a bo |e fresaka mozaka'.Koptska arhitekturaKoptska arhtektura se gas I potpuno nesta|e tek negd|e u toku XII v|eka.Stanovnstvo |e ostao verno domaco| tradc|. Drustven odnos scn su onma u sr|. Otuda se ovde po|av|u|e vek bro| manastra. U V v|eku bo |e 12 crkava I |os vse manastra. Heenstck utca| |e bo dosta sab| u odnosu na domacu tradc|u. |asno se spo|ava|u I utca| Mesopotam|e I Mae Az|e u kontrukc|, I Sr|e a kasn|e I samskog naroda u dekorac|. Ctavo podruc|e |e sromasno drveto pa se prozvodo cerpc veke otpornost I tra|nost. Kamena ma u zob|u I to zvarednog kvateta. |edan od spomenka ko| |e bo na|bz heenstckom r|esen|u |e dvo|na grobna trobrodna bazka sv.Menasa. Star|a |e podgnuta aTrobrodne bazke, Der es-Sab, Abu Sargax ma|u vec apsdeobuhvacene za|edno sa proskomd|om I d|akonkom,|ednm stm ravnm zdom sa stocne strane.Petobrodna bazka u Ermentu z V-VI v|eka |os se vse razku|e od heenstckog tpa. Naspram stocne apsde I na zapadno| stran se po|av|u|e |edna apsda spo|a takod|e nevd|va.Pored ovh bazka pokrvenh u potpunost vecm d|eom drvenom kontrukc|om |av|a|u se I potpuno zasvedene grad|evne.Takod|e posto|e I mnogobro|ne |ednostavne I zasvedene grobnce, ko|e u vekom bro|u |edna u bzn druge obrazu|u prave nekropoe.Prostorna plastika ovh grad|evna |e vro |ednostavna I stroga. Mase su pune I mrne. Razud|enost se postze |edno kupoama nad masvnm kubcnm posto|ma. Unutrasnost grad|evna |e obcno bogat|a.Portali ko| se cesto po|av|u|u I na bocnm stranama, obcno su arhtravno zavrsen dok prozor horzontan natprozornk ucn zavrsetak.Proflovanje venca I drugh proa dosta |e sromasno.Kapiteli su u vecn suca|eva kompoztnog poreka a se ova| obk cesto sasvm m|en|a I rad|a nove forme.(.&re#njovekovna arhitektura Make#onijeDrustvene potcke prom|ene u Makedon| drektno su utcae na razvo| kuture u n|enm obastma. U Makedon| su posto|ae bazke, krstonce cvne grad|avne |os z antckog peroda. Kasn|e suSoven korst neke od ovh grad|evna h uzma u obzr. Med|utm z peroda dose|avan|a Sovena na Bakan, na prostor Makedon|e n|e nsta sacuvano (drvo). Tek radom Kmenta Naum, kra|em 9. v|eka razv|a se arhtektonska d|eatnost. Tada |e obnov|ena veka Saborna crkva u Ohrdu.Posto|e ostac veke trobrodne bazilike sv. Ah|a, na Mao| Presp, ko|u |e podgao Samuo (980. godna). Karakterstka ove grad|evne , ko|a |e znad bocnh brodova maa trbne, ba porvena drvenomkrovnom konstrukc|om ( po|edn zdov zmed|u gavnog sporednh brodovaoaksan su ctavm nzom ucnh otvora ). Zasveden su b |edno apsda prostor d|akonkona proskomd|e (r|esen u obkusasvm sazetog upsanog krsta sa reatvno nskom kupoom. Narteks, pretpostav|a se, bo obuhvacen dv|ema kvadratnm od|e|en|ma (ova| do grad|evne |e potpuno porusen).Kment |e podgao crkvu u Ohrdu. Ova crkva |e maa obk sazetog trkonhosaSa n|ene zapadne strane kasn|e |e podgnut vek narteks u obku upsanog krsta.Na s|everostocno| oba Mae Prespenaaz se crkva R|esena u obku upisanog krsta reatvno nskm kruznm tamburom kubetaOsm na bazc sv. Ah|a gd|e se |av|a|u heenstck obc u n|enom konstruktvnom skopu, na svm ostam grad|evnama z ovog doba u Makedon| zrazena |e kombnac|a spocn|ackh utca|a (konstruktvn skopov) vzant|kh (dekorac|a). Za grad|en|e |e korstena opeka kamen, u sobodno| kombnac|. Deta|a pastcne dekorac|e nad|enh z ovog peroda |e zuzetno mao . Utca| Vzant|e se os|et u suca|u unutrasn|e dekorac|e.Osm bazka |av|a|u se tpov grad|evna sa kupoama (manastr narocto). Crkva sv. D|ord|a. Crkva sv. D|ord|a ma obk upsanog krsta sa zduzenm trave|ama.Zdov su b rad|en od tesanka bez prm|esa opeke. Fasade su be ukrasene arkadama. S obzrom na posto|an|e spranog stepensta smatra se da su posto|ae trbna makar znad unutrasn|eg natreksa.Matreijalizacija |edna od na|star|h grad|evna ovog peroda po|av|u|e se obnov|ena crkva manastra Handar (1303. god.) Obk upsanog krsta sa bocnm apsdama.Tpu grad|en|a u obku jednostavno upisanog krsta sa |ednom kupoom ko|a se osan|a na cetr stupca prpada|u crkva manastra sv. Nkte u Skoposko| Crno| Gor Stilska povezanost graevina ove epohe,posmatranh u cen, daeko |e |aa nego to |e ran|e ba. U reavan|u prostorne kompozc|e,osea se tendenc|a za zduzvan|em obka u vs, za sto |am nagaavan|em vertkae. Ne ko|e podsea|u na ran|a cargradska reen|a, pak osta|u daeko karakterstn|e sepe arkade,naroto na bonm fasadama, ko|e su vro esto nekonstruktvne, to |est ne odgovara|u unutran|em skopu, te tako dob|a|u sasvm dekoratvan karakter. Zdan|e, ko|e |e obno od opeke kamena,u nazmennm redovma, - to |edan ve redova opeke, |edan od tesanka, vro |e zvo.U vreme robovan|a pod Turcma, pa sve do po|ave |ae kaptastke prvrede , makedonsk zva| |e sve ve ugn|etavan od strane turske vastee. Zbog toga |e arhtektonska d|eatnost u Makedon| saba, vrene su samo stne prepravke, kao dozdvan|e na vec posto|ee gradevne |ednostavne tremove. Pastna dekorac|a postepeno se gub. Unutran|a dekorac|a se |o uv|ek svod samo na zvops. U n|emu se |os s|ea makedonska koa mada posta|e sve prmtvn|a. Kra|em XVIII poetkom XIX tehnka se od fresaka se ve pretvara u temperu. ).*uska arhitekturaKuturn utca| Vzant|e |e bo |ak I kao pos|edca toga |av|a se I verska arhtektura ko|a se u vekom mer osan|aa na vzant|sku. Usred vekog prostranstva sabo nase|enog po|av|u|e se vse ekonomskh centara. U n|ma se I obrazovae I okane arhtektonske skoe.!rhitektura Kijevske *usiK|evsko-cerngovska arhtektonska skoa, na|tenzvn| perod |o| tra|e od kra|a X do oko sredne XII v. Knez Vadmr podze 998.god. prvu crkvu u K|evu nazvanu Desetna|a.Nesto kasn|e podgnuta |e crkva sv.So|e.Provo |e ba petobrodna, maa|e trnaest kupoa ko|e se uzdzu |edna znad druge I maa |e nesto sto ce pose u rusko| arhtektur postat redovna po|ava a to |e proctor u ugovma ko| zmed|u krakova krsta nsu mnogo nz od transept, tako da se upsan krst u krovovma |edva opaza.Pskov+novogra#ksa skoa se samo mao razku|e. Petkupona crkva sv.So|e u osnov se |ako prbzu|e k|evskom saboru, a su |o| mase |os |ednostavn|e.Srednom XII v|eka premesta se ekonomsk I potck centar u Suzdasko vadmrskuobast I tu se obrazu|e nova samostana pona|vse ruska skoa. N|ene gavne prestonce |e crkva Pokrova, sabor sv.Dmtr|a I sabor sv.D|ord|a. Sve su u obku upsanog krsta sap o |ednom kupoom. Prostorna plastika u ovo| prvo| epos arh.stvaran|a ugavnom se osan|a na vzant|sku a ma I svo|h speccnost. Don| do grad|evne |e obcno |ako masvan,povezan I kubcno r|esen."asa#e su obcno |ednostavne I mrne. Rad|ene su vecnom od opeke. Portalisu b vzant|skog poreka, sa horzontan nadvratncma. Prozorisu na|cesce ucno zavrsen. Pro,lacija |e nace prcno mrsava, ugavnom vzant|skog poreka. *elje-na #ekoracija|e bogat|a |edno u |Vadmro-suzdasko| obast. .nutarnja #ekoracija se svod ugavnom na mozake,freske I kone. /ivilna 0 vojna arh. Ovog doba |e man|e poznata od verske. Grad|evne ov veceg znaca|a su tvrd|aveko|e se po tp razku od vzant|skh a nadovezu|u ran|a sovenska resen|a. Mnoge se |os uvek rade od drveta a po|av|u|u se I on od zem|anh opkopa I bedema. Na|star|a |e Zatna kap|a z 1037. Kue na tvrd|avana vecnom su kruzne. !rhitektura Moskovske #rzaveArhtektonska skoa ko|a se ovde stvora poako ce obuhvatt sve ruske zem|e. Pored ostah utca|a po|av|u|e se I srpsk( Maksmova crkva maa |e |ako zbacen potkupon do sa kubcnm posto|em I razv|en unutarn|m, vsoko zdgnutm upsanm krstom, scno Gracanc od ko|e se razku|e sto ma samo |ednu a ne pet kupoa. OD pers|skog utca|a po|av|u|e se mesto poukruznh ukova na fasadama uc sa povrnutm zas|enm temenma. Nakon sto |e posta na|mocn|a drzava na stoku Evrope u Moskvu su pozvan ta|ansk umetnc I gradte| (arstote, Petro Antono kao I Aesso Nov). On u rusku arhtekturu zadrzava|uc n|en karakter unoseI zvesne eemente renesanse narocto u pastcno| dekorac|. |edan od na|znaca|n|h spomenka novog pravca |e Vaznesenska crkva, 1532godne. Na osnovu u obku sobodnog krsta sa znutra suzenm krakovma preaz se ctavm nzom przmatcnh obka I povrnuth ukova ko| se stepenasto |edna prema drugompovace u zduzen osmotran gorn| do zavrsem vro strmm osmostranm krovom. Poznat|e grad|evne su hram Spasa Preobrazen|a, crkva Bogo|av|enskog manastra u Krem|u, crkva mtropota Petra, a narocto se stce metan zvonk Ivan Vek. Podzan|em crkve |Vas|a Bazenog ob|eza se kumnac|a moskovskog sta a I pocetnu fazu n|egove dekadenc|e. Tada ncu mnogobro|ne crkve , nacckane vtkm kupoama dekoratvnog karaktera. Med|u n|ma I onh ko|ma se ne moze osport vsoka um|etncka vrednost u grancama sta. Od petkuponh I vsekuponh hramova stcu se:Bogorodcna crkva,hram Uspen|a, Serg|a crkva. Prostorna kompozicija grad|evna u ovo doba |e vro zva.Mase se gube u svo|o| snaz I stabnost. Portali 0 prozori posta|u takod|e daeko bogat| I raznosvrsn|. Naazmo na dvo|ne a I na vsebro|ne uk ko| bez sredn|h potpornka vse na vesa|kama zakacenm gvozdenm spkama o za|ednck obuhvatn uk. Plasticna #ekoracija sesve vse gub.Ako |e ma ugavno |e na portama I crpe svo|e obke I motve z renesanse. Napolihromne e-ektese obraca veka pazn|a. .nutrasnja#ekoracija se svod na freske I kone, razmestene po bogato ornamentsanm konostasma od drveta. Mozaka vse nema. Pored grckog |av|a se I srpsk utca| u skarstvu. /ivilna 0 vojna arhitektura Moskovske knezevne ostava |e mnogobrona d|ea za razku z ran|h epoha. Arhtektura utvrd|en|a, kua I zdova |osuvek spa|a u seb vzantske I starosovenske eemente. Kue posta|u sve vse kruzne, dob|a|u sturene zdane bakone na konzoama. Pored gradova cesto su se utvrd|va I manastr, racuna|uc tu I n|hove hramove, parakce, konake..!rhitektura u #rvetu Sam zdov grad|en su od brvana, ko|a su na star|m grad|evnama mao obrad|ena, samo m |e sknuta kora, dok su kod mad|h cesto I zaravn|ena. Used vekh opterecen|a krovov su veoma strm. Zgrade su u pocetku veoma |ednostavne. Ukoko se osnovaunekoko I kompku|e ona osta|e obrazovana sva od pravougaonh prostor|a. Prostorna kompozicija se ozv|u|e ugavnom na ta| nac sto se ceo centrn do hrama za|edno sa svo|m krovom, zdze znad krovova pravougaone apsde,prprate I trema.Bo |e I da |e centran do uboku kue sa |ako strmm s|astm krovom, snazno zvucen uvs, sto suz kao podoga za formran|e |ednoga od na|orgnan|h pravaca ruske sredn|ovekovne arhtekture.Grad|evne ko|e su grad|ene u drvetu su |ednostavne po svo|o| prostorno| kompozc| a I skromne po svo|o| dekoratvno| pastc ko|a |e ugavnom svedena nasasvm ptke rezbar|e.1. Preromanska arhitekturaU doba preromanke razve su se merovnka karonka um|etnost. .). Podzu se crkve po uzoru na ranohranske bazke, zradu|u se skupture re|e. U samostanma se razv|a|u skrptor|um (prepsvake koe) crkvenh kn|ga.Karolinka umjetnost (od 8. do 10. v), svo| |e vrhunac dozvau um|etnost Kara Vekog.On |e no zuavao arhtekturu carskog Rma, te |ekdo sebepreno duh nekadan|e rmske gradn|e. Tako se n|egova Dvorska kapela sasto| od rokog narteksa, ko| |e sa svake strane mao po dv|e kue sa stubtem. Upravo e ovakva konstrukc|ska ssema "uaza s dv|e kue" bt osnova za arhtekturu sredn|eg v|eka. Tada |e manastr bez bbotekebo kao tvrdava bez oruzarnce. od na|bo|h prm|era rukopsnog skarstva |e |evande|e.Takod|e z tog vremena |e Code !ureus (Zatna kn|ga) - kn|ga o pravma ponaan|a.2tonska umjetnost spada u fazu kasne preromanke. Sva um|etnka produkc|a vezana |e samo za dvor samostan. Otonska dnast|a |e takode sponzorsaa bro|ne vro vazne koe rukopsnog skarstva (samostan "ais#$enau). Karakterstk aum|etnost |e |ubav spram b|eokost, to se vd u bro|nm re|ema. |edn prm|er pune pastke z ovog razdob|a |e tzv. %eronov krst ko| se danas uva u Knsko| katedra. Uopteno, za vr|eme vadavne varvarskh naroda evropska arhtektura ne dob|a nta novo, nt u Evrop posto| |ednstven povezan st. Sve gradevne su vro razte bez neke bze sredn|e veze.Preromanika |e ostava za sebe bro|na gradte|ska d|ea u prmor|u. Sa man|m zuzecma, ona sva prpada|u crkveno| arhtektur. Ovo |e vr|eme neposto|an|a skupture. Crkven spomenc ovog doba mahom su skromnh dmenz|a ma|u veoma raznovrsne obke. Spomenc su graden od om|enog kamena, poagan|em u mater. Ova gruba tehnka ba |e esto praena man|om veom nepravnou forme.Dv|e osnovne forme gradevna mogu se razkovat u preromanko| arhtektur prmor|a: -centran tp, obno sa kupoom nad sredn|m d|eom prostora, -poduzn, reatvno |ednostavan obk. Prm|er gradevna &ednostavnog tipa centrane gradevne-kruznog, pogonanog kombnovanog obka su osmougaona rotonda u Bskup| kod Knna danas poruena kapea oktogonanog obka u sptskom manastru svetog Fran|e. Slo'eniju varijantu #entralnog tipa predstav|a|u crkve trosne osnove, sv. Nkoa, sv.Krevan na Krku. Kompkovan| obk ma hram svetog Donata u Zadru, na|monumentan|a gradevna ranosrednov|ekovnearhtekture.Centralnom tipu prpada|u dv|e medusobno veoma sne gradevne, t|. crkve z Sredn|e Damac|e-svet vd u Zadru svet krz u Nnu. Oko sredn|eg, etverougaonog d|ea, presvedenog kaotom, naaz se sa |uzne, zapadne s|everne strane po |edan etvrtast prostor, dok na stoku tr apsde obuhvata|u c|eu rnu gradevne. Pr presvodavan|u kortene su trompe, ma svodov u ugovma.Zasebnu grupu ob|ekata centrang tpa ne krstobrazne graevine sv.Tome u Prn|u sv. Petra Starog u Dubrovnku. 3e#nobro#ne gra4evine ne na||ednostavn| vro rasprostran|en obk poduznog tpa. Naos ovh spomenka obno |e mao svod uobku pouobce, a n|egovu konstrukc|u esto su o|aava potporn ukov ko| su zaz z pastra se osan|a na konzoe.(crkva sv.|ure, sv.I|e).Posebnu skupnu obrazu|u longitudinalne graevine sa kupoom, ko|e u sutn ne spo| centranog poduznog tpa. |edan od na|bo|e ouvanh prm|eraka |e hram sv.Petra u Prku kod Oma. Kupoa se ovd|e, kao obno, naaz nad sredn|m po|em, opru se preko pandantfa o etr snazna stupca, prson|ena uz zdove."asa#e poduznh tpova be su ozv|avane razv|enm sstemom arhtektonske dekorac|e. U nzu poduznh gradevna preromankog sta, na|sozen| tp predstav|a|u zv|esne trobrodne bazke. Znaca|na |e crkva sv.Barbare u Trogru. Gavn brod reatvno |e rok na stono| stran znutra ma poukruznu apsdu, dok |e Sredn| brod znatov od ostah. Ve trobrodnh gradevna noso |e nad svo|m sredn|m d|eom kupou. Preromansku arhtekturu odku|erustna skromna tehnka zdan|a sto |e bozraz opteg opadan|a nskog nvoa prozvodn|e.5. *omanika u 0talijiRomanska arhtektura tpa|e op XI po XII an|eka. C1nn |e pono nasna no ynapnnao|cnnnoc1n no|epnnnx eneHena1a ca pnHckoH an1nkoH apxn1ek1ypoH. Zbog togasto |e H1ann|a1epn1opn|anno nna nopn|enena na: Uen1pannn pno (ca PnHoH kao cpepnu1eH), C|eaepnn pno (IoHappn|a), |ynn pno n Cnunnn|y ,papanenno ca tom nop|enoH pasan|ane cy ceapxn1ek1oncke ukone. Lkona uen1pannor pn|ena Anennnckor nonyoc1paa, IoHappcka ukona, no1oH nonpnnnno pacu|enkana ukona |ynor pn|ena (ca Cnunnn|oH) n |ou neke nokanne ukone.6789: ;?:9=8@ ABCB>