izraelsko-srpska nau^na razmena u prou^avawu … · ssrpske pravoslavne crkve tokom rpske...

1SADR@AJSADR@AJ

Godi{wak Muzeja `rtava genocida – tematski broj

Muzej `rtava genocidazej `rtava genocida

IZRAELSKO-SRPSKA NAU^NA RAZMENA U PROU^AVAWU HOLOKAUSTAISRAELI-SERBIAN ACADEMIC EXCHANGE IN HOLOCAUST RESEARCH

2 IZRAELSKO-SRPSKA NAU^NA RAZMENA U PROUÂVAWU HOLOKAUSTAZRAELSKO-SRPSKA NAU^NA RAZMENA U PROUÂVAWU HOLOKAUSTA

Izdava_Izdava_Muzej Muzej $rtava genocidartava genocida

Redakcioni odborRedakcioni odbordr Krinka Vidakovi} Petrovr Krinka Vidakovi} Petrovprotosin|el Jovan (>ulibrk)protosin|el Jovan (>ulibrk)

Silvana Haxi-\oki}Silvana Haxi-\oki}Jovan Mirkovi}Jovan Mirkovi}

UrednikUrednikJovan Mirkovi}Jovan Mirkovi}

ISBNISBN 978-86-906329-7- 978-86-906329-7-8

CopyrightCopyright © 2008, © 2008, byby Muzej Muzej $rtava genocidartava genocida

Publikovano uz finansijsku pomo}Publikovano uz finansijsku pomo}Ministarstva kulture Republike SrbijeMinistarstva kulture Republike Srbije

IZRAELSKO-SRPSKA NAU^NA RAZMENA U PROUÂVAWU HOLOKAUSTAZbornik radova s nau~Zbornik radova s nau~nog skupa, Jerusalim nog skupa, Jerusalim – Jad Va{em, 15 Jad Va{em, 15-20. jun 2006.20. jun 2006.

ISRAELI-SERBIAN ACADEMIC EXCHANGE IN HOLOCAUST RESEARCH

Collection of papers from the academic conference, Jerusalem Collection of papers from the academic conference, Jerusalem – Yad Vashem Yad Vashem 1515-20.20. june june 2006.2006.

3SADR@AJSADR@AJ

BeogradBeograd � 2008 � BelgradeBelgrade

IZRAELSKO-SRPSKANAU^NA RAZMENA

U PROU^AVAWU HOLOKAUSTAZbornik radova s nau_Zbornik radova s nau_nog skupa,nog skupa,

JerusalimJerusalim – Jad Va{em,Jad Va{em,1515-20. jun 2006.20. jun 2006.

ISRAELI-SERBIAN

ACADEMIC EXCHANGE

IN HOLOCAUST RESEARCHCollection of papers from the academic conference,Collection of papers from the academic conference,

Jerusalem Jerusalem – Yad Vashem, Yad Vashem,1515-2020 June June 20062006

SADR@AJ – CONTEXT

Re_Re_ urednika urednika 9 9Editor’s ForwardEditor’s Forward ( (english translation)english translation) 11 11

ProgramProgram (prevod sa engleskog) 13 (prevod sa engleskog) 13ProgramProgram 17 17

Avner

6

Milan Ristovi}Milan Ristovi}, Unive Univerzitet u Beogradurzitet u BeograduProgoweni i wihovi sau_Progoweni i wihovi sau_esnici:esnici:Solidarnost i pomo}Solidarnost i pomo} Jevrejima u Srbiji 1941-1944. Jevrejima u Srbiji 1941-1944. 169 169

Milan Ristovi}Milan Ristovi}, University of Belgrade University of BelgradeThe Persecuted and their Abettors:he Persecuted and their Abettors:Solidarity and Help for the Jews Solidarity and Help for the Jews in Serbia 1941-1944in Serbia 1941-1944(english translation)english translation) 209 209

Silvana HaxSilvana Haxi-\i-\oki}oki}, Ministarstvo kulture Republike Srbije Ministarstvo kulture Republike SrbijeJasenova_Jasenova_ki novomu_ki novomu_enici i sve{tenomu_enici i sve{tenomu_enicienicisrpske pravoslavne crkve tokom srpske pravoslavne crkve tokom IIII svetskog rata svetskog rata 251 251

Sil va na Ha d$Sil va na Ha d$i-\i-\o ki}o ki}, Ministry of Culture Ministry of Culture – SerbiaSerbiaThe Ja se no vac New-Martyrs and Hi e ro-MartyrsThe Ja se no vac New-Martyrs and Hi e ro-Martyrsof the Ser bian Ort ho dox Church Du ring WWIIof the Ser bian Ort ho dox Church Du ring WWII(english translation)english translation) 257 257

Milan Koqanin,Milan Koqanin, Institut za savremenu istoriju, Beograd Institut za savremenu istoriju, BeogradIstra$Istra$ivawe holokausta u Jugoslavijiivawe holokausta u Jugoslaviji 263 263

Milan Milan KoljaKoljanin,nin, The Institute for Contemporary History, The Institute for Contemporary History, BelgradeBelgradeHolocaust Research in YugoslaviaHolocaust Research in Yugoslavia(english translation)english translation) 275 275

Kiril Feferman,Kiril Feferman, Jad Va{em i Hebrejski univerzitet u Jerusalimu Jad Va{em i Hebrejski univerzitet u JerusalimuHolokaust na Krimu i severnom KavkazuHolokaust na Krimu i severnom Kavkazu(prevod sa engleskog)(prevod sa engleskog) 287 287

Kiril Fefferman,Kiril Fefferman, Yad Vashem and the Hebrew University of Jerusalem Yad Vashem and the Hebrew University of JerusalemThe Holocaust in the Crimea and North CaucasusThe Holocaust in the Crimea and North Caucasus 299 299

Jovan Mirkovi}Jovan Mirkovi}, Muzej $ Muzej $rtava genocida, Beogradrtava genocida, BeogradJasenovac: istorija i istoriografijaasenovac: istorija i istoriografija(Neka otvorena pitawa o Jasenovcu u istoriografiji(Neka otvorena pitawa o Jasenovcu u istoriografiji) 311 311

Jovan Mirkovi}Jovan Mirkovi}, The Museum of Genocide Victims, BelgradeThe Museum of Genocide Victims, BelgradeJasenovac: History and HistoriographyJasenovac: History and Historiography(Some moot questions about Jasenovac in historiography(Some moot questions about Jasenovac in historiography)(english translation)english translation) 327 327

Dragan Cvetkovi}Dragan Cvetkovi}, Muzej $ Muzej $rtava genocida, Beogradrtava genocida, BeogradHolokaust u Jugoslaviji Holokaust u Jugoslaviji – jedan poku jedan poku{aj kvantifikacijeaj kvantifikacije(metodologija, pitawa, problemi, rezultati …(metodologija, pitawa, problemi, rezultati …) 345 345

Dragan Cvetkovi}Dragan Cvetkovi}, The Museum of Genocide VictimsThe Museum of Genocide Victims, Belgrade:, Belgrade:Holocaust in Yugoslavia Holocaust in Yugoslavia – An Attempt at QuantificationAn Attempt at Quantification(Methodology, Questions, Problems, Results (Methodology, Questions, Problems, Results …)(english translation)english translation) 359 359

Krinka Vidakovi}Krinka Vidakovi} Petrov, Petrov, biv{i ambasador SCG u Izraelu biv{i ambasador SCG u IzraeluJasenovac: ideologija, nacionalizam i CrkvaJasenovac: ideologija, nacionalizam i Crkva(pre(prevod sa engleskog)vod sa engleskog) 373 373

Krinka VidakoviKrinka Vidakovi} Petrov, Petrov, Former Ambassador of Serbia-MontenegroFormer Ambassador of Serbia-MontenegroJasenovac; Ideology, Nationalism and the ChurchJasenovac; Ideology, Nationalism and the Church 383 383

IZRAELSKO-SRPSKA NAU^NA RAZMENA U PROU^AVAWU HOLOKAUSTAZRAELSKO-SRPSKA NAU^NA RAZMENA U PROU^AVAWU HOLOKAUSTA

7

Nenad Antonijevi}Nenad Antonijevi}, Muzej $ Muzej $rtava genocida, Beogradrtava genocida, BeogradHolokaust na Kosovu i Metohiji i wegov kontekstHolokaust na Kosovu i Metohiji i wegov kontekst 395 395

Nenad Antonijevi}Nenad Antonijevi}, The Museum of Genocide VictimsThe Museum of Genocide Victims, Belgrade, BelgradeHolocaust in the Area of Kosovo and the MetohijaHolocaust in the Area of Kosovo and the MetohijaDuring World War II and its ContextDuring World War II and its Context(english translation)english translation) 408 408

protosin|rotosin|elel Jovan (Jovan (>ulibrk), ulibrk), Odbor za Jasenovac SvetogOdbor za Jasenovac Svetogarhijerejskog saboraarhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve Srpske pravoslavne crkveHolokaust u Zagrebu od Ive Gold{tajnaHolokaust u Zagrebu od Ive Gold{tajnau saradwi sa Slavkom Gold{tajnomu saradwi sa Slavkom Gold{tajnom(Prilog izu_(Prilog izu_avawu istoriografije o holokaustu u Jugoslaviji)avawu istoriografije o holokaustu u Jugoslaviji)(prevod sa engleskog)(prevod sa engleskog) 425 425

Protosingelrotosingel Jovan (>Jovan (>ulibrk),ulibrk), Jasenovac Committee of the Holy Jasenovac Committee of the HolyAssembly of BishopsAssembly of Bishops of the Serbian Orthodox Church of the Serbian Orthodox ChurchThe Holocaust in Zagreb of Ivo and Slavko GoldsteinThe Holocaust in Zagreb of Ivo and Slavko Goldstein(A Contribution to the Research on the Holocaust(A Contribution to the Research on the HolocaustHistoriography in Yugoslavia)Historiography in Yugoslavia) 451 451

SADR@AJ SADR@AJ – CONTEXTCONTEXT

REČ URED NI KA

Zbor nik bor nik Izra el sko-srp ska na u_Izra el sko-srp ska na u_na raz me na u pro u_na raz me na u pro u_a vawu ho lo ka-a vawu ho lo ka-ustausta je plod Na u je plod Na u _ne raz me ne izra el skih i srp skih stru ne raz me ne izra el skih i srp skih stru _wa ka, ko-a ka, ko-jaja se od vi ja la od 15. do 18. ju na 2006, pod okrise od vi ja la od 15. do 18. ju na 2006, pod okriqem Me em Me |u na rod nog u na rod nog in in sti tu ta za pro u sti tu ta za pro u _a vaa vawe ho lo ka u sta u Jad Va e ho lo ka u sta u Jad Va {e mu u Je ru sa li mu. Ova e mu u Je ru sa li mu. Ova stru stru _na raz me na na pona raz me na na poqu isto ri o gra fi je bi la je naj zna u isto ri o gra fi je bi la je naj zna _aj ni ji deo aj ni ji deo {i - -reg reg pro gra ma po se te Jad Va pro gra ma po se te Jad Va {e mu i Izra e lu, ko ju je or ga ni zo vao Mu zej e mu i Izra e lu, ko ju je or ga ni zo vao Mu zej $r ta va ge no ci da iz Be o gra da, pod po kro vi ter ta va ge no ci da iz Be o gra da, pod po kro vi teqstvom Mi ni star stva kul-stvom Mi ni star stva kul-tu re Sr bi je.tu re Sr bi je.

De se tle De se tle }i ma su i ma su – iz mno gih raz lo ga ko ji ma su Bli ski is tok i Bal- iz mno gih raz lo ga ko ji ma su Bli ski is tok i Bal-kan pod jed na ko obre mekan pod jed na ko obre mewe ni e ni – na u na u _ni ci na ovom poni ci na ovom poqu iz Izra e la i s podu iz Izra e la i s pod-ruru_ ja biv ja biv {e Ju go sla vi je ima li sa mo spo ra di e Ju go sla vi je ima li sa mo spo ra di _an kon takt, ko ji je do dat noan kon takt, ko ji je do dat no ote ote $a va la i dvo stru ka je zia va la i dvo stru ka je zi_ ka ba ri je raka ba ri je ra, , a od smr ti Me na he ma


ja slu ja slu _a ja“ Jo va na >a ja“ Jo va na >u li br ka, ve za na za te mu sku pa, ali ko ja je na sta la u li br ka, ve za na za te mu sku pa, ali ko ja je na sta la za po tre be je ru sa lim skog Uni ver zi te ta HaIvrit i ni je iz ne se na to komza po tre be je ru sa lim skog Uni ver zi te ta HaIvrit i ni je iz ne se na to kom Na u Na u _ne raz me ne.ne raz me ne.

Iz da vaIz da va_ Zbor ni kaZbor ni ka to plo bla go da ri na go sto prim stvu do ma to plo bla go da ri na go sto prim stvu do ma }i ni ma ui ni ma u Je ru sa li mu, na Je ru sa li mu, na _e lu s pred se da va ju e lu s pred se da va ju }im di rek to ra ta Jad Va im di rek to ra ta Jad Va {e ma, go spo-e ma, go spo-di nom Av ne rom u li brk). Wi ma du gu je mo u li brk). Wi ma du gu je mo po seb nu za hval nost po seb nu za hval nost {to svet skoj aka dem skoj jav no sti mo to svet skoj aka dem skoj jav no sti mo $e mo da pre da moe mo da pre da mo kwi gu za ko jom se du go ose i gu za ko jom se du go ose }a la po tre ba.a la po tre ba.

EDI TOR’S FOR WARD

The col lec ti on of pa pers he col lec ti on of pa pers Israeli-Serbian Academic Excange in Israeli-Serbian Academic Excange in Holo-Holo-caust Researchcaust Research is the fru it of Scho larly Ex chan ge of Isra e li and Ser- is the fru it of Scho larly Ex chan ge of Isra e li and Ser-bi an ex perts which to ok pla ce from Ju ne 15 to 18, 2006 un der the bi an ex perts which to ok pla ce from Ju ne 15 to 18, 2006 un der the auspi ces of the In ter na ti o nal In sti tu te for Study of Ho lo ca ust in Yad Va-auspi ces of the In ter na ti o nal In sti tu te for Study of Ho lo ca ust in Yad Va-shem in Je ru sa lem. This ex perts’ ex chan ge in the fi eld of hi sto ri o graphy hem in Je ru sa lem. This ex perts’ ex chan ge in the fi eld of hi sto ri o graphy was the most im por tant part of the bro a der pro gram of the vi sit to Yad was the most im por tant part of the bro a der pro gram of the vi sit to Yad Vas hem and Isra el or ga ni zed by the Mu se um of the Ge no ci de Vic tims fromVas hem and Isra el or ga ni zed by the Mu se um of the Ge no ci de Vic tims from Bel gra de, un der aegis of the Mi ni stry of Cul tu re of the Re pu blic of Ser bia.Bel gra de, un der aegis of the Mi ni stry of Cul tu re of the Re pu blic of Ser bia.

For de ca des, for va ri o us re a sons we ig hing down on both the Mid dle For de ca des, for va ri o us re a sons we ig hing down on both the Mid dle East and the Bal kans, scho lars in this fi eld in Isra el and in the ter ri tory of East and the Bal kans, scho lars in this fi eld in Isra el and in the ter ri tory of for mer Yugo sla via had only spo ra dic con tacts, ad di ti o nally com pli ca ted for mer Yugo sla via had only spo ra dic con tacts, ad di ti o nally com pli ca ted byby do u ble lan gu a ge bar ri er. Sin ce the de ath of Me na hem She lah in 1994 do u ble lan gu a ge bar ri er. Sin ce the de ath of Me na hem She lah in 1994 the re was even no per so na lity who co uld brid ge the gap bet we en the se the re was even no per so na lity who co uld brid ge the gap bet we en the se twotwo worlds. In that re spect, this aca de mic ex chan ge and the col lec ti on of worlds. In that re spect, this aca de mic ex chan ge and the col lec ti on of pa pers which is now be fo re re a ders, re pre sent wit ho ut a do ubt, a land-pa pers which is now be fo re re a ders, re pre sent wit ho ut a do ubt, a land-mark.mark.

Di scus sing with the ir Isra e li col le a gu es, Ser bi an scho lars co uld syste-Di scus sing with the ir Isra e li col le a gu es, Ser bi an scho lars co uld syste-ma ti cally see the sta te of de ve lop ment of sci en ce which re ac hed its apo geema ti cally see the sta te of de ve lop ment of sci en ce which re ac hed its apo gee in in 1980s and 1990s, the cen ter of who se de ve lop ment is the In ter na ti o nal 1980s and 1990s, the cen ter of who se de ve lop ment is the In ter na ti o nal InIn sti tu te Yad Vas hem and scho lars aro und it sti tu te Yad Vas hem and scho lars aro und it – fo un ders and ve te rans of fo un ders and ve te rans of thethe Ho lo ca ust sci en ce such as Yehu da Ba u er and Isra el Gut mann. On the Ho lo ca ust sci en ce such as Yehu da Ba u er and Isra el Gut mann. On the ot herot her hand, the Isra e li ex perts got an in sight in to a rich and di ver si fi ed hand, the Isra e li ex perts got an in sight in to a rich and di ver si fi ed sci en ti ficsci en ti fic pro duc ti on less known to them, as well as in to a who le ge ne ra-pro duc ti on less known to them, as well as in to a who le ge ne ra-tiontion of hi sto of hi sto ri ans which put on com mon ta ble ma tu re re sults re le vant for ri ans which put on com mon ta ble ma tu re re sults re le vant for bro a der acabro a der aca de mic com mu nity con cer ning the ter ri tory which had se ve ral de mic com mu nity con cer ning the ter ri tory which had se ve ral par ti cu lar tra its du ring WWII.par ti cu lar tra its du ring WWII.

As usu ally hap pens with col lec ti ons of pro ce e dings from scho larly As usu ally hap pens with col lec ti ons of pro ce e dings from scho larly con fe ren ces, this one al so dif fers so mew hat from the pro gram of Scho lar-con fe ren ces, this one al so dif fers so mew hat from the pro gram of Scho lar-ly Ex chan ge which was at its ro ot: Yael Ni dam Or vi et to and Mi ri am Raj-ly Ex chan ge which was at its ro ot: Yael Ni dam Or vi et to and Mi ri am Raj-ner co uldn’t pre pa re the ir pa pers, whe re as Yehu da Ba u er and Dan Mic h-ner co uldn’t pre pa re the ir pa pers, whe re as Yehu da Ba u er and Dan Mic h-man sup pli ed al re ady pu blis hed works which fit ted in to the con cept of theman sup pli ed al re ady pu blis hed works which fit ted in to the con cept of the

12

Col lec ti on, and which will the re fo re be of im por tan ce pri ma rily for Ser bi anCol lec ti on, and which will the re fo re be of im por tan ce pri ma rily for Ser bi an re a ders; the col lec ti on in clu des al so the “ca se study” by Jo van re a ders; the col lec ti on in clu des al so the “ca se study” by Jo van >u li brku li brk con con-nec ted with the su bject of the con fe ren ce, but which ca me to be ing for nec ted with the su bject of the con fe ren ce, but which ca me to be ing for the Hebrew Uni ver sity in Je ru sa lem, but which wasnthe Hebrew Uni ver sity in Je ru sa lem, but which wasn’t pre sen ted du ring t pre sen ted du ring the Scho larly Ex chan ge.the Scho larly Ex chan ge.

The edi tors of the The edi tors of the Col lec ti onCol lec ti on sin ce rely wish to thank for ho spi ta lity sin ce rely wish to thank for ho spi ta lity to the ir Je ru sa lem hosts, he a ded by cha ir man of the Di rec to ra te of Yad to the ir Je ru sa lem hosts, he a ded by cha ir man of the Di rec to ra te of Yad Vas hem, Mr. Av ner Sha lev, and par ti cu larly to the In ter na ti o nal In sti tu teVas hem, Mr. Av ner Sha lev, and par ti cu larly to the In ter na ti o nal In sti tu te for Ho lo ca ust Re se arch and its chi ef Pro fes sor Da vid Ban ki er who aut ho-for Ho lo ca ust Re se arch and its chi ef Pro fes sor Da vid Ban ki er who aut ho-red the idea for this me e ting. We are al so gra te ful to the then mi ni ster of red the idea for this me e ting. We are al so gra te ful to the then mi ni ster of sci en ce and sports of the Re pu blic of Ser bia Mr. Alek san dar Po po vi}sci en ce and sports of the Re pu blic of Ser bia Mr. Alek san dar Po po vi}, as , as well as to the am bas sa dors and em bas si es of Ser bia, Bo snia-Her ze go vi na, well as to the am bas sa dors and em bas si es of Ser bia, Bo snia-Her ze go vi na, Slo ve nia and Cro a tia in Isra el who to ok part in va ri o us ways in the pro-Slo ve nia and Cro a tia in Isra el who to ok part in va ri o us ways in the pro-gram of Aca de mic Ex chan ge and the vi sit to Yad Vas hem. gram of Aca de mic Ex chan ge and the vi sit to Yad Vas hem.

The Ser bi an ex perts The Ser bi an ex perts enjnjoyedoyed ho spi ta lity of Je ru sa lem Pa tri arch Te o- ho spi ta lity of Je ru sa lem Pa tri arch Te o-phil III, the Si mon Wi e sent hal Cen ter, the Vi dal Sas so on In ter na ti o nal Cenhil III, the Si mon Wi e sent hal Cen ter, the Vi dal Sas so on In ter na ti o nal Cen-ter for the Study of An ti se mi tism, as well as the Ar chi ves of the Jews fromter for the Study of An ti se mi tism, as well as the Ar chi ves of the Jews from for mer Yugo sla via Even-Tov. For this we are gra te ful to them and the ir for mer Yugo sla via Even-Tov. For this we are gra te ful to them and the ir ma na gers Mes srs. Efra im Zu roff, Ro bert Wi strich and Zwi Loc ker.ma na gers Mes srs. Efra im Zu roff, Ro bert Wi strich and Zwi Loc ker.

A very spe ci al part in re a li za ti on of this Aca de mic ex chan ge was A very spe ci al part in re a li za ti on of this Aca de mic ex chan ge was played by Mrs. Sil va na Had$played by Mrs. Sil va na Had$i-\i-\oki}oki} of the Mi ni stry of Cul tu re of the Re-of the Mi ni stry of Cul tu re of the Re-pu blic of Ser bia, am bas sa dor Krin ka Vi da ko vi}pu blic of Ser bia, am bas sa dor Krin ka Vi da ko vi}-Pe trov and pro to sin gel JoPe trov and pro to sin gel Jo-van >van >u li brk. It is to them we are par ti cu larly gra te ful that we can pre sentu li brk. It is to them we are par ti cu larly gra te ful that we can pre sent the world aca de mic com mu nity with the bo ok for which the ne ed has be enthe world aca de mic com mu nity with the bo ok for which the ne ed has be en felt for a long ti me.felt for a long ti me.

ISRAELI-SERBIAN ACADEMIC EXCANGE IN HOLOCAUST RESEARCHISRAELI-SERBIAN ACADEMIC EXCANGE IN HOLOCAUST RESEARCH

P R O G R A M

IZRAELSKO-SRPSKA NAU^NA RAZMENAU PROUÂVAWU HOLOKAUSTA

15. jun 2006 – 20. jun 2006.

Simpozijum }Simpozijum }e biti odr$e biti odr$an na engleskom u Jad Va{emuan na engleskom u Jad Va{emu

ÊTVRTAK, 15. JUNÊTVRTAK, 15. JUN09:3009:30

OkupqaweOkupqawe

Uvodne napomeneUvodne napomene9:45-10:309:45-10:30

David Bankir, David Bankir, upravnik Me|upravnik Me|unarodnog instituta za istra$unarodnog instituta za istra$ivawe ivawe holokausta i {ef Katedre Xholokausta i {ef Katedre Xon Najman za studije holokausta on Najman za studije holokausta – Jad Va{em i Hebrejski univerzitet u Jerusalimu: Jad Va{em i Hebrejski univerzitet u Jerusalimu:Mesto holokausta u istra$Mesto holokausta u istra$ivawu Drugog svetskog rataivawu Drugog svetskog rata

Jovan >Jovan >ulibrkulibrk, Odbor za Jasenovac Svetog arhijerejskog sabora , Odbor za Jasenovac Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkveSrpske pravoslavne crkve

Miodrag Isakov, Miodrag Isakov, ambasador Srbije u Izraeluambasador Srbije u IzraeluSilvana HaxSilvana Haxi-\i-\oki}oki}, , Ministarstvo kulture Ministarstvo kulture SrbijeSrbije

10:30-12:0010:30-12:00Avner


PETAK, 1PETAK, 16. JUN6. JUN09:00-11:1509:00-11:15

Istra$Istra$iva_iva_ka radionicaka radionica

IIII sesija sesija09:00-11:1509:00-11:15

Jehuda BauerJehuda Bauer, akademski savetnik Jad Va{ema:, akademski savetnik Jad Va{ema:Jedinstvenost i univerzalnost holokaustaJedinstvenost i univerzalnost holokausta

Milan Ristovi}Milan Ristovi}, Univerzitet u Beogradu:, Univerzitet u Beogradu:Pomagawe i spasavawe Jevreja u SrbijiPomagawe i spasavawe Jevreja u Srbiji

DiskutantDiskutant Silvana Hax Silvana Haxi-\i-\oki}oki}, , Ministarstvo kulture Srbi Ministarstvo kulture Srbi je:je:@rtve ili mu_rtve ili mu_enici?enici?

DiskusijaDiskusija11:15-13:0011:15-13:00

Otvarawe umetni_Otvarawe umetni_ke izlo$ke izlo$be

15

V sesija sesija14:30-16:0014:30-16:00

Nenad Antonijevi}Nenad Antonijevi}, , Muzej $Muzej $rtava genocida, rtava genocida, Beograd:Beograd:Holokaust na prostoru Kosova i Metohije tokomHolokaust na prostoru Kosova i Metohije tokomDrugog svet Drugog svet skog rata i wegov kontekstskog rata i wegov kontekst

Iael Nidam-OrvietoIael Nidam-Orvieto, Jad Va{em i Hebrejski univerzitet u Je-, Jad Va{em i Hebrejski univerzitet u Je-ru ru salimu:salimu:

Jevreji pod italijanskom okupacijom u JugoslavijiJevreji pod italijanskom okupacijom u Jugoslaviji– izrael izrael ska istoriografijaska istoriografija

DiskusijaDiskusija16:00-16:3016:00-16:30

David BankirDavid Bankir, upravnik Me|, upravnik Me|unarodnog instituta za istra$unarodnog instituta za istra$iva-iva-we holokausta i {ef Katedre Xwe holokausta i {ef Katedre Xon Najman za studije holokausta on Najman za studije holokausta – Jad Va{em i Hebrejski univerzitet u Jerusalimu: Jad Va{em i Hebrejski univerzitet u Jerusalimu:

Sumarni komentariSumarni komentari

PONEDEQAK, 19. JUNPONEDEQAK, 19. JUN9:00-10:309:00-10:30

Sara Pe}Sara Pe}anac,anac, Direktor tehni_ Direktor tehni_ke slu$ke slu$be Arhivskog odelewa ibe Arhivskog odelewa iNoemi Halpern, Noemi Halpern, zamenica direktora Arhiva Jad Va{emzamenica direktora Arhiva Jad Va{emObilazak i pregled Arhiva Jad VaObilazak i pregled Arhiva Jad Va{emem

10:30-11:1510:30-11:15Aleksander AvrahamAleksander Avraham, upravnik Odeqewa Dvorana imena:, upravnik Odeqewa Dvorana imena:

Bele$Bele$ewe imenaewe imena11:30-12:1511:30-12:15

Mordehaj PaldijelMordehaj Paldijel, upravnik Odeqewa Pravednici me|, upravnik Odeqewa Pravednici me|u naro-u naro-dima:dima:

Se}Se}awe i po{tovawe spasilaca Jevrejaawe i po{tovawe spasilaca Jevreja12:15-13:0012:15-13:00

Mirjam


Ri{el Bad KaplanRi{el Bad Kaplan, upravnik za me|, upravnik za me|unarodne odnose unarodne odnose – Me| Me|una-una-rodna {kola za obrazovawe o holokaustu:rodna {kola za obrazovawe o holokaustu:

Obrazovne aktivnosti Jad Va{ema u EvropiObrazovne aktivnosti Jad Va{ema u Evropi11:30-12:1511:30-12:15

Jehudit InbarJehudit Inbar, upravnik Muzejskog odeqewa:, upravnik Muzejskog odeqewa:Vizuelni i muzeolo{ki konceptVizuelni i muzeolo{ki koncept

12:15-13:0012:15-13:00Jehudit

P R O G R A M

ACADEMIC EXCHANGE WITH

SERBIAN SCHOLARS

115 June 2006 – 20 June 2006

The Symposium will be held in English at Yad VashemThe Symposium will be held in English at Yad Vashem

THTHURSDAY, 15 JUNEURSDAY, 15 JUNE09:3009:30

AssemblyAssembly

Opening RemarksOpening Remarks9:45-10:309:45-10:30

David BankierDavid Bankier, Head of the International Institute for Holocaust ReHead of the International Institute for Holocaust Re-search and Incumbent of the John Najmann Chair of Holocaust search and Incumbent of the John Najmann Chair of Holocaust Studies Studies – Yad Vashem, and the Hebrew University of Jeru- Yad Vashem, and the Hebrew University of Jeru-salem:salem:The Place of the Holocaust in World War II ResearchThe Place of the Holocaust in World War II Research

Jovan Jovan >ulibrkulibrk, Jasenovac Committee of the Holy Assembly of Bishops, Jasenovac Committee of the Holy Assembly of Bishops of the Serbian Orthodox Churchof the Serbian Orthodox ChurchMiodrag IsakovMiodrag Isakov, Ambassador of Serbia to Israel, Ambassador of Serbia to IsraelSilvana Had$Silvana Had$i-\i-\oki}oki}, Ministry of Culture , Ministry of Culture – SerbiaSerbia

10:30-12:0010:30-12:00Avner ShalevAvner Shalev, Chairman of the Yad Vashem Directorate and the , Chairman of the Yad Vashem Directorate and the

ChiefChief Curator of the Yad Vashem Museum: Curator of the Yad Vashem Museum:Yad Vashem Yad Vashem – History and Memory in the 21History and Memory in the 21stst Century Century

12:00-14:0012:00-14:00Tour of the new Yad Vashem MuseumTour of the new Yad Vashem Museum

15:00-17:0015:00-17:00Research WorkshopResearch Workshop

Session ISession I15:00-17:0015:00-17:00

Sr|Sr|a Trifkovi}a Trifkovi}, The Rockford Institute, Chicago, USA:he Rockford Institute, Chicago, USA:The Persecution of the Jews Before the HolocaustThe Persecution of the Jews Before the Holocaust– Indepen Indepen dentdent State of Croatia Spring State of Croatia Spring – Summer 1941 Summer 1941

Dan MichmanDan Michman, Chief Historian of Yad Vashem, and Bar-Ilan Uni-Chief Historian of Yad Vashem, and Bar-Ilan Uni-ver ver sity:sity:

Holocaust History Holocaust History – A Jewish Perspective A Jewish PerspectiveDiscussDiscussionion

18

FRIDAY, 16 JUNEFRIDAY, 16 JUNE09:00-11:1509:00-11:15

Research WorkshopResearch Workshop

Session IISession II09:0009:00–11:1511:15

Yehuda BauerYehuda Bauer, Academic Advisor of Yad Vashem, Academic Advisor of Yad Vashem:The Uniqueness and Universality of the HolocaustThe Uniqueness and Universality of the Holocaust

Milan Ristovi}Milan Ristovi}, University of Belgrade:University of Belgrade:Assistance and Rescue of Jews in SerbiaAssistance and Rescue of Jews in Serbia

Respondent Respondent Silvana Had$Silvana Had$i-\i-\oki}oki}, Ministry of Culture , Ministry of Culture – Serbia:Serbia:Victims or Martyrs?Victims or Martyrs?

DiscussionDiscussion11:15-13:0011:15-13:00

Opening of the Charlotte Salomon Art Exhibit:Opening of the Charlotte Salomon Art Exhibit:Life or TheatreLife or Theatre

SUNDAY, 18 JUNESUNDAY, 18 JUNE09:00-16:3009:00-16:30

Research WorkshopResearch Workshop

Session IIISession III09:00-10:3009:00-10:30

Milan KoljaninMilan Koljanin, The Institute for Contemporary History The Institute for Contemporary History – BelgraBelgrade:de:The Holocaust Research in YugoslaviaThe Holocaust Research in Yugoslavia

Kiril FeffermanKiril Fefferman, Yad Vashem and the Hebrew University of Jeru-Yad Vashem and the Hebrew University of Jeru-salem:salem:

Unique Aspects of the Holocaust in Southern RussiaUnique Aspects of the Holocaust in Southern Russia– A Com A Com pa pa risonrison

DiscussionDiscussion

Session IVSession IV11:00-13:3011:00-13:30

Jovan Mirkovi}Jovan Mirkovi}, The Museum of Genocide Victims The Museum of Genocide Victims – Belgrade:Belgrade:Jasenovac: History and the HistoriographyJasenovac: History and the Historiography(Some Open Ques (Some Open Ques tionstions on Jasenovac in Historiography) on Jasenovac in Historiography)[The lecture in [The lecture in German]German]

Mirjam RajnerMirjam Rajner, Bar-Ilan University:Bar-Ilan University:Jewish Artists in Jewish Artists in JasenovacJasenovac

Dragan Cvetkovi}Dragan Cvetkovi}, The Museum of Genocide Victims The Museum of Genocide Victims – Belgrade:Belgrade:The Holocaust in Yugoslavia The Holocaust in Yugoslavia – An Attempt at Quantification An Attempt at Quantification (Methodology, Issues, Examples and Results)(Methodology, Issues, Examples and Results)


19

RespondentRespondent Krinka Vidakovi}Krinka Vidakovi}-Petrov-Petrov, Former Ambassador of Ser-, Former Ambassador of Ser-bia-Montenegro to Israel:bia-Montenegro to Israel:

Serbian Serbian – Jewish Relations and JasenovacJewish Relations and JasenovacDiscussionDiscussion

Session VSession V14:30-16:0014:30-16:00

Nenad Antonijevi}Nenad Antonijevi}, The Museum of Genocide Victims The Museum of Genocide Victims – Belgrade: Belgrade:The Holocaust in the Area of Kosovo and MetohijaThe Holocaust in the Area of Kosovo and MetohijaDuring WorldDuring World War II and Its Context War II and Its Context

Iael Nidam-OrvietoIael Nidam-Orvieto, Yad Vashem and the Hebrew University of Je-, Yad Vashem and the Hebrew University of Je-rusalem:rusalem:

Jews Under the Italian Occupation in YugoslaviaJews Under the Italian Occupation in Yugoslavia– Israeli Histo Israeli Histo riography riography

DiscussionDiscussion16:00-16:3016:00-16:30

David BankierDavid Bankier, Head of the International Institute for Holocaust Head of the International Institute for Holocaust Research and Incumbent of the John Najmann Chair of Holocaust Research and Incumbent of the John Najmann Chair of Holocaust Studies, Yad Vashem, and the Hebrew University of Jerusalem:Studies, Yad Vashem, and the Hebrew University of Jerusalem:

Summary CommentsSummary Comments

MONDAY, 19 JUNEMONDAY, 19 JUNE9:00-10:309:00-10:30

Sara PechanacSara Pechanac, Director of Technical Services Archives Division, and, Director of Technical Services Archives Division, and Noemi HalpernNoemi Halpern, Vice Director of Yad Vashem Archives, Vice Director of Yad Vashem ArchivesTour and Overview of the Yad Vashem Archives Tour and Overview of the Yad Vashem Archives

10:30-11:1510:30-11:15Alexander AvrahamAlexander Avraham, Director of Hall of Names Department:, Director of Hall of Names Department:

Recording the NamesRecording the Names11:30-12:1511:30-12:15

Mordechai PaldielMordechai Paldiel, Director of Righteous Among the Nations De-, Director of Righteous Among the Nations De-partment:partment:

Remembering and Honoring the Rescuers of JewsRemembering and Honoring the Rescuers of Jews12:1512:15–13:0013:00

Miriam Steiner-AviezerMiriam Steiner-Aviezer, Child Survivor and Author:, Child Survivor and Author:The Righteous Among the NationsThe Righteous Among the Nationsin Nazi Occupied Yugo in Nazi Occupied Yugo slaviaslavia

14:00-16:0014:00-16:00Eva LutkiewiczEva Lutkiewicz, Commemoration and Public Relations Division, Commemoration and Public Relations DivisionTour of the Learning Center, ChildrenTour of the Learning Center, Children’s Memorial,s Memorial,and Valley of theand Valley of the Communities Communities

PROGRAMPROGRAM

20

TUESDAY, 20 JUNETUESDAY, 20 JUNE9:00-9:309:00-9:30

Robert RozettRobert Rozett, Director of the Yad Vashem Libraries , Director of the Yad Vashem Libraries Introduction to the Yad Vashem Library Introduction to the Yad Vashem Library – Its Aims and Col-Its Aims and Col-lectionslections

9:30-11:009:30-11:00Doron AvrahamDoron Avraham, Director of Europe Department, and, Director of Europe Department, andRichelle Budd CaplanRichelle Budd Caplan, Director of International Relations , Director of International Relations – Inter-Inter-national School for Holocaust Studies national School for Holocaust Studies

Yad VashemYad Vashem’s Educational Activities in Europes Educational Activities in Europe11:30-12:1511:30-12:15

Yehudit InbarYehudit Inbar, Director of the Museums Division , Director of the Museums Division The Visual and the Museum ConceptThe Visual and the Museum Concept

12:15-13:0012:15-13:00Yehudit ShendarYehudit Shendar, Senior Art Curator of the Museums Division , Senior Art Curator of the Museums Division

Art and the Historical NarrativeArt and the Historical Narrative13:00-13:3013:00-13:30

Eva LutkiewiczEva Lutkiewicz, Commemoration and Public Relations Division , Commemoration and Public Relations Division Tour of Art GalleryTour of Art Gallery

14:30- 15:1514:30- 15:15Haviva Peled-CarmeliHaviva Peled-Carmeli, Senior Artifacts Curator and Director of Arti-, Senior Artifacts Curator and Director of Arti-facts Departmentfacts Department

Personal Stories Behind the ArtifactsPersonal Stories Behind the Artifacts15:30-16:1515:30-16:15

Liat Ben HabibLiat Ben Habib, Director of Visual Center, Director of Visual CenterHolocaust in FilmHolocaust in Film

Followed by the screening of the film about the Sajmi{Followed by the screening of the film about the Sajmi{te Campte Camp

CLOSING CLOSING 16:3016:30

Wreath Laying Ceremony Wreath Laying Ceremony – Hall of Remembrance with the Minister Hall of Remembrance with the Minister of Science of the Serbian Government Aleksandar Popovi}of Science of the Serbian Government Aleksandar Popovi}


21JAD VA[EM I SE]AWE NA HOLOKAUST U JAD VA[EM I SE]AWE NA HOLOKAUST U XXIXXI VEKU VEKU

AVNER [ALEV* UDK: 069:341.485(=411.16)„1939/1945”UDK: 069:341.485(=411.16)„1939/1945”Jad Va{em, Jerusalim 172:341.485(=411.16)„1939/1945”172:341.485(=411.16)„1939/1945”

JAD VA[EM I SE]AWENA HOLOKAUST U XXI VEKU

Upo tre bi mo ve po tre bi mo ve {a la kao pi sa a la kao pi sa }i sto, za pi i sto, za pi {i mo i mo {ta god ta god tre tre ba ba da da kaka$e mo i is prie mo i is pri_a mo... Pi a mo... Pi {i te krat ko i oi te krat ko i o{ tro, tro, krat krat ko kaoko kao pre-pre-osta li da ni na osta li da ni na {ih ih $i vo ta, oi vo ta, o{ tro kao tro kao {toto su no su no $e vi upe e vi upe re ni ure ni u na na {a sr ca... Us hted ni da pri misr ca... Us hted ni da pri mi{ na na {e su ze u Tvo ju po su du i za dre su ze u Tvo ju po su du i za dr$i{ ih, takoih, tako da osta nu u po u zda nim ru ka ma i da na| da osta nu u po u zda nim ru ka ma i da na|u od u od {te tu...te tu...

Ovaj va paj, ko ji su na pi sa li je vrej ski lo go ra Ovaj va paj, ko ji su na pi sa li je vrej ski lo go ra {i u lo go ru za is tre bi u lo go ru za is tre b-qewe Auqewe Au{ vic-Bir ke nau za vre me ho lo ka u sta, ci ti rao je pro vic-Bir ke nau za vre me ho lo ka u sta, ci ti rao je pro fefesor Ben-sor Ben--Zi on Di nur ka da je pred stav qao za kon o osni vawu JadZi on Di nur ka da je pred stav qao za kon o osni vawu Jad Va Va {e ma u Kne-e ma u Kne-setu, izra el skom par la men tu, 1953. go di ne. U Je ru sa li mu,setu, izra el skom par la men tu, 1953. go di ne. U Je ru sa li mu, u ko jem su po- u ko jem su po-lo lo $e ni te meqi za pad ne ci vi li za ci je, u gra du ko ji sim bo e ni te meqi za pad ne ci vi li za ci je, u gra du ko ji sim bo li zu je na du li zu je na du _o ve o ve _an stva u po prav qawe sve ta hu ma nim de li ma, je vrej skian stva u po prav qawe sve ta hu ma nim de li ma, je vrej ski na rod je na rod je osno vao Jad Va osno vao Jad Va {em kao sre diem kao sre di{ wi me mo ri jal naj ka ta stro fal wi me mo ri jal naj ka ta stro fal ni jem pre-ni jem pre-ki du u isto ri ji. Taj pre kid je ne po vrat no iz bri sao bo ga tu iki du u isto ri ji. Taj pre kid je ne po vrat no iz bri sao bo ga tu i cva tu cva tu }u u kul tu ru ko ja je ve ro va la u svo ju prokul tu ru ko ja je ve ro va la u svo ju pro{ lost, sa da lost, sa da{ wost i bu wost i bu dudu}nost.nost.

To tal nost ho lo ka u sta i be smi sle na pri ro da ubi stva su one mo gu To tal nost ho lo ka u sta i be smi sle na pri ro da ubi stva su one mo gu }i-i-li je vrej ski na rod da se oslo ni na po sto je li je vrej ski na rod da se oslo ni na po sto je }e ko me mo ra tiv ne okvi re. Go-e ko me mo ra tiv ne okvi re. Go-di ne 1945, dok je svet sla vio po be du nad na ci zmom i spre mao se da po di ne 1945, dok je svet sla vio po be du nad na ci zmom i spre mao se da po _ne ne iz grad wu no ve su traiz grad wu no ve su tra{ wi ce, pre wi ce, pre $i ve li su se su o i ve li su se su o _a va li sa pra zni nom ia va li sa pra zni nom i pot pu nim gu bit kom pot pu nim gu bit kom – gu bit kom svo jih po ro di ca, do mo va, za jed ni ca gu bit kom svo jih po ro di ca, do mo va, za jed ni ca – sve sve-ga ga {to je to je _i ni lo wi hov svet pre ra ta. Kad su po i ni lo wi hov svet pre ra ta. Kad su po _e li iz no va da iz gra e li iz no va da iz gra |u juu ju svo je svo je $i vo te i da do pri no se stva rawu i vo te i da do pri no se stva rawu Dr r $a ve Izra el, mo ra li su da se a ve Izra el, mo ra li su da se

* Avner

22

bo re ne sa mo sa svo jom li bo re ne sa mo sa svo jom li _nom tra ge di jom, venom tra ge di jom, ve} su bi li su o su bi li su o _e ni i sa ko lo-e ni i sa ko lo-sal nim za dat kom po stav qawa te meqa za na ci o nal no se sal nim za dat kom po stav qawa te meqa za na ci o nal no se }awe na ho lo ka ust.awe na ho lo ka ust. U vre me ka da je Jad Va U vre me ka da je Jad Va {em osno van da pre u zme za da tak do ku men to vawa, em osno van da pre u zme za da tak do ku men to vawa, istra istra $i vawa i ko me mo ri sawa ho lo ka u sta, osni va i vawa i ko me mo ri sawa ho lo ka u sta, osni va _i su po lo i su po lo $i li pr vi i li pr vi sloj u ob li ko vawu se sloj u ob li ko vawu se }awa na ho lo ka ust awa na ho lo ka ust – sa ku pqawe do ku men ta ci je sa ku pqawe do ku men ta ci je – za za-da tak ko ji su joda tak ko ji su jo{ za vre me ho lo ka u sta za po za vre me ho lo ka u sta za po _e le sa me e le sa me $r tve.r tve.

Da nas, u go di ni 2006, ar hiv Jad Va Da nas, u go di ni 2006, ar hiv Jad Va {e ma e ma _u va oko 70.000.000 stra nau va oko 70.000.000 stra na do ku me na ta, pre ko 300.000 fo to gra fi ja, oko 40.000 sve do do ku me na ta, pre ko 300.000 fo to gra fi ja, oko 40.000 sve do _an sta va i osta-an sta va i osta-log ma te ri ja la. Ko rilog ma te ri ja la. Ko ri{ }ewem mo der nih teh no lo gi ja, ovi iz vo ri se kom-ewem mo der nih teh no lo gi ja, ovi iz vo ri se kom-pju te ri zu ju, di gi ta li zu ju i ske ni ra ju. U pr vom ko ra ku, Cen tral na bazapju te ri zu ju, di gi ta li zu ju i ske ni ra ju. U pr vom ko ra ku, Cen tral na baza po da ta ka ime na po da ta ka ime na $r ta va ho lo ka u sta, s pre ko tri mi li o na ime na r ta va ho lo ka u sta, s pre ko tri mi li o na ime na – po po ku ku {ajaj da se re kon stru i da se re kon stru i {u ime na i u ime na i $i vot ne pri i vot ne pri _e svih Je vre ja stra da lihe svih Je vre ja stra da lih u ho-u ho-lo ka u stu, ko ju je ini ci ra la ge ne ra ci ja pre lo ka u stu, ko ju je ini ci ra la ge ne ra ci ja pre $i ve lih pe de se tih i ve lih pe de se tih go digo di na na XXXX ve ka ve ka – stav qe na je na In ter net 2004. go di ne. To je pro je kat stav qe na je na In ter net 2004. go di ne. To je pro je kat ko ji jeko ji je u to ku, a Jad Va to ku, a Jad Va {em, uz po moem, uz po mo} dru gih or ga ni za ci ja iz ce log sve dru gih or ga ni za ci ja iz ce log sve ta, na ta, na stav-stav-qa da pri ku pqa i kom pju te ri zu je ime na iz ar hiv skih iz vo ra.qa da pri ku pqa i kom pju te ri zu je ime na iz ar hiv skih iz vo ra. NaNa{ ciqciq je da na In ter net sta vi mo sva ime na, ka ko bi ona bi la svi ma je da na In ter net sta vi mo sva ime na, ka ko bi ona bi la svi ma do do stup nastup na.

Do ku men ta ci ja je po sta vi la te meqe na ko ji ma je iz ni klo istra Do ku men ta ci ja je po sta vi la te meqe na ko ji ma je iz ni klo istra $i-vawe. Ono je pak, omo gu vawe. Ono je pak, omo gu }i lo hva tawe u koi lo hva tawe u ko{ tac sa fun da men tal nim pi ta- tac sa fun da men tal nim pi ta-wi ma ko ja je ho lo ka ust po sta vio. Dru ga ge ne ra ci ja wi ma ko ja je ho lo ka ust po sta vio. Dru ga ge ne ra ci ja – de ca pre de ca pre $i ve lih i ve lih i wi ho vi sa vre me ni ci wi ho vi sa vre me ni ci – bi la je ta ko ja je kre nu la da tra ga za od go vo ri bi la je ta ko ja je kre nu la da tra ga za od go vo ri mama na ova iz u zet no slo na ova iz u zet no slo $e na pi tawa. Dok su se wi ho vi vre na pi tawa. Dok su se wi ho vi vr{ wa ci u Evro pi wa ci u Evro pi bo ri li sa za stra bo ri li sa za stra {u ju u ju }om proom pro{ lo lo{ }u ge ne ra ci je svo jih ro di teqa, iz-u ge ne ra ci je svo jih ro di teqa, iz-ra ra el ska dru ga ge ne ra ci ja se upu sti la u iz u el ska dru ga ge ne ra ci ja se upu sti la u iz u _a vawe dru ga a vawe dru ga _i je vr ste i je vr ste – nana-pu pu { ta ju ta ju }i une ko li ko vred no sni pri stup i une ko li ko vred no sni pri stup $r tva ma ho lo ka u sta ko ji je r tva ma ho lo ka u sta ko ji je ka ka rak te ri srak te ri sao pr ve go di ne mla de dr ao pr ve go di ne mla de dr $a ve, oni su po a ve, oni su po _e li da e li da saose}ajsaose}aju sa u sa svesve tom ko ji je uni tom ko ji je uni{ ten. ten.

Tre Tre }a ge ne ra ci ja od ra sta uz dvo stru ku re vo lu ci ju, a ge ne ra ci ja od ra sta uz dvo stru ku re vo lu ci ju, _i ju pu nu sna-i ju pu nu sna-gu tek sa da po gu tek sa da po _iwe mo da shva ta mo:iwe mo da shva ta mo:

Pr va ukqu Pr va ukqu _u je je vrej ski na rod na svim ni vo i ma. ̂u je je vrej ski na rod na svim ni vo i ma. ̂ la no vi mla la no vi mla |e gee ge-ne ra ci je vu ku po ki da ne ni ti ko je ih po ve zu ju sa prone ra ci je vu ku po ki da ne ni ti ko je ih po ve zu ju sa pro{ lo lo{ }u, po ku u, po ku {a vaa va-ju ju }i da us po sta ve wen kon ti nu i tet, ka ko bi oja i da us po sta ve wen kon ti nu i tet, ka ko bi oja _a li svoj je vrej ski iden-a li svoj je vrej ski iden-ti tet. Iza zov s ko jim se su o ti tet. Iza zov s ko jim se su o _a va ju je ste da se a va ju je ste da se }awe na ho lo ka ust proawe na ho lo ka ust pro$mu mu sa dr sa dr $a jem i zna a jem i zna _ewem.ewem.

Pa ra lel no sa ovim, no va svest o cen tral no sti ho lo ka u sta za qud-Pa ra lel no sa ovim, no va svest o cen tral no sti ho lo ka u sta za qud-sko drusko dru{ tvo ra ste u uti caj nim kru go vi ma u sve tu. De la umet ni ka i pi tvo ra ste u uti caj nim kru go vi ma u sve tu. De la umet ni ka i pi-sa ca su in spi ri sa la i otvo ri la vra ta vo sa ca su in spi ri sa la i otvo ri la vra ta vo |a ma, po li ti a ma, po li ti _a ri ma i stva ra o-a ri ma i stva ra o-ci ma jav nog mnewa ko ji ci ma jav nog mnewa ko ji $e le da zae le da za{ ti te vred no sti slo bod nog sve ta. Ove ti te vred no sti slo bod nog sve ta. Ove gru pe su za jed no utr le put vas pi ta gru pe su za jed no utr le put vas pi ta _i ma, ko ji sa da otva ra ju vra ta i ma, ko ji sa da otva ra ju vra ta {i ro-i ro-koj pu bli ci. Po koj pu bli ci. Po _et kom et kom XXIXXI ve ka, ho lo ka ust uti ve ka, ho lo ka ust uti _e na qud sku svest vi e na qud sku svest vi {e ne go ika da, ali isto vre me no smo sve do ci i ras tu ne go ika da, ali isto vre me no smo sve do ci i ras tu }e pli me an ti se mit i-e pli me an ti se mit i-zma,zma, u ko joj se zlo u po tre bqa va se u ko joj se zlo u po tre bqa va se }awe na ho lo ka ust i ra stu ten den ci je awe na ho lo ka ust i ra stu ten den ci je we gowe go vog po ri cawa i oma lo va vog po ri cawa i oma lo va $a vawa.a vawa.

AVNER [ALEVAVNER [ALEV

23

Otud, poOtud, po{ to se smawu je ge ne ra ci ja pre to se smawu je ge ne ra ci ja pre $i ve lih, tre ba pri la go-i ve lih, tre ba pri la go-diti na diti na _i ne pre no i ne pre no {ewa se ewa se }awa na ho lo ka ust. U skla du s tim, Jad Va awa na ho lo ka ust. U skla du s tim, Jad Va {emem je do je do $i veo dra sti i veo dra sti _ne pro me ne ka ko bi se ospo so bio za iza zo ve ne pro me ne ka ko bi se ospo so bio za iza zo ve XXIXXI ve ka. ve ka. Pot po ru ovoj tran zi ci ji pred stav qa osnov ni kon cept po ko me je Go ra se-Pot po ru ovoj tran zi ci ji pred stav qa osnov ni kon cept po ko me je Go ra se-}awa po sve awa po sve }e no bav qewu svim di men zi ja ma ko me mo ra ci je ho lo ka u sta i e no bav qewu svim di men zi ja ma ko me mo ra ci je ho lo ka u sta i ove ko ve ove ko ve _a vawu smi sle nog se a vawu smi sle nog se }awa.awa.

NaNa{ naj ve naj ve }i iza zov je obra zo vawe. Ono po ve zu je sve raz li i iza zov je obra zo vawe. Ono po ve zu je sve raz li _i te sa-i te sa-stav ni ce Jad Va stav ni ce Jad Va {e ma. Ko ri ste e ma. Ko ri ste }i naj mo der ni je me to de i in for ma tii naj mo der ni je me to de i in for ma ti_ ka ika i ko mu ni ka ci o na sred stva, Me ko mu ni ka ci o na sred stva, Me |u na rod na u na rod na {ko la ho lo ka u sta Jad Va ko la ho lo ka u sta Jad Va {e ma e ma stva ra obra zov ni ma te ri jal, spro vo di pro gra me obu ke na stav ni ka u Iz-stva ra obra zov ni ma te ri jal, spro vo di pro gra me obu ke na stav ni ka u Iz-ra e lu i u ino stran stvu, na de set raz li ra e lu i u ino stran stvu, na de set raz li _i tih je zi ka, i sva ke go di ne vo dii tih je zi ka, i sva ke go di ne vo di stu dij ske da ne za de se ti ne po la zni ka. Ona je po sta la cen tar in te gra ci ostu dij ske da ne za de se ti ne po la zni ka. Ona je po sta la cen tar in te gra ci o-nog, in ter kul tur nog i in ter na ci o nal nog di ja lo ga me nog, in ter kul tur nog i in ter na ci o nal nog di ja lo ga me |u vas pi ta u vas pi ta _i ma iz i ma iz mno gih ze maqa, ko ji se su o mno gih ze maqa, ko ji se su o _a va ju sa svo jom na ci o nal nom proa va ju sa svo jom na ci o nal nom pro{ lo lo{ }u u u u po ku po ku {a ju da iz gra de boqu bu dua ju da iz gra de boqu bu du} nost.nost.

Me Me |u na rod ni in sti tut za iz u u na rod ni in sti tut za iz u _a vawe ho lo ka u sta je aka dem ski og a vawe ho lo ka u sta je aka dem ski og ra-ra-nak Jad Va nak Jad Va {e ma. On spro vo di op se e ma. On spro vo di op se $ne istra ne istra $i vai va_ ke pro jek te, odr ke pro jek te, odr $a va va kon fe ren ci je i sim po zi ju me, po ma kon fe ren ci je i sim po zi ju me, po ma $e raz me nu istra e raz me nu istra $i va i va _a i ob jav qu jea i ob jav qu je kwi ge o istra kwi ge o istra $i vawi ma, se i vawi ma, se }awa, dnev ni ke i po seb ne pu bli ka ci je ko je awa, dnev ni ke i po seb ne pu bli ka ci je ko je do ku men tu ju eru ho lo ka u sta.do ku men tu ju eru ho lo ka u sta.

U pro le U pro le }e 2005. go di ne, Jad Va e 2005. go di ne, Jad Va {em je otvo rio svoj no vi mu zej ski em je otvo rio svoj no vi mu zej ski kom pleks, ko ji se sa sto ji od Isto rij skog mu ze ja ho lo ka u sta, Umet nikom pleks, ko ji se sa sto ji od Isto rij skog mu ze ja ho lo ka u sta, Umet ni_ kog kog mu ze ja, Iz lomu ze ja, Iz lo$ be nog pa viqo na, be nog pa viqo na, Obrazovanog cenObrazovanog centratra i Vi zu el nog cen tra. i Vi zu el nog cen tra. DuDu bo ko smo ube bo ko smo ube |e ni da je ne mo gu e ni da je ne mo gu }e raz u me ti ho lo ka ust i upi ti we go vo e raz u me ti ho lo ka ust i upi ti we go vo znazna _ewe bez uewe bez u_ewa o oni ma ko je je on naj vi ewa o oni ma ko je je on naj vi {e po go dio. Za to su e po go dio. Za to su $r tve u r tve u fofo ku ku su na su na {eg mu ze ja.eg mu ze ja.

Mul ti di sci pli na ran i in ter di sci pli na ran, Mu zej isto ri je ho-Mul ti di sci pli na ran i in ter di sci pli na ran, Mu zej isto ri je ho-lo ka u sta pri ka zu je isto ri ju lo ka u sta pri ka zu je isto ri ju

24

_omom i we nim i we nim $r tva ma, dok isto rij ski kon tekst obez be r tva ma, dok isto rij ski kon tekst obez be |u je pra te u je pra te }e e in-in-for ma ci je za boqe raz u me vawe ho lo ka u sta. Tekst je is pri for ma ci je za boqe raz u me vawe ho lo ka u sta. Tekst je is pri _an i raz lo-an i raz lo-$enen u pri u pri _i o jed noj oso bi, pa sle de i o jed noj oso bi, pa sle de }oj, i sle de oj, i sle de }oj, a kon tekst pred stav-oj, a kon tekst pred stav-qa qa {i ri tok do ga i ri tok do ga |a ja ko ji ge ne ri a ja ko ji ge ne ri {e po ja vu. Mu zej ska na ra ci ja se kree po ja vu. Mu zej ska na ra ci ja se kre}e od in di vi du al ne per spek ti ve ka kon tek stu op od in di vi du al ne per spek ti ve ka kon tek stu op {te struk tu re, vra te struk tu re, vra }a ju-a ju-}i se za tim po je di na se za tim po je di na _nom slu nom slu _a ju. Ovim pu tem, mu zej obez be a ju. Ovim pu tem, mu zej obez be |u je znawe, u je znawe, istoisto vre me no po bu vre me no po bu |u ju u ju }i sa o se i sa o se }awe i ra awe i ra |a ju a ju }i is ku stvo ko je i is ku stvo ko je }e po se ti-e po se ti-o o ci po ne ti sa so bom.ci po ne ti sa so bom.

Da nas, go to vo po la ve ka od osni vawa, Jad Va Da nas, go to vo po la ve ka od osni vawa, Jad Va {em je po stao em je po stao $a ria ri{ te te iden ti fi ka ci je i va iden ti fi ka ci je i va $an sim bol u je vrej skom sve tu i za pad noj ci vi li zaan sim bol u je vrej skom sve tu i za pad noj ci vi li za-ci ji. Smeci ji. Sme{ ten na Go ri se ten na Go ri se }awa u Je ru sa li mu, Jad Va awa u Je ru sa li mu, Jad Va {em je ogro man komem je ogro man kom-pleks, ko ji ob u hva ta mu ze je, iz lopleks, ko ji ob u hva ta mu ze je, iz lo$ be, me mo ri ja le, na u be, me mo ri ja le, na u _ne i obra zov ne ne i obra zov ne cen tre, ar hi ve i bi bli o te ke. U we mu pri pad ni ci mla cen tre, ar hi ve i bi bli o te ke. U we mu pri pad ni ci mla |ih ge ne ra ci ja ih ge ne ra ci ja mo gu us po sta vi ti ve zu sa se mo gu us po sta vi ti ve zu sa se }awi ma, pri awi ma, pri _a ma, sve do a ma, sve do _an stvi ma i ime ni maan stvi ma i ime ni ma $r ta va ko ja su to kom go di na pri ku pqe na; mo gu se oba ve sti ti o pra ved-r ta va ko ja su to kom go di na pri ku pqe na; mo gu se oba ve sti ti o pra ved-ni ci ma me ni ci ma me |u na ro di ma, ko je je pri znao Jad Va u na ro di ma, ko je je pri znao Jad Va {em i ko ji su po sta li uniem i ko ji su po sta li uni-ver zal ni sim bol ver zal ni sim bol _o ve o ve _no sti.no sti.

U ju da i zmu, se U ju da i zmu, se }awe ni je ne u tral no, ni ti ogra ni awe ni je ne u tral no, ni ti ogra ni _e no sa mo na ob li-e no sa mo na ob li-koko vawe pro vawe pro{ lo sti. Na pro tiv, se lo sti. Na pro tiv, se }awe ta ko awe ta ko |e ob li ku je i bu due ob li ku je i bu du} nost i pronost i pro-$i ma je smi slom, usme re no je ka mo ral nim vred no sti ma i mo ral noj ak ci-i ma je smi slom, usme re no je ka mo ral nim vred no sti ma i mo ral noj ak ci-ji. Na taj na ji. Na taj na _in, se in, se }awe na ho lo ka ust uawe na ho lo ka ust u_e stvu je u raz vo ju qud skog e stvu je u raz vo ju qud skog $i vo tai vo ta i drui dru{ tva u tva u XXIXXI ve ku i we go vom tra gawu za smi slom. Pod stak nu ti smo da ve ku i we go vom tra gawu za smi slom. Pod stak nu ti smo da de lu je mo sa uve rewem da je na de lu je mo sa uve rewem da je na {a du a du $nost da pre no si mo po ru ku se nost da pre no si mo po ru ku se }awa awa na ho lo ka ust i da je is puwa va mo sa dr na ho lo ka ust i da je is puwa va mo sa dr $a jem i du bi nom, ta ko da iz proa jem i du bi nom, ta ko da iz pro{-lo sti iz nik ne zna lo sti iz nik ne zna _a jan i tra jan di ja log sa oa jan i tra jan di ja log sa o_u va nim na sle u va nim na sle |em, zaem, za{ ti ta ti ta osnov nih vred no sti qud skog ro da, uosnov nih vred no sti qud skog ro da, u_ewe i upo zo rewe bu du ewe i upo zo rewe bu du }im ge ne ra-im ge ne ra-ci ja ma.ci ja ma.

Na sle Na sle |e e

AVNER SHALEV*

Yad Vashem, Jerusalem

YAD VASHEM AND HOLOCAUST

REMEMBRANCE IN THE 21st CENTURY

Let us use the gal lows as a desk, let us wri te down wha te ver et us use the gal lows as a desk, let us wri te down wha te ver we we havehave to say and re la te. Wri te bri efly and sharply, bri ef asto say and re la te. Wri te bri efly and sharply, bri ef as the re ma i n the re ma i n inging days of days of our li ves, sharp as the kni ves that areour li ves, sharp as the kni ves that are aimed at aimed at our our he arts… he arts… May May You will itYou will it that You pla ce our te ars in your ves sel andthat You pla ce our te ars in your ves sel and re re ta in them, so ta in them, so thatthat they re ma in they re ma in in re li a ble hands and find the ir re pa ir… in re li a ble hands and find the ir re pa ir…

This out cry, writ ten by Je wish in ma tes in the Auschwitz-Bir ke nau This out cry, writ ten by Je wish in ma tes in the Auschwitz-Bir ke nau ex ter mi na ti on camp du ring the Ho lo ca ust, was qu o ted by Prof. Ben-Zi on ex ter mi na ti on camp du ring the Ho lo ca ust, was qu o ted by Prof. Ben-Zi on Di nur when he pre sen ted the law fo un ding Yad Vas hem to the Knes set, Di nur when he pre sen ted the law fo un ding Yad Vas hem to the Knes set, thethe Isra e li par li a ment, in 1953. It is in Je ru sa lem, whe re the fo un da ti ons of Isra e li par li a ment, in 1953. It is in Je ru sa lem, whe re the fo un da ti ons of We stern ci vi li za ti on we re la id, the city which symbo li zes hu man kind’s We stern ci vi li za ti on we re la id, the city which symbo li zes hu man kind’s hopehope to mend the world thro ugh hu man de eds, that Yad Vas hem was esta to mend the world thro ugh hu man de eds, that Yad Vas hem was esta bli-bli-shedshed by the Je wish pe o ple as the cen tral me mo ri al to the most ca by the Je wish pe o ple as the cen tral me mo ri al to the most ca ta stro-ta stro-phic rup tu re in hi story. This rup tu re ine ra di cably de fa ced a rich andphic rup tu re in hi story. This rup tu re ine ra di cably de fa ced a rich and flo u flo u-ris hing cul tu re that be li e ved in its past, its pre sent and its fu tu re. ris hing cul tu re that be li e ved in its past, its pre sent and its fu tu re.

The to ta lity of the Ho lo ca ust and the me a nin gless na tu re of the mur-The to ta lity of the Ho lo ca ust and the me a nin gless na tu re of the mur-der ma de it im pos si ble for the Je wish pe o ple to rely on and ma ke use of der ma de it im pos si ble for the Je wish pe o ple to rely on and ma ke use of exi sting com me mo ra ti ve fra me works. In 1945, whi le the world ce le bra tedexi sting com me mo ra ti ve fra me works. In 1945, whi le the world ce le bra ted the de fe at of Na zism and set out to bu ild a new to mor row, the sur vi vors the de fe at of Na zism and set out to bu ild a new to mor row, the sur vi vors we re fa cing emp ti ness and to tal loss we re fa cing emp ti ness and to tal loss – the loss of the ir fa mi li es, the ir ho- the loss of the ir fa mi li es, the ir ho-mes,mes, the ir com mu ni ti es the ir com mu ni ti es – of everything that had be en the ir world be fo re of everything that had be en the ir world be fo re the war.the war.

* Av ner Sha levAv ner Sha lev is the Cha ir man of the Di rec to ra te of Yad Vas hem, the Ho lo ca ust is the Cha ir man of the Di rec to ra te of Yad Vas hem, the Ho lo ca ust Re mem bran ce Aut ho rity in Je ru sa lem. Born in Je ru sa lem, he ser ved for many years in Re mem bran ce Aut ho rity in Je ru sa lem. Born in Je ru sa lem, he ser ved for many years in the Isra el De fen se For ces, re ac hing the rank of Bri ga di er-Ge ne ral. Du ring the Six Day the Isra el De fen se For ces, re ac hing the rank of Bri ga di er-Ge ne ral. Du ring the Six Day War, he fo ught on the Egypti an front and was wo un ded in ac ti on. Among the va ri o us mi-War, he fo ught on the Egypti an front and was wo un ded in ac ti on. Among the va ri o us mi-li tary po si ti ons he held we re per so nal as si stant and bu re au chi ef for Chi ef of Staff Da vid li tary po si ti ons he held we re per so nal as si stant and bu re au chi ef for Chi ef of Staff Da vid Ela zar du ring the pe ri od of the 1973 Yom Kip pur War, and chi ef edu ca ti on of fi cer and Ela zar du ring the pe ri od of the 1973 Yom Kip pur War, and chi ef edu ca ti on of fi cer and he ad of the Edu ca ti o nal Corps. Af ter re ti ring from mi li tary ser vi ce in 1980, he was ap po-he ad of the Edu ca ti o nal Corps. Af ter re ti ring from mi li tary ser vi ce in 1980, he was ap po-in ted di rec tor of the Cul tu re and Art Di vi si on of the Mi ni stry of Edu ca ti on and Cul tu re in ted di rec tor of the Cul tu re and Art Di vi si on of the Mi ni stry of Edu ca ti on and Cul tu re and ser ved as the cha ir man of the Na ti o nal Cul tu re and Art Com mis si on. Av ner Sha lev and ser ved as the cha ir man of the Na ti o nal Cul tu re and Art Com mis si on. Av ner Sha lev stu di ed Mo dern Hi story of the Mid dle East and Ge o graphy and gra du a ted from the IDF stu di ed Mo dern Hi story of the Mid dle East and Ge o graphy and gra du a ted from the IDF Com mand and Staff Col le ge and Na ti o nal Se cu rity Col le ge.Com mand and Staff Col le ge and Na ti o nal Se cu rity Col le ge.

26

As they be gan to en ga ge in re bu il ding the ir li ves and con tri bu ting As they be gan to en ga ge in re bu il ding the ir li ves and con tri bu ting toto the na ti on-bu il ding pro cess in Isra el, they had to con tend not only with the na ti on-bu il ding pro cess in Isra el, they had to con tend not only with theirtheir per so nal tra gedy, but we re si mul ta ne o usly fa ced with the co los sal per so nal tra gedy, but we re si mul ta ne o usly fa ced with the co los sal task of laying the fo un da ti ons for na ti o nal Ho lo ca ust re mem bran ce. At task of laying the fo un da ti ons for na ti o nal Ho lo ca ust re mem bran ce. At thethe ti me when Yad Vas hem was esta blis hed to un der ta ke the tasks of do-ti me when Yad Vas hem was esta blis hed to un der ta ke the tasks of do-cu mencu men ting, re se ar ching and com me mo ra ting the Ho lo ca ust, the fo un ders ting, re se ar ching and com me mo ra ting the Ho lo ca ust, the fo un ders cre a ted the first layer in the sha ping of Ho lo ca ust re mem bran ce cre a ted the first layer in the sha ping of Ho lo ca ust re mem bran ce – the the gat he ring of do cu men ta ti on gat he ring of do cu men ta ti on – a task that be gan du ring the ti me of the Ho a task that be gan du ring the ti me of the Ho-lo ca ust by the vic tims them sel ves.lo ca ust by the vic tims them sel ves.

To day, in 2006, the Yad Vas hem ar chi ve con ta ins aro und 70 mil li on To day, in 2006, the Yad Vas hem ar chi ve con ta ins aro und 70 mil li on pa ges of do cu men ta ti on, over 300,000 pho to graphs, abo ut 40,000 te sti-pa ges of do cu men ta ti on, over 300,000 pho to graphs, abo ut 40,000 te sti-momoni es and ot her ma te ri al. Using mo dern tec hno lo gi es, the se re po si to ri es ni es and ot her ma te ri al. Using mo dern tec hno lo gi es, the se re po si to ri es are be ing com pu te ri zed, di gi ti zed and scan ned. In a first step, the Cen tral are be ing com pu te ri zed, di gi ti zed and scan ned. In a first step, the Cen tral Da ta ba se of Ho lo ca ust Vic tims’ Na mes Da ta ba se of Ho lo ca ust Vic tims’ Na mes – the at tempt to re con struct the the at tempt to re con struct the na mes and li fe sto ri es of all the Jews who pe ris hed in the Ho lo ca ust, whichna mes and li fe sto ri es of all the Jews who pe ris hed in the Ho lo ca ust, which was ini ti a ted by the sur vi vor ge ne ra ti on in the 1950’s was ini ti a ted by the sur vi vor ge ne ra ti on in the 1950’s – was put on the was put on the In ter net in 2004 with over three mil li on na mes. It is an on go ing pro ject, andIn ter net in 2004 with over three mil li on na mes. It is an on go ing pro ject, and Yad Vas hem with the help of ot her or ga ni za ti ons wor ldwi de, con ti nu es to Yad Vas hem with the help of ot her or ga ni za ti ons wor ldwi de, con ti nu es to col lect and com pu te ri ze na mes from ar chi val so ur ces. It is our go al to evencol lect and com pu te ri ze na mes from ar chi val so ur ces. It is our go al to even-tu ally uplo ad all our re po si to ri es on the In ter net so that they will be ac ces-tu ally uplo ad all our re po si to ri es on the In ter net so that they will be ac ces-si ble to all.si ble to all.

Do cu men ta ti on pro vi ded the fo un da ti on on which re se arch is bu ilt. Do cu men ta ti on pro vi ded the fo un da ti on on which re se arch is bu ilt. This in turn pro vi des the ba sis for grap pling with the fun da men tal queThis in turn pro vi des the ba sis for grap pling with the fun da men tal questi-sti-ons ra i sed by the Ho lo ca ust. It was the se cond ge ne ra ti on ons ra i sed by the Ho lo ca ust. It was the se cond ge ne ra ti on – the sur vi vors’ the sur vi vors’ chil dren and the ir con tem po ra ri es chil dren and the ir con tem po ra ri es – who set out to se ek an swers to the se who set out to se ek an swers to the se ex tre mely com plex qu e sti ons. Whi le the ir pe ers in Euro pe we re con ten-ex tre mely com plex qu e sti ons. Whi le the ir pe ers in Euro pe we re con ten-ding with the da un ting past of the ir pa rents’ ge ne ra ti on, Isra el’s se cond ding with the da un ting past of the ir pa rents’ ge ne ra ti on, Isra el’s se cond ge ne ra ti on em bar ked on a dif fe rent kind of ex plo ra ti on ge ne ra ti on em bar ked on a dif fe rent kind of ex plo ra ti on – aban do ning a aban do ning a so mew hat jud gmen tal ap pro ach to the Ho lo ca ust vic tims which cha rac-so mew hat jud gmen tal ap pro ach to the Ho lo ca ust vic tims which cha rac-teri zed the early years of the young sta te, they be gan the slow pro cess of teri zed the early years of the young sta te, they be gan the slow pro cess of em pat hi zing with the world that had be en de stroyed. em pat hi zing with the world that had be en de stroyed.

The third ge ne ra ti on is gro wing in to a do u ble re vo lu ti on, who se full The third ge ne ra ti on is gro wing in to a do u ble re vo lu ti on, who se full for ce we are only now be gin ning to com pre hend:for ce we are only now be gin ning to com pre hend:

The first in vol ves the Je wish pe o ple on all le vels. The mem bers of The first in vol ves the Je wish pe o ple on all le vels. The mem bers of the youn ger ge ne ra ti ons are tug ging on the bro ken thre ad that con nects the youn ger ge ne ra ti ons are tug ging on the bro ken thre ad that con nects them with the past, trying to re bu ild its con ti nu ity in or der to fo ster the ir them with the past, trying to re bu ild its con ti nu ity in or der to fo ster the ir Je wish iden tity. The chal len ge fa cing them is to im bue Ho lo ca ust re mem-Je wish iden tity. The chal len ge fa cing them is to im bue Ho lo ca ust re mem-bran ce with con tent and me a ning. bran ce with con tent and me a ning.

Pa ral lel to this, a new con sci o u sness of the cen tra lity of the Ho lo ca ustPa ral lel to this, a new con sci o u sness of the cen tra lity of the Ho lo ca ust for hu man so ci ety is gro wing among in flu en ti al gro ups in the world. The for hu man so ci ety is gro wing among in flu en ti al gro ups in the world. The works of ar tists and wri ters ha ve in spi red and ope ned the do or to le a ders, works of ar tists and wri ters ha ve in spi red and ope ned the do or to le a ders, po li ti ci ans and the sha pers of pu blic opi ni on, who wish to sa fe gu ard the po li ti ci ans and the sha pers of pu blic opi ni on, who wish to sa fe gu ard the va lu es of the free world. To get her, the se gro ups ha ve pa ved the way for va lu es of the free world. To get her, the se gro ups ha ve pa ved the way for

AVNER SHALEVAVNER SHALEV

27

eduedu ca tors who are now ope ning the do or to the pu blic at lar ge. At the be- ca tors who are now ope ning the do or to the pu blic at lar ge. At the be-gin ning of the 21gin ning of the 21stst cen tury, the Ho lo ca ust is in flu en cing hu man con sci o u s- cen tury, the Ho lo ca ust is in flu en cing hu man con sci o u s-ness mo re than ever be fo re, but at the sa me ti me we are al so wit nes sing aness mo re than ever be fo re, but at the sa me ti me we are al so wit nes sing a ri sing ti de of an ti se mi tism, in which the me mory of the Ho lo ca ust is mi-ri sing ti de of an ti se mi tism, in which the me mory of the Ho lo ca ust is mi-sused, and ten den ci es to deny and be lit tle the Ho lo ca ust are on the ri se. sused, and ten den ci es to deny and be lit tle the Ho lo ca ust are on the ri se.

Hen ce, as the ge ne ra ti on of sur vi vors dwin dles, the ways to im part Hen ce, as the ge ne ra ti on of sur vi vors dwin dles, the ways to im part Ho lo ca ust re mem bran ce ne ed to be adap ted. Ac cor dingly, Yad Vas hem hasHo lo ca ust re mem bran ce ne ed to be adap ted. Ac cor dingly, Yad Vas hem has un der go ne dra ma tic chan ges in or der to equ ip it for the chal len ges of the un der go ne dra ma tic chan ges in or der to equ ip it for the chal len ges of the 21-21-cen tury. Un der pin ning this tran si ti on is the ba sic con cept that the cen tury. Un der pin ning this tran si ti on is the ba sic con cept that the MountMount of Re mem bran ce is de vo ted to de a ling with all the di men si ons of com me-of Re mem bran ce is de vo ted to de a ling with all the di men si ons of com me-mo ra ting the Ho lo ca ust and per pe tu a ting a me a ning ful re mem bran ce. mo ra ting the Ho lo ca ust and per pe tu a ting a me a ning ful re mem bran ce.

Our gre a test chal len ge is edu ca ti on. It con nects all the va ri o us com-Our gre a test chal len ge is edu ca ti on. It con nects all the va ri o us com-po nents of Yad Vas hem. Using sta te-of-the-art met hods and mo dern in-po nents of Yad Vas hem. Using sta te-of-the-art met hods and mo dern in-for ma ti on and com mu ni ca ti on to ols, the Yad Vas hem In ter na ti o nal Scho olfor ma ti on and com mu ni ca ti on to ols, the Yad Vas hem In ter na ti o nal Scho ol for Ho lo ca ust Stu di es pro du ces edu ca ti o nal ma te ri al, im ple ments te ac her for Ho lo ca ust Stu di es pro du ces edu ca ti o nal ma te ri al, im ple ments te ac her tra i ning pro grams in Isra el and abro ad in ten dif fe rent lan gu a ges, and tra i ning pro grams in Isra el and abro ad in ten dif fe rent lan gu a ges, and con ducts study days for tens of tho u sands of stu dents every year. It has con ducts study days for tens of tho u sands of stu dents every year. It has be co me a cen ter for in ter ge ne ra ti o nal, in ter cul tu ral and in ter na ti o nal di-be co me a cen ter for in ter ge ne ra ti o nal, in ter cul tu ral and in ter na ti o nal di-alo gue bet we en edu ca tors from many co un tri es who are grap pling with alo gue bet we en edu ca tors from many co un tri es who are grap pling with the ir na ti o nal past in an at tempt to bu ild a bet ter fu tu re. the ir na ti o nal past in an at tempt to bu ild a bet ter fu tu re.

The In ter na ti o nal In sti tu te for Ho lo ca ust Re se arch is Yad Vas hem’s The In ter na ti o nal In sti tu te for Ho lo ca ust Re se arch is Yad Vas hem’s aca de mic arm. It con ducts com pre hen si ve re se arch pro jects, holds con fe-aca de mic arm. It con ducts com pre hen si ve re se arch pro jects, holds con fe-ren ces and sympo sia, pro mo tes ex chan ges of re se ar chers and pu blis hes ren ces and sympo sia, pro mo tes ex chan ges of re se ar chers and pu blis hes bo oks of re se arch, me mo irs, di a ri es and spe ci al pu bli ca ti ons of Ho lo ca ust bo oks of re se arch, me mo irs, di a ri es and spe ci al pu bli ca ti ons of Ho lo ca ust era do cu men ta ti on. era do cu men ta ti on.

In spring 2005 Yad Vas hem ina u gu ra ted its new mu se um com plex, In spring 2005 Yad Vas hem ina u gu ra ted its new mu se um com plex, which con sists of a Ho lo ca ust Hi story Mu se um, an Art Mu se um, an Ex hi biwhich con sists of a Ho lo ca ust Hi story Mu se um, an Art Mu se um, an Ex hi bi-ti ons Pa vi li on, and Le ar ning and Vi su al Cen ters. We strongly be li e ve that itti ons Pa vi li on, and Le ar ning and Vi su al Cen ters. We strongly be li e ve that it is im pos si ble to un der stand the Ho lo ca ust and ab sorb its me a ning wit ho utis im pos si ble to un der stand the Ho lo ca ust and ab sorb its me a ning wit ho ut le ar ning abo ut tho se who we re most di rectly af fec ted. The vic tims are thele ar ning abo ut tho se who we re most di rectly af fec ted. The vic tims are the-re fo re in the fo cus of our Mu se um. re fo re in the fo cus of our Mu se um.

Both mul ti di sci pli nary and in ter di sci pli nary, the Ho lo ca ust Hi story Both mul ti di sci pli nary and in ter di sci pli nary, the Ho lo ca ust Hi story Mu se um pre sents the story of the Sho ah from a uni que Je wish per spec ti ve,Mu se um pre sents the story of the Sho ah from a uni que Je wish per spec ti ve, emp ha si zing the ex pe ri en ces of the in di vi du al vic tims wit hin the con text ofemp ha si zing the ex pe ri en ces of the in di vi du al vic tims wit hin the con text of the hi sto ri cal de ve lop ments. Fo cu sing on the hu man di men si on of the story,the hi sto ri cal de ve lop ments. Fo cu sing on the hu man di men si on of the story, we de ci ded to ba se the ex hi bi ti on on aut hen tic ma te ri als from the ex ten si-we de ci ded to ba se the ex hi bi ti on on aut hen tic ma te ri als from the ex ten si-ve col lec ti ons that we re amas sed by Yad Vas hem in over fifty years. Usingve col lec ti ons that we re amas sed by Yad Vas hem in over fifty years. Using aut hen tic ar ti facts, te sti mo ni es, do cu ments, ar chi val so ur ces, films, art andaut hen tic ar ti facts, te sti mo ni es, do cu ments, ar chi val so ur ces, films, art and mu sic, the mu se um tells the story of the Ho lo ca ust thro ugh the vo i ce of themu sic, the mu se um tells the story of the Ho lo ca ust thro ugh the vo i ce of the in di vi du al vic tim. The con cept of in cor po ra ting works of art in to the new in di vi du al vic tim. The con cept of in cor po ra ting works of art in to the new mu se um’s dis plays re flects Yad Vas hem’s mul ti di sci pli nary ap pro ach. Artmu se um’s dis plays re flects Yad Vas hem’s mul ti di sci pli nary ap pro ach. Art ser ves as an im por tant me di um, re flec ting the mul ti di men si o nal, in ner ser ves as an im por tant me di um, re flec ting the mul ti di men si o nal, in ner world of the vic tims, whi le hel ping to de pict hi sto ri cal events. It al so en hanworld of the vic tims, whi le hel ping to de pict hi sto ri cal events. It al so en han-

YAD VASHEM AND HOLOCAUST REMEMBRANCE IN THE 21YAD VASHEM AND HOLOCAUST REMEMBRANCE IN THE 21STST CENTURY CENTURY

28

ces and bro a dens the vi si tors’ know led ge, and in cre a ses the ir in te rest and ces and bro a dens the vi si tors’ know led ge, and in cre a ses the ir in te rest and ex pe ri en ce. ex pe ri en ce.

The Mu se um’s nar ra ti ve is wo ven by a de li ca te di a lo gue bet we en The Mu se um’s nar ra ti ve is wo ven by a de li ca te di a lo gue bet we en text and con text. In di vi du al hu man sto ri es and per so nal ex hi bits per mit text and con text. In di vi du al hu man sto ri es and per so nal ex hi bits per mit vi si tors to con nect and esta blish a mo re in ti ma te re la ti on to the story and vi si tors to con nect and esta blish a mo re in ti ma te re la ti on to the story and its vic tims, whi le the hi sto ri cal con text pro vi des the ne ces sary bac kgro undits vic tims, whi le the hi sto ri cal con text pro vi des the ne ces sary bac kgro und in for ma ti on for a bet ter un der stan ding of the Ho lo ca ust. The text is told in for ma ti on for a bet ter un der stan ding of the Ho lo ca ust. The text is told andand ela bo ra ted in the story of one per son and then anot her and yet anot- ela bo ra ted in the story of one per son and then anot her and yet anot-her, and the con text is the lar ger co ur se of events that ge ne ra tes the phe noher, and the con text is the lar ger co ur se of events that ge ne ra tes the phe no-me non. The mu se um’s nar ra ti ve mo ves from the in di vi du al per spec ti ve tome non. The mu se um’s nar ra ti ve mo ves from the in di vi du al per spec ti ve to the bro a der con text of the ove rall struc tu re, and then re turns on ce aga in the bro a der con text of the ove rall struc tu re, and then re turns on ce aga in to the par ti cu lar ca se. Thus the mu se um pro vi des know led ge as well as to the par ti cu lar ca se. Thus the mu se um pro vi des know led ge as well as ge ne ra tes em pathy or an ex pe ri en ce that vi si tors will ta ke with them. ge ne ra tes em pathy or an ex pe ri en ce that vi si tors will ta ke with them.

To day, over half a cen tury af ter the esta blis hment of Yad Vas hem, itTo day, over half a cen tury af ter the esta blis hment of Yad Vas hem, it has be co me a fo cal po int of iden ti fi ca ti on, and an im por tant symbol in the has be co me a fo cal po int of iden ti fi ca ti on, and an im por tant symbol in the Je wish world and We stern ci vi li za ti on. Lo ca ted on the Mo unt of Re mem-Je wish world and We stern ci vi li za ti on. Lo ca ted on the Mo unt of Re mem-bran ce in Je ru sa lem, Yad Vas hem is a vast com plex, in cor po ra ting mu se-bran ce in Je ru sa lem, Yad Vas hem is a vast com plex, in cor po ra ting mu se-ums, ex hi bi ti ons, me mo ri als, re se arch and edu ca ti on cen ters, ar chi ves andums, ex hi bi ti ons, me mo ri als, re se arch and edu ca ti on cen ters, ar chi ves and li bra ri es. He re the mem bers of the young ge ne ra ti ons can con nect to the li bra ri es. He re the mem bers of the young ge ne ra ti ons can con nect to the me mo ri es, the sto ri es, the te sti mo ni es, and the na mes of the vic tims, whichme mo ri es, the sto ri es, the te sti mo ni es, and the na mes of the vic tims, which we re gat he red over the years; it is he re that they can le arn abo ut the we re gat he red over the years; it is he re that they can le arn abo ut the Righte o us among the Na ti ons, ac know led ged by Yad Vas hem, who ha ve Righte o us among the Na ti ons, ac know led ged by Yad Vas hem, who ha ve be co me a uni ver sal symbol of hu ma nity.be co me a uni ver sal symbol of hu ma nity.

In Ju da ism, re mem bran ce is not ne u tral or li mi ted to sha ping the past.In Ju da ism, re mem bran ce is not ne u tral or li mi ted to sha ping the past. Rat her, re mem bran ce al so sha pes the fu tu re and im bu es it with me a ning Rat her, re mem bran ce al so sha pes the fu tu re and im bu es it with me a ning and is di rec ted to wards mo ral va lu es and mo ral ac ti on. Thus, Ho lo ca ust and is di rec ted to wards mo ral va lu es and mo ral ac ti on. Thus, Ho lo ca ust re mem bran ce par ti ci pa tes in the sha ping and the se arch for me a ning of re mem bran ce par ti ci pa tes in the sha ping and the se arch for me a ning of hu man li fe and so ci ety in the 21hu man li fe and so ci ety in the 21stst cen tury. We are promp ted to act by the cen tury. We are promp ted to act by the beli ef that it is our duty to tran smit the mes sa ge of Ho lo ca ust re mem bran cebeli ef that it is our duty to tran smit the mes sa ge of Ho lo ca ust re mem bran ce and to fill it with con tent and depth, so that it sho uld be me a ning ful and soand to fill it with con tent and depth, so that it sho uld be me a ning ful and so that the past will gi ve ri se to a con ti nu al di a lo gue of im par ting the he ri ta ge,that the past will gi ve ri se to a con ti nu al di a lo gue of im par ting the he ri ta ge, sa fe gu ar ding the ba sic va lu es of hu man so ci ety, le ar ning, and war ning thesa fe gu ar ding the ba sic va lu es of hu man so ci ety, le ar ning, and war ning the ge ne ra ti ons to co me.ge ne ra ti ons to co me.

The le gacy of the The le gacy of the Sho ahSho ah – an event still very ne ar to us in ti me an event still very ne ar to us in ti me – com com-mands us to as sert that the co ur se of Je wish and all hu man hi story must mands us to as sert that the co ur se of Je wish and all hu man hi story must hold out the pro mi se of a fun da men tally dif fe rent world. In our tra di ti on hold out the pro mi se of a fun da men tally dif fe rent world. In our tra di ti on the in di vi du al, alt ho ugh part of a com mu nity and a na ti on, re ma ins auto nothe in di vi du al, alt ho ugh part of a com mu nity and a na ti on, re ma ins auto no-mo us as a hu man be ing and is re spon si ble for ma king the cho i ce ex pres sedmo us as a hu man be ing and is re spon si ble for ma king the cho i ce ex pres sed in De u te ro nomy, 30:15: “See, I set be fo re you this day li fe and pro spe rity, in De u te ro nomy, 30:15: “See, I set be fo re you this day li fe and pro spe rity, de ath and adver sity.” It is each ge ne ra ti on’s duty to ful fill our per so nal de ath and adver sity.” It is each ge ne ra ti on’s duty to ful fill our per so nal cho i ce.cho i ce.

AVNER SHALEVAVNER SHALEV

29BALKANSKO KRVOPROLI]E: OPET O HRVATSKOJ 1941.BALKANSKO KRVOPROLI]E: OPET O HRVATSKOJ 1941.

SR\A TRIF KO VI] UDK: 341485(=163.41)(497.5)UDK: 341485(=163.41)(497.5)„1941/1945”„1941/1945”Rokford Institut, ^ikago 94(497.1)„1939/1945”94(497.1)„1939/1945”

BAL KAN SKO KR VO PRO LI]E PRE VAN ZEA:OPET O HR VAT SKOJ 1941.

UVOD

Krajrajwe je vre me da se u bal kan skim stu di ja ma po e je vre me da se u bal kan skim stu di ja ma po _ne s ko rek ci jom ne s ko rek ci jom tren da ko ji ne ide za tim da do ga tren da ko ji ne ide za tim da do ga |a je a je raz u meraz u me, ve, ve} za tim da kon- za tim da kon-stru i stru i {e pro pa gand nu ver zi ju sta rih za va da ko je slu e pro pa gand nu ver zi ju sta rih za va da ko je slu $e te ku e te ku }imim po li tipo li ti_ kim po tre ba ma. Sva ka isto ri ja je u od re kim po tre ba ma. Sva ka isto ri ja je u od re |e noj me ri sa vre me na e noj me ri sa vre me na isto ri ja, ali isto ri ja, ali wom ne sme ju da do mi ni ra ju tre nut ne po li tiom ne sme ju da do mi ni ra ju tre nut ne po li ti_ ke pre fe renke pre fe ren-ci je i aver zi je ve li kih si la. U tom du hu, na o ru ci je i aver zi je ve li kih si la. U tom du hu, na o ru $a ni pri mar nim ne maa ni pri mar nim ne ma_-_-kim i ita li jan skim iz vo ri ma, po no vo se okre kim i ita li jan skim iz vo ri ma, po no vo se okre }e mo ne pri jat nom pi tae mo ne pri jat nom pi tawu u {ta je ko ko me ura dio po ta je ko ko me ura dio po _et kom Dru gog svet skog ra ta u sre diet kom Dru gog svet skog ra ta u sre di{ wem de luem de lu ne ka dane ka da{ we Ju go sla vi je.e Ju go sla vi je.

Ju go sla vi ja je bi la pro dukt in he rent ne ne sta bil no sti evrop skog Ju go sla vi ja je bi la pro dukt in he rent ne ne sta bil no sti evrop skog si ste ma iz 1919. Ra ni ja raz do bsi ste ma iz 1919. Ra ni ja raz do bqa re la tiv nog mi ra u Evro pi, kao ono iz-a re la tiv nog mi ra u Evro pi, kao ono iz-me me |u 1815. i 1914, sve do u 1815. i 1914, sve do _e o efi ka sno sti kom bi na ci je fi zie o efi ka sno sti kom bi na ci je fi zi_ kih i mo-kih i mo-ral nih ogra ni ral nih ogra ni _ewa. Ver saj ski si stem, me a. Ver saj ski si stem, me |u tim, ni je po se do vao ni je dan u tim, ni je po se do vao ni je dan od ovih oslo na ca sta bil no sti. Ju od ovih oslo na ca sta bil no sti. Ju $no slo ven ska dr no slo ven ska dr $a va je bi la ote lo tvo-a va je bi la ote lo tvo-rerewe sno va iz e sno va iz XIXXIX ve ka, ko ji su se lo ve ka, ko ji su se lo {e ukla pa li u re al nost Evro pe e ukla pa li u re al nost Evro pe XXXX ve ka. ve ka.

Od pet si la od pre 1914, Ru si ja je bi la boOd pet si la od pre 1914, Ru si ja je bi la boq{e vi zi ra na, Austro-e vi zi ra na, Austro-ugar ska se ras pa la a Ne maugar ska se ras pa la a Ne ma_ ka je bi la po ni ka je bi la po ni $e na i bez uti ca ja na no vi e na i bez uti ca ja na no vi svet ski po re dak. Je di na evrop ska si la ko ja je op sta la bi la je Fran cu ska,svet ski po re dak. Je di na evrop ska si la ko ja je op sta la bi la je Fran cu ska, ali Fran cu zi, is kr va riv ali Fran cu zi, is kr va riv {i u ro vo vi ma, ni su ima li sred sta va i voi u ro vo vi ma, ni su ima li sred sta va i voqe e da bu du evrop ski ar bi tar. Ta in he rent na ne sta bil nost ovog da bu du evrop ski ar bi tar. Ta in he rent na ne sta bil nost ovog Pax Gal li caPax Gal li ca otva ra la je neotva ra la je ne{ to ma ne var skog pro sto ra ni zu evrop skih ne za do vo to ma ne var skog pro sto ra ni zu evrop skih ne za do voqni kani ka da na dnev ni red po sta ve svo je zah te ve.da na dnev ni red po sta ve svo je zah te ve.

Mu so li ni je va Ita li ja se pri dru Mu so li ni je va Ita li ja se pri dru $i la tim ne za do voi la tim ne za do voqni ci ma po-ni ci ma po-sle sle we go vog po li tie go vog po li ti_ kog tri jum fa 1922, uglav nom za to kog tri jum fa 1922, uglav nom za to {to je Dal ma ci ja to je Dal ma ci ja do dedo deqe na no vo o sno va noj Ju go sla vi ji. Okol no sti ko je su Ita li ju od po-e na no vo o sno va noj Ju go sla vi ji. Okol no sti ko je su Ita li ju od po-bed nibed ni_ kog kog _la na An tan te pre tvo ri le u re van la na An tan te pre tvo ri le u re van {i stii sti_ ku si lu, u krajku si lu, u krajwoj oj li ni ji su obez be di le op sta nak li ni ji su obez be di le op sta nak – ko li ko god ne iz ve stan ko li ko god ne iz ve stan – hr vat skog se- hr vat skog se-pa pa ra ti stira ti sti_ kog po kre ta okre nu tog te ro ri zmu i na sikog po kre ta okre nu tog te ro ri zmu i na siqu. Ustau. Usta{ ki po kret, ki po kret,

30

osno van 1929, bio je vi osno van 1929, bio je vi {e an ti srp ski i an ti ju go slo ven ski is pad be sa nee an ti srp ski i an ti ju go slo ven ski is pad be sa ne-go ko he rent na ar ti ku la ci ja hr vat skog na ci o nal nog iden ti te ta i na ci o-go ko he rent na ar ti ku la ci ja hr vat skog na ci o nal nog iden ti te ta i na ci o-nal nog po slanal nog po slawa. a. We go vi ko re ni su se za li u onu cr tu e go vi ko re ni su se za li u onu cr tu we go ve tra di ci je e go ve tra di ci je ko ja je in si sti ra la na na ci o nal nom kon ti nu i te tu hr vat ske dr ko ja je in si sti ra la na na ci o nal nom kon ti nu i te tu hr vat ske dr $av no stiav no sti od pra dav nih vre me na, na dr od pra dav nih vre me na, na dr $av nom pra vu. Bu du av nom pra vu. Bu du }i da le ko od poi da le ko od po{ to va to vawa le ga li stile ga li sti_ kih im pli ka ci ja ta kvih ide ja, kih im pli ka ci ja ta kvih ide ja, mo dus ope ran dimo dus ope ran di i shva tai shva tawa a ustausta{ kog po kre ta bi li su pre bal kan ski ne go evrop ski. U po kog po kre ta bi li su pre bal kan ski ne go evrop ski. U po _et ku su na-et ku su na-li ko va li za ve re ni ci ma iz „Cr ne ru ke“ u Sr bi ji pre 1903, pro bu gar-li ko va li za ve re ni ci ma iz „Cr ne ru ke“ u Sr bi ji pre 1903, pro bu gar-skim te ro ri sti ma (VMRO) u Ma ke do ni ji i dru gim bal kan skim na ci o-skim te ro ri sti ma (VMRO) u Ma ke do ni ji i dru gim bal kan skim na ci o-nali stinali sti_ kim za ve ra ma.kim za ve ra ma.

UstaUsta{ ki fe no men je pro iz vod dve ju gru pa okol no sti iz me ki fe no men je pro iz vod dve ju gru pa okol no sti iz me |u rat-u rat-nog pe ri o da. Pr vu je nog pe ri o da. Pr vu je _i nio slo i nio slo $e ni unu trae ni unu tra{ wi i me i i me |u na rod ni po lo u na rod ni po lo $ajaj Ju go sla vi je, a dru gu uspon fa Ju go sla vi je, a dru gu uspon fa {i zma u Evro pi. Pro past par la men tar nog i zma u Evro pi. Pro past par la men tar nog si ste ma u Ju go sla vi ji 1929, op te re si ste ma u Ju go sla vi ji 1929, op te re }e nog stal nom kri zom ko ju je iza zi va-e nog stal nom kri zom ko ju je iza zi va-lo ne re lo ne re {e no hr vat sko pi tae no hr vat sko pi tawe, ko in ci di ra la je s po ra stom po li tie, ko in ci di ra la je s po ra stom po li ti_ kog kog ra di ka li zma ra di ka li zma {i rom kon ti nen ta i po i rom kon ti nen ta i po _et kom svet ske eko nom ske kri ze, et kom svet ske eko nom ske kri ze, ko ja je da va la za ma jac eks tre mi zmu. Sva ki od ovih pro ce sa je bio nu ko ja je da va la za ma jac eks tre mi zmu. Sva ki od ovih pro ce sa je bio nu $anan pred u slov, iako sam po se bi ne do vopred u slov, iako sam po se bi ne do voqan, za uspon hr vat skog se pa ra ti stian, za uspon hr vat skog se pa ra ti sti_-_- kog po kre ta, ko ji je bio isto vre me no otvo re no auto ri ta ran, ra si stikog po kre ta, ko ji je bio isto vre me no otvo re no auto ri ta ran, ra si sti_ ki ki i na si lan.i na si lan.

SAMONIKLI FA[I STI

Bez ob zi ra Bez ob zi ra {to je „ide o lo gi ja“ bi la od se kun dar ne va to je „ide o lo gi ja“ bi la od se kun dar ne va $no sti za no sti za ustausta{ kog vo kog vo |u, za gre bau, za gre ba_ kog advo ka ta An tu Pa ve li kog advo ka ta An tu Pa ve li }a, kao i a, kao i we go ve sled-e go ve sled-be ni ke, raz voj be ni ke, raz voj wi ho vog po kre ta po ka zu je da mu je me sto u gru pi fe no me-i ho vog po kre ta po ka zu je da mu je me sto u gru pi fe no me-na po zna tih kao samonikli (lokalni) fa na po zna tih kao samonikli (lokalni) fa {i zam sred i zam sred wo i sto o i sto _ne Evro pe.ne Evro pe.

Is tak nu te Is tak nu te cr te ta kvih po kre ta cr te ta kvih po kre ta – u Slo va u Slo va_ koj, Ma koj, Ma |ar skoj, Ru mu ni-ar skoj, Ru mu ni-ji ili Hr vat skojji ili Hr vat skoj – bi le su bi le su _e tvo ro stru ke: 1. ve li e tvo ro stru ke: 1. ve li _awe slav ne proe slav ne pro{ lo- lo-sti do ti sti do ti _ne na ci je,ne na ci je, za sno va no na za sno va no na we nim na vod nim po seb nim oso bi na ma ie nim na vod nim po seb nim oso bi na ma i bo bo $an skom po sla an skom po sla wu; u; 2. pro tiv 2. pro tiv qewe mark si zmu i li be ral noj de mo kra ti-e mark si zmu i li be ral noj de mo kra ti-ji; 3. oslaji; 3. oslawawe nae na di na mi ku na si di na mi ku na siqa; 4. sa ta ni za ci ja omia; 4. sa ta ni za ci ja omiqe ne ne pri ja-e ne ne pri ja-teteqs ke gru pe.s ke gru pe.

Bi lo je i zna Bi lo je i zna _aj nih raz li ka. Dok je fa aj nih raz li ka. Dok je fa {i zam bio i zam bio di na mi_di na mi_anan po- po-kret, usta kret, usta {e su bi li u sue su bi li u su{ ti ni ti ni sta ti _sta ti _nini. Oni su te . Oni su te $i li sta bil noj si-i li sta bil noj si-tu a ci ji: stva ratu a ci ji: stva rawu na ci o nal no ho mo ge ne hr vat ske dr u na ci o nal no ho mo ge ne hr vat ske dr $a ve. Ide o lo gi ja jea ve. Ide o lo gi ja je bi la pot bi la pot _iwe na na ci o na li stie na na ci o na li sti_ kim op se si ja ma.kim op se si ja ma.

Ono Ono {to je za i sta iz dva ja lo usta to je za i sta iz dva ja lo usta {e, bio je ste pen do ko ga je do se zae, bio je ste pen do ko ga je do se za-lo lo wi ho vo an ti srp stvo, po sta ju i ho vo an ti srp stvo, po sta ju }i ki kqu u _ni ele ment ni ele ment wi ho vog vi i ho vog vi |ewa se be,a se be, wi ho vog hr vat stva. i ho vog hr vat stva. Wi ho va sprem nost da ugro ze i ho va sprem nost da ugro ze _ak i te meak i te meqne na ci o-ne na ci o-nal ne in te re se nal ne in te re se – na ro na ro _i to u Dal ma ci ji i to u Dal ma ci ji – ne u te ne u te $wi za pra vom ne za vii za pra vom ne za vi-snosno{ }u, veu, ve} u te u te $wi za odva jai za odva jawem od Sr ba, bi la je za div em od Sr ba, bi la je za div qu ju u ju }a. Ona jea. Ona je

SR\A TRIFKOVI]SR\A TRIFKOVI]

31BALKANSKO KRVOPROLI]E: OPET O HRVATSKOJ 1941.BALKANSKO KRVOPROLI]E: OPET O HRVATSKOJ 1941.

ustausta{ ki po kret pot pu no odva ja la od glav nog to ka hr vat ske po li ti ke, ki po kret pot pu no odva ja la od glav nog to ka hr vat ske po li ti ke, ko ji je pred stav ko ji je pred stav qa la Hr vat ska sea la Hr vat ska seqa_ ka stran ka.ka stran ka.

Hr vat ski po li tiHr vat ski po li ti_ ki li de ri, kao ki li de ri, kao {to su Stje pan Ra dito su Stje pan Ra di} (do 1928) i (do 1928) i Vlat ko Ma Vlat ko Ma _ek, pre 1941. su od Be o gra da zah te va li naj ra zli ek, pre 1941. su od Be o gra da zah te va li naj ra zli _i ti je ustup-i ti je ustup-ke ke – ali su, upr kos to me, tra ali su, upr kos to me, tra $i li iz mi rei li iz mi rewe i me sto za Hr vat sku unu tare i me sto za Hr vat sku unu tar Ju go sla vi je kad god bi za kJu go sla vi je kad god bi za kqu u _i li da bi spoi li da bi spoqne opa sno sti mo gle une opa sno sti mo gle u_i ni i ni titi Hr vat sku raHr vat sku rawi vom uko li ko bi bi la sa mo stal na. i vom uko li ko bi bi la sa mo stal na. Ma Ma _ek i Hrvatska se-ek i Hrvatska se-qa_ka stranka su se qa_ka stranka su se koko

izraelsko-srpska nau^na razmena u prou^avawu … · ssrpske pravoslavne crkve tokom rpske...

Documents