JAARVERSLAAG

1962

INHOUD

PLUIMVEE ...............................................................................................................................................................................4 PERDE EN DONKIES ...............................................................................................................................................................4

VEEARTSENYKUNDE.........................................................................................................................................................5

ANATOMIE ..............................................................................................................................................................................5 BAKTERIOLOGIE....................................................................................................................................................................5

Bakteriese Hepatitis ........................................................................................................................................................5 Brucellose .........................................................................................................................................................................5 Corynebakteriase.............................................................................................................................................................6 Kalwerparatifus ...............................................................................................................................................................6 Lamsiekte..........................................................................................................................................................................6 Miltsiekte...........................................................................................................................................................................6 Sponssiekte en verwante siektes ....................................................................................................................................6 Staphylococcus-navorsing .............................................................................................................................................6 Tuberkulose......................................................................................................................................................................6 Biochemie en Chemiese Patologie...............................................................................................................................7 Chirurgie...........................................................................................................................................................................8 Fisiologie..........................................................................................................................................................................8 Geneeskunde.....................................................................................................................................................................8

PARASITOLOGIE...............................................................................................................................................................9 Entomologie......................................................................................................................................................................9 Helmintologie...................................................................................................................................................................9

LABORATORIUM-DIERTJIES ................................................................................................................................................10 PATOLOGIE ...........................................................................................................................................................................10 PROTOSOÖLOGIE..................................................................................................................................................................11 TOKSIKOLOGIE .....................................................................................................................................................................11 VARKSIEKTES .......................................................................................................................................................................12 VOEDING...............................................................................................................................................................................15 VOEDSELHIGIËNE ................................................................................................................................................................15 VOORTPLANTING EN VOOR TPLANTINGSTEURNISSE .......................................................................................................16

Onvrugbaarheid by Skape en Bokke..........................................................................................................................16 DIE ALLERTON-LABORATORIUM, PIETERMARITZBURG ................................................................................................17 LABORATORIUMPRODUKTE EN –TOETSE OP ONDERSTEPOORT ....................................................................................18

Produksie van Entstowwe ............................................................................................................................................18 Ander Laboratoriumprodukte......................................................................................................................................18 Roetine Diagnostiese dienste.......................................................................................................................................19

LANDBOUMEGANISASIE EN –INGENIEURSWESE...........................................................................................19

DIE KOÖRDINERING VAN W ERK........................................................................................................................................19 VOORLIGTINGSWERK..........................................................................................................................................................19 NUUSDIENS ...........................................................................................................................................................................20 UITSTALLINGS EN AANSKOULIKE MATERIAL..................................................................................................................20

SENTRALE LANDBOUBIBLIOTEEK ..........................................................................................................................20

VEEARTSENYKUNDIGE VELDDIENS ......................................................................................................................21

VERKLAARDE SIEKTES........................................................................................................................................................21 Bek-en-klouseer .............................................................................................................................................................21 HONDSDOLHEID........................................................................................................................................................23 Ooskuskoors en Verwante Siektes ..............................................................................................................................24 Tripanosomiase..............................................................................................................................................................25 Miltsiekte.........................................................................................................................................................................25 Tuberkulose....................................................................................................................................................................26 Brucellose .......................................................................................................................................................................26 Skaapbrandsiekte...........................................................................................................................................................26 Skurfte..............................................................................................................................................................................27 Newcastlesiekte..............................................................................................................................................................27 Basillêre Wit Diarree en Hoendertifus ......................................................................................................................27 Hoenderclolera ..............................................................................................................................................................28

3

Psittakose (Ornitose)....................................................................................................................................................28 Aansteeklike Laringo-Trageïtis ...................................................................................................................................28 Knopvelsiekte .................................................................................................................................................................28 Afrikaanse varkpes........................................................................................................................................................28 Aansteeklike onvrugbaarheid......................................................................................................................................28 Vleksiekte by varke........................................................................................................................................................28 Episoötiese Limfangitis ................................................................................................................................................28 Ander Verklaarde siektes .............................................................................................................................................29

NIE-VERKLAARDE SIEKTE..................................................................................................................................................29 Bakteriese siektes ...........................................................................................................................................................29 Virussiektes .....................................................................................................................................................................29 Protosoë-siektes .............................................................................................................................................................30 Inwendige Parasiete......................................................................................................................................................30 Uitwendige Parasiete....................................................................................................................................................31 Onvrugbaarheid.............................................................................................................................................................31 Kalwersiektes .................................................................................................................................................................31 Vergiftiging .....................................................................................................................................................................31 Chroniese asemhalingsiekte by Pluimvee .................................................................................................................31

HULP- EN BEHEERDIENSTE.........................................................................................................................................31

PLANTBEHEER EN KWARANTYN .......................................................................................................................................31 Aartappelmoere.............................................................................................................................................................32

4

Pluimvee ‘n Volledige statistiese ontleding is gemaak van die gemiddelde produksie van 28,766 henne wat sedert 1926/27 by die 33ste jaarlikse eierlêtoetse op Glen ingeskryf was. Hierdie henne bestaande uit verskillende rasse, het 5,577,042 eiers gelê, of ‘n gemiddelde van 193.88 per hen in 336 dae. By die 1961/62 eierlêtoets van die Oos-Randse Pluimveeklub het ‘n toom van 5 Rhode Island Redhenne 1395 eiers in 336 dae gelê, ‘n gemiddelde van 279 eiers per hen, wat die hoogste amptelike eierproduksie is sedert die instelling van die eierlêtoetse meer as ‘n halwe eeu gelede. Nuwe geboue is by Glen opgerig vir die instelling van ewekansige braaikuiken- en eierlêtoetse. Die werk wat daar gedoen sal word, sal van groot belang wees vir tellers en kommersiële produsente. Hoenders, uitgebroei uit eiers van die Wit Plymouth Rock en Wit Cornish wat gedurende 1961 deur die Departement uit Amerika ingevoer is, word op Onderstepoort, Potchefstroom en Stellenbosch-Elsenburg gehou en word gebruik in die teelt vir liggaamsbou, groeitempo en doelmatige voerverbruik. Dit word verwag dat hierdie hoenderrasse baie sal bydra tot selfs doeltreffender braaikuikenproduksie. Op Stellenbosch en Potchefstroom is inligting verkry oor die teelt en voiding van braaikuikens met ‘n vinnige groeitempo en doelmatige voerverbruik. In voedings- proewe het kuikens wat rantsoene gekry het met 23 persent proteïene tot ‘n ouderdom van 8 weke en dan gevolg word met ‘n 20 persent proteïenrantsoen tot by die ouderdom van geslagsrypheid, die beste groeiresultate gee. Waar verskillende persentasies vismeel (17, 13, 9 en 5 persent) in rantsoene aan braaikuikens gevoer is, is die doelmatigste groei verkry met rantsoene wat 9 persent vismeel bevat. ‘n Slaghoender met die geslagsgekoppelde silwerkleur, geel vel en vinnige veregroei is in die Natalstreek ontwikkel; terwyl die proewe met die teel van die Koekoek-Leghorn by Grootfontein beëindig is aangesien die onderskeiding tussen die geslagte by dagoudkuikens nie moontlik was nie weens die donskleur. Ondersoeke wat by Potchefstroom uitgevoer is, het aan die lig gebring dat borsblase gekorreleer is met liggaamsgewig, borswydte en diepte van borsbeen. Lêhenne, waarvan die rantsoen met 10 gram apocarotenol per ton voedsel aangevul is, het eiers met ‘n aantreklike donkergeel dooierkleur geproduseer. In voedingsproewe met minerale het ‘n peil van 3,5 persent kalsium in die rantsoen voldoende geblyk om goeie kwaliteit eierdop te handhaaf. Indien die kalsium-inhoud vermeerder word tot 5 persent, dan daal die eierproduksie tensy addisionele sink in die rantsoene voorsien word. Perde en Donkies

5

Die agt departementele Percheronstoeterye wat op verskillende sentrums aangehou word, bestaan uit ‘n totaal van 152 perde van verskillende ouderdomme. ‘n Klein donkiestoetery word op Welgevonden, naby Kimberley, aangehou. By die proefplaas Nooitgedacht, Ermelo, word die inheemse Basoetoponie opgeteel. Hierdie stoetery, waarin daar tans 59 diere is, sal uiteindelik tot 80 diere uitgebrei word. Veeartsenykunde Afgesien van die dienste wat die Navorsingsinstituut vir Veeartsenykunde aan ons eie land lewer, bestaan daar aansienlike kontak met die buiteland deur die weder- sydse verskaffing van literatuur, tegniese advies en persoonlike korrespondensie. Gedurende die verslagjaar is daar ongeveer 600 sulke gevalle van tegniese advies, briewe en herdrukke met vreemde lande gewissel. Ander dienste wat aan hulle gelewer is, sluit in diagnostiese dienste ten opsigte van ‘n totaal van 370 monsters en die voorsiening van 5,824,830 dosisse entstof. Verdere besonderhede met betrekking tot die lande wat hierby betrokke is, is ingesluit in die hoofstuk oor “Landbou-tegniese Verhoudings met die Buiteland”. Anatomie Die studie van die ontwikkeling van die keelstreek by die Merinoskaap is voortgesit, en aandag is veral gegee aan die ontwikkeling van keelsakke, skildklier, neweskildklier en timus. ‘n Aanvang is gemaak met die voorbereiding van permanente disseksies vir demonstrasiedoeleindes aan studente en uiteindelik sal hierdie disseksies gebruik word vir die oprigting van ‘n anatomiemuseum vir die studente. Bakteriologie Bakteriese Hepatitis Verdere proewe is uitgevoer om die biochemiese en biologiese eienskappe van Pasteurella multicoida var. ictero-hepatitidis vas te stel. Brucellose Met opnames van Brucellose in skape en bokke, is besmettings taamlik wydverspreid in Natal, Oos-Kaap en Sekukuniland gevind. Immunologiese toetse met Stam 19 en Rev. 1-entstof op beeste het bemoedigende resultate gelewer. In skaapkuddes waar slegs saadbesmettings voorkom, het Rev. 1-entstof besonder bevredigende beskerming verleen. Die metodes van faag-tipering, wat die eerste op Onderstepoort ontwikkel is, word in die buiteland beskou as die mees geskikte toets vir die aanvanklike vasstelling van Brucella-tipes.

6

Corynebakteriase Navorsing is hoofsaaklik daarop toegespits om die doeltreffendste kweekbodems en metodes van kweking van die organisme te vind. Die mees bevredigende metode is daarin gevind om 20 persent CO2 aanhoudend te borrel deur 2 persent serumsop in selofaansakke, gesuspendeer in flesse bevattende sponssiekte-medium. Kalwerparatifus Navorsing het voortgegaan om die immunologiese eienskappe van die entstof te verbeter. Entstof is op sewe verskillende maniere berei en met wisselende sukses in kalwers op verskillende ouderdomme ingespuit. Lamsiekte Immuniteitsproewe is uitgevoer op beeste vir die bereiding van tetanus en difterie-antitoksien, asook op perde vir die bereiding van Clostridium botulinum A, B, C en D antiserum. Miltsiekte Met die oog op die uiteindelike vervaardiging van miltsiekte-entstof deur middle van voortdurende kulture, is proewe uitgevoer oor die uitwerking van temperature en chemise stowwe op die spoorvorming van Bacillus anthracis en ook is die groeiver- eistes bestudeer. Gedurende die verslagjaar is 86 beenmeel- en 8 veldmonsters, waarvan een positief was, biologies ondersoek. Sponssiekte en verwante siektes Behalwe sponssiekte-entstof, is ook entstowwe teen die verwante siektes Clostridium oedematiens , Clostridium septicum en Clostridium tetani berei. Die entstowwe heg goeie beskerming verleen. Staphylococcus-navorsing Navorsing was hoofsaaklik toegespits op die uitwerking van pH op toksienproduksie van S. aureus. Dit is bevind dat gunstige toestande vir groei nie geskik is vir toksien- produksie nie. Deur gebruik te maak van ‘n buffer wat bestaan uit di-natriumfosfaar en ontwaterde kalsiumbifosfaat, teen ‘n sterkte van M/5 en ‘n pH waarde van 7.5, is die groeivertraag maat die toksienproduksie aansienlik verhoog. Gedurende die verslagjaar is meer as 20,000 dosisse entstof berei en aan Staatsveeartse uitgereik. Oor die algemeen het die entstof goeie resultate gelewer. Tuberkulose Navorsing in hierdie seksie was hoofsaaklik toegespits op die behandeling van tuber- kulose in beeste met isoniazid. Van die agt kuddes in die proef, is twee tans vry van tuberkulose, een amper vry en een kudde is verkoop. Behandeling van die ander vier kuddes het maar onlangs begin. Ongeveer 75 persent van besmette diere is

7

met hierdie metode van behandeling genees. Die koste van die middle beloop omtrent R6.00 per koei. Verdere navorsing word gedoen op die serologie (bloedtoets) van diere met tuberkulose, asook op die serologie van melk van koeie met tuberkulose mastitis. Biochemie en Chemiese Patologie In medewerking met die Wetenskaplike en Nywerheidsnavorsingsraad is navorsing in verband met die suiwering van die toksiene van Clostridium novyi gedoen. Verskillende metodes is toegepas en ‘n samestelling van die verskillende metodes het belowende resultate gelewer. ‘n Begin is ook gemaak met die elektroforetiese ondersoek van die toksiene van verskillende bakterieë en bloedserums. ‘n Studie is gemaak waarby fluoresserende teenliggame vir Salmonella en E.coli-groepe vervaardig is. Hierdie metode dien as ‘n middle vir identifikasie van hierdie bakterieë. Aandag is geskenk aan die korrelering van die B12-faktor in bloedserum met kobalt-byvoeging, en ‘n positiewe verband is gevind tussen B12 en kobalt in die bloed van jong groeiende skape. Die bepaling van isonikotiensuur hidrasied (I.N.H.) in die bloed van beeste, wat op verskillende vlakke en met tussenproses van 2 tot 24 uur met dié middle gedoseer is, is uitgevoer en die resultate met biologiese toetse vergelyk. Op hierdie stadium skyn dit of die chemise toetse onbestendig is, en dat toetse met korter tussenposes uitgevoer moet word. Werk op die oorsake van nier- en blaasstene word voortgesit. Blaasstene is in enkele gevalle in hamels veroorsaak deur magnesium-karbonaat en alkaliese kaliumfosfaat. Oor ‘n tydperk van twee jaar is met hierdie proef ‘n aansienlike hoeveelheid gegewens versamel, wat ook van waarde sal wees in die studie van mineraaltekorte. In navorsing op Vitamien A is bevind dat die binnespierinspuiting van olie -agtige Vitamien A-produkte met die doel om ‘n groot dosis te voorsien nie slegs ondoeltreffend is nie, maar ook dat die olie -agtige basis ‘n nadelige uitwerking het. Navorsing in hierdie rigting word voortgesit met ander Vitamien A-produkte. Navorsing ten opsigte van die veranderinge in die bloedbeeld by haarwurmbesmet- ting in skape is uitgevoer; aandag is ook geskenk aan die uitwerking van geringe hoeveelhede knoppies- en bankrotwurm saam met die haarwurm. Dit is vasgestel dat die gemengde knoppieswurm- en haarwurmbesmettings in ou skape ‘n baie nadelige en selfs dodelike uitwerking het, terwyl die haarwurmbesmetting, alleen, min skade aanrig.

8

Met proewe is vasgestel dat Diazinon, in ‘n 0.03 persent oplossing, vir vier of vyf maande lank dien as ‘n voorbehoedmiddel teen brommers, as skape in hierdie oplossing gedip word. Ander aspekte van navorsing bestaan uit tegnieke vir die bepaling van spoorelemen- te en dipstowwe, van proteïengebonde jodium en van totale jodium in skildklierge- swelle by beeste. Chirurgie Geringe vordering is gemaak met die diagnose en chirurg iese behandeling van kopblaaswurm (Coenurus cerebralis) in skape. Verdere navorsing is uitgevoer op beserings en abnormaliteite van die teelorgane van bulle, en die werk nader nou die stadium dat ‘n samevatting gegee kan word. Gedurende die verslagjaar, is 1,875 gevalle in die klinieke behandel, vergeleke met 2,300 diere die vorige jaar. Fisiologie Ensoötiese geelsug en geeldikkop – Gedurende Januarie 1962, was die mobiele laboratorium of Fraserburg gestasioneer, waar intensiewe ondersoeke uitgevoer is op ensoötiese ikterus en geeldikkop. Die sukses van ondersoeke word grotendeels toegeskryf aan die samewerking wat van die boere verkry is. Verdere aanduidings is gevind dat hierdie siektes in noue verband met mekaar staan en waarskynlik nie deur spesifieke plante veroorsaak word nie, maar wel deur ‘n kombinasie van faktore. Indien oorbeweiding en agteruitgang van die veld nie beheer word nie, sal verdere verliese ongetwyfeld deur hierdie verwoestende siektes veroorsaak word. ‘n Groot verskeidenheid van monsters wat plante en grond insluit, word tans ondersoek. Die moontlike rol van chroniese seleniumvergiftiging in hierdie gebied geniet spesiale aandag. Goeie vordering word gemaak met basiese navorsing op sekere plantgifstowwe wat geelsug verwek. Hierdie werk staan in verband met die probleem van geeldikkop. Patologiese fisiologie van siektes – Die ondersoek van die uitwerking van sekere algemene siektes op die fisiologie van aangetaste diere word voortgesit. So ‘n studie op hartwater is reeds voltooi en gepubliseer. Verdere ondersoeke op bloutong en peervormige slake in skape word voortgesit. Ondersoek is ingestel op die omgewingsfaktore wat in verband staan met bloednier by skape. Dit is welbekend dat die siekte dikwels aan die gang gesit word deur skielike veranderinge in dieet of deur doseer met wurmmiddel wat, op sigself, nie skadelik is nie. Die veranderings in die spysverteringskanaal wat die dier onder sulke omstandighede meer vatbaar stel vir bloednier, word bestudeer. Geneeskunde Navorsing in verband met bloedoortapping by beeste is gedurende die verslagjaar afgesluit. Dit blyk dat bloedgroepe nie ‘n belangrike rol speel by bloedoortappingsre-

9

aksies nie, maar dat sekere faktore soos die ras van beeste, dragtigheid en herhaalde oortappings na ‘n sekere tussenpose, die kanse vir ‘n reaksie aanmerklik vermeerder. Navorsing word ook onderneem op nierfunksies van honde, aansteeklike blindheid by skape en skeletsiektes van skape. Gedurende die verslagjaar is daar 4,593 diere in die kliniek behandel, vergeleke met 3,806 van die vorige jaar. PARASITOLOGIE Entomologie Bloutong-oordraging – Die rol wat beeste speel in die verspreiding van hierdie siekte word verder ondersteun deur die feit dat al die beeste wat aan byte van culicoides (muggies) blootgestel is, bloutong-virus in die bloed gedurende die somermaande het. Agt verskillende stamme is vasgestel, maar blykbaar moet die aanwesigheid van die virus in agtereenvolgende seisoene toegeskryf word aan herbesmetting. Pogings word voortgesit om culicoides kunsmatig te teel vir eksperimentele oordraging, en met nuwe tegnieke en apparaat word belowende resultate verkry. Bosluise – ‘n Opname oor die verspeiding van bosluise dwardeur Afrika suid van die Sahara, is uitgegee in ‘n publikasie van 255 bladsye. Insekmiddels – Navorsing word voortgesit in verband met die waardebepaling van insekdodende eienskappe van ‘n aantal van die nuwere sintetiese insekmiddels, gebaseer op hul waarde vir beskerming van skape teen brommeraanvalle. Verder word ondersoek ingestel oor die weerstandvermoë van suiende luise van skape teen die gechlorineerde koolwaterstof-insekmiddels, en oor die beheer van aansteeklike jeuksiekte (Psorergates ovis) by skape. Helmintologie Cestode – ‘n Opname van lintwurms in vleisetende diere word gemaak en tot dusver is 232 voedsterdiere ondersoek vir wurms, eiers en larwes. Ook is ‘n opname begin oor blaaswurmbesmetting (echinokokkose), en gegewens uit 40 verskillende sentrums in die Republiek is versamel en gekoördineer. Navorsingswerk duur voort oor die biologie en behandeling van Coenurus cerebralis (draaisiekte). Die doeltreffendheid van verskillende middles word nog ondersoek. Trematode – Die tussenvoedsterdier Bulinus tropicus (varswaterslak) is geteel en op groot skaal met die peervormige slak besmet. Die gemiddelde daaglikse produksie van besmetlike larwes was 40,000. Skape en kalwers is hiermee besmet en die lewensiklus, die parasite-voedsterdier-verhoudings en kliniese patologie is bestudeer.

10

Toetse met die middel “Lintex” op jong slakwurms was baie geslaagd en goeie resultate is met methyridien en hexachlorofeen verkry. Nematode – Die landwye opnames van seisoensvoorkoms van rondewurmbesmet- tings het waardevolle resultate opgelewer en word voortgesit. Waar egter in die verlede wurmbepalings uitgevoer is deur middel van gereelde ondersoeke vir eiers in die mis, word daar tans elke veertien dae kalwers geslag om die graad van wurmbe- smetting vas te stel. Gedurende Januarie 1962 is waarnemings gemaak op kalwers te Merrievale (Natal) en op speenlammers te Döhne. Toetse is met die middles thiabendazole, methyridien en “Coopex” uitgevoer en eersgenoemde twee was hoogs doeltreffend teen beide die onvolwasse en volwasse wurms. Laboratorium-diertjies Om in die gereelde aanvraag van alle seksies te voorsien, word ‘n kolonie vir klein- diertjies onder strenge gesondheidsbeheer op Onderstepoort in stand gehou. Die diertjies word gebruik vir enstofbereiding, navorsing en diagnostiese doeleindes. Die volgende syfers gee ‘n aanduiding van die getal geboortes en uitreikings van kleindiertjies gedurende die verslagjaar 1961-62: Geboortes Uitreikings Muise …………………………. 341,247 289,074 Marmotte ……………………… 11,671 9,727 Konyne ………………………... 2,273 1,375 Rotte …………………………… 960 740 Frette ………………………….. 247 207 Hamsters ……………………… 259 135 Patologie Navorsing is voortgesit op gousiekte en dit is vasgestel dat nog ‘n plant, Fadogia, die siekte kan veroorsaak. Histologiese ondersoek toon dat die hartletsel wat deur hierdie plant veroorsaak word, meer chronies is as by gousiekte veroorsaak deur Pachystigma. Bemoedigende resultate is ook verkry in verband met navorsingswerk oor jaagsiekte. Die voorlopige aanduiding is dat die siekte aansteeklik is. Oordragingsproewe duur voort. ‘n Ontleding is gemaak van 2,000 monsters van hondsdolheid wat gedurende die afgelope tien jaar ondersoek is. Die resultate is in baie opsigte teenstrydig met bestaande opvattings. In die lig van hierdie bevindings kan dit miskien nodig word om die bestaande beleid in verband met die doodmaak van verdagte gevalle te wysig.

11

Heelwat aandag is bestee aan swamsiektes en aan die voorkoms van kankergewasse in verskillende diersoorte. Protosoölogie Besnoitiose – ‘n Verdere opname is gemaak van die voorkoms van olifantvelsiekte op ‘n plaas in die ensoötiese gebied, deur ‘n ondersoek van die oogslymvlies vir siste. Tien persent van die diere was positief, wat in ooreenstemming is met die opnames wat elders uitgevoer is. Studies duur voort oor die meganiese oordraging van besnoitiose van beeste, asook oor die moontlike invloed van verskillende middles op die verloop van besnoitiose in konyne. Besnoitiose van perde is vasgestel in ‘n muil wat van Mara afkomstig is. Dit is die eerste geval wat by ‘n muil verkry is. Korridorsiekte – Dit is vasgestel dat behalwe die bruinbosluis (Rhipicephalus appendiculatus ), korridorsiekte (Gonderia lawrencei-besmetting) ook deur die bosluis Rhipicephalus simus oorgedra kan word. Beide bosluissoorte kom voor in die streke waar buffels aanwesig is, en is dus ook betrokke by die oordraging van die siekte. Ernstige vrektes onder beeste het ook voorgekom in die Zoeloelandse distrikte rondom die wildreserwes. Sweetsiekte – Met die sistematiese teling van ‘n sweetsiektestam wat by die bontpootbosluis voorkom, is vasgestel dat selfs na 15 generasies die gifstof aan kalwers oorgedra kan word. Oor die algemeen is die immuniteit van lange duur, maar kan soms reeds na 21 maande verdwyn. Gereelde dip en handbehandeling gedurende die sweetsiekteseisoen, is die enigste doeltreffende bestrydingsmaatreël. Bosluisverlamming – Waarnemings het getoon dat sekere stamme van die rooipoot- bosluis ‘n gifstof vervaardig wat verlamming by skape en honde kan verwek. Die eienskap om verlamming te verwek, kan na volgende generasies van die bosluise oorgedra word. Die graad van giftigheid van die bosluise verskil, sodat die verlamming nie gereeld oorgedra word nie. Geen immuniteit ontwikkel in skape of honde nadat hulle van bosluisverlamming herstel het nie. Toksikologie Organiese en Anorganiese Gifstowwe – Die oorgrote meerderheid van gevalle van vergiftiging word veroorsaak deur die foutiewe aanwending van bekende gifmiddels, ongelukke of nalatigheid. Van die 559 positiewe ontledings uit 1,803 monsters is 42 persent veroorsaak deur arseenvergiftiging en 22 persent deur strignien. Gevalle van vergiftiging het ook voorgekom deur BHC, uream en die wurmmiddels soos organiese fosfate, tetrachlooretileen en die wat koper en arseen bevat. Plante – Navorsing is voortgesit op die gousiekte- en vermeersiektebossie en gifblaar. Sover dit die vermeersiektebossie betref, is die gifstof blykbaar nie ‘n mineraalstof wat uit die grond opgeneem word nie.

12

Navorsing op gifblaarvergiftiging is hier sowel as oorsee gedoen, maar weens die aard van die gifstof is daar min hoop om ‘n doeltreffende teengif te vind. Gedurende die verslagjaar, is twee nuwe plante gevind wat gousiekte veroorsaak, nl. (a) Die wilde dadel (Fadogia monticola) wat veral in die distrikte Bronkhortspruit

en Warmbad gevind word, en (b) twee soorte Pavetta-plante, d.w.s. P.schumanniana, ‘n struik wat in die

Laeveld van Transvaal en Swaziland groei, en P. harborii wat groot verliese in die distrikte Waterberg en Soutpansberg veroorsaak, veral gedurende die ernstige droogte.

Die gewone gousiektebossie (Pachystigma) het nie sulke grootskaalse vrektes in die vorige jaar veroorsaak nie.

Varksiektes Uitgebreide waarnemings op buikloop by varke, sowel in natuurlike uitbrekings en by proefdiere, het getoon dat dit ‘n gevaarlike siekte is wat vinnig versprei, moeilik beheer word, en ook ernstige ekonomiese verliese kan veroorsaak. Ses siektes wat nie voorheen in die Republiek beskryf is nie, is gedurende die verslagjaar geïdentifiseer, nl. “exedative epidermits (greasy pig disease)”, parakeratose, vulvo-vaginitis, spierontaarding, hepatosis dietetica, streptokokke-harsingvliesontsteking. ‘n Ondersoek van material wat van slagpale ontvang is, dui daarop dat sistiese eierstokke die mees algemene oorsaak van onvrugbaarheid by sogge is.

13

Virussiektes Bloutong – Gedurende die verslagjaar is in die bereiding van bloutong-entstof vir die eerste keer van weefselkultuur instead van bebroeide eiers gebruik gemaak. Nie aleen is die vervaardigingsproses hierdeur vereenvoudig en vergemaklik nie, maar dit was ook moontlik om 12 antigeentipes in die entstof in te sluit en die immunogene waarde van die entstof te verhoog. Navorsing word voortgesit om die entstof nog verder te verbeter deur al 15 bekende virustipes in die entstof in te sluit om sodoende die veiligheid en doeltreffendheid daarvan bo alle twyfel vas te stel. Ondersoek is ook uitgevoer op – (i) die voorkoms van bloutong-virus in die saad van bokramme en bulle, en (ii) die rol wat beeste vervul in die voorkoms van die siekte. ‘n Opname is ook gemaak van die virustipes wat in die natuur voorkom. Slenkdalkoors en Wesselsbronsiekte – Weens ander dringende vraagstukke is geen verdere navorsing op hie rdie twee siektes uitgevoer nie. Hartwater – Verdere pogings is aangewend om die lewensduur van hartwaterbloed te verleng. Op die oomblik skyn dit asof 72 uur by 25°C die maksimum tydperk is wat die organisme lewend kan bly. Aansteeklike Onvrugbaarheid by Beeste – Gedurende die verslagjaar is 150 monsters van bulsaad en skede-afskeidings ondersoek. Hieruit is ‘n virus vasgestel in die saad van ‘n bul en een in die skede-afskeiding van ‘n koei. Aangesien hierdie viruses immunologies verwant is aan die virus van aansteeklike bronchiale rinitis van beeste in die V.S.A., is pogings aangewend om vas te stel of hulle nadelige asemhalingsimptome sal veroorsaak indien beeste deur die neus gesmet word. Hoewel geen siektetekens veroorsaak is nie, kon die virus nogtans na agt dae teruggevind word in die speeksel en na elf dae in die neurafskeidings. Knopvelsiekte – Die metode van entstofvervaardiging is gestandaardiseerd. Proewe om knopvelsiekte deur middel van bytende vlieë oor te dra, het nie geslaag nie. Runderpes – Van verswakte weefselkultuurvirusstamme wat uit Kenia ontvang is, is nege proefgroepe entstof vervaardig en vriesgedroog. Verdere proewe word gedoen om die groei van die virus te verbeter en om die stabiliteit van die virus te verhoog deur ‘n middel van vriesdroging. Sporadiese Ensefalomiëlitis by Beeste – Vir die eerste keer in Suid-Afrika is die virus wat hierdie siekte by kalwers veroorsaak, tydens ‘n uitbreking van die siekte in die distrik Delareyville geïsoleer. Die siekte het later ook in die distrikte Bethlehem, Bloemfontein, Kroonstad en Schweizer-Reneke uitgebreek. Proewe oor die oordraging van die siekte is uitgevoer, en die kliniese, patologiese en haematologiese aspekte daarvan bestudeer. Die virus is met welslae in bebroeide

14

eiers en marmotte gekweek, en ‘n begin is gemaak om die verspreiding van die siekte deur middel van serologiese toetse vas te stel. Perdesiekte – Die neurotropiese affiniteit van die sewe perdesiektestamme wat in die entstof ingesluit is, is vir die eerste keer in marmotte bepaal. Die bevindings is die Tipe 7-virus, en in ‘n minder mate Tipe 1-virus, die vermoë besit om encephalitis in marmotte te veroorsaak deur intrakraniale inspuiting. Met die oog op die feit dat perde in die Midde-Ooste encephalitis ontwikkel het met die inspuiting van perdesiekte-entstof is die Tipe 7-virus uit die entstof onttrek, en die entstof bevat nou slegs 6 stamme. By navorsing op perdesiekte is die gebruik van marmotte in die plek van perde om die immunogene eienskappe van virusstamme vas te stel, ‘n groot voorwaartse stap, omdat gebruik gemaak moes word van vatbare perde, wat al moeiliker bekombaar is vir hierdie werk. Verder is deur reorganisasie van die vervaardigingsproses die konsentrasie van die virusstamme in die entstof in so ‘n mate verbeter dat dit nou moontlik is om 130,00 dosisse entstof binne drie maande in plaas van een jaar te berei. Van die 63 serum-, bloed- en miltmonsters wat vir die diagnose van perdesiekte ontvang is, is 50 van buite die grense van die Republiek afkomstig. Rino-pneumonitis by Perde – Die virus wat hierdie siekte by perde veroorsaak, is vasgestel in ‘n natuurlike geval op Onderstepoort en is identies met ‘n stam wat uit die V.S.A. ontvang is. Verdere proewe word uitgevoer. Aansteeklike Hepatitis by Honde – Die virus van aansteeklike hepatitis is geïsoleer uit vier van die ses monsters wat ondersoek is. Pogings word aangewend om die virus te verswak met die doel om ‘n entstof vir honde voor be berei. Hondesiekte – Verdere proewe is aan die gang om die immunologiese eienskappe van die entstof te verbeter. Hondsdolheid – Gedurende die verslagjaar is 605 monsters vir diagnose van hondsdolheid ontvang, waarvan 261, of 43 persent, positief was. Die vermeerdering in die getal monsters ontvang (246 verlede jaar) is toe te skryf aan die verspreiding van die siekte na Natal en die Westelike Kaapprovinsie. In 26 persent van die positiewe gevalle was daar kontak met mense. Meer as 100 vlermuise, wat uit ver- skillende dele van die land afkomstig is, is ondersoek vir hondsdolheid, met negatiewe resultate. Navorsingswerk oor die goedhouvermoë van hondsdolheid-entstof is uitgevoer. Die bevindings was dat die vriesgedroogde entstof, na herstel met verdunningsvloeistof, ten volle doeltreffend was na ‘n bewaringstydperk van agt weke by –18°C en 4°C. By kamertemperatuur was die herstelde entstof binne tien dae waardeloos. Aansteeklike Brongitis by Hoenders – Van die 1,375 serummonsters ontvang vir die serum-virus neutraliseringstoets, was 620 positief. Aangesien meeste van die monsters van die Witwatersrand en die Westelike Kaapprovinsie afkomstig was, kan

15

afgelei word dat besmetting baie aktief in hoendertroppe in hierdie gebiede voorkom. Navorsing is uitgevoer om ‘n vereenvoudigde toets vir die diagnose van aansteeklike brongitis te ontwikkel. Daar kon met sekerheid vasgestel word dat die hoenderpakkies -entstof wat op Onderstepoort gemaak word, geen aansteeklike brongitisvirus bevat nie. Aansteeklike Laryngotrageïtis – Van die 786 serummonsters ontvang vir die serum-virus netraliseringstoets, was 82 positief en hoofsaaklik afkomstig van hoenders van die gebiede Witwatersrand, Pretoria en die Westelike Kaapprovinsie. Hier ook word verdere navorsing gedoen om ‘n eenvoudiger en doeltreffender serologiese toets te vind. Hoenderpokkies – In verskillende dele van die land het hoenderpokkies in ‘n kwaadaardige vorm uitgebreek. ‘n Entstof is ontwikkel en uitgereik wat ‘n beter immuniteit gee. Newcastlesiekte – ‘n Uitbreking van die kwaadaardige vorm van Newcastlesiekte het in die distrikte Pretoria en van die Witwatersrand voorgekom. Uit 196 serummon- sters afkomstig van Pretoria en distrik, was 37 positief en uit 153 vanaf die Witwa- tersrand-distrik was 7 positief. Die milde vorm van die siekte is by Warmbad en Pienaarsrivier vasgestel en ook in die Oranje-Vrystaat. Natal en die res van die Kaapprovinsie is nog vry van die siekte. ‘n Begin is gemaak om die virus van Newcastlesiekte in weefselkulture te kweek, in ‘n poging om die virus te verswak vir moontlike gebruik in ‘n entstof. Psittacose en Ornithose (Papegaaikoors) – ‘n Virus is vasgestel in ‘n papegaai van die troeteldierwinkel afkomstig. Serologiese toetse op papegaaie en ander voëlsoor- te uitgevoer, het getoon dat die besmetting blykbaar wydverspreid voorkom. Voeding Die gebruik van kombuisafval in varkvoeding is bestudeer. Ontledings vir die verskillende voedingsbestanddele toon ‘n aansienlike wisseling in voedingswaarde. Verder is deur middel van groeiproewe met jong varke vasgestel dat die byvoeging van Vitamien B in kragvoer onnodig is. In ‘n studie oor die benutting van bluret deur skape, is voorlopige gegewens met metaboliese proewe verkry. Die doel van hierdie proef is om vas te stel in watter mate bluretstikstof deur skape behou word, en of kobalt en die tydperk van voiding enige uitwerking het op die benutting van bluret. Voedselhigiëne Navorsingswerk in verband met die voortbestaan van masels en Salmonella in biltong nader nou voltooiing. Dit is bevind dat vleis, wat in vivo met Salmonella

16

besmet is, hierdie besmetting selfs na ‘n lang tydperk nie verloor nie. Masels daarenteen verloof hul lewenskragtigheid in vitro binne ‘n week. Die serologiese ondersoek van vleis met die agar gel-verspreidingstegniek om die diersoort vas te stel, is met welslae toegepas, slegs in die geval van droë biltong. Navorsingswerk duur voort om vas te stel hoe lank antibiotiese middles in melk gevind kan word nadat die uiers van koeie met sulke middles behandel is. Voortplanting en voortplantingsteurnisse Kwaliteit van saad – Studies in verband met seisoenvariasies in die gehalte van bulsaad toon dat daar ‘n geleidelike verbetering is vanaf Desember tot Junie; daarna volg ‘n geringe agteruitgang en die gehalte van die saad word meer wisselend van aard. Studies in verband met onvrugbaarheid van Guernsey-bulle as gevolg van degenerasie van die saadselle, word nog voortgesit. Kunsmatige inseminering – ‘n Ondersoek is aan die gang oor verskillende metodes van bevriesing van saad, waarby verskillende soorte vrugte- en groentesappe by die verdunningsmiddel gevoeg word. Tamatie-, koejawel- en papajasap lewer belowende resultate. Onvrugbaarheid by Beeste Uitwerking van sistemiese steurnisse op vrugbaarheid van die manlike dier. Die invloed van hartwater of die immunisering van bulle teen hartwater, is betreklik gering en het slegs ‘n tydelike ongunstige uitwerking op vrugbaarheid, terwyl Besnoitiose (olifantvelsiekte) ‘n baie nadelige invloed het op die vrugbaarheid van jong bulle, wat selfs vir vier maande kan voortduur, waarna algehele herstel plaasvind. Driedae-stywesiekte veroorsaak byna geen versteuring in saadvorming en gehalte van die saad nie. Spoorelemente en vrugbaarheid – Voorheen is reeds aangedui dat in streke waat ‘n gebrek aan koper heers, die vrugbaarheid van melkkoeie verlaag kan word weens inaktiwiteit van die eierstokke, en dat dit verhelp kan word deur byvoeding van koper. Met proewe gedurende die verslagjaar is egter vasgestel dat waar voldoende koper vir goeie vrugbaarheid reeds by die koei aanwesig is, geen verbetering teweeggebring kan word deur byvoeding van koper nie. Onvrugbaarheid by Skape en Bokke Veldwaarnemings toon aan dat Brucellose by skape nie beperk is tot slegs een deel van die Republiek nie, maar dat dit baie algemeen in al die provinsies voorkom. Brucellose kan vir maande of selfs jare in ‘n kudde aanwesig wees sonder dat die eienaar daarvan bewus is dat dit die oorsaak van swak vrugbaarheid in sy kudde is. Deur proewe is aangedui dat inenting met die entstof Elberg Rev. 1 ‘n goeie immuniteit vir minstens twee jaar aan jong ramme verskaf, en dat ou ramme wat

17

heeltemal vry van besmetting ten tye van inenting is, dieselfde immuniteit verkry as ramme wat met speentyd ingeënt word. Voorlopige resultate van proefnemings dui aan dat Besnoitiose verantwoordelik kon gewees het vir die ernstige voorkoms van misgeboortes by kleinvee op plase waat die voorkoms van die siekte onder beeste bekend is. Hierdie bevindings word verder opgevolg. Herwinning en Bewaring van Eierselle – By Angora-bokooie was die sinchronisering van die geslagsiklus en die kunsmatige verwekking van bronstigheid, deur die gebruik van progesteroon en dragtige merrieserum, baie geslaagd. ‘n Ernstige probleem is egter dat by ‘n groot aantal van die ooie steurnisse in die eierstokke ontwikkel het. By skape is hierdie toestand slegs by een uit elf ooie waargeneem. Die herwinningstempo van eierselle by hierdie diere was slegs 40 persent, terwyl die tempo van herwinning van bevrugte driedae-oud eierselle, wat op natuurlike bronstigheid gevolg het, baie hoog was, nl. 88 persent. Fisiologie en Endokrinologie van Voortplanting by Bokke – ‘n Vergelykende studie van normale Angora-bokooie en die wat aborteer, het getoon dat die aborteerders betekenisvolle afwykings van die normale getoon het in verskeie aspekte van hul voortplantingsfisiologie, soos die aanvang van bronstigheid aan die begin van die teelseisoen, die duur van die geslagsiklus, en verskillende abnormaliteite in die corpus luteum. Verder is bevind dat die uitskeiding van pregnandiol in die urine van aborterende ooie baie laer was as by die van normale bokooie, veral gedurende die eerste 50 dae van dragtigheid. Die Allerton-laboratorium, Pietermaritzburg Die aktiwiteite van die laboratorium is hoofsaaklik toegespits op die bereiding van hoendertifus-, rooiwater- en galsiekte-entstowwe, B.W.D.- en P.P.L.O.-antigeen. In die toekoms sal dit slegs ‘n diagnostiese sentrum wees en sal hoendertifus-, B.W.D.- en P.P.L.O.-antigeen op Onderstepoort berei word. Die dienste oor die verslagjaar gelewer, kan soos volg geklassifiseer word: P.P.L.O.-plaattoetse ………………………. 2,292 B.W.D.-buisietoets ………………………… 3,173 Besmetlike misgeboortetoetse …………… 977 Diverse patologiese monsters ……………. 484 Nadoodse ondersoeke op pluimvee …….. 812 Nadoodse ondersoeke op ander diere ….. 158 Totale entstofproduksie …………………… 1,124,000 dosisse

18

Laboratoriumprodukte en –toetse op Onderstepoort Produksie van Entstowwe Dosisse uitgereik 1960-1961 1961-1962 Besmetlike misgeboorte (Brucella) ………………………… 762,586 833,757 Bloednier ………………………… 13,315,500 18,044,900 Bloedpens ……………………….. 320,075 487,250 Bloutong …………………………. 19,275,800 19,248,800 Clostridium septicum …………… 5,190 2,616 Clostridium tetani ……………….. - 2,475 Corynebacterium ……………….. 4,650 4,690 Galsiekte ………………………… 364,252 379,636 Hartwaterbloed …………………. 47,411 40,622 Hoenderpokkies ………………… 5,481,500 5,166,900 Hoendertifus ……………………. 1,600,000 1,050,000 Hondesiekte …………………….. 25,978 24,843 Hondsdolheid …………………… 66,811 327,286 Knopvelsiekte …………………… 160,266 293,106 Lamsiekte ……………………….. 2,838,250 3,394,510 Miltsiekte ………………………… 8,985,600 12,088,250 Newcastlesiekte ………………… 263,400 1,014,900 Paratifus …………………………. 387,357 408,684 Perdesiekte ……………………… 285,950 128,328 Rooiwater ………………………... 59,441 75,700 Slenkdalkoors/Wesselsbronsiekte 21,150 20,300 Sponssiekte ……………………... 2,310,720 3,003,715 TOTAAL …………. 56,581,887 66,941,268 Ander Laboratoriumprodukte 1960-1961 1961-1962 Dragtige merrieserum 2,025 - flessies Knoppieswurmmiddel 41,995 22,079 blikkies Mallein ………………. 166 193 dosisse Ringtoets-antigeen … 486 704 flessies Tetram ………………. 2,359 1,915 gellings Tuberculin …………… 126,755 118,570 dosisse

19

Roetine Diagnostiese dienste ‘n Totaal van 50,694 monsters en 802 bloedsmere is ondersoek. Die toetse wat uitgevoer is, kan soos volg geklassifiseer word: Nadoodse ondersoeke – Pluimvee ……………………………………… 3,764 Ander diere …………………………………… 1,688 Histopatologiese monsters ……………….… 14,983 Toksikologiese monsters …………………… 1,803 Plante vir identifikasie ………………………. 314 Chemiese ontleding …………….…………… 1,081 Chemiese en biochemiese monsters ……… 5,543 Helmintologiese monsters ………………….. 827 Bakteriologiese monsters …………………… 15,397 Slapsiekte-monsters ………………………… 1,754 Hondsdolheid-monsters ……………………. 605 Dragtigheidstoetse (merries) ………………. 363 Anatomiese monsters ………………………. 309 Virus-asemhalingsiekte by pluimvee ……… 3,642 Ander virussiektes ………………………….. 402 Ondersoek van onvrugbaarheid by koeie .. 3,671 Landboumeganisasie en –ingenieurswese Teen die einde van die verslagjaar is al die ingenieurs wat voorheen op die diensstaat van die Afdeling Grondbewaring en Voorligting was, na die Afdeling Land- boumeganisasie en –ingenieurswese oorgeplaas om die koördinering van inge- nieurswerksaamhede te vergemaklik. ‘n Aantal ingenieurs ontvang tans nagraadse opleiding in al die vertakkings van landbou-ingenieurswese. ‘n Spesiale kursus is opgestel vir die opleiding van tegnici in die werktuigkundige sector van landbou-ingenieurswese. Die koördinering van Werk Die Afdeling Landboumeganisasie en –ingenieurswese kon in die volgende gevalle spesifieke advies gee: O.V.S.-streek (besproeiingsnavorsing); Natalstreek (navorsing in verband met opvanggebiede); Navorsingsinstituut vir Tabak (beligting van sorteerkamers en valuasiesale); Hoëveldstreek (navorsing oor mieliestropers); Tansvaalstreek (toetstegnieke in verband met skottelêe, navorsing oor lugfilters, navorsing oor die erodeerbaarheid van gronde); Navorsingsinstituut vir Vrugte en Voedseltegnologie (herrangskikking van sekere projekte oor verkoeling). Voorligtingswerk

20

Artikels oor “Meganisasie in die Algemeen” en oor “Trekkeraangeleenthede” is opgestel en in die (a) Twee uitgawes van “Agrekon”, ‘n nuwe kwartaalblad oor ekonomiese

aangeleenthede wat afsonderlik in beide ampstale gepubliseer word; (b) ‘n Ondersoek na die bedryfsresultate van kleinhandelaars in groente en vrugte

in die Pretoriagebied, 1960 (Afsonderlik in beide tale); (c) Winsgewende Boerdery; (d) Progress and Programme Report of the R.S.A. to the F.A.O. of the United

Nation, 1961; (e) Handboek vir Landboustatisiek; en (f) Agro-ekonomiese Opname, Deel VIII. Nuusdiens Gedurende die verslagjaar is 1,198 nuurberigte óf direk óf deur middel van “Landbounuus” aan die pers en radionuusdiens vrygestel. Ongeveer 70 persent van die berigte is in koerante geplaas of deur die S.A.U.K. se nuusdienste uitgesaai. Uitstallings en aanskoulike material Daar is aan ses uitstallings by landboutentoonstellings deelgeneem. Op Bloemfontein en Rustenburg is eerste toekennings vir die uitstallings behaal. Daarbenewens is hulp verleen met uitstallings op die Landboukollege Grootfontein tydens die halfeeufeesviering van die inrigting, en, in samewerking met die landboubeheerrade, ook aan ‘n permanente uitstalling in die Aandelebeursgebou, Johannesburg. Die fotografiese seksie het 1,659 swart-en-wit en 403 kleurfoto’s geneem, waarvan altesaam 9,559 afdrukke gemaak is. Ook is daar 1,985 skyfies geneem en 7 rolle 16 mm kleurfilm belig. Gedurende die verslagjaar is drie films met die volgende titels voltooi, nl. “Onkruis, roei dit uit!”, “Tot u Diens, Boere!” en “Gras”. Die film oor brandbestryding, nl. “Land van Rook en Vuur”, en ook een oor saad is in die laaste stadiums van produksie. Die films oor grasdraertermiete, die vinkplaag en oor natuurbewaring is byna voltooi en die draaiboeke vir twee films, nl. oor tabakplantjies en oor die werksaamhede van Onderstepoort is in die hande van Staatsfilmproduksie. Sentrale Landboubiblioteek Deur sy fasiliteite aan amptenare in Staatsdepartemente en ook kosteloos aan ander biblioteke en individuele lede beskikbaar te stel, lewer die Sentrale Landboubiblio- teek ‘n waardevolle diens in die verspreiding van landboukundige kennis. Die lys van

21

jongste toevoegings tot die Biblioteek word gereeld opgeknap en aan amptenare en aan die 3,085 lede gepos. Die omvang van die leenaktiwiteite blyk uit die volgende syfers, nl. Publikasies uitgeleen, 23,767; Tydskrifte aan amptenare gesirkuleer, 22,024. Totaal 45,791. Gedurende die jaar is 3,279 volledige werke tot die Sentrale Biblioteek toegevoeg en die totale boekevoorraad is tans 35,988. Daar is ook 1,772 tydskrifte en jaarboeke sowel as ‘n groot aantal pamflette en verslae ontvang. Tot die takbiblioteke is 3,079 volledige werke toegevoeg. Die totale boekevoorraad van die takbiblioteek is tans 57,405. Veeartsenykundige Velddiens Die reënval was weer eens wisselvallig gedurende die verslagjaar en droogtetoe- stande het aan die begin van die herfs oor die grootste gedeelte van die land ontwikkel; veral die sentrale hoogland en noordelige gebiede was die ergste geraak. Met uitsondering van die noordwestelike distrikte van Transvaal, waar ongunstige toestande reeds die afgelope paar jaar heers, is geen sorgwekkende veeverliese aangemeld nie. In die Karoo, Oranje -Vrystaat en die noordwestelike Kaapprovinsie, het die kondisie van die vee egter so ‘n kritieke stadium bereik dat die boere wat reeds swaar finansiële laste moes dra, ook nog verplig was om voer vir hul diere te koop. Veeboerderytoestande in die noordelike en westelike Transvaal is besonder bemoeilik omrede die weidingstekort wat gevolg het op die onvermydelike beperkings op die vervoer van vee weens bek-en-klouseer. In Natal het die matige winter van 1961 tot gevolg gehad dat veevrektes weens gebrek aan voer geringer was, dog dit het gelei tot swaar bosluisbesmettings gedurende die daaropvolgende lente en somer, waardeur daar in sekere streke ‘n ongewone hoë voorkoms was van siektes wat deur bosluise oorgedra word. Gedurende die jaar is die vakkundige personeel met 21 nuwe aanstellings versterk, terwyl slegs ses beamptes die diens van die Departement verlaat het. Hierdie standhoudende verbetering in die personeelsterkte het dit moontlik gemaak om vaste vordering te handhaaf in die herorganisasie wat nodig was om ‘n meer doeltreffende dieregesondheidsdiens aan die land te lewer ten spyte van die laste en stremmings wat op die Departement geplaas is deur omvangryke episoötiese siektes. Hierdie aangeleentheid sal later in die verslag verder behandel word. ‘n Integrale deel van hierdie nuwe benadering tot die veeartsenykundige probleme van die land is die oprigting van strategies geplaaste ondersoeksentra. Agt van hierdie sentrums is reeds in verskillende stadiums van ontwikkeling, terwyl die noodsaaklike opleiding van professionele en tegniese personeel ook bevredigend verloop het. Agt-en-dertig Leerlingtegnici was gedurende die jaar in die proses van opleiding. Verklaarde siektes Bek-en-klouseer

22

Die voorkoms van hierdie siekte in die Republiek of in die buurstate het nog steeds ‘n moeilike las op die mannekrag van die Afdeling Veeartsenykundige Velddiens geplaas. ‘n Groot aantal personeellede moes noodwendig spesiale diens doen, met die onvermydelike gevolg dat ander belangrike dienste nadelig getref is. In die distrikte Rustenburg, Waterberg en Potgietersrus het die aktiewe veldtog voortgeduur tot in Januarie 1962, aangesien die laaste uitbrekings op 7 en 30 Augustus onderskeidelik in laasgenoemde twee distrikte voorgekom het. Gedurende hierdie bestrydingsveldtog is daar eksperimentele gebruik gemaak van lewende verswakte RV.11 muisaangepaste S.A.T.1-virusentstof as hulpmiddel. In totaal is 60,505 beeste een keer en 57,111 beeste twee keer ingeënt. Daarbenewens is 3971 stuks kleinvee ook met dié entstof behandel. As gevolg van immunologiese verskille tussen variante binne dieselfde tipe virus sowel as ander kompliserende faktore, soos besmette wildsbokke, moes daar meer staatgemaak word op die erkende fisiese beheermaatreëls. Die oostelike Transvaal is geraak deur ‘n uitbreiding van die virustipe S.A.T.3 in die Phalaborwagebied van die Letabadistrik, waar dit vir die eerste keer vasgestel is teen die einde van Julie 1961, en waarby agt plase betrokke was. Binne die besmette kordon is 10,451 beeste en 4,871 stuks kleinvee onderskeidelik voor 30 Augustus 1961 en 11 September 1961 uitgemasel met plaaslike gekollekteerde virulente virus. As gevolg van die voorkoms van besmetting onder varke op drie van die plase is besluit om hulle almal af te maak; hierby was 301 varke betrokke, waarvoor vergoeding aan die eienaars uitbetaal is. Deur die vervoer van slagbeeste het daar ongelukkig ‘n uitbreiding van hierdie besmetting na die Nelspruitdistrik plaasgevind voordat dit ontdek is. Die besmetting is egter gou opgespoor, en die betrokke diere sowel as die wat in direkte kontak was, ‘n totaal van 77, is op 11 Augustus 1961 afgemaak met betaling van vergoeding. Hierdie optrede het ongetwyfeld die verdere verspreiding van die siekte voorkom en dit moontlik gemaak om die beperkings teen die end van September op te hef. Weens die onsekere toestand in Mosambiek, moes die veevrye strook op die grens van die Ingwavuma-distrik van Natal gedurende die jaar in stand gehou word. Tot 85 spesiale Bantoegrenswagte is vir hierdie doel gebruik. In die res van die land is die gevolge van die siekte hoofsaaklik daarin gevoel dat die personeel op spesiale diens in Suidwes-Afrika en Noord-Transvaal was. Natal het byvoorbeeld op een tydstip hulp verleen met 90 man. Afgesien van adviserende sowel as mannekrag-hulp aan Suidwes -Afrika, het die uitbreek van die siekte in daardie gebied spesiale organisasie binne die Republiek geverg. Weens die kwesbaarheid van die noordwestelike grens van die Kaapprovinsie, is streng voorsorgmaatreëls langs daardie grens toegepas. Ook moes ander veiligheidsmaat- reels getref word ten opsigte van slagvee wat na die kwarantynslagpale in die Republiek toegelaat word uit gebiede wat op ‘n veilige afstand van die besmettings geleë is. By voedings- en suipingspunte op die roete, bv. De Aar, is deeglike inspeksies gereël. By laasgenoemde stasie is ongeveer 125,550 beeste en 50,000 stuks kleinvee gehanteer gedurende die tydperk 1 September 1961 tot 30 Junie 1962. Daarbenewens is al die diere afsonderlik ondersoek en gebek met aankoms by die kwarantynslagpale. By die Maitland-slagpale te Kaapstad alleen is gedurende die tydperk 51,703 beeste en 22,655 skape op die wyse gehanteer.

23

Bevredigende vordering is gemaak met die program van omheining van die landsgrense. Die wesgrensheining van die Nasionale Krugerwildtuin is gedurende Desember 1961 voltooi. Dit, tesame met die suidelike grensheining, het die totale lengte van die wildwerende heining op meer as 427 myl te staan gebring. Intussen is die Sabi-Sand en Timbavati privaat natuurreservate in die Pelgrimsrusdistrik op dieselfde wyse omhein. Die hartlike samewerking deur die eienaars het dit vir die Departement moontlik gemaak om hierdie twee heinings in die middel en die noorde te verbind. ‘n Bykomstige veiligheidslinie kon sodoende tot stand gebring word deur die oprigting van slegs 21 myl omheining. Die wesgrensheining is verder versterk met staalkabels oor ‘n afstand van 62 myl en werk is begin op die Mosambiekgrens tussen die Komati- en Sabieriviere, en ‘n afstand van 18 myl is gedurende die jaar voltooi.

Die heinings word gereeld gepatrolleer en instand gehou. Die wild het hulle redelik gou hierby aangepas, met die gevolg dat veesiektebeheervoordele reeds waarneembaar is. Op die Betsjoeanalandse grens, in die Moilwa Bantoereservaar van die Maricodistrik, is 65 myl veewerende heining in Maart voltooi; ongeveer 30 myl bly nog oor weens onsekerheid oor die juistheid van die grens. Verder noord langs dieselfde grens is ‘n aanvang gemaak met die oprigting van ‘n wildwerende heining in die Rustenburgdistrik, en 15 myl hiervan is gedurende die verslagjaar voltooi. HONDSDOLHEID Die voorkoms van hondsdolheid het toegeneem. Dit was omrede die episoötiese vorm van die siekte in Noord-Natal deur die voorsorgstrook met geïmmuniseerde honde gebreek het en taamlik vinnig suidwaarts versprei het, as gevolg waarvan 103 gevalle van die siekte gedurende daardie periode diagnoseer is. In die ensoötiese gebiede in die westelike en suidelike dele van die land, was die groter getal aangemelde gevalle deels toe te skryf aan meer publisiteit. Dit is bekend dat vasgestelde gevalle, veral waar wilde vleisetende diere die belangrikste draers is, gewoonlik nie ‘n getroue weergawe van die werklike toedrag van sake is nie.

24

In Natal is daar ‘n onmiddellike aanvang gemaak met inenting van alle honde in die provinsie sowel as in Griekwaland-Oos. Voorrang is geskenk aan die bekende besmette of direk bedreigde gebiede, en gedurende die veldtog wat nog steeds voortduur, is reeds 242,557 honde ingeënt. In Noord-Transvaal kom ‘n soortgelyke vorm van die siekte voor in die distrikte Sibasa en Letaba, waar 41 gevalle bekend geword het. In geheel is 21,686 honde as ‘n voorsorgmaatreël ingeënt. In ander gebiede is hondsdolheidbesmetting in meerkatte aan die toeneem; bv. In die Swartland van die Kaapprovinsie is nege positiewe gevalle gevind, waar 4,995 honde ingeënt moes word. In die Oranje-Vrystaat en die noordelike Kaapprovinsie is onderskeidelik 63 en 31 gevalle gediagnoseer. Die siekte was ook meer aktief in die distrikte Tarkastad en Sterkstroom van die oostelike Kaapprovinsie, terwyl die siekte in die beheergebied van Transvaal stiller skyn te wees, met slegs vier gevalle wat aangemeld is. Dringende aandag is geskenk aan die vermeerdering van mobiele eenhede om wilddraers van die siekte te beheer, en vier bykomstige eenhede is vir die doel verkry. Hulle sal hoofsaaklik gebruik word om besmette meerkatte uit te roei en gelyktydig proewe uitvoer om die huidige metodes te verbeter. Ooskuskoors en Verwante Siektes Ooskuskoors het gedurende die afgelope sewe jaar geen herverskyning gemaak nie, maar voorbehoedende beheermaatreëls is toegepas in die potensiële gevaargebie- de van Oos-Transvaal, Natal, Transkei en die oostelike Kaapprovinsie. Weerstand ten die dip van beeste deur die Bantoe-gemeenskap in sommige dele van Natal, veral in die omgewing van Durban en Pietermaritzburg, is steeds ondervind ten spyte van alle pogings om hul samewerking te herwin. In die Transkei het ‘n veldproef om die dipproses gedurende sekere tye van die jaar op te skort, bemoedigende resultate gelewer deurdat die opskorting van dipwerk tot Desember geen sorgwekkende vermeerdering van bosluise gedurende die kort toetsperiode tot gevolg gehad het nie. Roetine smeerondersoeke is voortgesit en ‘n totaal van 659,320 smere is ondersoek; 378,158 in Natal, 164,694 in Transkei en Oos-Kaap, 97,903 in Oos-Transvaal en 18,565 in Transvaal. Buffelsiekte, of kwaadaardige beesgonderiose, het minder kommer in Natal veroorsaak, waar 41 gevalle vasgestel is teenoor die 89 verlede jaar. Hierdie uitbrekings was almal in verband gebring met die wildreserwes waar buffels voorkom. In Transvaal is 3 gevalle gediagnoseer in die Barbertondistrik, en ‘n ernstige uitbreking het ook plaasgevind op ‘n plaas in distrik Soutpansberg, waar buffels op ‘n grootbeesplaas spesiaal beskerm is. Tzaneensiekte, of milde beesgonderiose, alhoewel nie ‘n verklaarde siekte nie, word veroorsaak deur ‘n organisme verwant aan die parasiete van ooskuskoors en buffelsiekte, en die nodige voorbehoedmaatreëls is toegepas in die 137 gevalle waar dit sy verskyning gemaak het. Die distribusie van hierdie uitbrekings was: Natal 76, Transkei en Oos-Kaap 17, Transvaal 27 en Oos-Transvaal 17.

25

Tripanosomiase Nagana. Opname-werksaamhede is voortgesit in die gebied van Valsbaai, St. Lucia en die Hluhluwe-Wildreservaar in Natal. Glossina brevipalpis en G1. austeni is nog steeds giving in die St. Lucia- en Valsbaaigebiede, waar hul broeiplekke en versprei- dingstreke reeds bekend is. Enkele gevalle van Trypanosoma simiae-besmetting is ook gediagnoseer in lokvarke wat vir die doel gebruik word. Die ernstige bedreiging deur die suidwaartse verspreiding van die tsetsevlief in Suid- Rhodesië en Mosambiek het dringende aandag geniet. ‘n Werksgroep het by Chipinda Pools op 23 Maart 1962 byeengekom waar besluit is op oordeelkundige toediening van insekdodende middles, veral Dieldrin, daar dit sal lei tot ‘n spoedige vermindering en tydelike uitwissing van die tsetsevlieë binne die behandelde gebied. Aangesien dit verskeie gunstige seisoene sal duur voordat hulle weer gevestig raak, kan uitgestrekte gebiede na die suide, ooste en weste dus tydelik beveilig word. Gedurende hierdie tydperk kan dan ‘n meer effektiewe en permanente versperring teen die uitbreiding van Glossina morsitans oorweeg word. Reëlings is op internasionale grondslag getref om ‘n span van 5 Blankes en 7 Bantoes met vervoer en voorrade Dieldrin vanaf Suid-Afrika te stuur om die Rhodesiese owerhede behulpsaam te wees in hierdie projek. Geskat word dat ‘n afstand van ongeveer 150 myl lineêre rivierfront tydens hierdie veldtog bespuit sal moet word. Slapsiekte – Gedurende die verslagjaar is 798 ekwide getoets, waarvan 85 positief gevind is. Dit is ‘n aanmerklike vermeerdering op verlede jaar se totaal van 15 positiewe gevalle, en is toe te skryf aan ‘n meer aktiewe toetsprogram wat in die Worcesterdistrik en noordelike Kaapprovinsie aangepak is; in eersgenoemde is 37 gevalle gevind en 28 is laasgenoemde. ‘n Verdere 15 gevalle is ook ontdek in die distrikte Hoopstad en Kroonstad. Miltsiekte Ten spyte van ander dringende verpligtings, is vordering gemaak met uitroeimaat- reëls gegrond op beheerde jaarlikse voorbehoedende inenting van beeste. Die aanstelling van addisionele Veeinspekteurs het dit moontlik gemaak om 5,868,074 beeste en 33,890 ander veediere in te ent, wat byna dubbel die getal van die vorige jaar was. In die Westelike Kaapprovinsie is net twee uitbrekings, met een vrekte elk, vasgestel; in die oostelike Kaapprovinsie was daar 8 uitbrekings, waarin 10 beeste en een skaap gevrek het, terwyl die noordelike Kaapprovinsie 7 gevalle gerapporteer het. Daar was ‘n afname in die voorkoms van die siekte in die Oranje-Vrystaat, van 37 uitbrekings verlede jaar tot 20 hierdie jaar toe 34 beeste en 12 skape omgekom het. Natal het ongelukkig 41 uitbrekings gehad wat ‘n aansienlike vermeerdering is op die van die vorige jaar. Die Bantoe-vee-eienaars in sekere gebiede, veral in die distrikte Mahlabatini, Entonjaneni, Nqutu en Msinga, het ‘n tydelike weerstand gebied teen die inenting van hul beeste. Aan die oponthoud wat hierdeur veroorsaak is, moet sommige van die uitbrekings gewyt word. In die twee Transvaalstreke het die toestand onveranderd gebly, met 13 en 2 uitbrekings onderskeidelik in Transvaal en

26

Oos-Transvaal. In laasgenoemde gebied is die siekte ook aangemeld onder wild in die noordelike gedeelte van die Nasionale Krugerwildtuin. Tuberkulose Een aspek van die ekonomiese verliese deur hierdie siekte veroorsaak, word goed geïllustreer deur opgawes van die afgekeurde bees- en varkkarkasse by slagpale. Beeste – Vordering is gemaak met die beheer van die siekte by beeste, op ‘n vrywillige basis. ‘n Totaal van 72,601 beeste is getoets, en 1,766 reageerders is geïdentifiseer. In die Stellenbosch- en Mosselbaaigebiede is verrassend lae syfers aangeteken, waar die alles insluitende syfer vir alle toetse onderskeidelik 3,1 persent en 1,55 persent positiewe gevalle was. In die land as geheel was die persentasie positiewe reageerders, geakkrediteerde kuddes uitgesluit, net oor 4 persent. In gevalle waar dit voordelig geag is, is die oordeelkundige gebruik van INH toegelaat onder amptelike toesig vir die behandeling van sommige erg besmette kuddes. Varke – Slegs vier uitbrekings is ontdek, alhoewel die siekte dikwels by varke gediagnoseer is tydens vleisinspeksie by slagpale. Voëls – Drie uitbrekings is behandel deur die vrywillige afmaak van die betrokke troppe. Brucellose Besmetlike misgeboorte by beeste is dwarsoor die land versprei. Van 10,458 diere getoets, het 809 positief en 200 suspisieus gereageer. Soos in vorige jare, is beheer van die siekte gebaseer op die vrywillige inenting van verskalwers met Stam 19 entstof. Die het egter duidelik geblyk dat totale uitroeiing ‘n meer georganiseerde benadering sal vereis. Brucellose van skape, wat dikwels gekompliseerd is met corynebakterium-besmetting, het ‘n ernstige steriliteitsvraagstuk in meeste dele van die lang geword, veral in die noordelike- en oostelike Kaapprovinsie, die Oranje-Vrystaat en Oos-Transvaal. Gelukkig is ‘n entstof ontwikkel wat suksesvolle beskerming in die veld verleen. Skaapbrandsiekte Hierdie siekte bly steeds ‘n grensprobleem. Besmetting is bestry op drie plase in die Carolina-distrik, twee in die Barberton-, een in Ermelo -distrik en in ‘n Bantoereser- vaat in Marico-distrik. Streng kwarantyn en dipmaatreëls het die brandpunte van besmetting uitgewis, en georganiseerde inspeksies het geen verdere verspreiding van die siekte getoon nie.

27

Skurfte Skurfte is vasgestel in 144 gevalle. Die meeste hiervan, nl. 131, was by bokke, 7 by varke, 4 by ekwide en 2 by beeste. Die meerderheid van gevalle het voorgekom in die Natalse Oos-Kaapse en Transkeise gebiede. In laasgenoemde gebied was die distrikte Nqamakwe, Butterworth, Kentani, Willowvale en Elliotdale, waar dit moeilik geword het om bokke bymekaar te maak vir dipdoeleindes, verantwoordelik vir 111 bokbesmettings. In sommige reservate het die bokke werklik al wild geword. Newcastlesiekte Met die ontdekking van die Asiatiese vorm van Newcastlesiekte in Pretoria -distrik, gedurende Augustus 1961, het ‘n intensiewe opname ‘n wydverspreide voorkoms van die siekte in die noordelike voorstede en omliggende landelike gebiede oor ‘n oppervlakte van ongeveer 500 vierkante myl getoon. Die sterftesyfer op besmette hoewes was oor die 90 persent, en om die besmetting uit te roei, was dit nodig om 2,789 hoenders van Blankes en 686 hoenders van Bantoes af te maak, met vergoe- ding aan die eienaars. As bykomende voorbehoedmaatreëls is 686,317 voëls ingeënt. Deur uitgebreide opnames aan die Witwatersrand gedurende November 1961, is ‘n verdere uitbreking vasgestel in die Evaton-lokasie, distrik Vereeniging. Om hierdie brandpunt van besmetting te bestry, is 53,300 hoenders ingeënt. Gedurende Junie 1962 het egter verdere uitbrekings voorgekom waartydens dit sterftes veroorsaak het onder hoenders wat uitgeroei is sedert die laaste inenting sowel as by ongeënte hoenders wat intussen van elders ingebring is. Verspreiding het plaasgevind na die aangrensende gebiede van Kookfontein, Meyerton, Sharpville, Tsirele en Bophelong waar 74,848 voëls ingeënt en 178 afgemaak moes word om die siekte onder beheer te bring. Noukeurige toesig is oor hierdie gebiede gehou asook in ‘n paar kusgedeeltes van Natal, om sodoende besmetting in “agterplaas”-hoenders so spoedig moontlik te ontdek. Basillêre Wit Diarree en Hoendertifus Gedurende die verslagjaar is daar ‘n totaal van 52 uitbrekings aangemeld waarvan die oorgrote meerderheid hoendertifus was. Dit kan egter nie as ‘n getroue weergawe van die toestand in die land aanvaar word nie aangesien uitbrekings onder “agterplaas”-hoenders dikwels nie opgemerk word nie. Die vrywillige staatstoetsskema, hoofsaaklik van die groter pluimveeboerderye het gunstig gevorder. Die meeste van hierdie sort pluimveeboerderye is in Transvaal, Oranje-Vrystaat, Natal en in die westelike Kaapprovinsie, waar daar 243 B.W.D.- en Hoendertifusvrye-sertifikaathouers is wat gesamentlik 618,367 pluimvee aanhou.

28

Hoenderclolera Twee uitbrekings is ontdek in die Tulbach-distrik, maar gelukkig was die getal hoenders betrokke, maar klein. Psittakose (Ornitose) ‘n Uitbreking van die siekte het in Pretoria voorgekom by ingevoerde papagaaie waar ‘n ho‘n Uitbreking van die siekte het in Pretoria voorgekom by ingevoerde papagaaie waar ‘n hoë sterfte veroorsaak is – veral onder die “African Greys”, voordat die siekte gestuit kon word deur die gebruik van Chloortetrasiklien in olie. Aansteeklike Laringo-Trageïtis Die eerste bevestigde geval in die Republiek, het voorgekom gedurende Mei 1961, en sedertdien het die kliniese vorm van die siekte tevoorskyn getree op twee ander plase in die Kraaifonteingebied van die Kaapprovinsie. Serologiese toetse het bewys dat ‘n baie mildevorm van hierdie siekte ook in die Westelike Kaapprovinsie bestaan. Hierdie vorm veroorsaak egter nie die klassieke simptome nie en kan dus selde klinies gediagnoseer word. Knopvelsiekte Die siekte het in al vier die provinsies voorgekom en die getal uitbrekings gedurende die verslagjaar het 389 beloop, vergeleke met 114 die vorige jaar. Oor die algemeen was sterftes laag en derhalwe is daar min gebruik van die entstof gemaak. Afrikaanse varkpes Een uitbreking het voorgekom op ‘n plaas in die distrik Soutpansberg, waar 23 varke gevrek het en 49 afgemaak moes word teen betaling van vergoeding. Met die oogmerk om die varkbedryf van die land en sy uitvoermarkte te beskerm, is streng beheermaatreëls gehandhaaf in daardie Noord- en Oos-Transvaalse distrikte waar wilde varke voorkom. Aansteeklike onvrugbaarheid Die kliniese diagnose van hierdie siekte bly moeilik en die sewe uitbrekings aange- meld in Transvaal weerspieël geensins die ware toedrag van sake nie. Meer inligting sal miskien in die toekoms beskikbaar word as gevolg van verbeterde fasiliteite by ondersoeksentra. Vleksiekte by varke Een uitbreking is aangemeld uit die Eshowe-distrik in Natal. Episoötiese Limfangitis Een geval is gediagnoseer in die Port Elizabeth -gebied.

29

Ander Verklaarde siektes Geen gevalle van infektieuse anemie van perde, Johne se siekte, droes, longsiekte of runderpes is gedurende die jaar aangetref nie. Laasgenoemde drie siektes kom nie in die Republiek voor nie. Nie-verklaarde siekte Bakteriese siektes Bloednier – Ten spyte van die beskikbaarheid van ‘n uitstekende entstof hierteen, is baie skape nie geënt nie. Dit het onnodige verliese tot gevolg gehad, veral in die Transvaalse Hoëveld, Natal, Oranje-Vrystaat en die noordelike Kaapprovinsie. Sponssiekte – Swaar verliese is aangemeld by jong beeste in Oos-Transvaal en in die Bantoe-gebiede van Transvaal, en sporadiese uitbrekings het in ander gebiede voorgekom. Hierdie verliese kon verhoed gewees het deur die gereelde en planmatige gebruik van die entstof. Lamsiekte – Gevalle van lamsiekte het hoofsaaklik voorgekom in Wes-Transvaal, die noordelike Kaapprovinsie, Oranje-Vrystaat en in die suurvelddele van die kusgebied van die oorstelike Kaapprovinsie. Effektiewe gebruik is gemaak van die entstof en van fosfaatbyvoeding. Hierdie maatreëls kan egter op groter skaal met voordeel toegepas word, veral in die noordelike Kaapprovinsie waar slegs een-derde van die beesbevolking geimmuniseer is. Mastitis – Hierdie siekte bly ‘n groot probleem in melkkudes, wat veroorsaak dat onoordeelkundige gebruik gemaak word van antibiotiese middles, met die daaruit voortvloeiende gevare nie alleen vir kaasproduksie nie, maar ook weens die ontwik- keeling van bestande organisms en die sensitisering van die mens. Kaasagtige klierontsteking – Corunebacterium-besmetting het ‘n acute probleem gebly in die droër dele van die Kaapprovinsie, waar dit nie alleen uiterlike absesse veroorsaak nie, maar ook veelvuldige inwendige absesse in die longe. Besmetting van die testes van ramme is ook aangetref, veral by Persiese en ander vleisrasse. Virussiektes Hartwater – Hartwater bly ‘n dodelike siekte vir jong herkouers en is ook ‘n beperkende factor in die veeboerdery van Noord-, Oos- en Wes -Transvaal, die doringvelddele van Natal asook die kusgebiede van die oostelike en westelike Kaapprovinsie. In Natal blyk dit dat die siekte versprei na die skaapdele waar boere aangeraai is om beter gebruik te maak van dipmetodes om die vektors uit te roei. Bloedbanke vir immuniseringsdoeleindes het bevredigende gefunksioneer in Louis Trichardt, Pietersburg en Potgietersrus, waar ‘n totaal van 11,747 dosisse verkoop is. In die Grahamstad-gebied is waarnemings in verband met die immunisering van skape en bokke voortgesit.

30

Bloutong by skape – Waarskynlik as gevolg van die droogtetoestande, wat ongunstig vir die vectors is, was die voorkoms van bloutong laag in die Kaapprovinsie, Oranje-Vrystaat en Oos-Transvaal. Oor die algemeen was boere tevrede met die entstof, wat goeie beskerming verleen het behalwe in die distrik Piet Retief waar September-lammers gedurende November geënt is. Ondersoeke is uitgevoer in die Utrecht-distrik waar ander kompliserende faktore blykbaar ‘n rol gespeel het. Perdesiekte – Betreklik min gevalle is aangemeld, wat ook hoofsaaklik aan die droë toestande toegeskryf kan word. Driedae-stywesiekte – Sporadiese en oor die algemeen ligte aanvalle is aangemeld uit die verskillende gebiede. Slenkdalkoors en Wesselsbronvirussiekte – Verrassend genoeg, maar verstaanbaar weens redes hierbo genoem, is nie een enkele geval van die twee siektes onder die Departement se aandag gebring nie. Viruslongontsteking by varke – Alhoewel selde gerapporteer, bestaan daar aandui- dings dat die siekte vry algemeen voorkom, veral onder swak higiëniese toestande. Protosoë-siektes Rooiwater en Galsiekte – Beide siektes het in meeste gebiede voorgekom, maar was veral van belang in die Oranje-Vrystaat, Transvaal en Natal, met die ergste besmet- ting in die Bantoegebiede van Nongoma, Eshowe, Durban en Port Shepstone, veral waar dipbakke vernietig is en geen gereelde dipwerk vir meer as ‘n jaar uitgevoer kon word nie. Vee-vendusies en veebeweging was te blameer vir ‘n mate van verspreiding van die siekte in die Oranje-Vrystaat. Besnoitiose, of Olifantsvelsiekte – Hierdie siekte neem in belangrikheid toe en het veral voorgekom in Noord- en Wes -Transvaalse distrikte. Onlangse waarnemings in verband met die waarde van ondersoeke van siste in die slymvliese van die oë het dit moontlik gemaak om andersins onopsigtelike gevalle vas te stel. Navorsingswerk in hierdie verband duur voort. Koksidiose – Hierdie groep parasiete was ‘n probleem by kalwers in die noordelike en oostelike Transvaal. In die Oranje-Vrystaat het dit swaar verliese onder pluimvee veroorsaak asook vrektes by lammers wat saam met die ooie op aangeplante weidings gehou is. Inwendige Parasiete Boere was oor die algemeen gretig om die doeltreffendste maatreëls toe te pas en het die voorligting wat gegee kon word, as gevolg van die bevindings aangaande die wurmopnames wat in die verskillende omgewings uitgevoer is, baie op prys gestel. Heelwat voorligtingswerk, met klem op die relatiewe belangrikheid van die verskillende parasiete, die waarde van bekende middels, weidingbeheer en wissel- weiding is gedoen, terwyl die vee-inspekteurs, op versoek, ook demonstrasies gegee het oor metodes van toediening van die middels.

31

Uitwendige Parasiete Skaapluise en jeuksiekte (Australian itch) het meer as die gewone kommer veroor- saak in sekere van die skaapboerderystreke, en die noodsaaklikheid om verpligte beheermaatreëls toe te pas, word oorweeg. Onvrugbaarheid Lae vrugbaarheid en steriliteit by beeste en kleinvee bly nog steeds belangrike erosiesiekte-probleme in die land. Opnames in hierdie verband het bevestig dat ondervoeding, kuddebestuur en aansteeklike siektes ‘n groot rol speel. Vibriose by beeste is besonder wydverspreid. Kalwersiektes In al die provinsies, word paratifus beskou as die belangrikste van alle kalwersiektes. Aanleidende faktore is swak hig iëne, ondervoeding, inwendige parasiete en ander saamvallende siektes. Aan die hele kompleks is aandag geskenk omrede van die belangrike invloed wat dit het op die ekonomie van beesboedery. Vergiftiging Minerale – Die gewone aantal vergiftigings met arseen en insekdodende middels het voorgekom, hoofsaaklik as gevolg van nalatigheid of verkeerde aanwending. Gevalle van kwaadwillige vergiftiging van vee toon aan dat strenger beheer oor gifstowwe op plase toegepas moet word. Plante – Gousiekte skyn die oorsaak te wees van die meeste gevalle van plantver- giftiging wat veeverliese tot gevolg gehad het in Transvaal, Oos-Transvaal, Natal, Noord-Vrystaat en die Kaapprovinsie. In die Waterbergse distrik en verder noord was Pavetta harborii en spesies van Fadogia die oorsaak van daardie sterftes, wat voorheen moeilik verklaarbaar was. Seneciose was weer eens ‘n ernstige probleem in Griekwaland-Oos. Chroniese asemhalingsiekte by Pluimvee Hierdie toestand het taamlik wyd verspreid oor die land voorgekom en die vrywillige toetsskema waaraan hoofsaaklik die groot hoenderboerderye deelneem, duur voort. In die westelike Kaapprovinsie alleen is 19,989 hoenders getoets, waarvan 5.5 persent positief gereageer het. As gevolg hiervan het die getal P.P.L.O.-vrye sertifikaathouers in die gebied van 7 tot 14 toegeneem. Hulp- en Beheerdienste Plantbeheer en Kwarantyn As gevolg van die reorganisasie van die Departement is ‘n Afdeling Plant- en Saadbeheer geskep wat bestaan uit die Saadinspeksiediens en die Afdeling Plantbeheer en Kwarantyn. In hierdie verslag word hierdie dienste egter afsonderlik behandel.

32

Aartappelmoere Die voorkoms van ‘n nuwe virussiekte in sekere Europese lande veroorsaak ernstige kommer. Hierdie siekte staan bekend as Virus Yn, of “Tabacco veinal necrosis virus”, en as dit ingevoer sou word, sal dit ‘n bedreiging wees vir die tabakbedryf, en dit sal ook die uitvoer van sowel tafelaartappels as aartappelmoere uit die Republiek na Mauritius, die Federasie en Mosambiek uitskakel. Om verskeie redes kan die invoer van aartappelmoere uit die Europese vasteland nie geheel en al verbied word nie, maar die invoer is nou net beperk tot die variëteite Up-to-Date, Susanna, Aquilla en King George, wat gewoonlik op ‘n betreklike uitgebreide skaal ge- Boek_1962.tp