Wykorzystanie archiwalnej mapy glebowo-rolniczej w analizach przestrzennych

Jan Jadczyszyn

Informacje podstawowe o tworzeniu mapy glebowo-rolniczej

1) Koncepcja mapy glebowo-rolniczej i jej dopasowanie do genetycznej

klasyfikacji gleb Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego i komentarza do

tabeli klas gruntów opracowana została w IUNG przez zespół pracownikównaukowych pod kierownictwem prof. dr Michała Strzemskiego

• skala podstawowa 1:5000

• zgeneralizowana do 1:25000, 1:100000 oraz 1:500000

2) Instrukcja w sprawie wykonania map glebowo-rolniczych w skali 1:5000 i

1:25000 z roku 1965 wydana przez Ministerstwo Rolnictwa, Departament

Urządzeń Rolnych opracowana została przez autorski zespół, którego trzon naukowy stanowili pracownicy IUNG

3) Merytoryczny Nadzór na praktyczną realizacją opracowania mapy

glebowo-rolniczej i glebowo-przyrodniczej, utrzymanie standardów jakości w

skali kraju prowadził zespół inspektorów IUNG

Mapa glebowo-rolnicza przedstawia przestrzenną zmiennośćsiedliska glebowego

oraz

zawiera syntetyczne informacje dotyczące ważniejszych

właściwości fizycznych i przydatności rolniczej gleby

Mapa racjonalnego użytkowania gruntów

TREŚĆ MAPY GLEBOWO-ROLNICZEJ

• Kompleksy rolniczej przydatności gleb

• Typ genetyczny gleby (podtyp)

• Układ i skład mechaniczny warstw profilu glebowego

• Podstawowe kategorie użytków gruntowych (GO, UZ, Ls, Tz, W, N)

Przykład analogowej mapy glebowo-rolniczej w skali 1:25000

Kalibracja geometryczna mapy analogowej w oparciu

o mapę topograficzną 1:25 000

Numeryczna mapa glebowo-rolnicza

BAZA DANYCH MAPY GLEBOWO-ROLNICZEJ

1 76145 5 Bw pgl :w

2 129109 6 A ps .pl :w

3 106622 6 Bw ps :pl

4 326647 7 Bw pl :w

5 19807 Ls Bw pl

6 117776 5 R /l/ -sk

7 73191 3 Rc /s/ .sk

8 853175 Ls A pl :w

9 41620 RN

10 1480745 Ls

11 25442 7 Bw pl

12 84423 6 R /l/ -sk

13 305296 Ls Bw pl

14 3724 7 Bw ps .pl :gs

15 72184 7 Bw pl :w

16 5144 7 Bw pl

17 67212 Ls Bw pl

18 14635 Ls Bw pl :w

19 70125 Ls Bw pl

Nr

kontur

POWIERZ.

(m2)KOMPL.

TY

P

PODLOŻ

E VUWAGI

PODLOŻ

E I

PODLOŻ

E II

PODLOŻ

E III

PODLOŻ

E IV

Główne typy genetyczne gleb w Polsce

Kompleksy rolniczej przydatności gleb w Polsce

Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej według gmin

Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

Źródło: Jadczyszyn 2009

Kryteria wyznaczania Obszarów Problemowych Rolnictwa

Czynniki limitujące produkcję rolniczą i przyśpieszające degradację środowiska:

1. obszary ONW skrajnie niekorzystne dla rolnictwa,

obejmujące strefę nizinną II - zakwalifikowane na

podstawie wskaźnika (WWRPP) o wartości ≤ 52 pkt.

oraz strefy górskiej i specyficznej;

2. niska zawartość próchnicy w glebie < 1,3%;

3. silnie zakwaszone gleby pH < 4,5;

4. zagrożone erozją wodną w stopniu średnim i silnym;

5. zanieczyszczone metalami ciężkimi (zgodnie z

kryteriami Rozporządzenia Ministra Środowiska z 9

września 2002 r.);

6. rozdrobniona struktura przestrzenna gospodarstw

(średnia powierzchnia gospodarstwa w gminie 1-10 ha,

liczba działek większa od 4, a średnia powierzchnia

działki mniejsza od 2,5ha)

Obszary Problemowe Rolnictwa (OPR)

Obszary OPR obejmują:820 gmin wiejskich i wiejsko-miejskich (37,8%)32,0% użytków rolnych

Mapa kategorii podatności gleb na suszę

WOD = WOD1+ WOD2+ WOD3+ WOD4+WOD5

I - Bardzo lekka, grupa granulometryczna:

piasek luźny - plpiasek luźny pylasty - plppiasek słabo gliniasty - pspiasek słabo gliniasty pylasty - psp

II - Lekka, grupa granulometryczna:

piasek gliniasty lekki - pglpiasek gliniasty lekki pylasty - pglppiasek gliniasty mocny - pgmpiasek gliniasty mocny pylasty - pgmp

III - Średnia, grupa granulometryczna:

glina lekka - glglina lekka pylasta - glppył gliniasty - płgpył zwykły - płzpył piaszczysty - płp

IV - Ciężka, grupa granulometryczna:

glina średnia - gsglina średnia pylasta - gspglina ciężka - gcglina ciężka pylasta - gcppył ilasty - płiił - iił pylasty - ip

Wartość klimatycznego bilansu wody (KBW)

w okresie od 10.IV -10.VIII 2015Zagrożenie suszy dla zbóż jarych

w okresie od 10.IV -10.VIII 2015)

Polowa pojemność wodna (potencjalna) gleb Polski

Potencjalne zasoby wody ogólnie dostępnej dla roślin w mm w profilu glebowym

Ocena presji rolnictwa i wyznaczanie obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego (OSN)

Bilans azotu

- wynoszenie z plonem(np. pszenica ziarno ok. 20 kg/t)

+ nasiona i sadzeniaki

+ wiązanie symbiotyczne(motylkowate ok. 100 kg/ha/rok; pozostałe 4 kg/ha rok)

+ opad atmosferyczny(17kg/ha/rok)

+ nawożenie organiczne(np. krowy dojne 60 kg/szt/rok)

+nawożenie mineralne

Stężenia azotanów w wodach powierzchniowych

ładunek azotu / ilość odpływającej wody = stężenie

Wyniki wydzieleńdla wydzieleń gminami do strefy OSN włączono 3,467 mln ha UR (17,7% UR)

dla wydzieleń obrębami do strefy OSN włączono 3,781 mln ha UR (19,4% UR)

Mapa erozji wodnej potencjalnej w Polsce

Zasoby wody ogólnie dostępnej (WOD) dla

roślin w profilu glebowym do 100 cm

Zasoby wody ogólnie dostępnej dla

roślin w profilu glebowym do 100 cm

Powiat Suwalski

Potencjalna erozja wietrzna

Wyznaczenie pilności utwardzania dróg gruntowych

Wysadzinowość gruntu Układ dróg w rzeźbie Pilność utwardzania

Przekształcenia TUZ na grunty orne w latach 1970-2010 w woj. dolnośląskim

9,91

245,05

63,95

3,67

160,25

45,93

5,23

0 50 100 150 200 250 300

1z

2z

3z

GO

Tysiące ha

Ko

mp

leks

y p

rzyd

atn

ośc

i ro

lnic

zej g

leb

trw

ałyc

h u

żytk

ów

zi

elo

nyc

hTrwałe użytki zielone w woj. dolnośląskim w latach 1970 i 2010 [tys. ha]

Stan na rok 2010

Stan na rok 1970

3,224,33

9,2531,65

5,587,68

8,822,81

10,332,55

3,6410,64

8,975,99

4,767,27

5,2310,58

7,5111,07

6,7711,30

5,3010,98

7,965,03

0,492,14

0,822,39

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

DzierżoniówGłogów

GóraKłodzko

LubinMilicz

OleśnicaOława

PolkowiceStrzelin

Środa ŚląskaTrzebnica

WołówWrocław

Ząbkowice Śl.Bolesławiec

JaworKamienna Góra

LubańLwówek Śląski

LegnicaJelenia Góra

ŚwidnicaWałbrzychZgorzelecZłotoryja

M. LegnicaM. Jelenia Góra

M. WałbrzychM. Wrocław

Tysiące ha

Trwałe użytki zielone w woj. dolnośląskim [tys. ha]

Stan na rok 2010

Stan na rok 1970

9,91

245,05

63,95

3,67

160,25

45,93

5,23

0 50 100 150 200 250 300

1z

2z

3z

GO

Tysiące ha

Ko

mp

leks

y p

rzyd

atn

ośc

i ro

lnic

zej g

leb

trw

ałyc

h u

żytk

ów

zi

elo

nyc

h

Trwałe użytki zielone w woj. dolnośląskim w latach 1970 i 2010 [tys. ha]

Stan na rok 2010

Stan na rok 1970

Mapa podatności gleb na erozję wodną

Mapa erozji wodnej powierzchniowej

Podsumowanie

Mapa glebowo-rolnicza jest podstawą oceny potencjału produkcyjnego gleb i oceny zagrożeń środowiska glebowego i wodnego,

Numeryczny format mapy umożliwia szerokie jej zastosowanie w systemach GIS opartych na metodach analizy przestrzennej,

Integracja numerycznej mapy glebowo-rolniczej w systemie GIS i zastosowanie narzędzi modelowania matematycznego wspiera proces podejmowania obiektywnej decyzji w zakresie racjonalnego wykorzystania i ochrony środowiska przyrodniczego

Rozwój , urządzanie i kształtowanie obszarów wiejskich wymaga pilnego wdrożenia systemów wsparcia decyzji

Bieżący stan wdrożeń i zastosowań GIS w praktyce stanowi znikomą część istniejącego potencjału w kraju przy czym województwo podlaskie przoduje w tej dziedzinie

Dziękuję za uwagę