สงคมผสงอายในญปน -นยส าคญส าหรบประเทศไทย-

วชาญปนปจจบน JAPAN TODAY 18 มกราคม 2555 รองศาสตราจารย ดร.วรเวศม สวรรณระดา อาจารยประจ าคณะเศรษฐศาสตร รองคณบด วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เอกสารนปรบปรงจาก เอกสารประกอบการบรรยายในอดต

1. วชาญป นปจจบน คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (ปการศกษา 2551, 2552, 2553)

2. การอบรมทางวชาการ เรอง “ความรเกยวกบญป น” จดโดยสถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย (26 มนาคม 2553)

3. บรรยายพเศษ วชา “ประวตศาสตรเอเชยตะวนออก” (HI 4102)โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา (8 มถนายน 2553)

4. ปาฐกถา “เสาหลกของแผนดน” ชดญป นศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย (27 สงหาคม 2553)

5. บรรยายพเศษวชา ญ. 610 สถานการณปจจบนในญปน คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (14 กนยายน 2553)

เนอหาของการบรรยาย

• บทเกรนน า • สถานการณทางประชากรของญป น • ปจจยทสงผลตอการเปลยนแปลงโครงสรางทางประชากรของญป น

• สภาวะความเปนอยของผสงอายในญป น • ผลกระทบของการเปลยนแปลงเขาสสงคมสงวยและบตรนอย

• สงคมญป นสามารถหยดยงสถานการณนไดหรอไม • นยส าคญส าหรบประเทศไทย

เกรนน า-สงคมสงวยมหนาตาเปนอยางไร ?

คณพอ คณแม

ตวทานเอง

คณแมมพนองกคน

คณพอมพนองกคน

คณมพนอง กคน

โครงสรางประชากรของญป นในปค.ศ.1950 Source: National Institute of Social Security and Population Problems

โครงสรางประชากรของญป นในปค.ศ.1970-1990-2010 Source: National Institute of Social Security and Population Problems

โครงสรางประชากรของญป นในปค.ศ.2030-2050 Source: National Institute of Social Security and Population Problems

เกรนน า-สงคมบตรนอยมหนาตาเปนอยางไร ? ครอบครวโนบในโดราเอมอน

โนบตะเปนลกคนเดยว ของคณพอคณแมสกลโนบ

ครอบครวนวเคลยร

ปรากฏการณการเปลยนแปลงทางประชากรของญป น • ญป นเปนประเทศหนงทก าลงเผชญวกฤตทางประชากรขนานใหญ

▫สงคมสงวย – 高齢化社会 ▫สงคมสงวยบตรนอย – 高齢少子化社会 ▫สงคมประชากรลด -人口減少社会

สถานการณทางประชากรของญป น

สถานการณทางประชากรของญป นปจจบน

ณ 1 ตลาคม ค.ศ.2008 จ านวน (พนคน) สดสวน (รอยละ)

จ านวนประชากร 127,692 100.00

ประชากรสงอาย (65 ปขนไป) 28,216 22.1

อาย 65-74 ป (สงอายชวงตน) 14,998 11.7

75 ปขนไป (สงอายชวงปลาย) 13,218 10.4

ประชากรวยท างาน 82,300 64.5

ประชากรวยเดก 17,176 13.5

แหลงทมา: ตาราง 1-1-1 ใน Aged Society White Paper, 2009. (Kourei Shakai Hakusho, Heisei 21)

เปรยบเทยบกบนานาชาต สดสวนประชากรสงอาย (65 ปขนไป) ในปค.ศ.2005

กลมประเทศ ตะวนตก

% กลมประเทศ

เอเซย %

ญป น 20.1 ญป น 20.1

อตาล 19.7 จน 7.7

สวเดน 17.2 อนเดย 5.0

สเปน 16.8 อนโดนเซย 5.5

เยอรมน 18.8 ฟลปปนส 3.8

ฝรงเศส 16.3 เกาหลใต 9.4

สหราชอาณาจกร 16.1 สงคโปร 8.5

สหรฐอเมรกา 12.3 ไทย 7.8 แหลงทมา: ดดแปลงจากรป 1-1-13 ใน Aged Society White Paper, 2009. (Kourei Shakai Hakusho, Heisei 21)

การคาดประมาณประชากรของญป นในอนาคต

8.49.09.510.011.813.013.7

51.152.8

56.859.5

61.263.965.8 14.015.9

13.512.3

13.811.911.0

26.522.4

20.218.2

13.111.29.1

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

2005 2010 2015 2025 2035 2045 2055

0-14 ป 15-64 ป 65-74 ป 75 ปขนไป

127,768 127,176 125,430119,270

110,679110,443

88,930

แหลงทมา: ดดแปลงจากรป 1-1-3 ใน Aged Society White Paper, 2009. (Kourei Shakai Hakusho, Heisei 21)

ภาวะพงพาของสงคมญป นในปจจบน: 2009 Potential Support Ratio (ประชากรสงวย 1 คน ตอประชากรวยท างาน 2.92 คน)

ภาวะพงพาของสงคมญป น: จากอดตสอนาคต Potential Support Ratio

แหลงทมา: ดดแปลงจากตาราง 1-1-6 ใน Aged Society White Paper, 2009. (Kourei Shakai Hakusho, Heisei 21)

11.2 10.89.8

8.67.4

6.65.8

4.83.9

3.3 2.92.3 2.0 1.7 1.4 1.3

0

2

4

6

8

10

12

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2008 2015 2025 2035 2045 2055

ภาระของประชากรรนหลงจะสงขนเรอยๆ

ปจจบน

ปจจยทสงผลตอการเปลยนแปลงโครงสรางทางประชากร

ปจจยทสงผลตอการเปลยนแปลงโครงสรางทางประชากร

การเปลยนแปลง โครงสราง ประชากร (สงคมสงวย และบตรนอย)

อตราการตายลดลง อายขยเฉลยเพมขน

อตราภาวะเจรญพนธต า จ านวนเดกเกดใหมนอยลง

แตงงานชา

มบตรเมออายมากขน

คนไมแตงงานมากขน

รปแบบการแตงงานเปลยน

การเปลยนแปลงและการคาดประมาณอายขยเฉลย (เมออาย 60 ป)

83.6783.0582.3181.39

80.2279.1978.5676.38

74.7871.73

67.74

63.6

90.3489.7789.0688.1987.0885.99

82.8585.52

80.48

76.89

72.79

67.75

60

65

70

75

80

85

90

95

1955 1965 1975 1985 1995 2005 2007 2015 2025 2035 2045 2055

อายคาดเฉลย ชาย หญง

แหลงทมา: ดดแปลงจากรปภาพ 1-1-7 ใน Aged Society White Paper, 2009. (Kourei Shakai Hakusho, Heisei 21)

การลดลงของจ านวนเดกเกดใหมอยางตอเนอง

แหลงทมา: ตารางท 1 ในวรเวศม สวรรณระดา (2553), ผลกระทบทางเศรษฐกจของการเปลยนผานสสงคมผสงอาย ‟ การรบรปญหาและการเตรยมความพรอมในชวงทผานมาของรฐบาลญปน ‟ (ก าลงตพมพ)

การลดลงของอตราภาวะเจรญพนธรวม (Total Fertility Rate)

แหลงทมา: ตารางท 1 ในวรเวศม สวรรณระดา (2553), ผลกระทบทางเศรษฐกจของการเปลยนผานสสงคมผสงอาย ‟ การรบรปญหาและการเตรยมความพรอมของรฐบาลญปน ‟ (ก าลงตพมพ)

คนญป นแตงงานชาลงและมลกเมออายมากขน

26.325.925.525.224.7

27.028.0 28.2 28.328.428.227.8

27.0

28.5 28.829.8 30.0 30.1

28.028.7 29.1 29.5 29.8 30.4

31.0 31.2 31.4

25.726.4 26.7 27.0 27.5 28.0

29.1 29.2 29.4

30.3 30.631.4 31.8 32.0 32.3 32.6 32.8 32.9

20.0

22.0

24.0

26.0

28.0

30.0

32.0

34.0

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2006 2007

20.0

22.0

24.0

26.0

28.0

30.0

32.0

34.0

อายแรกสมรสภรรยา อายแรกสมรสสาม อายเฉลยภรรยาเมอมบตรคนทสองอายเฉลยภรรยาเมอมบตรคนแรก อายเฉลยภรรยาเมอมบตรคนทสาม

แหลงทมา: ดดแปลงจากรป 1-1-12 ใน Low Fertility Society White Paper, 2009. (Shoushika Shakai Hakusho, Heisei 21)

คนญป นแตงงานกนนอยลง 1,099,984

719,822

10.4

5.7

0

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

1972 2005

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

จ ำนวนคสมรส อตรำกำรสมรส

แหลงทมา: ดดแปลงจากรป 1-1-8 ใน Low Fertility Society White Paper, 2009. (Shoushika Shakai Hakusho, Heisei 21)

คนญป นไมแตงงานมากขน

สดสวนผทไมสมรส (%) 1975 2005

ชาย รนอาย 25-29 ป 48.3 71.4

หญง รนอาย 25-29 ป 20.9 59.0

ชาย รนอาย 30-34 ป 14.3 47.1

หญง รนอาย 30-34 ป 7.7 32.0

ชาย รนอาย 35-39 ป 6.1 30.0

หญง รนอาย 35-39 ป 5.3 18.4

แหลงทมา: ดดแปลงจากรป 1-1-9 ใน Low Fertility Society White Paper, 2009. (Shoushika Shakai Hakusho, Heisei 21)

สดสวนผทไมแตงงานตลอดชพ (ค านวณจากสดสวนผมอาย45-54 ปทไมแตงงาน)

2.12

7.25

4.32

15.96

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

1975 2005

ชาย

หญง

แหลงทมา: ดดแปลงจากรป 1-1-10 ใน Low Fertility Society White Paper, 2009. (Shoushika Shakai Hakusho, Heisei 21)

ทศนคต/รปแบบการแตงงาน ของคนญป นเปลยนแปลงไป

• รปแบบการแตงงานแบบเปลยนแปลงจากแบบมพอสอแมชก （Mi-ai Kekkon 見合結婚） หรอแบบพบกนในทท างาน （Shokuba Kekkon 職場結婚）ไปเปนแบบมรก (Ren-ai Kekkon 恋愛結婚)

• กอนทศวรรษ 1960 มากกวาครงของคแตงงาน การพบคแตงงานจะเปนแบบผานพอสอแมชก

• ยคปจจบน มากกวารอยละ 80 เปนการแตงงานกบคทม ความรก สวนการแตงงานแบบผานพอสอแมชกลดลงเหลอ ประมาณรอยละ 6

สภาพความเปนอยของผสงอาย

ครวเรอนในประเทศญป น

• จ านวนครวเรอนในญปน (ค.ศ.) 2007 ม 48,023,000 ครวเรอน • มจ านวนครวเรอนทมผสงอาย 19,263,000 ครวเรอน (คดเปนประมาณรอยละ 40.1 ของครวเรอนทงหมด)

1. อยตามล าพงคนเดยว 2. อยกบคสมรส 3. อยกบลกทยงไมแตงงาน 4. อยกบลกและหลาน (3 รน) 5. อยในลกษณะอนๆ

สภาพความเปนอยของผสงอาย การเปลยนแปลงของรปแบบการอยอาศยของผสงอาย

ลกษณะ การอยอาศย 1980 1985 1990 1995 2000 2007

ผสงอายอยตามล าพง 10.7% 12.0% 14.9% 17.3% 19.7% 22.5% ผสงอายอยกบคสมรส (สองคนตายาย) 16.2% 19.1% 21.4% 24.2% 27.1% 29.8% ผสงอายอยกบลกทยงไมไดแตงงาน 10.5% 10.8% 11.8% 12.9% 14.5% 17.7% ผสงอายอยกบลกและหลาน (3 generations) 50.1% 45.9% 39.5% 33.3% 26.5% 18.3%

ประเภทอนๆ 12.5% 12.2% 12.4% 12.2% 12.3% 11.7%

แหลงทมา: ดดแปลงจากรปภาพ 1-2-1 ใน Aged Society White Paper, 2009. (Kourei Shakai Hakusho, Heisei 21)

แหลงหลกของรายไดของผสงอาย: ญปน 1990-2005

แหลงทมา – Cabinet Office (2005) การส ารวจเปรยบเทยบระหวางประเทศเกยวกบการใชชวตและทศนคตของผสงอาย (ญปน สหรฐอเมรกา เกาหลใต เยอรมน และฝรงเศส), Japan.

แหลงหลกของรายได 1980 1985 1990 1995 2000 2005

รายไดจากการท างาน 31.3 24.5 23.8 21.6 20.8 17.7

บ านาญภาครฐ 34.9 53.4 54.3 57.1 67.5 73.9

บ านาญเอกชน 3.8 1.9 1.9 1.7 1.6 1.0

เงนฝากธนาคาร (ถอน) 2.1 2.2 2.0 2.4 1.6 1.0

รายไดจากทรพยสน 5.3 5.6 4.0 2.5 2.3 1.9

เงนชวยเหลอจากลกหลาน 15.6 9.0 5.7 4.2 3.4 2.5

เงนสงเคราะหของรฐบาล 1.2 1.1 0.9 0.3 0.9 0.5

แหลงอน 3.1 1.9 1.8 2.4 1.7 1.5

แหลงหลกของรายไดของผสงอาย: เปรยบเทยบระหวางประเทศ ปค.ศ.2005

แหลงหลกของรายได ญปน สหรฐอเมรกา เกาหลใต เยอรมน ฝรงเศส

รายไดจากการท างาน 17.7 19.8 35.4 10.2 9.5

บ านาญภาครฐ 73.9 54.7 4.5 76.9 49.3

บ านาญเอกชน 1.0 10.1 2.2 4.0 34.2

เงนฝากธนาคาร (ถอน) 1.0 2.8 10.8 0.8 2.7

รายไดจากทรพยสน 1.9 9.8 3.4 2.2 2.9

เงนชวยเหลอจากลกหลาน 2.5 0.5 37.3 0.4 0.7

เงนสงเคราะหของรฐบาล 0.5 0.4 4.3 1.5 0.6

แหลงอน 1.5 1.0 2.1 0.7 0.0 แหลงทมา – Cabinet Office (2005) การส ารวจเปรยบเทยบระหวางประเทศเกยวกบการใชชวตและทศนคตของผสงอาย (ญปน สหรฐอเมรกา เกาหลใต เยอรมน และฝรงเศส), Japan.

การท างานของผสงอายในญป น • อายขยเฉลย ชาย 83.6 ป หญง 90.3 ป (เมออาย 60 ป) • อายเกษยณ 65 ป (จนถงปค.ศ.2013คอยๆปรบขนเปน 65 ปอยางสมบรณ) • “การส ารวจโครงสรางการท างาน” ในปค.ศ. 2007

สถานการณการท างาน (รอยละ)

ชาย หญง

60-64 ป 65-69 ป 60-64 ป 65-69 ป

ลกจาง 44.8 24.5 30.1 15.6

ผบรหาร 11.7 8.1 3.1 2.1

ธรกจสวนตว 16.4 17.1 5.1 4.9

อนๆ 0.3 0.4 5.2 5.6

ตองการท างาน (ปจจบนไมไดท า)

10.0 11.9 10.8 9.4

ไมตองการท างาน 16.9 38.0 45.7 62.4

การท างานของผสงอายในญป น (ตอ)

• ปจจบนสงคมญปนมความพยายามทจะสงเสรมการจางงานผสงอายตอเนอง (อาย 65 ปขนไป) ดวยวธการตางๆ ▫ การใหเงนสนบสนนกบบรษททเพมอายเกษยณหรอจางพนกงานตอจนถงอาย 70 ป

▫ การใหเงนอดหนนคาจางกบนายจางทจางผสงอายทหางานผานศนยจดหางาน

▫ การใหเงนอดหนนตอการทดลองจางผสมครสงอาย (4 หมนเยนตอคนตอเดอน เปนเวลา 3 เดอน)

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย

• หลกประกนรายไดยามชราภาพ (บ านาญ)/ การรกษาพยาบาล / การดแลผสงอายระยะยาว ลวนมรฐบาลเปนเจาภาพ และเปนระบบถวนหนา

• บ านาญ ‟ ระบบบ านาญแหงชาต (National Pension) เปนระบบประกนรายไดพนฐานหลงเกษยณเดอนละ ประมาณ 6 หมนเยน (บงคบ) และมเพมเตมจากนนโดยระบบอนๆ (ตามอาชพ) ทงบงคบและสมครใจ

• การรกษาพยาบาล ‟ ระบบประกนสขภาพแหงชาต (หลงเกษยณ) และระบบการรกษาพยาบาลผสงอาย (ราคาถก / หลงอาย 70 ป)

• การดแลระยะยาว ‟ ระบบประกนการดแลระยะยาว โดยใหการชวยเหลอดแลผสงอายทชวยตนเองไมได (แตไมใชปวย) เมอชราภาพ

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย

• สวสดการสงคมส าหรบผสงอายในปจจบนไมวาจะเปน

บ านาญ การรกษาพยาบาล หรอการดแล มไดแจกฟร (แตเคยแจกฟรมาแลวในอดต เชนเงนเบยยงชพ การรกษาพยาบาลผสงอายฟร)

• ระบบรวมดวยชวยกน - ระบบทางการเงนการคลงทใชทงดานประกนสขภาพและบ านาญเปนแบบประกนสงคม (Social Insurance) โดยทประชาชน (และนายจาง) มสวนรวมจายและรฐบาลใชเงนภาษอากรในการอดหนนระบบ

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย (ตอ)

• การเตรยมความพรอมเพอสรางคณภาพชวตใหกบผสงอายเกดขนอยางถวนหนาตงแตตนทศวรรษ 1960 ▫ การประกนสขภาพ (ระบบประกนสขภาพถวนหนา 国民健康保険制度Kokumin Kenkou Hoken)

▫ การสรางหลกประกนดานรายได (ระบบบ านาญแหงชาต 国民年金制度Kokumin Nenkin)

• กอนหนานนมระบบสวสดการส าหรบเฉพาะ “กลมแรงงานในระบบ” (ลกจางในสถานประกอบการ) เทานน

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย (ตอ) - บ านาญ

ทมา - รปภาพท 3-3 ในหนงสอ “ระบบบ านาญแหงชาต”

ปจจบนขนต า ประมาณ 66,000 เยน

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย: การดแลผสงอาย

• กอนมระบบการดแลระยะยาว ▫ ครอบครวเปนผดแลผสงอาย สวนใหญเปนหนาทของสะใภ ▫ การน าผสงอายเขารบการในสถานดแลผสงอายเฉพาะมนอย (เกรงค าตฉนนนทา) ▫ เกดปรากฏการณการเขาโรงพยาบาลเชงสงคม (Social Hospitalization)

ลดค าตฉนนนทาจากคนรอบขาง โดยการ “ท าใหผสงอายปวย” การเขาโรงพยาบาลสามารถใชสทธของระบบประกนสขภาพได ลดคาใชจายของครวเรอน

คาใชจายของรฐบาลในการรกษาพยาบาลสงขน • ป 2000 เกดระบบประกนส าหรบการดแลระยะยาว (Long Term Care Insurance System,

Kaigo Hoken Seido) ▫ ประชาชนทมอาย 40 ปขนตองเขารวมระบบประกนการดแลระยะยาว ▫ จายเบยประกนประมาณ 4,090 เยน (แตกตางกนระหวางพนทและฐานะทางเศรษฐกจ)

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย: การดแลผสงอาย

ความเหนแพทย

การตรวจสอบ ความจ าเปน

พจารณา ครงท 1

พจารณา ครงท 2

„ บานพกพเศษส าหรบคนชรา „ สถานดแลสขภาพผสงอาย „สถานพยาบาลเพอดแลระยะยาว

ผสงอาย ทจ าเปนตอง รบการดแล

ผสงอาย ทจ าเปนตองรบ การชวยเหลอ

„ การดแลโดยการเยยมเยยนทบาน „ การพยาบาลทบาน „ Day Care „ Short Stay „ การใหยมอปกรณ „ โปรแกรมปองกนระดบพนท

ผสงอาย ทไมเขาขาย

วางแผนการดแลโดย Care Manager • ขนตอนการรบบรการดแลระยะยาว

โปรแกรมปองกนระดบพนท

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย: การดแลผสงอาย

• ผใหบรการดแลระยะยาว (HWS-Kyoukai, 2007)

ผใหบรการแบงตามประเภทองคกร 2001 2005 เพม/ลด

องคกรปกครองทองถน 1,058 805 -24%

สวสดการสงคม (นตบคคล) 18,635 22,968 +23%

สถานพยาบาล (นตบคคล) 2,314 4,825 +109%

มลนธ/สมาคม (นตบคคล) 392 533 +36%

สหกรณ 914 1,362 +49%

องคกรแสวงหาก าไร (บรษท) 9,038 26,872 +197%

นตบคคลพเศษด าเนนกจกรรมไมหาก าไร (NPO) 667 2,574 +286%

อนๆ 220 350 +59%

รวมทงหมด 33,328 60,289 +81%

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย: การดแลผสงอาย

ผใหบรการแบงตาม ประเภทบรการทจดให

จ านวน (2005)

ผใหบรการแบงตาม ประเภทบรการทจดให

จ านวน (2005)

แบบเยยมบาน (Home Visit) ประเภทอนๆ

ดแลแบบเยยมบาน 20,618 ดแลกจวตรประจ าวนระยะสน 6,216

ดแลแบบอาบน าใหทบาน 2,402 ดแลพยาบาลระยะสน 5,513

ดแลแบบพยาบาลใหทบาน 5,309 สถานดแลสขภาพผสงอาย 3,220

แบบไปกลบ (Day Care) สถานพยาบาลเพอดแลระยะยาว 2,293

ไปรบการดแลทสถานดแล 17,652 ดแลกจวตรประจ าวนระยะสนแบบใชชวตรวมกน (สมองเสอม)

7,084

ไปรบการฟนฟทสถานดแล 6,093 ดแลกจวตรประจ าวนระยะสน (พเศษ) 1,375

สถานดแลสขภาพผสงอาย 3,185 ใหยมอปกรณ 6,317

สถานพยาบาลเพอดแลระยะยาว 2,908 ผใหบรการแบบอยบาน 27,304

สวสดการสงคมส าหรบผสงอาย: การดแลผสงอาย

ผใหบรการแบงตามประเภทบรการทจดให (ตอ) จ านวน (2005)

แบบสถานบรบาล

สถานดแลสวสดการผสงอาย 5,535

สถานดแลสขภาพผสงอาย 3,278

สถานพยาบาลเพอดแลระยะยาว 3,400

จ านวนสถานบรบาลรวม 5,309

ผลกระทบของการเปลยนแปลงโครงสราง

ประชากรตอสงคมญป น

การเปลยนแปลง โครงสรางทาง ประชากร

สดสวน/จ านวนผสงอายเพมขน

สดสวน/จ านวนวยท างานลดลง

สดสวน/จ านวนปชก.เดกลดลง

ประชาชนมอายยนขน

สามภรรยามลกกนนอยลง

จะเกด ปญหาอะไร

ตามมา ???

ผลกระทบตอเศรษฐกจสงคมในวงกวาง

• ในระดบประเทศ/รฐบาล ▫ การเพมขนของคาใชจายภาครฐดานสวสดการผสงอาย

เนองจากการเพมขนของประชากรสงอาย ▫ ปญหาดานการเงนการคลงและภาระของประชาชน

โดยเฉพาะอยางยงมนษยเงนเดอน ▫ ปญหาความเหลอมล าระหวางรน: ผสงอายในปจจบนไดรบ

การเกอกลดานสวสดการ ขณะทประชากรวยท างาน (ผสงอายในอนาคต) มแนวโนมแบกภาระมากขนเรอยๆผานระบบภาษอากร

ภาระทางการเงนการคลงของรฐบาลทตองแบก

แหลงทมา: Japan Statistical Yearbook 2009

ผลกระทบดานแรงงานของประเทศ • การเตรยมพรอมตอการลดลงของสดสวนของประชากรวยท างานในอนาคตท าอยางไร ▫ ตวอยางเชน การมสวนรวมในก าลงแรงงานของสตร การสรางสภาพแวดลอมทเหมาะสมดบการท างานของสตร การขยายอายเกษยณเปน 60 ป (ในอดต) การจางงานตอเนองจนถงอาย 65 ป เปนตน

▫ การมสวนรวมในก าลงแรงงานของผสงอาย มาตรการรองรบตางๆ ยกตวอยางเชน การแกไขกฎหมายความมนคงส าหรบการจางงานผสงอาย การแกไขกฎหมายการจดสงแรงงานทมอาย 60 ปขนไปใหสามารถประกอบอาชพไดเพมประเภทมากขน (เชน รกษาความปลอดภย การขนสงทางทะเล การกอสราง) เปนตน

ผลกระทบดานแรงงานของประเทศ

• กฎหมายเกยวกบการเกษยณอายการท างาน ▫ ทศวรรษ 1950: อายเกษยณอยทประมาณ 55 ป ▫ ค.ศ.1986: ออกกฎหมายเกยวกบอายเกษยณ เพมเปน 60 ปขนไป

▫ ค.ศ.1988: แกไขกฎหมายเสถยรภาพการจางงานของผสงอาย เลกบงคบอายเกษยณ 60 ป แตบงคบใหนายจางตองพยายามหาทางจางงานตอจนอาย 65 ป

▫ ค.ศ.2004: แกไขกฎหมายใหภายในป ค.ศ. 2013 เปลยนอายเกษยณเปน 65 ปขนไป

ผลกระทบตอเศรษฐกจสงคมดานอน

• ผลกระทบตอศกยภาพของประเทศในระยะยาว ▫ ผลกระทบตออตราการออม ▫ ผลกระทบตอการรบและการซมซบเทคโนโลยใหม ▫ ผลกระทบตอดานการศกษา

• ผลกระทบตอปญหาการดแลผสงอาย (เนองมาจากมลกนอย) ▫ ผสงอายดแลกนเอง 老老介護

▫ การขาดแคลนผดแลผสงอาย ▫ สถานบรบาลผสงอายมไมเพยงพอตอความตองการ

สงคมญป นสามารถหยดยงปญหาไดหรอไม

-ความยากล าบากของการเพมภาวะเจรญพนธ-

สงคมญป นสามารถหยดยงปญหาไดหรอไม

• มมมองมหภาค – การเปลยนแปลงสสงคมสงวยบตรนอยท าใหประชากรวยท างานมสดสวนนอยลงเรอยๆ ▫ สงคมญปนไมคอยยอมรบแนวคดการน าเขาแรงงานตางดาว (เมอเปรยบเทยบกบสงคโปรหรอไทย)

• การเพมภาวะเจรญพนธเปนแนวคดหนงส าหรบสงคมญป นในการแกปญหาสงคมประชากรลด ▫ ญปนจะชะลอหรอยบยงการลดลงของภาวะเจรญพนธไดหรอไม อยางไร

การแบงบทบาทของพอแมในครอบครวญป น

พอชาวญป น ทมเทท างาน หารายได

เลยงดครอบครว

แมชาวญป น เปนแมบานอาชพ ปรนนบตสาม เลยงดบตร

ดแลพอแมสามดวย ในบางกรณ

ดแลเลยงด บตร

ความยากล าบากในการเพมภาวะเจรญพนธ

• แนวคดเดมเกยวกบการเลยงดบตร: ต านานเดกสามขวบ ▫ แมผใหก าเนดควรตองเปนผเลยงดลกของตนเองเพอพฒนาการทางอารมณและความรสกทด

• สตรญปนจงออกจากงานเมอแตงงานหรอเมอมบตร • แบบแผนรปตวอกษร “เอม” • กรณของประเทศไทย-จน-สงคโปร: แบบแผนรปตวอกษร “ยคว า”

แบบแผนการท างานของสตรญปน สดสวนการมสวนรวมในก าลงแรงงานของสตร: M-Type U-Type

แหลงทมา – ดดแปลงจากรปภาพท 1 ในเอกสารสรปสถานการณการท างานของสตร Heisei 20.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65 ปup

ค.ศ.1979

ค.ศ.1998

ค.ศ.2007

ค.ศ.2008

ความยากล าบากในการเพมภาวะเจรญพนธ

• แมชาวญป นเสมอนถกโดดเดยวเพยงล าพง: ระบบสนบสนนการเลยงดบตรโดย “แม” ไมคอยดนก (เชน พอ ญาตพนอง คนรบใช สถานเลยงดเดกหรอโรงเรยนอนบาล) เมอเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ

ระบบสนบสนนการเลยงดบตรในเอเชย -มมมองนกสงคมวทยา

ประเทศ แม พอ ญาตพนอง คนรบใช สถานเลยงด

ญปน A+ C C D B

จน A- A A C A

ไทย A A B B B

สงคโปร A- B A A A

ไตหวน A B A B B

เกาหลใต A+ C C D B

แหลงทมา-เอะมโกะ โอะชอะอ และคะโยะโกะ อเอะโนะ บรรณาธการ “วถครอบครวชาวเอเซยในศตวรรษท 21” แปลโดยวรเวศม สวรรณระดาและอรรถยา สวรรณระดา (ก าลงจดพมพโดยส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย)

การแบงบทบาทของพอแมในครอบครวญป น

พอชาวญป น ทมเทท างาน หารายได

เลยงดครอบครว

แมชาวญป น เปนแมบานอาชพ ปรนนบตสาม เลยงดบตร

ดแลพอแมสามดวย ในบางกรณ

ดแลเลยงด บตร

สนสดยค การจางงานตลอดชพ

ท างาน

การประนประนอมกน ระหวาง

เลยงดบตรและท างาน เรมยากขนเรอยๆ

กลไกอนๆ

การมสวนรวม ในกจกรรมของ

ครอบครวยงนอยอย

แบบแผนการท างานของสตรญป น สดสวนการมสวนรวมในก าลงแรงงานของสตร: M-Type U-Type

แหลงทมา – ดดแปลงจากรปภาพท 1 ในเอกสารสรปสถานการณการท างานของสตร Heisei 20.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65 ปup

ค.ศ.1979

ค.ศ.1998

ค.ศ.2007

ค.ศ.2008

มาตรการเพอแกปญหาภาวะเจรญพนธต า • ค.ศ.1990 เกดปรากฎการณ 1.57 ชอค • การแกกฎหมายเงนสวสดการเดก (Jidou-Teate Hou): 1991, 2000 • เรมใชกฎหมายลาหยดงานเพอการเลยงดบตร 1992

▫ ลาเพอการคลอดบตร กอนคลอด 4 สปดาหและหลงคลอด 8 สปดาห ▫ ลาเพอการเลยงดบตร – บตรแรกเกดถง 1 ป ลาไดไมเกน 1 ป (กรณพเศษ

1.5 ป) ปจจบนประมาณ 61.4% ของผประกอบการไดก าหนดไวในระเบยบ

ของสถานประกอบการการก าหนดแผนเองเจล (1994) และแผนเองเจลใหม (1999)

ประมาณรอยละ 70 ของสตรทมบตรใชประโยชน ▫ สงเสรมใหสถานประกอบการลดชวโมงท างานใหกบสตรทตองเลยงดบตร

• สนบสนนการจดตงศนยเลยงเดก • หลงเลอกตงทวไป 2009 – นโยบายพรรคมนช (ประชาธปตย) เรยนฟร

จนถงระดบมธยมศกษาและใหเงนอดหนนกบเดกจนถงมธยมตน (31หมนเยน)

จบการบรรยาย