မငးေသ

1

ဇြန ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၂)

ႏငငေတာ ႏင အစးရ

မငးေသ

ဤစာတမးသည “STATE” ဟေခၚေသာ “ႏငငေတာ“ အေၾကာငးက ေရးသားတငျပထားသည။ ႏငငေရးေလလာသေတာေတာမားမားသည အစးရႏင ႏငငေတာ ဆသည ေဝါဟာရတ႔၏ ကြျပားျခားနားခကက ရငးရငးလငးလငး သေဘာေပါက နားလညမႈ အားနညးၾကသည။ ထ႔အျပင ႏငငေတာဆသညမာ မညသ႔ေသာသြငျပငလကၡဏာမား ရေနသညက မသ။ အစးရဆသညမာ မညသည တာဝနက ထမးေဆာငမနး မသေခ။ႏငငေရး ေလလာေနသအဖ႔ “ႏငငေတာ”ႏင “အစးရ” ဟသည ေဝါဟာရက ျပတျပတသားသား နားလညထားျခငးအားျဖင ႏငငေရးေလလာေနသ အခငးခငးအၾကား ေခါငးတစလးသာေသာသ ျဖစလာႏငသညဟ ယဆမသည။

အယဒတာ

မငးေသ

1

ဇြန ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၂)

ႏငငေတာ ႏင အစးရ

မငးေသ

ဤစာတမးသည “STATE” ဟေခၚေသာ “ႏငငေတာ“ အေၾကာငးက ေရးသားတငျပထားသည။ ႏငငေရးေလလာသေတာေတာမားမားသည အစးရႏင ႏငငေတာ ဆသည ေဝါဟာရတ႔၏ ကြျပားျခားနားခကက ရငးရငးလငးလငး သေဘာေပါက နားလညမႈ အားနညးၾကသည။ ထ႔အျပင ႏငငေတာဆသညမာ မညသ႔ေသာသြငျပငလကၡဏာမား ရေနသညက မသ။ အစးရဆသညမာ မညသည တာဝနက ထမးေဆာငမနး မသေခ။ႏငငေရး ေလလာေနသအဖ႔ “ႏငငေတာ”ႏင “အစးရ” ဟသည ေဝါဟာရက ျပတျပတသားသား နားလညထားျခငးအားျဖင ႏငငေရးေလလာေနသ အခငးခငးအၾကား ေခါငးတစလးသာေသာသ ျဖစလာႏငသညဟ ယဆမသည။

အယဒတာ

မငးေသ

1

ဇြန ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၂)

ႏငငေတာ ႏင အစးရ

မငးေသ

ဤစာတမးသည “STATE” ဟေခၚေသာ “ႏငငေတာ“ အေၾကာငးက ေရးသားတငျပထားသည။ ႏငငေရးေလလာသေတာေတာမားမားသည အစးရႏင ႏငငေတာ ဆသည ေဝါဟာရတ႔၏ ကြျပားျခားနားခကက ရငးရငးလငးလငး သေဘာေပါက နားလညမႈ အားနညးၾကသည။ ထ႔အျပင ႏငငေတာဆသညမာ မညသ႔ေသာသြငျပငလကၡဏာမား ရေနသညက မသ။ အစးရဆသညမာ မညသည တာဝနက ထမးေဆာငမနး မသေခ။ႏငငေရး ေလလာေနသအဖ႔ “ႏငငေတာ”ႏင “အစးရ” ဟသည ေဝါဟာရက ျပတျပတသားသား နားလညထားျခငးအားျဖင ႏငငေရးေလလာေနသ အခငးခငးအၾကား ေခါငးတစလးသာေသာသ ျဖစလာႏငသညဟ ယဆမသည။

အယဒတာ

မငးေသ

2

ႏငငေတာ

ႏငငေရးက ေလလာရာတြင အေျခခယနစမ စ၍ ေလလာမႈျပရသည။ ႏငငေရးဆငရာနယပယမားကေလလာရာ၌ အေျခခကေသာ ယနစမာ ႏငငေတာဟေခၚသည State ပငျဖစသည။ ႏငငေရးေလလာမႈတြငအေျခခမေကလင ေဖာငေဒးရငးမခငဟ ဆႏငသည။ ေဖာငေဒးရငးမခငလင ေအာကသကမေကဟဆသည။ ေအာကသကမေကလင ႏငငေရးနယပယ၌ သေက ကယေက လပရခနတြင နဖးကြ ဒးျပျဖငအေရးမလျဖစတတသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေတာဟသည အေျခခယနစလညးျဖစ၊ ေယဘယအခကလညးျဖစသည ေဝါဟာရတစခက ေလလာျခငးျဖင စတငအပသည။

ႏငငေတာဆသညမာမတဝဘာ၏ အလအရ၊ႏငငေတာဆသညမာ တကေသာနယနမတရျပး တရားဝငအာဏာက ကငသးႏငသည အစးရတစရပရသညႏငငေရးအဖြ႕အစညးတစခဟ ဆသည။

ေအာက(စ)ဖ႔အဘဓာနအရ၊ႏငငေတာဆသညမာ အစးရတစခလကေအာကတြင ဖြ႕စညးထားေသာ ႏငငေရး အသကအဝနးဟ ဖြငဆသည။(a state is "an organized political community under one government".)

ႏငငေတာ (State)

ႏငငသည ပထဝနယနမတ သတမတထားေသာနယေျမေဒသအဝနးအဝငးတစခကေခၚဆျခငးျဖစသည။

StateState can be defined as a political association of people that establishes sovereign

jurisdiction with defined territorial borders and exercise authority through a set ofpermanent institutions.

ႏငငေတာဆသညမာ အတအကသတမတထားသညနယေျမေဒသတစခတြင အတညတက ေနထငျပး

ျပငပခပကငမႈ ကငးသညအစးရတစရပက ထေထာငထားေသာ လေပါငးစကေခၚဆျခငးျဖစသည။

ႏငငေတာဟသည ႏငငေရး၏ အေျခခယနစျဖစသည။ အေမရကနႏငင၊ ဂပနႏငင၊ ရရားႏငင၊ တရတ

ႏငင အစရသျဖင ႏငငမား မတညၾကဟ ထငရေသာလညး ႏငငဟသည စကားလးသည အားလး အတတပင

ျဖစသည။ ႏငငဟ သတမတျခငး ခရသည မညသည ႏငငမးမဆ အေျခခတညခကမား ရသည။ အဆပါ အေျခခ

တညခကမားက ဆကလကေဖာျပထားပါသည။

မငးေသ

3

ႏငငေတာ (State) ဆသည ေဝါဟာရက Nation ဆသည လမးႏင ခြျခားနားလညရနလသည။ Nation

ဆသညမာ ဘစရကလကၡဏာ (Common identity) ရသည လ႕အသကအဝနးၾကးက ဆလသည။ လမးဆသည

မာ နယေျမဧရယာအႏ႔အျပားတြင တညရေနသည။ အထးသျဖင လမးကသတမတရာတြင အေျခခစ သတမတ

ခကေတာ ရသည။

ဘာသာစကားတညျခငး ကးကြယသည ဘာသာတညျခငး နယေျမတစခတြင တစစတစစညးတညး ျဖစျခငး ယဥေကးမႈႏင ရးရာဓေလမားတညျခငး လမး(ဗဇစရက) တညျခငး စသည ေယဘယ သတမတထားျခငးေတာ ရသည။

စာေရးဆရာ ေအာငထြဋသည ႏငငဟသည Nation ႏင ႏငငေတာဟသည State ဟသည စကားလးမား၏အဓပၸာယေဆာငပႏင သကေရာကပက ဤသ႔ ဖြငသည။

[ႏငင(Nation) ဆသညမာ ျဖစတညမႈသေဘာျဖစျပး၊ ႏငငေတာ (State) ဟ ဆလင တာဝန သ႔မဟတAccountability ပါဝငလာျပဟ ဆႏငပါသည။ Nation ေခၚႏငငသည State ဆေသာ ႏငငေတာသညSoftware ျဖစသညဟ ေျပာရမည ထငပါသည။ပ၍ ရငးေအာငေျပာရလင Nation ေခၚ ႏငငဆသညမာ အမးသားေရး၊ မးခစစတဓာတ၊ အမးသားစညးလးညညြတေရး၊ တငးရငးသားစညးလးညညြတေရး တ႔အတြက အေရးၾကးျပး State ေခၚ ႏငငေတာမာဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမား၊ ထဥပေဒအရ ဖြ႕စညးထေထာငထားေသာ အဖြ႕အစညးမား၊တာဝနေပးထားေသာ လပဂၢလမား၊ ႏငငသားမားပါဝငသည ႏငငတညေဆာကေရးအတြက အေရးၾကးသညဟ ဆရမည ျဖစေပသည။ (Collective Institution)]1

ႏငငတစခ၏အဂၤါရပမား (Attributes of State)

ႏငငတစႏငငဟ သတမတႏငရနသတမတထားသည အဂၤါရပမားႏငျပညစရနလအပသည။ ထအဂၤါရပ

မား အားလးျပညစမသာ ႏငငတစႏငငအျဖစ ကမာၻ႕ႏငငမားအၾကားတြင အသအမတျပခရျပး ႏငငအခငးခငး

ဆကဆေရးက တနးတညတဆကဆႏငသည။ ထ႔အျပငႏငငအားလးရရသည အခြငအေရးမားက အျပညအဝ

ရရေပသည။ ထအဂၤါရပထမ တစခခခ႕ယြငးေနပါက ႏငငတစႏငငအျဖစ ေခၚဆရနမျပညစႏငေခ။

ႏငငတစချဖစလာရနျပညစထားရမညအဂၤါရပ (၅) ရပရသည။ ၎တ႔မာ -

1. Population လဥးေရ

2. Territory နယေျမ

3. Government အစးရ

1 (ေအာငထြဋ ေရး) စာ - ၅၇/ ႏငင(Nation)ႏင ႏငငေတာ(State)၊ ႏငငေတာ(State) ႏင အစးရ (Government)ႏငငေရး၊ ႏငငအေရးႏင သနး ၅၀ ကအႏငေပးပါ (The voice weekly) ေဆာငးပါးမား စာအပမ ---

မငးေသ

4

4. Sovereignty အခပအျခာအာဏာ

5. International Recognition ႏငငတကာအသအမတျပမႈ

ႏငငေတာသညအာဏာရသည။ ႏငငေတာသညစနစတက ဖြ႕စညးထားေသာ အျမတမးအငစတကးရငး

မားျဖင အခပအခာအာဏာကထနးသမးထားသည။ သ႔ျဖငႏငငေတာသည ပေသႏငငေရးစနစတစစလးက

ဆလျခငးျဖစသည။

ႏငငေတာဟေခၚဆေသာ သငးပငးအစတြင ပါဝငသည အငတကးရငးမားမာ ပါလမန၊ေဒသဆငရာ

အာဏာပငအဖြ႕မား၊ တရားရးမား၊လကနကကငတပမား၊ ရအဖြ႕ႏငျပညသ႔ဝနထမးမားျဖစသည။

အခပအျခာအာဏာ

အခပအျခာအာဏာ (Sovereignty) ဆသည ေဝါဟာရသည အလယေခတမစတင သးႏႈနးလာခၾက

သည။ အခပအျခာအာဏာဆသညမာ ႏငငတစခအျဖစ သတမတထားေသာ နယေျမေဒသတစခ က ေကာငးစြာ

ထနးခပႏငေသာဩဇာအာဏာျဖစသည။ ႏငငတစခတြင အခပအျခာအာဏာ (၂) မးရသည။ ၎တ႔မာ -

- Internal Sovereignty ျပညတြငးအခပအျခာအာဏာ

- External Sovereignty ျပညပအခပအျခာအာဏာ

ျပညတြငးအခပအခာအာဏာႏငငေတာသည ျပညတြငးမာ အျမငဆးအထြဋအထပအာဏာပငျဖစျပး ၎၏နယေျမအတြငးမာရေသာ

လပဂၢလတစဥးခငးႏငအသငးအဖြ႕မားအေပၚမာ ဥေပဒျပခြငႏငဥပေဒက လကနာေစျခငး ဩဇာအာဏာသကေရာကႏငသည ျပညတြငးအခပအျခာအာဏာက ပငဆငသည။

ျပညပအခပအခာအာဏာျပညပထနးခပမႈမားမ ကငးလြတျပးအမးသားေရးႏင ႏငငတကာအေရးကစၥေတြမာ ကယပင ဆးျဖတ

ခကခႏငေသာ အခြငအာဏာႏင အခြငအေရးဆသည ျပညပအခပအျခာအာဏာကပငဆငသည။

ႏငငတကာအသအမတျပမႈ (International Recognition)

အခပအျခာအာဏာ အျပညအဝပငဆငမႈသည ႏငငတကာအသအမတျပမႈ (International

Recognition) ႏငတကရကဆကစပပကသက ေနသည။ ႏငငတကာအသအမတျပမႈရျခငး၊မရျခငးသည

အခပအျခာအာဏာ အျပညအဝရျခငး၊မရျခငးႏင အဓကဆကစပပကသကေနသည။ ႏငငတကာအသအမတျပမႈ

အျပညအဝမရလငျပညပအခပအျခာအာဏာ (External Sovereignty) ရရမႈသည ႏငငတကာႏင

တနးတရရႏငမည မဟတေခ။ ထ႔ေၾကာငျပညတြငးအခပအျခာအာဏာသည ႏငငေတာအစးရ၏ သနစြမး

ၾက႕ခငမႈေပၚမတည၍ ျပညပအခပအျခာအာဏာသည ႏငငတကာအသအမတျပမႈအေပၚတြင လးဝတညမေန

ေပသည။

မငးေသ

5

ႏငင၏လကၡဏာ (၅)ရပ( Five key Features of the State)

1. The State is Sovereign.2. State institutions are recognizably public.3. The State is an exercise in legitimating.4. The State is an instrument of domination.5. The State is a territorial association.

၁။ ႏငငေတာတြင အခပအျခာအာဏာရသည။၂။ ႏငငေတာအငစတကးရငးမားသည ျပညသ႕အသအမတျပမႈက ခယရသည။၃။ ႏငငေတာသည တရားဝငသည ႏငငေရးအာဏာက ကငသးသည။၄။ ႏငငေတာသည လႊမးမးခပကငသည ကရယာတစချဖစသည။၅။ ႏငငေတာသည နယေျမအစအစညးတစချဖစသည။

State institutionsState Institution ဟ ေခၚသည ႏငငေတာတြင ပါဝငေသာ အဖြ႕အစညးမားက မညသည ႏငငတြင မဆေအာကပါသေဘာအတငး ေတြ႕ရသညခညးျဖစသည။

အပခပေရး ဗရကေရစ ယႏရား administrative bureaucracies,

ဥပေဒျပျခငး စနစ legal systems,

ဥပေဒ အသကဝငေစသည ယႏ ရား law enforcement apparatus,

တပမေတာ (စစတပ) military.

ႏငငေတာ၏ကရယာမား (State Apparatus;)

- Political Executive or Government အစးရ

- Parliament လႊတေတာ

- Judiciary တရားစရငေရး

- Bureaucracy ျပညသ႕ဝနထမး

- Military စစတပ

- Police ရအဖြ႕

- Local and Regional Institution ေဒသဆငရာအဖြ႕အစညးမား

ႏငငတစခအတြငး အထကပါကရယာမားျဖင ႏငငေတာ၏ယႏရားၾကး လညပတေစရနအသးျပသည။

ႏငငဟ၍ျဖစလာလင အထကပါအဖြ႕အစညးမားသည မရမျဖစအေရးၾကးေသာ အခကမားျဖစသည။

မငးေသ

6

ႏငငအမးအစားမား (Types of State)

ကမာၻ႕ႏငငမားတြငအၾကမးဖငးအားျဖင ႏငငအမးအစား (၃) မးသာရသည။၁။ သမၼတစနစကငသးသည ႏငင (တနညး) ဒမကေရစႏငင

၂။ ဘရငစနစကငသးသည ႏငင (စညးမဥးခဘရငစနစႏင အၾကြငးမဘရငစနစဟ၍ ႏစပငးၾကညႏငသည။)၃။ ကြနျမနစႏငင ဟ၍ႏငငမားကအမးအစား (၃) မးခြျခားႏငသည။

အစးရမား၏ အပခပမႈစနစအေပၚမတည၍ ႏငငအမးအစား (၂) မးထပမခြျခားႏငသည။ ကြနျမနစစနစ

ျဖငအပခပေသာ အစးရမားရသညႏငငက ကြနျမနစႏငငဟေခၚ၍ ဒမကေရစစနစျဖင အပခပေသာ

အစးရမားရသည ႏငငကဒမကေရစႏငငဟေခၚသည။ ထ႔ေၾကာငအစးရစနစအေပၚမတည၍ ႏငငအမးအစား

ခြျခားလင (၁) ကြနျမနစ ႏငငႏင (၂) ဒမကေရစႏငငဟ၍ အၾကမးဖငး ထပမခြျခားႏငသည။

မတခက။ ။ ေခတသစကမာၻတြင ႏငငမားက အပခပသည အစးရတစရပ၏ အာဏာကငသးပစနစက

လက၍ အစးရပစအမးမးေပၚထြကလာၾကသည။ စပၾကားအစးရ/ကျပားအစးရ၊ အလစဘရယအစးရ အစရသျဖင

ျဖစသည။ အခ႕ေသာ အစးရမားက အာဏာရငအစးရဟလညး မဆႏင၊ ဒမကေရစအစးရဟလညး မဆႏငေခ။

ဥပမာ - စကၤာပႏင ရရားကသ႔ေသာႏငငမားျဖစသည။ ဤေလလာခကမားသည ပညာရငဆနဆနေလလာမႈမား

ျဖစသညအတြက အေသးစတေလလာမႈျပရမညအခကမားျဖစသည။ ေယဘယသေဘာကမ အထကပါအတငး

သာ သမတလင လေလာကျပျဖစပါသည။

ႏငငမးကြ (၂) မး

ႏငငအတြငးအစးရ၏အာဏာခြေဝပ (Power Sharing Form) ကမတည၍ႏငငမးကြ (၂) မးေတြ႕ရသည။

ထႏငငမးကြ(၂)မးမာ -

(၁) တစျပညေထာငႏငင Unitary State

(၂) ျပညေထာငစႏငင Federal State ဟ၍ျဖစသည။

(၁) တစျပညေထာငႏငင

တစျပညေထာငစနစကငသးသည ႏငငကတစျပညေထာငႏငငဟေခၚသည။ တစျပညေထာငစနစတြင

ဗဟအစးရႏငျပညနယအစးရဟ၍ ခြျခားသတမတမထားေခ။ ႏငငေတာအစးရတစရပသာရသည။ ထ႔အျပင

ႏငငေတာ အစးရတစရပတညးရသညက ဗဟအစးရတစရပဟပငေခၚေဝၚသးစြႏငသည။ တစျပညေထာင

ႏငငတြင ႏငငေတာ အာဏာကႏငငေတာအစးရ (သ႔) ဗဟအစးရကသာ အလးစသးစြသည။ တစျပညေထာငစနစ

တြင အပခပေရး အာဏာခြေဝေပးျခငးလညးမရ။ အပခပေရးအာဏာခြေဝေပးရနလညး ျပညနယအစးရမရ။

(၂) ျပညေထာငစႏငင

ျပညေထာငစစနစ (ဖကဒရယစနစ) ကငသးသညႏငငက ျပညေထာငစႏငငဟေခၚသည။ ဖကဒရယ

စနစတြငဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရက ခြျခားသတမတထားသည။ ႏငငေတာ၏ အာဏာက ဗဟအစးရက

မငးေသ

7

ျပညနယအစးရသ႔ခြေဝေပးထားသည။ ႏငငေတာ၏အာဏာခြေဝသးစြပက ႏငငေတာ၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ

ထတြင ျပဌာနးသတမတထားသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ဗဟအစးရကငသးႏငေသာ အာဏာ

ႏငျပညနယအစးရမား ကငသးႏငသည အာဏာမားကျပဌာနးသတမတေပးထားသည။ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယစနစ

သည Power Sharing ပငျဖစသည။

ျပညေထာငစႏငငတြင ဗဟအစးရရသည။ ျပညနယအစးရရသည။ ႏငငေတာအာဏာက ဗဟအစးရႏင

ျပညနယအစးရတ႔ခြေဝပငဆငထားသည။ ျပညနယမားက ကယပငျပဌာနးခြငေပးထားေလရသည။ ျပညနယ

အစးရမားသည အေျခခဥပေဒက ခြငျပထားေသာေဒသဆငရာ ဥပေဒမားကျပဌာနးခြငရသည။

ထသ႔အာဏာခြေဝကငသးရာတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ အခကမားအေပၚ ဗဟအစးရ ႏငျပညနယ

အစးရတ႔ အဓပၸာယဖြငဆပႏငပကသက၍ အျငငးပြားမႈမား၊ပဋပကၡမားျဖစလာလင ဗဟတရားရးခပ (Supreme

Court) ၏ အဆးအျဖတကရယရသည။

ကမာၻေပၚရ ႏငငအသးသး၏ ဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ အသးသး၏ အဓက ကြျပားျခားနားခကႏစခသာရျပးယငးတ႔မာ တစျပညေထာငစနစႏင ျပညေထာငစစနစမားျဖစပါသည။အဓကအားျဖငျပညေထာငစစနစက ကငသးေသာႏငငမားသည လမားေရးအရ၊ ဘာသာေရးအရ၊ ဘာသာစကားအရ ကြျပားျခားနားေသာ မးႏြယမား ေပါငးစညးေနထငၾကေသာ ႏငငမားျဖစသညက ေတြ႕ရပါသည။ တစျပညေထာငစနစကထသ႔ ကြျပားျခားနားမႈမရေသာ၊ မထငရားေသာ ႏငငမားက ကငသးၾကသညက ေတြ႕ရပါသည။ တစျပညေထာငစနစက အထကတြင ေဖာျပခသကသ႔ လမးေရးအရ၊ ဘာသာေရးအရ၊ ဘာသာစကားအရ၊ ကြျပားျခားနားမႈ မရေသာ သ႔မဟတ ကြျပား ျခားနားမႈ မထငရားေသာ ႏငငမားက ကငသးၾကသညျဖစရာ အခပအျခာအာဏာ သးရပျဖစသည အပခပေရးအာဏာ၊ ဥပေဒျပအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာမားက ကြျပားျခားနားေသာ မးႏြယမားေနထငရာ ေဒသမားသ႔ ပငးျခားလႊေျပာငးေပးရန လအပခက မရေပ။

ျပညေထာငစစနစက ကငသးေသာႏငငမားတြင ကြျပားျခားနားေသာ မးႏြယမား ေနထငရာ ေဒသၾကးမား၊ ျပညနယမားသ႔ အခပအျခာအာဏာ သးရပ၏ မညသညအပငးမားက ပငးျခားလႊအပေပးသညဆေသာ အခကကအေျခခဥပေဒတြင ထညသြငးေရးသားေဖာျပ၍ အတအလငး လႊေျပာငးေပးအပေသာ သေဘာတရား မျဖစမေနပါရရသည။အတအကေျပာရလင အခပအျခာအာဏာ သးရပသာမက ထေဒသမားက ရရႏငခြငရေသာ ဝငေငြကလညးအေျခခဥပေဒတြင သတမတျပဌာနးေပးရသည။ မညမအတငးအဆအထ လႊေျပာငးေပးအပသညဆေသာ စသတမတခက မရရာ ႏစဖကအေပးအယမေရးသည အဓကကသညဟ ဆရမညျဖစေပသည။

ေအာငထြဋတစျပညေထာငစနစႏင ျပညေထာငစ စနစ ေဆာငးပါးမ

(၁၆ - ၃ - ၂၀၀၉)

မငးေသ

8

မတခက။ ။ Confederation ကြနဖကဒေရးရငးဟေခၚသည ႏငငမားက စေပါငးထားျပး ႏငငတစခအသြင

ထေထာငထားသည ႏငငမးလညး ရေပသည။ ဤအခနးတြင သမငးဆငရာအခကအလကမားက မး၍ေရးသား

ျပစျခငး မဟတဘ လရငးအခကမားကသာ ေရးသားထားေသာေၾကာင ကြနဖကဒေရးရငးႏငငအမးအစားက

အေသးစတေရးသားျခငး မျပေတာေခ။ (ျပစသ)

အာဏာခြေဝပကြာျခားခက (Differences of Power Sharing)

တစျပညေထာငႏငင (Unitary State) ျပညေထာငစႏငင (Federal State)ႏငငေတာအစးရသာရ (သ႔) ဗဟအစးရတစခတညးသာရ

ဗဟအစးရႏငျပညနယအစးရဟခြျခားထား

ျပညနယ၊ေဒသမားသည ဗဟအစးရက လႊအပသညအာဏာကသာကငသး

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒျဖင ဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရမား၏ အာဏာကခြေဝထားရ၍ ကငသး

ဗဟ အစးရက ေဒသဆငရာ အပခပသမား ၏အာဏာက တးႏင၊ ေလာႏင

ျပညနယမား၏ တညရမႈႏင အာဏာကငသးမႈကဗဟအစးရက တစဖကသတ ေျပာငးလျခငး မျပလပ ႏင

Statute ဥပေဒျဖင ေဒသဆငရာအပခပသမားကအာဏာလႊအပႏင

ဗဟအစးရကျပညနယအစးရႏငအာဏာခြေဝကငသး

ႏငငေရးအာဏာက ေဒသဆငရာ အပခပသမားကမေဝ မသးစြေခ။ အကယ၍ မေဝေပးေစကာမ လပပငခြငက ခြေဝေပးျခငးသာျဖစျပး အဆပါ ခြေဝမႈသည အာမခခကမရေပ။ လခငသည အခနတြငခြေဝေပးထားသည အာဏာက ျပနလညရပသမးႏငသည။

ႏငငေရးအာဏာက ေဒသဆငရာ အပခပသမားက ခြေဝေပးထားသည။ ထသ႔ ခြေဝေပးျခငးျခငးသည အေျခခဥပေဒျဖင အာမခခကေပးထားျပး လသလ ႏတပယ ဖကသမးႏငျခငး မျပႏငေခ။ အစးရႏစရပျဖစသည ဗဟအစးရႏငျပညနယအစးရတ႔ ႏငငေရးအာဏာက မေဝသးစြသညအပခပေရးစနစတစချဖစသည။

ႏငင အမးအစားမား (Types of States)

ႏငငမားက အမးအစားခြျခားရာတြင စနစပငးျဖင ခြျခားသကသ႔ အႏစသာရပငးျဖငလညး ခြျခားႏငေသးသည။

ႏငငမားက အေျခခအားျဖင အခပအျခာ အာဏာရျခငး မရျခငးအေပၚ မတည၍ ခြျခားႏငသည။ ႏငငတစႏငငသည လြတလပေသာႏငငမဟတပ အျခားႏငငတစႏငင၏ ဩဇာသကေရာကျခငးက ခရလင ႏငငဟ မဆႏင။ႏငငမားတြင အစးရတစရပ၏ အပခပေရးစနစက တစျပညေထာငစနစႏင ျပညေထာငစ စနစဟ၍ အၾကမး ဖငးခြျခားႏငသည။ သ႔ေသာ ႏငငတငးသည ထပစႏစမးမ တစမးမးျဖစသညဟ မဆပါ။ အေျခခသေဘာအရ ခြျခားသတမတျခငးသာ ျဖစသည။မားေသာအားျဖင ဖကဒရယ အပခပေရးစနစသည နယေျမမားက ဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔ ခြျခားအပခပျခငးျဖစသည။ ဖကဒရယအပခပေရးစနစက ကငသးသည ႏငငမားတြင အစးရႏစရပရသည။ ဗဟအစးရႏင ျပညနယ အစးရဟ၍ ျဖစသည။ တစျပညေထာင အပခပေရးစနစကငသးသည ႏငငမားတြငမ ဗဟအစးရ

မငးေသ

9

တစရပသာ ရသည။ ဤေနရာတြင ဗဟခပကငမႈရျခငး၊ မရျခငးသည တပငးတစဘာသာျဖစသည။ အခပဆရေသာ ဖကဒရယႏင ယနယ အမးအစား ႏစမးက ေယဘယသေဘာ နားလညထားရမည။

လမးႏင နယေျမက ကာကြယႏငစြမး၊ ထနးခပႏငစြမးရေအာင တပမေတာတစရပ တညေထာငရသည။ ဥပေဒမားက အသကဝငေစျခငး၊ အမန႔အာဏာမားျဖင ျဖညစြကျခငးျဖင ႏငငေတာအတြငး တရားဥပေဒ

စးမးမႈေစရသည။ ဆးျဖတခကမား၊ ညႊနၾကားမႈမားက တရားဝငျဖစေစရမည။ လအပလင ဥပေဒအသစမား ျပဌာနး၍

ႏငင၏ အငစတကးရငးမားက ဖြ႕ျဖးေစရသည။ ပဋပကၡမား၊ အျငငးပြားမႈမားက တရားဥပေဒလမးေၾကာငးျဖင ေျဖရငးရသည။ ႏငငေတာဟသည ယႏရားၾကးလညပတႏငရန ဘ႑ာေရးဆငရာ ဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒမား၊

လပထးလပနညးမားျဖင ေငြေၾကးက ျပညသ႔ထမ စေဆာငးယရသည။ အခြနေငြမားက စေဆာငးအသးခရသည။ စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈ ပမနလညပတႏငရန အေျခခအေဆာကအအမားက မျပတျဖညတငးေပး

ေနရသည။ ျပညသ႕ဝနေဆာငမႈ က႑မားျဖစေသာ ဆကသြယေရး၊ လပစစ၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊(လမး၊တတား)၊

ေသာကသးေရသန႔ရရေရးႏင အညစအေၾကး စြန႔ပစေရး စသညတ႔က ေကာငးမြနေအာင လပေဆာငေပးရသည။

ႏငငတကာအသကအဝနးတြင အျခားႏငငမားႏင ႏငငတကာဆကဆေရးက တာဝနယေဆာငရြကရသည။ ႏငငတကာတြင ႏငငအခငးခငး တနးတညမ တညရေနေအာင လပေဆာငရသည။ ထ႔ထကပ၍တာဝနရသညမာ မမႏငငက ႏငငမားအၾကား ဩဇာတစရပထေထာငႏငေအာင လပေဆာငရသည။

ႏငငေတာ၏တာဝနမား (Function Of State)

- Essential Function အေရးၾကးတာဝနမား

- Service Function ဝနေဆာငမႈတာဝနမား

- Economic Function စးပြားေရးတာဝနမား

ႏငငေတာက ထမးေဆာငရမည တာဝနႏင ဝတရားမားႏငငေတာ၏ အေျခခတာဝနမာ ျပညသႏင ျပညသ႕ဥစၥာက လျခမႈေပးရန တာဝနရသည။ ျပညသသာမက ျပညသေနထငသည နယေျမ၊ နယနမတကပါ ကာကြယရန တာဝနရသည။ ထ႔အျပင ျပညသလထ ၾကးပြားခမးသာေအာင စးပြားဖြ႕ျဖးေစသည တာဝနကပါ ယရသည။ ၎အခကမားသည ႏငငေတာက ကယစားျပသည အစးရထမးေဆာငရမည အေျခခအခကပငျဖစသည။ႏငငေတာဆသညမာ ျပညသ႕ဝနေဆာငမႈ လပငနးက လပကငရသည။ အစးရသည ႏငငေတာမ တာဝနရသညအရာမားက ျပညသအား အေကာငအထညေဖာေပးရသည။ ထ႔ေၾကာင အစးရသည ျပညသ႕ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားက လပသျဖစသည။အစးရသည ျပညသအား အေျခခကေသာ ဝနေဆာငမႈမား ေပးရသည။

- (က) လျခေရးႏင ကာကြယေရး- (ခ) ဥပေဒေရးရာ

မငးေသ

10

- (ဂ) ကနးမာေရး- (ဃ) ပညာေရး- (င) သယယပ႔ေဆာငေရး၊ ဆကသြယေရး စသညက႑မားျဖစသည။

အစးရသည ျပညသက အဆပါ အေျခချဖညတငးမႈမား လပေဆာငေပးရမည။ ထအခကမားမ ယတေလာေစလငအစးရမည။ အစးရမျဖစထက။ အစးရအရညအခငးႏင မညဟ သတမတရမည။ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက အေျပာကယသည သေဘာရသည။ အထးသျဖင ႏငငေတာသည ျပညသအားေအာကပါ က႑မားက ျဖညတငးေပးရသည။

• Security of persons and property,• Institutions of dispute resolution,• Institutions of political participation,• Central banking,• Methods of regulating the use of common resources,• Health care,• Education,• Physical infrastructure.

လတစဥးခငးစးႏင ၎၏ ဥစၥာဓနက လျခမႈေပးရသည။ ပဋပကၡမားက ေျဖရငးေပးသည အဖြ႕အစညးမားရရသည။ ႏငငေရးတြင ပါဝငလပရားႏငသည အဖြ႕အစညးမားတညေထာငခြငျပရသည။ ဗဟဘဏတစခ ရရသည။ သဘာဝသယဇာတမားက အသးျပႏငရန ဥပေဒ၊ စညးမဥးမား ျပဌာနးေပးရသည။ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ၊ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားေပးရသည။ ပညာေရးေထာကပမႈ၊ ျမငတငမႈမား လပေဆာငရသည။ ႏငငအတြငး အေျခခအေဆာကအအမားက ျဖညတငးေပးရသည။ (ဥပမာ- ေရ၊လမး၊လပစစ စသညျဖင)

အစးရက ျပညသက ယၾကညမႈ ေလာေစသည အေၾကာငးမားရသည။ အထကပါကစၥမားက ဝနေဆာငေပးမႈ၊ျဖညတငးေပးမႈ ညဖငးလင အဆပါအစးရ ညဖငးသညဟ သတမတသည။ ေယဘယအားျဖင အစးရတစရပသည စးပြားေရးဆတကပမားက ျဖစေစလင အစးရညဖငးသညဟ ျပညသက ယဆသည။ ဖြ႕ျဖးမႈ တစစတစရာရေစျခငးသည ႏငငေရးအခြငအေရး အျပညအဝ မရျခငး အေပၚ ျပညသက အျငငးပြားမႈက ေလာေစသည။အထးသျဖင ပဂၢလကဝနေဆာငမႈမားျဖစသည ပညာေရး၊ ကနမာေရးႏင အေျခခအေဆာကအအမားကျဖညတငး ေပးႏငလင ျပညသ႔ေရးရာတညျငမမႈက အစးရတစရပက ရရသည။

တဖန အစးရဆမ ျပညသလခငသည အခကမားရသည။ အဆပါအခကမားက ျပညသရရလင ႏငငေရးတညျငမမႈ အေတာအတနရသည။ ျပညသႏင အစးရ ဘကမမ သေဘာၾကညျဖ အတတ ႏငငတညေဆာကေရးႏင ႏငငဖြ႕ျဖးေရးက လပေဆာငေလရသည။ လျခမႈ ( စတပငးဆငရာ/ ရပပငးဆငရာ) တရားဥပေဒစးမးမႈႏင ပြငလငးျမငသာမႈ

မငးေသ

11

ႏငငေရးတြင လြတလပစြာ ပါဝငခြငႏင လ႔အခြငအေရး ရရမႈ စဥဆကမျပတ စးပြားေရး ဖြ႕ျဖးမႈ လ႕အရငးအျမစ ဖြ႕ျဖးမႈ

အစးရသည ျပညသက အထပပါအခကမားတြင ဒြဟမျဖစေအာင ျပသလပေဆာငေပးႏငရသည။

ႏငင၏ပသ႑ာနမား (Shape of State)

ႏငငမားက ပထဝႏငငေရးရႈေထာငမ ၾကည၍ အမးအစားမား ခြျခားႏငေသးသည။ ႏငငမား၏

နယနမတတညရမႈ ပသ႑ာနက လက၍အၾကမးအားျဖင အမးအစား (၅) မးေတြ႕ရသည။

၎တ႔မာ -

(၁) Elongated State ရညေမာပသ႑ာနရႏငင

(၂) Compact State ကစလစသပသညးပသ႑ာနရႏငင

(၃) Prorupted State အစြနးထြကပသ႑ာနရႏငင

(၄) Fragmented State အပငးပငးကြျပတပသ႑ာနရႏငင

(၅) Perforated State အေပါကပါပသ႑ာနရႏငင

စသညႏငငအမးအစားမားပငျဖစသည။

မငးေသ

12

Elongated State (ရညေမာပသ႑ာနရႏငင)

ဤပသ႑ာနရႏငငမား၏ အထငရားဆးသာဓကမာ ေတာငအေမရကတကရ ခလႏငငျဖစသည။

ခလႏငငသညေတာင၊ ေျမာကမငေပါငး၂၅၀၀ (၄၀၀၀ကလမတာ) ခန႔ရညလားျပးအေရ႕အေနာကမာမငေပါငး၉၀

(၁၅၀ကလမတာ) ခန႔သာကယသည။ ရညေမာပသ႑ာနရသည ႏငငမားတြင အမးသားစညးလးေရး

အားနညးတတသျဖင ခြထြကရနၾကးပမးမႈမား ျဖစႏငေျခရသည။ ေနာေဝႏငငႏင ဗယကနမႏငငတ႔သညလညး

ထသ႔ေသာႏငငအသြငမးရသည။

Compact State (ကစလစသပသညးပသ႑ာနရႏငင)

ႏငငပသ႑ာနအမးမးရသည အနကကစလစသပသညး ပသ႑ာနသည ပထဝသေဘာအရ

အေကာငးဆးျဖစသည။ ကနေသာအခကအလကမား တညပါကအမးသား စညးလးေရးႏင ႏငငကာကြယေရး

အတြက အထေရာကဆး အကးျပေသာေၾကာငျဖစသည။ သအရအရစကဝငးပသ႑ာနရ၍ အလယဗဟတြင

ျမ႕ေတာရလင အေကာငးဆးျဖစသည။စငကာပကသ႔ေသာကၽြနးႏငင (ကၽြနးစႏငငမဟတ) ငယမားတြင

ဤပသ႑ာနမးရတတသည။ အာဖရကတကေပၚရႏငငအခ႕ (ဥပမာ-ဇငဘာေဘြ)သည ကစလစသပသညး

ပသ႑ာနရႏငငျဖစသည။ သရလကၤာႏငင၊ မာဒါဂတစကားႏငဩစေတးလႏငငတ႔သည ထသ႔ေသာ

ကစလစသပသညးပသ႑ာနရ ႏငငအမးအစားမားျဖစၾကသည။

Prorupted State (အစြနးထြကပသ႑ာနရႏငင)

ပငမနယေျမမ ကဥးေျမာငး၊ရညလားေသာနယေျမတစခ ထးထြကလကရသညႏငင၏ပသ႑ာန

ျဖစသည။ ထးထြကေနသာနယေျမကဒကလကကငနယေျမ Panhandle ဟေခၚသည။ အစြနးထြကပသ႑ာနရ

ႏငငတစခလးက Prorupted State ဟေခၚ၍ထစြနးထြကေနေသာနယေျမအပငးက Panhandle ဟေခၚျခငး

ျဖစသည။ ထငရားေသာအစြနးထြကပသ႑ာနရ ႏငငမားမာျမနမာႏငင၊ ထငးႏငငႏငအာဖရကတကရ

နမးဘးယားႏငငတ႔ျဖစသည။ Panhandle ဆသညမာအျခားႏငငႏစခအၾကား (သ႔) အျခားႏငငနယေျမႏင

ပငလယၾကားကဥးေျမာငးရညလားစြာ ထးထြကေနေသာႏငငတစခ၏ အစတအပငးျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ

တနသၤလာရတငး၊ မြနျပညနယႏင ကရငျပညနယ အစတအပငးတ႔ပါရေသာျမနမာႏငင၏ ေတာငဘကဆး

အပငးသည ထငရားေသာဒလကကငနယေျမျဖစသည။ ထငးႏငင၏ကၽြနးဆြယပငးသညလညး ဒလကကင

နယေျမပငျဖစသည။

နမးဘးယားႏငငတြင ႏငင၏ အေရ႕ေျမာကေထာငမ အေရ႕ဘကသ႔ထးထြကေနေသာ ဒကလကကင

နယေျမမာဇမဘဇျမစသ႔ ထြကေပါကရေစရန ဖနတးထားျခငးျဖစသည။ အခ႕မာစးပြားေရးႏင မဟာဗဟာ

အတြကရယထားသည။ အခ႕မာၾကားခဇန (Buffer Zone) အျဖစထားရသည။ ျမနမာႏငငႏငထငးႏငငတ႔မာ

ကၽြနးဆြယေပၚတြငတညရျခငးေၾကာင ဤပသ႑ာနရျခငးျဖစသည။

ဤကသ႔ေသာနယေျမမးသည တစခါတစရအမးသားစညးလးေရးက အားေလာေစသည။ ထငးႏငင၏

ကၽြနးဆြယပငးတြင ခြထြကလသညသေဘာျဖင ဆပလႈပရားမႈမား မၾကာခဏျဖစတတသည။ ဤကသ႔

မငးေသ

13

ျဖစရသညမာ ပငမႏငငအစတအပငးႏင အလမးကြာေဝးသညအျပင ထနယေျမႏငဆကစပလကရေသာ

တစဖကႏငင(မေလးရား)ရ လမးစမားႏင အယဝါဒ၊ ယဥေကးမႈစသညတ႔တြင တညေသာေၾကာငျဖစသည။

Fragmented State (အပငးပငးကြျပတပသ႑ာနရႏငင)

အငဒနးရားႏငင၊ ဖလစပငႏငငစသညကၽြနးစႏငငမားသည ဤအမးအစားတြငပါဝငသည။ ပငလယျခား

ေနျခငးသည ေတာေတာငထထပသည ေဒသျခားေနျခငးထက ဆကသြယရနလြယကေသာလညး စတဝမးကြမႈက

လညး ျဖစေပၚေစသည။ အငဒနးရားႏငငသည ကၽြနးေပါငး၁၃၀၀၀ေကာျဖင ဖြ႕စညးထားျပး ကၽြနးမားသည

အေရ႕အေနာကမင၃၀၀၀ (ကလမတာ၅၀၀၀) ေကာအတြငးပ႕ႏ႔တညရ ေနသည။ ဤပသ႑ာနမးသည

အမးသားစညးလးေရးကအားနညးေစသည။

Perforated State (အေပါကပါပသ႑ာနရႏငင)

မမႏငငအတြငးအျခားႏငင (သ႔) အျခားႏငငပငနယေျမရေနေသာႏငငက Perforated State ဟေခၚ

သည။ အထငရားဆးသာဓကမာ ေတာငအာဖရကႏငငျဖစသည။ လဆသႏငငသည ေတာငအာဖရက ႏငင၏

အလယတြင ရေနသည။ ထကသ႔ေသာအေျခအေနမးတြင ႏစႏငငလး၏ႏငငျခားေရးမဝါဒတညရန လအပသည။

မဟာမတႏငငမားျဖစရနလညး လအပသည။ ထသ႔မဟတပါကျပနာျဖစႏငမႈႏင ပဋပကၡျဖစႏငေခ မားျပား

သည။

အစးရ (Government)

အစးရသည ႏငငေတာ၏မဝါဒမားက ခမတအေကာငအထညေဖာရာတြင ႏငငေတာ၏ဥးေႏာကျဖစျပး

ႏငငေတာ၏ တညရမႈက ေရရညတညတေစသည။

(အစးရဆသညမာ State ဟေခၚေသာ ႏငငေတာ၏ အစတအပငးတစခသာျဖစျပး State ေခၚ ႏငငေတာမားက ထမးေဆာငရမည တာဝနက ထမးေဆာငေပးသည Functioning Unit တစခသာ ျဖစေပသည။Nation သည Hardware၊ State သည Software ျဖစခလင Government သည Operator ျဖစပါလမမည။)

ေအာငထြဋစာ-၅၇/ႏငငေရး၊ ႏငငအေရးႏင သနး ၅၀ က အႏငေပးပါ စာအပမ

ႏငငေတာ (State)

ႏငငေတာသညပဂၢလစြကငးသညအာဏာကကငသးသည။

မငးေသ

14

ႏငငေတာႏငအစးရအၾကားအဓကျခားနားခက

ႏငငေတာႏငအစးရသည ကြျပားေနသည။ အခ႕ကအစးရကႏငငေတာဟ မတယ၍ႏငငေတာကလညး

အစးရဟမတထငေနသည။ ထ႔ေၾကာငႏငငေတာႏင အစးရကြျပားျခားနားခကက ရငးလငးစြာသရနလအပသည။

ႏငငေတာ (State) အစးရ (Government)ႏငငေတာသည Institutions မားႏငႏငငသားအားလးပါဝငသည Inclusive Association ျဖစသည။

အစးရသညႏငငေတာ၏အစတအပငးတစရပသာျဖစ

ႏငငေတာသည အျမတညရေနသညအရာ။ အစးရသညယာယတညရေနေသာအရာ။ႏငငေတာသည လ႕အဖြ႕အစညးႏင အျမတမးအကးစးပြားက ကယစားျပ။

အစးရသညတစခနတြငအာဏာရရလာသညသတ႔အား ေထာကခသမားကကယစားျပ။

ႏငငေတာသညအစးရစနစမားကျပျပငေျပာငးလႏငျပးပစအသစ ျပနေျပာငးႏင။

အစးရသည ႏငငေတာ၏အာဏာက အေကာငအထည ေဖာသညယႏရား။

ႏငငေတာႏင အစးရဆေသာ အသးအႏနးမားတြင အဓကကေသာ ကြျပားျခားနားမႈ ငါးခရသညဟ ဆႏငပါသည။(၁) ႏငငေတာဆသညမာ အစးရသကသက သာမက ျပညသလထ သ႔မဟတ ႏငငသားမားပါ ပါဝငေသာေၾကာငပ၍ ကယျပန႔ေသာ သေဘာက ေဆာငသညဟ ဆရမညျဖစသည။(၂) ႏငငေတာသည ႏငငတညသေရြ႕တညရမညျဖစေသာေၾကာင ခငမာေသာ သေဘာက ေဆာငျပး အစးရဆသညမာ ယာယသေဘာသာျဖစသညက ေတြ႕ရမညျဖစသည။(၃) အစးရဆသညမာ ႏငငေတာမားက ၎၏တာဝနက ထမးေဆာငေသာ Means ေခၚ နညးလမးတစရပသာျဖစသညဟ ဆႏငသည။(၄) ႏငငေတာဆသညမာ လပဂၢလသေဘာမပါသကသ႔ လပဂၢလမားႏင မပကသကေသာလညး အစးရဆသညမာ လပဂၢလအေရာင အေသြးမား ပါရတတသည။ တနညးအားျဖင State ေခၚ ႏငငေတာသည Neutral သေဘာက ေဆာငေသာလညး Government သည Neutral မဟတဟ ဆလေပသည။(၅) ႏငငေတာဆသညမာ အနညးဆး သအရသေဘာအရ လ႕အဖြ႕အစညး ေကာငးကးက အျမရညရြယေသာသေဘာရေသာလညး အစးရမားသည ပါတ အပစအစြမား ပါရတတသညက ေတြ႕ႏငသည။

ေအာငထြဋစာ-၅၇/ႏငငေရး၊ ႏငငအေရးႏင သနး ၅၀ က အႏငေပးပါ စာအပမ

အပခပမႈ (Governance)

အပခပမႈဆသညမာ ဆးျဖတခကခမတျခငးျဖစစဥျဖစသည။ ဆးျဖတခက ခမတျပးေနာက ထဆးျဖတခကမားက အေကာငအထညေဖာသည ျဖစစဥ ျဖစသည။ထ႔ေၾကာင အပခပမႈ (Governance)သည ျဖစစဥ (Process) ႏစချဖင လပေဆာငသည။

- ပထမ ဆးျဖတခကေပးသည။ (Process of Decision-making)- ေနာကဆး အဆပါ ဆးျဖတခကက အေကာငအထညေဖာျခငးျဖစသည။ (Process of implementation)

မငးေသ

15

အပခပမႈ ဆသည အနကက ႏငငေတာႏင တြဆက၍ ဖြငဆသည။ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားတြငလညး အပခပေရးရသည။ ထ႔ေၾကာင အဖြ႕အစညးမားက ကယစားျပ၍ ဖြငဆသည အနကမားလညးရသည။ ကမာၻ႕ဘဏက ဤသ႔ ဖြငသည။

- ဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက ႏငင၏ စးပြားေရးႏင လမႈေရး အရငးအျမစမားက စမခန႔ခြျခငး က႑တြင ပါဝါကငသးျခငး။

- ႏငငအတြငး အာဏာကငသးျခငး။

အပခပမႈ (Governance)သည အငစတကးရငးမားက အသးျပျခငးျဖစသည။ တနညး အာဏာ၏ တညေဆာကပလညးျဖစသည။ စးပြားေရးႏင လမႈဆငရာ ေရးရာမားက ထနးခပကြပကျခငး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး စသညတ႔ျဖစသည။

ေကာငးမြနေသာ အပခပေရးစနစ (Good Governance) ဟသည ျပညသ႕ေရးရာကစၥရပမားက ျပညသ႕ဝနေဆာငမႈေကာငးမားျဖင ျပညသ႕လအငက ျဖညတငးေပးႏငျခငးျဖစသည။ ဤေနရာတြင လ႕အခြငအေရးက အာမခခကအျပညအဝေပး၍ ဖြ႕ျဖးေရးဆငရာ ကစၥရပမားက လပေဆာငႏငျခငးက Good Governance ျဖစသညဟ သတမတသည။

ကလသမဂၢမ မတခကျပသည ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈ ဆသည လကၡဏာ (၈) ရပရသည။ အမားဆႏၵအေျချပ ပါဝငေဆာငရြကခြငျပ တရားဥပေဒစးမးေရး ေကာငးမြန ထေရာက/ စြမးရညျပည တာဝနခမႈရ ပြငလငးျမငသာမႈရ တာဝနယမႈရ မတ / အမားပါဝငခြငရ, ျပ

Weak State (ခန႕ႏငင)ႏငငအတြငး ျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒမာက အသကဝငေအာင မလပႏငလင ႏငငမတးတကေခ။မတညျငမမႈမား၊ ဆပမႈမား၊ ျခစားမႈမားျဖင ႏငငဆငးရတတသည။ ထ႔အတ ႏငငေတာ အစးရက ၎တ႔ ခမတသည မဝါဒမားက အေကာငအထည မေဖာႏငလငလညး ႏငငမား ဖြ႕ျဖးတးတကမႈ မရတတ။ အထးသျဖငအငစတကးရငးမား အားနညးသည ႏငငႏင မဝါဒမားက အေကာငအထညေဖာရန စြမးရည မရသညႏငငမားတြင ေတြ႕ရတတသည။ ဤေနရာတြင အစးရခမတသည မဝါဒမားသည တရားဝငမႈ အခငအမာ ရရမႈ နညးပါးျခငးေၾကာငလညး ျဖစႏငသည။ De facto အစးရမားတြင ဤသ႔ အေနအထားမား ၾကေတြ႕ရတတသည။

ခန႕ႏငငမားသည ဆငးရသည ႏငငအဆငက တျဖညးျဖညး ေရာကရလာတတသည။ ဥပေဒမား၊ အငစတကးရငးမား၊ မဝါဒမား အားနညးသည အခါ ေဒသမတညျငမမႈမား ျဖစေပၚလာသည။ ထ႔အျပင နယစပေဒသမားတြင

မငးေသ

16

ဒကၡသညမား မားျပားလာျခငး၊ လခးဝငမႈမား မားလာျခငး၊ ဒစရကမႈမား ထေျပာလာျခငး၊ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမား၊ ရာဇဝတမႈမား စသည အကးဆကမား ဆကတကျဖစပြားလာတတသည။ထအခါ အဆပါႏငငသည ဆငးရျခငး ႏြမာႏစေသာ ႏငငျဖစသည။ ျပညတြငးပဋပကၡမားႏင ျပညတြငးစစျဖစပြားသည ႏငငမားတြင ပ၍ပင ဆးဝါးႏငေခမားသည။

Fail State (ဆငးရႏငင)ဆငးရႏငင၏ လကၡဏာမာ ဗဟအစးရ ညဖငးျခငး ပငျဖစသည။ အစးရသည အပခပေရးစြမးရညနညးလင ႏငငဆငးရသည။ အစးရ ညျခငး၊ မညျခငးက ေအာကပါ လကၡဏာရပျဖင တငးတာႏငသည။

- ႏငင၏ နယစပေဒသမားက ေကာငးစြာ မထနးခပႏငျခငး- ျပညသ႕ေရးရာဝနေဆာငမႈ လပငနးမားတြင စမခန႔ခြမႈ ညဖငးျခငး- ရာဇဝတမႈႏင အကငပကျခစားမႈမား ထေျပာျခငး- ဒကၡသညႏင ေရြ႕ေျပာငး လပသားမား မားျပားျခငး- စးပြားေရး ဖြ႕ျဖးမႈ နမကျခငး

မကဝဘာ၏ အယအဆမကဝဘာက ႏငငတစႏငငသည ေအာငျမငမႈ ရရရန လပေဆာငရမည အေျခခအခကက ေထာကျပထားသည။

ႏငငတစႏငငသည မမ၏ နယနမတစညးက စစဘကအငအားအသးျပ၍ တရားဝငလႊမးမးထနးခပထား ႏငရမည။အထးသျဖင စစဘရငမား၊ စစေသြးၾကြအပစမားႏင အၾကမးဖကမႈမား မားျပားသည ေဒသမားတြင နယေျမစးမးေရးသည ပထမဥးစားေပး လပငနးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင နယေျမစးမးေရးသည ႏငငတစႏငငတးတကေရး အတြကအေျခခကေသာ အခကျဖစသည။

ဆငးရသညႏငငသည ဥပေဒမား အသကမဝငျခငး၊ (သ႔) တရားဥပေဒမစးမးျခငးႏင စမခန႔ခြမႈညဖငးျခငး (ဝါ)အပခပေရးစြမးရည ညဖငးျခငး ျဖစလာေသာေၾကာင ေအာကပါ အကးဆကမား ေတာကေလာကျဖစပြားလာ ႏငသည။

- ရာဇဝတမႈ ျမငတကျခငး- ႏငငေရး ျခစားမႈ လြနကျခငး- ညဖငးသည ျဗရကေရစ ယႏ ရားျဖစလာျခငး- တရားေရးမ႑င ခန႔ျခငး/ သမာသမတကေသာ တရားရးမား အားနညးျခငး- ႏငငေရးတြင စစတပ ဩဇာလႊမးမးျခငး- မးကေရႊကယ ေခါငးေဆာငမား ေဒသအႏ႔အျပားတြင ၾကးစးျခငး

အဆပါ အခကမားသည ႏငင၏ လျခေရးႏင ဖြ႕ျဖးတးတကေရးက ဖကစးသည အေၾကာငးမားျဖစသည။ အဆပါႏငငမားတြင အျခားနငင၏ကးေကာႏငမႈ အခြငအလမး ပမရသည။

မငးေသ

17

ႏငငမား ဆငးရျခငး အေၾကာငး

(CAUSES OF STATE FAILURE)- ျပညတြငးပဋပကၡမားႏင အၾကမးဖကမႈမားေၾကာင ႏငငမား ဆငးရရသည။ ျပညတြငးစစမားႏင ျပညႏက

ေန၍ လမးေရး၊ ဘာသာေရး ပဋပကၡမားျဖင နပနးလးေနရေသာႏငငမားသည ဆငးရရသည။- တငးျပညရ ျဗရကေရစယႏ ရား ခန႕ အားေပာျခငးေၾကာင ႏငငမား ဆငးရရသည။ ႏငငက အပခပ

သည အစးရႏင အစးရ၏ မဝါဒမားက အေကာငအထညေဖာရသည ျဗရကေရစယႏရားသည စြမးရညမျပည၊ ျခစားမႈမားျဖင ႏစပါးသြားေနရေသာ ႏငငေရးစနစတြင ႏငငမား ဆငးရရသည။

- အာဏာရငအစးရမားေၾကာင ႏငငမားဆငးရရသည။ ငါတေကာ, ေကာသည တကယေတာကတဝါဒဆပကငထားသည အစးရမား အပခပသညႏငငမားတြင ႏငငမားဆငးရရသည။

- ႏငငတစႏငငဆငးရရျခငးတြင ျပညပ၊ ႏငငတကာသကေရာကမႈ တစခခေၾကာငထက ျပညတြငးအေျခအေနမားေၾကာင ပ၍ ျဖစႏငေပသည။

ႏငငတကာသကေရာကမႈမား ကမာၻ႕စးပြားေရး ပကကပေၾကာငလညးေကာငး၊ ကမာၻ႕စးပြားေရးကဆငးျခငးေၾကာငလညးေကာငး သဘာဝကပေဘးေၾကာငလညးေကာငး တငးတစပါး၏ ကးေကာတကခကမႈက ခရျခငးေၾကာငလညးေကာငး ကမာၻ႕ရာသဥတ အေျပာငးအလေၾကာငလညးေကာငး

စသည အခကမားေၾကာငလညး ႏငငဆငးရေစႏငသည။

ျပညတြငးေရးသကေရာကမႈမား အစးရတစရပ ျဖတခခရျခငး (အာဏာသမးခရျခငး) ႏငငစးပြားေရးတြင ခရနၾကးစးလြနးေနျခငး အာဏာရင အစးရတစရပ ရေနျခငး ျပညတြငးစးပြား ပကကပျဖစျခငး (ကမာၻ႕စးပြားေရး အကပအတညးေၾကာင လညးျဖစႏငသည။)

စးပြားပကကပေၾကာင အဓကရဏးမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏင ႏငငေရး မတညျငမမႈမား ျဖစလာျခငး ႏငင၏ ရပတညမႈသည ပ႔ကန၊ သြငးကနတြင မခလြနးေနျခငး

ႏငငဟ၍ ျဖစလာလင အေျခအေန အမးမးႏင ၾကေတြ႕ရႏငသည။ ဖြ႕ျဖးမႈလြန၊ ဖြ႕ျဖးျပး၊ ဖြ႕ျဖးဆႏငဆငးရသညႏငင ဟ၍ ႏငင မားက သတမတသည။ ႏငငတစႏငငေၾကာငးက ေလလာသးသပရာတြင ႏငငတစႏငင၏ သေဘာသဘာဝက အေတာအတနသထားမသာ ေကာငးစြာ သးသပဆငျခငႏငမညျဖစသည။

ကးကားစာအပမား စာရငး

Weak and Failed States (Educational initiative)ေအာငထြဋ - ႏငငေရး၊ ႏငငအေရးႏင သနး ၅၀ က အႏငေပးပါ ေဆာငးပါးမားမၾကငေဌး - လမႈေရးပထဝဝင အဘဓာန