Już od lipca rewolucja w kontrolach dużych firm:

Jednolity Plik Kontrolny

2

JUŻ OD LIPCA REWOLUCJA W KONTROLACH

DUŻYCH FIRM

Ministerstwo Finansów w drugim tygodniu marca ucięło spekulacje dotyczące

możliwego przesunięcia terminu na wprowadzenie obowiązku dostarczania

Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK). Rewolucja w udostępnianiu danych

organom podatkowym staje się faktem i duże przedsiębiorstwa powinny być

świadome, że już od lipca urząd skarbowy może poprosić o udostępnienie

ksiąg w nowym formacie.

Czym jest nowy obowiązek

Firmy zastanawiają się, co oznacza dla nich Jednolity Plik Kontrolny. Czy jest to nowy wymóg

sprawozdawczy? Czy zmienia się forma prowadzenia ksiąg rachunkowych? Zakres

wymaganych danych w prowadzonych księgach?

Otóż nie, wszystkie dotychczasowe zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych pozostają bez

zmian. Zmiana dotyczy wyłącznie formatu przekazywania danych urzędom skarbowym. Od

lipca duże podmioty będą zobowiązane do udostępniania określonych zapisów z ksiąg

rachunkowych w wymaganym przez Ministerstwo Finansów, jednolitym formacie

elektronicznym.

3

JPK został wprowadzony ustawą z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja

podatkowa (Dz.U. z 2015 r. poz. 1649). Dodatkowe szczegóły techniczne w zakresie struktur

logicznych postaci elektronicznej ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych wymaganych w

ramach JPK zostały opublikowane na stronach Ministerstwa Finansów.

Kogo dotyczy JPK

Obowiązek raportowania danych w formacie JPK dotyczy przedsiębiorców

prowadzących księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych.

Już od 1 lipca 2016 r. obowiązek ten dotyczy dużych przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z 2

lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.), a więc

podmiotów, które:

zatrudniały średniorocznie co najmniej 250 pracowników,

osiągnęły roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji

finansowych o równowartości w złotych co najmniej 50 milionów euro, lub sumy

aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat równowartości w

złotych co najmniej 43 milionów euro.

Mali i średni przedsiębiorcy mają czas na dostosowanie się do nowych wymogów do 1 lipca

2018 roku. Oczywiście, już wcześniej podmioty będą mogły przekazywać dane urzędom

skarbowym w formacie JPK.

Zgodnie z wyjaśnieniami opublikowanymi na stronie MF, Jednolity Plik Kontrolny dotyczy

również podmiotów, niemających w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności, a

zarejestrowanych w Polce jako podatnicy VAT.

4

Jako uzasadnienie dla takiego wymogu Ministerstwo wskazało, że „ani przepisy art. 193a oraz

274c Ordynacji podatkowej według stanu prawnego od dnia 1 lipca 2016 r., jak również normy

zawarte w ustawie o podatku od towarów i usług nie zawierają żadnych przesłanek do przyjęcia

wniosku, aby JPK miał dotyczyć tylko podmiotów posiadających w kraju siedzibę lub stałe

miejsce prowadzenia działalności. Należy zauważyć, iż z wykonywaniem na terytorium kraju

czynności podlegających opodatkowaniu VAT, z tytułu których podatnik zobowiązany jest do

rozliczenia podatku należnego, bezpośrednio wiążę się obowiązek prowadzenia ewidencji

zgodnie z art. 109 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług.”

Należy jednakże zauważyć, że jak dotąd przepisy ustawy o podatku VAT nie zawierają

szczególnych wymogów dotyczących formy elektronicznej czy formatu danych. Firmy

zagraniczne, które są zarejestrowane w Polsce wyłącznie jako podatnicy VAT nie są objęte

polskimi regulacjami ustawy o rachunkowości i nie są zobowiązane do prowadzenia ksiąg

rachunkowych zgodnie z polskimi wymogami. Nie są również objęte ustawą o swobodzie

działalności gospodarczej. Obowiązuje ich wyłącznie obowiązek prowadzenia rejestrów VAT z

danymi dotyczącymi transakcji podlegających raportowaniu w deklaracji VAT w Polsce. Dlatego

też wydaje się, że objęcie tak szczegółowymi wymogami przedsiębiorców zagranicznych,

których obecność w Polsce sprowadza się wyłącznie do rozliczania podatku VAT, na ten

moment wydaje się nieuzasadnione.

Jakie dane trzeba przekazać w nowym formacie

Praktycznie każdy kontakt z urzędem skarbowym może wiązać się z koniecznością przekazania

danych w formie JPK.

Zgodnie z nowymi regulacjami obowiązek przekazywania danych w formacie JPK dotyczył

będzie bowiem nie tylko kontroli przeprowadzanych przez organy podatkowe i organy kontroli

skarbowej, a więc kontroli podatkowych i skarbowych, ale również czynności sprawdzających,

kontroli krzyżowych, postępowania podatkowego i kontrolnego.

Organy podatkowe będą wskazywać zakres danych i zakres czasowy za jaki dane mają zostać

przekazane, w zależności od prowadzonych czynności (np. zakresu czasowego kontroli).

5

Jak wskazuje Ministerstwo, co do zasady zakres wymaganych danych nie powinien być krótszy

niż miesiąc: „Dzielenie ksiąg na okresy krótsze niż miesiąc powinno być poprzedzone analizą

niezbędności takiego rozwiązania. Organy podatkowe nie będą żądać uzyskania takich zbiorów,

jeśli nie będzie przewidywała tego standardowa funkcjonalność systemu wykorzystywanego

przez podatnika.”

Co bardzo ważne, jak wskazują wyjaśnienia na stronach MF, udostępnianie danych w formie

JPK dotyczy również przeszłych okresów. W praktyce więc, przedsiębiorstwa powinny mieć

możliwość wygenerowania ksiąg rachunkowych w nowym formacie również wstecz, za okres do

przedawnienia się zobowiązania podatkowego:

„Co do zasady, struktury JPK będą stosowane przez organy podatkowe dla okresów już

rozliczonych. Możliwe będzie również żądanie dostarczenia danych dotyczących dowodów

(faktur), co do których zaistniał już obowiązek ich wystawienia.”

Taki wymóg może być bardzo trudny do wykonania dla części przedsiębiorstw, które

przykładowo zmieniły system księgowy i nie przenosiły danych sprzed zmiany do nowego

systemu, który będzie posiadał możliwość generowania JPK według narzuconych reguł. Wydaje

się, że zasadnym byłoby akceptowanie przez organy skarbowe w początkowym okresie danych

dotyczących przeszłych okresów, przekazywanych w każdej edytowalnej formie elektronicznej.

Określone struktury logiczne

Przekazywane dane mają mieć postać elektroniczną odpowiadającą określonej strukturze

logicznej. Organy podatkowe mogą żądać udostępnienia następujących struktur:

1 – księgi rachunkowe, 2 – wyciągi bankowe, 3 – magazyn, 4 – ewidencje zakupu i sprzedaży

VAT, 5 – faktury VAT, 6 – podatkowa księga przychodów i rozchodów, 7 – ewidencja

przychodów.

6

Dane będą poddawane przez organy skarbowe szeregom testów, mających na celu

wychwycenie ewentualnych nieprawidłowości. Testy będą weryfikować spójność, dokładność i

kompletność ksiąg i deklaracji podatkowych. Zgodnie z przedstawionymi przez Ministerstwo

informacjami, podstawowymi testami będą testy weryfikujące wymogi formalne dla ksiąg, takie

jak kolejna numeracja, luki i duplikaty zapisów. Właściwą grupę testów będą stanowić testy

rzeczywiste, np. weryfikacja związku przychodów z kosztami ich uzyskania, ciągłości

stosowania zasad rachunkowości (np. zasad wyceny aktywów metodą FIFO, LIFO),

prawidłowości stosowania stawek podatku od towarów i usług itp.

Szczegółowe aspekty techniczne wymaganych danych

W trakcie konsultacji projektów struktur logicznych udostępnionych przez MF pojawiło się

szereg wątpliwości dotyczących szczegółowych wymagań jakie będą miały spełniać

przekazywane dane.

Z opublikowanych na stronach MF odpowiedzi, wynika podejście jakie powinno być stosowane

przez organy podatkowe w wątpliwych kwestiach:

- Księgi pomocnicze do księgi głównej – możliwe do udostępnienia poza JPK

Z wyjaśnień MF wynika, że co do zasady w raportach JPK dla potrzeb kontroli konieczne będą

zarówno informacje pochodzące z kont księgi głównej, jak i kont ksiąg pomocniczych.

Natomiast jeżeli dane przedsiębiorstwo księguje w księdze głównej część operacji na podstawie

dokumentów zbiorczych lub na podstawie eksportu z dedykowanych modułów (np. księgowanie

płac, księgowanie amortyzacji), to wykazaniu w dzienniku będzie podlegało właśnie to

księgowanie danych zagregowanych i nie będzie wymagane dostarczenie danych w podziale

na przykład na każdego pracownika, jeśli chodzi o płace lub na każdy środek trwały, jeśli chodzi

o amortyzację. W przypadku, gdy na poziomie księgi głównej wykonane będą księgowania

detaliczne, to dane te będą mogły być zaraportowane, jednak w przypadku księgowania

dokumentu zbiorczego nie będzie konieczności rozbijania zaksięgowanej kwoty na

poszczególne elementy analityczne, których w księdze głównej nie ma.

7

Ministerstwo zapewnia, że jeśli realizacja celu kontroli będzie wymagała danych szczegółowych

niedostępnych na poziomie księgi głównej, sprawdzenie to początkowo będzie odbywało się

poza strukturą JPK. Zakłada się stopniowe dostosowanie organizacji rachunkowości w

jednostkach do potrzeb raportowania wg struktur JPK zapewniającego realizację celu kontroli.

- Brak konieczności wskazywania w JPK nazwy oprogramowania

Początkowo projektu struktur JPK przewidywały taki obowiązek, jednakże w ostatecznych

wersjach zrezygnowano z tego wymogu.

- JPK również przy prowadzeniu ksiąg według Międzynarodowych standardów

rachunkowości

MF wyjaśniło, że dane dla księgi głównej powinny zostać przedstawione w wymaganym

formacie i strukturze logicznej niezależnie od tego czy jest ona prowadzona zgodnie z polskimi

regulacjami – ustawą o rachunkowości, czy też według standardów międzynarodowych: US

GAAP czy IFRS.

MF powołało się przy tym na art. 2 ust. 3 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym jednostki

sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami

Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz

związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej,

zwanymi dalej „MSR”, stosują przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej

podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR.

W konsekwencji MF uznało, że „jednostki te stosują przepisy ustawy o rachunkowości

dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych, inwentaryzacji oraz ochrony danych, bowiem te

zagadnienia nie są uregulowane w MSR”.

Odrębne struktury dla not i paragonów

MF wyjaśniło, że zostaną przygotowane odrębne struktury dla not i paragonów, ponieważ

prawidłowo prowadzona ewidencja w zakresie podatku VAT powinna zawierać paragony i noty

księgowe.

Dane w PLN

Zgodnie z wyjaśnieniami MF, JPK powinien prezentować dane w polskich złotych. Dane w

walucie będzie należało przeliczyć według zasad wskazanych w ustawach podatkowych.

Możliwość korekty JPK

Ministerstwo przewiduje, zgodnie z przedstawionymi wyjaśnieniami, możliwość dokonania

korekty JPK przekazanego organom podatkowym. W takiej sytuacji konieczne będzie

skorygowanie całego pliku.

8

Oczekiwany efekt JPK

Ministerstwo Finansów już zaciera ręce w oczekiwaniu na dodatkowe wpływy związane z

wprowadzeniem JPK. Według szacunków, narzucenie przedsiębiorcom nowego formatu

udostępniania danych ma przynieść dodatkowe wpływy w wysokości 200 mln zł w pierwszym

roku obowiązywania nowych wymogów.

Co istotne, Ministerstwo zakłada, że wprowadzone rozwiązanie będzie służyć nie tylko

uszczelnieniu systemu VAT, ale całego systemu podatkowego, ze szczególnym

uwzględnieniem CIT i cen transferowych.

Urzędnicy dostaną dostęp do ogromnej bazy danych o transakcjach zawieranych przez firmy i

ich rozliczeniach podatkowych. Ujednolicony format danych umożliwia ich błyskawiczną analizę

i przetwarzanie. Jak ocenia Ministerstwo, analiza 1000 faktur potrwa tylko trzy minuty. W ciągu

tych kilku minut system wykonuje trzy typy zadań: import danych, analiza i przetwarzanie oraz

generowanie raportu z badania. W tym czasie system będzie w stanie zidentyfikować takie

nieprawidłowości jak braki w ewidencji czy zawyżenie kosztów uzyskania przychodów. Efektem

będą szybsze i sprawniejsze kontrole organów podatkowych. Na pewno też będzie ich więcej.

Podmioty do kontroli mają być trafniej typowane. Na bieżąco mają być też wychwytywane

przestępstwa wyłudzeń VAT za pomocą karuzel. Ministerstwo planuje wykorzystać JPK w

zwalczaniu przerzucania dochodów do rajów podatkowych i unikania opodatkowania.

W efekcie czynności, które obecnie angażują służby skarbowe nawet na kilka tygodni, będzie

można wykonać w jeden dzień. Najistotniejsze będą jednak wnioski z takiej analizy. Pozwoli to

trafniej typować podmioty do tzw. kontroli krzyżowych, czyli u kontrahentów podejrzanych

podatników. Bieżące przetwarzanie danych umożliwi też wychwycenie w czasie rzeczywistym

tzw. przestępstw karuzelowych, polegających na wielokrotnej fikcyjnej sprzedaży tego samego

towaru w celu wyłudzenia VAT. JPK odegra też istotną rolę w zapobieganiu

nieprawidłowościom polegającym na przerzucaniu dochodów do tzw. rajów podatkowych w celu

unikania ich opodatkowania.

Kierunek zmian należy ocenić pozytywnie i można mieć nadzieję, że dzięki wdrożonemu

rozwiązaniu do przeszłości odejdą wielotygodniowe uciążliwe kontrole urzędników w firmach.

Przedsiębiorstwa mogą pomyśleć o wykorzystaniu JPK dla wewnętrznych potrzeb –

dostarczania i analizy danych dla potrzeb wewnętrznych kontroli podatkowych i audytów

9

sprawozdań finansowych. Otwartym pytaniem pozostaje stan przygotowań administracji do

wykorzystania nowoczesnego narzędzia. Trudno stwierdzić, czy administracja będzie umiała

wykorzystywać ogromny zasób informacji i danych i zwalczać prawdziwe nadużycia podatkowe,

czy też jak to wciąż często bywa, uczciwi podatnicy będą nadal borykać się z wyjaśnianiem

swoich uwarunkowań biznesowych i rozliczeń nieistotnych transakcji nieprzygotowanym

urzędnikom.

Autor artykułu:

Ewelina Nowakowska

Partner oraz Doradca Podatkowy

w firmie HLB M2 Audyt

Ewelina Nowakowska należy do grona najlepszych

polskich doradców podatkowych w kategorii podatku od

towarów i usług (VAT) według Dziennika Gazety Prawnej.

10

www.assecobs.pl

www.hlbm2.pl