kms.nrct.go.thkms.nrct.go.th/kms/sites/default/files/research... · web viewนโยบายร...
TRANSCRIPT
ตวอยาง
รายงานการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศประจำาป 2554
นำาเสนอตอ
สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต
โดย
มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
กนยายน 2555
บทสรปผบรหาร
การวจยและพฒนาทมประสทธภาพและประสทธผลมสวนสำาคญในการเพมศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนทางดานเศรษฐกจของประเทศ รายงานฉบบนมวตถประสงคเพอสรปการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศไทยประจำาป 2554 โดยพจารณาจากขอมลทมการจดเกบและเผยแพรแลวในปจจบนเปนหลก ขณะทขอมลทยงไมมการจดเกบจะแสดงเปนตวอยางแนวทางการรายงานผลเทานน
ในภาพรวมของป 2552 ซงเปนปลาสดทมขอมล ประเทศไทยมปจจยนำาเขาในการวจยและพฒนาเพมขนในดานการลงทนทเปนตวเงนจาก 21,493 ลานบาท เพมขนจากป 2550 คดเปนรอยละ 15 อยางไรกตาม มลคาการลงทนดานการวจยและพฒนาเมอเทยบกบผลตภณฑมวลรวมในประเทศไมเปลยนแปลงมากนก และยงอยในระดบตำาทรอยละ 0.24 แมวาทกสาขาวชามแนวโนมการลงทนดานการวจยและพฒนาเพมขนในชวงเวลาดงกลาว แตมลคาการลงทนสวนใหญยงเปนการลงทนในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในขณะเดยวกน จำานวนนกวจยทงหมดของประเทศมแนวโนมลดลงจาก 38,982 คน ในป 2550 เหลอ 37,102 คนในป 2552 เมอพจารณาจำานวนนกวจยตอประชากรหนงลานคนกมแนวโนมลดลงเชนกน นนคอ จากจำานวนนกวจย 618 คนตอประชากรหนงลานคนในป 2550 เหลอ 589 คนตอประชากรหนงลานคนในป 2552
เมอพจารณาดานผลผลตทไดจากงานวจยและพฒนาในรปของผลงานตพมพ พบวา ผลงานตพมพทางวชาการทมการควบคมคณภาพโดยผทรงคณวฒ (peer review) ในป 2554 มแนวโนมสงขนในฐานขอมลวารสารวชาการนานาชาตและในประเทศจากป 2552 เชนเดยวกบสดสวนการอางองตอผลงานวชาการในฐานขอมลวารสารนานาชาต อยางไรกตาม ผลผลตทเปนทรพยสนทางปญญาในรปสทธบตรจด
ทะเบยนในป 2554 ลดลงจากป 2552 สวนผลผลตในรปอนสทธบตรมแนวโนมสงขน
เมอพจารณาดานกระบวนการบรหารจดการวจย พบวา ในป 2554 การวจยและพฒนาในประเทศไทยทเสรจสนตามกำาหนดการมสดสวนในระดบตำา กลาวคอ เพยงรอยละ 5 ของจำานวนโครงการทงหมดทมกำาหนดการวาจะเสรจสน ขณะทในดานประสทธภาพของการวจยและพฒนาของประเทศพบวา การลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศสงผลใหเกดผลผลตในรปผลงานตพมพมากกวาสทธบตรอยางชดเจน ทงน เมอเปรยบเทยบกบประเทศตางๆ พบวา ประเทศไทยมประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพอยในระดบทสงและมอตราการเตบโตทเพมขน ขณะท ประสทธภาพในการผลตสทธบตรทงทไดรบการจดทะเบยนแลวและยนขอจดทะเบยนอยในระดบท ตำากวาหลายๆ ประเทศ และมอตราการผลตทลดลงอยางมาก
เมอประเมนผลลพธและผลกระทบจากการวจยและพฒนาของไทยในชวงเวลาทผานมา พบวา โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน และโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว ซงเปนการวจยและพฒนาภายใตกลมวจยเรงดวน (priority research area) และมการใชงบประมาณในการดำาเนนการวจยและพฒนาสง กอใหเกดผลลพธในเชงเทคโนโลย เชงพฤตกรรม และการเสรมสรางความสามารถของเกษตรกร รวมทงสรางผลกระทบทางเศรษฐกจ โดยอยในรปของผลตอบแทนสทธประมาณ 942 ลานบาท ขณะทงานวจยเรองประกนราคาขาวซงสงผลทสำาคญในการนำาไปสการดำาเนนนโยบายประกนราคาขาวในป 2552 กอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจประมาณ 12,434 ลานบาท โดยมเกษตรกรไดรบประโยชนจากนโยบายดงกลาวประมาณ 3.6 ลานคน นอกจากน โครงการวจยเรองประวตศาสตรพมาไดกอใหเกดการเปลยนแปลงเชงแนวคดเกยวกบประวตศาสตรไทยและพมา และนำาไปส
ii
ผลกระทบเชงเศรษฐกจทงรายไดทเกดจากการจำาหนายหนงสอและสอตางๆ รวมถงรายไดทเกดขนในอตสาหกรรมทองเทยวรวมทงสนประมาณ 24 ลานบาท
iii
สารบญ
หนาบทสรปผบรหาร.....................................................
i
บทนำา ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศ....1
สวนท 1 ตวชวดดานปจจยนำาเขา..................................3ตวชวดดานปจจยนำาเขาท 1: การลงทนดาน R&D................4ตวชวดดานปจจยนำาเขาท 2: จำานวนนกวจย.......................8ตวชวดดานปจจยนำาเขาท 3: สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมล
วารสารวชาการ..................................................................11ตวชวดดานปจจยนำาเขาท 4: ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนก
วจย 12ตวช ว ดด านป จจยน ำา เขาท 5: จ ำานวนหองปฏ บต การท ได
มาตรฐาน13
สวนท 2 ตวชวดดานผลผลต......................................15ตวชวดดานผลผลตท 1.1: จำานวนผลงานตพมพทางวชาการใน
วารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review)................... 17
ตวชวดดานผลผลตท 1.2: สดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพทมการควบคมคณภาพโดยผทรงคณวฒ (peer
iv
review)............................................................23
ตวชวดดานผลผลตท 1.3: จำานวนผลงานตพมพอนๆ...........27ตวช วดดานผลผลตท 2.1: จำานวนทรพยสนทางปญญายน
ขอ/จดทะเบยนโดยคนไทย.....................................................28ตวชวดดานผลผลตท 2.2: จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ. . .29ตวชวดดานผลผลตท 3.1: กจกรรมเผยแพรอนๆ................30ตวชวดดานผลผลตท 3.2: การไดรบการยกยอง (esteem)
จ า ก ว ง ก า ร ว ช า ก า ร ต า ง ป ร ะ เ ท ศ31
สวนท 3 ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการ...................33ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการท 1: ประสทธภาพของ
การวจยและพฒนา (R&D)...................................................34ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการท 2: สดสวนจำานวนโครงการ
ทเสรจสนตามกำาหนดการ...................................................................................................................................................40
ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการท 3: การรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน............................................................................................41
v
หนาสวนท 4 ผลลพธและผลกระทบจากงานวจยทเขาขายไดรบการประเมน
43กรณศกษาท 1: การประเมนการนำาผลงานวจยไปใช
(adoption study) ภายใตกลมวจยเรงดวน เพอลดตนทนการผลตขาวของเกษตรกรในเขตนาชลประทาน................44
กรณศกษาท 2: งานวจยเกยวกบนโยบายราคาขาวของประเทศไทยทสงผลตอนโยบายรบจำานำาขาวและนโยบายประกนราคาขาว.....................................................50
กรณศกษาท 3: งานวจยประวตศาสตรพมาโดย รศ. ดร. ส เนตร ชตนธรานนท.............................................................
57
บรรณานกรม........................................................63
vi
บทนำา ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศ
ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศเปนระบบทสำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ไดดำาเนนการรวมกบประชาคมวจยในประเทศไทย ในการรวบรวมขอมลภาพรวมการวจยของประเทศ และวเคราะหสถานภาพการวจยแตละป สถานภาพความกาวหนาและผลสำาเรจของการวจยดานตางๆ ทมความสำาคญตอการพฒนาประเทศ เพอเปนขอมลสำาคญในการกำาหนดยทธศาสตรและทศทางการวจยของประเทศ รวมทงการวเคราะหและกำาหนดกรอบความตองการงบประมาณเพอการวจยของประเทศในแตละสาขาวชาการ โดยมมตในการประเมนผลทงเชงปรมาณและคณภาพ โดยในปน วช. ไดมอบหมายใหผเชยวชาญจากสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) เปนผประเมนและจดทำารายงานการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศประจำาป 2554 ฉบบนขน
ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศมวตถประสงคทสำาคญเพอ
สรางกลไกการพรอมรบผดรบชอบ (accountability) ในการใชงบประมาณของหนวยงานวจยและหนวยงานใหทนวจย
เพอใหหนวยงานดานนโยบายมขอมลในการกำาหนดนโยบายและจดสรรทรพยากรในการวจยและพฒนาใหตอบสนองตอความตองการของสงคม โดยสามารถตอบไดวาo ประเทศไทยไดลงทนในการวจยอยางเหมาะสมหรอไม
(are we doing the right thing?) เชน ประเทศไทยไดลงทนสรางความรมากนอยเพยงใดและอยในระดบทเหมาะสมหรอไม มการลงทนในสาขาตางๆ ในสดสวนทเหมาะสมหรอไม
1
o การลงทนในการวจยของประเทศไทยกอใหเกดผลในลกษณะทพงปรารถนาหรอไม (are we doing the things right?) เชน การเปรยบเทยบผลผลต ผลลพธ และผลกระทบทเกดขนจากการลงทนในการวจยกบทรพยากรทใชหรอความคาดหวงของสงคมเปนอยางไร มประสทธภาพมากกวาประเทศอนหรอไมเพยงใด
ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศมความเชอมโยงกบกระบวนการสรางความรผานการวจยและพฒนา ซงมองคประกอบ 4 สวน ไดแก ปจจยนำาเขา กระบวนการบรหารจดการ ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบ และมตวชวดทเกยวของแยกตามองคประกอบของกระบวนการสรางความรผานการวจยและพฒนาดงกลาว ดงแสดงในภาพ
2
ñúúĆóíŤñúÖøąì ïêĆüßĊĚüĆéñúúĆóíŤǰ1 ǰ
1.1 ñúúĆóíŤđßĉÜđìÙēîēú÷ĊǰñúúĆóíŤđßĉÜÿëćïĆîǰñúúĆóíŤđßĉÜóùêĉÖøøöǰñúúĆóíŤđßĉÜĒîüÙĉéǰÖćøđÿøĉöÿøšćÜÙüćöÿćöćøë[NRPM + Adoption study]
ñúÖøąì ïìćÜÿĉęÜĒüéúšĂö[NRPM + Impact Study]
êĆüßĊĚüĆéñúÖøąìï ǰ
êĆüßĊĚüĆéñúÖøąìï ǰñúÖøąì ïìćÜđýøþåÖĉÝ[NRPM + Impact Study]
ñúÖøąì ïìćÜÿĆÜÙö[NRPM + Impact Study]
êĆüßĊĚüĆéñúÖøąìï ǰ
êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰ1 ǰÖćøúÜìčîéšćî R&D
[GERD ēé÷ǰüßǰ+ ÿüìî ]êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰÝĞćîüîîĆÖüĉÝĆ÷
ǰ[GERD ēé÷ǰüßǰ+ ÿüì î ]
êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰ4 ǰÙüćöđøĘüĂĉîđìĂøŤđîĘêêŠĂÝĞćîüîîĆÖüĉÝĆ÷
ǰ[GERD ēé÷ǰüßǰ+ ÿüì î ]êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰ5 ǰ
ÝĞćîüîĀšĂÜðäĉïĆêĉÖćøìĊęĕéšöćêøåćîÿćÖú[ÿöĂǰ+ Öøöüĉì÷ćýćÿêøŤÖćøĒóì÷Ť]
ðŦÝÝĆ÷îĞćđךć
ÿĆéÿŠüîîĆÖüĉÝĆ÷ìĊęđךćëċÜåćîךĂöĎúüćøÿćøüĉßćÖćø
ǰ[GERD ēé÷ǰüßǰǰ ÿüìî ]
êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰ
ñúñúĉêêĆüßĊĚüĆéñúñúĉêǰ1ǰ
ǰ ÝĞćîüîñúÜćîêĊóĉöóŤĔîüćøÿćøìĊęöĊǰpeer review1.2 ÿĆéÿŠüîÝĞćîüîÙøĆĚÜÖćøĂšćÜĂĉÜĔîüćøÿćøìĊęöĊǰpeer review1.3 ÝĞćîüîñúÜćîêĊóĉöóŤĂČęîė
[Scopus + WoS+ TCI + Prelim report]
êĆüßĊĚüĆéñúñúĉêǰ2ǰǰ ÝĞćîüîìøĆó÷ŤÿĉîìćÜðŦââćìĊę÷Čęî×Ă/ÝéìąđïĊ÷îǰÝĞćîüîìøĆó÷ŤÿĉîìćÜðŦââćĂČęîė
[ÖøöìøĆó÷ŤÿĉîìćÜðŦââćǰ+ ÿĞćîĆÖÙčšöÙøĂÜóĆîíčŤóČß+ Prelim report]
ǰ ÖĉÝÖøøöÖćøđñ÷ĒóøŠñúÜćîĂČęîėǰ ÖćøĕéšøĆïÖćø÷Ö÷ŠĂÜǰ esteemǰÝćÖêŠćÜðøąđìýǰ
[NRPM + Prelim report]
êĆüßĊĚüĆéñúñúĉê3 ǰ
êĆüßĊĚüĆéÖøąïüîÖćøǰ1 ǰðøąÿĉìíĉõćóR&D
[åćîךĂöĎúêŠćÜðøąđìýĒúąĔîðøąđìý]
ÖøąïüîÖćø
êĆüßĊĚüĆéÖøąïüîÖćøǰ2ǰÿĆéÿŠüîÝĞćîüîēÙøÜÖćøìĊęđÿøĘÝÿĉĚî
êćöÖĞćĀîéÖćø[NRPM]
êĆüßĊĚüĆéÖøąïüîÖćøǰ3 ǰÖćøøŠüöúÜìčîüĉÝĆ÷ĒúąóĆçîćøąĀüŠćÜ
ĀîŠü÷ÜćîõćÙøĆå-đĂÖßî[GERD ēé÷ǰüßǰ+ ÿüìî ]
0
ปจจยนำาเขา(input)
กระบวนการบรหารจดการ(process)
ผลผลต(output)
ผลลพธ/ผลกระทบ(outcome/impact)
สวนท 1 ตวชวดดานปจจยนำาเขา
ตวชวดดานปจจยนำาเขาของการวจยและพฒนาของประเทศไทยในภาพรวม ประกอบดวย
การลงทนดานการวจยและพฒนา (R&D) จำานวนนกวจย สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย จำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐานตวชวดดานปจจยนำาเขาในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554
แสดงดงตารางท 1.1 โดยมรายละเอยด ดงน
ตารางท 1.1 ตวชวดดานปจจยนำาเขาในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554
ตวชวด ภาพรวม
S&T
การแพทย
การเกษตร
สงคมศาสตร
มนษยศาสตร
1 การลงทนดาน R&D* (ลานบาท)
21,493
10,315
2,464 6,033 2,488 180
2 จำานวนนกวจย* (คน)
37,102
9,595
5,688 4,856 9,726 937
3 สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ** (รอยละ)
65 60 70 60 70 65
4 ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย** (Mbps
1
0
ตอคน)5 จำานวนหอง
ปฏบตการทไดมาตรฐาน (หอง)
686***
336***
350 336***
หมายเหต * เปนขอมลในป 2552** ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ขอมลทใชเปนตวอยางใน
การนำาเสนอขอมล*** นบเฉพาะหองปฏบตการในสาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (S&T) และสาขาเกษตรศาสตร ทไดรบการรบรองมาตรฐาน มอก. 17025 ISO/IEC 17025 ISO/IEC 17025 ISO 15189 และ OECD Principles of Good Laboratory Practice**** เปนผลรวมของหองปฏบตการในสาขาสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และสาขาเกษตรศาสตร
1
ตวชวดปจจยนำาเขาท 1 การลงทนดาน R&D
ในภาพรวม มลคาการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยในชวงเวลาทผานมามแนวโนมเพมสงขน จากขอมลลาสดคอป 2552 การลงทนดานการวจยและพฒนาของไทยมทงสน 21,493 ลานบาท เพมขนจากป 2550 คดเปนรอยละ 15 อยางไรกตาม เมอพจารณาในรปของสดสวนตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) พบวา สดสวนคอนขางไมเปลยนแปลงนกโดยสดสวนตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ของประเทศไทยในชวงป 2542-2552 มสดสวนประมาณรอยละ 0.24 - 0.26 ดงแสดงในภาพท 1.1
เมอเปรยบเทยบสดสวนการลงทนดานการวจยและพฒนาตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศกบประเทศอนๆ อก 11 ประเทศ (ดภาพท 1.2 ประกอบ) พบวา ประเทศไทยมระดบการลงทนในปจจบนตำาทสด และเปนเพยงประเทศเดยวทมแนวโนมการลงทนในชวง 10 ปลาสดลดลง ขณะทประเทศทเปนคแขงทสำาคญของไทย เชน มาเลเซย มระดบการลงทนในปจจบนสงกวาประเทศไทยเกอบ 3 เทา และยงมแนวโนมการลงทนเพมขนในอตราทใกลเคยงกบประเทศสหราชอาณาจกรและสหรฐฯ สวนประเทศเกาหลใตมระดบการลงทนในปจจบนและอตราการลงทนเพมขนสงทสด
แหลงทมาของเงนทนทใชในการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยถงรอยละ 56 มาจากเงนงบประมาณแผนดน ดงนนการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศจงเปนสงจำาเปนเพอใหเกดความรบผดรบชอบในการใชเงนดงกลาวใหเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด
2
เมอพจารณาการลงทนดานการวจยและพฒนาโดยแบงแยกตาม 5 สาขาในป พ.ศ. 2544-2552 พบวา ทกสาขาวชามแนวโนมการลงทนดานการวจยและพฒนาเพมขนในชวงเวลาดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทนาสนใจกคอ การลงทนดานการวจยและพฒนาในสาขาเกษตรศาสตรในป 2552 เพมสงขนจากปกอนหนากวาเทาตว (ภาพท 1.3) นอกจากน สดสวนการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยสวนใหญ เปนการลงทนในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย รองลงมาไดแก เกษตรศาสตร สงคมศาสตร วทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ และมนษยศาสตร ตามลำาดบ (ภาพท 1.4)
3
ภาพท 1.1 การลงทนดานการวจยและพฒนาของไทยในป พ.ศ. 2539-2552
ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน. และ UNESCO Institute for Statistics
ภาพท 1.2 เปรยบเทยบการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศตางๆ
ในชวงป พ.ศ.2543-2547 และ พ.ศ.2548-2552
-0.2
0.0
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
0 1 2 3 4
Áµ®Äo� �
ť�
±n°� � � ®¦µ°µ µ´¦� � � �
¸� �
°´¦µµ¦Á¨É¥ ¨� � � � � �nª e� � � - Á¥ ´ nª e� � � � � � � - »� �
¤¼nµµ¦¨ » oµ� � � � � � �R&D n°� GDP¦o°¥ ³°·Á¥� �
· ær� � �
¤µÁÁ¥�Á¥°¦¤ ¸�
ɻi� � �
®¦ ²�
Åo®ª� �
หมายเหต:1. คาแกนนอน คอ มลคาการลงทนดาน R&D ตอ GDP ในปจจบน ซงเปน
ขอมลป 25524
สดสวนตอ
การล
งทนด
าน R
&D
5,528 4,811
11,896 13,486 15,499 16,667 18,22521,493
0.12 0.1
0.26 0.26 0.260.23 0.21
0.24
0.000.050.100.150.200.250.30
05,000
10,00015,00020,00025,00030,000
2539 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552ÙŠćĔߚ݊ć÷R&D (úšćî ï ćì ) ÙŠćĔߚ݊ć÷R&D / GDP (%)
2. คาแกนตง คอ อตราการเปลยนแปลงของสดสวนการลงทนดาน R&D ตอ GDP หากมคาเปนบวก หมายถง มการลงทนเพมขน
5
ภาพท 1.3 การลงทนดานวจยและพฒนาของไทยแบงตามสาขาการวจย
ในป พ.ศ. 2544-2552
ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน.
ภาพท 1.4 สดสวนการลงทนดานวจยและพฒนาของไทยแบงตามสาขาการวจย
ในป พ.ศ. 2544-2552
6
ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน.
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดการลงทนดาน R&D
1. ขอมลเรองการลงทนดาน R&D คอนขางมความลาชา (time lag) ประมาณ 2 ป โดยขอมลการลงทนดาน R&D ปลาสดทมการเผยแพรคอป 2552 ดงนน วช. และสวทน. ควรปรบรอบในการสำารวจใหเรวขนเพอใหไดขอมลททนสมย
2. ขอมลการลงทนดาน R&D ไมไดมการรายงานทกป โดยเปนลกษณะปเวนป อนเนองมาจากความถในการสำารวจขอมลของวช. เปนแบบปเวนป ดงนน วช. ควรปรบความถในการสำารวจขอมลจากแบบปเวนปมาเปนการสำารวจทกป
3. การเกบขอมลของ วช. มการกำาหนดกลมประชากรจากจากโครงการทอยในฐานขอมลระบบบรหารงานวจยแหงชาต (National Research Project Management: NRPM) ซงอาจขาดโครงการทเขาขายวาเปนวจยและพฒนา แตหนวยงานผของบ
7
ประมาณไมไดระบวาเปนวจยและพฒนา เชน โครงการจางทปรกษา หรอบางโครงการสามารถของบจากสำานกงบประมาณไดโดยตรงโดยไมตองผาน วช. เชน โครงการวจยดานความมนคง เปนตน
4. คำาถามจากแบบสอบถามระดบโครงการบางขอทจดเกบโดย วช. อาจไมเหมาะสม เชน การสอบถามคาสาธารณปโภค ครภณฑ ทดน ซงคำาถามดงกลาวควรสอบถามในระดบองคกรนาจะไดรบคำาตอบทถกตองกวา
5. การเกบขอมลจาก สวทน. มอตราการตอบกลบไมสงนก (กลมตวอยางเการอยละ 50 และกลมตวอยางใหมรอยละ 18) ซงอาจเปนผลจากผตอบขาดแรงจงใจในการทำาแบบสอบถาม และแบบสอบถามยงมคำาถามทคอนขางซบซอนและยากในการตอบแบบสอบถาม
8
ตวชวดปจจยนำาเขาท 2
จำานวนนกวจย
จำานวนนกวจยของประเทศไทยในชวงเวลาทผานมามแนวโนมเพมขน ถงแมวาจำานวนนกวจยในปลาสด (ป 2552) จะลดลงจากปกอนหนานเลกนอย และเมอพจารณาจำานวนนกวจยตอประชากรหนงลานคนกมแนวโนมสอดคลองกนคอ ชวงเวลาทผานมามแนวโนมเพมขน และมสดสวนในปลาสดลดลงเลกนอยจากปกอนหนา ดงแสดงในภาพท 1.5
เมอพจารณาจำานวนนกวจยในประเทศไทยโดยแบงตาม 5 สาขาในชวงป พ.ศ. 2548-2552 พบวา สาขาทมจำานวนนกวจยเพมขนในชวงเวลาดงกลาวไดแก วทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ และเกษตรศาสตร ขณะทอกสองสาขาทเหลอไดแก สงคมศาสตรและมนษยศาสตรมจำานวนนกวจยลดลง (ภาพท 1.6) นอกจากน จำานวนนกวจยของประเทศไทยเปนนกวจยในสาขาสงคมศาสตรมากทสด รองลงมาคอ วทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ เกษตรศาสตร และมนษยศาสตร ตามลำาดบ (ภาพท 1.7)
นอกจากน เมอคำานวณสดสวนการลงทนดานการวจยและพฒนาตอจำานวนนกวจยหนงคน พบวา ในชวงป พ.ศ. 2548-2552 มแนวโนมไมเปลยนแปลง ยกเวนสาขาเกษตรศาสตรซงมการเปลยนแปลงสง ดงแสดงในภาพท 1.8
ภาพท 1.5 จำานวนนกวจยของไทยในป พ.ศ. 2539-2552
9
ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน. และ UNESCO Institute for Statistics
ภาพท 1.6 จำานวนนกวจยของไทยแบงตามสาขาการวจยในป พ.ศ. 2544-2552
8,480
4,431 4,012
9,551
1,208
8,780
5,449 4,915
11,655
1,297
9,595
5,688 4,856
9,726
937 -
2,000 4,000 6,000 8,000
10,000 12,000 14,000
S&T ÖćøĒóì÷Ť ÖćøđÖþêø ÿĆÜÙöýćÿêøŤ öîčþ÷ýćÿêøŤ
2548 2550 2552
หมายเหต: ไมนบรวมนกวจยในภาคเอกชน เนองจากไมสามารถจำาแนกตามสาขาการวจยได
ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน.
10
ภาพท 1.7 สดสวนของนกวจยในประเทศไทยแบงตามสาขาการวจย
พ.ศ. 2548-2552
หมายเหต: ไมนบรวมนกวจยในภาคเอกชน เนองจากไมสามารถจำาแนกตามสาขาการวจยได
ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน.
11
ภาพท 1.8 สดสวนการลงทนดานการวจยและพฒนาตอนกวจยแบงตามสาขาการวจย พ.ศ. 2548-2552
ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทย
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนนกวจย
เชนเดยวกบขอสงเกตเกยวกบขอมลการลงทนดาน R&D ขอมลดานจำานวนนกวจยมปญหาหรอขอจำากดดานความลาชาและความถในการรายงานขอมล ตลอดจนกลมตวอยางทอาจไมครอบคลม และอตราการตอบกลบแบบสอบถามทไมสงนก
นอกจากน ขอสงเกตและขอควรระวงเพมเตม ไดแก1. ขอมลนกวจยรายสาขานนไมนบรวมนกวจยในภาคเอกชน เนองจาก
ไมสามารถจำาแนกตามสาขาการวจยได2. ตวชวดจำานวนนกวจยนจะนบเฉพาะนกวจย ซงไมไดนบรวมบคลากร
ทางการวจยอนๆ เชน ผชวยนกวจยและผทำางานสนบสนน
12
ตวชวดปจจยนำาเขาท 3
สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ
ในปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลสดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการอยางเปนระบบและครอบคลม ซงหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงาน GERD โดย วช. และ สวทน. รปแบบการแสดงขอมลเกยวกบสดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ อาจแสดงดงภาพท 1.9
ภาพท 1.9 สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ
หมายเหต: ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ภาพทแสดงเปนตวอยางในการนำาเสนอขอมล
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดสดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ
1. ผกรอกแบบสอบถามบางโครงการอาจไมทราบชอฐานขอมลวารสารวชาการทโครงการนนสามารถเขาถงหรอตองการได สงผลใหสดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการทตองการอาจคลาดเคลอนจากความจรง
13
0
20
40
60
80
100
S&T ÖćøĒóì÷Ťǰ ÖćøđÖþêøǰ ÿĆÜÙöýćÿêøŤǰ öîčþ÷ýćÿêøŤǰ ÙŠćđÞúĊę÷ìčÖÿć×ć2552 2553 2554
รอยละของนกวจยทสามารถเขาถงฐานขอมล
2. สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการทตองการ จะนบเฉพาะการเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการทตองเสยคาสมครสมาชกเพอใชบรการ
3.
14
ตวชวดปจจยนำาเขาท 4
ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย
ในปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจยอยางเปนระบบและครอบคลม ซงหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงาน GERD โดย วช. และ สวทน. รปแบบการแสดงผลตวชวดความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย อาจแสดงดงภาพท 1.10
ภาพท 1.10 ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย
หมายเหต: ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ภาพทแสดงเปนตวอยางในการนำาเสนอขอมล
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย
1. ในการคำานวณความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย คณะผวจยเสนอใหใชการคำานวณสดสวนความเรวอนเทอรเนตตอจำานวน
15
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
2551 2552 2553 25542551 2552 2553 2554
Mbps ตอคน
บคลากรทใชอนเทอรเนตทงหมดในองคกรหรอหนวยงาน เพอใชเปนตวแปรแทนสำาหรบความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย
2. อาจเกดการนบซำาในกรณผตอบแบบสอบถามเปนหนวยงานยอยทไมไดเปนผซอแพคเกจอนเทอรเนตเอง ยกตวอยางเชนมหาวทยาลยแหงหนงซอแพคเกจอนเทอรเนตทความเรว 10 Mbps และใหผใชงานทกคณะสามารถใชงานรวมกนได หากแตละคณะในมหาวทยาลยแหงนเปนผตอบแบบสอบถามและใหขอมลความเรว 10 Mbps เหมอนกนทงหมด คาความเรวอนเทอรเนตตอนกวจยทคำานวณไดจะมคาสงเกนจรง
16
S&T และการเกษตร
การแพทย
ตวชวดปจจยนำาเขาท 5 จำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐาน
ในภาพรวม หองปฏบตการทไดมาตรฐานสากลในประเทศไทยมจำานวนทงสน 686 หอง โดยเกอบครงหนงใชเพอการวจยและพฒนาในสาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ ขณะทจำานวนทเหลอรองรบการวจยและพฒนาในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และเกษตรศาสตร ดงแสดงในภาพท 1.11
ภาพท 1.11 สดสวนหองปฎบตการทไดมาตรฐานสากลในไทย
หมายเหต: จำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐานทใชในการจดเกบขอมลตวชวดนหมายถง หองปฏบตการทไดมาตรฐานตาม มอก. 17025, ISO/IEC 17025, ISO 15189, OECD Principles of Good Laboratory Practice.ทมา: สำานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม สำานกบรหารและรบรองหองปฏบตการกรมวทยาศาสตรบรการ และสำานกมาตรฐานหองปฏบตการ กรมวทยาศาสตรการแพทย
17
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐาน
1. หองปฏบตการทไดมาตรฐานมอก. 17025 ไมสามารถจำาแนกไดวาเปนหองปฏบตการทรองรบการวจยและพฒนาในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และเกษตรศาสตรอยางละจำานวนเทาใด
2. ในปจจบนยงไมมการเกบรวบรวมขอมลจำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐานสากลในสาขาสงคมศาสตรและสาขามนษยศาสตร
18
สวนท 2 ตวชวดดานผลผลต
ตวชวดดานผลผลตของการวจยและพฒนาของประเทศไทยในภาพรวม ประกอบดวย
จำานวนผลงานตพมพในวารสารทม peer review สดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพทม peer
review จำานวนผลงานตพมพอนๆ เชน หนงสอ/บทความในหนงสอ,
บทความในการประชมวชาการ, วทยานพนธ เปนตน จำานวนทรพยสนทางปญญา ยนขอ/จดทะเบยน โดยคนไทย
เชน สทธบตร, อนสทธบตร, ความลบทางการคา. พนธพชใหม, แบบผงภมวงจรรวม และลขสทธ เปนตน
จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ กจกรรมเผยแพรอนๆ การไดรบการยกยอง (esteem) จากวงวชาการตางประเทศ
ตวชวดดานผลผลตในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554 แสดงดงตารางท 2.1 โดยมรายละเอยด ดงน
19
ตารางท 2.1 ผลของตวชวดดานผลผลตในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554
ตวชวด ภาพรวม
S&T
การแพทย
การเกษตร
สงคมศาสตร
มนษยศาสตร
1.1
จำานวนผลงานตพมพในวารสารทม peer review (ผลงาน)- Scopus 9,836 6,2
123,182 1,563 694 59
- WoS 7,356 4,468
2,775 701 258 17
- TCI* 7,790 1,871
2,560 285 1,762 683
1.2
สดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพทม peer review (ครง/ผลงานตพมพ)- Scopus 7.6 7.1 10.1 7.2 3.3 1.1- WoS 7.4 7.4 9.1 4.4 3.6 0.7
1.3
จำานวนผลงานตพมพอนๆ** (ผลงาน)
5,770 1,700
1,300 670 1,500 600
2.1
จำานวนทรพยสนทางปญญา ยนขอ/จดทะเบยนโดยคนไทย*** (ชน)
1,586
2.2
จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ** (ชน)
500 500
3.1
กจกรรมเผยแพรอนๆ** (ครง)
160 30 40 20 20 50
3.2
การไดรบการยกยอง (esteem) จากวง
148 20 28 35 40 25
20
วชาการตางประเทศ** (ครง)
หมายเหต * เปนขอมลในป 2552** ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ขอมลทใชเปนตวอยางใน
การนำาเสนอขอมล*** เปนผลรวมของจำานวนสทธบตรและอนสทธบตร
21
ตวชวดผลผลตท 1.1
จำานวนผลงานตพมพในวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review)
จำานวนผลงานตพมพในวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review) นนพจารณาจากฐานขอมลทงในระดบนานาชาตและในระดบประเทศ โดยฐานขอมลในระดบนานาชาต ไดแก ฐานขอมล Scopus และฐานขอมล Web of Science (WoS) ขณะทฐานขอมลในระดบประเทศ คอ ฐานขอมลศนยดชนการอางองวารสารไทย (TCI)
ก. ฐานขอมล Scopus
จากการรวบรวมขอมลจากฐานขอมล Scopus พบวา ในภาพรวมจำานวนผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ. 2554 มจำานวนผลงานตพมพทงสน 9,836 ผลงาน เพมขนจากป พ.ศ. 2553 รอยละ 6 (ภาพท 2.1)
เมอพจารณาเปนรายสาขาวจยพบวา ทกสาขาวจยจำานวนผลงานตพมพมแนวโนมเพมขนมาอยางตอเนอง โดยในป 2554 สาขามนษยศาสตรมอตราเพมขนของจำานวนผลงานตพมพจากป 2553 สงสด โดยมอตราเพมขนรอยละ 111 รองลงมาคอ สาขาสงคมศาสตร (รอยละ 14) และสาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ (รอยละ 7) ตามลำาดบ
หากเปรยบเทยบจำานวนผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา ในป พ.ศ. 2554 ผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมจำานวนสงสด โดยมจำานวน 6,212 ผลงาน คดเปนรอยละ 63 รองลงมาคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ (มจำานวน 3,182 ผลงาน คดเปนรอยละ 32) และสาขา
22
เกษตรศาสตร (จำานวน 1,563 ผลงาน คดเปนรอยละ 16) ตามลำาดบ ขณะทสาขามนษยศาสตรมจำานวนผลงานตพมพนอยทสด โดยมจำานวน 59 ผลงาน (คดเปนรอยละ 0.6 ของผลงานทงหมด)
23
ภาพท 2.1 จำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยจากฐานขอมล Scopus
หนวย: ผลงาน
ทมา: www.scopus.com สบคนเมอ 21 กรกฎาคม 2555หมายเหต: ผลงานตพมพทใชองคความรจากหลายสาขาวจย
(interdisciplinary research) อาจจำาแนกตามสาขาวจยไดมากกวา 1 สาขา
ข. ฐานขอมล Web of Science (WoS)
จากการรวบรวมขอมลจากฐานขอมล WoS พบวา ในภาพรวมจำานวนผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยมแนวโนมเพมขน โดยในป พ.ศ. 2554 มจำานวนผลงานตพมพทงสน 7,356 ผลงาน เพมขนจากป พ.ศ. 2550 รอยละ 36 อยางไรกตามจำานวนผลงานตพมพในป พ.ศ. 2554 ลดลงเลกนอยจากป พ.ศ. 2553 โดยในป พ.ศ. 2553 มจำานวนผลงานตพมพ 7,395 ผลงาน (ภาพท 2.2)
เมอพจารณาเปนรายสาขาวจยพบวา เกอบทกสาขาจำานวนผลงานตพมพมแนวโนมลดลงยกเวนสาขาเกษตรศาสตรทมแนวโนมเพมขน โดยป 2554 สาขาเกษตรศาสตรมอตราเพมขนของจำานวนผลงานตพมพจากป 2553 คดเปนรอยละ 12
เมอเปรยบเทยบจำานวนผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา ในป 2554 ผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมจำานวนสงสด โดยมจำานวนผลงานตพมพ 4,468 ผลงาน คดเปนรอยละ 61 รองลงมาคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ (มจำานวน 2,775 ผลงานคดเปนรอยละ 38) และสาขาเกษตรศาสตร (จำานวน 701 ผลงาน คดเปนรอยละ 10) ตามลำาดบ
24
ขณะทสาขามนษยศาสตรมจำานวนผลงานตพมพนอยทสดโดยม 17 ผลงาน (คดเปนรอยละ 0.2 ของผลงานทงหมด)
ภาพท 2.2 จำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทย จากฐานขอมล WoS
หนวย: ผลงาน
2550 2551 2552 2553 2554 -
2,000
4,000
6,000
8,000
10,000
ทมา: www.webofknowledge.com สบคนเมอ 21 กรกฎาคม 2555หมายเหต: ผลงานตพมพทใชองคความรจากหลายสาขาวจย
(interdisciplinary research) อาจจำาแนกตามสาขาวจยไดมากกวา 1 สาขา
ค. ฐานขอมลดชนการอางองวารสารไทย (Thai-Journal Citation Index:TCI)
25
ฐานขอมลดชนการอางองวารสารไทย (TCI) เปนฐานขอมลการอางองและการคำานวณผลกระทบการอางองวารสารภายในประเทศ (Journal Impact Factor: JIF) เฉพาะฐานขอมลในประเทศไทย โดยรวบรวมวารสารวชาการในประเทศตงแตป พ.ศ. 2545 และขยายฐานขอมลเพมขนเรอยๆ ใหครอบคลมวารสารวชาการในสาขาตางๆ ในประเทศไทย
เมอพจารณาแนวโนมของจำานวนบทความทตพมพในวารสารวชาการในประเทศไทย (ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ) พบวา ในภาพรวม มแนวโนมสงขนอยางเหนไดชด โดยเฉพาะอยางยงในป พ.ศ.2552 ซงมจำานวนเพมสงขนจากป พ.ศ.2550 กวาเทาตว (ภาพท 2.3) เมอพจารณาเปนรายสาขา พบวา ทกสาขาวจยจำานวนผลงานตพมพมแนวโนมเพมขนมาอยางตอเนอง และเมอเปรยบเทยบผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา สวนใหญแลวจะเปนบทความในสาขาการแพทย รองลงมาไดแก วทยาศาสตรและเทคโนโลย และสงคมศาสตร อยางไรกตาม จำานวนผลผลตในรปของบทความตพมพในประเทศไทยของหนวยงานวจยในประเทศไทยทมแนวโนมสงขนดงกลาวเปนผลจากการขยายฐานขอมล TCI ดงแสดงในภาพท 2.4
26
ภาพท 2.3 จำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทย จากฐานขอมล TCI
2546 2548 2550 25520
2,000
4,000
6,000
8,000
10,000
ทมา: การรวบรวมของคณะผวจยจากเวบไซต www.kmutt.ac.th/jif/public_html/index.html
27
ภาพท 2.4 จำานวนวารสารวชาการในฐานขอมล TCI ทมการตพมพใน
แตะป 2546 2548 2550 25520
100
200
300
400
การแพทยและสขภาพ วทยาศาสตรและเทคโนโลยสงคมศาสตร การเกษตรมนษยศาสตร สงคมศาสตรและ
มนษยศาสตรสหวทยาการ รวม
ทมา: การรวบรวมของคณะผวจยจากเวบไซต
www.kmutt.ac.th/jif/public_html/index.html
28
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนผลงานตพมพในวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review)
1. ผลงานตพมพในฐานขอมลทง 3 ฐานขอมลจะมวารสารวชาการ (Journal) ทอยใน 2 หรอ 3 ฐานขอมล จงไมอาจรวมจำานวนผลงานตพมพในวารสารวชาการไดโดยตรง ดงนนควรรายงานแยกเปนแตละฐานขอมล
2. ผลงานตพมพจากฐานขอมล Scopus และ WoS จะหมายถงผลงานตพมพของหนวยงานทอยในประเทศไทย ซงหากมนกวจยจากตางชาตแตสงผลงานในนามหนวยงานวจยทอยในประเทศไทย กจะถอวาผลงานดงกลาวเปนสงตพมพของประเทศไทย
3. ในฐานขอมล Scopus และ WoS นน จำานวนผลงานตพมพอาจมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนผใชจงควรเขยนหมายเหตแนบทายขอมลวา จดเกบขอมลเมอใด
4. เมอเปรยบเทยบฐานขอมลในระดบนานาชาตทง 2 ฐานขอมล จะสงเกตวาจำานวนผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยในฐานขอมล Scopus จะมจำานวนมากกวาในฐานขอมล WoS ทงจำานวนผลงานตพมพในภาพรวมและผลงานตพมพในรายสาขา อาจเนองมาจากฐานขอมล Scopus มจำานวนวารสารมากกวาฐานขอมล WoS
5. เนองจากผลงานตพมพบางผลงานจากทง 3 ฐานขอมล อาจใชองคความรจากหลายสาขาวจย (Interdiscriplinary research ) ดงนนผลงานตพมพนนอาจจำาแนกตามสาขาวจยไดมากกวา 1 สาขา สงผลใหจำานวนผลงานตพมพในภาพรวมจะไมเทากบผลรวมจำานวนผลงานตพมพจากทง 5 สาขา
6. ฐานขอมล TCI จำาแนกสาขาการวจยมากกวา 5 สาขาหลกตามฐานขอมลอนๆ ได นนคอ กลมวารสารสงคมศาสตรและมนษยศาสตร และกลมวารสารสหวทยาการ เนองจากเปนวารสารของคณะทจดการเรยนการสอนขามสาขาวชา (คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร)
29
หรอเปนวารสารรวมบทความของมหาวทยาลย ทรวบรวมบทความจากคณะตางๆ ททำาการสอนในมหาวทยาลย ทำาใหไมสามารถจดกลมตาม 5 สาขาวจยหลกได
7.สาเหตทจำานวนผลงานตพมพในวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review) ในสาขามนษยศาสตรจากฐานขอมลระดบนานาชาตมสดสวนคอนขางนอย อาจเนองมาจากนกวจยในสาขามนษยศาสตรของประเทศไทยนยมเผยแพรผลงานในประเทศมากกวา สงเกตจากสดสวนงานวจยในสาขามนษยศาสตรจากฐานขอมล TCI มสดสวนคอนขางสง นอกจากน นกวจยในสาขามนษยศาสตรของประเทศไทยอาจนยมผลตผลงานในรปแบบอนมากกวา
30
ตวชวดผลผลตท 1.2
สดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพทมการควบคมคณภาพโดยผทรงคณวฒ (peer review)
การพจารณาจำานวนครงการอางองในฐานขอมล Scopus และ WoS จะคำานวณจากผลรวมของจำานวนครงในการอางองผลงานตพมพในระยะเวลา 5 ปนบแตปทตพมพ เชน จำานวนการอางองผลงานทตพมพในป พ.ศ. 2550 จะเปนผลรวมของจำานวนครงผลงานทตพมพในป พ.ศ. 2550 ไดรบการอางองในชวงป พ.ศ. 2550-2554 ดงนนสดสวนจำานวนครงการอางองของผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 จะหมายถงจำานวนการอางองผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 หารดวยจำานวนผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550
ขณะทในฐานขอมล TCI จำานวนครงการอางอง จะเปนการจดเกบขอมลการอางองสะสมถงปทมการอางอง เชน จำานวนการอางองผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 จะเปนผลรวมของการอางองจากผลงานตพมพตงแตกอนป พ.ศ. 2550 จนถงป พ.ศ. 2550 ดงนน จงไมสามารถคำานวณสดสวนจำานวนครงการอางอง เชนเดยวกบฐานขอมล Scopus และ WoS ได
ก. ฐานขอมล Scopus
ในภาพรวมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยมแนวโนมลดลง โดยในป พ.ศ. 2550 มสดสวนการอางอง 7.6 ครง/ผลงานตพมพ ลดลงจากป พ.ศ. 2548 ทมสดสวนการอางอง 8.3 ครง/ผลงานตพมพ อยางไรกตามจำานวนผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 เพมขนจากป พ.ศ. 2549 ทมสดสวนการอางอง 6.5 ครง/ผลงานตพมพ (ภาพท 2.5)
31
เมอพจารณาเปนรายสาขาวจยพบวา สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ และสาขาเกษตรศาสตรสดสวนการอางองตอผลงานตพมพมแนวโนมเพมขน ขณะทอกสองสาขามแนวโนมลดลง โดยป 2554 สาขาเกษตรศาสตรมอตราเพมขนของสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากป 2553 สงสดคดเปนรอยละ 22 รองลงมาคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ (รอยละ 18) และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (รอยละ 14) ตามลำาดบ
หากเปรยบเทยบสดสวนการอางองตอผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพมสดสวนการอางองสงสด โดยมสดสวนการอางอง 10.1 ครง/ผลงานตพมพ รองลงมาคอ สาขาเกษตรศาสตร (มการอางอง 7.2 ครง/ผลงานตพมพ) และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (การอางอง 7.1 ครง/ผลงานตพมพ) ตามลำาดบ ขณะทสาขามนษยศาสตรมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพตำาสด มเพยง 1.1 ครง/ผลงานตพมพ
ภาพท 3.5 สดสวนการอางองตอจำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทย
โดยใชฐานขอมล Scopus
หนวย: ครง/ผลงานตพมพ
32
2548 2549 2550 -
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
ทมา: www.scopus.com สบคนเมอ 21 กรกฎาคม 2555
ข. ฐานขอมล Web of Science (WoS)
ในภาพรวมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยมแนวโนมลดลง โดยในป พ.ศ. 2550 มสดสวนการอางอง 7.4 ครง/ผลงานตพมพ ลดลงจากป พ.ศ. 2548 ทมสดสวนการอางอง 8.4 ครง/ผลงานตพมพ อยางไรกตาม สดสวนการอางองตอผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 เพมขนจากป พ.ศ. 2549 ทมสดสวนการอางอง 6.1 ครง/ผลงานตพมพ (ภาพท 2.6)
เมอพจารณาเปนรายสาขาวจยพบวา เกอบทกสาขาสดสวนการอางองตอผลงานตพมพมแนวโนมเพมขน ยกเวนในสาขาเกษตรศาสตรทมแนวโนมลดลงเลกนอย โดยในป 2554 สาขามนษยศาสตร มอตราเพมขนของสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากป 2553 สงสดคดเปนรอยละ 78 รองลงมาคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ
33
(รอยละ 27) และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (รอยละ 22) ตามลำาดบ
หากเปรยบเทยบสดสวนการอางองตอผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา ในป พ.ศ. 2550 สดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยในสาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพมสดสวนการอางองสงสด โดยมสดสวนการอางอง 9.1 ครง/ผลงานตพมพ รองลงมาคอสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (มการอางอง 7.4 ครง/ผลงานตพมพ) และสาขาเกษตรศาสตร (การอางอง 4.4 ครง/ผลงานตพมพ) ตามลำาดบ ขณะทสาขามนษยศาสตรมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพตำาสด มเพยง 0.7 ครง/ผลงานตพมพ
ภาพท 2.6 สดสวนการอางองตอจำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทย
โดยใชฐานขอมล WoS
หนวย: ครง/ผลงานตพมพ
2548 2549 2550 -
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
34
ทมา: www.webofknowledge.com สบคนเมอ 21 กรกฎาคม 2555
35
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพ
1. เนองจากผลงานตพมพในฐานขอมลจาก 2 ฐานขอมลจะมวารสารวชาการ (Journal) ทอยในทงสองฐานขอมล จงไมอาจรวมจำานวนผลงานตพมพในวารสารวชาการไดโดยตรง ดงนนควรรายงานแยกเปนแตละฐานขอมล
2. ผลรวมของจำานวนครงในการอางอง จะนบผลงานตพมพในระยะเวลา 5 ปนบแตปทตพมพ ดงนนขอมลลาสดสำาหรบตวชวดสดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพจงเปนป 2550 ซงขอมลจะลาชาจากปจจบน (time lag) 5 ป
3. ผลงานตพมพจากฐานขอมล Scopus และ WoS หมายถง ผลงานตพมพของหนวยงานทอยในประเทศไทย ซงหากมนกวจยจากตางชาตแตสงผลงานในนามหนวยงานวจยทอยในประเทศไทย กจะถอวาผลงานดงกลาวเปนสงตพมพของประเทศไทย
4. ในฐานขอมล Scopus และ WoS นน จำานวนผลงานตพมพและจำานวนครงการอางองอาจมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนผใชจงควรเขยนหมายเหตแนบทายขอมลวา จดเกบขอมลเมอใด
5. เมอเปรยบเทยบฐานขอมลในระดบนานาชาตทง 2 ฐานขอมล จะสงเกตวาสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยในภาพรวมจากทง 2 ฐานขอมลมแนวโนมคลายกนกลาวคอ สดสวนการอางองตอผลงานตพมพมแนวโนมลดลง ขณะทสดสวนการอางองตอผลงานตพมพในรายสาขานน ฐานขอมล Scopus สาขาทมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพสงสด 3 อนดบแรกคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ สาขาเกษตรศาสตร และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ตามลำาดบ ขณะทฐานขอมล WoS สาขาทมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพสงสด
36
3 อนดบแรกคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และสาขาเกษตรศาสตร ตามลำาดบ
37
ตวชวดผลผลตท 1.3
จำานวนผลงานตพมพอนๆ
ในการประเมนผลการวจยของประเทศ จำานวนผลงานตพมพอนๆ ประกอบดวย หนงสอ บทความในหนงสอ บทความในการประชมวชาการ และวทยานพนธ ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลจำานวนผลงานตพมพอนๆ อยางเปนระบบและครอบคลม ในอนาคต หากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวด จำานวนผลงานตพมพอนๆ จะเปนดงภาพท 2.7 และตวอยางการรายงานผลตวชวดจำานวนผลงานตพมพอนๆ เปนดงน
จำานวนผลงานตพมพอนๆ ของประเทศไทยในภาพรวม มแนวโนมเพมขนมาโดยตลอด โดยป2554 ผลงานตพมพอนๆ ประเภทวทยานพนธมอตราเพมขนจากป 2553 สงสด คดเปนรอยละ 36 รองลงมาคอ หนงสอ (รอยละ 20) และบทความในหนงสอ (รอยละ 11) ตามลำาดบ
เมอพจารณาเปนรายสาขา พบวา สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพมจำานวนบทความในงานสมมนาวชาการมากทสด ขณะทจำานวนบทความในหนงสอและจำานวนหนงสอมมากทสดในสาขาสงคมศาสตร ขณะทสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมจำานวนวทยานพนธมากทสด
ภาพท 2.7 ตวชวดจำานวนผลงานตพมพอนๆ ในป 2554
38
2552 2553 25540
1,0002,0003,0004,000
2,000
3,000 3,200
1,500 1,800 2,000
220 250 30090 110 15050 80 120
บทความในงานสมมนาวชาการ บทความในหนงสอหนงสอ วทยานพนธอนๆ
หนวย: ผลงาน
ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report)หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนผลงานตพมพอนๆ1. เนองจากขอมลจำานวนผลงานตพมพอนๆ จากรายงานเบองตน
(Preliminary report) จะรวมเฉพาะหนงสอ, บทความในหนงสอ, บทความในการประชมวชาการ และวทยานพนธ ซงไมรวมบทความตพมพในวารสารทม peer review ดงนนตองระมดระวงในเรองการนบซำา
2. ในอนาคต หากมการจดเกบขอมลจำานวนผลงานตพมพอนๆ แลว อาจมการรายงานผลจำานวนผลงานตพมพอนๆ เปนรายสาขาวจยได
ตวชวดผลผลตท 2.1
จำานวนทรพยสนทางปญญายนขอ/จดทะเบยน โดยคนไทย
จำานวนทรพยสนทางปญญาจดทะเบยนโดยคนไทยในภาพรวมพบวา จำานวนลขสทธและสทธบตรทจดทะเบยนโดยคนไทยมแนวโนมลดลง โดยในป พ.ศ. 2554 จำานวนลขสทธและสทธบตรทจดทะเบยนโดยคนไทยมจำานวน 16,849 ชนและ 726 ชน ตามลำาดบ ลดลงจากป พ.ศ. 2553 ซงมจำานวน 21,836 ชนและ 889 ชน (ภาพท 2.8)
ภาพท 2.8 จำานวนทรพยสนทางปญญาจดทะเบยนโดยคนไทย ในป พ.ศ.2554
39
662781 768 889
726
852
638451
634
860
0
200
400
600
800
1,000
ÿĉì íĉïĆêø Ăîčÿĉì íĉïĆêø
จำาน
วน
ทมา: กรมทรพยสนทางปญญา
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนทรพยสนทางปญญาทยนขอและจดทะเบยนโดยคนไทย
ขอมลจำานวนทรพยสนทางปญญาทยนขอและจดทะเบยนโดยคนไทยสามารถแสดงเปนรายสาขาวจยได โดยการวเคราะหขอมลรายคำาขอ ซงอาจใหกรมทรพยสนทางปญญาประมวลผลขอมลดงกลาว
40
ตวชวดผลผลตท 2.2
จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ
ในการประเมนผลการวจยของประเทศ ทรพยสนทางปญญาอนๆ ประกอบไปดวยศลปกรรม วรรณกรรม นาฏกรรม ดนตรกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร สอบนทกเสยง งานแพรเสยงแพรภาพ และอนๆ ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ อยางเปนระบบและครอบคลม ในอนาคต หากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวดจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ จะเปนดงภาพท 2.9 และตวอยางการรายงานผลตวชวดจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ เปนดงน
ในป พ.ศ.2554 จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ ทกประเภทในสาขามนษยศาสตรมแนวโนมสงขนกวาสองปทผานมา โดยทรพยสนทางปญญาประเภทงานแพรเสยงแพรภาพมอตราเพมจากป 2553 สงสดคดเปนรอยละ 40 รองลงมาคอ งานภาพยนตร (รอยละ 33) และโสตทศนวสด (รอยละ 20) ตามลำาดบ
ภาพท 2.9 จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆในสาขามนษยศาสตรในป พ.ศ.2554
หนวย: ชน/เรอง/เพลง
110
5035
60
40
20 2515
5
120
5540
70
50
30 30 2510
130
6045
80
60
40 35 35
15
0
20
40
60
80
100
120
140
ýĉúðÖøøöǰ üøøèÖøøöǰ îćäÖøøöǰ éîêøĊÖøøöǰ ēÿêìĆýîüĆÿéčǰ õćó÷îêøŤǰ ÿĉęÜïĆîìċÖđÿĊ÷Üǰ ÜćîĒóøŠđÿĊ÷ÜĒóøŠõćóǰ ĂČęîė
41
ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report)หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ
ประเภทของจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ จะเหมาะกบผลงานในสาขามนษยศาสตรเปนสวนใหญ ดงนน ขอมลจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ จงจดเกบเฉพาะในสาขามนษยศาสตร
42
ตวชวดผลผลตท 3.1
กจกรรมเผยแพรอนๆ
ในการประเมนผลการวจยของประเทศ กจกรรมเผยแพรอนๆ ประกอบดวยการบรรยายในงานสมมนาวชาการในประเทศ/ตางประเทศ การจดนทรรศการ/การแสดงในประเทศและตางประเทศ และกจกรรมอนๆ ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลกจกรรมเผยแพรอนๆ อยางเปนระบบและครอบคลม ในอนาคตหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวดกจกรรมเผยแพรอนๆ จะเปนดงภาพท 2.10 และตวอยางการรายงานผลตวชวดกจกรรมเผยแพรอนๆ เปนดงน
ในป พ.ศ.2554 การวจยและพฒนาในกลมสาขาวจย 5 สาขามผลผลตในรปของกจกรรมเผยแพรอนๆ เพมขนเมอเทยบกบ 2 ปทผานมา ทงการบรรยายในงานสมมนาวชาการในประเทศ/ตางประเทศ การจดนทรรศการ/การแสดงในประเทศและตางประเทศ และกจกรรมอนๆ
เมอพจารณาเปนรายสาขา พบวา สาขาทมการบรรยายในสมมนาวชาการในประเทศมากทสด ไดแก สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ขณะทการบรรยายในสมมนาวชาการในตางประเทศมากทสด ไดแก สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ นอกจากน สาขามนษยศาสตรมผลผลตในรปของกจกรรมการจดนทรรศการและการแสดงในประเทศและตางประเทศมากทสด
ภาพท 2.10 กจกรรมเผยแพรอนๆ รวมทกสาขาในป พ.ศ.2554
43
65
10
2516
5
75
12
2718
9
85
13
2822
12
Ĕîðøąđìý êŠćÜðøąđìý Ĕîðøąđìý êŠćÜðøąđìý
Öćøïøø÷ć÷ĔîÜćîÿĆööîćüĉßćÖćø ÖćøÝĆéîĉìøøýÖćøÖćøĒÿéÜ ÖĉÝÖøøöĂČęîė
ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report)หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด
44
ตวชวดผลผลตท 3.2
การไดรบการยกยอง (esteem) จากวงการวชาการตางประเทศ
ในการประเมนผลการวจยของประเทศ การไดรบการยกยอง (esteem) จากวงการวชาการตางประเทศ ประกอบดวยรางวลระดบนานาชาต การเปนนกวจยรบเชญทตางประเทศ การเปนบรรณาธการวารสารวชาการระดบนานาชาต และการไดรบการยกยองในรปแบบอนๆ ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลเหลานอยางเปนระบบและครอบคลม ในอนาคตหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวดนจะเปนดงภาพท 2.11 และตวอยางการรายงานผลตวชวด ดงน
ในป พ.ศ.2554 การวจยและพฒนาในกลมสาขาวจย 5 สาขามผลผลตทเกยวกบการไดรบการยกยองจากวงการวชาการตางประเทศเพมขนเมอเทยบกบ 2 ปทผานมาทงในรปของรางวลระดบนานาชาต การเปนนกวจยรบเชญทตางประเทศ การเปนบรรณาธการวารสารวชาการระดบนานาชาต และการไดรบการยกยองในรปแบบอนๆ
เมอพจารณาเปนรายสาขาพบวา สาขาทไดรบรางวลระดบนานาชาตมากทสดกคอ สาขาสงคมศาสตร ขณะทในสาขาเกษตรศาสตรมนกวจยไดรบเชญไปดำาเนนการวจยและพฒนาในตางประเทศมากทสด สวนสาขาทมนกวจยเปนบรรณาธการวารสารระดบนานาชาตมากทสดไดแก สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย
ภาพท 2.11 การไดรบการยกยองจากวงการวชาการตางประเทศ รวมทกสาขาในป พ.ศ.2554
45
65
10
2516
75
12
2718
85
13
2822
øćÜüĆúøąéĆïîćîćßćêĉǰ ÖćøđðŨîîĆÖüĉÝĆ÷øĆïđßĉâìĊęêŠćÜðøąđìýǰ ÖćøđðŨîïøøèćíĉÖćøüćøÿćøüĉßćÖćøøąéĆïîćîćßćêĉ ĂČęîė
ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report)หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดการไดรบการยกยองจากวงการวชาการตางประเทศ
ตวชวดการไดรบการยกยองจะนบเฉพาะการยกยองจากวงการวชาการตางประเทศ เพอปองกนไมใหเพมการแจกรางวลในระดบประเทศโดยไมจำาเปน
46
สวนท 3 ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการ
ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการของการวจยและพฒนาของประเทศไทยในภาพรวม ประกอบดวย
ประสทธภาพของการวจยและพฒนา (R&D) สดสวนจำานวนโครงการทเสรจสนตามกำาหนดการ การรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐและ
เอกชนขอมลของตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการในภาพรวมในป
2554 แสดงดงตารางท 3.1 โดยมรายละเอยด ดงน
ตารางท 3.1 ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554
ตวชวด ภาพรวม
S&T
การแพทย
การเกษตร
สงคมศาสตร
มนษยศาสตร
1 ประสทธภาพของการวจยและพฒนา (ผลงานตอ 1 ลานเหรยญสหรฐฯ)- ผลงานตพมพทางวชาการ
5.98
- สทธบตรยนขอ- สทธบตรจดทะเบยน
1.160.05
2 สดสวนจำานวนโครงการทเสรจสนตามกำาหนดการจำานวนนกวจย (รอยละ)
5
3 การรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน *
47
- จำานวนโครงการ 15 10 3 2 0 0
- มลคาลงทน (ลานบาท)
22 12 6 4 0 0
หมายเหต * ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ขอมลทใชเปนตวอยางในการนำาเสนอขอมล
48
ตวชวดกระบวนการบรหารจดการท 1
ประสทธภาพของการวจยและพฒนา (R&D)
การวดประสทธภาพของการวจยและพฒนาเปนการเปรยบเทยบสดสวนของผลผลตตอปจจยนำาเขา โดยมตวชวดซงเปนขอมลทางสถตดงน สดสวนของจำานวนผลงานตพมพทางวชาการตอคาใชจายในการลงทนวจยและพฒนา สดสวนของจำานวนสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนตอคาใชจายในการลงทนวจยและพฒนา และสดสวนของจำานวนสทธบตรทไดยนขอจดทะเบยนตอคาใชจายในการลงทนวจยและพฒนา
ทงน ระยะเวลาของการใชปจจยนำาเขา และระยะเวลาทเกดขนของผลผลตซงเปนผลของปจจยนำาเขานนมความแตกตางกน ขอสมมตฐานทใชในรายงานน คอ 2 ปสำาหรบผลงานตพมพทางวชาการ (Yang, Jeong and Cheon, 2011 และ Wang, 2007) 1-2 ปสำาหรบการยนขอจดทะเบยนสทธบตร (Grief, 1985 และ Kondo 1998) และ 5 ปสำาหรบสทธบตรทไดรบการจดทะเบยน (Luthira and Maskus, 2004 และ Fujita et al, 2011)
49
ก. ประสทธภาพของการวจยและพฒนาของประเทศไทย (2539-2548)
ภาพท 3.1 แสดงวา ประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการมแนวโนมเพมสงขน ขณะทประสทธภาพในการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนมแนวโนมลดลง กลาวคอ การลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป 2539 สงผลใหเกดผลงานตพมพทางวชาการจำานวน 4.37 ผลงานและสทธบตรทไดรบการจดทะเบยน 0.16 ผลงาน และการลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป 2548 สงผลใหเกดผลงานตพมพทางวชาการจำานวน 5.98 ผลงานและสทธบตรทไดรบการจดทะเบยน 0.05 ผลงาน ทงน ประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการทสงกวาการผลตสทธบตรทจดทะเบยน สวนหนงอาจเปนผลจากสดสวนการลงทนวจยและพฒนาในการวจยและพฒนาทเนนการผลตผลงานตพมพทางวชาการมากกวาสทธบตรทจดทะเบยน
ภาพท 3.1 สดสวนของจำานวนผลงานตพมพทางวชาการและจำานวนสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนตอการลงทนดานวจยและ
พฒนา
50
ข. ประสทธภาพของการวจยและพฒนาของประเทศไทย เมอเทยบกบประเทศตางๆ
เมอเปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการกบประเทศอน (ภาพท 3.2) พบวา ประเทศไทยมประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการอยในระดบสงเชนเดยวกบฮองกง โดยมจำานวนผลงานตพมพทางวชาการประมาณ 6 ผลงานตอการลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ ขณะทญปนและสหรฐฯ มประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการคอนขางตำา โดยมจำานวนผลงานตพมพทางวชาการประมาณ 1 ผลงานตอการลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ นอกจากน จากการพจารณาอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพในชวง 10 ปทผานมา โดยเปรยบเทยบระหวางชวง 5 ปแรก (พ.ศ.2539-2543) และชวง 5 ปหลง (พ.ศ.2544-2548) พบวา ประเทศไทยมอตราการเตบโตของประสทธภาพทสงขนเชนกน โดยเพมสงขนมากกวารอยละ 17 ซงเปนอนดบทสองรองจากเกาหลใตทมอตราการเตบโตสงถงรอยละ 29 ในทางตรงขาม ฮองกงและสหรฐฯ มอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพทลดลงประมาณรอยละ 14
ภาพท 3.2 เปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตสงตพมพของระบบวจยและพฒนาประเทศตางๆ ในชวงป พ.ศ.2539-2543
และ พ.ศ.2544-2548
51
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
0 1 2 3 4 5 6 7
Áµ®Äo� �
ť�
±n°� � �
®¦µ°µ µ´¦� � � �
¸� �
°´¦µµ¦Á¨É¥ ¨� � � � � �nª e� � � - Á¥ ´ nª e� � � � � � � - ¦o°¥ ³
εª ¨ µ ¡·¤¡rn°� � � � � � � �¤¼nµµ¦¨ »� � � � � ¨oµ�
Á®¦¥ ®¦ ²� �°·Á¥� � · ær� � �
¤µÁÁ¥�Á¥°¦¤ ¸�É»i� � �
®¦ ²�
Åo®ª� �
หมายเหต:3. คาแกนนอน คอ คาประสทธภาพในปจจบน (ซงวดจากสดสวนระหวาง
จำานวนผลการตพมพทเกดขนในป 2551 ตอมลคาการลงทนดานการวจยในป 2549)
4. คาแกนตง คอ อตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพ หากมคาเปนบวก หมายถง ประสทธภาพสงขน
อยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยน (ภาพท 3.3) พบวา ประเทศไทยมประสทธภาพในการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยน 1.2 สทธบตรตอการลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ และอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพในชวง 10 ปทผานมา โดยเปรยบเทยบระหวางชวง 5 ปแรก (พ.ศ.2539-2543) และชวง 5 ปหลง (พ.ศ.2544-2549) นน ประเทศไทยมอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพทลดลงมากถงรอยละ 25.1 ขณะทประเทศทมความโดดเดนทงดานประสทธภาพในการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยนสงและมอตราการเตบโตของประสทธภาพทสงคอ จน สวนเกาหลใตนบเปนประเทศทมสดสวนของจำานวนสทธบตรทยนขอจดทะเบยนตอมลคาการลงทนสงทสด แตใน
52
ชวงระยะเวลาทผานมา ประสทธภาพของการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยนไดเรมลดลง
ภาพท 3.3 เปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตสทธบตร (ยนขอ) ของระบบวจยและพฒนาประเทศตางๆ ในชวงป พ.ศ.2539-
2543 และ พ.ศ.2544-2548
Áµ®Äo� �
Å¥�±n°� � �
®¦µ°µ µ´¦� � � �
¸� �
°´¦µµ¦Á¨É¥ ¨� � � � � �nª e� � � - Á¥ ´ nª e� � � � � � � - ¦o°¥ ³
εª · ·´¦¥ºÉ °� � � � � � � � �n°¤¼nµµ¦¨ »� � � � � �¨oµÁ®¦¥ ®¦ ²� � �
°·Á¥� �
· ær� � �
¤µÁÁ¥�
Á¥°¦¤ ¸�
ɻi� � �
®¦ ²�
Åo®ª� �
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
0 1 2 3 4 5
53
เชนเดยวกบประสทธภาพในการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยน ประเทศไทยมประสทธภาพในการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนนอยมากเพยง 0.05 สทธบตร และอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพในชวง 10 ปทผานมา โดยเปรยบเทยบระหวางชวง 5 ปแรก (พ.ศ.2539-2543) และชวง 5 ปหลง (พ.ศ.2544-2549) นน ประเทศไทยมอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพทลดลงคดเปนรอยละ 20.5 ขณะทประเทศทมสดสวนของจำานวนสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนตอมลคาการลงทนสงทสด คอ ไตหวน แตในชวงระยะเวลาทผานมา ประสทธภาพของการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนของไตหวนลดลงประมาณรอยละ 33.9 นอกจากน ประเทศทมความโดดเดนในดานประสทธภาพในการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนสงและมอตราการเตบโตของประสทธภาพทสงคอ เกาหลใต ญปน และจน สำาหรบประเทศทมอตราการเตบโตของประสทธภาพในการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนสงทสดคอ มาเลเซย (รอยละ 345) (ภาพท 3.4)
ภาพท 3.4 เปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตสทธบตร (จดทะเบยน) ของระบบวจยและพฒนาประเทศตางๆ ในชวงป
พ.ศ.2539-2543 และ พ.ศ.2544-2548
Áµ®Äo� �
Å¥�±n°� � �
®¦µ°µ µ´¦� � � �
¸� �
°·Á¥� �
· ær� � �
¤µÁÁ¥�
Á¥°¦¤ ¸�
É»i� � � ®¦ ²�
Åo®ª� �
°´¦µµ¦Á¨É¥ ¨� � � � � �nª e� � � - Á¥ ´ nª e� � � � � � � - ¦o°¥ ³
εª · ·´¦ ³Á¥� � � � � � � � � � � �n°¤¼nµµ¦¨ »� � � � � �¨oµÁ®¦¥ ®¦ ²� � �
-100
-50
0
50
100
150
200
250
300
350
400
0 1 2 3
54
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดประสทธภาพของการวจยและพฒนา
1. การคำานวณประสทธภาพของการวจยและพฒนา กำาหนดสมมตฐานวา ผลผลตในรปสงตพมพในวารสารวชาการและการยนขอสทธบตรจะเกดขนหลงจากมการลงทนดานการวจยแลว 2 ป และสทธบตรจะไดรบการจดทะเบยนหลงจากมการลงทนดานการวจยแลว 5 ป ซงในทางปฏบตแลว โครงการวจยและพฒนาแตละโครงการทำาใหเกดผลผลตในรปสงตพมพในวารสารวชาการ และ/หรอ สทธบตร ในชวงเวลาทแตกตางกน
2. ขอจำากดดานขอมลทำาใหการวดประสทธภาพทเกดขน เปนการวดประสทธภาพเชงปรมาณของผลผลต ไมใชคณภาพของผลผลต กลาวคอ ผลผลตทางดานผลงานตพมพทางวชาการเปนการวดเชงปรมาณ โดยทไมไดคำานงถงคณภาพของวารสารวชาการ ในทำานองเดยวกน สำาหรบการผลตสทธบตรนน บางสทธบตรกอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมสงกวาสทธบตรอน แตในปจจบน ยงไมมขอมลทจำาแนกคณภาพของสทธบตรได
55
ตวชวดกระบวนการบรหารจดการท 2
สดสวนจำานวนโครงการทเสรจสนตามกำาหนดการ
ในป พ.ศ. 2554 โครงการวจยทอยในฐานขอมลระบบบรหารงานวจยแหงชาต (National Research Project Management: NRPM) เสรจสนตามกำาหนดการจำานวน 169 โครงการหรอรอยละ 5 ของโครงการวจยทงหมดทจะตองเสรจสนในป พ.ศ.2554
ภาพท 3.1 สดสวนจำานวนโครงการวจยทเสรจสนตามกำาหนดการในป พ.ศ.2554
2551 2552 2553 25540
500
1,000
1,500
2,000
2,500
01020304050607080
2,090 1,984
1,152
169
69 65
44
5
จำานวนโครงการเสรจสน
<กราฟแทง>
สดสวน (%)<กราฟเสน>
ทมา: ฐานขอมล NRPM
ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดสดสวนจำานวนโครงการทเสรจสนตามกำาหนดการ
3. ขอมลในปจจบนอาจไมถกตอง เนองจากนกวจยสวนหนงไมเขาไปปรบปรงขอมลในฐานขอมล NRPM แมจะเสรจสนการดำาเนนการวจยและพฒนาแลว
4. ขอมลในปจจบนทจำาแนกตามสาขาวจยอาจไมถกตอง เนองจากระบบการตรวจสอบความถกตองของขอมลยงทำาไดไมดนก
56
5. อาจมการขยายขอบเขตฐานขอมล NRPM ใหมความครอบคลมเพมขน เชน เพมโครงการทหนวยงานภาครฐวาจางทปรกษาภายนอกมาชวยทำาการวจยและพฒนา
57
ตวชวดกระบวนการบรหารจดการท 3
การรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน
ในการประเมนผลการวจยของประเทศ ขอมลในตวชวดการรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน ประกอบดวย มลคาและจำานวนโครงการวจยทมการรวมลงทนระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลดงกลาว ในอนาคตหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวดการรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชนจะเปนดงภาพท 3.2 และตวอยางการรายงานผลตวชวดจะเปนดงน
ในป พ.ศ. 2554 การรวมทนวจยระหวางหนวยงานภาครฐกบเอกชนเพมขนจากปทผานมาทงในดานมลคาการรวมลงทนและจำานวนโครงการวจยทรวมลงทน นนคอ มมลคาการรวมลงทนวจยและพฒนาเพมขนจาก 18 ลานบาทในป พ.ศ.2553 เปน 22 ลานบาทในป พ.ศ.2554 ในทำานองเดยวกน จำานวนโครงการรวมลงทนวจยและพฒนาเพมขนจาก 10 โครงการในป พ.ศ.2553 เปน 15 โครงการในป พ.ศ.2554 (ภาพท 3.2)
ภาพท 3.2 ตวอยางการนำาเสนอมลคาและจำานวนโครงการวจยทมการรวมลงทน
ระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชนในป พ.ศ. 2544
58
2552 2553 25540
5
10
15
20
25
1518
22
6
10
15
มลคาโครงการวจยทมการรวมลงทน (ลานบาท) จำานวนโครงการวจยทมการรวมลงทน (โครงการ)
ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report) หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด
59
60
สวนท 4 ผลลพธ/ผลกระทบจากงานวจยทเขาขายไดรบการประเมน
ในป 2554 สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตและสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยไดรวมกนทำาการประเมนผลลพธและผลกระทบจากการวจยและพฒนาจำานวน 3 กรณศกษา ไดแก
โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน และโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว ซงเปนการวจยและพฒนาภายใตกลมวจยเรงดวน (priority research area) และมการใชงบประมาณในการดำาเนนการวจยและพฒนาสง
งานวจยเกยวกบนโยบายชวยเหลอเกษตรกรดานราคาขาว ซงอยในสาขาวจยทไมมชดโครงการหรอโครงการภายใตกลมวจยเรงดวน แตคาดวาจะทำาใหเกดผลกระทบในระดบสง
งานวจยเกยวกบประวตศาสตรพมา ซงอยในสาขาวจยทไมมชดโครงการหรอโครงการภายใตกลมวจยเรงดวน แตคาดวาจะทำาใหเกดผลกระทบในระดบสง
61
กรณศกษาท 1 การประเมนการนำาผลงานวจยไปใช (adoption study) ภายใตกลมวจยเรงดวน เพอลดตนทนการผลตขาวของเกษตรกรในเขตนาชลประทาน1
คำาถามท 1: เปาหมายทางยทธศาสตรของกลมโครงการนปญหาทตองการแกไข: ตนทนการผลตขาวของเกษตรกรไทย
คอนขางสงกลมเปาหมาย: เกษตรกรในเขตนาชลประทานผลลพททตองการใหเกดกบกลมเปาหมาย: มการนำาเอาเทคนค
การผลตทมประสทธภาพและตนทนตำาไปใชในการผลตขาวในนาของตนเอง
คำาถามท 2: ยทธศาสตรนประกอบดวยโครงการวจยอะไรบาง แตละโครงการมความเชอมโยงกนอยางไรในการแกปญหาดงกลาว
โครงการตางๆ ทอาจจดอยในกลมยทธศาสตรนมดงตอไปน โครงการพฒนาชดเทคโนโลยเพอการปลกขาวแบบบรณา
การ (ป 2545-2547): เปนโครงการทมวตถประสงคหลกคอการหาเทคนควธการผลตขาวทเหมาะสมสำาหรบแตละพนทโดยใชองคความรเดมเรองเทคนคการผลตดานตาง ๆ มาประยกตกบแปลงทดลองจรงในแตละพนท และหาวธการวดตนทน/ผลผลตขาวทเทยงตรง/นาเชอถอ
โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (ป 2554-
1 การประเมนการนำาผลงานวจยไปใชน ในหลกการควรจะทำากบกลมโครงการทเสรจสนไปแลว 3-5 ป แตโครงการบางโครงการในกลมยทธศาสตรทเลอกประเมนนเปนโครงการทยงไมเสรจสน เนองจากคณะผวจยคดวาโครงการรนใหมเหลานมความนาเชอถอมากกวาในแงของการวดประสทธภาพการผลตขาวของเกษตรกร
62
2556): เปนโครงการทมวตถประสงคหลกเปนการสงเสรมใหเกษตรกรในพนทตางๆ ยอมรบเอาเทคนคการผลตขาวดานตาง ๆ ทไดจากโครงการแรกไปใชในไรนาของตนเอง
โครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (ป 2554-2556): เปนโครงการทมวตถประสงคเพอสรางหมบานตนแบบทมการใชเทคโนโลยการผลตขาวทมประสทธภาพอยางเตมรปแบบ โดยเรมจาก แปลงเรยนร “ ”หมบานละ 20 ไรจำานวน 6 หมบาน แลวสงเสรมใหเกษตรกรทผานการอบรมมการนำาเอาเทคนคเหลานไปใชใน แปลงสง“เสรม หมบานละ ” 300 ไร
นอกจากนยงมโครงการในอดตของกรมวชาการเกษตรทเปนการสงสมองคความรเพอเพมประสทธภาพการผลตขาวในดานตาง ๆ เชน
โครงการปรบปรงพนธขาวเพอเพมผลผลต โครงการทเกยวเนองกบการปรบปรงดนโดยการไถกลบตอซง
ขาว โครงการทเกยวเนองกบการวเคราะหดนเพอกำาหนดการใสปย โครงการทเกยวกบการศกษาเทคนคการปลกขาวโดยการโยนก
ลา โครงการทเกยวเนองกบการใชชววธและสารชวภาพในการ
ปองกนและกำาจดศตรขาว ฯลฯ
ภาพท 4.1 ความเชอมโยงกนของโครงการตาง ๆ เพอบรรลเปาหมายเรองการลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน
63
ภาพท 4.1 แสดงความเชอมโยงของแตละโครงการเพอการบรรลเปาหมายเรองการลดตนทนการผลตขาว จะเหนวาโครงการในอดตทเกยวของกบการพฒนาเทคนคการผลตขาวในดานตาง ๆ เปนเสมอนพนฐานใหกบโครงการอน ๆ ในชวงเวลาตอมาอยางเชน โครงการพฒนาชดเทคโนโลยเพอการปลกขาวแบบบรณาการ (ป 2545-2547) ซงเปนโครงการทใชองคความรเดมเรองเทคนคการผลตดานตาง ๆ มาประยกตกบแปลงทดลองจรงในแตละพนทเพอหาเทคนควธการผลตขาวทเหมาะสมสำาหรบแตละพนท ตอมากมโครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (ป 2554-2556) และโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (ป 2554-2556) ซงเปนโครงการในลกษณะการเผยแพรชดเทคโนโลยทไดพฒนาขนในโครงการกอนหนานสำาหรบเกษตรกรในพนทตาง ๆ ทงนหลงจากโครงการเหลานดำาเนนการเสรจสนแลว กคาดวาเกษตรกรจะยอมรบชดเทคโนโลยการผลตตางๆ ทไดรบการสงเสรมไปใชในการผลตและทำาใหเกดการลดตนทนการผลตไดจรง ทงนในการ
64
โครงการในอดตทเกยวกบการเพมประสทธภาพการผลตขาวในเขตนาชลประทาน ปรบปรงพนธขาวเพอเพมผลผลต ปรบปรงดนโดยการไถหลบตอซงขาว การวเคราะหดนเพอกำาหนดการใสปย เทคนคการปลกขาวโดยการโยนกลา การใชชววธและสารชวภาพในการปองกนและกำาจดศตรขาว ฯลฯ
โครงการพฒนาชดเทคโนโลยเพอการปลกขาวแบบบรณาการ (2545-2547)โครงการจดการเทคโนโลยการ
ผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (2554-
2556)
โครงการหมบานชมชนตนแบบเพอลดตนทนการผลตขาว (2554-
2556)เกษตรกรททำาแปลงสงเสรมหรอไดรบการอบรมนำาเทคนคการผลตทสงเสรมไปใชในไรนาของตนเกษตรกรในเขตนา
ชลประทานสามารถลดตนทนการผลตขาว
งานวจยเทคนคการ
งานเผยแพรและทดลองเทคนคการ
ผลลพท/ผลกระทบท
ประเมนผลกระทบของงานวจยนน (ดรายละเอยดในคำาถามท 6 ดานลาง) จะไมนำาตนทนการวจยของโครงการในอดตทเกยวของกบการพฒนาเทคนคการผลตขาวในดานตาง ๆ มาคดเนองจากไมสามารถหาขอมลยอนหลงไปในอดตไดไกลเพยงพอและขอมลทไดกอาจไมมความนาเชอถอเพยงพอ
คำาถามท 3: ผลผลตของแตละโครงการ
โครงการในอดตทเปนการสงสมองคความรเพอเพมประสทธภาพการผลตขาวในดานตาง ๆ โครงการเหลานทำาใหไดองคความรเรองเทคนคการผลตขาว ทงนเทคนคหลก ๆ ทนำามาสงเสรมเพอลดตนทนการผลตจะแบงเปน 7 ดานกลาวคอ
1. การใชเมลดพนธคณภาพดจากแหลงทเชอถอไดในอตราทเหมาะสม
2. การปรบปรงบำารงดน: การใสปยพชสด ปยหมก การไถกลบตอซงขาว ฯลฯ
3. การเตรยมดนอยางดตามคำาแนะนำา: การไถอยางนอยสองครง การปรบหนาดนใหเรยบ เปนตน
4. การปลก: การหวานนำาตม การปกดำา การโยนกลา5. การปองกนและกำาจดศตรขาว: การใชชววธ การใชสารชวภาพ
และสมนไพร การใชสารเคมตามคำาแนะนำา6. การจดการระดบนำา7. การใชปยเคมตามคำาแนะนำา: สตรปยและปรมาณทใชในแตละ
ชวง
โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (ป 2554-2556) ม
65
ผลผลตหลกคอไดชดเทคนควธการผลตขาวทเหมาะสมสำาหรบแตละพนท
โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (ป 2554-2556) และโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (ป 2554-2556) ผลผลตทไดหลก ๆ คอ ไดแปลงเรยนรและแปลงสงเสรมทมการใชเทคนคการผลตขาวแบบใหมในหมบานตนแบบ และมการเผยแพรเทคนคการผลตขาวใหกบกลมเกษตรกรเปาหมายคำาถามท 4: สำาหรบผลผลตแตละอยางขางตน กลมเปาหมายมการนำาไปใชอยางไร (หากมผใชงานวจยหลายทอด ใหระบตงแตผนำาผลงานวจยไปใชระยะเรมตน ถงระยะสดทาย) ระดบของการนำาเอาผลงานไปใชเมอเทยบกบเปาหมาย คาดวาการนำาเอาผลงานไปใชจะสงสดเมอใด
เกษตรกรในหมบานลดตนทนและพนทใกลเคยง เลอก เทคนค“ ”การผลตบางดานไปใชในไรนาของตนเอง โดยในป 2554 มหมบานลดตนทน 6 หมบานใน 6 จงหวด (หมบานละ 300 ไร) ในป 2555 มหมบานลดตนทน 20 หมบานใน 20 จงหวด (หมบานละ 300 ไร) และมแผนวาในป 2556 จะสามารถขยายไดเตมพนทจงหวดทมนาชลประทาน (50 จงหวด) สำาหรบในประเดนสดทายน คณะผวจยคดวาเปนการคาดการณทอาจจะเปนไปไดยาก จงไดสมมตใหอตราการยอมรบผลงานวจยไปใชสงสดอยท 1% ของพนทนาในเขตชลประทานโดยจะบรรลเปาหมายนในป 2562 ทงน Adoption profile จะเปนดงทแสดงในภาพท 4.2
ภาพท 4.2 Adoption profile (คาดการณ)
66
คำาถามท 5: ปจจยสงเสรมและเปนอปสรรคตอการนำาเอาผลงานวจยไปใช เมอนำาเอาผลงานไปใชแลวมปญหาอปสรรคอะไรหรอไม
ปจจยหลกทสงเสรมใหมการนำาเอาเทคนคการผลตเหลานไปใชคอตนทนปย ยาฆาแมลงและเมลดพนธทสงขน ปจจยหลกทเปนอปสรรคคอความคนเคยกบการผลตแบบเดมและความรความเขาใจในเทคนคการผลตทสงเสรม เกษตกรไมตองการ เสยง กบการใชเทคนคใหม ๆ “ ”และตองการใชพนทนาตลอดป (ไมเวนชวงวางเพอใหวชพชตาย หรอใหตอซงทไถกลบยอยสลาย) ซงจะขดกบเทคนคการผลตทสงเสรม นอกจากนเกษตรกรทมการนำาเอาเทคนคนไปใช ในอนาคตหากราคาปจจยการผลตมการเปลยนแปลง (เชนปย เมลดพนธถกลง) กอาจเลกใชเทคนคการผลตทนำาไปใชเพอกนความเสยงกบการสญเสย yield
คำาถามท 6: ผลกระทบในเบองตนทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมจากการนำาเอาผลงานวจยไปใชเปนอยางไร (นำาเสนอตวเลขประมาณการจากการสำารวจผลกระทบในเบองตน)
สำาหรบการประเมนผลกระทบในเบองตนน คณะผวจยไดทำาการประเมนผลกระทบเชงเศรษฐกจโดยคำานวณมลคาสวนเกนทางเศรษฐกจของผผลต (producer surplus) โดยใชโปรแกรม Dynamic
67
9(2554
)
20(256
4)
1%
ป
Adoption rate
0(254
5)18
(2562)
Research Evaluation for Management (DREAM)2 ชวยในการคำานวณ โดยไดทำาการปอนขอมลตาง ๆ เขาไปเพอใหโปรแกรมทำาการประมวลผล ตารางท 4.1 แสดงขอมลปอนเขาทใชและแหลงทมา
ตารางท 4.1 ขอมลและแหลงทมาในการประเมนผลกระทบของเปาหมายทางยทธศาสตร
เรองการลดตนทนการผลตขาวโดยใชโปรแกรม DREAMหนาตาง ขอมล รายละเอยดและแหลง
ทมาScenario pageCommodity ขาวMarket Small open
economyการลดตนทนการผลตขาวของไทยไมนาจะสงผลตอราคาขาวในตลาดโลกอยางมนยสำาคญ
Base year พ.ศ. 2545 ปทเรมตนทำาโครงการชดเทคโนโลยเพอลดตนทน
Simulation period
20 ป เปนการประมาณระยะเวลาทผลงานวจยจะกอใหเกดประโยชนอยาง conservative (ปกตงานวจยภาคเกษตรมกจะสมมตวางานวจยกอใหเกดประโยชนในชวงเวลา 30 ป)
Discount rate 5% ธนาคารแหงประเทศไทย (2555)
Region group ประเทศไทย ประเทศททำาการศกษา
2 DREAM เปนโปรแกรมทพฒนาขนโดยความรวมมอระหวาง IDB IICA CIAT IFPRI USAID ACIAR PROCISUR โดย IFPRI (International Food Policy Research Institute เปนหนวยงานรบผดชอบหลก ดรายละเอยดการใชโปรแกรมไดจาก สมพรและคณะ (2553)
68
หนาตาง ขอมล รายละเอยดและแหลงทมา
Market priceInitial price 16,482 บาท/ตน (ราคา
FOB)สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร 2555กรมสงเสรมการสงออก 2555
Transmission 1 ระดบการถายทอดเทคโนโลยไปยงพนทอน
Production quantity
31,508,000 ตน สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร 2555
Consumption quantity
10,500,000 ตน สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร 2555
Supply elasticity 0.25 Choen etal. (2006)Demand elasticity
-0.42 Choen etal. (2006)
Technology pageR&D impacts อปทาน งานวจยสงผลตอการลด
ตนทนการผลตขาวR&D time lag 9 ป ระยะเวลาในการศกษาและ
เผยแพรเพอใหมการเรมทดลองใช
Change in cost ตนทนการผลตลดลง 37%(บาทตอตน)
รายงานผลการดำาเนนงานโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (2554)
Change in yield ผลผลตเพมขน 35% (กก.ตอไร)
รายงานผลการดำาเนนงานโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (2554)
Probability of success
1 ความนาจะเปนทงานวจยจะประสบผลสำาเรจ
Adoption page
69
หนาตาง ขอมล รายละเอยดและแหลงทมา
Adoption form Sigmoid ระดบการยอมรบเทคโนโลยคอย ๆ เพมขน
Adoption lag 9 ระยะเวลาตงแตเทคโนโลยถกนำาไปใชจนถงระดบนำาไปใชสงสด
Max adoption level
1% ของพนทนาชลประทาน (ประมาณ 80,000 ไร) ภายในป 2562 (9 ปหลงเรมสงเสรมปแรก)
สมมตฐานอยาง conservative
Cost pageTechnology 61 ลาน กรมการขาว (2555)Extension 85.9 ลานในชวงป
2553-2556กรมการขาว (2555)
Spillover pageSpillover ไมม ไมมการกระจาย
เทคโนโลยขามพนท
70
ตารางท 4.2 ผลการคำานวณผลประโยชนสวนเกนทางเศรษฐกจของผผลต (producer economic surplus)
Benefits(Present Value)
Costs(Present Value)
Net benefits(Present Value)
B/C ratio
IRR
1.06 พนลาน 117 ลาน 942 ลาน 9.1 27.4%
ตารางท 4.2 แสดงผลการคำานวณผลประโยชนสวนเกนทางเศรษฐกจของผผลต จะเหนวาแมจะใชสมมตฐานในการคำานวณทคอนขาง conservative แลว (ดตารางท 1) การลงทนวจยดานการลดตนทนการผลตขาวนใหผลประโยชนตอบแทนคอนขางด โดย Benefit/cost ratio อยทประมาณ 9 เทา ในขณะท Internal rate of return อยทประมาณ 27.4% โปรดสงเกตวาในการคำานวณน คณะผวจยไมไดรวมผลประโยชนสวนเกนทางเศรษฐกจของผบรโภคและรฐบาล (consumer and government economic surplus) เขาไวดวยเนองจากขอจำากดดานขอมล นอกจากนกไมไดทำาการประเมนผลกระทบเชงสงแวดลอมและสงคม ทงนเนองจากการประเมนการนำาผลงานวจยไปใช (Adoption study) นเปนการประเมนผลกระทบในเบองตน การประเมนผลกระทบในรายละเอยดควรจะทำาตอนทำา Impact assessment study
71
กรณศกษาท 2: งานวจยเกยวกบนโยบายราคาขาวของประเทศไทยทสงผลตอนโยบายรบจำานำาขาวและนโยบายประกนราคาขาว
ความเปนมาของนโยบายรบจำานำาขาวและนโยบายประกนราคาขาว
นโยบายรบจำานำาขาวไดเรมดำาเนนการมาตงแตป 2524 โดยมวตถประสงคเพอชะลอการขายขาวเปลอกในชวงตนฤดเกบเกยวเมอราคาขาวอยในระดบตำา ซงรฐบาลกำาหนดราคารบจำานำาตำากวาราคาตลาดโดยกำาหนดราคารบจำานำาทรอยละ 80 ของราคาตลาด ซงในครงนนมจำานวนเกษตรเขารวมโครงการไมสงนก ทำาใหปรมาณขาวทรบจำานำาไมสงมากนกและรฐบาลไมมภาระเรองสตอกขาวคงคางมากนก
จดเปลยนสำาคญของนโยบายรบจำานำาขาวเกดขนในป 2554 เมอรฐบาล พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร ไดใชนโยบายรบจำานำาขาวโดยเรมตนมการกำาหนดราคารบจำานำาเทากบราคาตลาดในปการผลต 2554/2555 หลงจากนนไดปรบราคารบจำานำาสงกวาราคาตลาดโดยกำาหนดราคารบจำานำาใหสงกวาราคาตลาดถงรอยละ 30 สงผลใหเกษตรกรเขารวมโครงการรบจำานำาเปนจำานวนมาก และทำาใหรฐบาลตองใชเงนงบประมาณเพอสนบสนนนโยบายรบจำานำาเปนจำานวนมากขนดวย นอกจากน ทำาใหมปรมาณขาวทรบจำานำา ณ ปการผลต 2547/2548 สงถง 1 ใน 3 ของปรมาณขาวเปลอกทงประเทศ
นอกจากนนในสมยรฐบาลสมคร สนทรเวช ไดใชนโยบายรบจำานำา โดยกำาหนดราคาจำานำาขาวสงเปนประวตการณ คอตนละ 14,000 บาท ยงสงผลใหปรมาณขาวทรบจำานำาในปการผลต 2551/2552 มสดสวนรอยละ 45 ของผลผลตขาว
72
ตอมา รฐบาลอภสทธ เวชชาชวะ เหนวานโยบายรบจำานำาในชวงหลงมการกำาหนดราคาจำานำาไวสงเกนกวาราคาตลาดคอนขางมาก ซงกอใหเกดภาระทางการคลงของรฐบาลเพราะปรมาณผลผลตทเขาสโครงการจำานำาโดยไมมการไถถอนมเปนจำานวนมาก รฐบาลในขณะนนจงเหนวาควรยกเลกนโยบายรบจำานำาซงเปนแรงผลกดนจากฝายการเมอง ประกอบกบรฐบาลไดนำาขอมลการศกษาของประชาคมการวจยทศกษาเกยวกบราคาขาว และนโยบายขาวของประเทศไทย ซงการศกษาดงกลาวเปนการสะสมองคความรมาอยางตอเนอง พรอมทงมการปรกษาหารอกบนกวจยทมความเชยวชาญดานนโยบายการเกษตรของประเทศไทย มาประกอบการตดสนใจยกเลกนโยบายรบจำานำา สงผลใหรฐบาลไดยกเลกนโยบายรบจำานำาขาว และใชนโยบายประกนราคาขาวในป 2552 โดยในชวงแรกของโครงการไดกำาหนดราคารบประกนขาวเปลอกเจาทตนละ 10,000 บาท และกำาหนดปรมาณรบประกนครวเรอนละไมเกน 25 ตน
โครงการรบประกนราคาขาว ดำาเนนการมาไดทงสน 2 ปการผลต จนกระทงภายหลงการเลอกตงเมอวนท 3 กรกฎาคม 2554 พรรคเพอไทยไดกลบเขามาเปนรฐบาล นโยบายประกนราคาขาวจงถกยกเลกไป และรฐบาลยงลกษณ ชนวตรไดนำานโยบายรบจำานำากลบมาใชอกครง
ประเดนในการประเมนผลลพธและผลกระทบจากงานวจยเชงนโยบาย
การเปลยนแปลงจากนโยบายรบจำานำาขาวเปนประกนราคาขาว เปนผลจากนโยบายทางการเมองของรฐบาลในขณะนน อยางไรกตาม ผลของการศกษาวจยเกยวกบนโยบายราคาขาวทผานมา เปนปจจยสนบสนนททำาใหรฐบาลในขณะนนมความมนใจมากขนทจะเปลยนแปลงจากนโยบายรบจำานำาขาวเปนการใชนโยบายประกนราคาขาวแทน
73
ทงน งานวจยเชงนโยบายทเกยวของกบนโยบายรบจำานำาขาวและประกนราคาขาวในประเทศไทย เกดขนจากการสะสมองคความรของงานวจยทเกยวของกบนโยบายราคาขาวของไทยโดยนกวชาการหลายทานในประชาคมวจย ดงนน ผลกระทบจากงานวจยเชงนโยบายทเกดขนนจงเปนผลจากนกวชาการทเกยวของหลายทานในประชาคมวจย
ในการประเมนผลลพธและผลกระทบจากงานวจยเชงนโยบายมประเดนสำาคญในการพจารณาคอ (1) การวจยมเปาหมายเชงนโยบายทชดเจน (2) กลไกการขบเคลอนทมประสทธผล (3) หลกฐานเกยวกบมลคาของผลกระทบ
1. การวจยมเปาหมายเชงนโยบายทชดเจนประชาคมวจยมการศกษาเกยวกบนโยบายราคาขาวของ
ประเทศไทยมาเปนเวลานานและตอเนอง ตวอยางงานวจยทเกยวของ เชน โครงการรบจำานำาขาวเปลอก ป 2547-2548 และทางเลอกในการใชกลไกตลาดสนคาเกษตรลวงหนา (ชยพฒน, 2552) แนวทางใหมในการแทรกแซงราคาขาว (อมมารและนพนธ, 2552) เปนตน โดยตวอยางงานวจยทเกยวของกบนโยบายราคาขาวของประเทศไทยในชวงกอนป 2552 แสดงในตารางท 4.3
2. กลไกการขบเคลอนทมประสทธผล การศกษาวจยทางดานนโยบายราคาขาวของประเทศไทยทมการ
ดำาเนนการอยางตอเนองและเปนระยะเวลานานสงผลใหมการสะสมองคความรทางดานนโยบายราคาขาวของประชาคมวจย แมวาประชาคมวจยไมไดมกลไกในการขบเคลอนนโยบายโดยตรง แตเมอผกำาหนดนโยบายมความคดทจะเปลยนแปลงจากนโยบายจำานำาขาวเปนประกนราคาขาว กไดปรกษาขอขอมลจากประชาคมวจยในการตดสนใจในการดำาเนนนโยบาย และทำาใหเกดความมนใจทจะดำาเนนนโยบายดงกลาว
3. หลกฐานเกยวกบมลคาของผลกระทบ
74
ในการประเมนผลกระทบของการวจยทเกยวของกบนโยบายขาวของประชาคมวจย จะพจารณาเปรยบเทยบผลกระทบของนโยบายรบจำานำาและประกนราคาขาวจากจำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชน ผลประโยชนทเกษตรกรไดรบ และคาใชจายในการดำาเนนโครงการ
ตารางท 4.3 ตวอยางงานวจยทเกยวของกบนโยบายขาวของประเทศไทยในชวงกอนป 2552
หวของานวจย ปทพมพ
ผวจย หนวยงาน/ทมาของงานวจย
การกระจายผลประโยชนและภาระของการแทรกแซงตลาดขาวโดยองคการตลาดเพอเกษตรกร 2525/26
2527 เจมศกด ป นทอง วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร
อปสงคในการเสนอซอขาวสงออกของไทยในตลาดโลก: บทสำารวจสถานะแหงความร
2531 รงสรรค ธนะพรพนธ
มหาวทยาลยธรรมศาสตร
ผลกระทบของการปรบนโยบายขาว: บทวเคราะหโดยอาศยแบบจำาลองอปทานของภาคเกษตร
2532 อมมาร สยามวาลา ดเรก ปทมสรวฒน
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
ประมวลความรเรองขาว. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
2533 อมมาร สยามวาลา วโรจน ณ ระนอง
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
นโยบายเกษตรไทย 2537 โสภณ ทองปาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
วเคราะหมาตรการโครงการรบจำานำาขาวของประเทศไทย
2543 เบญจางค พทธอญชล
มหาวทยาลยธรรมศาสตร
ผลกระทบของปจจยภายนอกทมตออปสงคและอปทานขาวไทย.
2546 จฑามาศ สงขอดม วทยานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
การกำาหนดราคาจำานำาโครงการรบจำานำาขาวเปลอกของรฐบาล
2546 พรรณนภา รงเรองสาร
สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา เจาคณทหารลาดกระบง
ทางเลอกใหมสำาหรบการรบจำานำาขาวเปลอกและลำาไยอบแหง
2547 ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
การผลตและการตลาดขาวภายในประเทศชวงทศวรรษทผานมา
2548 อมรา เวยงวระแสงนวล ทองเพยรอรพน วฒเนสก
กรมวชาการเกษตร สถาบนวจยขาว
75
หวของานวจย ปทพมพ
ผวจย หนวยงาน/ทมาของงานวจย
วระศกด ศรออนวไลลกษณ สขปราการบษกร มงคลพทยาธร
การสรางคณคาสนคาเกษตรไทย 2549 สมพร อศวลานนท และอรอนงค นยวกล
บทความประกอบการสมมนา ธนาคารแหงประเทศไทย
โครงการรบจำานำาขาวเปลอก ป 2547-2548 และทางเลอกในการใชกลไกตลาดสนคาเกษตรลวงหนา
2552 ชยพฒน สหสกล สำานกงานคณะกรรมการกำากบการซอขายสนคาเกษตรลวงหนา
แนวทางใหมในการแทรกแซงราคาขาว
2552 อมมาร สยามวาลานพนธ พวพงศกร
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
หมายเหต: สาเหตทยกตวอยางงานวจยทเกยวของกบนโยบายขาวของประเทศไทยในชวงกอนป 2552 เนองจากเปนปกอนทมการเปลยนนโยบายจากรบจำานำารขาวเปนนโยบายประกนราคาขาวทมา: รวบรวมโดยคณะผวจย
76
ผลลพธและผลกระทบของงานวจย
ผลลพธ
งานวจยทเกยวของกบนโยบายขาวของประชาคมวจยกอใหเกดผลลพธเชงสถาบน (Institutional outcome) กลาวคอ งานดงกลาวถกนำาไปใชในการกำาหนดนโยบาย หรอแนวทางการดำาเนนงานของภาครฐ ซงในทนคอ การเปลยนแปลงจากนโยบายรบจำานำาขาวเปนนโยบายประกนราคาขาว
ผลกระทบ
ในการพจารณาผลกระทบทางเศรษฐกจของนโยบายประกนราคาขาวและรบจำานำาขาว คณะผวจยปรบใชแนวคดมลคาสวนเกนทางเศรษฐกจ (Economic surplus) ซงประกอบดวย 3 สวนไดแก (1) สวนเกนของผผลต (Producer surplus) คอ สวนตางระหวางมลคาตลาดและและมลคาทเกษตรกรไดรบจากการเขารวมโครงการ (2) สวนเกนของผบรโภค (Consumer surplus) คอ ราคาขาวทผบรโภคซอไดในราคาตลาด และ (3) สวนขาดดลของรฐบาล (Government deficit) คอ คาใชจายในการดำาเนนโครงการของภาครฐ (ดงแสดงในตารางท 4.4) โดยมรายละเอยดดงน
(1) สวนเกนของผผลตจากการศกษาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2553,
2554) พบวา สวนเกนของผผลตจากนโยบายประกนราคาขาว3 ใน 2 ปการผลตคดเปน 9 หมนลานบาท โดยแบงเปนปการผลต 2552/53 และปการผลต 2553/54 มสวนเกนของผผลต 4.8 และ 4.2 หมน
3 สวนเกนของผผลตจากนโยบายประกนราคาขาวคอ ผลประโยชนทเกษตรกรจะไดรบจากเงนสวนตางระหวางราคาประกนและราคาอางอง โดยเกษตรกรจะไดรบประโยชนกตอเมอราคาประกนสงกวาราคาอางอง
77
ลานบาท ตามลำาดบ หรอคดเปนสวนเกนของผผลตเฉลย 44,970 ลานบาทตอปการผลต ขณะทนโยบายรบจำานำาขาว4 นน สวนเกนของผผลตในปการผลต 2548/49 คดเปน 7,127 ลานบาท
นอกจากนน เมอพจารณาจำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากโครงการพบวา จำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากโครงการประกนราคาขาวรวม 2 ปการผลต (2552/53 และ 2553/54) มทงสน 7.2 ลานราย โดยในปการผลต 2552/53 มเกษตรกรไดรบประโยชน 4 ลานราย และปการผลต 2553/54 มเกษตรกรไดรบประโยชน 3.3 ลานราย ขณะทนโยบายรบจำานำาขาว มจำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากในปการผลต 2548/49 มจำานวน 6.2 แสนราย
(2) สวนเกนของผบรโภคสำาหรบสวนเกนของผบรโภคนน คณะผวจยมสมมตฐาน
(assumption) วา นโยบายทงสองไมสงผลตอราคาขาวในตลาด กลาวคอ ผบรโภคสามารถซอขาวในราคาตลาดทไมแตกตางกนในกรณทมนโยบายและไมมนโยบาย ดงนน สวนเกนของผบรโภคจงเทากบศนย
(3) สวนขาดดลของรฐบาล
4 สวนเกนของผผลตจากนโยบายรบจำานำาขาว คอสวนตางระหวางมลคาตลาดและและมลคาทเกษตรกรไดรบจากการเขารวมโครงการ โดยมลคาตลาดคดเปน 37,670.30 ลานบาท และมลคาเกษตรไดรบจากการเขารวมโครงการคดเปน 44,797.02 ลานบาท ดงนนสวนตางของมลคาทงสองคดเปน 7,127 ลานบาท
78
สวนขาดดลของรฐบาลจากนโยบายประกนราคาขาว5 ใน 2 ปการผลตคอ 92,722 ลานบาท หรอคดเปนสวนขาดดลของรฐบาลเฉลย 46,361 ลานบาทตอปการผลต ขณะทนโยบายรบจำานำาขาว6 ทำาใหเกดสวนขาดดลของรฐบาลในปการผลต 2548/49 คดเปน 19,000 ลานบาท
ทงน หากเปรยบเทยบผลกระทบทางเศรษฐกจระหวาง 2 นโยบาย โดยกำาหนดใหคาใชจายในการดำาเนนโครงการนโยบายรบจำานำาขาวเทากบนโยบายประกนราคาขาว (46,361 ลานบาท) พบวา จำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากนโยบายประกนราคาขาวมมากกวานโยบายรบจำานำาขาว โดยจำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากนโยบายประกนราคาขาวมจำานวน 3,616,814 รายขณะทนโยบายรบจำานำาขาวมจำานวน 1,513,283 ราย นอกจากน ผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบจากนโยบายประกนราคาขาวจะสงกวาทไดรบจากนโยบายรบจำานำาขาว โดยผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบจากนโยบายประกนราคาขาวมทงสน 44,970 ลานบาท ขณะทนโยบายรบจำานำาขาวมทงสน 17,272 ลานบาท กลาวโดยสรป นโยบายประกนราคาขาวกอใหเกดผลตอบแทนสวนเกนทางเศรษฐกจเทากบ -1,391 ลานบาท และนโยบายรบจำานำา
5 สวนขาดดลของรฐบาลจากนโยบายประกนราคาขาวคอ คาใชจายในการดำาเนนโครงการรวมคาใชจายอนๆ โดยในปการผลต 2552/53 และ 2553/54 มรายจายเพอใชในโครงการประกนราคาขาวคดเปนมลคา 9 หมนลานบาท และโครงการประกนราคาขาว มคาบรหารโครงการของ ธกส.และคาประชาสมพนธ ซงคดเปนรอยละ 3.09 ของผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ ดงนนคาใชจายในโครงการประกนราคาขาวรวมเปน 92,722 ลานบาท หรอคดเปนคาใชจายในโครงการประกนราคาขาวเฉลย 46,361 ลานบาทตอปการผลต6 สวนขาดดลของรฐบาลจากนโยบายรบจำานำาขาวคอ สวนตางระหวางรายรบและคาใชจายของรฐบาลจากโครงการรบจำานำาขาว โดยคาใชจายในการโครงการรบจำานำาขาวในปการผลต 2548/49 คดเปน 5.2 หมนลานบาท ซงเปนเงนทใหเกษตรกรก คาใชจายในการดำาเนนงาน และคาใชจายอนๆ และรฐบาลมรายรบจากโครงการรบจำานำาขาวจากการนำาขาวทหลดจำานำาไปออกขาย คดเปน 3.3 หมนลานบาท ดงนนรฐใชจายในโครงการรบจำานำาขาวสทธคดเปน 1.9 หมนลานบาท
79
ขาวทำาใหเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจเทากบ -29,089 ลานบาท กลาวคอ ทงสองนโยบายลวนทำาใหเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจทเปนลบ แตโดยเปรยบเทยบแลว หากรฐบาลดำาเนนนโยบายประกนราคาขาวจะทำาใหเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจท เปนลบนอยกวานโยบายจำานำาขาว คดเปนมลคา 27,698 ลานบาท
ตารางท 4.4 เปรยบเทยบผลกระทบจากนโยบายประกนราคาขาวกบนโยบายรบจำานำาขาว
นโยบายประกนราคาขาว 1
นโยบายรบจำานำาขาว 2
คาใชจายในการดำาเนนโครงการ (ลานบาท)
46,361 19,130
ผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ (ลานบาท)
44,970 7,1273
จำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชน (ราย)
3,616,814 624,428
ผลประโยชนทเกษตรกรไดรบตอราย (บาทตอราย)
12,434 11,413
เปรยบเทยบเมอคาใชจายในการดำาเนนโครงการนโยบายรบจำานำาขาวเทากบนโยบายประกนราคาขาว (46,361 ลานบาท)
จำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชน (ราย)
3,616,814 1,513,283
ผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ (ลานบาท)
44,970 17,272
หมายเหต:1 เปนการดำาเนนการโดยเฉลยจาก 2 ปการผลตคอ ปการผลต 2552/53 และ 2553/54 ซงคาใชจายสำาหรบนโยบายประกนราคาขาวจะเปนเงนงบประมาณในการดำาเนนโครงการคอผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ และคาบรหารโครงการของ ธกส.และคาประชาสมพนธ ซงคดเปนรอยละ 3.09 ของผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ
80
2 เปนการดำาเนนงานในปการผลต 2548/49 และคาใชจายสำาหรบนโยบายรบจำานำาขาวจะเปนผลตางระหวางรายจายของรฐคอ เงนใหเกษตรกรก คาใชจายในการดำาเนนการ และคาใชจายอนๆ เปนจำานวน 51,758 ลานบาท และรายรบของรฐจากการขายขาวคดเปน 32,628 ลานบาท 3 เปนสวนตางระหวางมลคาตลาดและและมลคาทเกษตรกรไดรบจากการเขารวมโครงการ โดยมลคาตลาดคดเปน 37,670.30 ลานบาท และมลคาเกษตรไดรบจากการเขารวมโครงการคดเปน 44,797.02 ลานบาท ซงมลคาสวนตางดงกลาวเปนการประมาณตำากวาจรงเนองจากในทางปฏบตมโรงสบางแหงสวมสทธการจำานำาของเกษตรกร และกำาหนดใหนโยบายรบจำานำาขาวไมสงผลตอราคาขาวในตลาด ทมา: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2553, 2554)
ขอสงเกตและขอควรระวงจากการตความผลลพธและผลกระทบของงานวจย1. การกำาหนดสดสวนของผลกระทบทเกดขนจากงานวจยโดยผท
เกยวของนนทำาไดยาก เนองจากเปนความคดเชงอตวสย (subjective) ในทน ผทเกยวของทมสวนผลกดนใหเกดนโยบายคอ ฝายการเมองและประชาคมวจย
2. ในการเปรยบเทยบผลกระทบของนโยบายรบจำานำาขาวและประกนราคาขาว จำาเปนตองกำาหนดสถานการณเปรยบเทยบระหวางการมนโยบายและไมมนโยบาย (counterfactual) โดยในทนคอกำาหนดใหสวนเกนของผผลต (Producer surplus) คอสวนตางระหวางมลคาตลาดและมลคาทเกษตรไดรบจากการเขารวมโครงการ
3. ผลกระทบของงานวจยนอาจกอใหเกดผลกระทบทไมสามารถตคาเปนตวเงนได เชน นโยบายทงสองนสงผลกระทบตอสถานภาพทางสงคมของเกษตรกรอยางไร อยางไรกตาม การประเมนผลกระทบทางสงคมดงกลาวมไดอยในขอบเขตของการศกษาน
81
กรณศกษาท 3: งานวจยประวตศาสตรพมาโดย รศ. ดร. สเนตร ชตนธรานนท
ความเปนมา
รศ. ดร. สเนตร ชตนธรานนท ผเชยวชาญประวตศาสตร ไดทำาวจยในเรองประวตศาสตรความสมพนธระหวางไทยกบพมามายาวนาน จนสามารผลตบทความวชาการและหนงสอตางๆ มากมาย เชน พมารบไทย (พ.ศ. 2537), บเรงนอง กะยอดนนรธา กษตรยพมาในโลกทศนไทย (พ.ศ. 2538), พระสพรรณกลยาจากตำานานสหนาประวตศาสตร (พ.ศ. 2542) และ พมาอานไทย (พ.ศ. 2544) เปนตน นอกจากน รศ. ดร. สเนตร ยงเขยนบทความสำาหรบประชาชนทวไปตามนตยสารตาง ๆ มากมาย เชน นตยสารเมองโบราณและนตยสารศลปวฒนธรรม รศ.ดร. สเนตร ชตนธรานนท ยงเปนวทยากรใหความรทางประวตศาสตรแกประชาชนในโอกาสตาง ๆ เชน การพดคยกบวระ ธรภทรทางคลน FM 96.5 MHz ซงมการผลตเปน CD จำาหนายตดตามมาดวย
นอกจากนน รศ.ดร. สเนตรยงเปนทปรกษาทางประวตศาสตรแกหมอมเจาชาตรเฉลม ยคล ในการเขยนบทภาพยนตรเรอง สรโยไท (พ.ศ. 2544) ซงทำารายไดไปทงหมด 550 ลานบาท และตำานานสมเดจพระนเรศวรมหาราช (พ.ศ. 2550) ซง 4 ภาคแรกทำารายไดรวมกนประมาณ 775 ลานบาท (มตชนออนไลน 6 มถนายน พ.ศ. 2555) โดยในเครดตภาพยนตรปรากฏชอของ รศ.ดร. สเนตร เปนผเขยนบทรวมกบหมอมเจาชาตรเฉลม ยคล ดวย อกทง รศ.ดร. สเนตรยงเปนผผลตวดทศนสารคดประกอบภาพยนตร พระนเรศวร ดวย “ ”
นอกจากกจกรรมทกลาวมาขางตนแลว รศ.ดร. สเนตรยงเปนมคคเทศกกตตมศกดในการทองเทยวโบราณสถานของกมพชา และ
82
อยธยาบอยครง ซงชวยใหการทองเทยวดงกลาวมคณภาพในทางวชาการสงขน
ตวชวดผลลพธและผลกระทบของงานวจย
ตวชวดผลลพธ
ผลงานวจยประวตศาสตรพมาโดย รศ. ดร. สเนตร กอใหเกดผลลพธเชงแนวคด (Conceptual outcome) กลาวคอ การศกษาเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร ทำาใหเกดมมมองใหมตอประวตศาสตรของไทยและพมา เนองจากมการใชแหลงขอมลทเปนภาษาพมาอยางเปนระบบ จากเดมทนกประวตศาสตรไทยนยมใชขอมลจากแหลงขอมลของไทยเปนหลก นอกจากน บทบาทของทานในการเปนทปรกษาทางประวตศาสตรใหแกภาพยนตรของหมอมเจาชาตรเฉลม ยคล ยงทำาใหภาพยนตรดงกลาวมเนอหาทางประวตศาสตรทถกตองและนาเชอถอมากขน และเมอภาพยนตรออกฉาย กทำาใหเกดการถกอภปรายในหมประชาชนในวงกวางตอประเดนตางๆ ทางประวตศาสตร โดยรศ.ดร. สเนตร ไดชวยเพมมมมองของ คนใน “ ” (insider) ในการถกอภปรายดงกลาว จากเดมทมเฉพาะมมมองของนกวจารณภาพยนตรซงเปน คนน“อก ” (outsider) เทานน
ตวชวดผลกระทบ
ผลงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร กอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจมากมายจากการทำาใหเกดกจกรรมใน 4 รปแบบคอ การผลตและจำาหนายหนงสอ การผลตและจำาหนาย CD ซงบนทกการพดคยกบวระ ธรภทร การผลตและจำาหนายภาพยนตรองประวตศาสตรและวดทศนสารคดประกอบภาพยนตร และการทองเทยวเชงประวตศาสตร ซงสามารถประมาณการผลกระทบทเกดขนไดจากสมมตฐาน ดงตอไปน
83
การผลตและจำาหนายหนงสอ สดสวนของคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร ตอ
หนงสอตางๆ ททานเขยนคอรอยละ 100 เนองจากทานเปนผเขยนเองทงหมด
มลคาเพมทางเศรษฐกจในอตสาหกรรมหนงสอในประเทศไทยอยทระดบรอยละ 30 ของยอดขาย
การผลตและจำาหนาย CD ซงบนทกการพดคยกบวระ ธรภทร สดสวนของคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร ตอ CD
ซงบนทกการพดคยกบวระ ธรภทรทางวทยคลน F.M.96.5 MHz คอ รอยละ 70 เนองจากทานเปนผนำาเสนอเนอหาทางวชาการเกอบทงหมด ในขณะทวระ ธรภทร เปนผดำาเนนรายการและเสรมเนอหาบางสวน
มลคาเพมทางเศรษฐกจในอตสาหกรรม CD ในประเทศไทยอยทระดบรอยละ 43 ของยอดขาย
การผลตและจำาหนายภาพยนตรองประวตศาสตรและวดทศนสารคดประกอบภาพยนตร
สดสวนของคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร ตอการผลตและจำาหนายวดทศนสารคดประกอบภาพยนตร พระ“นเรศวร คอรอยละ ” 100 เนองจากทานเปนผนำาเสนอเนอหาในสวนวชาการทงหมด
แมผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร จะมผลตอความถกตองและความนาเชอถอตอภาพยนตรทสรางขน คณภาพของเนอหาทางประวตศาสตรทถกตองและนาเชอถอมากขน อาจไมนำาไปสรายไดของภาพยนตรทเพมขน เนองจากรายไดของภาพยนตรทเกดขน
84
นาจะมาจากความสนกสนานของภาพยนตรเองมากกวาเนอหาทางวชาการ
การทองเทยวเชงประวตศาสตร สดสวนของคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร ตอการ
ทองเทยวคอ ทำาใหการทองเทยวมคณภาพสงขน ผจดสามารถคดราคาคาทองเทยวสงขนรอยละ 40 จากการทองเทยวโดยทวไป โดยมสวนมลคาเพมทเกยวของกบ รศ.ดร. สเนตร ในฐานะมคคเทศกกตตมศกดรอยละ 20
มลคาเพมทางเศรษฐกจในอตสาหกรรมทองเทยวตางประเทศ (outbound tourism) ของผประกอบการไทยอยทระดบรอยละ 35 ของรายได
จากสมมตฐานดงกลาวและการเกบขอมลอนๆ ทเกยวของ คณะผวจยสามารถประมาณการผลกระทบทางเศรษฐกจอนสบเนองมาจากผลงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร (ตารางท 4.5) ดงน
1. การผลตและจำาหนายหนงสอตางๆ ซงมยอดขายสง โดย พมารบ“ไทย ซงมการพมพถง ” 11 ครง สงครามคราวเสยกรงศรอยธยา“ครงท 2” มการตพมพ 8 ครง พระสพรรณกลยาจากตำานานส“หนาประวตศาสตร มการตพมพ ” 5 ครง บเรงนอง กะยอดน“นรธา กษตรยพมาในโลกทศนไทย ซงมการพมพถง ” 4 ครง พมาอานไทย มการตพมพ “ ” 4 ครง และ ชาตนยมในแบบเรยน“
ไทย มการตพมพ ” 1 ครง (ตารางท 4.6) ซงทงหมดทำาใหเกดยอดขายโดยรวมประมาณ 12.4 ลานบาท และกอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ (economic value added) โดยรวมประมาณ 3.7 ลานบาท
85
2. การผลตและจำาหนาย CD ซงบนทกการพดคยกบวระ ธรภทร โดยมรายไดจาก 3 ชดคอ (5,000 ชด x 1,200 บาท + 7,000 ชด x 800 บาท + 6,000 ชด x 1,500 บาท) = 20.6 ลานบาท โดยเปนคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตรคอ 14.4 ลานบาท และกอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ (economic value added) ประมาณ 6.1 ลานบาท ซงเปนการประมาณการขนตำา เนองจากไมไดรวมการทำาซำาโดยไมไดรบอนญาต (unauthorized reproduction) และไมไดประมาณการรายไดและมลคาเพมทางเศรษฐกจจากการจดรายการวทย
3. การพฒนาการทองเทยวเชงประวตศาสตรใหมคณภาพสงขน ทผานมามการจดการทองเทยวกมพชา ซงรศ.ดร. สเนตร เปนมคคเทศกกตตมศกดแลว 50 ครง รวมนกทองเทยว 4,000 คน มคาใชจายในการทองเทยวคนละ 30,000 บาท โดยเปนคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร 24 ลานบาท กอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ (economic value added) ประมาณ 8.4 ลานบาท
กลาวโดยสรปผลงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร กอเกดผลกระทบทางเศรษฐกจขนตำาในรปของการสรางรายได 50.8 ลานบาท และกอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ (economic value added) ประมาณ 18.2 ลานบาท
ขอสงเกตและขอควรระวงจากการตความผลลพธและผลกระทบของงานวจย
1. มลคาสวนเกนทางเศรษฐกจ (Economic surplus) จากงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร ชตนธรานนทจะนบเฉพาะสวนเกนของผ
86
ผลต (Producer surplus) นนคอมลคาเพมทางเศรษฐกจจากกจกรรมทคดเฉพาะคณปการจากงานวจยของ รศ. ดร. สเนตร โดยกำาหนดใหสวนเกนของผบรโภค (Consumer surplus) เทากบศนยเนองจาก ไมสามารถคำานวณสวนเกนของผบรโภคเปนรปตวเงนได และกำาหนดใหสวนเกนของรฐบาล (Government surplus) เปนศนย เนองจากราคาของหนงสอ แผนซด หรอคาทวร เปนราคาทคดรวมภาษมลคาเพมแลว และแมวารายไดทเพมขน ทำาใหรฐบาลสามารถจดเกบภาษรายไดได แตดวยขอจำากดดานขอมล จงใชสมมตฐานวาสวนเกนของรฐบาลมคาเปนศนย 2. ผลกระทบของงานวจยนอาจกอใหเกดผลกระทบทไมสามารถตคาเปนตวเงนไดเชน ผลกระทบทางสงคม อยางไรกตาม การประเมนผลกระทบดงกลาวมไดอยในขอบเขตของการศกษาน
87
ตารางท 4.5 ผลกระทบทางเศรษฐกจขนตำาและมลคาเพมทางเศรษฐกจจากผลงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร ชตนธรานนท
กจกรรม ยอดขาย/รายได
(ลานบาท)
สดสวนคณปการจากงานวจย
(รอยละ)
คณปการจากงานวจย
(ลานบาท)
สดสวนมลคาเพมทางเศรษฐกจ (รอย
ละ)
มลคาเพมทางเศรษฐกจ(ลานบาท)
การผลตและจำาหนายหนงสอ 12.4 100 12.4 30 3.7
การผลตสอ CD ทจำาหนาย 20.6 70 14.4 43 6.1
อตสาหกรรมการทองเทยวเชงประวตศาสตร 120 20 24 35 8.4
รวม 50.8 18.2
ทมา: การสมภาษณรศ. ดร. สเนตร ชตนธรานนท และผเกยวของโดยคณะผวจย และรวบรวมขอมลจากหลายแหลง
ตารางท 4.6 ผลงานหนงสอจากงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร ชตนธรานนท
ชอหนงสอ ครงทพมพจำานวนทงหมด ราคา มลคา
1 พมารบไทย 11 23,
250 2
00 4,650,
000
88
2 สงครามคราวเสยกรงศรอยธยาครงท 2 8 17,
250 1
25 2,156,
250
3 พระสพรรณกลยา จากตำานานสหนาประวตศาสตร 5 11,
250 1
42 1,597,
500
4 บเรงนอง (กะยอดนนรธา) 4 9,2
50 1
80 1,665,
000
5 ชาตนยมในแบบเรยนไทย 1 3,2
50 2
40 780,
000
6พมาอานไทย: วาดวยประวตศาสตรและศลปะไทยในทศนะพมา 4
9,250
170
1,572,500
Total 12,421
,250 หมายเหต: ตพมพครงแรก 3250 เลม ครงตอไปครงละ 2000 เลม
89
90
บรรณานกรม
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2553). โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดขาวเพอปองกนการทจรต : การแสวงหาคาตอบแทนสวนเกนและเศรษฐศาสตรการเมองของโครงการรบจำานำาขาวเปลอก เสนอตอ สำานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต.
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2554). โครงการศกษาแนวทางการปรบปรงโครงการประกนรายไดสำาหรบเกษตรกรและการสงเสรมการวจยในภาคเกษตร เสนอตอ สำานกเลขาธการนายกรฐมนตร.
สมพรและคณะ (2553); “การประเมนผลกระทบจากงานวจยดานการเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตร สถาบนคลงสมองของ”ชาต
91