KOBİ PROFİLLERİ ANALİZİ VEYATIRIM ALANLARI ARAŞTIRMASI

Ekim 2011

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

2

● BuAraştırmaProjesi2011YılıDoğrudanFaaliyetDesteğikapsamındaDoğuKaradenizKalkınmaAjansıtarafındandesteklenmiştir.İçerikileilgiliteksorumlulukRizeTicaretveSanayiOdası’naaittirveDoğuKaradenizKalkınmaAjansı’nıngörüşleriniyansıtmaz.

İletişim :RizeTicaretveSanayiOdası

Adres :AtatürkCaddesiNo:359Rize

Telefon :+904642171082-2175566(5Hat)

Faks :+904642122200

E-Posta :rizetso@ttmail.com

BİRİNCİBÖLÜM-GİRİŞSayfa13-21

BİLGİÇUBUĞU

İKİNCİBÖLÜM-ARAŞTIRMANINTANIMLAYICIÇERÇEVESİSayfa23-24

ÜÇÜNCÜBÖLÜM-METOTVETEKNİKLERSayfa25-28

DÖRDÜNCÜBÖLÜM-ARAŞTIRMANINBULGULARISayfa29-88

BEŞİNCİBÖLÜM-SONUÇVEÖNERİLERSayfa89-91

Grafik-Tasarım-Baskı:

HarmanYayıncılık04623267228●harmanyayincilik.com

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

3

İntizamSeydaDURGUN ProjeKoordinatörüveEditör

Prof.Dr.AhmetBATTAL ProjeDanışmanı

Prof.Dr.AzizKUTLAR ProjeDanışmanı

Prof.Dr.KurbanÜNLÜÖNEN VeriAnalisti

Doç.Dr.MehmetASRLAN VeriAnalisti

AhmetSaitSELÇUK AnketKoordinatörü

KahramanALPAK ProjeSekreteri

KATKIDABULUNANLAR;

AliTECİMER RTSOKOBİDanışmaMerkeziUzmanı

SeldaTAVUKÇUOĞLU RTSOKOBİDanışmaMerkeziUzmanı

FatmaNurİZMİRLİ RTSOKOBİDanışmaMerkeziUzmanı

ARAŞTIRMA EKİBİ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

4

AB:AvrupaBirliği

ABD:AmerikaBirleşikDevletleri

AR-GE:AraştırmaGeliştirme

BBDK:BankacılıkDüzenlemeveDenetlemeKurumu

BDT:BağımsızDevletlerTopluluğu

BSS:BüyükSanayiSitesi

CE:ABUygunlukİşareti

DOKA:DoğuKaradenizKalkınmaAjansı

DPT:DevletPlanlamaTeşkilatı

DTM:DışTicaretMüsteşarlığı

EDAM:EkonomiveDışPolitikalarAraştırmaMerkezi

FED:ABDMerkezBankası

FKA:FransızKalkınmaAjansı

G-20:Gelişmekteolan20ülke

GAP:GüneydoğuAnadoluProjesi

GİB:GelirİdaresiBaşkanlığı

GSMH:GayriSafiMilliHâsıla

GSYİH:GayriSafiYurtiçiHâsıla

IMF:UluslararasıParaFonu

ISO:UluslararasıStandartOrganizasyonu

İGE:İnsaniGelişmeEndeksi

KDV:KatmaDeğerVergisi

KOBİ:KüçükveOrtaBoyİsletmeler

KOSGEB:KüçükveOrtaÖlçekliİşletmeleriGeliştirmeveDesteklemeİdaresiBaşkanlığı

KSS:KüçükSanayiSitesi

NACE:AvrupaBirliğiEkonomikFaaliyetlerinİstatistikselSınıflandırılması

OHSAS:İsSağlığıveGüvenliğiYönetimSistemi

OSB:OrganizeSanayiBölgesi

ÖTV:ÖzelTüketimVergisi

SDS:SektörelDısTicaretŞirketleri

SGK:SosyalGüvenlikKurumu

TCMB:TürkiyeCumhuriyetiMerkezBankası

TEFE:ToptanEşyaFiyatEndeksi

TİM:TürkiyeİhracatçılarMeclisi

TKB:TürkiyeKalkınmaBankası

TPE:TürkPatentEnstitüsü

TSE:TürkStandardlarıEnstitüsü

TR90:Düzey2Bölgesi(Trabzon,Rize,Giresun,Gümüşhane,Ordu,Artvin)

RTSO:RizeTicaretveSanayiOdası

TUİK:TürkiyeİstatistikKurumu

TÜFE:TüketiciFiyatEndeksi

URAK:UluslararasıRekabetAraştırmaKurumu

WTO:DünyaTicaretÖrgütü

KISALTMALAR DİZİNİ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

5

Tablo1. EDAMTürkiye içinBirRekabetEndeksiAraştırması’nagöreRize ilininTürkiyegeneliveDoğuKaradenizBölgesindekiyeri(2009)

Tablo2. URAKRekabetaraştırmasınagöreRizeilininTürkiyegeneliveDoğuKaradenizBölgesindekiyeri(2010)

Tablo3. MaliyeBakanlığıverilerinegöre,2010yılıOcak-AralıkdönemindeRize ilivergitahakkukvetahsilatmiktarları

Tablo4. MaliyeBakanlığıverilerinegöre,2010yılıOcak-AralıkdönemindeRize ilivergimükellefsayıları

Tablo5. AçılanMeslekEdindirmeveKendiİşiniKuracaklaraYönelikKurslar(2009)

Tablo6. RİZEPerformansSıralaması(İllere/KuruluşlaraGöre)2010

Tablo7. AnketyapılanişletmelerinbağlıolduklarıTicaretvesanayiOdaları

Tablo8. İşletmelerinFaaliyetteBulunduklarıYerlereGöreDağılımı

Tablo9. İşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

Tablo10. İşletmelerinFaaliyetteBulunduğuYerlerİtibariyleHukukiStatülerineGöreDağılımı

Tablo11. NACEkodlamaSisteminegöreİşletmelerinDağılımı

Tablo12. İşletmelerinüretimyapıpyapmamaDurumu

Tablo13. ÜretimYapanİşletmelerinKapasiteRaporunaSahipOlmaDurumu

Tablo14. Yurtiçiveyurtdışısatışlarıntoplamınagöreişletmelerindağılımı

Tablo15. İşletmelerdeişgörenlerineğitimdurumlarınagöredağılımı

Tablo16. İşletmelerdeYabancıDilBilenElemanİstihdamDurumu

Tablo17. Yabancıdilbilenpersonelesahipişletmelerinfaaliyetyeriitibariyledağılımı

Tablo18. YabancıDilBilenPersoneleSahipİşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

Tablo19. İşletmelerdeİstihdamEdilenElemanlarınBildiğiYabancıDil

Tablo20. İşletmelerinBilgiTeknolojisiSistemleriniKullanmaDüzeyi

Tablo21. İşletmelerinhukukistatüsünegöreBilgiTeknolojisiSistemleriniKullanmaDüzeyi

Tablo22. YurtiçiVeYurtDışıSatışlarınToplamınagöre(2010)İşletmelerinbilgiteknolojisisistemlerinikullanmadüzeyi

Tablo23. İşletmelerinsahipolduğubelgevesertifikalar

Tablo24. İşletmelerinihtiyaçduyduğubelgevesertifikalar

Tablo25. İşletmelerinFikriveSınaîHaklaraSahipOlmaDurumu

Tablo26. FikriVeSınaîHaklarasahipİşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

Tablo27. TescilliFikriVeSınaiHaklaraSahipİşletmelerinFaaliyetYerlerineGöredağılımı

Tablo28. İşletmelerinSahipOlduklarıFikriveSınaîHaklaraİlişkinTescilBelgesiSayısı

Tablo29. Yıllara göre Rize’deMarka/Patent/Faydalı Model/Endüstriyel Tasarım BaşvuruSayıları

Tablo30. RizeİlininMarka,Patent,FaydalıModel,EndüstriyelTasarımVerileri(1995-2007)

Tablo31. İşletmeninihracatyapmadurumu

Tablo32. İşletmeninihracatyapıpyapmadığınınfaaliyetyerinegöredağılımı

Tablo33. İşletmeninihracatyapıpyapmadığınınhukukistatüsünegöredağılımı

Tablo34. İşletmelerinihracatyapamamanedenleri

Tablo35. İşletmeninihracatşekli

TABLOLAR DİZİNİ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

6

Tablo36. İşletmelerinEnÇokİhracatYaptıklarıBölgelerinÖnemSırasınaGöreDağılımı

Tablo37. RizeİlindeYıllaraGöreİhracat(BinABDDoları)Miktarı(2006-2009)

Tablo38. RizeİlindeYıllaraGöreİhracatYapanFirmaSayıları(2006-2009)

Tablo39. SektörleregöreRize’deİhracatRakamlarıvemiktarları

Tablo40. İşletmelerinithalatyapıpyapmadığınagöredağılımı

Tablo41. İşletmelerinithalatyapıpyapmamalarınınhukukistatüsünegöredağılımı

Tablo42. İşletmelerinithalatyapmaoranlarınınfaaliyetyerlerinegöredağılımı

Tablo43. İşletmelerinithalatyapmanedenleri

Tablo44. İşletmelerinithalatşekli

Tablo45. İşletmelerinençokithalatyaptıklarıbölgeninönemsırasınagöredağılımı

Tablo46. İşletmelerinTeşvikbelgesikullanıpkullanmamadurumu

Tablo47. TeşvikBelgesiKullanımınınİşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

Tablo48. Teşvikbelgesikullananişletmelerinfaaliyetyerlerinegöredağılımı

Tablo49. İşletmelerinKredikullanmadurumunagöredağılımı

Tablo50. Kredikullananişletmelerinhukukistatülerinegöredağılımları

Tablo51. Kredikullananişletmelerinfaaliyetyerlerinegöredağılımları

Tablo52. İşletmeninKrediTeminindeYararlandığıKaynaklar

Tablo53. İşletmelerinKullandığıKrediTürü

Tablo54. İşletmelerinÖnümüzdeki3YılİçindeYatırımYapmaPlanı

Tablo55. İşletmelerinYatırımYapmayıDüşündüğüAlanlar

Tablo56. YatırımYapmakİstenenSektörler

Tablo57. HazineMüsteşarlığıverilerinegöre2007-2009yıllarıarasındaTeşvikbelgesikul-lananişletmesayısı,sabityatırımtutarıveistihdamrakamları

Tablo58. 2000-2009YıllarıArasıRizeilineİlişkinTÜBİTAK-TEYDEBİstatistikleri

Tablo59. İşletmeninDanışmanlıkVeEğitimAldığıVeyaİhtiyaçDuyduğuAlanlar

Tablo60. İşletmelerinEnerjiKullanımıvetercihettiklerienerjiçeşidi

Tablo61. İşletmelerinYurtdışıFirmalarlaİşbirliğiYapmayıİsteyipİstememeDurumu

Tablo62. İşletmelerinYurtdışındakiFirmalarlaİşbirliğiİsteğininTürüVeŞekli

Tablo63. İşletmelerinEnÇokİşbirliğiYapmakİstedikleriBölgelerinÖnemSırası

Tablo64. İşletmelerinRizeTicaretVeSanayiOdası’ndanMemnuniyetDüzeyi

Tablo65. İşletmelerinArdeşenTicaretVeSanayiOdası’ndanMemnuniyetDüzeyi

Tablo66. İşletmelerinÇayeliTicaretVeSanayiOdası’ndanMemnuniyetDüzeyi

Tablo67. İşletmelerinPazarTicaretVeSanayiOdası’ndanMemnuniyetDüzeyi

Tablo68. İşletmelerinRTSO’nunÖncülükEtmesiniİstedikleriAlanlarVeÖnceliği

Tablo69. İşletmelerin,RTSO’nıSivilToplumFaaliyetleriAçısındanDeğerlendirmesi

Tablo70. İşletmelerinRTSO’nunÜyeleriyleKurmasınıİstediğiİletişimYöntemi

Tablo71. Rize’deHazineMüsteşarlığı’nınKoordineettiğiSektörel veBölgesel teşviktenyararlanabilecekyatırımalanları

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

7

Grafik1. İşletmelerinKayıtlıOlduğuTicaretveSanayiOdası

Grafik2. Anketicevaplayankişilerinkonumu

Grafik3. İşletmelerinFaaliyetteBulunduklarıYerlereGöreDağılımı

Grafik4. İşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

Grafik5. NACEkodlamasınagöreİşletmelerinfaaliyetalanları

Grafik6. İşletmelerinson3yıldagösterdiklerisatışprofili

Grafik7. İşletmelerdeişgörenlerineğitimdurumlarınagöredağılımı

Grafik8. Yabancıdilbilenpersonelesahipişletmeoranı

Grafik9. İşletmelerdeyabancıdilbilenpersonelindağılımı

Grafik10. İşletmelerinsahipolduğubelgevesertifikalar

Grafik11. İşletmeninihtiyaçduyduğubelgevesertifikalar

Grafik12. İşletmelerinFikriveSınaîHaklaraSahipOlmaDurumu

Grafik13. İşletmelerinSahipOlduklarıFikriveSınaîHaklaraİlişkinTescilBelgesiSayısı

Grafik14. İşletmeninihracatyapıp/yapmamadurumu

Grafik15. İşletmelerinihracatyapamamanedenleri

Grafik16. İşletmeninihracatşekli

Grafik17. İşletmelerinEnÇokİhracatYaptıklarıBölgelerinÖnemSırasınaGöreDağılımı

Grafik18. İşletmelerinithalatyapıpyapmaması

Grafik19. İşletmelerinithalatyapmanedenleri

Grafik20. İşletmelerinithalatyapmaşekli

Grafik21. İşletmelerinençokithalatyaptıklarıbölgeninönemsırasınagöredağılımı

Grafik22. İşletmelerinTeşvikbelgesikullanıpkullanmamadurumu

Grafik23. İşletmelerinkredikullanmadurumu

Grafik24. İşletmeninKrediTeminindeYararlandığıKaynaklar

Grafik25. İşletmelerinKullandığıKrediTürü

Grafik26. TeşvikBelgesiveKrediKullanımı

Grafik27. İşletmelerinÖnümüzdeki3YılİçindeYatırımYapmaPlanı

Grafik28. İşletmelerinYatırımYapmayıDüşündüğüAlanlar

Grafik29. YatırımYapmakİstenenSektörler

Grafik30. Önümüzdeki 3 yıl İçinde Yeni Yatırım Yapmayı Düşünen işletmeler (FaaliyetAlanlarınaGöreYüzdeDağılım)

Grafik31. Önümüzdeki 3 yıl İçinde Yeni Yatırım Yapmayı Düşünen işletmeler (FaaliyetAlanlarınaGöreSayısalDağılımı)

Grafik32. NACEKodsisteminegöresektörelbazdaÖnümüzdeki3yıliçerisindeyatırımyapmayıdüşünensektörler

Grafik33. İşletmeninDanışmanlıkVeEğitimAldığıVeyaİhtiyaçDuyduğuAlanlar

Grafik34. İşletmelerinYurtdışıFirmalarlaİşbirliğiYapmayıİsteyipİstememeDurumu

Grafik35. İşletmelerinYurtdışındakiFirmalarlaİşbirliğiİsteğininTürüVeŞekli

Grafik36. İşletmelerinEnÇokİşbirliğiYapmakİstedikleriBölgelerinÖnemSırası

Grafik37. RTSOİleilgilibazıcevaplarındeğerlendirilmesi(Meslekahlakı,haberdaredil-

GRAFİKLER DİZİNİ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

8

me,fuarcılık,iletişimkurma,gezidüzenleme)

Grafik38. RTSO İle ilgilibazıcevaplarındeğerlendirilmesi (Yurtdışındangelen talepler,endüstri/sanayibölgelerininkurulması,danışmanlık,çalışanların tutumu,fizikimekan)

Grafik39. İşletmelerinRTSO’nunÖncülükEtmesiniİstedikleriAlanlarVeÖnceliği

Grafik40. İşletmelerin,RTSO’nıSivilToplumFaaliyetleriAçısındanDeğerlendirmesi

Grafik41. İşletmelerinRTSO’nunÜyeleriyleKurmasınıİstediğiİletişimYöntemi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

9

SUNUŞ............................................................................................................................................11BİRİNCİBÖLÜM1.GİRİŞ...........................................................................................................................................131.1.Türkiye’deVeDünyadaGenelDurum................................................................................131.2.RizeGenelProfili.................................................................................................................16

1.2.1.DPT’ninSosyo-EkonomikGelişmişlikSıralamasıAraştırması...................................161.2.2.EDAMTürkiyeiçinBirRekabetEndeksiAraştırması.................................................161.2.3.URAKİllerArasıRekabetçilikEndeksiAraştırması....................................................171.2.4.Vergiler.......................................................................................................................181.2.5.AçılanKapananŞirketSayısı.....................................................................................181.2.6.KayıtlıİşgücüveİstihdamYapısı................................................................................181.2.7.İllerBazındaÖneÇıkanSektörler..............................................................................191.2.8.RizeilindeTurizmSektörüiçinYatırımYapılabilirKamuArazileri...............................201.2.9.AB’yeKatılımSüreciveDiğerUluslararasıGelişmelerinBölgeyeEtkileri.................201.2.10.DoğuKaradenizKalkınmaAjansı2010YılıMaliDestekProgramı..........................211.2.11.Rize’deSanayiVeTicaret........................................................................................21

İKİNCİBÖLÜM2.ARAŞTIRMANINTANIMLAYICIÇERÇEVESİ...............................................................................232.1.ProjeSahibi.........................................................................................................................232.2.ProjeninAdı.........................................................................................................................232.3.AraştırmanınTanımıVeAmacı.............................................................................................232.4.AraştırmanınGerekçesi.......................................................................................................232.5.KısaVeUzunVadeliHedefler..............................................................................................23

ÜÇÜNCÜBÖLÜM3.METOTVETEKNİKLER...............................................................................................................253.1.KavramsalŞema.................................................................................................................253.2.AraştırmadaUygulananMetodoloji.....................................................................................263.3.KapsamveSınırlılıklar,AraştırmanınEvreniveÖrneklem...................................................27

3.3.1.KapsamveSınırlılıklar................................................................................................273.3.2.AraştırmanınEvreniveÖrneklem..............................................................................28

3.4.AraştırmanınYöntemiveVeriToplamaTeknikleri................................................................283.4.1.İkincilVeriToplamaTekniği.........................................................................................283.4.2.BirincilVeriToplamaTekniği........................................................................................28

DÖRDÜNCÜBÖLÜM4.ARAŞTIRMANINBULGULARI....................................................................................................294.1.İşletmelerinFaaliyetGösterdiğiYer.....................................................................................314.2.İşletmeninHukukiYapısı......................................................................................................324.3.NACEKodlamaSistemineGöreİşletmeninFaaliyetGösterdiğiSektör.............................33

4.3.1.Değerlendirme...........................................................................................................344.4.İşletmelerinÜretimKapasitesi.............................................................................................34

İÇİNDEKİLER

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

10

4.4.1.Değerlendirme...........................................................................................................354.5.İşletmelerinMaliGöstergeleri..............................................................................................35

4.5.1.Değerlendirme...........................................................................................................364.6.İşletmelerinİnsanKaynaklarıProfili.....................................................................................36

4.6.1.Değerlendirme...........................................................................................................374.7.İşletmelerdeYabancıDilBilenElemanİstihdamı................................................................37

4.7.1.Değerlendirme...........................................................................................................404.8.İşletmelerinBilgiTeknolojisiSistemleriniKullanmaDüzeyi................................................404.9.İşletmelerinKaliteveÜrün/HizmetBelgelendirmeProfili...................................................42

4.9.1.Değerlendirme..........................................................................................................444.10.İşletmelerinFikriVeSınaiHaklarSahiplikProfili................................................................44

4.10.1.Değerlendirme.......................................................................................................464.11.İşletmeninDışTicaretProfili..............................................................................................48

4.11.1.İşletmeninİhracatProfili.........................................................................................484.11.1.1.Değerlendirme........................................................................................52

4.11.2.İşletmelerinİthalatProfili........................................................................................554.11.2.1.Değerlendirme........................................................................................59

4.12.İşletmelerinYatırımTeşvikBelgesiKullanmaProfili..................................................594.13.İşletmelerinKrediKullanmaProfili............................................................................61

4.13.1.Değerlendirme.............................................................................................644.14.İşletmelerinYatırımProfili...................................................................................................66

4.14.1.Değerlendirme.......................................................................................................674.15.İşletmelerinAldığıveyaİhtiyaçDuyduğuDanışmanlıkveEğitimProfili............................73

4.15.1.Değerlendirme.......................................................................................................744.16.İşletmelerinEnerjiKullanımıvetercihettiklerienerjiçeşidi..............................................754.17.İşletmelerinİşbirliğiEğilimi................................................................................................76

4.17.1.Değerlendirme.......................................................................................................784.18.İşletmelerinRizeTicaretveSanayiOdasındanMemnuniyetDurumlarıveBeklentileri...78

4.18.1.Değerlendirme.......................................................................................................864.19.RTSO’nunBirSivilToplumKuruluşuOlarakDeğerlendirilmeProfili..................................86

4.19.1.Değerlendirme.......................................................................................................864.20.ÜyelerinRTSO’danİstedikleriİletişimYöntemi.................................................................874.21.RTSO’yaİletilmekİstenenSorunveÖneriler....................................................................88

BEŞİNCİBÖLÜM5.SONUÇVEÖNERİLER...............................................................................................................895.1.GenelBulgular.....................................................................................................................895.2.ÖzelBulgular.......................................................................................................................91

LİTERATÜR 101

Yakın geçmişimizde yaşanan mali ve ekonomikkrizler (2000Kasım, 2002Şubat ve 2008), ülke eko-nomisindeağır ve telafisi oldukça zorolanhasarlarayolaçmıştır.Yaşanankrizlersonrasıoluşanekonomikyapıda,Türkiye’ninGlobalMaliveFinansalSistemleretamanlamıylaentegreolduğuvebusistemlerindışın-daoluşabilecekbağımsızbiryapınıngerçekçiolmadı-ğıanlaşılmıştır.Bubilinçışığındaoluşturulanmaliyeveparapolitikalarısonrasındaülkeekonomisihızlıbirya-pılanmavetoparlanmasürecinegirmiştir.Ekonomimiz2002-2007dönemindeyıllıkortalama%7’likbirbüyü-megöstermiş,buoran2008’de%0.7’ye,2010’daise%8.9’laraulaşmıştır.Ayrıca2007yılında9,234$olanFBG(FertBaşınaGelir)2008’de10,440$’açıkmıştır.

Küresel ekonominin gelişimi sonrası oluşan reka-betortamındapiyasayagenellikleyabancısermayenindesteğini almış, altyapısı güçlü veprofesyonel yöne-timanlayışınasahipfirmalargirmeyebaşlamıştır.Eko-nomimiz, yaşadığı krizler sonrasında hızlı bir yapısaldönüşüm sürecine girmiştir. Bu yapısal dönüşümünbaşarılıolabilmesiiçinbüyükişletmelerinyanındaKO-Bİ’lerindebudönüşümsürecindesorumlulukalmalarıvedeğişenekonomikyapıyaayakuydurmalarıgerek-mektedir.

Türkiye Ekonomisi’nin ortalama % 90’lık kesimi-ni oluşturan KOBİ’lerin, ekonomi içerisindeki katmadeğeroranının%25gibidüşükbir seviyedeolması,ekonominin temeldinamiğiolarakgösterilenbu işlet-melerinTürkiye’deüretimve ticaret kapasitesiolaraknederecegeridekaldığınınbirgöstergesidir.Özellikleyaşanan ekonomik krizlerde ilk etkilenen kesim olanKOBİ’lerin, 1994, 2000, 2001 ve son yaşanan 2008küreselkriziçerçevesindebüyükbirdarbeyediğinive

SUNUŞ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

11

ÖmerFarukOFLUOĞLU

YönetimKuruluBaşkanıRizeTicaretveSanayiOdası

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

reelsektöriçerisindeüretimveticarethadlerininbüyükoranlardaazaldığınısöylemekmümkündür.

Küçük veOrtaÖlçekli İşletmelerin (KOBİ) Türk vedünyaekonomisindeoynadıkları kritik role ilişkin çokçeşitliçalışmalarbulunmaktadır.TürkKOBİ’leri,özellik-leGümrükBirliğivesonrasındagündemegelenAvru-paBirliği(AB)adayüyeliği ile,küreselleşmeningenelrekabetçibaskılarınınyanında,dünyanınengüçlüböl-gesel yapılanmasınında rekabetbaskısıyla yüz yüzegelmektedir.Ancak,Türkiye’ninABveG-20gibibloklariçerisindeyeralarakküreseldüşünmeyönündeciddiadımlaratması,KOBİyöneticilerininişletmelerininyön-lerinibelirlemedestratejikdüşünmeveyönetmemec-buriyetiniberaberindegetirmektedir.

Elinizdekibuaraştırmada,ilimizdefaaliyetgösterenKOBİ’lerinsorunlarınaçözümbulmakamacıylagerçek-leştirilmiştir.Çalışmakapsamında,örneklemyöntemiy-leseçilen1148adetişletmedeyüzyüzeodakgörüşmeyöntemiyleanketuygulamasıyapılmıştır.Dahasonrakiaşamadastratejikönemesahipolabileceğidüşünülenişletmeler dedikkate alınarak, anket yapılan işletme-lereekolarak352işletmenintemelbilgilerieklenerek,1.500işletmeninyeraldığıbirveritabanıhazırlanmıştır.AraştırmakapsamındaKOBİ’lerinmalivefinansalya-pısı,mevcutinsankaynakları,ihtiyaçduyduklarıinsankaynakları,dışticareteolaneğilimleri,profesyonelyö-netimanlayışınanederecedevakıfoldukları,geleceğedönükbeklentileri vebağlı oldukları Ticaret veSana-yi Odalarından memnuniyet düzeyleri ve beklentileriaraştırılmışveraporlanmıştır.

KOBİProfilleriAnaliziveYatırımAlanlarıAraştırması,DoğuKaradenizKalkınmaAjansı’nın2011yılıDoğru-dan Faaliyet Desteği kapsamında gerçekleştirilmiştir.Bu vesile ile baştaDoğuKaradeniz KalkınmaAjansıGenelSekreteriÇetinOktayKaldırımveprojemizleilgiliuzmanÜmitGülyağıolmaküzere,bütünçalışanlarınateşekkürlerimizisunarız.

12

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

13

yıldayaklaşık3binKOBİeklenerek20binKOBİilkdefa ihracatyapmayabaşlamıştır. İçvedışkaynaklıkredilerinKOBİ’lertarafındankullanımıartmıştır.

1.1. Türkiye’de Ve Dünyada Genel Durum

Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (KOBİ)Türkvedünyaekonomisindeoynadıkları kritikrole ilişkin çok çeşitli çalışmalar bulunmakta-dır. Türk KOBİ’leri, özellikle Gümrük Birliği vesonrasındagündemegelenAvrupaBirliği(AB)adayüyeliğiile,küreselleşmeningenelrekabet-çibaskılarınınyanında,dünyanınengüçlüböl-geselyapılanmasınındarekabetbaskısıylayüzyüzegelmektedirler.Ancak,artıkTürkiye’ninABveG-20gibibloklariçerisindeyeralarakküreseldüşünmeyönündeciddiadımlaratması,KOBİyöneticilerininişletmelerininyönlerinibelirleme-destratejikdüşünmeveyönetmemecburiyetiniberaberindegetirmektedir.

Ekonomik gelişmeyi hızlandırmanın, top-lumdakiyaratıcıpotansiyeliortayaçıkarmanın,yenilikçi ve yaratıcı fikirleri yaygınlaştırmanınenetkinyolu, fırsateşitliğininekonominin tümbirimlerineyayılmasıdır.BubirimlerintemeltaşıiseKüçükveOrtaÖlçekliİşletmelerdir(KOBİ).Ekonomileringelişmemotoruveistihdamkay-nağı olarak bilinen KOBİ’ler, yeni iş imkanlarıyaratmaklakalmayıp,yenileşmeninverekabe-tindeendinamikkaynağınıoluşturmaktadırlar.KOBİ’ler,uluslararasıpazarın taleplerine ilişkinyeniüretimyöntem-tekniklerineveyenipazar-

1. Giriş

Türkiye ekonomisi 1980’li yıllarda dünyayaaçılmaya başlamış ve 1989 yılından itibarenyeniden yapılanma sürecine girmiştir. Bu sü-reçtetarımsektörününekonomikkatmadeğeriçindeki payı azalırken, sanayi ve hizmet sek-törününpayındaartışgörülmüştür.1980yılındaGSYİH içinde tarım yüzde 26,1, sanayi yüzde19,3 ve hizmetler yüzde 54,6 oranında payasahip iken, 2008 yılında sanayininpayı yüzde19,5’evehizmetsektörününpayıyüzde72,7’yeyükselmiş, tarım ise yüzde 7,8’e düşmüştür.BuradandaanlaşılacağıüzereTürkekonomisigelişmiş ülke ekonomilerinin yapılarına doğrubir dönüşüm içerisindedir. Sanayi sektörününülkeekonomisiiçindekipayıçokdeğişmemesi-nerağmen,yapısalolarakçokönemliaşamalarkaydetmiştir.

İhracat2002’deki36milyarABDDolarıdü-zeyinden, 2008’de 132 milyar ABD Dolarınaulaşmıştır.Yinebudönemde,Türkiye’yegelenuluslararası doğrudan yabancı sermaye ya-tırımlarında önemli bir artış yaşanmış, 2003-2008 yılları arasında 73milyar ABDDoları tu-tarında doğrudan dış yatırım gerçekleşmiştir.Özel sektör tarafından ise yaklaşık 300milyarTL tutarında sabit sermaye yatırımı yapılmışolup, bu tutarın yaklaşık olarak yarısı Küçükve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) tara-fından gerçekleştirilmiştir. Yine aynı dönemdesanayi sektöründe 50 binden fazla yeni KOBİkurulmuş,KOBİ’lerinsayısıveistihdamettiklerielemansayılarıartmış,ihracatyapanKOBİ’lere

BİRİNCİ BÖLÜM

1

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

14

içindebüyüksanayitarafındandoldurulamaya-cakbiryeriolanKOBİ’lerinekonomiyesağladı-ğıkatmadeğerinböylesinedüşükolmasısade-cebüyüksanayiyegöreölçekdezavantajlarıylaaçıklanamaz.ÜlkemizKOBİ’lerininçözümbek-leyenyönetimverimsizliği,kalifiyeisçieksikliğive finansman zorlukları gibi pekçok sorunlarıdavardır.

Türkiye Ekonomisi’nin ortalama % 90’lıkkesimini oluşturan KOBİ’lerin, ekonomi içeri-sindekikatmadeğeroranının%25gibidüşükbirseviyedeolması,ekonominintemeldinami-ği olarak gösterilen bu işletmelerin Türkiye’deüretim ve ticaret kapasitesi olarak ne derecegeridekaldığınınbirgöstergesidir.Özellikleya-şanan ekonomik krizlerde ilk etkilenen kesimolanKOBİ’lerin,1994,2000,2001vesonyaşa-nan2008küreselkriziçerçevesindebüyükbirdarbeyediğinivereelsektöriçerisindeüretimveticarethadlerininbüyükoranlardaazaldığınısöylemekmümkündür.

KOBİ’ler, özellikle gelişmekte olan ülkeleraçısındanekonominintemeldinamiklerinioluş-turmaktadır.Buyapıdakiisletmeler,gerekiçsel,gereksededışsaldinamiklerdenkaynaklanantümkrizsüreçlerindeençoketkilenenişletme-lerdir. Türk ekonomisinin de temel dinamiğiniKOBİ’ler meydana getirmektedir. KOBİ’lerinoranının % 90 gibi bir yüzdeye sahip olması,reelsektörünkırılganbiryapıyasahipolduğu-nun göstergesidir. Çünkü KOBİ’lerin gerek iç,gerekse de dış piyasadaki etki ve hâkimiyetdüzeyleri,çokulusluşirketleregöredüşükse-viyede kalmaktadır.Budurumülke ekonomisiaçısından büyük sıkıntıları beraberinde getir-mektedir.

KOBİ’lerin yeterli oranlarda fona sahip ola-mamasıvedevletinbuyapıdakifirmalarısüreklisübvansiyon,krediveteşviklerledesteklemesigerekmektedir. Ayrıca bu yapıdaki firmalarınkrizyönetimikonusundaeksikbilgiyesahipol-masıkrizlerinetkileriniderinleştirmekteveeko-nomiüzerindekihasarınıdahadaarttırmaktadır.1999-2001krizdönemlerinde,içseldinamikler-denkaynaklanansorunlaryaşanmışveküreselçaptabirpazarkaybıyaşanmadığıiçin,krizkısabirzamandilimiiçindeatlatılabilmiştir.2008yı-lındabaşgösterenve“MortgageKrizi”olarakAmerika’daortayaçıkan,zamanlatümdünyayıetkisialtınaalanküreselkriz,Türkiye’deözellik-

lamastratejilerineuyumsağlayabilecekesnek-likteoldukları içinsanayileşmesürecinin loko-motifgücüdür.

Türkiye’de KOBİ tanımı, çalışan sayısı ba-kımındanABKOBİ tanımı ile benzeşmektedir.Ancak,Türkiye’deişletmelerincirovesermayeyapılarınınküçükolmasınedeniyle,buölçütlerbakımından AB KOBİ tanımında kabul edilendeğerlerinaltındabirdeğerbelirlenmiştir.AB’yeuyum çerçevesinde yayınlanan KOBİ TanımıYönetmeliği’ne göre Türkiye’de bir işletmeninyıllıknetsatışveyayıllıkmalibilançodeğeri25milyonTL’ninaltındaveçalışansayısı250kişi-denazisebuişletmeKOBİolaraktanımlanmak-tadır.2009yılıverilerinegöretoplam2,5milyonişletmeninyüzde99,9’uKOBİ’dir.Buişletmeler;toplamistihdamınyüzde81’ini,toplamüretiminyüzde60’ını,toplamsatışlarınyüzde72’sini,ya-tırımlarınyüzde62’sinivekatmadeğerinyüzde58’inioluşturmaktadır.BuradandaanlaşılacağıüzereKOBİ’lerTürkiyeekonomisiiçindeönem-libirpayasahiptir.KOBİ’lerinekonomidekibuönemlerine karşılık, birçoğu geleneksel işlet-meniteliğindeolup, yeniliklere vedeğişimlereayakuydurmaktazorlanan,mevcutdurumlarınıdevamettirmeyeçalışan, rekabetgücüdüşükişletmelerdir.

BunoktadaAB’deKOBİ’lerinkonumunailiş-kinbazıkısanotlardüşmekgerekmektedir.Zira,bu birliğe üyelik sonucunda Türk KOBİ’lerininelerinbeklediğinedikkatçekmektefaydavar-dır. Dünyanın her yerinde olduğu gibi AB’ndede KOBİ’ler ekonomide önemli rol oynamak-tadırlar.EuropeanNetwork forSMEResearch(1994) araştırmasına göre KOBİ’ler AB’dekitoplamticariorganizasyonların%95’ini,toplamistihdamın%72’sinivetoplamcironun%80’inigerçekleştirmektedirler.

KOBİ’lerde üretilen katma değerin düşükolmasında, bu işletmelerin teknik bilgi ve be-ceriseviyelerinin,bilgiveiletişimteknolojilerineerişimfırsatlarınınvebuteknolojilerinsağladığıavantajlardanfaydalanmakabiliyetlerininsınırlıolmasının etkili olduğu bilinmektedir. Bölgele-rarasıdengelikalkınma,azyatırımladahaçoküretimveürünçeşitliliğisağlama,ferditasarruf-ları teşviketmesi,gelirdağılımındakiçarpıklık-larıasgariyeindirmesi,talepdeğişikliklerineveçeşitliliklerinedahakolayuyumsağlamasıgibiözellikleriyleülkemizekonomisivesosyalyapısı

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

15

veeğitilmesihedeflenmektedir.Bupolitikalarlaküreselkrizdenenazzararlaçıkılmasıdüşünül-mektedir. Fakat bu izlenen politikaların yeterliolupolmadığıhalabirtartışmakonusudur.

Global dünyada hızla değişen teknoloji vepiyasaların küreselleşmesi, rekabet koşullarınıetkilemekteveKOBİ’leriçinyeniimkânlartanı-maktadır. Küreselleşmenin yaşanıldığı bir dö-nemde ülkemiz işletmelerinin de küreselleşendünyaya ayak uydurmaları gerektiği, uluslara-rası rekabete girmek için stratejik hedeflerinibelirlemeleri ve teknolojik yenilikleri özümse-melerigerekmektedir.KOBİ’lerinrekabetgücü-nünarttırılması;fiyat,kalite,miktar,zamanlama,esneklik,belirliürünlerdeuzmanlaşmanınsağ-lanması,yenilikyapmaveşirketbirleşmeleriylebüyümegibisekilerdegerçekleştirilebilir.Bure-kabetboyutlarıarasındaönceliklerbelirlenmeli,onagöreuzunvadelistratejilerbelirlenmelidir.

KOBİ’lerindesteklenmesiiçinfarklıteşvikvefinansman araçları gerekmektedir. Bu açıkla-malardoğrultusundaKOBİ’lerinrekabetgücü-nünarttırılabilmesiiçin;

KOBİ’lerin hammadde tedarik sistemi,“ortaksatınalma”stratejisiiledahadüşükma-liyettegirdisağlayacakşekildekurulmalıdır.

Elektrik enerjisi, doğalgaz, isçilik gibimaliyeti etkileyen unsurlara sübvansiyon sağ-lanmalıdır.

İnovasyon veAR-GE teşvikleri “Danış-maHavuzu”,“OrtakAraştırmaMerkezi”,vb.uy-gulamalar,KOBİ’leremaliyetiminimizeedecekbirşekildeoluşturulabilir.

KOBİ’lerin finansmanında vergilendir-medegözönünealınarak“uzunvadeli-düşükfaizli”krediuygulamalarıgerçekleştirilebilir.

Budesteklerin,ülkedeuygulanacaksanayipolitikalarıvedoğrudankaynakaktarılacakke-simlereyönelikplanlamaaraçlarıileilgiliolduğubelirtilmelidir.

KOBİ’ler çağın gerektirdiği profesyonel yö-netim anlayışını benimsemek zorundadır. Bukonuda,KOBİ çalışanlarınınmesleki eğitimleriçokönemlibiryeresahiptir.Çalışanlaragerek-libilgiaktarımlarıyapılmalıvegereklieğitimlerverilmelidir. KOBİ’ler tüm faaliyetlerini ileri tek-nolojiyi kullanarak gerçekleştirmelidirler. İslet-meleryüksekrekabetgücünesahipolabilmek

letekstilveotomotivsektörübaştaolmaküzerebirçoksektörüolumsuzyöndeetkilemiştir.

2008 yılının ikinci yarısında dünyayı etkisialtınaalan finansal krizin kaynağı, 2007yılınınbaslarında ABD’nin finansal yapısında ortayaçıkansorunlardır.Mortgagekriziolarakdaad-landırılan 2008 küresel krizinin arka planında,2002 yılı sonundaFED’in kısa vadeli faiz ora-nını%1’eçekmesivedüşükfaizleregüvenilip,bankalar tarafından tüketicilere yaygın ipoteklievkredisiaçılmasıyatmaktadır.

FinansalkrizdenönceTürkiye’dereelkesim-debirduraklamabaşlamış,GSYİHbüyümehızı2007’de%4.5’adüşmüştür.Tarımdakişiddetligerilemeyi(%-7.3),imalatsanayisindekivein-şaat sanayisindeki yavaşlama (sırasıyla%5.4ve% 5) takip edince, GSYİH’deki artış, 2002yılındagerçekleşenbüyümeoranınındaaltınainmiştir.

2008küreselkrizi,birçokgelişmekteolanül-keyietkilediğigibiTürkiye’yideetkilemiştir.Baş-taKOBİ’lerolmaküzere,birçokşirketiflasetmişyadakapanmadurumunagelmiştir.Türkiye’definansal sektörün yeteri kadar derinliğe sahipolmaması, reel sektörün bu durumdan dahafazla etkilenmesine yol açmıştır. Devlet tara-fındanTCMBaracılığıylapiyasalaramüdahaleedilmesi ve faizoranlarınınaşağıyaçekilmesi,ayrıca doların 1.70 TL seviyelerine kadar yük-selmesine izinverilmesi, ihracatçı firmalarımızıazdaolsarahatlatmıştır.

2000-2001 dönemlerinde yaşanan krizlereoranladahagenişçaplıolan2008krizidevle-tin, KOBİ’lerin rekabet gücünü kaybetmemesiiçindahakapsamlıteşvikleruygulamasınane-den olmuştur. Bu amaçla; Ekonomik İşbirliğiTeşkilatıTicaretveKalkınmaBankası ileZiraatFinansalKiralamaarasında“KOBİKalkındırmaKredisi”anlaşması,HalkBank ileFransızKal-kınma Ajansı arasında 2011’e kadar sürecekolan “KOBİ Dönüşüm Projesi” imzalanmıştır.Ayrıca tekstil sektöründeki KOBİ’lerin belirle-necek illere taşınmaları halinde yeni yatırımlariçin KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti,faiz desteği, kurumlar ve gelir vergisi indirimi,yatırımyeritahsisigibiteşvikleröngörülmekte-dir.ÖngörülenbuteşviklerleKOBİ’lerinrekabet,ihracat yapabilme gücünün arttırılması ve krizyönetimi hakkında KOBİ’lerin bilgilendirilmesi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

16

1.2. Rize Genel Profili

Araştırmanın detaylarına girmeden önce,Rizeilineaitbazıverileriningözdengeçirilmesive paylaşılması, sonuçların bütünlüğü açısın-dan yararlı olabileceği düşüncesiyle aşağıdaözetlenmiştir.

1.2.1. DPT’nin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003)

DPT’nin gerçekleştirmiş olduğu çalışmada,demografikvemaligöstergelerileistihdam,eği-tim,sağlık,sanayi,tarım,inşaat,altyapıvediğerrefahgöstergelerikullanılmıştır.Bunagöresos-yo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında Türki-ye’dekiillerarasındaRize’nin37’nci,Trabzon’un38’inci, Artvin’in 43’üncü, Giresun’un 50’nci,Ordu’nun62’nciveGümüşhane’nin71’incisı-radayeraldığıgörülmektedir.

İlBazındaRekabetçilikEndeksiveendeksekatılan veriler, sadece politika uygulayıcılarınıdeğil, bölgede yatırım ve üretim yapmayı dü-şünenlerilebölgepiyasalarınagirmeyiveyapi-yasapaylarınıarttırmayıdüşünenleredeyararlıbilgiler sağlayacaktır. “İl Bazında RekabetçilikEndeksi” birçok farklı değişkeni içermekte vebunlarıtekbirölçüyeindirgemektedir.Endeks-tekideğişkenlerinherbirindegerçekleşecekiyi-leşmeleri,dolayısıyladaendekstekiiyileşmeyenedenolacaktır.

1.2.2. EDAM Türkiye için Bir Rekabet Endeksi Araştırması

Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Mer-kezi (EDAM) Türkiye’de illerin görece rekabetgüçlerini ortaya çıkarmak için iktisadi etkinlikvecanlılığınyanısıra,fizikialtyapıveeğitimgibigirdiler açısından da her bir ilin potansiyelinidikkatealarakbirendeksoluşturmuştur.Oluş-turulanendeksinasıl önemli özeliği, yaratıcılıkvebilgiekonomisiniöneçıkarmasıdır.Öteyan-dan sosyal sermaye ve emek piyasalarında-kigelişmelerdedikkatealınmıştır.Bunagöre,EDAM2009İllerArasıRekabetEndeksinegöreRize’nin29’uncu,Trabzon’un34’üncü,Artvin’in37’inci,Giresun’un50’nci,Ordu’nun58’inciveGümüşhane’nin 63’üncü sırada yer aldığı gö-rülmektedir.

vetüketicitaleplerinieniyişekildekarşılayabil-mek içinbilgisayardestekliüretim teknolojilerikullanmalıdırlar.

GünümüzdeKOBİ’lerindeğişimeuyumsağ-layabilmeleri için, çağıngereği olan teknolojikgelişmelerden biri olan internetten (e-ticaret,e-pazarlama) yararlanmalarının yaygınlaşmasıkaçınılmaz bir hal almıştır. Böylece e-ticaretteyaşanan hızlı gelişme, ülkemizdeki fiziki altyapı yetersizliklerininhızla tamamlanmasını vegerekli hukuksal yapıya ilişkin çalışmaların biran önce başlatılması ve sonuçlandırılmasınızorunlukılmaktadır.E-ticaretingeliştirilebilmesiiçindevletinherşeydenönce,gerekliteknikveidarialtyapınınkurulmasınısağlaması,hukukialt yapıyı oluşturması, e-ticareti özendirecekönlemleri alması ve ulusal politika ve uygula-malarınuluslararasıpolitikalarveuygulamalar-la uyumunu sağlaması gerekmektedir. AyrıcaKOBİ’lerin bilgi-iletişim teknolojilerinden etkinyararlanabilmelerini sağlamak amacıyla, eği-timli personel sıkıntısının giderilmesi ve yeterlibilgisayarvedonanımlarınasahipolmalarıko-nusundadesteklenmelerigerekmektedir.

KOBİ’lerine-ticareteyönelimleriniözendire-cek tedbirler vedestekler süratle uygulamayageçirilmeli, hükümetler, e-ticareti yaygınlaştır-makiçinKOBİ’lerininterneteerişimmaliyetleriniminimumseviyeyedüşürerek,bunakarsıntele-komünikasyonhizmetvekalitesiniyükseltecektedbirleralmalıdır.

İsletmeler leasing, faktöring, risk sermaye-si gibi finansal ürünlerden faydalanmalı, Kre-di Garanti Fonu Uygulamalarına yönelmeli vekriz ortamı içerisinde stoklarını kontrol altındatutmalıdır. Beklenmedik olumsuz gelişmeler-le karşılaşmamak için stokların durumu hak-kında sürekli olarak yöneticiler bilgilendirilmelive devamlı olarak stok yönetiminin yapılmasısağlanmalıdır. KOBİ’lere yönelik pazar araştır-maları, eğitim faaliyetleri için sanayi-üniversiteişbirliklerininoluşturulmasıvedüzenliaralıklarlasempozyum,panel,konferansgibifaaliyetlerindüzenlenmesigerekmektedir.KOBİ’lerinAr-Geçalışmaları yapması için gerekli teşvik ve yar-dımlar sağlanmalıdır. KOBİ’lerin ihracatta etki-libirmodelolanSektörelDışTicaretŞirketleri(SDS) biçiminde örgütlenmeleri konusundabilgilendirilmeleri,özendirilmelerivedesteklen-melerigerekmektedir.

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

17

nin belirlenmesidir. Dolayısıyla toplam endeksoluşturulurken bu dört alt endeks eşit olarakdağıtılmıştır.URAK2009-2010İllerArasıReka-betçilik Endeksi’ne göre Türkiye’deki iller ara-sında Trabzon’un 15. Rize’nin 35. Giresun’un49’üncü, Artvin’in 53’üncü, Ordu’nun 54. veGümüşhane’nin77.sıradayeraldığıgörülmek-tedir.

1.2.3.URAK İller Arası Rekabetçilik Endeksi Araştırması

Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu(URAK) İller arası Rekabetçilik Endeksi’ndeöncelikli amaç; illerin beşeri sermaye ve ya-şam kalitesi, markalaşma becerisi ve yenilik-çilik, ticaret becerisi ve üretim potansiyeli veerişilebilirlikbakımındanrekabetçilikseviyeleri-

DOĞUKARADENİZBÖLGESİİLLERİREKABETÇİLİKENDEKSİ

Rize 55.4 29.sıra

Trabzon 54.0 34.sıra

Artvin 52.2 37.sıra

Giresun 44.4 50.sıra

Ordu 41.0 58.sıra

Gümüşhane 35.6 63.sıra

İSTANBUL 100.0 01.sıra

Tablo1. EDAM-TürkiyeiçinBirRekabetEndeksiAraştırması’nagöreRizeili-ninTürkiyegeneliveDoğuKaradenizBölgesindekiyeri(2009)

Tablo2. URAKRekabetAraştırmasınagöreRizeilininTürkiyegeneliveDoğuKaradenizBölgesindekiyeri(2010)

Sıra İl 2009-2010 Sıra 2008-2009 GenelEndeksDeğeri GenelEndeksDeğeri

1 İstanbul 86,01 -

2 Ankara 49,73 -

3 İzmir 42,72 -

4 Bursa 35,10 -

5 Kocaeli 32,82 -

6 Eskişehir 32,08 -

7 Tekirdağ 29,71 -

8 Antalya 29,00 -

15 Trabzon 25,87 14 26,06

16 Samsun 25,55 16 25,37

35 Rize 18,24 38 17,97

49 Giresun 14,11 49 14,32

53 Artvin 13,97 57 13,51

54 Ordu 13,95 58 12,93

77 Gümüşhane 7,23 80 5,64

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

18

sıradayeralmasınarağmen,tahsilatoranıba-kımındanilksırayıRizeilialmaktadır.

Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2010 yılıOcak-AralıkdönemindeRize ilivergi tahakkukvetahsilatmiktarlarıaşağıdakigibidir.

işgücünekatılımoranıdır.26düzey ikibölgesiarasında işgücüne katılım oranının en yüksekolduğu bölge TR90 bölgesidir. Bununla birlik-te26düzeyikibölgesiarasındaişsizliğinenazgörüldüğübölgeTR90bölgesidir.

İşsizlik oranın düşük olmasında tarıma da-yalı istihdamın ülke ortalamasının iki katındanfazlaolmasınınetkisiönemlidir.DoğuKarade-nizBölgesi’nde istihdameğilimleri ülke gene-linden farklılıklar göstermektedir. Bunun yanısıraBölge’deüretilenkatmadeğerinsadece%17’sini oluşturan tarım sektörünün istihdamın%54’ünüsağlamasıtarımalanındaverimliliğindüşükolduğunuortayakoymaktadır.Öteyan-dan olumsuz coğrafi şartlara rağmen tarımınistihdamıngenelkarakterinioluşturmasıdikkatçekicidir.

1.2.4.Vergiler

TR90 Bölgesi’nde toplam vergi mükellefisayısı483.852’dir.Bölge’dekivergimükelleflerisayısındailksırayıTrabzonilialırken,sonsıra-yı iseGümüşhane ili almaktadır. Toplamvergigelirleri tahakkukve tahsilatındaTrabzon ili ilk

1.2.5. Açılan Kapanan Şirket Sayısı

TR90Bölgesi’nde2005-2009yıllarıarasındaaçılanşirketsayısı9.923,kapananşirketsayısıise 4.978’dir. Bu yıllara ait verilerin ortalama-sı alındığında yılda açılan şirket ortalamasının1.984, kapanan şirket ortalamasının ise 995olduğugörülmektedir.Bölge’deenfazlaşirketaçılan iller Trabzon veOrdu, en az şirket açı-lanilleriseArtvinveGümüşhane’dir.Bölge’de-kikapananşirketverileriincelendiğindeisebuzamanaralığındatoplamdaenfazlaşirketinka-pandığı illerinOrduveRizeolduğugörülmek-tedir.

1.2.6. Kayıtlı İşgücü ve İstihdam Yapısı

DoğuKaradenizBölgesi’ndeişgücüileilgiliikiönemliverigözeçarpmaktadır.Bunlardanilki

Tahakkuk/binTL Tahsilat/binTL Tahsilatoranı

424.796 365.031 85,93

RİZE’DEVERGİMÜKELLEFSAYILARI

GelirVergisi 13.324

KurumlarVergisi 1.717

KatmaDeğerVergisi 8.341

MotorluTaşıtlarVergisi 43.538

ToplamMükellefSayısı 66.920

Tablo3. Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2010 yılı Ocak-Aralık dönemindeRizeilivergitahakkukvetahsilatmiktarları

Tablo4. MaliyeBakanlığıverilerinegöre,2010yılı Ocak-Aralık döneminde Rize ilivergimükellefsayıları

İller KursSayısı KursiyerSayısı

Rize 32 620

Tablo5. AçılanMeslekEdindirmeveKendiİşiniKuracaklaraYönelikKurslar(TürkiyeİşKurumu2009)

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

19

yetenekkısıtlılığı, reklam, tanıtım,sunumkabi-liyetleriveinternetimkânlarınıkullanmadakiye-tersizlikgibibölgesanayisiningenelproblemle-rinebenzerproblemlerdir.

Bölge’de, sanayi tabanının zayıf olması enönemli kısıtlardan biridir. Bir arada toplanmışsanayi tesislerinin olmaması bilgi alış verişi-ni, yeniliklerin ortaya çıkmasını, yayılmasını vedolayısıyla bir sanayi ortamının yaratılmasınıengellemektedir. Bu durum, aynı zamanda,bölgedekigirişimcilerin,üretimaraçlarıveham-madde değiş tokuşu, ortaklaşa hammaddealımları, pazarlama ve ortak tesislerin kullanıl-ması gibi olanaklardan faydalanmalarına daimkânvermemektedir.Bölge’dekisanayialan-larındakümelenmeninsağlanamaması,tekno-lojikgelişmelerinveyeniliklerinyeterlidüzeydetakip edilememesi veya bunlara uyum sağla-namaması,lojistikhizmetlerininyeterlidüzeydeolmamasısanayiningelişmesinietkileyendiğernedenler arasında yer almaktadır. Bölge’dekifirmaların Ar-Ge veya inovasyon yapılanması,yeteneği ve farkındalığı çok zayıf veya yeterlidüzeydedeğildir.

Kuyumculuk, bakır işlemeciliği, kazaziye,kayıkimalatçılığı,bıçakçılık,ölçüvetartıaletle-riimalatçılığı,taşişlemeciliği,yüzeyhazırlama,soğukdemirişlemeciliği,ağaçişlemeciliğigibizanaatlar yöreye özgün nitelikte olup ulusalveya uluslararası düzeyde yörenin adını halihazırdaduyuran,yeterincemarkalaştırılamamışveyasahipçıkılamamışancakmarkaoluşturu-labilecekve/veyaönemliistihdamsağlanabile-cekpotansiyelesahipsanatalanlarıdır.Ulusalvekısmendeuluslararasıbazdapazarpayınınteşvikedilmesidurumundayükseleceğimuhte-melolan,ancakönlemalınmadığı takdirdebirkısmıyokolmatehlikesiylekarşıkarşıyakalabi-lecekbutürzanaatvezanaatürünleriiçinyöre-dezatenvarolanpotansiyelgeliştirilereksağ-lanankatmadeğerinartırılmasıvebellisayıdainsan için geçim kaynağı olması sağlanabilir.(kaynak:http:www.doka.org.tr)

1.2.7. İller Bazında Öne Çıkan Sektörler

Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 2006yılında yayınlanan “İllerde Öne Çıkan SanayiSektörleri”adlıçalışmadakibilgilerSanayiSicilKanunukapsamındaSanayiveTicaretBakanlı-

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Sanayi SicilSisteminekayıtlı 1327üretim tesisibulunmak-ta olup bu tesislerde 50 bine yakın istihdamsağlanmaktadır.En fazla tesisOrdu ilindebu-lunurkenenfazlaistihdamRizeveTrabzon’dasağlanmaktadır.

Bu durum Rize ve Trabzon’da bulunan iş-letmelerinnispetendahabüyükölçekteolma-sındankaynaklanmaktadır.Bölge’deilbazındatesissayısınınenazolduğuArtvin’de38sanayitesisinde toplam 3688 kişi istihdam edilirkenbunun3160’ı,9sanayitesisindesağlanmakta-dır.Bu tesislerden ikisihariçdiğerleriçay fab-rikasıdır. Benzer Şekilde Trabzon ve Rize’dedeistihdam/tesissayısıoranınyüksekçıkmasıçayfabrikalarındakiyüksekistihdamoranındankaynaklanmaktadır.

Yörede 100 kişiden fazla istihdam sağla-yansanayitesisisayısıRize’de44,Trabzon’da25, Ordu’da 18, Giresun’da 10, Artvin’de 9,Gümüşhane’de1adettir.Çayharicindeüretimyapanve100kişidenfazlaiççiçalıştıransana-yi tesisi sayısı ise Rize’de 3, Gümüşhane’de1, Artvin’de 2, Giresun’da 9, Trabzon’da 10,Ordu’da15’tir.

TR90Bölgesi’ndeüretimyapansanayiişlet-melerininkarşılaştıklarıenönemlisorunlarüre-timiçingerekenhammaddevedestekhizmet-lerininyeterlidüzeydeolmaması(lojistik),fizikialtyapıdakieksiklikler,denetleme,finansmanvefinansmanaerişimeksikliğidir.Bölgesanayisi-ninteknolojikkapasitesinin,çalışanlarınbeceridüzeyininveişlenecektarımürünleriarzınınsı-nırlıolması,bölgeselpazarınküçüklüğü,sana-yi tabanınınzayıfolması isebölgesanayisininkarşılaştığıdiğersorunlarolaraktanımlanabilir.

Büyük ve orta ölçekli sanayisi geliştireme-mişolanBölge’deazımsanmayacaksayısı veönemi olan küçük ölçekli işletmelerin de ye-terince geliştiğini söylemek mümkün değildir.Bölge’dekisanayiningenelölçekyapısınıtem-siledenküçükölçekliişletmelerinkarşıkarşıyaolduğu en önemli problemler, girişimcilik içinhemeğitimhemdemeslekieğitimyetersizliği,girişimiçinenuygunveenekonomikbaşlangıçtercihinin yapılamaması; ayrıca idari ve teknikmevzuat hakkında bilgi eksikliği, finansmanaerişim başta olmak üzere, teknolojik kapasiteeksikliği, teknolojik kapasiteyi geliştirememe,

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

20

B.RizeÇayeliKuspaTurizmMerkezi

C.Rize-AnzerKültürveTurizmKorumaGe-lişimMerkezi

D.Rize-Çamlıhemşin-AyderKültürveTurizmKorumaGelişimMerkezi

E.OvitKışTurizmMerkezi

F.TurizmMerkeziPotansiyeliTaşıyanYaylalar

(Kaynak:www.doka.org.tr)

1.2.9. AB’ye Katılım Süreci ve Diğer Uluslararası Gelişmelerin Bölgeye Etkileri

Doğu Karadeniz İlleri Hizmet ve KalkınmaBirliği (DOKHKB) tarafından yürütülen TR90Bölgesi illerininAvrupaBirliği fonlarındanveri-lenhibelerdenyararlanmagöstergeleriTürkiyegenelinegöreperformanssıralamasıyapılaraközetlenmiştir.

HemprojesayısıhemdealınanhibemiktarıTrabzon’daen fazlaArtvin’de iseenazdır.BuverilergözönünealındığındaözellikleGiresun,GümüşhaneveArtvin’inbufonlardandahafaz-la yararlanması için gerekli çalışmaların veyaplanlamalarınyapılmasıgerektiğiönplanaçık-maktadır.

Bunun dışında Merkezi Finans ve İhaleBirimi’ninkoordinatörlüğündeyapılanhibepro-jeleri konusunda Rize İlinin Doğu KaradenizBölgesindekidiğerillerleperformansınınkarşı-laştırıldığıbilgileraşağıdakitablodasunulmuş-tur.

ğıtarafındantutulmaktaolangüncelSanayiSi-cilKaydıverilerivePlanhazırlamasürecindekiatölye çalışmaları ile birlikte değerlendirilerekillerbazındaöneçıkansektörlerbelirlenmiştir.

Rize’de “gıda ürünleri ve içecek imalatı”,”metalikolmayandiğermineralürünlerinimala-tı”,“maden”,“inşaat”ile“ağaçveağaçmantarıürünleri imalatı(mobilyahariç);saz,samanvebenzeri malzemelerden, örülerek yapılan eş-yalarınimalatı”sektörleriönplanaçıkmaktadır.ildeistihdamedilenherikikişidenbirininçalış-tığıgıdaürünlerive içecek imalatısektörü ildeverimliliğiçokyüksekbirsektördür.Busektörünlokomotifi“çayınişlenmesi”altsektörüdür.İldemineral imalatı sektöründe “süsleme ve yapıtaşınınkesilmesi,şekilverilmesivekullanılabilirhalegetirilmesi”altsektörü,madensektöründebakır madenin çıkarılması, inşaat sektöründemıcırvb.taşürünlerininüretimi,ağaçveağaçürünleri sektöründe ise “inşaat kerestesi vedoğramaimalatı”altsektörüöneçıkmaktadır.

1.2.8. Rize ilinde Turizm Sektörü için Yatırım Yapılabilir Kamu Arazileri

Sözkonusualanlarındetayları aşağıdasu-nulmuştur.

A. Rize-Fındıklı İlçesi Alternatif Turizm içinYatırımYapılabilecekHazineArazileri

A.1-GürcüDüzüMevkiiveYaylası

A.2-KamaraMevkii(Grubit)Taşınmazları

Sırası Kuruluş SözleşmeAdedi Yüzdesi HibeTutarı(€) Yüzdesi

7 Trabzon 106 3,58 12.739.625,22 3,37

21 Rize 53 1,79 6.122.713,86 1,62

27 Ordu 46 1,55 5.194.681,95 1,38

37 Gümüşhane 29 0,98 3.852.856,58 1,02

38 Giresun 37 1,25 3.803.814,72 1,01

47 Artvin 22 0,74 2.437.529,89 0,65

Tablo6. RİZEPerformansSıralaması(İllere/KuruluşlaraGöre)2010 Kaynak:www.mfib.gov.tr

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

21

fabrikaları,balıkunuvebalıkyağıfabrikasıgibisanayikuruluşlarıİlinekonomisinintemeltaşla-rıdır.Dünyacaünlüveçokazbirekimalanındayetişen puro tütünü, Rize’nin Pazar ilçesindeyetişmektedir.PurotütünübuilçemizeözgübirendüstribitkisidirvePazarpurolarınyapımındakullanılır. Puro tütününü diğer tütünlerden ayı-ranenbüyüközellikyapraklarının1metreciva-rındaoluşudur.Diğertütünlergibikıyılmayanbutütün,içsargılık,dışsargılıkvedolgulukolaraküçaşamadakullanılır.

İlinönemligeçimkaynaklarındanbiridearı-cılıktır.İlinİkizdereİlçesi’ndekiAnzerYaylasındaoldukçaküçüksayılabilecekbiralandayetiştiri-lenAnzerBalıDünyacaünlüdür.Bubölgedün-yadabaşkaherhangibiryerdebulunmayanvefloraörtüsünesahiptir.450-500değişiktürdekikırçiçeğibulunurvebunlardan80-90tanesisa-dece burada yetişir. Bu bölgeden elde edilenbalın birçok hastalığa iyi geldiği bilinmektedir.Bu bölgede sınırlı ölçüde üretim yapılabildiğiiçinÜlkemizvedışarıdangelentaleplerikarşı-lamaktanuzaktır.

İlinMerkezveİlçelerinde6adetKüçükSa-nayiSitesiYapıKooperatifibulunmaktadır.Bun-lardanMerkezdekinde222,Çayeliİlçesindekin-de 122,Ardeşen İlçesindekindede 111 işyeribulunmaktadır.BunlarındışındaRizeMerkezdekurulmuş bulunan Rize Modern Küçük Sana-yi Sitesi Yapı Kooperatifi Çiftekavak mevkiin-deplanlananyerdeKüçükSanayiSitesi İşyeriyapma konusunda kamulaştırma çalışmalarınısürdürmektedir.PazarİlçesindebulunanPazarModern Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifiiseyer teminikonusundaçalışmalarınısürdür-mektedir.

SanayiBakanlığıtarafındanyürütülenBölge-sel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programıkapsamında,Bölge illerindenTrabzon2proje6.136.400 Avro, Giresun 2 proje 10.868.393Avroolmaküzeretoplam4projeye17.004.793avroluk bütçe ile ana listeye, aynı programdabölge illerindenOrdu 1proje 3.262.971Avro,Rize 1proje 9.957.370Avro veArtvin 1proje3.926.520Avroolmaküzere toplam3projeye12.186.371avrolukbütçeilelisteyegirmişlerdir.

1.2.10. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı 2010 Yılı Mali Destek Programı

Geçmişi daha yeni olan Doğu KaradenizKalkınma Ajansı ilk hibe programını TurizmdeBölge Potansiyelinin Harekete GeçirilmesineYönelikMali Destek Programı ve Turizme Yö-nelik KüçükÖlçekli AltyapıMali Destek Prog-ramı alanında gerçekleştirmiştir. Bu programçerçevesindeRize 11 adet projeyle toplamda2.170.823 TL h ibe almaya hak kazanmıştır.(Kaynak:www.doka.org.tr)

1.2.11. Rize’de Sanayi Ve Ticaret

Rize’deSanayi siciline kayıtlı 205 irili ufaklıişletmeden170adediçayüretimialanındafa-aliyetgöstermektedir.Buişletmeler,çayişleyenfabrikaveatölyelerdir.Bu170adetişletmeden34 adedi Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü-nebağlı fabrikalardır. Bu fabrikalarda yaklaşık15.000 kişi istihdamedilmektedir. Çay fabrikave atölyelerinin dışında bu fabrikaların yedekparçasını üreten, bakım ve onarımını yapanişletmeler, çay paketleme ve ambalaj fabrika-ları, un fabrikaları, kereste fabrikaları, döküm

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

22

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

23

2. ARAŞTIRMANIN TANIMLAYICI ÇERÇEVESİ

2.1.Proje Sahibi

RizeTicaretveSanayiOdası

2.2. Projenin Adı

KOBİProfilleriAnaliziveYatırımAlanlarıAraş-tırılması

2.3. Araştırmanın Tanımı Ve Amacı

Proje kapsamında, Rize Ticaret ve SanayiOdası’nakayıtlıüretimvehizmetsektöründefa-aliyetgösterenKOBİ’ler,mevcutdurumunana-lizi, geleceğedönük ihtiyaçlarınınbelirlenmesive benzeri konular açısından incelenmiştir.Araştırmaçerçevesinde,işletmelerinkimlikpro-fili,NACEkodlamasisteminegörefaaliyetgös-terdiğisektör,üretimyapıpyapmadığı,satışla-rınıntoplamıveson3yıldaizlediğiseyir,insankaynakları profili, bilgi teknolojisi kullanım dü-zeyleri,kaliteyönetimsistemleriveürün/hizmetbelgelendirmeprofili,işletmenindışticaretpro-fili,işletmeninyatırımprofili,işletmeninbugünekadaraldığıveyaihtiyaçduyduğudanışmanlıkveeğitimprofili,işletmeninenerjikullanımpro-fili,işletmeninişbirliğiprofilibaşlıklarındaanalizedilmiştir.Bununyanında, Rize ilindeki ticaretvesanayiodalarınakayıtlıişletmeler,TicaretveSanayi Odalarından aldıkları hizmetleri değer-lendirmişlerdir.

Araştırmanınsonbölümündegerekbuaraş-tırma sonuçları, gerekse diğer ilgili kaynaklarincelenerek değerlendirmelerde ve önerilerdebulunulmuştur.

2.4. Araştırmanın Gerekçesi

Türkiye’de genel olarak KOBİ’ler, mevcutdurumunanalizi,girişimcilik,sermaye,işgücüvediğerfinansman/üretimkaynaklarınaulaş-magüçlüğüçekmektedir.Budurum,KOBİ’le-ringelişmesini vebugelişiminfinanseedilmeyollarının araştırılmasını gerekli kılmaktadır.Buanlamda, sözkonusuKOBİ’lerle ilgili bilgilerintoplanması,işletmelerdeyaşananproblemlerinnasıl çözülebileceğine ışık tutacağı gibi, aynızamandayerel/ulusalveuluslararasıyönetim/finansmankurumları,buişletmeleriçindestek-leyiciyenifinansmanmodellerigeliştirebilecek-tir. Bu tür çalışmalar, söz konusu bölgelerdehızlıkalkınmasürecinedestekverecektir.

2.5. Kısa Ve Uzun Vadeli Hedefler

Bu araştırma ile öncelikle, KOBİ’lere sağ-lanacak yeni yönetim/finansman desteği yön-temleri ve diğer beklentilerin düzeyini ortayaçıkaranbilgilereulaşılmasıhedeflenmiştir.Aynızamandabuişletmelerin,bölgesel/küreseleko-nomilereentegrasyonunakatkısağlayacakdi-ğer işletmecilik desteklerinin izlemesi gerekenseyirhakkındasonuçlaraulaşılmıştır.

Hedef grupta yer alan KOBİ’lerle ilgili tüm

İKİNCİ BÖLÜM

2

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

24

Çalışmayeniyatırımalanlarınınbelirlenmesikonusunadaışıktutacaksonuçlarortayaçıkar-mıştır.Yeniteşviksistemindendolayı,bölgeselvesektörelbazdadesteklenecekyatırımkonu-ları,2002/4720sayılıBakanlarKuruluKararıilebelirlenen istatistikî bölge birimleri sınıflandırıl-ması“Düzey2”esasalınarakyapılmıştır.Sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi kullanılarak ül-kemizdörtbölgeyeayrıldığıYeniTeşvikSistemiiçindeRize,enyüksekdüzeydedesteksağla-nanveyatırımaaçık“DördüncüBölge”içindeyeralmaktadır.

YeniTeşvikSitemininamacı;ülkedekibölge-ler arası gelişmişlik farklarını azaltmak, sektö-rel kümelenmeyi desteklemek, desteklenecekyatırım konularında ekonomiyi ölçülebilir halegetirmek ve rekabetgücünüarttırarak, ülkedeteknolojiveAR-GEiçeriğiyüksekbüyükölçekliyatırımlarıdesteklemektir.

YeniTeşvikSistemi;Kurumlar/gelirvergisiin-dirimi,SSKpirimiişverenhissesininhazineta-rafındankarşılanması,faizdesteği,yatırımyeritahsisi, yatırımlaraKDV istisnası uygulanması,yatırımlara gümrük vergisinden muafiyet gibiönemliavantajlarsağlamaktadır.

tarafların bir araya getirilerek, KOBİ’lerin geli-şim stratejisinin oluşturulması gerekmecedir.Buaçıdanyeniyatırımalanlarınınortayaçıkarıl-masıveoluşturulanstratejiçerçevesindeişlet-melerin rekabetgüçlerininarttırılarakulusalveuluslararası pazar paylarının artırılması önemlibirkonuolarakgörünmektedir.Araştırmaveri-leri,önümüzdekisüreçteRTSO’nunnasılbiryolizlemesigerektiğikonusundaipuçlarısunmak-tadır.

Anketçalışması,üyelerin ildekidört taneti-caretvesanayiodasındanaldıklarıhizmetlerindeğerlendirilmesini sağlamıştır. Bu sonuçlar,ildeki ticaret ve sanayi odalarına kayıtlı imalatsanayindevehizmetsektöründefaaliyetgöste-renKOBİ’lerindahaderinlemesinetaranmasını,sektöreldağılımlarınınçıkarılmasını,işletmelerinbireysel ve kurumsal sorunlarının tespit edile-rek,çözümeyönelikçalışmalarınbaşlatılmasınısağlayabilecektir.

Araştırmanın kısa vadeli hedeflerinden biride,dışticarettalepleriaçısındansektörelKOBİprofillerininortayaçıkmasını sağlayarak,Ulus-lararasıpazardangelecekolanişbirliğiteklifle-rinecevapvermeimkanıtanımasıdır.

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

25

3. METOT VE TEKNİKLER

3.1. Kavramsal Şema:

Araştırma çerçevesinde kullanılan kavram-salşemayaaittanımlaraşağıdaverilmiştir.

İstatistikiBölgeBirimleriSınıflandırması: İs-tatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasında iller“Düzey3”olaraktanımlanmış;ekonomik,sos-yalvecoğrafiyöndenbenzerlikgösterenkom-şuillerisebölgeselkalkınmaplanlarıvenüfusbüyüklükleri dedikkate alınarak “Düzey 1” ve“Düzey2”olarakgruplandırılmaksuretiylehiye-rarşik İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasıyapılmıştır. “Düzey 3” kapsamındaki İstatistikiBölge Birimleri 81 Adet olup, il düzeyindedir.HerilbirİstatistikiBölgeBiriminitanımlamakta-dır.“Düzey2”İstatistikiBölgeBirimleri,“Düzey3”kapsamındakikomşuilleringruplandırılmasısonucu tanımlanmış olup, 26 bölge belirlen-miştir. “Düzey 1” İstatistiki BölgeBirimleri ise,“Düzey2”kapsamındakiilleringruplandırılmasısonucuoluşturulmuşolup,toplam12adettir.

KOBİ: KOBİ’lerin tanımı birçok kurum vekuruluş tarafından farklı şekilde yapılmaktadır.Bununla birlikte, araştırma çerçevesinde Res-mi Gazete’de yayınlanan KOBİ tanımı esasalınmıştır (ResmiGazete Tarih veNo: 18.11.2005/25997).

a)Mikroişletme:OnkişidenazyıllıkçalışanistihdamedenveyıllıknetsatışhasılatıyadamalibilançosubirmilyonTL’yiaşmayançokküçükölçekliişletmeleri,

b)Küçükişletme:Ellikişidenazyıllıkçalışan

istihdameden ve yıllık net satış hasılatı yadamalibilançosubeşmilyonTL’yiaşmayanişletmeleri,

c) Orta büyüklükteki işletme: İkiyüzelli kişi-denaz yıllık çalışan istihdamedenve yıllıknetsatışhasılatıyadamalibilançosuyirmi-beşmilyon TL’yi aşmayan işletmeleri ifadeetmektedir.

KapasiteRaporu:Üretimyapanbirişletme-nin,mevcutmakineparkı ve işgücüyle, bir yılzarfında kaç birimlik üretim yapılabileceğininbellikriterlerdenhareketederekbilimselbirşe-kilde belirlenmesi sonucu düzenlenen ve ge-çerliliksüresi3yılolanbelgedir.

İhracat:Engenişanlamda ihracat,birülkesınırları içerisinde serbest dolaşımda bulunan(buülkedeyetişen,üretilen,veyabaşkaülkeler-denithaledilmiş)mallarınvehizmetlerinbaşkaülkelere satılması/gönderilmesi anlamına geli-yor.Daranlamdaise,yabancılarayadaTürkiyedışındayerleşikTürklereyapılanmalsatışlarınıvesözkonusu malların bu amaçla yurtdışınagönderilmesiniifadeetmektedir.

İthalat: İthalat,yurtdışındaüretilenbirmalınveyadeğerinithalatmevzuatı ilegümrükmev-zuatına uygun olarak yurda sokulması itha-lat yönetmeliğinde tanımlanmış veDış TicaretMüsteşarlığınca ithalat olarak kabul edilen gi-rişleredenir.

Marka: Marka, bir işletmenin mal ve/veyahizmetlerini bir başka işletmenin mal ve/veyahizmetlerindenayırtetmeyisağlamasıkoşuluy-

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

26

rasyonelkullanmak,bilgivebilişimteknolojile-rinden yararlanmak, sanayi türlerinin belirli birplan dahilinde yerleştirilmesi ve geliştirilmesiamacıyla;sınırlarıtasdikedilmişaraziparçaları-nınimarplanlarındakioranlardahilindegerekliidari,sosyalveteknikaltyapıalanlarıileküçükimalatvetamirat,ticaret,eğitimvesağlıkalan-ları, teknoloji geliştirme bölgeleri ile donatılıpplanlı bir şekilde ve belirli sistemler dahilindesanayi için tahsis edilmesiyle oluşturulan veişletilenmalvehizmetüretimbölgelerini ifadeeder.

Büyük/KüçükSanayiSitesi:Kentiçindeda-ğınıkşekildeyerleşmişveelverişsizçalışmako-şullarıaltındaçalışanyapımcı veonarımcıkü-çüksanayicileriçağdaşvedüzenlibirerişyerinekavuşturmak,onlarınçalışmakoşullarınıiyileşti-riparalarındadayanışmaveorganizasyonuge-liştirerek,ihtiyaçlarınındahakolayveekonomikolarakkarşılanabilmesiniveişyerlerineyenitek-nolojilerin sokulmasını sağlayarakanasanayi/yan sanayi ilişkilerinin geliştirilmesini teminenbenzer iş kollarında çalışan küçük işletmeleriaynıyerdetoplayansitelerdir.

Serbest Bölge: Serbest bölgeler; ülkeninsiyasi sınırları içinde olmakla beraber gümrükhattıdışındasayılan,ülkedegeçerliticari,maliveiktisadialanlarailişkinhukukiveidaridüzen-lemelerinuygulanmadığıveyakısmenuygulan-dığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha genişteşviklerintanındığıvefizikiolarakülkenindiğerkısımlarındanayrılanyerleriifadeetmektedir.

TeknolojiGeliştirmeBölgesi:TeknolojiGeliş-tirmeBölgesi(Bölge):Yüksek/ileriteknolojikul-lananyadayeniteknolojilereyönelikfirmaların,belirlibirüniversiteveyayüksek teknolojiens-titüsüyadaAR-GEmerkezveyaenstitüsününolanaklarındanyararlanarakteknolojiveyayazı-lımürettikleri/geliştirdikleri,teknolojikbirbuluşuticaribirürün, yöntemveyahizmethalinedö-nüştürmek için faaliyetgösterdiklerivebuyol-labölgeninkalkınmasınakatkıdabulundukları,aynıüniversite,yüksekteknolojienstitüsüyadaAR-GEmerkezveyaenstitüsüalanıiçindeveyayakınında;akademik,ekonomikvesosyalyapı-nınbütünleştiğisiteyiveyabuözellikleresahipteknoparkıifadeetmektedir.

3.2. Araştırmada Uygulanan Metodoloji:

Projeuygulamaaşamasındaprojeyönetim

la,kişiadlarıdahil,özelliklesözcükler,şekiller,harfler,sayılar,mallarınbiçimiveyaambalajlarıgibi çizimle görüntülenebilen veya benzer bi-çimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayımla-nabilenveçoğaltılabilenhertürlüişarettir.

FaydalıModel:Faydalımodelaşağıdakiun-surlarıiçermelidir.

a) Yenilik: Faydalı model belgesi başvuru-suna konu olan buluş başvuru tarihindenönce,Türkiyeiçindeveyadünyadaherkesinulaşabileceği şekilde yazılı olarak veya birbaşka yolla açıklanmış veya yöresel veyaülke çapında kullanılmış ise, yeni değildir.Faydalımodelbelgesibaşvurusutarihindenönce,Türkiye’deyapılmışolanpatentveyafaydalı model belgesi başvuruları, faydalımodel belgesi başvurusu tarihinden sonrayayınlanmış olsalar dahi, başvuru konusubuluşunyeniliğiniortadankaldırır.

b)SanayiyeUygulanabilirOlma:Buluş, ta-rımdahilsanayininherhangibirdalındaüre-tilebilirveyakullanılabilirnitelikteise,sanayi-yeuygulanabilirolduğukabuledilir.

Patent:Birbuluş içinbuluşsahibinedevlettarafından verilen bir patent, buluş sahibininizni olmadan başkalarının buluşu üretmesini,kullanmasınıveyasatmasınıbelirlibirsürebo-yuncaengellemehakkıvermektedir.Patentlibirbuluş;tıpkıişleilgilialınıp,satılabilen,kiralanıp,kirayaverilebilendiğermallargibibuluşsahibi-ninmülkiyetihalinegelir.Patentleralındıklarıül-keleriçinhaksahipliğidoğurur.Türkiye’dealın-mışbirpatent,sadeceTürkiyeiçindesahibinehak sağlamaktadır ve patentli ürünleri başka-larınınTürkiye’ye ithaletmesidurumunda,haksahibineithalidurdurmahakkıverir.

Endüstriyel Tasarım: 554 sayılı EndüstriyelTasarımların Korunmasına İlişkin Kanun Hük-mündeKararnamedeendüstriyeltasarımıkav-ramışuşeklidetanımlanmaktadır;“Tasarım,birürününtümü,veyabirparçasıveyaüzerindekisüslemenin,çizgi,şekil,biçim,renk,doku,mal-zemeveyaesneklikgibiinsanduyularıilealgı-lanançeşitliunsurveyaözelliklerininoluşturdu-ğubütünüifadeeder.”

Organize Sanayi Bölgesi (OSB): Sanayininuygungörülenalanlarda yapılanmasını sağla-mak, çarpık sanayileşme ve çevre sorunlarınıönlemek,kentleşmeyiyönlendirmek,kaynakları

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

27

sayfasına işletmenin kaşesininbasılması veyaimzalanmasısağlanmıştır.Anketformları,hedefKOBİ’lerdeuygulandıktansonra,ProjeYönetimMerkezindekiuzmanlar tarafındankontrol edi-lerekteslimalınmıştır.Bununlabirlikte,yetersizveçelişkiligörülenanketleranketörlereyenidenyaptırılmıştır. Uygulanan anketler, Proje Yöne-timMerkezindeelektronikortamdaverigirişineuygunşekildedüzenlenerekbilgilerinveritaba-nınagirilmesisağlanmıştır.Araştırmasonuçlarıelektronik ortamda SPSS-18 (Statistical Pac-kage for theSocial Sciences) istatistiksel veriprogramıkullanılarakanalizedilmiştir.

3.3. Kapsam ve Sınırlılıklar, Araştırmanın Evreni ve Örneklem

3.3.1. Kapsam ve Sınırlılıklar

Araştırmakapsamındaincelenmesigerekenişletmelerin tespit edilmesinde uzman görüşüyöntemi kullanılmıştır. Bu sınıflandırmada yeralan işletmeler, ikiaşamalıbirelemeve toplu-laştırmaişleminetabitutulmuştur.

1.Aşama

Birinci aşamada NACE Kodlama Sistemidikkatealınarakgenelbirsınıflamayapılmışvefarklıkanallardaneldeedilenveriler ilekontroledilerekbelirlenen işletmelerin faaliyetdurum-larıincelenmiştir.İncelenensektörlerinildekiişyerisayıları,çalışansayılarıvekapasitekullan-maoranlarıkıstasolarakalınmıştır.

NACEkodlamasistemindeyeralan,“Hane-halklarınınişverenlerolarakfaaliyetlerivehane-halkları tarafındankendi kullanımlarınayönelikolarakayrımyapılmamışmalveüretimfaaliyet-leri”ve“uluslararasıörgütlervetemsilciliklerininfaaliyetleri” grubu RTSO üye yapısına uygunolmadığındananketkapsamıdışınaalınmıştır.

2.Aşama

İkinciaşamadaise,RizeilindeRTSO’yaka-yıtlıişletmelerleilgiliolacağıdüşünülensiviltop-lumkuruluşlarıvemeslekikuruluşlarınyanında,projede çalışan uzmanların görüşlerinemüra-caatedilmiştir.RTSO’nunkendisınıflandırma-sınagöre21meslekgrubunaayırdığı işletme-ler,ulusalveuluslararasıdüzenlemelereuygunolması açısından NACE genel sınıflandırmayönteminegöreanalizedilmiştir.

ekibi,genelstratejilerigözdengeçirdiktenson-ra,planlanançalışmalarınaltbaşlıklarınayöne-lik faaliyet adımlarını uygulamaya başlamıştır.Proje ekibi, RTSO bünyesinde tahsis edilenyerde, projenin bütün adımlarının yürütüldüğübiryönetimmerkezikurmuşvebumerkezde,projekapsamındayeralaninsankaynaklarıgö-revyapmıştır.Merkezde,sahaçalışmasısonu-cuanketuygulamasıyapılanKOBİ’lerinverdiğicevaplarınbirarayagetirildiğibirveritabanıdaoluşturulmuştur.

Sağlıklı bir araştırma yapılabilmesi amacıy-la, projenin uygulama aşamasına geçmedenönceKOBİ’leringenelyapısıve ilgilikurumlar/kuruluşlarhakkındaveritoplamaçalışmasıya-pılarakbilgilerderlenmişveRize ilindeTicaretveSanayiOdalarınakayıtlıüyelerin,geneleko-nomikyapısının,ticariveekonomikistatistikle-rinincelenmesigerçekleştirilmiştir.Ortayaçıkanverilerlerle,projesahibininbeklentilerieşleştiri-lerekbiranketformuoluşturulmuştur.

KOBİ’lere uygulanananketi soruları, aşağı-dakianabaşlıklaracevapverecekşekildege-liştirilmiştir.

1-İşletmeninKimlikProfili

2-İşletmeninSatışProfili,

3-İşletmeninİnsanKaynaklarıProfili

4- İşletmeninKaliteVeÜrünBelgelendirmeProfili,

5-İşletmeninDışTicaretProfili

6-İşletmeninYatırımProfili

7-İşletmeninBugüneKadarAldığıVeyaİhti-yaçDuyduğuDanışmanlıkVeEğitimProfili

8-İşletmeninYurtdışıİşbirliğiProfili,

9-İşletmeninenerjikullanımprofili

10-İşletmeninRizeilindekiTicaretveSanayiOdalarıİleİlgiliMemnuniyetDüzeyiVeHizmetBeklentileri

Anket taramasıbaşlamadanönce, ilgili ya-sal kurumların ve mesleki kuruluşların ve iş-letmelerin elektronik posta ve telefon mesajsistemi ile bilgilendirilmesi sağlanmıştır. Anketformları, anketörler tarafından işletmelere biz-zatgidilip,sorumluşirketmüdürü,şirketortağı,işletmesahibiveya işletmeüstyöneticileri ilegörüşülerekdoldurulmuştur.Anketformununilk

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

28

3.4.1.İkincil Veri Toplama Tekniği

İkincilverikaynağıolarak,öncebirliteratürçalışması yapılmış, ardından Rize ilinde Tica-ret ve Sanayi Odaları’na bağlı olarak faaliyetgösterenişletmeler ile ilgili temeldeğişkenlereulaşılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, Rize ilsınırlarıiçerisindefaaliyetgösterensektörlerileilgiligazetevedergiyazıları,bilimselyayınlarvekitaplar, sektörel yayınlar, sivil toplumkuruluş-larınınkitapçıklarıvedernekkayıtları,üyeliste-leriveadresleri,sektörünveşirketlerin tanıtımbroşürleri,ilgiliinternetkaynaklarıvs.)vegörseldokümanlar araştırılmış ve incelenmiştir. İkin-cilveritoplamaçerçevesinde,DevletPlanlamaTeşkilatı(DPT)raporları,TürkiyeİstatistikKuru-mu(TÜİK)verileri,T.C.SanayiveTicaretBakan-lığıKüçükveOrtaÖlçekliİşletmeleriGeliştirmeve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB)araştırmaları, İhracatı Geliştirme EtüdMerkezi(İGEME)raporları,TürkPatentEnstitüsü(TPE)kayıtlarıvb.kamuvesiviltoplumkuruluşlarınınverilerininyanısıra,ekonomigazetelerininsek-törelraporlarına(özelekler)vediğersüreliya-yınlaramüracaatedilmiştir.

3.4.2.Birincil Veri Toplama Tekniği (Yüz Yüze Anket Yöntemi ile Verilerin Toplanması)

Araştırmanın ikinci kısmı ise (ikincil verilerışığında elde edilen temel değişkenlerin sap-tanmasından sonra) birincil kaynaklar ile ger-çekleştirilmiştir.Bubağlamdanitel(kalitatif)veritoplamatekniklerindenyüzyüzeanketyöntemikullanılmıştır.ProjeekibitarafındanBilimSana-yiveTeknolojiBakanlığı,KOSGEB,TürkPatentEnstitüsüvebenzerikuruluşlarınuyguladığıan-ketlerdenyararlanılarakgeliştirilenanket,kayıtlıişletmelerinüstdüzeyortaklarıveyöneticileriyleyüz yüze görüşmeler yapılarak gerçekleştiril-miştir. Anket uygulama sırasında, görüşülenkişilerin,yöneltilensorulardışındakidüşüncele-ri,açıkuçluolarakTicaretveSanayiOdalarınailetilmek üzere öneriler/sorunlar bölümüne ak-tarılarakveritabanındayeralmasısağlanmıştır.

3.3.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklem

Proje kapsamında 07.07.2011tarihiyle, Ri-ze’deki Ticaret ve Sanayi Odaları’na kayıtlı iş-letmelertaranmışvetasfiyehalindeki işletmeler,anketuygulamasınındışındabırakılmıştır.Üyelis-telerigözdengeçirilerek3300civarındaüye,ça-lışmanınevreniveörneklemiolarakbelirlenmiştir.İlk aşamadaaktif olarak faaliyet gösteren1148işletmede anket uygulanarak verileri değerlen-dirmeyealınmıştır. BuamaçlaRize ilinde1148adetKOBİ ile, (Rize TSO’na kayıtlı 841 üye ile,ArdeşenTSOkayıtlı75üyeile,ÇayeliTSOkayıtlı144üyeile,vePazarTSOkayıtlı88üyeile),yüzyüzeodakgörüşmeyöntemiyleanketuygulana-raksonuçlaranalizedilipraporlanmıştır.

İldekiOdakayıtları,DoğuKaradenizİhracat-çılarBirliğikayıtları,TürkPatentEnstitüsükayıt-ları,SanayiveTicaretİlMüdürlüğüSanayiSicilkayıtları gibi kaynaklar incelenerek, veritaba-nındaolmasıgerektiğidüşünülenbazıstratejikişletmeler, (352 adet) daha sonraki aşamadaveritabanınaeklenmiştir.Veritabanındayeralanişletmesayısı1500adetolarakdüzenlenmiştir.

Araştırmaya katılan ve analiz kapsamınaalınan işletmesayısı1148olmaklabirlikte,ka-tılımcılartümsorularacevapvermedikleriiçin,bazı tablolarda toplam rakam 1148’den dahadüşüktür. Yinebazısorularda, işletmelerebir-dençokcevabı seçebilmehakkı verildiği için,bu sorularda verilen toplamcevap sayısı, an-ketekatılanvebusoruyacevapverentoplamişletmesayısındanfazlaolmaktadır.

3.4. Araştırmanın Yöntemi ve Veri Toplama Teknikleri

Araştırmanın amacına ulaşılabilmesi için,hem nicel, hem de nitel araştırma yöntemle-rine müracaat edilmiş, bu bağlamda, birincilve ikincil veri toplama teknikleri kullanılmıştır.Araştırmadaöncelikleikincilveritekniklerikulla-nılmışvebubağlamdakapsamlıbirçalışmaya-pılarak,hedefgruptakiişletmelerbelirlenmiştir.Dahasonrayüzyüzeanketuygulamasıbirincilveritoplamayöntemiolarakkullanılmıştır.

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

29

yacevapverentoplamişletmesayısındanfazlaolmaktadır. Rize’de ankete katılan KOBİ’lerinbağlı bulundukları Sanayi ve Ticaret OdalarıAşağıdaki Şekilde verilmektedir. Toplam 1148işletmenin,yaklaşık%73’üRizeTSO,%6,7’siArdeşenTSO,%12,8’iÇayeliTSOve%7,7’siisePazarTSOsınabağlıbulunmaktadır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

4. ARAŞTIRMANIN BULGULARI

Araştırmaya katılan işletme sayısı 1148 ol-maklabirliktebazısorularacevapvermeyenlerbulunduğundanbazı tablolarda toplamrakam1148’dendahadüşüktür.Yinesorularınönemlikısmında işletmelere birden çok cevabı seçe-bilme hakkı verildiği için bu sorularda verilentoplamcevapsayısıanketekatılanvebusoru-

Sayı Yüzde

RizeTSO 841 72.8

ArdeşenTSO 75 6.7

ÇayeliTSO 144 12.8

PazarTSO 88 7.7

Toplam 1148 100.0

Tablo7. AnketyapılanişletmelerinbağlıolduklarıTicaretveSanayiOdaları

4

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

30

Anketicevaplayanların%36’sıişletmesahi-bininkendisi%27’si ise işletmeortaklarındanbiri tarafından cevaplandırılmıştır. Yani anket-lerin%63’üişletmesahipleri(şahısişletmelerisahibiveşirketortakları)tarafındancevaplandı-

rılmıştır.Gerikalanlarise,işletmemüdürüveyabir yöneticisi tarafından cevaplandırılmıştır. İş-letmesahiplerinianketleilgiliolduklarıvesoru-larailgigösterdiklerisöylenebilir.

72,8

841RizeTSO

75AlperenTSO

144ÇayeliTSO

88PazarTSO

1148Total

6,712,8

Sıklık Yüzde

7,7

100

Aşağıdakişekil, tablodeğerleriningörselsonuçlarını vermektedir.Grafiktehemyüzdehemdesayısaldeğerlerbirlikteverilmiştir.

Grafik1.İşletmelerinKayıtlıOlduğuTicaretveSanayiOdası

185Müdürü

93Yönetici

307Şir.Ortağı

407Sahibi

143Diğer

1135Total

14Belirsiz

Total

16,18,1

12,4

1,2

98,8 100

26,7

35,4

Yüzde

Grafik2.Anketicevaplayankişilerinkonumu

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

31

4.1. İşletmelerin Faaliyet Gösterdiği Yer

Araştırma kapsamında toplam 1,148 işlet-menin verileri analiz edilmiştir. İşletmelerin fa-aliyette bulundukları yerler itibariyle dağılımıTablo 8’de gösterilmiştir. Araştırmaya katılanişletmelerin% 96,3’ü (1,105 işletme) yerleşim

merkezlerindefaaliyetgösterirken;%3,7’si(43işletme)büyükveküçüksanayisitelerindefaa-liyetgöstermektedir.Buoranlarabakıldığında,sektörelolarakfaaliyetgöstermeküzereörgüt-lenecekbüyük ve küçük sanayi sitelerine şid-detleihtiyaçduyulduğuanlaşılmaktadır.

İşletmelerinyeri Sayı Yüzde

BüyükSanayiSitesi 23 2,0%

KüçükSanayiSitesi 20 1,7%

YerleşimMerkezi 1,105 96,3%

Toplam 1,148 100,0%

Tablo8. İşletmelerinFaaliyetteBulunduklarıYerlereGöreDağılımı

1,7%

BüyükSanayiSitesi

KüçükSanayiSitesi

YerleşimMerkezi

İşletmenin Yeri

2,0%

96,3%

Grafik3.İşletmelerinFaaliyetteBulunduklarıYerlereGöreDağılımı

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

32

Araştırma kapsamındaki işletmelerin faali-yettebulunduğuyerleritibariylehukukistatüle-rinegöredağılımıTablo10’daverilmiştir.Bunagöre;büyüksanayisitelerindekiişletmelerin%52,2’sinilimitedşirketleroluştururken%47,8’sişahıs işletmelerindenoluşmaktadır.Kurumsal-laşmayolundaenyüksekseviyeyi ifadeedenanonimşirketinbüyüksanayisitesindebulun-

mayışı, bu sanayi bölgelerinin tam anlamıylabüyüksanayisitesiolamadığınıgöstermektedir.

Küçük sanayi sitesinde ise yine en büyükpayasahipişletmetürü%40,0ilelimitedşirket-lerolurken;şahısişletmelerininoranının%60,0düzeyinde olduğu görülmüştür. Diğer taraftanyerleşim bölgelerindeki şirketlerin % 12,7’sianonimşirketlerdenoluşmaktadır.

0,2%1,7%

LimitedŞirket

AnonimŞirket

KollektifŞirket

Şahısİşletmesi

Kooperatif

Diğer

İşletmelerin Hukuki Statüsü

40,2%

1,4%

12,2%

44,3%

Grafik4.İşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

4.2. İşletmenin Hukuki Yapısı

Araştırmakapsamındaki işletmelerinhukukistatülerinegöredağılımı Tablo9’da verilmiştir.İşletmelerin%12,2’sinin(140 işletme)anonim

şirket,%44,3’ününde(508işletme)limitedşir-ketstatüsündeolduğu tespitedilmiştir.Kalan-larınbüyükçoğu(toplamda%40,2’yioluşturan462işletme)şahısişletmesişeklindedir.

İşletmelerinhukukistatüsü Sayı Yüzde

LimitedŞirket 508 44,3%

AnonimŞirket 140 12,2%

KollektifŞirket 16 1,4%

Şahısİşletmesi 462 40,2%

Kooperatif 20 1,7%

Diğer 2 0,2%

Toplam 1146 100,0%

Tablo9.İşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

33

4.3. NACE Kodlama Sistemine Göre İşletmenin Faaliyet Gösterdiği Sektör

Araştırmaya dahil işletmelerin NACE kod-laması çerçevesinde faaliyet alanlarına göredağılımları Tablo 11’de verilmiştir. (Bilindi-ği gibi NACE - “Nomenclature générale desActivitéséconomiquesdanslesCommunautésEuropéennes”AvrupaBirliğindeekonomikfaa-liyetlerin istatistikselolaraksınıflandırılmasında

kullanılanbirsistemdir).

Buna göre, işletmelerin% 54,8’i toptan veperakendeticaretalanındafaaliyetgösterirken;bunu%9,9ileimalatsanayive%8,1ileFinansvesigortacılıkhizmetleritakipetmektedir.

Faaliyet alanlarından sekizinin toplam içe-risindekioranları ise%1’inaltındadır,diğerbirifadeyle bu alanlardaki işletme sayısı oldukçasınırlıdır.

Tablo10.İşletmelerinFaaliyetteBulunduğuYerlerİtibariyleHukukiStatülerineGöreDağılımı

HUKUKİSTATÜ

Limited Anonim Kollektif Şahıs Koop. Diğer Toplam

BüyükSanayiSitesi Sayı 12 0 0 11 0 0 23 Yüzde 52,2% 0,0% 0,0% 47,8% 0,0% 0,0% 100,0%

KüçükSanayiSitesi Sayı 8 0 0 12 0 0 20 Yüzde 40,0% 0,0% 0,0% 60,0% 0,0% 0,0% 100,0%

YerleşimMerkezi Sayı 488 140 16 438 20 2 1104 Yüzde 44,2% 12,7% 1,4% 39,7% 1,8% 0,2% 100,0%

Toplam Sayı 508 140 16 461 20 2 1147 Yüzde 44,3% 12,2% 1,4% 40,2% 1,7% 0,2% 100,0%

İŞLETMENİNYERİ

Tablo11.NACEkodlamaSisteminegöreİşletmelerinDağılımı

NACEkodlamasınagörefaaliyetalanı Sayı Yüzde

Tarım,OrmancılıkveBalıkçılık 13 1,1%

MadencilikveTaşocakçılığı 6 0,5%

İmalat 113 9,9%

Elektrik,Gaz,BuharveİklimlendirmeÜretimiveDağıtımı 7 0,6%

SuTemini;Kanalizasyon,AtıkYönetimiveİyileştirmeFaaliyetleri 2 0,2%

İnşaat 72 6,3%

ToptanvePerakendeTicaret;MotorluKaraTaşıtlarınınveMotosikletlerinOnarımı 629 54,8%

UlaştırmaveDepolama 56 4,9%

KonaklamaveYiyecekHizmetleriFaaliyeti 35 3,1%

Bilgiveİletişim 27 2,4%

FinansveSigortaFaaliyetleri 93 8,1%

Mesleki,BilimselveTeknikFaaliyetler 46 4,0%

İdariveDestekHizmetFaaliyetleri 6 0,5%

KamuYönetimiveSavunma,ZorunluSosyalGüvenlik 2 0,2%

Eğitim 10 0,9%

İnsanSağlığıveSosyalHizmetFaaliyetleri 9 0,8%

Kültür,Sanat,Eğlence,DinlenceveSpor 2 0,2%

DiğerHizmetFaaliyetleri 20 1,7%

Toplam 1148 100,0%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

34

4.3.1. Değerlendirme

Sonuçlara bakıldığında, RTSO’ya kayıtlı iş-letmelerin büyük bir ekseriyetle (% 54,8) alımsatımyaptıklarıgörülmektedir.Buanlamdasözkonusu işletmelerin, gerekli altyapının oluştu-rulması ve bilgi desteğinin sağlanması duru-munda üretime yönlendirilmelerinin mümkünolabileceğideğerlendirilmektedir.Diğertaraftanildeki Tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörün-dekidoğalkaynaklarınyeterliorandaüretime/sanayiye dönüşmediği ortaya çıkmaktadır. Sutemini, Eğitim, İnsan sağlığı ve sosyal hizmetfaaliyetleri, Kültür-sanat-eğlence-dinlence vespor, İdari ve destek hizmet faaliyetleri, Bilgive iletişim,Elektrik-gaz-buharve iklimlendirmeüretimi ve dağıtımı veGayrimenkul faaliyetlerigibi alanlarda çalışan işletme sayısının azlığı,ildekisosyo-kültürelaltyapınıngeliştirilmesige-

rektiğinigöstermektedir.

Ayrıcakonaklamaveyiyecekiçecekfaaliyet-leriilemeşgulişletmelerinoranının%3,1oldu-ğunazaraalındığında,bualandakurulabilecekyeni işletmelerin bölgenin turizm potansiyelinihareketegeçirmekteolumlukatkıyapabileceğidüşünülmeliveplanlamadabuhususdanaza-raalınmalıdır.

4.4. İşletmelerin Üretim Kapasitesi

Araştırmaya dahil işletmelerin imalat yapıpyapmadıklarısorusunaverdiklericevaplarTab-lo12’degösterilmiştir.Bunagöreişletmelerin%21,2’siimalatyapmaktaiken,%78,8gibibüyükbir çoğunluğu ise imalat yapmadıklarını bildir-mişlerdir.

Grafik5.NACEkodlamasınagöreİşletmelerinfaaliyetalanları

1400

1200

1000

800

600

400

200

0

Tarım,Ormancılıkve..

MadencilikveTaş..

İmalat..

Elektrik,Gaz,Buhar..

SuTeminli..

İnşaat..

ToptanvePerakende..

UlaştırmaveDepolama

KonaklamaveYiyecek..

Bilgi veİletişim..

FinansveSigorta..

Mesleki,Bilimselve..

İdariveDestek..

KamuYönetimive..

Eğitim..

İnsan SağlığıveSosyal.

Kültür,Sanat..

DiğerHizmet..

Toplam

ÜretimYapıyorMusunuz? Sayı Yüzde

Evet 237 21,2%

Hayır 882 78,8%

Toplam 1119 100,0%

Tablo12.İşletmelerinüretimyapıpyapmamaDurumu

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

35

rince önem vermediklerini göstermektedir. Busonuç,işletmelerinbukonudabilinçlendirilmesigerektiğinideişaretetmektedir.

4.5. İşletmelerin Mali Göstergeleri

İşletmelerin yurt içi ve yurt dışı satışlarınıntoplamınagöredağılımlarıTablo14’deverilmiş-tir.

4.4.1. Değerlendirme

Üretimyaptığını ifadeeden işletmelerinka-pasiteraporunasahipolupolmadıklarıyolunda-kibeyanlarıTablo13’deverilmiştir.İmalatçıların%42,7’sikapasiteraporunasahiptir.Burakam,kapasiteraporualabilecekdurumdaolanima-latçıişletmelerin,büyükpazarlaraaçılmaktavekurumsal işletmelerle ticari ilişkiler kurmaktaönemli bir kriter olan kapasite raporuna yete-

Grafik6.İşletmelerinson3yıldagösterdiklerisatışprofili

Üretimyapıyorsanızkapasiteraporunasahipmisiniz? Sayı Yüzde

Evet 90 42,7%

Hayır 121 57,3%

Toplam 211 100,0%

Tablo13.ÜretimYapanİşletmelerinKapasiteRaporunaSahipOlmaDurumu

YurtiçiVeYurtDışıSatışlarınToplamı 2009 2010 2011Tahmini

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

1000000TLveyadahaaz 570 66,3% 570 65,7% 626 66,7%

1000001-5000000 206 24,0% 214 24,7% 222 23,6%

5000001-25000000 56 6,5% 56 6,5% 62 6,6%

25000001veyadahafazla 28 3,3% 28 3,2% 29 3,1%

Toplam 860 100,0% 868 100,0% 939 100,0%

Tablo14.Yurtiçiveyurtdışısatışlarıntoplamınagöreişletmelerindağılımı

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0 1mil.Tlvedahaaz

1mil.bir-5mil.Tl.

5mil.birTl.-25mil.Tl.

25mil.birTlveüst

Toplam Kayıp Toplam

Yüzde(2009) Yüzde(2010) Yüzde(2011)

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

36

4.5.1. Değerlendirme

Sonuçlara bakıldığında, 2009-2011 yılla-rı arasında, RTSO’ya kayıtlı işletmelerin satışperformansları Türkiye geneli ile karşılaştırıldı-ğında,bunlarınyeterincebüyüyemediğigörül-mektedir.

Araştırmaya katılan işletmelerin her 3 yıldadayaklaşık%66’sınınyıllıksatışları1.000.000.TL’den azdır. Yine sonuçlara göre 1.000.000TL ile 5.000.000TLarasındaolan işletmelerinoranıiseortalamaolarak%24’lerdüzeyindedir.Sonuçlarabakıldığında,(KOBİtanımınauygunolarak),%3oranındaişletmeninbüyükişletmeniteliklerindeolduğugörülmektedir

Araştırmaya katılan işletmelerin yaklaşık %66’sının yıllık satışlarının 1.000.000. TL’den azolmasıda,mikroişletmelerinpazarlama,işge-

liştirme,girişimcilik,yönetimvefinansalaçıdangeliştirilmelerigerektiğisonucunuvermektedir.

4.6. İşletmelerin İnsan Kaynakları Profili

İşletmelerde işgörenlerinöğrenimdurumla-rınagöredağılımlarıTablo15’deverilmiştir.Lisemezunlarının oranı % 47,9 iken,meslek lisesimezunlarının oranı % 1,5, çıraklık eğitimime-zunlarınınoranı%2,7’dir.Busonuçişletmelerinözellikle imalat sektöründe / sektörüne yönel-mekte, teknikelemansıkıntısı çektiklerinigös-termektedir.

Üniversitemezunlarınıntoplamişgöreniçe-risinde%18gibioldukçayüksekbirseviyedeolmasıayrıcadikkatçekicidirveRize’ninokul-laşma/eğitimseviyesioranınınyüksekliğinedeişaretetmektedir.

İşgörenlerineğitimdurumları Firmasayısı ÇalışanSayısı Yüzde

Lisansüstü(YüksekLisans/Doktora) 11 37 0,5%

Üniversite(Lisans/dörtyıllık) 337 1235 18,0%

Yüksekokul(Önlisans/İkiYıllık) 179 354 5,2%

TeknikveEndüstriMeslekLisesi 25 100 1,5%

Lise 625 3281 47,9%

ÇıraklıkEğitimMezunu 20 183 2,7%

İlköğretim 250 1658 24,2%

OkurYazarDeğil 2 3 0,0%

TOPLAM 1148 6851 100,0%

Tablo15.İşletmelerdeişgörenlerineğitimdurumlarınagöredağılımı

Grafik7.İşletmelerdeişgörenlerineğitimdurumlarınagöredağılımı

FirmaSayısı

ÇalışanSayısı

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Lisansüstü

Üniversite

(Lisans-4yıllık)

Yüksekokul

(Önlisans-2 yıllık)

TeknikveEndüstri

Meslek Lisesi

Lise

ÇıraklıkEğitim

Memuru

İlköğretim

Okur-yazardeğil

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

37

4.6.1. Değerlendirme

Ekonomisitarımadayalıolanveçalışannü-fusun yüzde60’ındandaha fazlasının tarımdaistihdam edildiği Rize’de 2010 yılında yapılanAdreseDayalıNüfusKayıtSistemi(ADNKS)so-nuçlarınagöre, ilin toplamnüfusu319.637’dir.Sözkonusunüfusun137.143’ümerkezdeyaşa-maktadır.NüfusununYaşGruplarınaGöreDa-ğılımınabakıldığında,%22,70’i0-14yaşarası,15-65yaşarası faalnüfus67,61,%9,69’u65yaşveyukarısındadır.

Rize’ninnitelikliişgücüihtiyacınıntemelola-rak 3 konuyu kapsadığı görülmektedir. Bunlarsırasıyla,nitelikli işgücüyetiştirmek,sözkonu-subu işgücünüRize’de tutabilmekvemevcutişgücününnitelikliişgücünedönüştürülebilmesiiçinbilgivebeceriseviyeleriniyükseltmektir.Buüçkonudan,bilhassamevcutbilgi-beceridü-zeyininartırılması konusuRize ilininekonomikaktörleriningündeminegirmişgörünmektedir.

Burada il ekonomik aktörlerinin tartışmasıgerekenbirkaçkonubulunmaktadır:1)Mevcutişgücünündahaniteliklihalegetirilmesiiçinözelsektör,STK’larveüniversitearasındaişbirliğiningeliştirilmesigerekmektedir.2)Nitelikli işgücü-nünşehreçekilebilmesi;kalıcılığınınsağlanabil-mesivesayıcayeterlidüzeyeulaşılabilmesiiçinRize’deki sosyal altyapı ihtiyaçlarının karşılan-ması faydalı olacaktır. İşgücünün nitelikli hale

getirilerek sanayiye kazandırılması, işsizliğinazaltılmasıiçinüzerindeçalışılabilecekalanlar-danbirisidir.Bununlabirlikte, ildekigirişimcilikçalışmalarının desteklenmesi ve buna yönelikçeşitli projelerin hayata geçirilmesi işsizliğinazaltılmasında rol oynayacaktır. Buna yönelikaktiveedicigöreviseRize’ninekonomik,ticarive sosyal hayatını şekillendiren aktörlere düş-mektedir. İşsiz kitlelerehangi sektörlerdenite-likkazandırmanınRizesanayiveekonomisineyüksek oranda katkıda bulunacağının tespitedilmesi, nitelik kazandırma çabalarının plan-lanması ve hayata geçirilmesi gerekmektedir.Bunagöre,Rizeiliiçingelecek5,10ve20yıllıkişgücüveistihdamraporuhazırlanmalıdır.

4.7. İşletmelerde Yabancı Dil Bilen Eleman İstihdamı

İşletmedeişilişkilerinigeliştirebilecekveyö-netebilecekdüzeydeyabancıdilbilenelemanistihdamı oranı Tablo 16’de verilmiştir. Verilencevaplara göre, işletmelerin önemli bir kısmıpersonel yapısı itibariyle dış ticarete hazırdır.AncakaşağıdaTablo31’debelirtildiğiüzereiş-letmelerinancak%6,7’si ihracatyapmaktadır.Budurumanketicevaplayanlarınişletmelerininpersonelyapısıveözellikleyabancıdilbilgilerihakkındaabartılıbeyanlardabulunduğunudü-şündürmektedir.

Dilbilenelemanınızvarmı? Sayı Yüzde

Evet 300 26,5%

Hayır 831 73,5%

Toplam 1131 100,0%

Tablo16.İşletmelerdeYabancıDilBilenElemanİstihdamDurumu

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

38

Yabancı dil bilen personele sahip işletme-lerin faaliyetyeri itibariyledağılımıTablo17’deverilmiştir.Yerleşimmerkezlerindekiişletmelerin%26,8’i,küçüksanayisitelerindekiişletmelerin

Yabancıdilbilenpersonelesahipişletmele-rin işletmeninhukukistatüsü itibariyledağılımıTablo18’deverilmiştir.Beklendiğigibi,enyük-sekdüzeydeyabancıdilbilenpersonelistihda-

%20’si,büyüksanayisitelerindekiişletmelerinise%17,4’üyabancıdilbilenpersonelçalıştır-dıklarınıbeyanetmişlerdir.

mıanonimşirketlerdedir.Bunakarşılık,şahısiş-letmelerindebuorandiğerlerinenazarandahadüşükseviyededir.

Grafik8.Yabancıdilbilenpersonelesahipişletmeoranı

Hayır

Evet

Yabancı dil bilen eleman istihdamı

73,5%

26,5%

İşletmedeyabancıdil bilenelemanistihdam Toplam ediliyormu?

Evet Hayır

BüyükSanayiSitesi Sayı 4 19 23 Yüzde 17,4% 82,6% 100,0%

KüçükSanayiSitesi Sayı 4 16 20 Yüzde 20,0% 80,0% 100,0%

YerleşimMerkezi Sayı 291 796 1087 Yüzde 26,8% 73,2% 1,0

Toplam Sayı 299 831 1130 Yüzde 26,5% 73,5% 100,0%

Tablo17.Yabancıdilbilenpersonelesahipişletmelerinfaaliyetyeriitibariyledağılımı

İŞLETMENİNYERİ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

39Yabancıdilbileneleman istihdameden iş-

letmelerdebupersonelinbildiği yabancıdillerTablo19’dagösterilmiştir.Beklendiğigibiaçıkfarklaenyüksekoranda(%74,1)bilinendilİngi-

lizcedir.İkincisıradaRusçanın(%7,4)veüçün-cüsıradaGürcücenin(%7,1)gelmesiRize’ninRusya ve diğer Bağımsız Devletler Topluluğuülkeleriileticaribağlantılarınaişaretetmektedir.

İşletmedeyabancıdil bilenelemanistihdam Toplam ediliyormu?

Evet HayırLimitedŞirket Sayı 131 373 504 Yüzde 26,0% 74,0% 100,0%

AnonimŞirket Sayı 66 73 139 Yüzde 47,5% 52,5% 100,0%

KollektifŞirket Sayı 3 12 15 Yüzde 20,0% 80,0% 100,0%

Şahısİşletmesi Sayı 95 357 452 Yüzde 21,0% 79,0% 100,0%

Kooperatif Sayı 4 15 19 Yüzde 21,1% 78,9% 100,0%

Diğer Sayı 1 1 2 Yüzde 50,0% 50,0% 100,0%

Toplam Sayı 300 831 1131 Yüzde 26,5% 73,5% 100,0%

Tablo18.YabancıDilBilenPersoneleSahipİşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

HUKUKİSTATÜ

Personelinizhangiyabancıdilibiliyor? Sayı Yüzde

İngilizce 272 74,1%

Almanca 19 5,2%

Fransızca 5 1,4%

Arapça 10 2,7%

Rusça 27 7,4%

Gürcüce 26 7,1%

Diğer 8 2,2%

Toplam 367 100,0%

Tablo19.İşletmelerdeİstihdamEdilenElemanlarınBildiğiYabancıDil

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

40

4.7.1. Değerlendirme

Yabancıdilbilenpersonelesahipişletmele-rinfaaliyetyeriitibariyledağılımıTablo17’deve-rilmiştir.Küçüksanayisitelerindeki işletmelerin%20’si,büyüksanayisitelerindekiişletmelerinise%17,4’üyabancıdilbilenpersonelçalıştır-dıklarınıbeyanetmişlerdir.

Yabancıdilbileneleman istihdameden iş-letmelerde, bu personelin bildiği yabancı dil-ler Tablo 19’da gösterilmiştir. Beklendiği gibiaçık farkla en yüksekoranda (%74,1)bilinendil İngilizcedir. İkinci sıradaRusça’nın (% 7,4)veüçüncüsıradaGürcüce’nin (%7,1)gelme-si,Rize’ninRusyavediğerBağımsızdevletlerTopluluğuülkeleri ile ticaribağlantılarına işaretetmekte, ancak bu durumungeliştirilmesi ge-rektiğiniortayakoymaktadır.

AyrıcaArapçabilenpersonelsayısınınyük-sekliğidebilhassaOrtadoğuülkeleriileticaret

veOrtadoğu’danbölgeyegelebilecekturistlereyöneliksektörelfaaliyetlereyatkınbirişgücüis-tihdamınınkolaylığınavegeliştirilebilirliğineişa-retetmektedir.

4.8. İşletmelerin Bilgi Teknolojisi Sistemlerini Kullanma Düzeyi

İşletmelerinbilgi teknolojisisistemlerinikul-lanmadüzeyi ile ilgilisorulansoruya119işlet-meherhangibirfikirbeyanındabulunmamıştır.Bunakarşıncevapverenlerin%19,6siçokaz,%24,8iazve%26,8üortadüzeydebutekno-loji düzeyinden istifade ettikleri belirtmişlerdir.Yaniişletmelerinyaklaşık%71buteknolojidü-zeyini etkin olarak kullanamamaktadır. Çok iyikullanıyorumdiyenişletmeoranısadece%7,2civarındadır.Genelolarakbuişletmelerinyeter-lidüzeydebilgi teknolojilerinikullanmadıklarınısöyleyebiliriz

Grafik9.İşletmelerdeyabancıdilbilenpersonelindağılımı

İngilizce

Almanca

Fransızca

Arapça

Rusça

Gürcüce

Diğer

Yabancı Dil

74,1%

2,2%7,1%7,4%

2,7%1,4%

5,2%

Sıklık Yüzde

Çokaz 202 19.6

Az 255 24.8

Orta 276 26.8

İyi 223 21.7

Çokiyi 74 7.2

Toplam 1030 100.0

Tablo20.İşletmelerinBilgiTeknolojisiSistemleriniKullanmaDüzeyi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

41

İşletmelerinBilgiTeknolojisiSistemleriniKul-lanmaDüzeyihukukistatülerinegöreaşağıdakitablodaverilmiştir.Bunagöre,bilgiteknolojileridahaçokkurumsallaşmayayatkınolananonim

YurtiçiVeYurtDışıSatışlarınToplamınagöre(2010)İşletmenizdebilgiteknolojisisistemlerinikullanmadüzeyiTablo22’debelirtilmiştir.Buna

şirketlerdedahayaygındır.Anonimşirketler%14,1ileçokiyi,%42,2ileiyidüzeydebilgitek-nolojisisistemlerinikullandıklarınıbelirtmiştir.

göre,işletmelerinmaliyapılarındakiiyileşmeyebağlıolarakbilgiteknolojisisistemlerinikullan-madüzeyleridebelirginolarakartmaktadır.

Tablo21.İşletmelerinhukukistatüsünegöreBilgiTeknolojisiSistemleriniKullanmaDüzeyi

Tablo22.YurtiçiVeYurtDışıSatışlarınToplamınagöre(2010)İşletmenizdebilgiteknolojisisistemlerinikullanmadüzeyi

İşletmenizdebilgiteknolojisisistemlerini kullanmadüzeyiniznedir? Toplam

Çokaz Az Orta İyi Çokiyi

LimitedŞirket Sayı 78 113 136 99 41 467 Yüzde 16,7% 24,2% 29,1% 21,2% 8,8% 100,0%

AnonimŞirket Sayı 7 14 38 57 19 135 Yüzde 5,2% 10,4% 28,1% 42,2% 14,1% 100,0%

KollektifŞirket Sayı 3 5 4 2 1 15 Yüzde 20,0% 33,3% 26,7% 13,3% 6,7% 100,0%

Şahısİşletmesi Sayı 111 117 90 62 13 393 Yüzde 28,2% 29,8% 22,9% 15,8% 3,3% 100,0%

Kooperatif Sayı 3 6 6 3 0 18 Yüzde 16,7% 33,3% 33,3% 16,7% ,0% 100,0%

Diğer Sayı 0 0 2 0 0 2 Yüzde ,0% ,0% 100,0% ,0% ,0% 100,0%

Toplam Sayı 202 255 276 223 74 1030 Yüzde 19,6% 24,8% 26,8% 21,7% 7,2% 100,0%

HUKUKİSTATÜ

İşletmenizdebilgiteknolojisisistemlerinikullanmadüzeyiniznedir?

Çokaz Az Orta İyi Çokiyi Total

1000000TL Sayı 126 163 120 74 21 504veyadahaaz

2010Satışla- 25,0% 32,3% 23,8% 14,7% 4,2% 100,0% rındaki%

1000001-5000000 Sayı 37 44 59 46 14 200

2010Satışla- 18,5% 22,0% 29,5% 23,0% 7,0% 100,0% rındaki%

5000001-25000000 Sayı 6 6 18 20 4 54

2010Satışla- 11,1% 11,1% 33,3% 37,0% 7,4% 100,0% rındaki%

25000001 Sayı 2 1 7 13 4 27veyadahafazla

2010Satışla- 7,4% 3,7% 25,9% 48,1% 14,8% 100,0% rındaki%

Total Sayı 171 214 204 153 43 785

2010Satışla- 21,8% 27,3% 26,0% 19,5% 5,5% 100,0% rındaki%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

42

4.9. İşletmelerin Kalite ve Ürün/Hizmet Belgelendirme Profili

İşletmelerinsahipolduğubelgevesertifika-larıntürlerinegöredağılımıTablo23’degösteril-

miştir.İşletmelerinençoksahipolduğusertifikaISO9001belgesiolup(%19,5),bunuTSEbel-gesi(%18,3)izlemektedir.

Tablo23.İşletmelerinsahipolduğubelgevesertifikalar

Sertifikatürü Yok Var Toplam

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

ISO9001KaliteYönetimSistemi 655 80,5% 159 19,5% 814 100,0%

ISO14001ÇevreYönetimSistemi 704 91,9% 62 8,1% 766 100,0%

ISO18001İşSağlığıveGüvenliği 696 90,9% 70 9,1% 766 100,0%YönetimSistemi

HACCP/ISO22000GıdaGüvenliği 696 92,6% 56 7,4% 752 100,0%YönetimSistemi

TSE/TSEK(TürkStandartlarıEnstitüsü 645 81,7% 144 18,3% 789 100,0%UygunlukBelgesi

CEİşareti(AvrupaBirliği 696 93,5% 48 6,5% 744 100,0%Uygunlukİşareti)

GOST-R(RusyaFederasyonu 706 98,2% 13 1,8% 719 100,0%kalitesertifikası)

Diğer 244 83,3% 49 16,7% 293 100,0%

Grafik10.İşletmelerinsahipolduğubelgevesertifikalar

yok var

İşletmelerin sahip olduğu belge ve sertifikalar

ISO9001

ISO1400

1ISO

18001

HACCP/I

SO22000

CEİşare

tiTSE/

TSEK GOST-R Diğe

r

800

700

600

500

400

300

200

100

0

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

43

Tablo24.İşletmelerinihtiyaçduyduğubelgevesertifikalar

Sertifikatürü Yok Var Toplam

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

ISO9001KaliteYönetimSistemi 600 91,9% 53 8,1% 653 100,0%

ISO14001ÇevreYönetimSistemi 632 94,8% 35 5,2% 667 100,0%

ISO18001İşSağlığıveGüvenliği 628 95,3% 31 4,7% 659 100,0%YönetimSistemi

HACCP/ISO22000GıdaGüvenliği 633 69,8% 21 3,2% 654 100,0%YönetimSistemi

TSE/TSEK(TürkStandartlarıEnstitüsü 604 91,8% 54 8,2% 658 100,0%UygunlukBelgesi

CEİşareti(AvrupaBirliği 623 93,5% 43 6,5% 666 100,0%Uygunlukİşareti)

GOST-R(RusyaFederasyonu 635 9830% 13 2,0% 648 100,0%kalitesertifikası)

Diğer 190 91,8% 17 8,2% 207 100,0%

Grafik11.İşletmeninihtiyaçduyduğubelgevesertifikalar

İhtiyaçyok İhtiyaçvar

İşletmelerin ihtiyaç duyduğu belge ve sertifikalar

ISO9001

ISO1400

1ISO

18001

HACCP/I

SO22000

CEİşare

tiTSE/

TSEK GOST-R Diğe

r

700

600

500

400

300

200

100

0

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

44

4.9.1. Değerlendirme

İşletmelerinihtiyaçduyduklarıbelgeveser-tifikalar Tablo 24’de verilmiştir. En çok ihtiyaçduyulanbelgeTSE/TSK(%8,2)veISO9001Kalite Yönetim Sistemi belgesidir (% 8,1). Butalep bazı işletmelerin kurumsallaşma isteği-ne işaretediyorgibigörünsede,genelolarakdeğerlendirildiğinde,RTSO’yakayıtlı işletmele-rinbelgelendirmekonusundakiyaklaşımlarınıngeliştirilmesigerekmektedir.Zira,özellikledışpazaraaçılmaisteğiyaklaşık%50’yeulaşanbirişletmeprofilininkaliteveürün/hizmetbelgelen-dirmekonusunauzakkalmasının,önümüzdekisüreçteartmasıbeklenenihracatpotansiyelininarzulanansonuçlaraulaşılmasındaengelolabi-leceğigözdenkaçırılmamalıdır.

Kuruluşun imajının güçlenmesi, müşterimemnuniyeti,müşteriartışı, rekabetgücününartması, daha iyi tedarikçi ilişkileri, yönetiminetkinliği, olumlu kültürel değişim, kalite bilin-cinin oluşması, daha iyi bir dokümantasyon,sistematikleşmek,standardizasyonvetutarlılık,etkinlik ve üretkenlik artışı, maliyetlerin azaltıl-

ması,kurumsallaşmayolundaönemlibiradımatılmış olması gibi önemli avantajlar sağlayanürün/hizmet belgelendirme çalışmaları ve ka-lite yönetim sistemleri kurma çalışmalarınaRTSO’ya kayıtlı işletmelerinmesafeli durması,bu konuda ayrı ve özel bir çalışma yapılmasıgerektiğinigöstermektedir.

4.10. İşletmelerin Fikri Ve Sınai Haklar Sahiplik Profili

Anket kapsamında yapılan çalışma çerçe-vesinde, işletmelerin fikri haklara ilişkin tescilbelgelerinesahipolupolmadıklarıTablo25’degösterilmiştir. İşletmelerin önemli bir kısmınınfikri ve sınaî haklara önem vermemiş olması,yeni ürün geliştirme kabiliyetlerinin düşük ol-masının yanında, faaliyetlerinde düşük kârlılıkoranlarıileçalıştıklarınaişaretetmektedir.Çün-küyüksekkarlılığınkaynağıyeniüründür.Yeniürünler her zaman çok daha karlı düzeylerdesatılabilir.Bununiçiniseyenilikgeliştirilmesivebunlarıntesciledilmesigerekmektedir.

Tescillifikrivesınaîmülkiyethaklarınasahipmisiniz? Sayı Yüzde

Evet 326 29,8%

Hayır 769 70,2%

Toplam 1095 100,0%

Tablo25.İşletmelerinFikriveSınaîHaklaraSahipOlmaDurumu

Grafik12.İşletmelerinFikriveSınaîHaklaraSahipOlmaDurumu

Evet

Hayır

Tescilli marka, patent, endüstriyel tasarım ve faydalı model

29,8%

70,2%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

45

İşletmelerin tescilli fikrî haklara sahip olupolmadıklarının hukuki statülerinegöredağılımıTablo26’dagösterilmiştir.

Anonim ve limited şirketlerden oluşan ser-maye şirketlerinde bu oranın yüksek olması,

İşletmelerintescillifikrîvesinaîhaklarasahipolupolmadıklarınınfaaliyetyerlerinegöredağı-lımıTablo27’dagösterilmiştir.

Beklenilenin aksine küçük sanayi sitelerin-dekiişletmelerin%35’ininfikrivesınaihaklarasahip olduğu görülmektedir. Bunu % 29,9 ile

bunlar içindede anonim şirketlerin daha yük-

sek orana sahip olması kurumsal işletmelerin

fikrihaklaradahayüksekdeğervermelerinden

ve daha fazla kaynak ayırmalarından kaynak-

lanmaktadır.

yerleşim merkezlerindeki işletmeler takip et-

mektedir.Büyüksanayisitelerindekiişletmeler-

deisetescillifikrimülkiyethaklarıçokdüşüktür

(4işletmeve%17,4oranında).Aslında,buiş-

letmelerinenyüksekdüzeydefikrivesınaihak

belgelerinesahipolmalarıbeklenenbirolgudur.

Tablo26.FikriVeSınaîHaklarasahipİşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

TescilliMar.vePat.End. Tas.FaydalıMod.Varmı?

Evet Hayır Toplam

LimitedŞirket Sayı 174 319 493 Yüzde 35,3% 64,7% 100,0%

AnonimŞirket Sayı 67 53 120 Yüzde 55,8% 44,2% 100,0%

KollektifŞirket Sayı 4 11 15 Yüzde 26,7% 73,3% 100,0%

Şahısİşletmesi Sayı 78 368 446 Yüzde 17,5% 82,5% 100,0%

Kooperatif Sayı 3 16 19 Yüzde 15,8% 84,2% 100,0%

Diğer Sayı 0 2 2 Yüzde 0,0% 100,0% 100,0%

Toplam Sayı 326 769 1095 Yüzde 29,8% 70,2% 100,0%

HUKUKİSTATÜ

Tablo27.TescilliFikriVeSınaiHaklarasahipişletmelerinfaaliyetyerlerinegöredağılımı

TescilliMar.vePat.End. Tas.FaydalıMod.Varmı?

Evet Hayır Toplam

BüyükSanayi Sayı 4 19 23Sitesi Yüzde 17,4% 82,6% 100,0%

KüçükSanayi Sayı 7 13 20Sitesi Yüzde 35,0% 65,0% 100,0%

Yerleşim Sayı 315 737 1052Merkezi Yüzde 29,9% 70,1% 100,0%

Toplam Sayı 326 769 1095 Yüzde 29,8% 70,2% 100,0%

İŞLETMENİNYERİ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

46

Tescilli fikri ve sinaî haklara sahip olan iş-letmelerin bunlardan hangilerine ne miktardasahipolduğuTablo28’degörünmektedir.Bunagöre verilen cevaplar açısından bakıldığında,

4.10.1. Değerlendirme

İşletmelerinbubölümeaitdeğerlendirmesi-negeçmedenönce,Rizegenelindeki işletme-lerin konuya ilişkin yaklaşımlarına bakmak birfikirverecektir.İldekifirmalarınyenilikçilikyapısıhakkındabilgi verebilecekmarka, patent, fay-dalımodelveendüstriyeltasarımsayılarınaaitverileraşağıdaverilmiştir.Buverilerildeyapılanmarka,patent,faydalımodelveendüstriyelta-sarımsayılarınınhemdebunlarıntescilsayıları-nınçokazolduğunuvemarkasayısıhariçülke

366tescillifikrihakkın%82,2’sitescillimarka-danoluşmakta,bunu%15ilepatenttakipet-mektedir.

genelinin%1’ininaltındaolduğunugöstermek-tedir. Bu durum ildeki işletmelerde yenilikçilikanlayışının yeterince gelişmemiş ve hatta çokzayıfolduğunuortayakoymaktadır.Türkiye’de-kiözelsektörkuruluşlarınınaraştırma-teknolojigeliştirme ve yenilik faaliyetlerini desteklemekamacıyla başta TÜBİTAK olmak üzere çeşitlikurumvekuruluşlarınsağlamışolduğudestek-lereBölge’denyapılanbaşvuruyeterlidüzeydedeğildir.KonuylailgiliverilerRizeiliiçinaşağıdabelirtilmiştir.

Tescillifikrîvesinaîhaklarıntürü Sayı Yüzde

Tescillimarka 301 82,2%

Patent 55 15,0%

Faydalımodel 5 1,4%

Endüstriyeltasarım 5 1,4%

Toplam 366 100,0%

Tablo28.İşletmelerinSahipOlduklarıFikriveSınaîHaklaraİlişkinTescilBelgesiSayısı

Grafik13.İşletmelerinSahipOlduklarıFikriveSınaîHaklaraİlişkinTescilBelgesiSayısı

Tescillimarka

Patent

Faydalımodel

Endüstriyeltasarım

Mevcut tescilli marka, patent, endüstriyel tasarım vefaydalı model sayısının dağılımı

82,2%

1,4%1,4%15,0%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

47

•Rize,2009yılıbaşvurularınagöre81ilara-sında;Marka başvurularında 33., Patent baş-vurularında25., FaydalıModel başvurularında28. veEndüstriyel Tasarımbaşvurularında 30.sıradadır.

•Rize,2002yılıbaşvurularınagöre81ilara-sında;Marka başvurularında 13., Patent baş-vurularında26., FaydalıModel başvurularında16. veEndüstriyel Tasarımbaşvurularında 35.sıradadır.

•Rizeİli’neaitbaşvurusayılarıdeğerlendi-

rildiğinde;2009yılında2002yılınagörePatentbaşvuruları%100oranındaartarak1’den2’yeulaşmıştır.

•2002yılındaFaydalıModelbaşvurusundabulunulmamıştır.

•2009yılındaFaydalıModelbaşvuruları 2adetolmuştur.

•2009yılında2002yılınagöreEndüstriyelTasarım başvuruları % 950 oranında artarak2’den21’eulaşmıştır.

Yıl Marka Patent FaydalıModel EndüstriyelTasarım

2002 247 1 0 2

2003 352 1 1 21

2004 352 1 2 15

2005 187 0 2 12

2006 175 0 2 5

2007 137 0 1 6

2008 182 6 2 8

2009 171 2 2 21

2010 227 4 3 2

Toplam 2030 15 15 92

Tablo29.YıllaragöreRize’deMarka/Patent/FaydalıModel/EndüstriyelTasarımBaşvuruSayıları

*Başvurusayıları15.01.2011tarihiitibariylehazırlanmıştır.(http://www.tpe.gov.tr/portal/default2.jsp?sayfa=643)

ToplamMarkaSayısı ToplamPatentSayısı ToplamFaydalı ToplamEndstriyel ModelSayısı TasarımSayısı

Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil

1995-2007 2.208 1.428 4 1 11 6 33 28

2008 182 90 6 0 2 0 8 7

2009 171 129 2 1 2 3 21 1

2010 227 88 4 0 3 1 9 30

Tablo30.RizeİlininMarka,Patent,FaydalıModel,EndüstriyelTasarımVerileri(1995-2010)

(Kaynak:http://www.turkpatent.gov.tr/portal/default2.jsp?sayfa=236,http://www.turkpatent.gov.tr/portal/default2.jsp?sayfa=136)

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

48

Bu bilgilere göre değerlendirme yapılacakolursa, Rize’deki işletmelerin çoğunun sade-ce marka tescili ile yetindiği anlaşılmaktadır.Esasen bu durum Ülke geneli ile uyumludur.Gerçektenmarkalaşma işletmeciliğinolmazsaolmazıdır.Markanıntescilettirilmesiisemarka-nın korunması ve geliştirilmesi konusunda biriradeninbulunduğunugösterir.

Buna karşılık patent ve faydalı model tes-cilibaşvurusubirAR-GEfaaliyetigerektirir.Ri-ze’deki işletmelerinbutürbir faaliyeteyönlen-dirilmeleriveenazındankorumaalanısınırlıdaolsapatentenazarantescilidahaucuzvekolayolan faydalımodel başvurusu için teşvik edil-mesiyararlıolacaktır.Bualandakibaşarıpatentbaşvurusualanındakibaşvuruyudaberaberin-degetirecektir.YinebuçalışmaiçinTPE’denveRizeÜniversitesininilgilifakültevebirimlerindenakademikdestekalmakvehattaişbirliğiimkan-larıgeliştirmekyararlıolacaktır.Gerçekten,Ka-

radeniz insanınınbuluşçuluğusadece fıkraveesprikonusuolarakkalamayacakkadarönemlivedeğerlidir.

Sonolarak imalatsektöründeki işletmelerinendüstriyeltasarımtescilivetescilliendüstriyeltasarımkullanmakonusundabilinçlendirilmesibir yandan ekonomiyi sağlam bir hukuki ze-minde geliştirecek, diğer yandan da, Rize’ninbilhassa komşu ülkelerle ticari ilişkilerinde biravantajsağlayacaktır.Zirakomşuülkelerin,fikrimülkiyethaklarıkonusunda,Türkiyeortalama-sınınoldukçagerisindeolduğukuşkusuzdur.

4.11. İşletmenin Dış Ticaret Profili

4.11.1. İşletmenin İhracat Profili

İşletmelerinihracatyapıpyapmadıklarıTablo31’deverilmiştir.Bunagöre,busoruyacevapveren 1131 işletmeden sadece 76 tanesi (%6,7)ihracatyaptığınıbeyanetmiştir.

İhracatyapıyormusunuz? Sayı Yüzde

Evet 76 6,7%

Hayır 1055 93,3%

Toplam 1131 100,0%

Tablo31.İşletmeninihracatyapmadurumu

Grafik14.İşletmeninihracatyapıp/yapmamadurumu

Evet

Hayır

İşletmelerin ihracat yapıp yapmama durumları

93,3%

6,7%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

49

İşletmelerin faaliyet yerlerine göre ihracatyapıpyapmamadurumlarıTablo32’degöste-rilmiştir.Büyüksanayisitelerindeki işletmelerindaha fazla ihracat yapmaları beklenirken, bu-

İşletmelerin ihracat yapıp yapmadıklarınınhukuki statülerine göre dağılımı Tablo 33’deverilmiştir. İhracat faaliyetinde birinci sırada li-

nunaksineküçüksanayisitelerindeişletmele-rindahayüksekoranda(%35)ihracatyaptıklarıtespitedilmiştir.

mited şirketler yer almakta iken bunu anonimşirketlertakipetmektedir.

Tablo32.İşletmeninihracatyapıpyapmadığınınfaaliyetyerinegöredağılımı

FirmaİhracatYapıyormu?

Evet Hayır Toplam

BüyükSanayi Sayı 1 22 23Sitesi Yüzde 4,3% 95,7% 100,0%

KüçükSanayi Sayı 7 13 20Sitesi Yüzde 35,0% 65,0% 100,0%

Yerleşim Sayı 68 1020 1088Merkezi Yüzde 6,3% 93,7% 100,0%

Toplam Sayı 76 1055 1131 Yüzde 6,7% 93,3% 100,0%

İŞLETMENİNYERİ

Tablo33.İşletmeninihracatyapıpyapmadığınınhukukistatüsünegöredağılımı

FirmaİhracatYapıyormu?

Evet Hayır Toplam

LimitedŞirket Sayı 48 454 502 Yüzde 9,6% 90,4% 100,0%

AnonimŞirket Sayı 11 127 138 Yüzde 8,0% 92,0% 100,0%

KollektifŞirket Sayı 0 16 16 Yüzde 0,0% 100,0% 100,0%

Şahısİşletmesi Sayı 17 437 454 Yüzde 3,7% 96,3% 100,0%

Kooperatif Sayı 0 19 19 Yüzde 100,0% 100,0% 100,0%

Diğer Sayı 0 2 2 Yüzde 0,0% 100,0% 100,0%

Toplam Sayı 76 1055 1131 Yüzde 6,7% 93,3% 100,0%

HUKUKİSTATÜ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

50

İhracat yapmayan işletmelerin ihracat yap-mamasebepleriaraştırılmışolupverilencevap-lardaki aritmetik ortalamalardan yola çıkılarakyapılanönemvesebepsıralamasıTablo34’de

gösterilmiştir. İç pazarın yeterli görülmesi enönemlisebepolarakortayaçıkmaktadır.Budaişletmelerin dışa açılma konusunda çekingendavrandıklarınıgöstermektedir.

Hiç Katılmıyorum Az Katılıyorum Tamamen Toplam Std. Katılmıyorum Katılıyorum Katılıyorum Sapma

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Ort.

İçPazarınYeterliOlması 41 15,30 42 15,67 15 5,60 71 26,49 99 36,94 268 100 3,54 1,49

KaynakYetersizliği(sermaye, 42 16,09 52 19,92 21 8,05 121 46,36 25 9,58 261 100 3,13 1,30finansman,teknoloji,malzeme,vb.)

Aracıişletmebulmadakizorluk 35 16,28 47 21,86 20 9,30 90 41,86 23 10,70 215 100 3,09 1,31

DışPazarlarıTanımamave 33 13,92 36 15,19 26 10,97 103 43,46 39 16,46 237 100 3,33 1,30BilgiEksikliği

Talepedilenkalitevemiktarda 49 22,27 59 26,82 21 9,55 78 35,45 13 5,91 220 100 2,76 1,30ürün/hizmetsunamama

Uygunfiyattaürün/hizmet 47 22,71 62 29,95 12 5,80 73 35,27 13 6,28 207 100 2,72 1,32sunamama

YabancıDilYetersizliği 63 30,88 58 28,43 13 6,37 52 25,49 18 8,82 204 100 2,53 1,38

Diğer 14 2,78 8 1,59 5 0,99 37 7,36 439 87,28 503 100 4,75 0,80

Tablo34.İşletmelerinihracatyapamamanedenleri

Grafik15.İşletmelerinihracatyapamamanedenleri

Ar.Ort.

İşletmelerin ihracat yapmama nedenleri

3,092,76 2,72

2,53

4,75

3,133,33

3,54

İçPazarınYeterliOlması

DışPazarlarıTanımama

veBilgiEksikliği

KaynakYetersizliği

Aracıişletmebulmadaki

zorluk

Talepedilenkaliteve

miktardaür./hiz.

Uygunfiyattaürün/

hizmetsunamama

Yabancıdilyetersizliği

Diğer

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

51

İhracatyapan işletmelerinbu faaliyetiaracıvasıtasıilemiyoksadoğrudanmıyaptıklarıTab-lo35’degösterilmiştir.Bunagöreihracatyapan

İhracatyapan işletmelerden,ençok ihracatyaptıkları üç bölgeyi önem sıralamasına görebildirmeleriistenmişolup,ihracatbölgeleriiçin,verilencevaplardanhareketleönempuanlamasıyapılmışvebusıralamaTablo36’daverilmiştir.

Birinci önemli pazar, açık farkla (ve 179puanla) “yakın ihracat pazarı/komşu ülkeler”olarak ortaya çıkmıştır. Bu bulgu ihracat poli-tikasında yakınpazarlara özel önemverilmesi

işletmelerin%76,8’iaracıyaihtiyaçduymaksızındoğrudanihracatyapabilmektedir.

gerektiğinigöstermektedir.

İkinciönemlipazar,49önempuanıylaTürkCumhuriyetleridir.BudaSovyetlerBirliğininda-ğılmasındansonrayenidenkurulankültürelveekonomikbağlarınönemineişaretetmektedir.

Üçüncüsıradakiönemlipazar ise17puanileABülkeleridir.Budurum;gümrükbirliği,dışticaretanlaşmasıveekonomikbütünleşmeça-balarındankaynaklanmaktadır.

İhracatbiçimi Sayı Yüzde

Doğrudanihracat 53 76,8%

Dolaylıihracat 16 23,2%

Toplam 69 100,0%

Tablo35.İşletmeninihracatşekli

Grafik16.İşletmeninihracatşekli

Doğrudanihracat

Dolaylıihracat

İşletmelerin ihracat yapma şekilleri

76,8%

23,2%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

52

4.11.1.1. Değerlendirme

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler açısın-dan ihracat, kalkınma sürecinde gereksinimduyulanyatırımvearamalıithalatınıdövizdar-boğazınagirmedenkarşılamayayardımcıolanbirişlevesahiptir.Diğertaraftanihracat,ilerivegeri bağlantıları ile ekonominin diğer sektör-lerini uyarır, istihdamı arttırır ve uluslararası işbölümüne uygun bir kaynak dağılımına fırsat

vererekülkevedünyarefahınınartmasınakatkısağlar.Bugün,gelişmişülkelerindünyaticare-tindenaldıklarıpayda,ihracatınkalkınmadanekadarönemlibirişlevesahipolduğunuaçıkçagözönünesermektedir.

İhracat içerisinde KOBİ’lerin paylarını de-ğerlendirecek olursak, Türkiye´de imalat sek-töründekiKOBİ’leribazaldığımızdaKOBİ’lerinüretimlerininortalama%20-25’likkısmınıihraç

1.Derecede 2.Derecede 3.Derecede Toplam Önem Önemli Önemli Önemli Puanı

İhracatBölgesi Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

YakınPazar/KomşuÜlkeler 58 95,1 2 3,3 1 1,6 61 100,0 179

TürkCumhuriyetleri 6 26,1 14 60,9 3 13,0 23 100,0 49

ABÜlkeleri 3 42,9 4 57,1 7 100,0 17

Ortadoğu 1 20,0 1 20,0 3 60,0 5 100,0 8

Asya 0 3 100,0 0 ,0 73 0 6

AfrikaÜlkeleri 1 50,0 1 50,0 0 ,0 2 100,0 5

GüneyAmerika 0 1 100,0 0 ,0 75 0 2

Tablo36.İşletmelerinEnÇokİhracatYaptıklarıBölgelerinÖnemSırasınaGöreDağılımı

Grafik17.İşletmelerinEnÇokİhracatYaptıklarıBölgelerinÖnemSırasınaGöreDağılımı

Önempuanı

İşletmelerin ihracat bölgelerinin önem sırası

Yakınpazar/komşu.

TürkCumhuriyetleri

ABülkeleri

Ortadoğu

Asya

Afrikaülkeleri

GüneyAmerika

8 6 5 217

49

179

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

53

Nitelikli işgücü ile çalışma konularındaki eksikveihtiyaçlarınıntespitedilmesivegiderilmesineyönelik çalışmaların başlatılması gerekmekte-dir.

Bu kapsamda Rize’deki işletmelerin iki te-melkonudakieğitimihtiyaçlarınınenkısasüre-dekarşılanmasıgerekmektedir:

Bunlardan birincisi, yurtdışlı ilişkilerinin et-kinliğini vesürekliliğini sağlamaya temel teşkileden kalite kavramının ilde bilinirliğini ve uy-gulanırlığını sağlamaktır. Kalite kavramı ve iş-letmelerdekiuygulamaları ile ilgilieğitimprog-ramlarınınenkısazamandahayatageçirilmesigerekliliğiortayaçıkmaktadır.

Diğerbirkonuise,Rize’dekiişletmelereetkinvesürdürülebilirdışticaretyönetimianlayışıka-zandırmaktır.Bununla ilgili olarakoperasyoneldüzeydekieğitimlerinyanısıra,dışticaretstra-tejileriningeliştirilmesi vedış ticaretinplanlan-masınayönelikprogramlarındadüzenlenmesigerekliliği ortayaçıkmaktadır.Ayrıca,öncelikleRizeilineyakınkomşuülkelerledışticaretbağ-lantılarını geliştirmek için pro-aktif bir faaliyetgrubukurulmalıdır.Bukapsamdasonuçalma-yadönükkarşılıklıülkeziyaretleri,araştırmaveplanlama faaliyetleri yapılması, küçük ve ortaboy işletmelerin bu konudabilinçlendirilmelerivedesteklenmelerigereklidir.

**Türkiye’de ihracat yapılan iller sıralama-sında27’ncisıradadır.

**KaradenizBölgesi’ndenyapılanihracatta18iliçinde4’üncüsıradabulunmaktaveBölgeihracatının%10’unugerçekleştirmektedir.

edebilmekte olduğu görülmektedir. Toplamülke ihracatı içindekipayın ise%10civarındaolduğunu söyleyebiliriz. Toplam işletmelerinyaklaşıkolarak%90’ınınKOBİ’lerdenoluşma-sınarağmen,rakamlarınbukadardüşükolma-sı,geneldeTürkiye’nin,özeldeRize’ninüretimdinamiklerinin ne denli yetersiz olduğunun birgöstergesidir. Özellikle ihracattaki daralmalarsonucunda ticaret hadlerinin gerilemesi KO-Bİ’lerin zaten düşük seviyelerde olan ihracatrakamlarınındahadaazalmasınavebirçokkü-çükveortaboyisletmeninkapanmasınanedenolmuştur.

Rize’ninkonumu, tarımı,sanayisi,sahipol-duğulojistikavantajlarsistematikvebaskınbiryurtdışlı ilişkisikurmaveyürütmepotansiyeliniortaya koymakla birlikte bunun yeterince “ba-şarılı” olmadığı anlaşılmaktadır. Bu aşamada,hem öncelikle işletmelerin yurtdışı ile ilişkilerkurmapolitikasıileilgilibilinçlendirilmeleri,hemdegüçlüveetkinbiçimdedışticaretyaparhalegelmeleri gerekmektedir. Bu bilincin kazandı-rılmasında hem kamuya, hem de üniversite,STK’larveözelsektöregörevdüşmektedir.

Bununlabirlikte, işletmelerinnitelikli vekat-madeğerli dış ticaret yapabilmeleri için il ça-pında;ürünkalitesinigeliştirme,Katmadeğer-li ürün üretme,Dış ticaret stratejisi geliştirme,

Rize

**Türkiye’debakırcevheriihracatında1’incisıradadır.

** Bakır cevherinin % 64’ü Rize’den ihraçedilmektedir.

**Çay ihracatında1’incisıradabulunmak-tadır.

Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010 Değişim(%)(2008-2009)

Rize 273.647 370.563 345.150 261.852 349.874 34

Tablo37.RizeİlindeYıllaraGöreİhracat(BinABDDoları)Miktarı(2006-2009)

Yıllar 2006 2007 2008 2009 Değişim(%)(2008-2009)

Rize 63 69 62 66

Tablo38.RizeİlindeYıllaraGöreİhracatYapanFirmaSayıları(2006-2009)

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

54

RİZE İLİ İHRACATI (SEKTÖR BAZINDA)

2008 2009

S.N. Sektör Miktar(KG) Değer($) Miktar(KG) Değer($)

1 MadenveMetaller 276.655.009,55 260.418.517,34 278.763.281,73 182.588.971,68

2 KimyeviMaddeler 45.965.049,41 24.850.395,83 33.255.235,51 19.379.066,89

3 YaşMeyveveSebze 20.831.919,54 15.575.235,22 26.635.924,68 18.942.504,43

4 Hububat-Bakliyat, 10.211.750,29 18.978.258,16 7.683.688,04 14.539.493,09 YağlıTohumlarveMamulleri

5 Elektrik-Elektronik 1.496.669,74 8.582.044,71 960.723,55 5.292.593,58

6 ÇimentoveToprakÜr. 8.023.549,56 3.401.336,13 22.448.299,81 5.079.527,33

7 AğaçMamullerive 1.254.595,95 3.307.139,35 1.515.850,98 4.051.257,85 OrmanÜrünleri

8 MeyveSebzeMamul. 2.335.617,09 2.676.793,94 2.293.416,41 2.467.187,76

9 DemirveDemirDışı 733.983,09 2.923.845,77 366.650,49 2.389.662,46 Metaller

10 MakineveAksamları 584.211,76 3.153.063,93 308.990,42 2.110.826,79

11 HazırGiyimveKonfek. 80.244,78 1.239.458,07 44.895,55 1.419.237,26

12 SuÜrünlerive 241.549,56 787.324,55 305.218,29 933.509,67 HayvansalMamulleri

13 DemirÇelikÜrünleri 323.305,58 801.892,20 458.947,34 679.368,12

14 ZeytinveZeytinYağı 79.399,76 402.121,03 89.436,63 400.688,70

15 KuruMeyveveMamul. 88.708,00 480.231,54 138.406,76 383.082,41

16 TaşıtAraç.veYanSan. 171.022,60 516.700,23 39.044,12 189.765,99

17 Halı 106.824,00 316.645,75 74.900,00 189.698,33

18 KesmeÇiçek 5.328,00 8.904,00 19.115,00 60.576,00

19 TekstilveHammad. 8.610,95 38.751,59 9.538,85 53.545,74

20 DiğerSanayiÜrünleri 755,20 14.368,00 7.863,50 48.591,00

21 DeriveDeriMamulleri 2.182,50 14.219,27 596,50 1.603,80

22 FındıkveMamulleri 234,00 2.889,50 115,00 640,00

23 DeğerliMadenve 0,00 0,00 1,20 12,00 Mücevherat

24 Tütün 0,00 0,00 0,00 0,00

Toplam 369.200.520,91 348.490.136,12 375.420.140,36 261.201.410,88

Tablo39.SektörleregöreRize’deİhracatRakamlarıvemiktarları

(Kaynak:http://www.dkib.org.tr/index.php?sayfa=33&d=tr)

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

55

2009 yılında TR90 illerinde 1.437 Milyar $tutarındaihracatgerçekleşmişolupbuihraca-tın817.1milyon$’lıkkısmıTrabzon,259.5mil-yon$’lıkkısmıRizeve205,41milyon$’lıkkısmıOrdu’dan gerçekleştirilmiştir. Bölge’den ger-çekleşenihracattabiröncekiyılaoranladünya-daağırbirbiçimdetesiredenekonomikkrizinülkemizevedolayısıylaBölge’yesirayetetmesinedeniyle%19 oranında bir düşüş yaşanmış-tır. Resmi merkezleri Trabzon, Rize, Giresun,Ordu, Gümüşhane ve Artvin illerinde bulunanfirmalarınTürkiyegenelindengerçekleştirdikle-riihracatrakamlarıbazalınarakbulunanbölgeihracatı, 2009 yılında Türkiye genelinden ger-çekleşen ihracat (102.1milyar$) içerisinde%1,4’lükpayasahiptir.

TR90 Bölgesi; ihracatçı firma sayısının il-lere göre dağılımı yukarıdaki gibi verilmiştir.Bölge’dengerçekleşenihracattoplam440firmatarafındangerçekleştirilmiştir. İhracatyapanfir-

masayısıençokTrabzon’dadahasonrasırasıy-laArtvin,Rize,Ordu,GiresunveGümüşhane’debulunmaktadır. Artvin Bölge içindeki ihracatyapan firma sayısı oranını yıldan yıla artırırkendiğerşehirlerhissedilirbirartışgösterememek-tedir.Bölgeihracatıiçindeenbüyükpayıtarımürünleri (fındık ve yaş meyve sebze) almaktaolupikincisıradamadencilikürünleri(bakır,çin-kovekromcevheri)gelmektedir.

4.11.2. İşletmelerin İthalat Profili

İşletmelerin ithalat yapıp yapmadığı Tablo40’dagösterilmiştir. İthalat yapan işletmeora-nının%6,9’dakalmasıihracatındüşüklüğününöncügöstergelerindenbiridir.ZiraTürkiyeham-maddeveteknolojikürünlerdedışabağımlıbirülkeolup,ithalatın,ihracatıdaberaberindege-tirmesibeklenir. İthalatınyüksekliğidışpazarlabütünleşmeninönemlibirönşartıdır.

İşletmeithalatyapıyormu? Sayı Yüzde

Evet 77 6,9%

Hayır 1033 93,1%

Toplam 1110 100,0%

Tablo40.İşletmelerinithalatyapıpyapmadığınagöredağılımı

Grafik18.İşletmelerinithalatyapıpyapmaması

Evet

Hayır

İşletmelerin ithalat yapıp yapmama durumları

93,1%

6,9%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

56

İşletmelerin ithalat yapıp yapmamalarınınişletmelerin hukuki statüsüne göre dağılımlarıTablo 41’de verilmiştir. Beklendiği üzere ano-

İşletmelerin ithalat yapıp yapmamalarınınişletmelerinfaaliyetyerlerinegöredağılımıTab-lo42’deverilmiştir. İthalatoranı,büyüksanayi

nimşirketlerinithalatoranıdiğertürlerenazaranoldukçayüksektir.

sitelerindeki işletmelerde diğerlerine nazarandahayüksektir.

Tablo41.İşletmelerinithalatyapıpyapmamalarınınhukukistatüsünegöredağılımı

FirmaİthalatYapıyormu?

Evet Hayır Toplam

LimitedŞirket Sayı 41 456 497 Yüzde 8,25% 91,75% 100,00%

AnonimŞirket Sayı 21 110 131 Yüzde 16,03% 83,97% 100,00%

KollektifŞirket Sayı 0 16 16 Yüzde 0,0% 100,0% 100,00%

Şahısİşletmesi Sayı 15 431 446 Yüzde 3,36% 96,64% 100,00%

Kooperatif Sayı 0 18 18 Yüzde 0,00% 100,00% 100,00%

Diğer Sayı 0 2 2 Yüzde 0,0% 100,0% 100,0%

Toplam Sayı 77 1033 1110 Yüzde 6,94% 93,06% 100,00%

HUKUKİSTATÜ

Tablo42.İşletmelerinithalatyapmaoranlarınınfaaliyetyerlerinegöredağılımı

FirmaİthalatYapıyormu?

Evet Hayır Toplam

BüyükSanayiSitesi Sayı 2 21 23 Yüzde 8,70% 91,30% 100,00%

KüçükSanayiSitesi Sayı 1 18 19 Yüzde 5,26% 94,74% 100,00%

YerleşimMerkezi Sayı 74 994 1068 Yüzde 6,93% 93,07% 100,00%

Toplam Sayı 77 1033 1110 Yüzde 6,94% 93,06% 100,00%

HUKUKİSTATÜ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

57

İthalat yapan işletmelerin niçin ithalata yö-neldiği sorulmuş, cevaplar Tablo 43’de ve-rilmiştir. Buna göre “ürünün, hammaddeninya da yarı mamul ürünün yurt içinden temin

İthalat yapan işletmelerin ithalatı doğrudanmıyoksaaracıvasıtasıylamıyaptığıTablo44’de

edilememesi”nin işletmeleri ithalata yöneltenenönemlisebepolarakortayaçıktığıgörülmek-tedir.

gösterilmiştir.İşletmelerinönemlibirkısmınınit-halatıdoğrudanyaptığıortayaçıkmaktadır.

İthalatyapmanedenleri Sayı Yüzde

İçpazarınpahalıolmasıvekaroranınındüşükolması 21 25,0%

Yurtiçindeistenilenkalitevestandartta 21 25,0%hammadde/yarımamulteminindekizorluk

Ürünün,hammaddeninyadayarımamulürünün 24 28,6%yurtiçindenteminedilememesi

Diğer 18 21,4%

Toplam 84 100,0%

Tablo43.İşletmelerinithalatyapmanedenleri

Grafik19.İşletmelerinithalatyapmanedenleri

İçpazarınpahalıolmasıvekaroranınındüşükolması

Ürünün,hammaddeninyadayarımamulürününyurtiçindenteminedilememesi

Diğer

Yurtiçindeistenilenkalitevestandarttahammadde/yarımamulteminindekizorluk

İşletmelerin ithalat yapma nedenleri

25,0%28,6%

25,0%21,4%

İhralatbiçimi Sayı Yüzde

Doğrudanithalat 35 53,8%

Dolaylıithalat 30 46,2%

Toplam 65 100,0%

Tablo44.İşletmelerinithalatşekli

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

58

İthalat yapan işletmelerden, en çok ithalatyaptıkları üç bölgeyi önem sıralamasına görebildirmeleri istenmişolup, verilencevaplardanhareketleithalatbölgeleriiçinönempuanlama-sıyapılmışvesonuçlarTablo45’desıralıolarakverilmiştir.

İthalatta birinci önemli kaynak ülke grubu,“yakınihracatpazarı/komşu”ülkelerdir.Budu-rum ithalatın yakın pazarlardan yapılmasınındaha kolay ve ekonomik olmasından kaynak-

lanmaktadır. İkinci önem sırasına bakıldığındamaliyetlerin düşüklüğü sebebiyle Çin ve uzakdoğununönemlibirithalatkaynağıolduğugö-rülmektedir.İthalattaüçüncüönemlikaynakülkegrubu,hukukizorunluluklarsebebiyleABülke-leridir.ZiraGümrükBirliğianlaşmasıTürkiye’yeithalattaABülkelerini öncelikli tedarik kaynağıyapmasınıöngörmektedir.Şayet,ABülkelerin-devarolanüründiğerülkelerdenithaledilecekolursaBirliğe telafi edecekmiktarda fon öde-mesiöngörülmektedir.

Grafik20.İşletmelerinithalatyapmaşekli

Doğrudanithalat

Dolaylıithalat

İşletmelerin ithalat yapma şekilleri

53,8%46,2%

1.Derecede 2.Derecede 3.Derecede Toplam Önem Önemli Önemli Önemli Puanı

İthalatBölgesi Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

YakınPazar/KomşuÜlkeler 23 74,2 6 19,4 2 6,5 31 100,0 83

Uzakdoğu 15 55,6 6 22,2 6 22,2 27 100,0 63

ABÜlkeleri 13 54,2 9 37,5 2 8,3 24 100,0 59

TürkCumhuriyetleri 5 62,5 3 37,5 8 100,0 21

Ortadoğu 2 25,0 3 37,5 3 37,5 8 100,0 15

GüneyAmerika 5 100,0 5 100,0 10

AfrikaÜlkeleri 3 100,0 74 9

Asya 2 50,0 2 50,0 4 100,0 8

KuzeyAmerika 1 25,0 1 25,0 2 50,0 4 100,0 7

Tablo45.İşletmelerinençokithalatyaptıklarıbölgeninönemsırasınagöredağılımı

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

594.11.2.1. Değerlendirme

İhracattaolduğugibi,ithalatyapanişletme-lerin aracıdan yararlanma oranı da beklenen-denveolmasıgerekendendahayüksektir.Budurum mesleki örgütlerin ithalat ve ihracattaaracılık fonksiyonunu geliştirmesi gerektiğinigöstermektedir. Zira doğrudan ithalat ve ihra-cat, işletmelerde kaynak israfına sebep olur.Dolaylı ihracatveithalatınmeslekörgütleriva-sıtasıyla yapılması ise işletmelerin ölçek eko-nomisinden yararlanmasını sağlar ve kaynakisrafınıönler.

4.12. İşletmelerin Yatırım Teşvik Belgesi Kullanma Profili

Araştırmaya dahil işletmelere şimdi veyadahaönceyatırımteşvikbelgelerinesahipolupolmadığısorulmuş,verilencevaplarTablo46’dasunulmuştur. İşletmelerin sadece% 16,2’sinin(171işletme)yatırımteşvikbelgesinesahipol-duğu/dahaöncekullandığıtespitedilmiştir.

Grafik21.İşletmelerinençokithalatyaptıklarıbölgeninönemsırasınagöredağılımı

Önempuanı

İşletmelerin ithalat bölgelerinin önem sırası

2115

10 9 8 7

5963

83

YakınPazar/Komşu..

Uzakdoğu

ABÜlkeleri

TürkCumhuriyetleri

Ortadoğu

GüneyAmerika

AfrikaÜlkeleri

Asya

KuzeyAmerika

Teşvikbelgenizvarmı? Sayı Yüzde

Evet 171 16,2%

Hayır 883 83,8%

Toplam 1054 100,0%

Tablo46.İşletmelerinTeşvikbelgesikullanıpkullanmamadurumu

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

60

Yatırımteşvikbelgesinesahipolanişletmele-rinhukukistatülerinegöredağılımıTablo47’deverilmiştir.Bunagöre,enbüyükpaya%23,1ile

Yatırımteşvikbelgesinesahipolanişletme-lerinfaaliyetyerlerinegöredağılımıTablo48’desunulmuştur.Bunagöreyatırımteşvikbelgesi-

anonimşirketlersahipolurken,bunu%19,1ilelimitedşirkettakipetmiştir.

nesahipolmakhususundaenyüksekoran%16,5 (168 işletme) ile yerleşimmerkezlerindefaaliyettebulunanişletmelerdedir.

Grafik22.İşletmelerinTeşvikbelgesikullanıpkullanmamadurumu

Evet

Hayır

Yatırım Teşvik Belgeniz var mı? Veya Daha Önce Kullandınız mı?

16,2%

83,8%

Tablo47.TeşvikBelgesiKullanımınınİşletmelerinHukukiStatülerineGöreDağılımı

YatırımTeşvikBelgenizVarmı? VeyaDahaÖnceKullandınızmı?

Evet Hayır Toplam

LimitedŞirket Sayı 90 382 472 Yüzde 19,1% 80,9% 100,0%

AnonimŞirket Sayı 25 83 108 Yüzde 23,1% 76,9% 100,0%

KollektifŞirket Sayı 0 16 16 Yüzde 0,0% 100,0% 100,0%

Şahısİşletmesi Sayı 56 381 437 Yüzde 12,8% 87,2% 100,0%

Kooperatif Sayı 0 19 19 Yüzde 0,0% 100,0% 100,0%

Diğer Sayı 0 2 2 Yüzde 0,0% 100,0% 100,0%

Toplam Sayı 171 883 1054 Yüzde 16,2% 83,8% 100,0%

HUKUKİSTATÜ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

61

4.13. İşletmelerin Kredi Kullanma Profili

İşletmelerin kredi kullanıp kullanmadıklarısorulmuş ve sonuçları Tablo 49’da verilmiştir.

Bunagöre işletmelerin% 50,5’sı kredi kullan-dıklarınıbeyanetmişlerdir.

Tablo48.Teşvikbelgesikullananişletmelerinfaaliyetyerlerinegöredağılımı

YatırımTeşvikBelgenizVarmı? VeyaDahaÖnceKullandınızmı?

Evet Hayır Toplam

BüyükSanayiSitesi Sayı 2 18 20 Yüzde 10,0% 90,0% 100,0%

KüçükSanayiSitesi Sayı 1 17 18 Yüzde 5,6% 94,4% 100,0%

YerleşimMerkezi Sayı 168 848 1016 Yüzde 16,5% 83,5% 100,0%

Toplam Sayı 171 883 1054 Yüzde 16,2% 83,8% 100,0%

İŞLETMENİNYERİ

Kredikullanmadurumu Sayı Yüzde

Evet 555 50,5

Hayır 545 49,5

Toplam 1100 100,0

Tablo49.İşletmelerinKredikullanmadurumunagöredağılımı

Grafik23.İşletmelerinkredikullanmadurumu

Evet

Hayır

İşletmelerin kredi kullanma durumu

50,5%49,5%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

62

Kredi kullanan işletmelerin hukuki statüleri-negöredağılımlarıTablo50’deverilmiştir.Bunagöre;Limitedşirketlerin%58,9’ukredikullanır-

Kredikullanan işletmelerin faaliyetyerlerinegöre dağılımları Tablo 51’de verilmiştir. Bunagöre, büyük sanayi sitelerindeki işletmelerinyabancıkaynakkullanmaoranıdiğerlerinena-zaran yüksektir. Ancak kredi kullanan işletmesayısı itibariyle yerleşimmerkezlerinde faaliyet

ken,bunusırasıyla%47,6ileşahısişletmesi;%43,8ileisekollektifşirketlertakipetmiştir.

gösteren işletmeler (532 işletme) birinci sırayıalmıştır. Genel olarak ifade etmek gerekirse,kurumsallaşmış vebelli büyüklüğeermişolanişletmeleri, oransal açıdan bakıldığında, kredikullanımdüzeyleriyüksektir,bubeklenebirdu-rumdur.

Tablo50.Kredikullananişletmelerinhukukistatülerinegöredağılımları

KrediKullanıyormusunuz?

Evet Hayır Toplam

LimitedŞirket Sayı 295 206 501 Yüzde 58,9% 41,1% 100,0%

AnonimŞirket Sayı 37 80 117 Yüzde 31,6% 68,4% 100,0%

KollektifŞirket Sayı 7 9 16 Yüzde 43,8% 56,3% 100,0%

Şahısİşletmesi Sayı 212 233 445 Yüzde 47,6% 52,4% 100,0%

Kooperatif Sayı 3 16 19 Yüzde 15,8% 84,2% 100,0%

Diğer Sayı 1 1 2 Yüzde 50,0% 50,0% 100,0%

Toplam Sayı 555 545 1100 Yüzde 50,5% 49,5% 100,0%

HUKUKİSTATÜ

Tablo51.Kredikullananişletmelerinfaaliyetyerlerinegöredağılımları

KrediKullanıyormusunuz?

Evet Hayır Toplam

BüyükSanayiSitesi Sayı 13 10 23 Yüzde 56,5% 43,5% 100,0%

KüçükSanayiSitesi Sayı 10 9 19 Yüzde 52,6% 47,4% 100,0%

YerleşimMerkezi Sayı 532 526 1058 Yüzde 50,3% 49,7% 100,0%

Toplam Sayı 555 545 1100 Yüzde 50,5% 49,5% 100,0%

İŞLETMENİNYERİ

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

63

Kredi kullanan işletmelerin kredi teminindeyararlandıklarıkaynaklarındağılımıTablo52’degösterilmiştir. Kullanılan kredi kaynaklarındaözel bankalar % 58,7 ile birinci sırada iken,kamubankalarının%28,5ileikincisıradaoldu-

ğugörülmektedir. İşletmeler ihtiyaçduyduklarıkredilerinyaklaşık%87’sinikamuveözelkesimbankalarından karşılamaktadırlar. Bu durumTürkiyeortalamasıiledeuyumludur.

Kredikaynakları Sayı Yüzde

Kamubankaları 208 28,5%

Özelbankalar 429 58,7%

Katılımbankaları 37 5,1%

Leasingşirketleri 9 1,2%

Kamukaynakları 36 4,9%

Diğer 12 1,6%

Toplam 731 100,0%

Tablo52.İşletmeninKrediTeminindeYararlandığıKaynaklar

Grafik24.İşletmeninKrediTeminindeYararlandığıKaynaklar

Sayı

İşletmelerin kullandığı kredi kaynakları

379

3612

429

83

KamuBankaları

ÖzelBankalar

KatılımBankaları

LeasingŞir. KamuKay. Diğer

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

64

Kredi kullanan işletmelerin hangi amaçlakredi kullandıkları Tablo 53’de verilmiştir. İşlet-melerinçoğunun,cariişlemlerigerçekleştirmek

4.13.1. Değerlendirme

Kurumsal yapısı diğerlerine nazaran dahagelişmiş olan anonim şirketlerin, diğer şirkettürlerinenazarandahadüşükorandakısmınınkredikullanmaları(%31,6)dikkatçekicidir.Bubulgu,aynızamandaaraştırmayadâhilanonimşirketlerin sermayeyapılarındaözsermaye ilefinansmanıtercihettiklerinedeişaretetmekte-dir.Yabancıkaynak(kredi)kullanımı,şirketlerinkreditörkurumlarlaönemliorandabilgipaylaş-ması nedeniyle, şirketin kurumsallaşmasını veşeffaflaşmasınıolumluyöndeetkileyenbirfak-tördür.Busebeplebubulgu,araştırmayadâhilanonimşirketlerinönemli kısmınınaslında ku-

üzerekredialdığıanlaşılmaktadır.Budurum,iş-letmeleriniçindebulunduğufinansalzorluğaveyerelyapıyauygundur.

rumsalyapısıyetersizolanvekapalıaileşirketiolarak çalışan şirketler durumunda olduğunadaişaretetmektedir.

Gerek Türkiye’degereksedeRize’de ban-kalardan alınan krediler, KOBİ’lerin faaliyetleriiçinkullandıklarıbaşlıcafinansmankaynağıdır.Ancakbankacılıksistemininyeterinceetkin iş-lemediği gelişmekte olan ülkelerde, özellikleKOBİ’lereuygulanankredifaizlerininyüksekliğiveverilenkredikarşılığı istenengarantilergibisorunlarnedeniylebankalardansağlanankre-dilerKOBİ’lerinihtiyaçlarınıkarşılamaktayeterliolmamaktayadabuişletmeleriçinyenisorun-lardoğurmaktadır.

Kreditürü Sayı Yüzde

İşletmekredisi 425 75,2%

Yatırımkredisi 58 10,3%

İhracatkredisi 10 1,8%

Diğer 72 12,7%

Toplam 565 100,0%

Tablo53.İşletmelerinKullandığıKrediTürü

Grafik25.İşletmelerinKullandığıKrediTürü

Sayı

İşletmelerin kullandığı kredi türleri

58

10

72

425

İşletmeKredisi YatırımKredisi İhracatKredisi Diğer

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

65Yukarıdakigrafikteşvikbelgesiilekredikul-

lanımınıbirliktevermektedir.Kredikullanımınınteşvik belgesinin çok önünde seyretmektedir.Kredi kullanımını çok daha yoğun olduğunungörülmesi devlet destekleri ve benzeri teşvikuygulamalarının Rize ilinde çok bilinmediğiveyatercihedilmediğianlaşılmaktadır.

Bunedenlegünümüzdemodernfinansmanteknikleriolaraknitelendirilenfinansalkiralama,factoring (işletmelerin vadeli mal veya hizmetsatışlarındandoğanalacaklarınıntemlikyoluy-la faktoring şirketine devredilmesi ile garanti,tahsilat ve finansman hizmetlerinin faktoringfirması tarafından sağlanması), risk sermaye-si, franchising(engenişanlamı ile,başarılıbirmarkanın/lisansınisimhakkınınkullanılmasıdır) gibiyöntemlerinizlenmesiveyaygınlaştırılmasıKOBİ’lerinfinansmansorunlarınınhafifletilmesiiçin bir yöntem olarak önümüze çıkmaktadır.Doğal olarak alternatif finansman tekniklerininyaygınlaştırılması için en öncelikli koşul ülkeiçindegerekliveteşvikediciyasaldüzenleme-lerinvarlığıdır.

Alternatif finansal tekniklerin kullanımınınKOBİ’lerarasındayaygınlaştırılmasıiçinbirson-

raki aşama iseKOBİ’lerin bu alternatif finans-man teknikleri konusunda bilgilendirilmesinigerektirmektedir.KOBİ’lerinsahipveyöneticile-rinin isletmelerin finansmansorunlarının çözü-müne yönelik olarakbir arayış içindeolmalarıbeklenir.Buanlamdaalternatiffinansman tek-niklerikonusundaKOBİ’lerinbilgilendirilmesin-de de ilk sorumluluk kendilerine düşmektedir.Öte yandan KOBİ’leri bu alternatif finansmantekniklerikonusundabilgilendirecek ilgili kuru-luşlarınoluşturulmasıdaatılacakönemliadım-lardandır.Nitekimgerekülkemizdegereksedediğerülkelerde,buamaçlakurulmuşoluphü-kümetlertarafındandesteklenenmerkezikuru-luşlarınvarolduğunugözlemlemekteyiz.

KOBİ’lerinfinansalsorunlarınınhafifletilmesive alternatif finansman yöntemlerinin kullanı-mının yaygınlaştırılması konusunda bankalarada önemli bir görev düşmektedir. Su an içinTürkiye’debankalarıKOBİ’lerealternatiffinans-man tekniklerini sunan ve onları yeni finansalyöntemlerin kullanımı konusunda teşvik edenen önemli finansal kuruluş olarak görüyoruz.Ancak KOBİ’lerin bu teknikleri kullanım oranıgözönünealındığındabuservisinyeterliolma-dığıdaaçıktır.

Grafik26.TeşvikBelgesiveKrediKullanımı

Yüzde(Teş.Bel) Yüzde(KrediKull.)

48,3

76,8

47,4

91,795,7

8,34,3

100 100

14,9

EvetHayır

ToplamKayıp

Total

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

66

Son olarak müşteri banka ilişkilerinde psi-kolojik bir engel olan güven sorununun (ban-kalarınverdiklerikredileribeklenmedikbirandageriistemeleriveyafaizartışıtalepedebilecek-leri korkusugibi) vedini inançengellerinindenazara alınması ve ülkemizde bu konulardaçeşitliliğin oldukça yüksek olduğu hususundaişletmelerinbilgilendirilmesiyararlıolabilecektir.

4.14. İşletmelerin Yatırım Profili

İşletmelerin yakın gelecekte yeni yatırımyapmayıhedefleyiphedeflemediğiTablo54’degörülmektedir. İşletmelerin önemli bir kısmınınbüyümehedefitaşıdığıanlaşılmaktadırkibudaişletmelerindesteklenmesigerektiğinigösterenolumlubirişaretolaraksayılabilir.

Diğer yandan bankaların halen KOBİ’lerekredi sunumu konusunda çözümlemeleri ge-rekenpekçoksorunvardır.ÖzetlebankalarcaKOBİ’lere sunulanne kredimiktarı nede kre-ditürüyeterlidirvesunulankredininçoğukısavadelikredilerlekısıtlıdır.AyrıcaKOBİ’lercekre-di alımında önemli bir sorun olarak ifade edi-lenkredikarşılığıteminatgöstermek,bankalaraçısından da KOBİ’lere kredi sağlanmasındaönemlibirfaktörolarakbelirtilmiştir.Buanlam-da KOBİ’ler ve bankalar arasında çözülmesigerekenönemlibirçatışmaolduğugörülmek-tedir. Tabii ki bu konuda en önemli görev vesorumluluk KOBİ’lerin kendilerine aittir. KOBİyöneticilerisürekliolarakkendileriniveisletme-lerini geliştirmek yönündebir arayış içindeol-makdurumundadır.

Gelecek3YıldaYatırımPlanı Sayı Yüzde

Evet 658 64,1%

Hayır 368 35,9%

Toplam 1026 100,0%

Tablo54.İşletmelerinÖnümüzdeki3YılİçindeYatırımYapmaPlanı

Yatırımalanı Sayı Yüzde

Üretim/Hizmet(KapasiteArtırımı,Modernizasyongibi) 512 65,6%

Pazarlama 39 5,0%

BilgiTeknolojileri 28 3,6%

Ar-Geveİnovasyon 19 2,4%

YeniSektör 183 23,4%

Toplam 781 100,0%Tablo55.İşletmelerinYatırımYapmayıDüşündüğüAlanlar

Grafik27.İşletmelerinÖnümüzdeki3YılİçindeYatırımYapmaPlanı

Evet

Hayır

İşletmelerin gelecek 3 yıl içinde yatırım yapma düşünceleri

64,1%

35,9%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

67

4.14.1. Değerlendirme

Yeniyatırımyapmayıdüşünen781işletmeninyatırımyapmayıplanladığıalanlarTablo55’deverilmiştir. Bu işletmelerinbüyük kısmı faaliyetalanını genişletmeyi düşünmektedir. Bilgi tek-nolojisineveAR-GE’yeyönelikyatırımisteğinindüşük olması, bilinçlendirme gerekliliği husu-sunda ipucu vermesibakımındandikkat çeki-cidir.Diğertaraftanişletmelerinyenisektörlereyönelmeisteğinin%23,4oranındabulunması,buoranadâhilişletmelerin,içindebulunduklarısektörün doygunluğa ulaştığı kanaatine sahipolduklarınaişaretetmektedir.

Anketyapılanişletmelerinyarısındanfazlasıönümüzdeki 3 yıl içinde yeni yatırım yapmayıdüşünmektedir.İşletmelerinyeniyatırımyapmakonusundaki düşüncelerine bakıldığında, %65,6gibiyüksekbiroranlaüretimilksıradayeralmaktadır. İkinci sırada%23,4’le yeni sektör,üçüncüsıradaise%5ilepazarlamayeralmak-tadır.Buaçıdanbakıldığındaişletmelerin,mev-cutdurumdafaaliyetgösterdiklerialandanbaş-kabir alana yönelmek istemeleridikkat çekicibirdurumdur.Diğertaraftansanayininlokomo-tifi olan AR-GE çalışmaları konusunda yatırımyapmakisteyenlerinoranının%2,4olması,bukonudafarkındalıkoluşturulmasıgerektiğinior-tayakoymaktadır.

Kobilerin NACE kodlamasına göre hangisektörlerdeyatırımyapmayıplanladıklarıileilgili

cevapları bulunmamaktadır. Ancak işetmelerebeşkonudayatırımyapıpyapmayacakları so-rulmuştur.Aşağıdakitablovegrafikbucevap-larçerçevesindehazırlanmıştır.AncakbubeşbaşlığauyanNACEKodlamasınagöresektör-ler aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır. Cevapverilen beş konunun hangilerine girdiğin kar-şılarınayazılmıştır.Böyleceyatırımcınınençokhangisektörütercihettiğigörülebilir.

Aşağıdaİşletmelere‘önümüzdeüçyıliçindeyatırımyapmayıdüşünüyormusunuz‘şeklindesorulan soruya verilen cevaplar yüz üzerindeyapılan değerlendirmeler toplanarak aşağı-daki tek tablo haline dönüştürülmüştür. Yüzüzerinde değerlendirildiğinde, sadece yatırımalanlarını söyleyenlerin cevaplarına yer veril-mektedir. Toplam işletmelerin % 44.6’sı veya512 işletmeönümüzdeki üçyıl içindeÜretim/Hizmetalanındayatırımyapmayıplanlamakta-dır.Yinetoplamİşletmelerin39tanesinin,veya%3.4’nünPazarlama konusunda yatırım yap-mayıplanladığı;28işletmeninveya%2.4’ününBilgi teknolojileri konusunda yatırım yapmayıplanlamaktadır.Ayrıca19 işletmeveyatoplamişletmelerin%1.7’sininAR-GE,183işletmenin,diğerbirifadeile%16’sınınYeniSektörşeklin-debiryatırımyapmayıplanlamaktadır.Tümya-tırımalanlarıgözönündebulundurulduğunda,1148işletmenin781birgeleceküçyıliçerisindeyatırımyapmayıplanlamaktadır.

Grafik28.İşletmelerinYatırımYapmayıDüşündüğüAlanlar

Sayı

İşletmelerin yatırım yapmayı düşündükleri alanlar

39 28 19

183

512

ÜretimHizmet

Pazarlama BilgiTek. Ar-Ge YeniDek.

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

68

üretimvehizmetsektöründeyatırıyapmayıplan-larken,enazaARGEyatırımıdüşünmekteler.

AşağıdakiGrafikyukarıdaki tablonundeğer-leriniyansıtmaktadır.İşletmeleringelecekençok

Sıklık Yüzde(%)

Üretim-hizmet 512 44,6

Pazarlama 39 3,4

Bilgi-teknolj. 28 2,4

Ar-ge 19 1,7

YeniSektör 183 15,9

ToptanYatırımcı 781 68

Tablo56.YatırımYapmakİstenenSektörler

Grafik29.YatırımYapmakİstenenSektörler

Sıklık Yüzde(%)

393,4

282,4 19 1,7

183

15,3

781

6844,6

512

ÜretimHizmet

Pazarlama Bilgi-Teknoloji

Ar-Ge YeniSektör ToplamYatırımcı

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

69

Grafik30.Önümüzdeki3yılİçindeYeniYatırımYapmayıDüşünenişletmeler(FaaliyetAlanlarınaGöreYüzdeDağılım)

Evet

Hayır

120%100%80%60%40%20%0%

Tarım,Ormancılık...

MadencilikveTaş..

İmalat

Elekt.,Gaz,Buh.ve..

Sutem.,Kanlz.,Atık..

İnşaat

ToptanvePer..

Ulaştırmave..

Kon.veYiy.Hiz..

Bilgiveİletişim

FinansveSig.Hiz..

Mesl.Bilg.veTek..

İda.veDes.Hiz.Faal..

Kam. Yön.Sav.Zor..

Eğitim

İnsanSağ.veSos..

Kül. San.Eğl.Din..

Diğ. Hiz.Faal..

Grafik31.Önümüzdeki3yılİçindeYeniYatırımYapmayıDüşünenişletmeler(FaaliyetAlanlarınaGöreSayısalDağılımı)

Evet

Hayır

400350300250200150100500

Tarım,Ormancılık...

MadencilikveTaş..

İmalat

Elekt.,Gaz,Buh.veİklm..

Sutem.,Kanlz.,Atık.Yön.

İnşaat

ToptanvePer..

UlaştırmavevePer..

Kon.veYiy.Hiz..

Bilgiveİletişim

FinansveSig.Hiz..

Mesl.Bilg.veTek.Faal..

İda.veDes.Hiz.Faal..

Kam. Yön.Sav.Zor..

Eğitim

İnsanSağ.veSos.Hiz..

Kül. San.Eğl.DinveSpor

Diğ. Hiz.Faal..

Evet

Hayır

Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık

27,3%

72,7% Evet

Hayır

Madencilik ve Taş Ocakçılığı

50,0% 50,0%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

70

Evet

Hayır

İmalat

31,0%

69,0% Evet

Hayır

Elekt., Gaz, Buh. ve İklm.

100,0%

0,0%

50,0%

Evet

Hayır

Su Tem., Kanlz., Atık Yön.

0,0%

100,0%

Evet

Hayır

Kon. ve Yiy. Hiz.

20,6%

79,4%

Evet

Hayır

İnşaat Sektör

75,8%

24,2%

Evet

Hayır

Ulaştırma ve Depolama

64,6%

35,4%

Evet

Hayır

Bilgi ve İletişim

84,5%

15,4%

Evet

Hayır

Toptan ve Per. Tic. Mot.Kara Taş. Onrm.

39,7%

60,3%

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

71

Evet

Hayır

Finans ve Sig. Hiz.

42,0%

58,0% Evet

Hayır

Mesl. Bil. ve Tek. Faal.

Evet

Hayır

Eğitim

44,4%

55,6%

35,7%

64,3%

Evet

Hayır

İda. ve Des. Hiz. Faal.

20,0%

80,0% Evet

Hayır

Kam. Yön. Sav. Zor.Sos. Güv.

50,0% 50,0%

Evet

Hayır

İnsan Sağ. ve Sos.Hiz. Faal.

50,0% 50,0%

Evet

Hayır

Kül. San. Eğl. Din. ve Spor

0,0%

100,0%Evet

Hayır

Diğer Hiz. Faal.

64,7%

35,5%

Grafik32.NACEKodsisteminegöreönümüzdeki3yıliçerisindeyatırımyapmayıdüşünensektörler

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

72

Veriler dikkate alındığında, yatırım yapmakisteyen işletmelerin, RTSO tarafından, devletdestekleri ve diğer yatırım avantajlarından ya-rarlanmakonusundadoğrudanbilgilendirilme-lerigelişmeyekatkıyapacakveRize’yebirkat-madeğersağlayacaktır.

Yatırımlardadevletyardımlarıileilgilimevzu-atçerçevesindesağlananfaizdesteği,KDVvegümrük vergisimuafiyeti gibi genel teşviklerin

BölgelerdüzeyindeverilenHazine teşvikle-rinin yanı sıra, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ta-rafındankurulanOrganizeSanayiBölgeleri’ninalanına giren yatırım türleri, bölgede faaliyetgösteren seçilmiş sektörler arasında yer al-masa da bölgesel teşviklerden yararlanmaimkânınasahiptir.işletmelerveyayatırımcılaril-gilimevzuatlarkapsamındaKSS’leresağlanandesteklerdendeyararlanmaimkanınasahiptir.Doğu Karadeniz Bölgesi’ni oluşturan altı ilinhiçbirindeendüstribölgesininolmamasıbölge-ye yatırım yapmayı planlayan sanayicilerin buteşviklerden yararlanmasını engellemektedir.ÖzellikleBölge’deyurtdışındaçalışanTürkişçi-lerinintasarruflarınıTürkiye’deyatırımayönlen-dirmekveyabancısermayegirişininartırılması-nısağlamakamacıylailgilimevzuatlayürürlüğesokulan endüstri bölgelerinin oluşturulması,yurt dışına çok sayıda göç vermiş olanDoğuKaradenizBölgesi’ndeekonomikvesosyalaçı-danfaydasağlayacaktır..

Özel sektör tarafından yapılacak şehirlera-rası kargo/yolcu taşımacılığına yönelik demiryolu yatırımlarının yanı sıra, şehir içi kargo ta-şımacılığına yönelik demir yolu yatırımları datümbölgeleriçingeçerliolanteşvikleretabidir.Taşımacılıkfaaliyetlerininbirdençoksayıdaböl-gedemevcutolmasıdurumunda,nakliyearaç-larının tedarikineyönelikharcamalarendüşükgelişmişlik düzeyine sahip bölge için verilenteşvikleretabidir.Jeotermalenerjive/veyasant-

haricinde 4. bölgede yer alan Doğu Karade-niz illeri belli sektörlerde bölgesel olarak teş-vik edilmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi’ndegenelolaraktarım,tarımadayalıimalatsanayi,hazır giyim, deri, plastik, kauçuk, metal eşyaileturizm,sağlıkveeğitimalanındakiyatırımlarıteşvik edilmektedir.Bunun yanı sırabazı ilavesektörlerdebölgeyebakılmaksızın teşvikedil-diği içinyatırımcılarbutürdestekolanaklarınadasahiptir.

ralatığı ısılarınındeğerlendirilmesiyoluylager-çekleştirilen konut ısıtma/soğutma yatırımlarıbölgesel teşviklerden yararlanabilir. BölgedekisanayicilerTrabzonveRize’debulunanserbestbölgelerin ilgili mevzuat kapsamında sağla-dığı tümavantajlardan, TÜBİTAKveKOSGEBtarafından verilen desteklerden ve KSS’leresağlanan kolaylıklardan faydalanma imkânınasahiptir.SanayicileresağlananTÜBİTAKAr-Gedestekleri,sanayikuruluşlarınınAr-Ge’yedahafazla kaynak ayırmasını özendirmek, sanayikuruluşlarınınkendiarasındaveüniversitelerledahayakınişbirlikleriveortaklıklarsağlamasınıteşviketmekamacıylaTÜBİTAKYenilikveDes-tekProgramlığıBaşkanlığı(TEYDEB)tarafındansağlanmaktadır

TÜBİTAK-TEYDEBprogramlarıkapsamında-kidesteklerdenyararlanmakamacıylaRize’denson10yıldayapılanbaşvurusayısı,destekle-nenprojesayısıvedestekmiktarıTablo58’degörülmektedir. Türkiye’deki özel sektör kuru-luşlarınınaraştırma-teknolojigeliştirmeveyeni-lik faaliyetlerini desteklemek amacıyla kurulanTEYDEBprogramınabölgedenyapılanbaşvu-runun yeterli düzeyde olmadığının görüldüğübu tablodan aynı zamanda bölgedeki sanayikuruluşlarının AR-GE’ye olan ilgisinin az, ge-rekkendiaralarındagereksedearaştırmaku-ruluşları veya üniversitelerle olan diyalogununiseyeterlidüzeydeolmadığısonucukolaylıklaçıkarılabilir.

2007 2008 2009

Rize Belge Sabit İstihdam Belge Sabit İstihdam Belge Sabit İstihdam Sayısı Yatırım (Kişi) Sayısı Yatırım (Kişi) Sayısı Yatırım (Kişi)

16 194.952.589 391 9 199.913.990 234 8 226.971,803 151

Tablo57.HazineMüsteşarlığıverilerinegöre2007-2009yıllarıarasındaTeşvikbelgesikullananişletmesayısı,sabityatırımtutarıveistihdamrakamları(kaynak:www.hazine.gov.tr)

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

73

BunundışındaTÜBİTAKdesteklerindenya-rarlanmakonusunda2010yılı itibariylebir ve-riyerastlanmamıştır.İstatistiklerilk20ilüzerin-densunulmaktadır.

4.15. İşletmelerin Aldığı veya İhtiyaçDuyduğu Danışmanlık ve Eğitim Profili

Araştırmayadahil1148 işletmeninalmışol-dukları danışmanlık ve eğitim hizmetler ve bu

alandaihtiyaçduyduklarıhizmeteilişkinbeyan-larıTablo59’daverilmiştir.Bunagöreanketeka-tılanişletmelerintümüiçerisindeilgilialanlardadanışmanlıkalanlarınoranı%2’lerinaltındaka-lırken,eğitimhizmetialanlarınoranıdeğişkenlikgöstermektedir. Pazarlama konusunda eğitimalanların oranı % 21,6 iken, kalite konusundaeğitimalanlarınoranı%4,6olmuştur.Bualan-dahissettikleriihtiyaçdüzeyi’nin%15’inaltındakaldığıgörünmektedir.

ÖnerilenProjeSayısı DesteklenenProjeSayısı VerilenHibeDestekTutarı(MilyonTL)* 2009yılısabitfiyatlarıdır.

Rize 1 0 0Tablo58.2000-2009YıllarıArasıRizeilineİlişkinTÜBİTAK-TEYDEBİstatistikleri

Danışmanlıkveyaeğitimalanı Danışmanlık Eğitim İhtiyacımvar

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

Pazarlama 24 2,1% 248 21,6% 169 14,7%

Maliyetdüşürme 7 0,6% 201 17,5% 152 13,2%

Yönetimveorganizasyon 18 1,6% 155 13,5% 148 12,9%

İnsankaynakları 17 1,5% 148 12,9% 165 14,4%

Kalite 13 1,1% 53 4,6% 131 11,4%

Dışticaret(ithalat-ihracat) 4 0,3% 184 16,0% 137 11,9%

Bilgisayarvebilgiteknolojisisistemleri 9 0,8% 105 9,1% 140 12,2%

Finansyönetimi 10 0,9% 81 7,0% 163 14,2%

Marka 8 0,7% 71 6,2% 141 12,3%

Yeniürüngeliştirme(Ar-Ge) 6 0,5% 85 7,4% 153 13,3%

Müşteriilişkileriyönetimi 13 1,1% 193 16,8% 152 13,2%

Yöneticigeliştirme 10 0,9% 113 9,8% 138 12,0%

Yenidenyapılanma 3 0,3% 73 6,4% 139 12,1%

Tablo59.İşletmeninDanışmanlıkVeEğitimAldığıVeyaİhtiyaçDuyduğuAlanlar

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

74

4.15.1. Değerlendirme

Danışmanlık ve eğitim hizmetleri, çağdaşteknolojiningereçlerikullanılarakyapılanbirbil-givedeneyimaktarımıolaraktanımlanmaktadır.Globalleşme, rekabet,kalitearayışıvegelişenileriteknolojiylebirlikte,faaliyetvehizmetalan-larıgenişleyen işletmeler, yönetimanlayışlarınıyeniden tanımlamaya ihtiyaç duymaktadır. İşalanlarınıngelişmesi, işletmeleringenel ilgi vefaaliyetalanlarınıgenişletmekte, farklı konular-dagüncelbilgilere sahipolma ihtiyaçlarını ar-tırmaktadır.Danışmanlıkveeğitimhizmetlerinindevreye girmesiyle bu sorunlar büyük ölçüdeaşılmakta vebuhizmetlerinönemigereközelsektörde,gereksekamukurumvekuruluşların-dahergeçengündahaiyianlaşılmaktadır.

Veriler dikkate alındığında, Rize’deki işlet-melerin,gerekyerelvegerekseulusalveulus-lararası anlamda rekabet gücü kazanabilmesiiçin stratejik planlama ve yönetim geliştirmeçalışmalarına yakınlaşmaları gerekmektedir.İşletmelerinstratejikdüzeydeyapacaklarıplan-lamaveyönetimfaaliyetleriortaveuzunvade-demarkalaşmayavekurumsallaşmayayönelikçalışmaları destekleyecektir. İşletmelerin bunabenzerstratejikplanlamaveyönetimçabaları,bundan sonraki aşamada karşımıza çıkan ni-telikli işgücü temini vesürekliliğinedekatkıda

bulunacaktır.Sonuçlaraçısındanbirdeğerlen-dirmeyapıldığında,kurumsallaşmaveişletme-lerinuzundönemlistratejikyönetimkonusundaistenendüzeydeolmamalarınıntemelnedenleriarasındayeterlidüzeydedanışmanlıkveeğitimhizmetleri almamaları gösterilebilir. Zira geneltoplamdadanışmanlıkhizmetialanişletmesa-yısıancak%2civarındadır.

Bu açıdanbakıldığında,RTSO’ya kayıtlı iş-letmeler, ağırlıklı olarak pazarlama (% 14,7),İnsan kaynakları (% 14,4), finans yönetimi (%14,2),yeniürüngeliştirme(%13,3)vemaliyetdüşürme ilemüşteri ilişkileriyönetimi (%13,2)gibikonulardadanışmanlıkveeğitimhizmetle-rine ihtiyaçduymaktadır.Bununlabirlikte işlet-meler uzun vadede kendileri için önemli olankalitevedışticaretgibikonularıgözardıetmeeğilimindedir.

Bu nedenle Rize işletmelerinin yurtiçi veuluslararası etkinliklerini artırmak amacıylastratejik işletme yönetimi ve bunun kurumsal-laşmaya etkisi konusundaki bilgi-becerilerininartırılmasıgereklidir.Ülkemizdekivedünyadakibaşarılıörneklerin işletmesahiplerininkafasın-dacanlanmasınısağlayacakuygulamalaradayerverilmelidir.Rize işletmelerininstratejikdü-zeydeplanlamaveyönetimyapmayabaşlaya-bilmeleri içinbualandakieksikliklerini tamam-

Grafik33.İşletmeninDanışmanlıkVeEğitimAldığıVeyaİhtiyaçDuyduğuAlanlar

Danışmanlık Eğitim İhtiyaçvar

İşletmelerin aldığı veya ihtiyaç duyduğu danışmanlık veeğitim alanları

250

200

150

100

50

0

Pazarlama

Maliy.düş.

Yöne.org.

İns.kay.

Kalite

DışTic.

Bil.Bil.Tek.

Finansyön.Marka

Yeniürünarge

Müş.İliş.

Yöneticigel.

YenidenYap.

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

75

4.16. İşletmelerin Enerji Kullanımı ve tercih ettikleri enerji çeşidi

Enerji kullanımı ile ilgili firmalar ağızbirliğietmişçesine tekbirenerjikullanımındayoğun-laştığınıgörmekteyiz.Aşağıdakitablodeğerleribunugöstermektedir.

lamalarıvebunayönelikeğitimvedanışmanlıkhizmetleriteminetmeleridegerekmektedir.Bu-nuniçinüniversite,STK’lar,özelsektörarasındaişbirliğininbaşlatılmasıdaelealınmasıgerekenbirdiğerkonudur.

Enerji

türü-

Elektrik

Enerji

türü-Do-

ğalgaz

Enerji

türü-

Kömür

Enerji

türü-

Fuel-Oil

Enerji

türü-

Diğer

Sayı

Yüzde

Sayı

Yüzde

Sayı

Yüzde

Sayı

Yüzde

Sayı

Yüzde

Tarım,

Orm.

veBal.

12

1,07%

0 0 0 0 2

6,45%

2

4,88%

Mad.

veTaş

ocak.

6

0,54%

0 0 0 0 0 0 1

2,44%

İmalat

112

10,00% 7

22,58%

26

53,06% 9

29,03%

10

24,39%

Elekt.,

Gaz,

Buh.ve

İklm.

7

0,63%

0 0 0 0 0 0 0 0

Sutem.,

Kanlz.,

Atık

Yön. 2

0,18%

1

3,23%

0 0 0 0 0 0

İnşaat

70

6,25%

6

19,35% 1

2,04%

1

3,23%

4

9,76%

Toptan

vePer.

Tic.Mot.

Kara

Taş

Onrm.

619

55,27% 6

19,35%

11

22,45% 3

9,68%

10

24,39%

Ulaştır-

mave

Depola-

ma 54

4,82%

0 0 0 0 1

3,23%

0 0

Kon.ve

Yiy.Hiz.

34

3,04%

2

6,45%

9

18,37% 2

6,45%

7

17,07%

Bilgive

İletişim

26

2,32%

2

6,45%

1

2,04%

1

3,23%

3

7,32%

Finans

vesig.

Hiz. 89

7,95%

1

3,23%

1

2,04%

9

29,03% 3

7,32%

Mesl.

Bil.ve

Tek.

Faal.

43

3,84%

0 0 0 0 1

3,23%

0 0

İda.ve

Des.

Hiz.

Faal.

6

0,54%

0 0 0 0 0 0 0 0

Kam.

Yön.Sav.

Zor.Sos.

Güv.

2

0,18%

0 0 0 0 1

3,23%

0 0

Eğitim 9

0,80%

0 0 0 0 0 0 0 0

İnsan

sağ.ve

Sos.

Hiz.

Faal.

9

0,80%

4

12,90% 0 0 1

3,23%

1

2,44%

Kül.

San.

Eğl.Din.

veSpor

2

0,18%

1

3,23%

0 0 0 0 0 0

18

1,61%

1

3,23%

0 0 0 0 0 0

1120

100,00%

31

100,00%

49

100,00%

31

100,00%

41

100,00%

Tablo60.İşletmelerinEnerjiKullanımıvetercihettiklerienerjiçeşidi

DiğerHiz.Faal.

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

76

4.17. İşletmelerin İşbirliği Eğilimi

İşletmelerin yurtdışındaki firmalarla işbirliğiiçindeticaretyapmaisteğinesahipolupolma-dığı Tablo 61’de verilmiştir. Yurt dışına açılma

Yurtdışındakifirmalarlaişbirliğiyapmakis-teyenişletmelerinhangikonudavehangiyön-deişbirliği istediğiTablo62’deverilmiştir.Bek-

isteğine sahip olan işletmelerin çok yüksekolmasada%24,7gibibirorandaolması,yurtdışıilişkilerkonusunda,desteklenmesigerekenolumlubireğilimeişaretetmektedir.

lentiyeuygunolarakişbirliğiisteğiortakgirişimveticariaracılıkalanlarındayoğunlaşmaktadır.

Grafik34.İşletmelerinYurtdışıFirmalarlaİşbirliğiYapmayıİsteyipİstememeDurumu

Evet

Hayır

İşletmelerin yurtdışı firmalarla işbirliği yapma istekleri

24,7%

75,3%

İşbirliğitürleri Teklifediyorum Talepediyorum Herikiside

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

TicariAracılık(Temsilcilik/Distribütörlükgibi) 8 2,9% 62 22,5% 42 15,3%

Franchise 3 1,1% 20 7,3% 17 6,2%

OrtakGirişim/Yatırım/KarşılıklıÜretim 8 2,9% 66 24,0% 96 34,9%

ŞirketBirleşmesiveyaHisseDeğişimi 4 1,5% 25 9,1% 18 6,5%

ŞirketAlımıveyaSatımı(tamamen) 2 0,7% 26 9,5% 12 4,4%

AltYüklenicilik(Taşeronluk/DışKaynaklıÜretim) 5 1,8% 41 14,9% 18 6,5%

DoğrudanSatışveyaAlış 10 3,6% 85 30,9% 29 10,5%

Tablo62.İşletmelerinYurtdışındakiFirmalarlaİşbirliğiİsteğininTürüVeŞekli

İşbirliğiİsteği Sayı Yüzde

Evet 275 24,7%

Hayır 837 75,3%

Toplam 1112 100,0%

Tablo61.İşletmelerinYurtdışıFirmalarlaİşbirliğiYapmayıİsteyipİstememeDurumu

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

77

Grafik35.İşletmelerinYurtdışındakiFirmalarlaİşbirliğiİsteğininTürüVeŞekli

Teklifediyorum Talepediyorum Herikisi

İşletmelerin istediği işbirliği alanları

İşbirliği yapmayı isteyen işletmelerden,en çok işbirliği yapmak istedikleri üç bölgeyiönem sıralamasına göre bildirmeleri istenmişolup,verilencevaplardanhareketle,işbirliğiiçinönempuanlamasıyapılarakbusıraTablo63’deverilmiştir.

Beklendiği üzere, birinci sırada açık farklayakınpazar/ komşuülkeler gelmektedir. İkinciveüçüncüsıradaTürkCumhuriyetleriveABül-kelerigelmektedir.

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

TicariAracılık

Franchise

OrtakGir./Yat./

Karş.Ür.

ŞirketBirl.veya

HisseDeğ.

ŞirketAlımı

veyaSatımı

AltYüklenicilik

DoğrudanSatış

veyaAlış

1.Derecede 2.Derecede 3.Derecede Toplam Önem Önemli Önemli Önemli Puanı

İşbirliğiAlanı Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

YakınPazar/KomşuÜlkeler 143 76,1% 31 16,5% 14 7,4% 188 100,0% 505

TürkCumhuriyetleri 38 26,2% 79 54,5% 28 19,3% 145 100,0% 300

ABÜlkeleri 33 37,5% 28 31,8% 27 30,7% 88 100,0% 182

Ortadoğu 13 28,3% 13 28,3% 20 43,5% 46 100,0% 85

Asya 7 20,6% 14 41,2% 13 38,2% 34 100,0% 62

Uzakdoğu 11 39,3% 10 35,7% 7 25,0% 28 100,0% 60

AfrikaÜlkeleri 6 26,1% 8 34,8% 9 39,1% 23 100,0% 43

KuzeyAmerikaÜlkeleri 1 10,0% 2 20,0% 7 70,0% 10 100,0% 14

GüneyAmerikaÜlkeleri 2 22,2% 0,0% 7 77,8% 9 100,0% 13

Tablo63.İşletmelerinEnÇokİşbirliğiYapmakİstedikleriBölgelerinÖnemSırası

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

78

4.17.1. Değerlendirme

Rize’yeildışlından;ulusalyadauluslararasıanlamdadışyatırımcıyıçekmeyeyönelikçalış-malarınyeterlidüzeydeolmadığıanlaşılmakta-dır.Budurum,kolektifçalışmaylaoluşturulmasıgerekenkentpolitikavetanıtımıiledeilişkilidir.Rize ilinegerekulusalgereksedeuluslararasısermayeningelmesinisağlamanınenetkiliyolu;stratejikbirplanlamaçalışmasınınardındanilinbirbütünolarakyatırımçekilmekistenenalan-lardatanıtımınınyapılmasıvelobifaaliyetlerininyürütülmesidir.

Buanlamdakitarımsalürünlerdekatmade-ğerliüretiminyapılabilmesiveözellikleendüst-riyel tarımürünlerindegelişmesağlanabilmesiiçinAR-GEçalışmaları,teknolojikyatırımlar,üni-versite ile işbirliği, kaynakkullanımıgibikonu-lardamevcutdurumunveihtiyaçlarıntespitedi-lerekkarşılanmasınıngerekliliğigörülmektedir.

Benzerbirbiçimde,sahipolunansuürünleripotansiyelininaktifhalegetirilmesiiçinşartlarındeğerlendirilmesi ve ildeki aktörlerin buna yö-nelik yeni görevler üstlenmesi gerekmektedir.Budurumdaortaya çıkacak sinerji,%43gibibiroranlaişbirliğineaçıkolanişletmelereönü-

müzdeki süreçteönemli bir avantaj da sağla-yacaktır.

4.18. İşletmelerin Rize Ticaret ve Sanayi Odasından Memnuniyet Durumları ve Beklentileri

Araştırmaya dahil işletmelerin, Rize TicaretveSanayiOdasındanbeklentilerini veOdanınhizmetlerinden ve faaliyetlerinden memnunolupolmadıklarını tespit etmekamacıylabeşliLikertölçeğinegörehazırlanansorularaverilencevaplar, Tablo64’degörülmektedir.Tablonunoluşturulmasında, her bir soruya işletmelerceverilencevaplarınaritmetikortalamalarıhesap-lanmışvebunagöreenyüksektenbaşlayaraksıralamayapılmıştır.

Buna göre; “hizmet verilen fiziki ortam”,“çalışanların üyelere karşı tutumu” ve “hizmetverenpersonelinbilgilendirmedüzeyi”memnu-niyetsıralamasındaenyüksekçıkanüçkriterdir.Bunakarşılık;“yurtiçiveyurtdışıişbirliğitalep-lerini size ulaştırma düzeyi”, “sanayi siteleri,endüstribölgeleri,organizesanayibölgelerivbkurmaveyönetilmesineverilendestekdüzeyi”,“elektronik ticaret sanal fuar ve internet ağları

Grafik36.İşletmelerinEnÇokİşbirliğiYapmakİstedikleriBölgelerinÖnemSırası

Önempuanı

İşletmelerin işbirliği hedeflediği bölgelerin önem sırası

8562 60 43

14 13

182

300

505

YakınPazar/Komşu..

TürkCumhuriyetleri

ABÜlkeleri

Ortadoğu

Asya

Uzakdoğu

AfrikaÜlkeleri

KuzeyAmerika

GüneyAmerika

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

79

la işbirliği taleplerinin yüksekolduğu (%24,7)nazaraalındığında,bubulguTicaretveSanayiOdasınınbuhusustadahaaktifbirroloynama-sıgerektiğineişaretetmektedir.

konusundaüyelerineyolgösterecekgirişimler-debulunması”memnuniyetdüzeyiendüşüküçkonudur.

Yukarıda verilmiş olan Tablo 61’de de gö-rüldüğüüzerebölgedekiişletmelerinyurtdışıy-

RizeTSO ÇokKötü Kötü Orta İyi Çokİyi Toplam ort. std.

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sapma

Hizmetverilen 12 1,8% 17 2,6% 97 14,8% 373 56,9% 156 23,8% 655 100,0% 3,98 0,81fizikiortam

Çalışanlarınsize 16 2,4% 21 3,2% 100 15,1% 413 62,3% 113 17,0% 663 100,0% 3,88 0,81karşıtutumu

Hizmetverenpersonelin 18 2,7% 35 5,3% 145 21,9% 396 59,9% 67 10,1% 661 100,0% 3,69 0,83bilgilendirmedüzeyi

Ticaretileilgili 35 5,3% 66 10,0% 132 20,1% 376 57,2% 48 7,3% 657 100,0% 3,51 0,96yayınlananaylıkdergiler

Makultaleplerinkısazamanda 30 4,8% 83 13,2% 207 32,9% 276 43,8% 34 5,4% 630 100,0% 3,32 0,94karşılanılabilirliği

Ticaretvesanayiyiilgilendirilenhaberleriderleyerekilgililere 56 8,7% 119 18,5% 220 34,2% 215 33,4% 34 5,3% 644 100,0% 3,08 1,04(Üyelerevediğerkuruluşlara)ulaştırması

Meslekahlakınıvedayanışmayıkorumayaçalışması,Ticaretvesanayinin 56 8,7% 99 15,3% 262 40,6% 204 31,6% 25 3,9% 646 100,0% 3,07 0,98gelişiminekatkıdabulunması

Websitesininetkinlik 55 10,0% 82 15,0% 222 40,5% 160 29,2% 29 5,3% 548 100,0% 3,05 1,03derecesi

Sizinleiletişimkurmadüzeyi,hizmetkalitesi 88 13,6% 129 20,0% 200 31,0% 193 29,9% 36 5,6% 646 100,0% 2,94 1,12vehızı

VerilenDanışmanlık/ 67 10,5% 196 30,7% 184 28,8% 169 26,4% 23 3,6% 639 100,0% 2,82 1,05Eğitimhizmetleri

Yurtiçiveyurtdışıişgezisi,fuar,sergivb. 87 13,7% 157 24,8% 223 35,2% 151 23,8% 16 2,5% 634 100,0% 2,77 1,04organizas.etkinliği

Elektronikticaretsanalfuarveinternetağlarıkonusundaüyelerine 87 14,2% 182 29,6% 193 31,4% 130 21,2% 22 3,6% 614 100,0% 2,70 1,06yolgösterecekgirişimlerdebulunması

Sanayisiteleri,endüstribölgeleri,organizesanayibölgelerivbkurmave 82 14,9% 146 26,5% 202 36,7% 100 18,1% 21 3,8% 551 100,0% 2,70 1,05yönetilmesineverilendestekdüzeyi

Yurtiçiveyurtdışıişbirliğitaleplerinisize 106 16,8% 192 30,4% 180 28,5% 137 21,7% 17 2,7% 632 100,0% 2,63 1,08ulaştırmadüzeyi

Tablo64.İşletmelerinRizeTicaretVeSanayiOdası’ndanMemnuniyetDüzeyi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

80

Grafik37.RTSOİleilgilibazıcevaplarındeğerlendirilmesi(Meslekahlakı,haberdaredilme,fuarcılık,iletişimkurma,gezidüzenleme)

Grafik38.RTSOİleilgilibazıcevaplarındeğerlendirilmesi(Yurtdışındangelentalepler,endüstri/sanayibölgelerininkurulması,danışmanlık,çalışanlarıntutumu,fizikimekan)

Yüzde(MAhlak)

Yüzde(İtş.Kur.)

Yüzde(Hab.Der.)

Yüzde(gezi)

Yüzde(Fuar)

Yukarıdaki grafik Rize TSO ile ilgili işletmesahiplerinikanaatlerisorgulanmaktadır.Meslekahlakı,Haberdar edilme, fuarcılık, iletişim kur-ma ve gezi tertipleme konusundaki cevaplarüstüstekonularakbirortakdeğeryargısıeldeedilmekistenmiştir.Şekildegörüleceğigibi,ilgi-

likonulardaRTSO’nıntutumunadairkanaatlerienfazlaortadüzeyde,sonraiyi,sonrakötü,çokkötüveensonçokiyişeklindesıralanmaktadır.RTSO’nun bu grafiğe ilgi duyması gerekmek-tedir.

160

140

120

100

80

60

40

20

0Çokkötü

Kayıp

Çokiyi

İyi

Orta

Kötü

Çokkötü

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0Yüzde(YurtdışıTalp)

Yüzde(End.Kur.)

Yüzde(Danış.)

Yüzde(Tal.Karş.)

Yüzde(Çal.Tut.)

Yüzde(Fik.Mek.)

Kötü Orta İyi Çokiyi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

81

Yukarıdaki grafik yine Rize TSO ile ilgili iş-letme sahiplerini kanaatleri sorgulanmaktadır.Yurtdışında gelen talepler, Yeni endüstrilerinkurulması, danışmanlık, çalışanların tutumu,fizikimekangibikonularlailgiliişletmelerinba-kışıilginçbirşekildedeğişmektedir.Grafikteyu-karıdakisıralamadikkatealındığındaRTSOileilgilimemnuniyetinarttığınıgörebiliyoruz.Özel-likleçalışanların tutumuile ilgili işletmelerinenyüksekmemnuniyeti taşıdıklarını görmekOdaaçısındaolumlubirgelişmedir.Ayrıcabusoru-larla ilgiliolarakanketecevapvermek isteme-yenlerinoranınındaazaldığınıgörmekgerekir.Anketecevapverenlerinoransalolarakartması,yanianketlerincevapsızbırakılmaması,ayrıbirilgininvarlığınıgöstermekbakımındaönemlidir

Araştırmayadahilişletmelerin,ArdeşenTica-retveSanayiOdasındanbeklentileriniveOda-nınhizmetlerindenvefaaliyetlerindenmemnun

olupolmadıklarını tespit etmekamacıylabeşliLikertölçeğinegörehazırlanansorularaverilencevaplar,Tablo65’degörülmektedir.Tablonunoluşturulmasında, her bir soruya işletmelerceverilencevaplarınaritmetikortalamalarıhesap-lanmışvebunagöreenyüksektenbaşlayaraksıralamayapılmıştır.

Bunagöre; “çalışanların üyelere karşı tutu-mu”, “hizmet veren personelin bilgilendirmedüzeyi”ve“makultaleplerinkısazamandakar-şılanılabilirliği”, memnuniyetsıralamasındaenyüksek çıkan üç kriterdir. Buna karşılık; “yurtiçiveyurtdışı işbirliğitaleplerinisizeulaştırmadüzeyi”,“yurtiçiveyurtdışıişgezisi,fuar,ser-givb.organizasyonlardakietkinliği”ve“sanayisiteleri,endüstribölgeleri,organizesanayiböl-geleri vb kurma ve yönetilmesine verilendes-tekdüzeyi” memnuniyetdüzeyi endüşüküçkonudur.

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

82

ArdeşenTSO ÇokKötü Kötü Orta İyi Çokİyi Toplam ort. std.

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sapma

Çalışanlarınsize 1 1,4% 4 5,8% 12 17,4% 42 60,9% 10 14,5% 69 100,0% 3,81 0,81karşıtutumu

Hizmetverenpersonelin 2 2,9% 10 14,5% 19 27,5% 33 47,8% 5 7,2% 69 100,0% 3,42 0,93bilgilendirmedüzeyi

Makultaleplerinkısa 4 5,9% 12 17,6% 31 45,6% 20 29,4% 1 1,5% 68 100,0% 3,03 0,88zamandakarşılanabirliği

Hizmetverilenfizikiortam 4 6,1% 16 24,2% 22 33,3% 22 33,3% 2 3,0% 66 100,0% 3,03 0,98

Sizinleiletişimkurmakurmadüzeyi,hizmet 11 15,9% 17 24,6% 15 21,7% 20 29,0% 6 8,7% 69 100,0% 2,90 1,24kapasivehızı

Meslekahlakınıvedayanışmayıkorumayaçalışması,Ticaretve 8 11,8% 18 26,5% 23 33,8% 18 26,5% 1 1,5% 68 100,0% 2,79 1,02sanayiningelişiminekatkıdabulunması

Websitesininetkinlik 9 14,1% 20 31,3% 20 31,3% 15 23,4% 0 0,0% 64 100,0% 2,64 1,00derecesi

TicaretveSanayiyiilgilendirenhaberleriderleyerekilgililere 9 13,2% 30 44,1% 15 22,1% 12 17,6% 2 2,9% 68 100,0% 2,53 1,03(Üyelerevediğerkuruluşlaraulaştırma)

VerilenDanışmanlık/ 14 20,6% 29 42,6% 16 23,5% 9 13,2% 0 0,0% 68 100,0% 2,29 0,95Eğitimhizmetleri

Elektronikticaret.sanalfuarveinternetağlarıkonusundaüyelerineyol 16 23,9% 28 41,8% 13 19,4% 9 13,4% 1 1,5% 67 100,0% 2,27 1,02gösterecekgirişimlerdebulunması

Sanayisiteleri,endüstribölgeleri,organizesanayibölgelerivb.kurmave 17 27,0% 29 46,0% 10 15,9% 6 9,5% 1 1,6% 63 100,0% 2,13 0,98yönetilmesineverilendestekdüzeyi

Yurtiçiveyurtdışıişgezisi,fuar,sergivb. 22 32,8% 28 41,8% 11 16,4% 5 7,5% 1 1,5% 67 100,0% 2,03 0,97organizasyonlardakietkinliği

Yurtiçiveyurtdışıişbirliğitaleplerinisizeulaştırma 21 30,9% 33 48,5% 8 11,8% 6 8,8% 0 0,0% 68 100,0% 1,99 0,89düzeyi

Tablo65.İşletmelerinArdeşenTicaretVeSanayiOdası’ndanMemnuniyetDüzeyi

Araştırmayadahilişletmelerin,ÇayeliTicaretveSanayiOdasındanbeklentilerini veOdanınhizmetlerinden ve faaliyetlerinden memnunolupolmadıklarını tespit etmekamacıylabeşliLikertölçeğinegörehazırlanansorularaverilencevaplar,Tablo66’dagörülmektedir.Tablonunoluşturulmasında, her bir soruya işletmelerceverilencevaplarınaritmetikortalamalarıhesap-

lanmışvebunagöreenyüksektenbaşlayarak

sıralamayapılmıştır.

Bunagöre; “çalışanların üyelere karşı tutu-

mu”, “hizmet veren personelin bilgilendirme

düzeyi” ve “meslek ahlakını ve dayanışmayı

korumayaçalışması, ticaret ve sanayiningeli-

şimine katkıda bulunması”, memnuniyet sıra-

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

83

lamasındaenyüksekçıkanüçkriterdir. Bunakarşılık;“yurtiçiveyurtdışıişgezisi,fuar,sergivb.organizasyonlardakietkinliği”,“sanayisite-leri,endüstribölgeleri,organizesanayibölgele-

rivbkurmaveyönetilmesineverilendestekdü-zeyi”,ve“yurtiçiveyurtdışıişbirliğitaleplerinisizeulaştırmadüzeyi”,memnuniyetdüzeyiendüşüküçkonudur.

ÇayeliTSO ÇokKötü Kötü Orta İyi Çokİyi Toplam ort. std.

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sapma

Çalışanlarınsize 5 3,8% 7 5,4% 29 22,3% 60 46,2% 29 22,3% 130 100,0% 3,78 0,98karşıtutumu

Hizmetverenpersonelin 5 3,9% 12 9,4% 32 25,0% 61 47,7% 18 14,1% 128 100,0% 3,59 0,98bilgilendirmedüzeyi

Meslekahlakınıvedayanışmayıkorumayaçalışması,Ticaretve 8 6,0% 5 3,8% 58 43,6% 51 38,3% 11 8,3% 133 100,0% 3,39 0,92sanayiningelişiminekatkıdabulunması

Makultaleplerinkısa 4 3,4% 14 12,0% 47 40,2% 40 34,2% 12 10,3% 117 100,0% 3,36 0,94zamandakarşılanabirliği

TicaretveSanayiyiilgilendirenhaberleriderleyerekilgililere 10 7,8% 8 6,2% 50 38,8% 50 38,8% 11 8,5% 129 100,0% 3,34 1,00(Üyelerevediğerkuruluşlaraulaştırma)

Hizmetverilenfizikiortam 5 3,9% 20 15,7% 43 33,9% 46 36,2% 13 10,2% 127 100,0% 3,33 0,99

Sizinleiletişimkurmakurmadüzeyi,hizmet 8 6,3% 18 14,1% 42 32,8% 46 35,9% 14 10,9% 128 100,0% 3,31 1,05kapasivehızı

Websitesininetkinlik 5 4,7% 24 22,4% 38 35,5% 32 29,9% 8 7,5% 107 100,0% 3,13 1,00derecesi

Elektronikticaret.sanalfuarveinternetağlarıkonusundaüyelerineyol 13 10,9% 17 14,3% 44 37,0% 39 32,8% 6 5,0% 119 100,0% 3,07 1,06gösterecekgirişimlerdebulunması

VerilenDanışmanlık/ 8 6,7% 27 22,5% 45 37,5% 30 25,0% 10 8,3% 120 100,0% 3,06 1,04Eğitimhizmetleri

Yurtiçiveyurtdışıişbirliğitaleplerinisizeulaştırma 13 11,8% 37 33,6% 29 26,4% 23 20,9% 8 7,3% 110 100,0% 2,78 1,13düzeyi

Sanayisiteleri,endüstribölgeleri,organizesanayibölgelerivb.kurmave 10 10,1% 37 37,4% 26 26,3% 21 21,2% 5 5,1% 99 100,0% 2,74 1,07yönetilmesineverilendestekdüzeyi

Yurtiçiveyurtdışıişgezisi,fuar,sergivb. 16 14,8% 33 30,6% 33 30,6% 20 18,5% 6 5,6% 108 100,0% 2,69 1,11organizasyonlardakietkinliği

Tablo66.İşletmelerinÇayeliTicaretVeSanayiOdası’ndanMemnuniyetDüzeyi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

84

Araştırmayadahilişletmelerin,PazarTicaretveSanayiOdasındanbeklentilerini veOdanınhizmetlerinden ve faaliyetlerinden memnunolupolmadıklarını tespit etmekamacıylabeşliLikertölçeğinegörehazırlanansorularaverilencevaplar,Tablo67’degörülmektedir.Tablonunoluşturulmasında, her bir soruya işletmelerceverilencevaplarınaritmetikortalamalarıhesap-lanmışvebunagöreenyüksektenbaşlayaraksıralamayapılmıştır.

Buna göre; “hizmet veren personelin bilgi-lendirmedüzeyi”,“çalışanlarınüyelerekarşıtu-tumu”,ve“hizmetverilenfizikiortam”,memnu-niyetsıralamasındaenyüksekçıkanüçkriterdir.Bunakarşılık;“yurtiçiveyurtdışıişbirliğitalep-lerinisizeulaştırmadüzeyi”,“verilendanışman-lık/eğitimhizmetleri” ve “Yurt içi veyurtdışı işgezisi,fuar,sergivb.organizasyonlardakietkin-liği”memnuniyetdüzeyiendüşüküçkonudur.

PazarTSO ÇokKötü Kötü Orta İyi Çokİyi Toplam ort. std.

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sapma

Hizmetverenpersonelin 3 3,5% 1 1,2% 3 3,5% 64 74,4% 15 17,4% 86 100,0% 4,01 0,76bilgilendirmedüzeyi

Çalışanlarınsize 3 3,5% 2 2,3% 2 2,3% 65 75,6% 14 16,3% 86 100,0% 3,99 0,77karşıtutumu

Hizmetverilenfizikiortam 1 1,2% 6 7,1% 19 22,6% 58 69,0% 0 0,0% 84 100,0% 3,60 0,68

Makultaleplerinkısa 7 8,5% 14 17,1% 22 26,8% 38 46,3% 1 1,2% 82 100,0% 3,15 1,01zamandakarşılanabirliği

Websitesininetkinlik 4 8,2% 5 10,2% 28 57,1% 12 24,5% 0 0,0% 49 100,0% 2,98 0,83derecesi

Sizinleiletişimkurma 11 12,9% 19 22,4% 23 27,1% 31 36,5% 1 1,2% 85 100,0% 2,91 1,08kurmadüzeyi,hizmetkapasivehızı

Meslekahlakınıvedayanışmayıkorumayaçalışması,Ticaretve 9 10,6% 24 28,2% 28 32,9% 24 28,2% 0 0,0% 85 100,0% 2,79 0,98sanayiningelişiminekatkıdabulunması

TicaretveSanayiyiilgilendirenhaberleriderleyerekilgililere 9 10,6% 24 28,2% 28 32,9% 24 28,2% 0 0,0% 85 100,0% 2,79 0,98(Üyelerevediğerkuruluşlaraulaştırma)

Elektronikticaret.sanalfuarveinternetağlarıkonusundaüyelerineyol 8 9,4% 38 44,7% 23 27,1% 16 18,8% 0 0,0% 85 100,0% 2,55 0,91gösterecekgirişimlerdebulunması

Sanayisiteleri,endüstribölgeleri,organizesanayibölgelerivb.kurmave 6 9,0% 26 38,8% 28 41,8% 7 10,4% 0 0,0% 67 100,0% 2,54 0,80yönetilmesineverilendestekdüzeyi

Yurtiçiveyurtdışıişgezisi,fuar,sergivb. 7 8,9% 37 46,8% 24 30,4% 11 13,9% 0 0,0% 79 100,0% 2,49 0,85organizasyonlardakietkinliği

VerilenDanışmanlık/ 7 8,8% 41 51,3% 19 23,8% 13 16,3% 0 0,0% 80 100,0% 2,48 0,87Eğitimhizmetleri

Yurtiçiveyurtdışıişbirliğitaleplerinisizeulaştırma 8 9,9% 42 51,9% 16 19,8% 15 18,5% 0 0,0% 81 100,0% 2,47 0,91düzeyi

Tablo67.İşletmelerinPazarTicaretVeSanayiOdası’ndanMemnuniyetDüzeyi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

85

Araştırmayadâhilişletmelereulusalveulus-lararasımaliveyönetseldestekimkânlarındanyararlanmakonusundaRizeTicaretveSanayiOdasının(benzereğilimlergöstermesinedeniy-lePazar,Ardeşen veÇayeli Ticaret veSanayiOdalarıaynıkapsamdadeğerlendirilmiştir)ön-

cülüketmesini istediklerialanlarsorulmuş,ve-rilencevaplarönemsırasınagörepuanlanarakTablo68’daverilmiştir.Devletdesteklerikonu-sundaOdanınyardımınıalmaisteği2139puan-lailksıradayeralmaktadır.

İşletmeİçinGerekli 1.Derecede 2.Derecede 3.Derecede Toplam ÖnemDesteğinTürü Önemli Önemli Önemli Puanı

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

DevletDestekleri 581 68,8 133 15,8 130 15,4 844 100,0 2139

ABveDünyaBankasıgibi 186 27,6 390 57,9 98 14,5 674 100,0 1436HibeFonları

FinansmanBulmaYöntemleri172 36,3 136 28,7 166 35,0 474 100,0 954

GenelTeşvikUygulamaları 139 26,9 153 29,7 224 43,4 516 100,0 947

AR-GEDestekleri 221 52,7 72 17,2 126 30,1 419 100,0 933

Tablo68.İşletmelerinRTSO’nunÖncülükEtmesiniİstedikleriAlanlarVeÖnceliği

Grafik39.İşletmelerinRTSO’nunÖncülükEtmesiniİstedikleriAlanlarVeÖnceliği

ÖnemPuanı

RTSO nun öncülük etmesi istenen alanların önem sırası

1436

954 947 933

2139

10.2.1DevletDestekleri

10.2.2ABveDünyaBankasıgibiHibeFonları

10.2.3Finans-manBulmaYöntemleri

10.2.4.GenelTeşvikUygula-

maları

10.2.5AR-GEDestekleri

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

86

4.18.1. Değerlendirme

Yukarıda verilmiş olan Tablo 61’de de gö-rüldüğü üzere, bölgedeki işletmelerin yurt dı-şıyla işbirliği taleplerinin azımsanmayacak biroranda(%24,7)olduğunazaraalındığında,bubulguTicaretveSanayiOdası’nınbuhusustadaha aktif bir rol oynaması gerektiğine işaretetmektedir.

Memnuniyetdüzeyineilişkinsonuçlaragöre,RTSO’da, “çalışanların üyelere karşı tutumu”,“hizmet verilen fiziki ortam”, ve “hizmet verenpersonelin bilgilendirme düzeyi” memnuniyetsıralamasında en yüksek çıkan üç kriterdir.Buna karşılık; “yurt içi ve yurt dışı işbirliği ta-leplerinisizeulaştırmadüzeyi”,“sanayisiteleri,endüstribölgeleri,organizesanayibölgelerivbkurmaveyönetilmesineverilendestekdüzeyi”,“yurtiçiveyurtdışıişgezisi,fuar,sergivb.orga-nizasyonlardakietkinliği”konusumemnuniyetdüzeyiendüşüküçalanolarakortayaçıkmıştır.

Anketsonuçlarınagöre,çokolumlubulunan3hizmetalanındansonra,memnuniyetdüzeyiaçısından bir belirgin bir kopma görülmekte-dir.Herhangibirkurum/kuruluşhakkındasağ-lıklı değerlendirme yapabilmenin yolu iletişimkanallarının açık olmasından geçmektedir. Bu

açıdan bakıldığında RTSO’nun ve ildeki diğerodaların üyeleriyle iletişim kurma zorluğu vargibigörünmektedir. Yapılandeğerlendirmelerebakıldığında,RTSO’nunvediğerodalarınüye-leriyleiletişimkurmakalitesininvehızınınmem-nuniyetsizliği ifade etmesi üzerinde dikkatledurmayadeğerbirsonuçtur.

İşletmelere,aynızamandabağlıbulundukla-rıodalarınkendilerinehangikonulardaöncülüketmesi gerektiği sorulmuştur. Bunagöre işlet-meler,önemsıralamasında(1,2,ve3.derece-deönemli)ağırlıklıolarak,2139önempuanıyladevlet destekleri, 1436 önem puanıyla AB veDünyaBankası gibi hibe fonları ve954önempuanıylaFinansmanBulmaYöntemlerigibiko-nularda odaların kendilerine öncülük etmesinibeklemektedir.

4.19. RTSO’nun Bir Sivil Toplum Kuruluşu Olarak Değerlendirilme Profili

Araştırmaya dahil işletmeler, sivil toplumkuruluşu faaliyetleri açısından Rize Ticaret veSanayiOdasınınson ikiyılını%44,7oranındaiyiveçokiyibulurken,%33,2oranındaortadü-zeydegörmektedir.

İşletmelerinRTSOdeğerlendirmesi Sayı Yüzde

ÇokKötü 77 7,0

Kötü 166 15,0

Orta 367 33,2

İyi 441 39,9

Çokİyi 53 4,8

Toplam 1104 100,0

Tablo69.İşletmelerin,RTSO’nıSivilToplumFaaliyetleriAçısındanDeğerlendirmesi

4.19.1. Değerlendirme

RizeTicaret veSanayiOdasının, son iki yıliçerisinde,doğrudan ilgialanınagirmeyenan-cak sivil toplum kuruluşu olarak kendisindenbeklendiği varsayılabilecek olan faaliyetlerinideğerlendirmesiistenmiş,verilencevaplarTab-lo69’dagösterilmiştir.Bunagörebu tür faali-

yetlerdenortalamanınüzerindebirmemnuniyet

tespit edilmiştir. Bu sonucun, bir önceki soru-

yaverilencevaplarabakanyansımalarıbulun-

maktadır.Anketekatılanüyeler,RTSO’nıgenel

profilde başarılı bulmakta, ancak kendileriyle

birebir iletişim kurma konusunda yetersiz bul-

maktadır.

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

87

SongrafikRSTO ile ilgiligeneldüşünceleriözetlemektedir.GörselolarakbakıldığındaRizeTicaretveSanayiOdasıileilgiliişletmeleringe-nel düşüncesi olumludur. Ankete katılanlarınsadece%20kadarımemnuniyetsizgörünmesiOdaaçısındasevindiricibirdurumolarakalgı-lanabilir.

4.20. Üyelerin RTSO’dan İstedikleri İletişim Yöntemi

Araştırmaya dâhil işletmelere Rize TicaretveSanayiOdasınınkendileriyle iletişimyönte-miolarakhangiyöntemleritercihettiklerisorul-muş,verilencevaplarTablo70’deverilmiştir.Enetkin iletişimyollarındanbiriolan telefonlaha-berleşmeisteğibirincisıradadır.

İletişimyöntemi Sayı Yüzde

Telefon 885 77,0

Elektronikposta 300 26,1

GSM 158 13,8

Faks 140 12,2

Kurye 75 6,5

Tablo70.İşletmelerinRTSO’nunÜyeleriyleKurmasınıİstediğiİletişimYöntemi

Grafik40.İşletmelerin,RTSO’nıSivilToplumFaaliyetleriAçısındanDeğerlendirmesi

ÖnemPuanı

İşletmelerin RTSO’yu değerlendirmeleri

166

367

441

5377

Çokkötü Kötü Orta İyi Çokiyi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

88

4.21. RTSO’ya İletilmek İstenen Sorun ve Öneriler

Araştırmaya dahil işletmelerin ankete ce-vap veren temsilcilerine “Rize Ticaret ve Sa-nayi Odası’nın, Ardeşen Ticaret ve SanayiOdası’nın, Çayeli Ticaret ve Sanayi Odası’nınvePazarTicaretveSanayiOdası’nınhizmetle-rinindahahızlıvedahakaliteliolmasıiçinbek-lentileri”sorulmuşveiletmekistedikleriöneriler/teklifler/mesajlarvesorunlarıbildirmeleri isten-

miştir.Üyelerinodalardanenönemliisteği,ge-nelolarakticari faaliyetler içinbilgilendirmevebilinçlendirme faaliyetlerine ağırlık verilmesidir.İkincibir istekOdahizmetlerindeyaşananak-saklıkların giderilmesidir. Bu yolla elde edilenönemlibirbulguda,üyelerinOdafaaliyetlerinekatılımkonusunda istekliolmalarıdır.Açıkuçluolaraksorulanveişletmelerinbağlıbulundukla-rıodalara iletmekistediklerisorunveönerilereveritabanındanulaşmakmümkündür.

Grafik41.İşletmelerinRTSO’nunÜyeleriyleKurmasınıİstediğiİletişimYöntemi

İşletmelerin RTSO ile iletişim tercihleri

Sayı

300

14015875

885

Telefon Elekt.Posta GSM Faks Kurye

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

89

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Araştırmanınsonuçveönerilerbölümü,ön-celikleanketsonuçlarınınanalizi,üyeleringörüşvedüşüncelerininyanında,diğerikincilverikay-naklarındanalınanbilgilerdoğrultusundaoluş-turulmuştur.

5.1. Genel Bulgular

Rize’ninbugünulaştığıkonumda,yatırım-larvegirişimlerbirşekildedeğerlendirilmiş,özelsektöryeniarayışlariçerisinegirmiştir.Bundanböylegeleceğeyönelik,her türlükararındahadikkatli,dahatedbirlivedahafazlabilgiyeda-yandırılarakalınmasıgereğiortayaçıkmaktadır.

Yatırımortamınıolumsuzolaraketkileyenveözellikleenerji,vergiveSSKprimlerininyük-sekliğigibikonulardagereklitedbirlerinalınma-sıkaçınılmazgörülmeklebirlikte,gösterilença-balarınolumluolduğudüşünülmektedir.

Toplam yatırım tutarının yüksek olduğuyatırım konularında, sermayenin bir araya ge-tirilmesinisağlamaküzereçokortaklışirketlereyönelinmesigerekmektedir.

Ulusalveuluslararasısahalarda,sanayi-ninrekabetgücününartırılabilmesi,AR-GEça-lışmalarına ve yatırımlarına önem verilmesi ilemümkünolabilecektir.

Gürcistan,Ermenistanve İran ileulaşımyolu bağlantılarının sağlanabilmesi yönündeçalışmalarahızverilmelidir.Demiryolununbu-lunabilirliliği,özellikletransittaşımacılıktaliman

aktivitesinideartıracakvesosyo-ekonomikdu-rum yanında ülke ekonomisine ciddi katkılarsağlayacaktır.

Rize ve Trabzon’dan GAP bölgesineyapılacak kara yolu ve demir yolu ile bölgeOrtadoğu’yadabağlanabilecektir.BusistemeDoğuKaradeniz’inolduğukadar,GAPbölgesi-nindeihtiyacıbulunmaktadır.Çünkübusistem,GAP’taüretilecekürünlerinuluslararasıpiyasa-laraulaştırılmasını sağlayacağıgibi,Ortadoğuile BDT arasında yapılacak ticaret için de birgeçişyoluolacaktır.

Üretimde,bölgeiçinuzunvadedeönem-libirenerjikaynağıolarakgörülendoğalgazınkullanımıvesanayibölgelerineulaştırılmasısü-ratlesağlanmalıdır.

Orman potansiyelini geliştirebilmek açı-sından, büyüme aşamasında fazla bir yatırımvemaliyetgerektirmeyenağaçlar ilesanayideekonomikdeğeridahafazlaolanlarınseçilmesiyönündeplanlamalaryapılmalıveuygulamayageçirilmelidir.

Mevcutmadenpotansiyelinin verimlibirşekilde değerlendirilmesine yönelik bilimselaraştırmalar vefizibiliteler yapılmalı veyatırım-cılarasunulmalıdır.

Yapılacak sanayi yatırımlarıyla artacakolan elektrik enerjisi tüketiminin önümüzdekiyıllara ait projeksiyonları yapılarak, başlatılanelektrik enerjisi sağlayacak yatırımların projeplanı dâhilinde tamamlanabilmesi yönündetedbirleralınmalıdır.

BEŞİNCİ BÖLÜM

5

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

90

ürünlerini gelecek nesillere taşıyabilmek ama-cıyla mikro girişimcilik projelerine önem veril-melidir.

Sahip olduğu doğal kaynakların sonu-cundayapılanyatırımlarvegirişimlerinyarattığıyapaydinamiklerçerçevesindeilekonomisinin,Türkiyeekonomisiiçindekiağırlığıveönemigi-derekartmıştır.Ancak,ilekonomisiningeçmiştegösterdiğiperformansı,geleceğedetaşıyabil-mesiiçinmutlakayenidinamiklere,yeniyakla-şımlaraveaçılımlaraihtiyaçbulunmaktadır.

Ekonomik yapının,merkez ve bazı ilçe-lerdeyoğunlaşmasıgiderekartandengesizbirgelişmeye sahne olmaktadır. Bu nedenle, ge-lişmebölgelerininçevrelerinideolumluyöndeetkileyebilecek faaliyetlerin yaratılabilmesi içingereklitedbirlerinalınmasıgerekmektedir.

Ekonomikolarakdiğerbölgeler ilenasılbir bütünleşmeye gidileceği konusuna açıklıkgetirecek araştırma ve projelerin bir bütünlükiçerisindeveönceliklehazırlanmasıgerekmek-tedir.

MevcutKüçükSanayiSiteleri(KSS),eği-tim imkânları açısından güçlendirilerek, küçüksanayiciveesnafınihtiyacıolannitelikliişgücükısayoldanyetiştirilmelidir.

İnşaatıdevamedenBSSveKSS’lerininbiranöncefaaliyetegeçirilmesi,istihdamsağ-lamak, üretimdebulunmak, hammadde kulla-nımını artırmak ve katmadeğermeydanage-tirmekgibiilekonomisinesağlayacağıfaydalaraçısındanoldukçaönemlidir.

İlin turizm ve kültür potansiyelini değer-lendirmeyeyönelikçalışmalaraağırlıkverilmeli,kısaortaveuzunvadelihedeflereulaşmakiçinturizmmasterplanıhazırlanmalıdır.Buaçıdanalternatifturizm,eğitim,sağlıkvekongreturizmipotansiyeliningeliştirilmesibölgeyeönemlibirkatmadeğersağlayacaktır.

KOBİ’lerinkümelenmeçalışmalarınaağır-lıkverilerek,hammaddetedariksistemleri,“or-taksatınalma”stratejisiiledahadüşükmaliyet-tegirdisağlayacakşekildekurulmalıdır.

Elektrikenerjisi,doğalgaz,isçilikgibima-liyeti etkileyen unsurlara sübvansiyon sağlan-malıdır.

İnovasyonveAR-GEteşvikleri“DanışmaHavuzu”,“OrtakAraştırmaMerkezi”,vb.uygu-

Sosyo-ekonomik gelişmede ana rol oy-nayan,alt veüst yapıyayönelikolaraksürdü-rülendevlet yatırımlarının kısa sürede tamam-lanabilmesi içinsiyasivesosyalaktörlerdahaetkinbirşekildedevreyegirmelidir.

Sosyalaltyapısektörlerininikianaekseniolan eğitim ve sağlık sektörlerinde, yatırımlarıdevamedenprojelerin,programhedefleridoğ-rultusunda bitirilebilmesi yönünde çalışmalaryapılmalıdır.

Gelenekselkalkınmasüreciolantarımdansanayisektörünegeçisin,henüzeşiğindeolanRize’de sanayinin gelişebilmesi; itici sektörlerdurumundaki tarım ve hayvancılık, ormancılık,eğitim,sağlık,madencilik,ticaret,turizm,ulaş-tırmavehaberleşmegibisektörleringelişmesi-nebağlıdır.

Talebin üzerinde üretimi gerçekleştirilençay için yeni pazar arayışlarına gidilmeli veözellikle uluslar arası düzeydeki toplantılardakatılımcılara ürün tanıtımını yapacak sponsorveyaajanfirmalarlairtibatlarsağlanmalıdır.SonyıllardayeşilveSeylantipiçayaolantalepart-maktadır. Seylan tipi çayın ve yeşil çayın üre-timineve imalatına yönelikolarakaraştırmalaryapılmalı vegereklientegrasyonlarsağlanma-lıdır.

Yöresel kaynakların değerlendirilmesiaçısından,birimalandandahafazlavebirdençokürünalınmasına imkânverenve tarımdaneldeedilengelirinartmasınısağlayanseracılıkyatırımlarınaağırlıkverilmesigereklidir.

Tarımsal sanayinin geliştirilmesinde, or-ganiktarımayönelikyapılacakyatırımlarönemarzetmektedir.

Sanayisektöründegünümüzünenönem-li problemlerinden biri olarak karsımıza çıkanve üretimi gerçekleştirilen sanayi ürünlerininpazarlanmasında ortaya çıkan problemlerinaşılmasınayönelikolarak,sektörelbazda“DışTicaret ve Pazarlama Şirketleri”nin kurulmasıyönündeçalışmalarbaşlatılmalıdır.

KapasiteKullanımOranı%30’unaltındadarboğazdabulunansanayi isletmelerine, ka-pasiteyiartırıcıvedarboğazdankurtulabilmele-rineyönelikteşviklersağlanmasıiçinçalışmalaryapılmalıdır.

Küçükelsanatlarıveyöreningeleneksel

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

91

degözönünealınarak“uzunvadeli-düşükfa-izli”krediuygulamalarınadestekverilmelidir.

KOBİ’lerortaveuzunvadede tümfaali-yetlerini ileri teknolojiyi kullanarakgerçekleştir-melidir. İsletmeler, yüksek rekabetgücünesa-hipolabilmekvetüketicitaleplerinieniyişekildekarşılayabilmek için bilgisayar destekli üretimteknolojilerikullanmayateşvikedilmelidir.

GünümüzdeKOBİ’lerindeğişimeuyumsağ-layabilmeleri için, çağıngereği olan teknolojikgelişmelerden biri olan internetten (e-ticaret,e-pazarlama) yararlanmalarının yaygınlaşmasıkaçınılmaz bir hal almıştır. Böylece e-ticaretteyaşananhızlıgelişme,ülkemizdekifizikialtyapıyetersizliklerinin hızla tamamlanmasını ve ge-reklihukuksalyapıya ilişkinçalışmalarınbiranöncebaşlatılmasıvesonuçlandırılmasınızorun-lukılmaktadır.

5.2. Özel Bulgular

İmalatçılarbüyükpazarlaraaçılmaktavekurumsal işletmelerle ticari ilişkiler kurmaktaönemlibirkriterolankapasiteraporunayeterin-ceönemvermemektedir.İşletmelerinbukonu-daTicaretveSanayiOdasıvasıtasıylabilinçlen-dirilmesiyerindeolacaktır.İmalatyaptığınıifadeedenişletmelerinkapasiteraporunasahipolupolmadıklarıyolundakibeyanlarıTablo13’deve-rilmiştir.

İşletmelerde işgörenlerin öğrenim du-rumlarınagöredağılımlarıincelendiğinde,işlet-melerinözellikle, imalatsektörüneyönelmekteteknikelemansıkıntısıçektiklerinigöstermekte-dir.Meslekieğitimeağırlıkverilmesivemeslekieğitimmezunlarınınkendialanlarındaistihdamedilmesine yönelik tedbirlerin alınması yararlıolacaktır.

KOBİ’lerinçağıngerektirdiğiprofesyonelyönetimanlayışınıbenimsemeleriiçin,KOBİça-lışanlarınınmeslekieğitimlerinisağlamakama-cıyla,çalışanlaragereklibilgiaktarımları yapıl-malıveişbaşıeğitimlerineönemverilmelidir.

İşletmelerin bilgi teknolojisi sistemlerinikullanma düzeyi ile ilgili sorulan soruya 119işletme herhangi bir fikir beyanında bulunma-mıştır.Bunakarşıncevapverenlerin%19,6siçokaz,%24,8iazve%26,8üortadüzeydebu teknolojidüzeyinden istifadeettikleribelirt-

lamalar,KOBİ’leremaliyetiminimizeedecekbirşekildeyapılandırılmalıdır.

Organizesanayibölgeleri,büyüksanayisiteleriveküçüksanayisitelerindeortayaçıkanpotansiyeller doğrultusunda ve küme destekmodelininamacınauygunolarak,işletmemali-yetlerinidüşürücü,ortaksorunlarıgidericivere-kabetüstünlüğüsağlayıcışekildedestekaraç-larıortayakonularak,oluşacakkümelereyeterlidestek sağlanmalıdır. Kümelenme desteğininülkegenelindehazırlanacakbirprogramçerçe-vesinde yürütülmesinde fayda görülmektedir.Mevcutveyaoluşturulacakkümeleringeliştiril-mesindekamunun,katalizörrolüoynamasıveözellikle küme oluşumunun ilk yıllarında des-tek sağlaması büyük önem taşımaktadır. KO-Bİ’lerin yapıları ve kapasiteleri düşünüldüğün-de kümelerin oluşturulması ve analiz edilmesiaşamalarının çokönemli olduğudüşünülmek-tedir.İşletmelerinbirarayagetirilebilmesi,güç-lü-zayıf yanlarının analiz edilmesi, aralarındakigüven duygusunun geliştirilmesi, vizyon veamaçlarınınvebunlaraulaşmak içinstratejile-rininbelirlenmesihususları,kritikönemesahipolupdesteğinençokhissedildiğiaşamalardır.Kümeanalizveoluşturmaaşamalarındayerelaktörlereönemligörevlerdüşmektedir.Busü-reçlerdekoordinasyon,yönlendirmevedanış-manlık hizmetlerinin başta Kalkınma Ajanslarıolmaküzere,KOSGEB,TicaretveSanayiOda-ları,EsnafveSanatkarlarOdalarıveBirlikleriileüniversiteler tarafından sağlanması gerektiğidüşünülmektedir. Bu aşamadagerekli olan fi-nansman ve uzmanlık ihtiyacının karşılanmasıiçin Kalkınma Ajansları ve KOSGEB’in desteksağlamasındaveyamevcutdesteklerininetkin-liğiniartırmasındafaydagörülmektedir.

İŞGEM’ler,küçükgirişimcilerinişkurması-nıvegeliştirmesinidestekleyenvekolaylaştıranmekanizmalardır.İŞGEM’lerbünyesinde;yöne-tim danışmanlığı desteği, finans kaynaklarınaerişimimkânı,uygunkoşullardaişyerimekanı,ortak ofis ekipmanı ve ofis hizmetleri sunul-maktadır. İŞGEM’ler;hizmetverdiğisektörlere,kuruluşamaçlarınaveyöreselekonomikönce-likleregöre farklılık göstermektedir.BuaçıdanbakıldığındaRize’deİşGeliştirmeMerkezlerininkurulması, geliştirilmesi ve desteklenmesi ye-rindeolacaktır.

KOBİ’lerin finansmanında vergilendirme

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

92

lere yönelikgenel veriler, bu işletmelerin faali-yetlerininamacauygunluğununveverimliliğininözelliklesorgulanmasınıgerektirmektedir.

İşletmelerin yaklaşık yarısı kredi kullan-makta olup, kredi kullanan işletmelerin çoğu-nun cari işlemleri gerçekleştirmek üzere kredikullandığı anlaşılmaktadır. Oysa işletmelerinönemli kısmının yakın gelecekte yeni yatırımyapmayı hedeflediği de anlaşılmaktadır. Bubulgular işletmelerin büyüme hedefi taşıdığı,ancak, kredi kullanımı hususunda desteklen-mesigerektiğinigöstermektedir.Dolayısıylaiş-letmelerinikredikullanımınınyanındaalternatiffinansmanyolları konusundabilgilendirilmeleriyerindeolacaktır.

İşletmelerin bilgi teknolojisine ve AR-GE’ye yönelik yatırım isteğinin düşük olması,bilinçlendirme gerekliliği ve yönü hususundaipucuvermektedir.Aynışekildeişletmelerinçokazı kendilerini geliştirmeye yönelik eğitim vedanışmanlık hizmeti almış olup, bu hizmetlerialmak isteyenler, almış olanların yaklaşık üçkatıdır.BudaOdanınbukonudadaaktifolmasıgerektiğinigöstermektedir.

İşletmelerin yaklaşık yarısı yurt dışında-kifirmalarla işbirliği içinegirmeye isteklidir.Bubulgu,işletmelerin,yurtdışıilişkilerkonusundaOdatarafındandesteklenmesigerektiğineişa-retetmektedir.

Üyeler,Odanınyurtiçiveyurtdışıişgezi-si,fuar,sergivb.organizasyonlar,yurtiçiveyurtdışı işbirliği taleplerinin üyelere ulaştırılması,devletinteşvikvedesteklerindenhaberdaredil-mek istemekte ve bu konulardaki faaliyetleringeliştirilmesiniözellikleistemektedir.Araştırma-nınbulguları,Odanınbuhususlardadahaaktifbir roloynamasıgerektiğine işaretetmektedir.Oda,üyelerini,genelolarakticarifaaliyetlerdekiavantajlar ve fırsatlar hakkında bilgilendirmelivebirfarkındalıkoluşturmaldıır.

Rizekamuoyuve ticariçevreler,Odanındoğrudan ilgi alanına girmeyen, ancak siviltoplumkuruluşuolarakkendisindenbeklendiğivarsayılabilecekolanfaaliyetlerihakkında,orta-lamanınüzerindebirmemnuniyetbildirmekte-dir. BubulguOda yönetiminin, sosyal ve siviltoplumfaaliyetlerindedahacesurdavranması-nayardımcıolabilecektir

Herhangibirkurum/kuruluşhakkındasağ-

mişlerdir.Yaniişletmelerinyaklaşık%71butek-nolojidüzeyinietkinolarakkullanamamaktadır.Çokiyikullanıyorumdiyenişletmeoranısadece%7,2civarındadır.Genelolarakbuişletmelerinyeterlidüzeydebilgiteknolojilerinikullanmadık-larınısöyleyebiliriz.

Araştırmayadâhil işletmelerinazbirkıs-mınınyatırımteşvikbelgesinesahipolduğutes-pitedilmiştir.Bubulgu, işletmelerinbubelgeyialmahususundayeterincecesurveatakdav-ranabilmekiçindedesteklenmelerigerektiğineişaret etmektedir. Veriler dikkate alındığında,yatırımyapmakisteyenişletmelerin,RTSOtara-fından,devletdesteklerivediğeryatırımavan-tajlarından yararlanma konusunda doğrudanbilgilendirilmeleri gelişmeye katkı yapacak veRize’yebirkatmadeğersağlayacaktır.Yatırım-lardadevletyardımları ile ilgilimevzuatçerçe-vesindesağlananfaizdesteği,KDVvegümrükvergisimuafiyetigibigenelteşviklerinharicinde4.bölgedeyeralanDoğuKaradeniz illeribellisektörlerde bölgesel olarak teşvik edilmekte-dir.DoğuKaradenizBölgesi’ndegenel olaraktarım, tarımadayalı imalatsanayi,hazırgiyim,deri,plastik,kauçuk,metaleşyaileturizm,sağ-lık ve eğitim alanındaki yatırımları teşvik edil-mektedir. Bunun yanı sıra bazı ilave sektörlerdebölgeyebakılmaksızınteşvikedildiğiiçinya-tırımcılarbutürdestekolanaklarınadasahiptir.

İşletmelerin özellikle ISO 9001 KaliteYönetim Sistemi belgesine ihtiyaç duyduklarıtespitedilmeklebirlikte,ulusalveuluslararasıpazarda rekabet etmelerine katkı sağlayacakyönetimsistemleriveürün/hizmetbelgelendir-me çalışmalarınamesafeli durdukları gözlem-lenmiştir. Odanın bu konuda öncü rolü oyna-ması ve işletmelerin kurumsallaşmasına katkıyapmasıyerindeolacaktır.

İşletmelerinönemlibirkısmınınfikrihakla-raönemvermemişolması,yeniürüngeliştirmekabiliyetlerinindüşükolduğunuvefaaliyetlerin-de düşük kârlılık oranları ile çalıştıklarını gös-termektedir. Bu olumsuz durumun aşılabilme-si içinfikrihaklarveözelliklepatentve faydalımodelbelgesiilefaaliyetgösterilmesininteşvikedilmesindevebumaksatlaAR-GEbirimlerininteşvikedilmesindeveayrıcabölgedekiÜniver-sitelerledeişbirliğinegidilmesindefaydavardır.

Rizeserbestbölgesindeyeralanişletme-

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

93

mektedir.

İşletmelerin fikri ve sanayi hakların ko-runması konusundabirdanışmanlık veeğitimalmaları gerektiği görülmektedir. Yapılan baş-vuruların sayısı çok hızlı bir şekilde artsabile,tescillesonuçlanmamasıbuduruma işaretet-mektedir.Bunoktadabir konuyadikkatçeke-rek,İşletmelerinözellikle,marka,patent,faydalımodel, endüstriyel tasarım konularında bilinç-lendirilmelerineihtiyacıolduğunusöylemekge-rekmektedir.

Rize’dekiişletmelere,etkinvesürdürüle-bilirdışticaretyönetimianlayışıkazandırılmasıgerekmektedir.Bununlailgiliolarak,operasyo-nel düzeydeki eğitimlerin yanı sıra, dış ticaretstratejileriningeliştirilmesivedışticaretinplan-lanmasına yönelik programların da düzenlen-mesi gerekli görülmektedir. Ayrıca, öncelikle,Rize’ninyakınkomşuülkelerledışticaretbağ-lantılarını geliştirmek için pro-aktif bir faaliyetgrububaşlatılmalıdır.Bu kapsamdasonuçal-mayadonukkarşılıklıülkeziyaretleri,araştırmaveplanlamafaaliyetleri,küçükveortaboyişlet-melerin bu konudabilinçlendirilmeleri vedes-teklenmelerigereklidir.Rize’ninkonumu,tarımı,sanayisi, sahip olduğu lojistik avantajlar sis-tematikvebaskınbiryurtdışlı ilişkisikurmaveyürütme potansiyelini ortaya koymakla birliktebununyeterince“başarılı”olmadığıanlaşılmak-tadır.Buaşamada, hemöncelikle işletmelerinyurtdışıileilişkilerkurmapolitikasıileilgilibilinç-lendirilmeleri, hem de güçlü ve etkin biçimdedışticaretyaparhalegelmelerigerekmektedir.Bu bilincin kazandırılmasında hem kamuya,hemdeüniversite,STK’larveözelsektöregö-rev düşmektedir. Bununla birlikte, işletmelerinniteliklivekatmadeğerlidışticaretyapabilme-leri için il çapında; ürün kalitesini geliştirme,Katmadeğerliürünüretme,Dışticaretstratejisigeliştirme, Nitelikli işgücü ile çalışma konula-rındakieksikveihtiyaçlarınıntespitedilmesivegiderilmesineyönelikçalışmalarınbaşlatılmasıgerekmektedir. Bu kapsamda Rize’deki işlet-melerin iki temelkonudakieğitim ihtiyaçlarınınen kısa sürede karşılanması gerekmektedir:Bunlardanbirincisi,yurtdışlıilişkilerininetkinliği-nivesürekliliğinisağlamaya temel teşkiledenkalitekavramınınildebilinirliğiniveuygulanırlığı-nısağlamaktır.Kalitekavramıveişletmelerdekiuygulamaları ile ilgili eğitim programlarının en

lıklı değerlendirme yapabilmenin yolu iletişimkanallarının açık olmasından geçmektedir. BuaçıdanbakıldığındaRTSO’nınüyeleriyleiletişimkurmazorluğuvargibigörünmektedir.Yapılandeğerlendirmelere bakıldığında, RTSO’nunüyeleriyle iletişim kurma kalitesinin ve hızının,memnuniyetsizlik sıralamasında ilk sıralardayeralmasıüzerindedikkatledurmayadeğerbirsonuçtur. Çünkü yeterli iletişimin kurulamadı-ğıbirortamda,sağlıklı ilişkileringeliştirilmesinibeklemekgerçekçiolmayacaktır.

RTSO’ya kayıtlı işletmelerin büyük birekseriyetle(%54,8)alımsatımyaptıklarıgörül-mektedir.Buanlamdasözkonusuişletmelerin,gereklialtyapınınoluşturulmasıvebilgidesteği-ninsağlanmasıdurumundaüretimeyönlendi-rilmelerinin mümkün olabileceği değerlendiril-mektedir.DiğertaraftanildekiTarım,ormancılıkve balıkçılık sektöründeki doğal kaynaklarınyeterli oranda üretime/sanayiye dönüşmedi-ğiortayaçıkmaktadır.Su temini,Eğitim, İnsansağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri, Kültür-sa-nat-eğlence-dinlence ve spor, İdari ve destekhizmetfaaliyetleri,Bilgiveiletişim,Elektrik-gaz-buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı veGayrimenkul faaliyetleri gibi alanlarda çalışanişletmesayısınınazlığı,ildekisosyo-kültürelalt-yapınıngeliştirilmesigerektiğinigöstermektedir.

Araştırmayakatılanişletmelerinçokyük-sek bölümünün yerleşim merkezlerinde faa-liyet göstermesi, organize sanayi bölgesi veyenisektörelsanayisitelerineihtiyaçolduğunugöstermektedir.Araştırmakapsamındatoplam1,148 işletmenin verileri analiz edilmiştir. İşlet-melerin faaliyette bulundukları yerler itibariyledağılımı Tablo 1’de gösterilmiştir. Araştırmayakatılan işletmelerin % 96,3’ü (1,105 işletme)yerleşimmerkezlerinde faaliyetgösterirken;%3,7’si (43 işletme) büyük ve küçük sanayi si-telerinde faaliyet göstermektedir. Buoranlarabakıldığında,sektörelolarakfaaliyetgöstermeküzere, baştaOrganize sanayi bölgeleri olmaküzereörgütlenecekbüyükveküçüksanayisi-telerineşiddetle ihtiyaçduyulduğuanlaşılmak-tadır.

Araştırmaya katılan işletmelerin yaklaşık% 65’inin yıllık satışlarının 1milyon TL’den azolması,mikroişletmelerinpazarlama,işgeliştir-me,girişimcilikgeliştirme,yönetimvefinansalaçıdan geliştirilmeleri gerektiği sonucunu ver-

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

94

de bulundukları sektörün doygunluğa ulaştığıkanaatinesahipolduklarınıgöstermektedir.

Rize’deki işletmelerin yurtiçi ve ulusla-rarası etkinliklerini artırmak amacıyla stratejikişletme yönetimi ve bunun kurumsallaşmayaetkisikonusundakibilgi-becerilerininartırılmasıgereklidir. Ülkemizdeki ve dünyadaki örnekle-rin, işletme sahiplerinin kafasında canlanma-sını sağlayacak uygulamalara yer verilmeli vebaşarıhikayeleridiğer işletmelerlepaylaşılma-lıdır. İşletmelerinin,stratejikdüzeydeplanlamave yönetim yeteneği oluşturabilmeleri için, bualandakieksikliklerini tamamlamalarınınyanın-da,sözkonusuhedefeyönelikeğitimvedanış-manlıkhizmetleriiledesteklenmelerigerekmek-tedir.

Rize’ye il dışından; ulusal ya da ulusla-rarasıanlamdadışyatırımcıyıçekmeyeyönelikçalışmaların yeterli düzeyde olmadığı anlaşıl-maktadır. Bu durum, kolektif çalışma sonucuoluşturulmasıgerekenkentpolitikalarıvetanıtı-mıileilişkilidir.Rize’ye,gerekulusal,gereksedeuluslararasısermayeningelmesinisağlamanınenetkiliyolu;stratejikbirplanlamaçalışmasınınardından,yatırımçekilmekistenenalanlardata-nıtımıyapılmalıveetkin/etkili lobifaaliyetlerininyürütülmesisağlanmalıdır.Buanlamdakitarım-salürünlerdekatmadeğerliüretiminyapılabil-mesi veözellikle endüstriyel tarımürünlerindegelişmesağlanabilmesiiçinAR-GEçalışmaları,teknolojik yatırımlar,üniversite ile işbirliği, kay-nakkullanımıgibikonulardamevcutdurumunve ihtiyaçların tespit edilerek karşılanmasınıngerekliliği görülmektedir. Benzer bir biçimde,sahip olunan su ürünleri potansiyelinin aktifhale getirilmesi için şartların değerlendirilmesive ildeki aktörlerin buna yönelik yeni görevlerüstlenmesigerekmektedir.Budurumdaortayaçıkacaksinerji,%24,7gibibiroranla işbirliği-ne açık olan işletmelere önümüzdeki süreçteönemlibiravantajdasağlayacaktır.

İşgücününnitelikli hale getirilerek sana-yiye kazandırılması, işsizliğin azaltılması içinüzerindeçalışılabilecekalanlardanbirisidir.Bu-nunla birlikte, ildeki girişimcilik çalışmalarınındesteklenmesivebunayönelikçeşitliprojelerinhayata geçirilmesi işsizliğin azaltılmasında roloynayacaktır. Buna yönelik aktive edici göreviseRize’ninekonomik,ticarivesosyalhayatınışekillendirenaktörleredüşmektedir. İşsiz kitle-

kısazamandahayatageçirilmesigerekliliğior-tayaçıkmaktadır.

İhracatçı firmaların, ihracattaaracı firmabulmadazorluklakarşılaştıklarıtespitedilmiştir.İhracattaolduğugibi,ithalatyapanişletmelerinaracıdanyararlanmaoranıdabeklenendenveolmasıgerekendendaha yüksektir.Budurummesleki örgütlerin ithalat ve ihracatta aracılıkfonksiyonunu geliştirmesi gerektiğini göster-mektedir. Zira doğrudan ithalat ve ihracat, iş-letmelerde kaynak israfına sebep olmaktadır.Dolaylı ihracatveithalatınmeslekörgütleriva-sıtasıylayapılmasıiseişletmelerinölçekekono-misindenyararlanmasınısağlayarakvekaynakisrafınıönleyecektir.

Alternatif finansal tekniklerin kullanımı-nın KOBİ’ler arasında yaygınlaştırılması için,KOBİ’lerin alternatif finansman teknikleri ko-nusunda bilgilendirilmelidir. KOBİ’lerin sahipve yöneticilerinin isletmelerin finansman so-runlarının çözümüne yönelik olarak bir arayışiçindeolmalarıbeklenir.BuanlamdaalternatiffinansmantekniklerikonusundaKOBİ’lerinbil-gilendirilmesindede ilksorumlulukkendilerinedüşmektedir.ÖteyandanKOBİ’leribualternatiffinansman teknikleri konusunda bilgilendire-cek ilgili kuruluşlarınoluşturulmasıdaatılacakönemliadımlardandır.Nitekimgerekülkemizdegerekse de diğer ülkelerde bu amaçla kurul-muşdevlettarafındandesteklenenmerkeziku-ruluşlarınvarolduğubilinmektedir.Araştırmayakatılan işletmelerin her 3 yılda da yaklaşık %66’sının yıllık satışları 1.000.000. TL’den azdır.Yinesonuçlaragöre1.000.000TLile5.000.000TL arasında olan işletmelerin oranı ise ortala-maolarak%24’lerdüzeyindedir.Sonuçlaraba-kıldığında, (KOBİ tanımınauygunolarak),%3oranındaişletmeninbüyükişletmeniteliklerindeolduğu görülmektedir. Araştırmaya katılan iş-letmelerin yaklaşık% 66’sının yıllık satışlarının1.000.000.TL’denazolmasıda,mikroişletme-lerinpazarlama,işgeliştirme,girişimcilik,yöne-tim ve finansal açıdangeliştirilmeleri gerektiğisonucunuvermektedir.

Bilgi teknolojisine ve AR-GE’ye yönelikyatırım isteğinin düşük olması, bilinçlendirmegerekliliği hususunda ipucu vermesi bakımın-dandikkatçekicidir.Diğertaraftanişletmelerinyenisektörlereyönelmeisteğinin%16oranın-dabulunması,buoranadâhilişletmelerin,için-

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

95

telikli işgücü temini vesürekliliğinedekatkıdabulunacaktır.Sonuçlaraçısındanbirdeğerlen-dirmeyapıldığında,kurumsallaşmaveişletme-lerinuzundönemlistratejikyönetimkonusundaistenendüzeydeolmamalarınıntemelnedenleriarasındayeterlidüzeydedanışmanlıkveeğitimhizmetlerialmamalarıgösterilebilir. Zirageneltoplamdadanışmanlıkhizmetialanişletmesa-yısıancak%2civarındadır.Buaçıdanbakıldı-ğında,RTSO’yakayıtlıişletmeler,ağırlıklıolarakpazarlama(%14,7),İnsankaynakları(%14,4),finans yönetimi (% 14,2), yeni ürün geliştirme(%13,3)vemaliyetdüşürmeilemüşteriilişkileriyönetimi (% 13,2) gibi konularda danışmanlıkveeğitimhizmetlerineihtiyaçduymaktadır.Bu-nunlabirlikte işletmeleruzunvadedekendileriiçinönemliolankalitevedışticaretgibikonularıgöz ardı etme eğilimindedir. Bu nedenle Rizeişletmelerinin yurtiçi veuluslararası etkinlikleri-ni artırmak amacıyla stratejik işletme yönetimivebununkurumsallaşmayaetkisikonusundakibilgi-becerilerininartırılmasıgereklidir.Ülkemiz-dekivedünyadakibaşarılıörneklerinişletmesa-hiplerinin kafasında canlanmasını sağlayacakuygulamalaradayerverilmelidir.Rize işletme-lerinin stratejik düzeyde planlama ve yönetimyapmayabaşlayabilmeleriiçinbualandakiek-sikliklerini tamamlamalarıvebunayönelikeği-timvedanışmanlıkhizmetleriteminetmeleridegerekmektedir. Bunun için üniversite, STK’lar,özelsektörarasındaişbirliğininbaşlatılmasıdaelealınmasıgerekenbirdiğerkonudur.

Rize ilinde uygun yatırım alanları ile bil-gileraşağıdasunulmuştur.Rize İliyatırımpro-fili önerileri bölümü, KOBİ Profilleri ve YatırımAlanlarıAraştırmasısonuçları,Türkiye’deKırsalKalkınma,Türkiye’deOrganizeSanayiBölgele-riPolitikalarıveUygulamaları,UlusalKalkınmaİçinYerelTeklifler, DokuzuncuKalkınmaPlanı(2007-2013)SanayiPolitikalarıÖzelİhtisasKo-misyonu Raporu, Doğu Karadeniz BölgeselGelişimPlanı,DoğuKaradenizKalkınmaAjansıBölge Planı, İllerin Sosyo-EkonomikGelişmiş-lik Sıralaması Araştırması, Rize YatırımOrtamıVeYapılabilecekYatırımlarAraştırması,RizeİliUygun Yatırım Alanları Araştırması, KOSGEB(2005) SahaAraştırmaÇalışması RizeDeğer-lendirme Raporu,. İllerde Öne Çıkan Sana-yiler, TEB (Türk Ekonomi Bankası-2007) İllerGeleceklerini Şekillendiriyor: Trabzon SonuçRaporu,TÜKRKONFED,(2006)DoğuKarade-

lere, hangi sektörlerde nitelik kazandırılacağı-nınbelirlenmesivebustratejininRizesanayiveekonomisine ne tür bir katkı yapacağı üzerin-dearaştırmaların yapılmasıgerekmektedir.BuaçıdanbakıldığındaRizeiçingelecek20yılaaitişgücüöngörüleriniortayakoyanbirraporha-zırlanmalıdır.Rize’ninnitelikli işgücü ihtiyacınıntemel olarak 3 konuyu kapsadığı görülmekte-dir.Bunlarsırasıyla,nitelikli işgücüyetiştirmek,sözkonusubuişgücünüRize’detutabilmekvemevcutişgücününnitelikliişgücünedönüştürü-lebilmesiiçinbilgivebeceriseviyeleriniyükselt-mektir. Bu üç konudan, bilhassamevcut bilgi-beceridüzeyininartırılmasıkonusuRizeilininekonomikaktörleriningündeminegirmişgörün-mektedir.

İşletmeler, odaların önem sıralamasınagöre (1., 2., ve 3. derecede önemli) ağırlıklıolarak,2139önempuanıylaDevletdestekleri(KOSGEB,DTM / IGEME, TUBİTAK, Türk Pa-tent Enstitüsü gibi), 1436 önem puanıyla ABveDünyaBankasıgibiHibeFonları,954önempuanıylaFinansmanBulmaYöntemlerikonula-rındaönceliketmesinibeklemektedir.

Danışmanlıkveeğitimhizmetleri,çağdaşteknolojiningereçlerikullanılarakyapılanbirbil-gi vedeneyimaktarımıolarak tanımlanmakta-dır.Globalleşme, rekabet,kalitearayışıvege-lişenileriteknolojiylebirlikte,faaliyetvehizmetalanlarıgenişleyenişletmeler,yönetimanlayış-larını yeniden tanımlamaya ihtiyaç duymakta-dır. İş alanlarının gelişmesi, işletmelerin genelilgi ve faaliyet alanlarını genişletmekte, farklıkonulardagüncelbilgilere sahipolma ihtiyaç-larını artırmaktadır. Danışmanlık ve eğitim hiz-metlerinin devreye girmesiyle bu sorunlar bü-yükölçüdeaşılmaktavebuhizmetlerinönemigereközel sektörde,gereksekamukurumvekuruluşlarındahergeçengündaha iyianlaşıl-maktadır.Verilerdikkatealındığında,Rize’dekiişletmelerin, gerek yerel ve gerekse ulusal veuluslararası anlamda rekabetgücü kazanabil-mesiiçinstratejikplanlamaveyönetimgeliştir-meçalışmalarınayakınlaşmalarıgerekmektedir.İşletmelerinstratejikdüzeydeyapacaklarıplan-lamaveyönetimfaaliyetleriortaveuzunvade-demarkalaşmayavekurumsallaşmayayönelikçalışmaları destekleyecektir. İşletmelerin bunabenzerstratejikplanlamaveyönetimçabaları,bundan sonraki aşamada karşımıza çıkan ni-

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

96

Yatırımlar

•ArıcılıkveBalÜretimineYönelikYatırımlar,

•SaanenIrkıKeçiYetiştiriciliği

•EtveSütBesiciliği,

•EtveYumurtaTavukçuluğu,

•AngoraTavşanıYetiştiriciliği

•BeyazHindiYetiştiriciliği

d) Su Ürünleri Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar

•AlabalıkÜretimi,

•KafesBalıkçılığı. (Somon,Çupra, LevrekveGökkuşağıAlabalık),

e) Bitkisel Tarım ve Hayvan Ürünleri Artık-larına Dayalı Yapılabilecek Yatırımlar

•BüyükbaşHayvanGübresindenOrganikGübreÜretimTesisi,

•ÇayAtıklarındanYongaLevhaÜretimi,

•OdunBriketiÜretimTesisi

f) Ormancılık Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar

•HazırMutfakÜretimTesisi,

•MDFÜretimTesisi,

•MelaminliYongaLevhaÜretimTesisi,

•ModülerMobilyaÜretimTesisi.

g) Madencilik Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar

•TürkiyejeolojisindeenönemlimetalojenikprovensolanDoğuPontidlertektonikbirliğininkuzeybölümüiçindeyeralırvebukonumuileözellikle baz metaller bakımından önemli birpotansiyelesahiptir.Rize ili veyakınçevresin-deyapılançalışmalarsonucundaönemlimeta-likmadenveendüstriyelhammaddeyatakvezuhurları ortaya çıkarılmıştır.MetalikmadenlerbakımındanildekienönemlimadensahasıÇa-yeli-Madenköy Bakır- Kurşun-Çinko sahasıdır.%2.88Cutenörlü23milyontongörünür,7mil-yontonmuhtemeltoplam30milyontonrezerv

nizBölgesiİlleri-Artvin,Giresun,Gümüşhane,Ordu,Rize,Trabzon-Kapsamında“Karşılaştır-malıSektörAnalizi-SorunlarınVeGöreliÜstün-lüklerinTespitiAraştırmasıRaporu”incelenerekhazırlanmıştır.BunagöreaşağıdakiyatırımlarınRizeiçinuygunolabileceğidüşünülmektedir.

YeniteşviksistemidoğrultusundaIV.bölge-de yer alan Rize’de desteklenecek alanlar ekolaraksunulmuştur.

a) Mikro girişimcilik Projeleri

•Arıcılık,

•YaşamMahallerineBitişikMekânlardaKül-türIrkıSütSığırı,Koyun,Keçi,Tavuk,Hindi,KazveÖrdekYetiştiriciliği,

•ÇeşitliMeyve(Elma,Erik,Mandalina,Kivi,Çilek,İncir,Kiraz,Armut,)Yetiştiriciliği,

•Ahşapisleme(MutfakveSüseşyası),

•Bakır,Bronz,Altın,GümüşvePirinçişleme(EvveSüseşyası),

• Küçük Tezgâhlarda Dokumacılık (Peşta-malveÇorapgibi)

•HaneHalkıTarafındanYapılanElSanatları-naYönelikYatırımlar,

•ElHalısıveKilimDokumacılığı.

b) Tarım Sektöründe YapılabilecekYatırımlar

•Seracılık(SebzeveKesmeÇiçek)Yatırımları,

•NarenciyeYetiştiriciliği,

•BodurElma,BodurKiraz,Kivi,ÇilekYetiş-tiriciliği

• Ceviz, Kestane ve Zeytin YetiştiriciliğineYönelikYatırımlar,

• Yağlık ve Silajlık Mısır Üretimine YönelikYatırımlar,

•KültürMantarıÜretimineYönelikYatırımlar,

•YemBitkileri(SilajlıkBitkiler)ÜretimineYö-nelikYatırımlar,

•Ekolojik(Organik)TarımaYönelikYatırımlar.

c) Hayvancılık Sektöründe Yapılabilecek

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

97

SahasıTenör:%23.30MnRezerv:12.000tongörünür+muhtemel rezerv. Çamlıhemşin-Top-lucaSahasıTenör:%31.87MnRezerv:15.000tontoplamrezerv.Ardeşen-BayırcıkSahasıTe-nör:%46.14Mn,Rezerv:30.000tontoplamrezerv.

Mermer(Mr)İkizdere-Memişoğlu,Keçikaya-sıSahalarıKalite:OrtakalitemasifgranitlerdirRezerv :-Ardeşen-BaşmahalleSahasıKalite :iyikaliteligabro,Rezerv:-

Kaynak:MTA2010

•DiğerMadencilikveTaşOcağıYatırımları

h) İmalat Sanayine Yönelik Yapılabilecek Yatırımlar

•PastörizeSütveSütMamulleriÜretimTe-sisi,

•YeşilveSeylanTipiÇayÜretimTesisi,

•DoğalBitkiÇaylarıÜretimTesisi,

•PatatesCipsiveMısırÇereziÜretimTesisi,

•ArıÜrünleriÜretimivePaketlemeTesisi,

•Sebze-MeyveİslemeveAmbalajlamaTe-sisi,

•SuŞişelemeTesisi.

•Hayvanyemi,üretimi

•PolikarbonatDamacanaÜretimi

•PolikarbonatLevhaÜretimi

•MeyveSuyuKonsantresiÜretimi

•MeyveveSebzePaketlemeTesisi

•TekstilveDeriislemeMakineleriimalatı

•SütSağımSistemleri(Makineleri)imalatı

•TekstilMakineleriYedekParçaimalatı

•KrikoEsaslıSabitKaldırıcıCihazlarimalatı

•OtomatikOtoYıkamaÜniteleriimalatı

•ÇeşitliTipBıçakimalatıTesisi,

•MedikalCihazlarveCerrahiElAletleriima-latı

• Gemi inşa Sanayinde Yapılabilecek Yatı-rımlar

•SacveAhşapGemi,TekneimalatıTesisi,

mevcuttur.Rizeçevresindeçoksayıdametalikcevherleşme sahasında Bakır, Kurşun, Çinko,Demir ve Manganez oluşumları belirlenmiştir.Endüstriyel hammaddeler bakımından da po-tansiyelesahipolanRizeilindekaolen,kil,mer-mer ve feldispat sahaları ortaya konulmuştur.YöredeAyderve Ilıcaköy’desıcakveminerallisukaynaklarıdapotansiyelarzetmektedir.Tes-pitiyapılmışolanmevcutmadensahalarıilebu-lunmasımuhtemelekonomikolabilecekmadenpotansiyelinin değerlendirilmesinde en önemlifaktör, yörede madenciliğe dayalı sanayiningeliştirilmesiolacaktır.Çayeli-Madenköybakır-kurşun-çinkosahasıülkemizinişletilmekteolanen önemli maden sahalarından birisi olmaklabirlikte, özelliklemermer ve seramik sanayile-rine hammadde sağlayacak imkanların teminedilebileceği dikkate alınarak, bu sektörlerdeyatırımınteşvikedilmesiuygungörülmektedir.

Bakır-Kurşun-Çinko (Cu-Pb-Zn) Çayeli-Ma-denköySahasıTenör:%7.32Zn,%4.7Cu(1gr/tonAu,68gr/tonAgdeğerleridebilinmekte-dir)Rezerv:10.600.000tontoplamrezerv.

Demir(Fe)Fındıklı-KartibaZuhuruTenör:%45FeRezerv:3.600.000tonpotansiyelrezerv.Üretimyoktur.Fındıklı-AkkayaZuhuruTenör:%42.15Feve%25.94SiO2Rezerv:400.000tonpotansiyelrezerv.

Feldispat(Fld)ArdeşenilçesiAyderyaylasıSahasıTenör:7.6toplamalkalive%3.1Fe2O3içerikligranitsahalarızenginleştirildiğindetop-lamalkalideğerleri%10.55’eçıkmakta,demirise%0.59’akadardüşmektedir.Zenginleştirmesonrası renkli pişen seramikte katkı maddesiolarakkullanılabilirRezerv:Büyükfeldispatpo-tansiyelivardır.

Jeotermal Kaynaklar Ayder: Doğal Çıkış;Sıcaklık:33-47oC,Debi:2.5Lt/Sn,Sondaj;55.5oC,Debi;42Lt/SnPotansiyel;3.6MWtKullanımAlanı;KaplıcaveKaplıcaTesisIsıtmasındaİkiz-dere:(Ilıcaköy):DoğalÇıkış;Sıcaklık:27-30oC,Debi:0.5Lt/Sn,Sondaj;60-67oC,Debi;10Lt/SnPotansiyel;1.25MWt

Kaolen(Kao)Fındıklı-KubeMah.SahasıTe-nör:%13-20Al2O3,%0.5-3.7Fe2O3Rezerv: 365.000 tonmuhtemel+mümkün rezerv.Ar-deşen-IssızdereSahasıTenör:%15-22Al2O3Rezerv:240.000tonmümkünrezerv.

Manganez (Mn) Fındıklı-Aslandere, Salma

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

98

•SertifikalıTohumÜretimTesisi.

•EnformasyonTeknolojisi

•Polipropilençuvalüretimi

•Ambalajüretimi

•Cerrahieldivenüretimi

•Elektrikmotorlarıvejeneratörüretimi

•Elektrikenerjisiüretimi

•Makineelemanlarıüretimi

•KimyaSanayiürünleri

•Styroporüretimi

•Plastikprofilüretimi

•Isıcamüretimi

•Cammozaiküretimi

Üre-FormaldehitTutkalıÜretimTesisi,

•KompaktDisk(CD)imalatıTesisi,

• Polipropilen Esaslı Dokumasız (Non-Wowen)KumaştanTekKullanımlıkTıbbîTekstilÜrünleri(Önlük,Bone,KepveMaske)ÜretimTesisi.

•Seramik,Kil,TasveÇimentodanGereçlerSanayindeYapılabilecekYatırımlar

•HazırBetonSantraliTesisi

i) Diğer Sektörlerde Yapılabilecek Yatırımlar

•EndüstriyelAtıkAyırmaveGeriDönüşümTesisi,

•AltınMücevheratÜrünleriimalatıTesisi,

•NaylonveMisinaBalıkAğıimalatıTesisi,

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

99

Sektörün BölgeselTeşviklerden AsgariYatırımTutarlarıUS97Kodu YararlanacakSektörler veKapasiteleri

11-12-13-14 *madencilikvetaşocakçılığıyatırımları 500BinTL (1incigrupmadenler,mıcır, rödovanslımadencilikhariç)

15 *gıdaürünleriveiçecekimalatı 1MilyonTL (Ek4deyeralanteşvikedilmeyecek konulariledipnot6’dabelirtilenve genelteşviksistemindenyararlanacak konularhariç)

0121 *entegrehayvancılıkyatırımları -sütinekçiliğientegretesislerinde (entegredamızlıkhayvancılıkyatırımlarıdahil) 300büyükbaş,

-büyükbaşbesicilikentegretesislerinde 500büyükbaş/dönem

-entegredamızlıkbüyükbaşhayvan yetiştiriciliği300büyükbaş/dönem,

-entegredamızlıkküçükbaşhayvan yetiştiriciliği1.000küçükbaş/dönem,

-sütveetyönlüküçükbaşentegre tesislerinde1.000küçükbaş/dönem

-kanatlıentegretesislerinde 200.000adet/dönem

0500.0.04 *suürünleriyetiştiriciliği 500BinTL

17 *tekstilürünleriimalatı 500BinTL (Dipnot8’debelirtilenkonularhariç) tekstilinaprelenmesiyatırımlarıiçin 15MilyonTL,diğeryatırımkonularında

18 *giyimeşyasıimalatı 500BinTL

1912ve1920 *bavul,elçantası,saraciye, 500BinTL ayakkabıvbimalatı

*akıllıçokfonksiyonlutekniktekstil 500BinTL

20 *ağaçvemantarürünleriimalatı 2MilyonTL (mobilyahariç),hasırvebunabenzer örülerekyapılanmaddelerinimalatı

21 *kağıtvekağıtürünleriimalatı kağıthamurundanbaşlamakkaydıyla asgari10MilyonTLtutarındakientegre kağıtüretimtesisleri

2695.1.02, *metalikolmayanmineralürünlerinimalatı; 500BinTL2694.2.01, sadeceçimento,betonveyasunitaştaninşaat2694.3.01 amaçlıprefabrikyapıelemanları,kireç,alçı

29 *makineveteçhizatimalatı 2MilyonTL(revolverler,tabancalarve diğersilahlariçin500BinTL)

31 *elektriklimakinevecihazlarıimalatı 2MilyonTL

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

100

32 *radyo,televizyon,haberleşme 2MilyonTL teçhizatıvecihazlarıimalatı

33(333hariç) *tıbbialetlerhassasveoptikaletler 2MilyonTL imalatı(saathariç)

36 *mobilyaimalatı,diğerleri 2MilyonTL (sadecemetalveplastikten imaledilenmobilyalarhariç)

5510.1.01, *oteller 3yıldızveüzeri5510.2.01,5510.3.02,5510.5.02,5510.5.04

5510.3.01 *öğrenciyurtları 100öğrenci

6302.0.01 *soğukhavadeposuhizmetleri 500metrekare

6302.0.03 *lisanslıdepoculuk 1MilyonTL

6420.0.99 *çağrımerkezleri 1MilyonTL

80(809hariç) *eğitimhizmetleri(okulöncesi 500BinTL eğitimhizmetleridahil,yetişkinlerin eğitilmesivediğereğitimfaaliyetlerihariç)

8511.0.01-05, *hastaneyatırımı,huzurevi 100kişilikhuzurevi8511.0.99,8531.0.01-03

*tehlikeliatıkgerikazanımvebertaraftesisleri

3530.0.15 *havataşıtlarıvemotorlarınınbakımveonarımı

Tablo71.Rize’deHazineMüsteşarlığı’nınKoordineettiğiSektörelveBölgeselteşviktenyararlanabilecekyatırımalanlarıveasgariyatırımtutarı/kapasitesi

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

101

ACAR,Mustafa.“Küreselleşme,BeşerîGelişme,YoksullukVeYolsuzluk”,LiberalDüşünceY.,İstanbul,2003

AKÇA,Hasan.Türkiyetarımındadesteklemealımıvefarködemesistemininrefahetkilerininanalizi[Analy-sisofwelfareeffectsofsupportpurchaseanddeficiencypayment inTurkey’sagriculture]GaziosmanpaşaÜniversitesi•FenBilimleriEnstitüsü,2003.

TarımEkonomisiAnabilimDalı,DoktoraTezi.

AKGÜÇ,Ö.Paya;ÖZÖTÜN,M. “1995YılıBasındaTürkiyeEkonomisi”,TürkiyeSanayiOdası, İstanbul,1995.

AKIN,H.Bahadır.YeniEkonomi:Strateji,Rekabet,TeknolojiYönetimi,ÇizgiKitabevi,Konya,2001.

AKTAN,CoşkunCan.“DünyadaVeTürkiye’deİnsaniGelişme”,YoksulluklaMücadeleStratejileri,Ankara:Hak-İşKonfederasyonuYayını,2002.

AKTAN,CoşkunCan.“DünyadaVeTürkiye’deİnsaniGelişme”,YoksulluklaMücadeleStratejileri,Ankara:Hak-İşKonfederasyonuYayını,2002.

ALBENİ,M.Eroğlu,Ö.“EkonomikKrizlerveTürkiye”,BilimKitabevi,Isparta,2002.

ANON,2000GenelNüfusSayımı.NüfusunSosyalVeEkonomikNitelikleri.T.C.DevletİstatistikEnstitüsü.YayınNo:2759.Ankara,2003.

ARSLAN,Mehmet.“FinansalYönetim”G.Ü.BilişimEnstitüsü,Yayınları(E-Kitap),2007.

ASLAN,Mehmet,(2002)GümrükBirliğininTürkEkonomisiVeKamuBütçesineEtkilerininAnalizi,(AsamOrtakÇalışmaGrubu)ATOYayınlarıAnkara.

AYDIN,Üzeyir.“Türkiye’de1980SonrasıDönemdeYaşananEkonomikKrizlerinAnalizi”,DokuzEylülÜni-versitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,YüksekLisansTezi,İstanbul,2006.

AYSAN,M.Hatiboğlu.“TürkiyeEkonomisinde1994Bunalımı”,BetaYayınevi,İstanbul,1994.

BAKIRCIMuzaffer,(2007),Türkiye’deKırsalKalkınmaAnkara:NobelYayınDağıtım.

BATLAS,Zuhal.“KrizdeFırsatlarıGörmek:YöneticilerİçinKrizdeYönetimElKitabı”,RemziKitabevi.İstan-bul,2004.

BECCHETTİ,L.&Rossi,S.“Thepositiveeffectof industrialdistrictontheexportperformanceofItalianfirms”,ReviewofIndustrialOrganisation,16(1),pp.53–68.,2000.

BİGGİERO,L. “The locationofmultinationals in industrialdistricts:Knowledge transfer inbiomedicals”,JournalofTechnologyTransfer,27,pp.111–122.,2002.

BULUT,Hatice.“Türkiye’deEkonomikKrizlerveİstikrarProgramlarınınMakroEkonomikEtkileri:1980-2001DönemineAitBirDeğerlendirme”,AnadoluÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,YüksekLisansTezi,Eskişe-hir,2002.

CANSIZ,Mehmet.Türkiye’deKOBİ’lerveKOSGEB,DPTUzmanlıkTezi.DPTMüsteşarlığı,Ankara,2008.

CANSIZ,Mehmet.Türkiye’deOrganizeSanayiBölgeleriPolitikalarıveUygulamaları,DPTSosyalSektörler

LİTERATÜR

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

102

veKoordinasyonGenelMüdürlüğü,Ankara,2010.

CRESSYR.andCowlingM.TheFinancingofEurope’sSmallandMedium-SizedEnterprises,EuropeanVentureCapitalJournal,April-May,No:33,p.14-20.,1994.

ÇARIKÇI,Emin.“Türkiye’DeİçVeDışEkonomikGelişmeler”,AdımYayıncılık.Ankara,1996.

ÇARKÇI,Akif.UlusalKalkınmaİçinYerelTeklifler,İstanbul:ŞehirYayınları,2008.

ÇEVİK,H.Hüseyin;GÖKSU,Turgut. “1980-2003Türkiye’ninDış,Ekonomik,Sosyalve İdariPolitikaları”,SiyasalKitabevi,Ankara,2003.

ÇOLAK,Ö.Faruk.“KrizveIMFPolitikaları”,AlkımYayınevi,İstanbul,2002.

ÇSGB,İnsanKaynaklarınınGeliştirilmesiOperasyonelProgramTaslağı2007-2009,ÇalışmaveSosyalGü-venlikBakanlığı,Ankara,2007.

DAĞDEMİR,Özcan.TürkiyeEkonomisindeYapısalDeğişimVeGelirDağılımı,T.C.AnadoluÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,YayınlanmamışDoktoraTezi,Eskişehir,1992.

DANIŞOĞLU,E.SosyalYapı,NüfusGrupları,YaşlıNüfus,Ankara:DPT,1988.

DANSUK,E.Türkiye’deYoksulluğunÖlçülmesiVeSosyo-EkonomiYapılarlaÖlçülmesi,Ankara,,DPTYa-yınları,1997.

DOKABölgePlanı(2010),DoğuKaradenizKalkınmaAjansıBölgePlanı,Trabzon,2010.

DPT(DEVLETPLANLAMATEŞKİLATI),DokuzuncuKalkınmaPlanı(2007-2013)SanayiPolitikalarıÖzelİhti-sasKomisyonuRaporu,Ankara,2007.

DPT(DEVLETPLANLAMATEŞKİLATI),DoğuKaradenizBölgeselGelişimPlanı,NihaiRapor,DPTYayınları,Ankara,2000.

DPT(DEVLETPLANLAMATEŞKİLATI),SekizinciBeşYıllıkKalkınmaPlanı(2001-2005)Http://Ekutup.DPT.Gov.Tr/Plan/Viii/Plan8.Pdf,2000.

DPT(DEVLETPLANLAMATEŞKİLATI),İllerinSosyo-EkonomikGelişmişlikSıralamasıAraştırması,DPTYa-yınları,Ankara,2003.

DPT(DEVLETPLANLAMATEŞKİLATI),İllerdeÖneÇıkanSanaySektörleri,DPTYayınları,Ankara,2006.

DPT(DEVLETPLANLAMATEŞKİLATI),TürkiyeSanayiPolitikası(ABÜyeliğineDoğru),DPTYayınları,Anka-ra,2003.

DPT(DEVLETPLANLAMATEŞKİLATI),İlçelerinSosyo-EkonomikGelişmişlikSıralamasıAraştırması,DPTYayınları,Ankara,2004.

DPT,“EkonomikVeSosyalGöstergelerdekiGelişmeler”1993-2007.DPTYayınları.Ankara.

DPT,DokuzuncuYıllıkKalkınmaPlanıÖzelİhtisasKomisyonuRaporu,BölgeselGelişmedeTemelAraçlarveKoordinasyon,Ankara,2006.

ERGİNÖZ,AdnanSelçuk.TrabzonYatırımOrtamıVeYapılabilecekYatırımlarAraştırması,SanayiBakanlığıYayınları,Ankara,2005.

GENÇ,Ömür.TrabzonİliUygunYatırımAlanlarıAraştırması,TürkiyeKalkınmaBankasıA.Ş.Yayınları,An-kara,2005.

GÜÇERİ,Sinasi.“TürkiyeEkonomisininYapısalMeseleleriveBirÇözümModeli”,İsDünyasıVakfıYayınları,İstanbul,1991.

HASİT,Gürkan“İsletmelerdeKrizYönetimiVeTürkiye’ninBüyükSanayiİsletmeleriÜzerindeYapılanAraştır-maÇalışması”,AnadoluÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüİsletmeAnabilimDalı.Eskişehir,1999.

http://www.urak.org/urak/index.php?option=com_docman&task=doc_details&gid=2&Itemid=99999999

http://archive.ismmmo.org.tr

http://http://www.ekodialog.com

http://www.ato.org.tr

http://www.bbdk.gov.tr

http://www.dkib.org.tr

http://www.dtm.gov.tr

http://www.econturk.org

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

103

http://www.ekonomist.gen.tr

http://www.ekutup.dpt.gov.tr

http://www.gib.gov.tr

http://www.imkb.gov.tr

http://www.kobihaber.com.tr

http://www.kosgeb.gov.tr

http://www.tbmm.gov.tr

http://www.tcmb.gov.tr

http://www.tim.org.tr

http://www.tpe.gov.tr

http://www.trabzon.gov.tr

http://www.ttso.org.tr

http://www.tuik.gov.tr

HUGHES,A.FinanceforSMEs:AUKPerspective,SmallBusinessEconomics9,pp.151-166.,1997.

İmalat sanayinde sayısal dönüşüm: Performans analizine dayalı bir değerlendirme, http://www.deloitte.com/view/tr_TR/tr/fikirlervecozumler/yayinveraporlar/c439be0c81b82310VgnVCM3000001c56f00aRCRD.htm

İŞKUR,İşPiyasasıveBeceriİhtiyaçlarıİncelemesi2005Türkiye’nin31İliİçinİşletmeİncelemesiMEGEPY.,Ankara,2006.

KANSU,Aydan.“DövizKrizleri:Türkiye1994ve2001KrizlerininDövizKriziModelleriÇerçevesindeDeğer-lendirilmesi”,İstanbulÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüİktisatAnabilimDalı,DoktoraTezi,İstanbul,2003.

KARACAN,A.İhsan.“BankacılıkveKriz”,CreativeYayıncılık,İstanbul,1997.

KARAMAN,İsmail.“KırsalSanayi”,SosyalPlanlamaGenelMüdürlüğü,DPT,1993.

KARLUK,S.Rıdvan.“TürkiyeEkonomisi”,7.Baskı,BetaYayınları,İstanbul,2002.

KLOBY,Jerry.KüreselleşmeninSefaleti&Eşitsizlik,GüçVeKalkınma(Inequality,Power,AndDevelopment)GüncelYayıncılık,İstanbul,2005.

KOCACIK,F.KutlarAziz.“Domesticviolenceagainstwomen:AfieldstudyinTurkey”TheSocialScienceJournal(44/4),2007.

KOSGEB,2002YılıGenelSanayiVeİşyerleriSayımıİmalatSanayiDeğerlendirmesiEkonomikVeStratejikAraştırmalarMerkezMüdürlüğü,Ankara,2005.

KOSGEB,SahaAraştırmaÇalışmasıRizeDeğerlendirmeRaporu,Ankara,2005.

KOSGEB,KümeYönetimiUygulamaKılavuzu,Ankara,2009.

KÜÇÜKAHMETOĞLU,Osman.EkonomikEntegrasyonKüreselVeBölgeselYaklaşımEkinKitabeviYayın-ları,2006.

LİARGOVAS,P.TheWhitePaperonGrowth,CompetitivenessandEmploymentandGreekSmallandMe-diumSizedEnterprises,SmallBusinessEconomics11,pp.201-214.,1998.

MULHERN,A.TheSMESectorinEurope:ABroadPerspective,JournalofSmallBusinessManagement,33(3),pp.83-88.,1995.

OECD,RegulatoryReformforSmallerFirms,OECD,1999.

OECD,İşletmeKümelenmeleri,Çev:KOSGEB,2008.

ÖNDER,İzzettin.“EkonomivePolitikaYazıları”,DerYayınları,İstanbul,2000.

ÖZKÖK,Ferah.“Türkiye’de1980SonrasıuygulananİstikrarProgramlarınınSanayileşmeÜzerindekiEtkile-ri”,AnadoluÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,DoktoraTezi,Eskişehir,1997.

ÖZTÜRK,Nazım.KalkınmaKurumlarınaEleştirelBirYaklaşım,RomaYayınları,2005.

PARASIZ,M.İlker.Enflasyon-Kriz-Ayarlamalar/DünyadaVeÜlkemizdeKalkınmaMakroEkonomisiSorun-ları,EzgiKitabevi,2001.

PARASIZ,M.İlker.“Enflasyon,KrizveAyarlamalar”,EzgiKitabeviYayınları,Bursa,2002.

RESMİGAZETE,“1995YılıİthalatRejimi”,Ankara,1995

KOBİ

PRO

FİLL

ERİ A

NAL

İZİ V

E YA

TIRI

M A

LAN

LARI

ARA

ŞTIR

MAS

IR

ize

Tica

ret

ve S

anay

i O

das

ı

●

Eki

m 2

011

104

SABIR,Hasan.AzgelişmişÜlkelerdeRekabetVeKalkınma,DerinYayınları,İstanbul,2010.

SACHS,Wolfgang.KalkınmaSözlüğü,ÖzgürÜniversiteY.,İstanbul,2007.

SANAYİBAKANLIĞI,İllerdeÖneÇıkanSanayiler-RizeAraştırması,Ankara,2005.

SÖNMEZ,Mustafa.“TürkiyeEkonomisinin80Yılı”,İstanbulTicaretOdasıYayınları,İstanbul,2004.

TEB(TürkEkonomiBankası)İllerGelecekleriniŞekillendiriyor:SonuçRaporu,TEBKOBİAkademiYayınları,Ankara,2007.

TSİAD,KurumsalRiskYönetimi,TSİADYayınları,Ankara,2006.

TUİK,“İllerİtibariyleGayriSafiYurtİçiHâsılaSonuçları”

TURANLI,Rona.İşgüdenTamer,AnsiklopedikEkonomiSözlüğü,BilimTeknikKitabevi,İstanbul,1992.

TÜKRKONFED,DoğuKaradenizBölgesi İlleri -Artvin,Giresun,Gümüşhane,Ordu,Rize,Trabzon-Kap-samında“KarşılaştırmalıSektörAnalizi-SorunlarınVeGöreliÜstünlüklerinTespitiAraştırması”Raporu.,2006.

TÜRKAN,Ercan.TürkEkonomisindeMakroKrediKanalı:ÖlçekveKaliteAçısındanBirDeğerlendirme,T.C.MerkezBankasıYayınları,Ankara,2004.

TÜRKAN,Ercan.Türkiye’deİşgücününYapıveNitelikleri,TCMerkezBankasıYayınları,Ankara,2005.

TÜRKAY,Mehmet. SermayeBirikimi KalkınmaAzgelişmişlik & Türkiye VeDünyaÜzerineNotlar, SosyalAraştırmalarVakfıY.,2009.

TÜZ,Melek.“KrizYönetimi:İsletmelerdeUygulamaİçinTemelAdımlar”,AlfaYayınları,Bursa,2004.

UNDP(BirleşmişMilletlerKalkınmaProgramı),“İnsaniGelişmeRaporu,1997”,2001.

URAK,İllerarasıRekabetçilikEndeksi2008-2009Sonuçları,URAK,Ankara,2010.

UZUNOĞLU,Sadi;APAK,Sudi;AÇIKGÖZA.Faruk. “ABMüzakereSürecindeKOBİ’lerinKorunmasıVeUyumStratejileri”.İstanbulTicaretOdası.İstanbul,2004.

ÜNLÜÖNEN,Kurban-KILIÇLAR,Arzu.“EkonomikYansımalarıylaTürkTurizmininSeksenYılı”,TicaretVeTurizmEğitimFakültesiDergisi,Yıl:2004,Sayı:1,S.131-156,2004.

ÜNLÜÖNEN,Kurban.“Turizm,CariAçıkVeİşsizlikİçinÖnemliBirÇözümOlabilir”,TürkİşDergisi,2008,Sayı:380,S.47-62,2008.

YELDAN,Erdinç.“KüreselleşmeSürecindeTürkiyeEkonomisi”,İletişimYayınları,İstanbul,2001.

YILDIRIM,Oğuz.“KuraDayalıİstikrarPolitikalarınınEtkinliği:1990-2000TürkiyeÖrneği”,AnadoluÜniversi-tesiYayınları,Eskişehir,2003.