1

Komentarz do ustawy o organizowaniui prowadzeniu działalności kulturalnej

D r J o a n n a H o ł d a

2

Definicje:

- jeśli w omówieniu używa się zwrotu ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej, to należy przez to rozumieć ustawę z dnia 25 października 1991 r. o

organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 r., poz. 406)

- jeśli w omówieniu używa się zwrotów: ostatnia nowelizacja, nowelizacja ustawy, ostatnia

nowelizacja ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej itp. to rozumieć

przez to należy ustawę z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o organizowaniu i

prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 207, poz.

1230)

- przepisy obowiązujące zostały pogrubione, jeśli istnieje wersja wcześniejsza przepisu, to

znajduje się pod obowiązującym przepisem

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1. 1. Działalność kulturalna w rozumieniu niniejszej ustawy polega na tworzeniu,

upowszechnianiu i ochronie kultury.

2. Państwo sprawuje mecenat nad działalnością kulturalną polegający na wspieraniu i

promocji twórczości, edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych

oraz opieki nad zabytkami.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może

wspierać finansowo, w ramach mecenatu państwa, realizację planowanych na dany rok

zadań związanych z polityką kulturalną państwa, prowadzonych przez instytucje

kultury i inne podmioty nie należące do sektora finansów publicznych.

4. Mecenat, o którym mowa w ust. 2 i 3, sprawują także organy jednostek samorządu

terytorialnego w zakresie ich właściwości.

3

Pojęcie działalności kulturalnej wprowadza przepis art. 1 ust. 1 ustawy o organizowaniu i

prowadzeniu działalności kulturalnej. Pojęcie to oznacza tworzenie, upowszechnianie i

ochronę kultury. Podstaw do organizowania działalności kulturalnej i ochrony kultury

(zarówno na szczeblu centralnym, jak i samorządowym), należy doszukiwać się w przepisach

Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 78, poz. 483 ze zm.). Zgodnie z jej

przepisem art. 6 ust. 1 - Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego

dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i

rozwoju. Natomiast jak wynika z przepisu art. 73 Konstytucji, każdemu zapewnia się wolność

twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania,

a także wolność korzystania z dóbr kultury.

Prowadzenie działalności w zakresie kultury należy do ustawowych, a wcześniej –

konstytucyjnych obowiązków władz publicznych. Jeśli chodzi o działalność na poziomie

samorządu terytorialnego, to zadania w obszarze kultury należą do tzw. zadań własnych.

Oznacza to, że określone podmioty obowiązane są względem swoich mieszkańców prowadzić

taką działalność.

Ustawa nakłada na państwo (dotyczy to również jednostek samorządu terytorialnego –

art. 1 ust. 4) obowiązek sprawowania mecenatu nad działalnością kulturalną (mecenat w

obszarze kultury i sztuki). Manifestuje się to w działaniach podejmowanych na rzecz wsparcia

sektora kultury (także we wsparciu finansowym), a jak stanowi przepis art. 1 ust 2 ustawy o

organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej - na wspieraniu i promocji twórczości,

edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz opieki nad zabytkami.

Art. 2. Formami organizacyjnymi działalności kulturalnej są w szczególności: teatry,

opery, operetki, filharmonie, orkiestry, instytucje filmowe, kina, muzea, biblioteki,

domy kultury, ogniska artystyczne, galerie sztuki oraz ośrodki badań i dokumentacji w

różnych dziedzinach kultury.

Ustawa w powyższym przepisie wskazuje na formy organizacyjne działalności

kulturalnej. Użyty tu zwrot „w szczególności” oznacza, że wymienione formy nie zamykają

tego katalogu i można przyjąć, że działalność może być prowadzona w jeszcze innych, niż

4

wymienionych, formach. Niemniej jednak przepis wyróżnia charakterystyczne formy dla

działalności instytucji artystycznych (opery, teatry, filharmonie itp.), ale także formy

organizacyjne regulowane, obok przepisów omawianej ustawy, innymi przepisami np.

dotyczącymi organizacji muzeów (ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach; Dz. U. z

2012 r., poz. 987), bibliotek (ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach; Dz. U. z 2012

r., poz. 642), instytucji filmowych i kinematografii (ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o

kinematografii, Dz. U. Nr 132, poz. 1111 ze zm.; ustawa z dnia 16 lipca 1987 r. o

państwowych instytucjach filmowych, Dz. U. z 2007 r., Nr 102, poz. 710 ze zm.), czy

ośrodków badań, tj. np. archiwów, również regulowanych odrębnymi specyficznymi

przepisami (ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach;

Dz. U. z 2011 r., Nr 123, poz. 698 ze zm.).

Art. 3. 1. Działalność kulturalną mogą prowadzić osoby prawne, osoby fizyczne oraz

jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.

2. Działalność kulturalna określona w art. 1 ust. 1 nie stanowi działalności gospodarczej

w rozumieniu odrębnych przepisów.

3. Do działalności, o której mowa w ust. 1 i 2, w zakresie nieuregulowanym przepisami

ustawy dotyczącymi organizowania i prowadzenia działalności kulturalnej oraz

przepisami o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, stosuje się przepisy o

prowadzeniu działalności gospodarczej.

Ustawa określa szeroki krąg podmiotów, uprawnionych do prowadzenia działalności

kulturalnej. Zalicza do nich zarówno osoby fizyczne (ludzi), jak osoby prawne, czy jednostki

organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.

Osoby prawne – to zgodnie z przepisem art. 33 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.

Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) - Skarb Państwa i jednostki organizacyjne,

którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Mogą to być podmioty

państwowe, komunalne, prywatne, organizacje pozarządowe (stowarzyszenia, fundacje,

również organizacje o statusie organizacji pożytku publicznego), których działalność i

5

organizację określają odpowiednie przepisy. Osoba fizyczna – to człowiek (od urodzenia

każdy człowiek ma zdolność prawną).

Na uwagę zasługuje ust. 2 komentowanego przepisu, gdzie wprowadzono odwołanie

do przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i

wolontariacie; Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 ze zm.), tym samym wskazując rolę

organizacji pozarządowych w działalności kulturalnej. Jeśli chodzi o publiczne instytucje

kultury to są one zaliczane do osób prawnych.

Działalność kulturalna nie ma charakteru działalności gospodarczej, ale w sytuacjach

nieuregulowanych w przepisach aktów prawnych wymienionych w art. 3 ust. 2 (m.in. ustawie

z o działalności pożytku publicznego i wolontariacie) zastosowanie znajdą przepisy o

prowadzeniu działalności gospodarczej (ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie

działalności gospodarczej, Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447 ze zm.). Można założyć, że

przepisy tego aktu prawnego będą miały zastosowanie do uregulowania kwestii związanych z

działalnością gospodarczą prowadzoną przez organizatora instytucji kultury.

Art. 4. 1. Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości

prawnej, których podstawowym celem statutowym nie jest prowadzenie działalności

kulturalnej, mogą prowadzić taką działalność w szczególności w formie klubów, świetlic,

domów kultury i bibliotek.

2. Koszty prowadzenia działalności kulturalnej, o której mowa w ust. 1, w tym

wynagrodzenia dla pracowników, wraz ze składką na ubezpieczenie społeczne, i inne

wydatki z tytułu zatrudniania pracowników obciążają koszty działalności podstawowej.

Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej zakłada prowadzenie

takiej działalności przez szeroki krąg, bardzo różnych ze względu na swoją organizację,

podmiotów. Zalicza do nich także osoby prawne, które co prawda prowadzą tego typu

działalność, jednak nie należy ona do ich podstawowej aktywności. Oznacza to, że główne

działania koncentrują się na innego rodzaju celach. Do takich podmiotów zaliczyć można np.

spółdzielnie mieszkaniowe działające na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000

r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r., Nr119, poz. 1116 ze zm.), które mogą

6

prowadzić działalność kulturalną w jednej z określonych w przepisie art. 4 ust. 1 form, tj.

klubów, świetlic, domów kultury czy bibliotek. Działalnością kulturalną mogą też zajmować

się inne podmioty, które decydują się zorganizować np. przyzakładowe świetlice, czy kluby.

Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w przepisie art. 4 ust.2

zwraca jednak uwagę, że koszty tego rodzaju działalności będą obciążały koszty działalności

podstawowej podmiotu organizującego działalność kulturalną.

Art. 5. 1. Podmioty prowadzące działalność kulturalną na zasadach określonych w art. 3

mogą otrzymywać dotacje celowe na realizację zadań państwowych.

2. Organizacje pozarządowe prowadzące działalność kulturalną mogą otrzymywać

dotacje celowe z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do

spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, na zadania objęte mecenatem

państwa, w tym dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji

inwestycji.

Art. 5. 1. Podmioty prowadzące działalność kulturalną na zasadach określonych w art. 3

mogą otrzymywać dotacje na realizację zadań państwowych.

2. Organizacje pozarządowe prowadzące działalność kulturalną mogą otrzymywać dotacje z

budżetu państwa w części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw kultury i

ochrony dziedzictwa narodowego, na zadania objęte mecenatem państwa, w tym dotacje na

wydatki inwestycyjne.

Zmiana komentowanego przepisu art. 5 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej nowelizacją ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o

organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.

Nr 207, poz. 1230) ma charakter redakcyjny, co do meritum przepis nie wprowadza nowych

regulacji.

W dalszym ciągu podmioty prowadzące działalność kulturalną mogą ubiegać się o

dotacje celowe i dotacje z budżetu państwa na zadania objęte mecenatem (kwestie określenia

zadań objętych mecenatem reguluje rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 1 września 2005

r., w sprawie zakresu zadań objętych mecenatem państwa, szczegółowego trybu składania

7

wniosków o udzielenie dotacji oraz trybu przekazywania i rozliczania udzielonych dotacji;

Dz. U. Nr 177, poz. 1474 ze zm.) i dotacje na inwestycje. Działania w ramach mecenatu

związane są z:

1) podtrzymywaniem i rozpowszechnianiem tradycji narodowej i państwowej;

2) upowszechnianiem i promocją twórczości artystycznej;

3) upowszechnianiem i promocją czytelnictwa;

4) promocją kultury polskiej za granicą;

5) zachowaniem, waloryzacją i ochroną dziedzictwa kulturowego, w tym ochroną polskiego

dziedzictwa kulturowego za granicą;

6) budową i modernizacją infrastruktury kulturalnej;

7) tworzeniem warunków do ekspozycji, zakupów i upowszechniania sztuki współczesnej;

8) zachowaniem i upowszechnianiem tradycji regionalnej i kultury ludowej;

9) tworzeniem i wdrażaniem systemów informatycznych w sferze kultury;

10) edukacją kulturalną społeczeństwa.

Niemniej jednak pewne problemy może stwarzać użyte w art. 5 ust. 1 pojęcie „zadań

państwowych”, które nie zostało w ustawie zdefiniowane. Można jednak założyć, że będą to

zadania związane np. z organizowaniem imprez, a także wydarzeń artystycznych i

kulturalnych (festiwali, warsztatów, konferencji, wystaw), wydawaniem różnego rodzaju

publikacji, edukacją kulturalną realizowaną w różnych formach, działania związane z

upowszechnianiem, promocją w zakresie kultury i sztuki itd.

Art. 6. (uchylony).

Art. 6. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w

drodze rozporządzenia, wymagania kwalifikacyjne i tryb stwierdzania kwalifikacji

uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w formach organizacyjnych, o których

mowa w art. 2, jeśli ich organizatorem jest administracja rządowa lub jednostki samorządu

terytorialnego.

8

Komentowany przepis ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

został uchylony w wyniku ostatniej nowelizacji ustawy o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej. Ustawa ta wprowadziła zmiany m.in. w ustawie z dnia 22 marca

1989 r. o rzemiośle (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979 ze zm.), ustawie z dnia 21 listopada

1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2012 r., po. 987) ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o

bibliotekach (Dz. U. z 2012 r., nr 642.).

Kwestie związane m.in. z określeniem wykazu stanowisk pracy w instytucjach

artystycznych i pozostałych instytucjach kultury, zostały aktualnie umiejscowione w innej

części ustawy, tj. w dodanym nowelizacją przepisie art. 31 d i na tej podstawie minister

właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w porozumieniu z ministrem

właściwym do spraw pracy, przyjmie rozporządzenie regulujące tę problematykę.

Art. 6a. 1. Osobom wyróżniającym się w tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury

nadaje się odznakę honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej".

2. Odznakę honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej" nadaje minister właściwy do

spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w

drodze rozporządzenia:

1) tryb nadawania odznaki "Zasłużony dla Kultury Polskiej",

2) warunki jakie musi spełniać wniosek o nadanie odznaki,

3) wzór i sposób noszenia odznaki

- biorąc pod uwagę wzornictwo stosowane w polskiej falerystyce.

Art. 6a. 1. Osobom wyróżniającym się w tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury

nadaje się odznakę honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej".

2. Odznakę honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej" nadaje minister właściwy do spraw

kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze

rozporządzenia, tryb oraz zasady nadawania odznaki "Zasłużony dla Kultury Polskiej", jej

wzór i sposób noszenia.

Przepisy komentowanej ustawy, tj. od art. 6a do art. 7 b, regulują kwestie związane z

nadawaniem przez określone podmioty odznak, medali, nagród i stypendiów twórcom,

9

animatorom i innym osobom zaangażowanym w działalność kulturalną i artystyczną, za ich

wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury. Osobie, która wyróżnia się w tworzeniu,

upowszechnianiu i ochronie kultury, nadaje się odznakę honorową "Zasłużony dla Kultury

Polskiej". Znowelizowany przepis nieco uszczegółowił kwestie związane z zakresem

wydawanego przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego

upoważnienia w sprawie nadawania tej odznaki. W wydawanym przez ten podmiot

rozporządzeniu określa się tryb nadawania odznaki, wzór i sposób jej noszenia, należy

również określić warunki jakie musi spełnić wniosek o nadanie takiego wyróżnienia.

Aktualnie zasady te określa rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z

dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie odznaki honorowej "Zasłużony dla Kultury Polskiej" (Dz.

U. poz. 69).

Art. 7. 1. Osobom wyróżniającym się w dziedzinie twórczości artystycznej, działalności

kulturalnej lub ochronie kultury i dziedzictwa narodowego minister właściwy do spraw

kultury i ochrony dziedzictwa narodowego nadaje Medal "Zasłużony Kulturze Gloria

Artis", zwany dalej "Medalem".

2. Medal posiada trzy stopnie:

1) I stopień - Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis",

2) II stopień - Srebrny Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis",

3) III stopień - Brązowy Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

3. Medal nadaje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego

z własnej inicjatywy lub na wniosek:

1) ministrów lub kierowników urzędów centralnych,

2) rektorów szkół wyższych,

3) marszałków województw,

4) wojewodów,

5) władz statutowych ogólnopolskich organizacji społecznych lub stowarzyszeń

prowadzących statutową działalność kulturalną,

6) kierowników placówek dyplomatycznych lub konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej.

10

4. Medal stopnia wyższego można otrzymać po upływie 5 lat od nadania Medalu stopnia

bezpośrednio niższego. W przypadkach uzasadnionych wybitnymi osiągnięciami

kandydata można odstąpić od powyższego wymogu.

5. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w

drodze rozporządzenia:

1) wzór odznaki Medalu oraz miniatury Medalu,

2) wzór wniosku o nadanie Medalu oraz wzór legitymacji potwierdzającej nadanie

Medalu,

3) tryb wydawania legitymacji potwierdzającej nadanie Medalu i warunki wydawania

jej duplikatu,

4) sposób noszenia odznaki Medalu oraz miniatury Medalu

- z uwzględnieniem stopni Medalu oraz warunków, jakie powinny spełniać wnioski o

nadanie Medalu.

Art. 7. 1. Osobom wyróżniającym się w dziedzinie twórczości artystycznej, działalności

kulturalnej lub ochronie kultury i dziedzictwa narodowego minister właściwy do spraw

kultury i ochrony dziedzictwa narodowego nadaje Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis",

zwany dalej "Medalem".

2. Medal posiada trzy stopnie:

1) I stopień - Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis",

2) II stopień - Srebrny Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis",

3) III stopień - Brązowy Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

3. Medal nadaje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego z

własnej inicjatywy lub na wniosek:

1) ministrów lub kierowników urzędów centralnych,

2) rektorów szkół wyższych,

3) marszałków województw,

4) wojewodów,

5) władz statutowych ogólnopolskich organizacji społecznych lub stowarzyszeń prowadzących

statutową działalność kulturalną,

6) kierowników placówek dyplomatycznych lub konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej.

11

4. Medal stopnia wyższego można otrzymać po upływie 5 lat od nadania Medalu stopnia

bezpośrednio niższego. W przypadkach uzasadnionych wybitnymi osiągnięciami kandydata

można odstąpić od powyższego wymogu.

5. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze

rozporządzenia:

1) wzór odznaki Medalu,

2) wzór wniosku o nadanie Medalu oraz wzór legitymacji potwierdzającej nadanie Medalu,

3) sposób noszenia odznaki Medalu

- z uwzględnieniem stopni Medalu oraz warunków, jakie powinny spełniać wnioski o nadanie

Medalu.

Podobnie, jak miało to miejsce w przepisie art. 6a, zmiany znowelizowanego przepisu

art. 7 uszczegóławiają kwestie nadawania Medalu "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (chodzi

o zmianę ust. 5 komentowanego przepisu). Przede wszystkim chodzi o wprowadzenie do

przepisu regulacji dotyczącej noszenia miniatury Medalu (czego wcześniejsze przepisy nie

przewidywały) i określenie zasad wydawania duplikatu legitymacji. Obecnie procedurę

przyznawania Medalu "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" reguluje Ministra Kultury i

Dziedzictwa Narodowego z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie Medalu "Zasłużony Kulturze

Gloria Artis" (Dz. U. poz. 70).

Art. 7a. 1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz

inni ministrowie, w odniesieniu do podległych im ośrodków i instytucji kultury, w

uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego, a także jednostki samorządu terytorialnego mogą ustanawiać i przyznawać

doroczne nagrody za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania

i ochrony kultury.

2. Nagrody mogą być przyznawane osobom fizycznym lub prawnym, a także innym

podmiotom na podstawie oceny całokształtu działalności lub osiągnięć o istotnym

znaczeniu.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze

rozporządzenia, a organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, w drodze

uchwały, określą szczegółowe warunki i tryb przyznawania nagród, o których mowa w

12

ust. 1 i 2, biorąc pod uwagę charakter działalności osoby fizycznej lub prawnej lub

rangę osiągnięcia w zakresie twórczości artystycznej oraz upowszechniania lub ochrony

kultury.

Art. 7a. 1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz inni

ministrowie, w odniesieniu do podległych im ośrodków i instytucji kultury, w uzgodnieniu z

ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, a także jednostki

samorządu terytorialnego mogą ustanawiać i przyznawać doroczne nagrody za osiągnięcia w

dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury.

2. Nagrody mogą być przyznawane osobom fizycznym lub prawnym, a także innym

podmiotom na podstawie oceny całokształtu działalności lub osiągnięć o istotnym znaczeniu.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze

rozporządzenia, a organy samorządu terytorialnego w drodze uchwały, określą szczegółowe

zasady i tryb przyznawania nagród, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz ich wysokość.

Znowelizowany przepis art. 7a ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej, wprowadza nowe kryteria jakie należy brać pod uwagę ustalając warunki

przyznawania nagród za osiągnięcia w zakresie twórczości artystycznej oraz upowszechniania

lub ochrony kultury. Należy brać pod uwagę charakter działalności osoby fizycznej lub

prawnej lub rangę jej/ich osiągnięć. Z przepisu art. 7a wynika także, że inaczej, niż ma to

miejsce w przypadku nadawania odznak, czy medali, nagrodę mogą obok osób fizycznych,

otrzymać także osoby prawne. Co więcej, nagroda może być przyznana osobie lub grupie

osób.

Kompetencje do przyznawania dorocznych nagród za osiągnięcia w dziedzinie kultury

ma minister kultury, inni ministrowie, a także jednostki samorządu terytorialnego.

Szczegółowo problematykę tą reguluje rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie w sprawie warunków i trybu przyznawania

dorocznych nagród za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i

ochrony kultury (Dz. U. poz. 610).

Art. 7b. 1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, inni

ministrowie i kierownicy urzędów centralnych w odniesieniu do podległych im ośrodków

i instytucji kultury, a także jednostki samorządu terytorialnego, mogą przyznawać

13

stypendia osobom zajmującym się twórczością artystyczną, upowszechnianiem kultury

oraz opieką nad zabytkami.

2. Stypendium, o którym mowa w ust. 1, polega na przyznaniu środków finansowych

osobom realizującym określone przedsięwzięcia w zakresie twórczości artystycznej,

opieki nad zabytkami lub upowszechniania kultury.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze

rozporządzenia, a organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego, w drodze

uchwały, określą szczegółowe warunki i tryb przyznawania stypendiów, o których mowa

w ust. 1, oraz ich wysokość, mając na uwadze wspieranie rozwoju umiejętności

artystycznych oraz upowszechnianie kultury i opieki nad zabytkami.

Art. 7b. 1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, inni

ministrowie i kierownicy urzędów centralnych w odniesieniu do podległych im ośrodków i

instytucji kultury, a także jednostki samorządu terytorialnego, mogą przyznawać stypendia

osobom zajmującym się twórczością artystyczną, upowszechnianiem kultury oraz opieką nad

zabytkami.

2. Stypendium, o którym mowa w ust. 1, polega na przyznaniu środków finansowych osobom

realizującym określone przedsięwzięcia w zakresie twórczości artystycznej, opieki nad

zabytkami lub upowszechniania kultury.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze

rozporządzenia, a organy samorządu terytorialnego w drodze uchwały, określą szczegółowe

zasady i tryb przyznawania stypendiów, o których mowa w ust. 1, oraz ich wysokość.

Podobnie jak we wcześniejszych przepisach, również w art. 7 b uszczegółowiono kwestie

związane z wydawaniem upoważnień regulujących warunki przyznawania stypendiów.

Stypendia mogą przyznawać minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego, inni ministrowie i kierownicy urzędów centralnych w odniesieniu do podległych

im ośrodków i instytucji kultury, a także jednostki samorządu terytorialnego. Aktualnie

problematykę przyznawania stypendiów szczegółowo określa rozporządzenie Ministra

Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie szczegółowych

warunków i trybu przyznawania stypendiów osobom zajmującym się twórczością artystyczną,

upowszechnianiem kultury i opieką nad zabytkami oraz wysokości tych stypendiów (Dz. U.

poz. 612) określa procedurę nadawania stypendiów.

14

Kwestie szczegółowe związane z przyznawaniem nagród i stypendiów przez jednostki

samorządu terytorialnego ustala się w aktach prawa miejscowego przyjętych przez

odpowiednie organy.

Rozdział 2

Instytucje kultury

Art. 8. Ministrowie oraz kierownicy urzędów centralnych organizują działalność

kulturalną, tworząc państwowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej

działalności jest podstawowym celem statutowym.

W przepisie art. 8 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

ustawodawca wskazuje podmioty obowiązane do organizowania działalności kulturalnej. Do

tego kręgu zalicza ministrów (oznacza to, że takie kompetencje ma nie tylko minister

właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego) oraz kierowników urzędów

centralnych. Instytucje powołane przez tych organizatorów mają rangę państwowych

instytucji kultury, a działalność kulturalna jest ich podstawowym celem statutowym.

Państwowe instytucje kultury mają szczególne znaczenie dla kultury narodowej.

Można wskazać wiele tego typu placówek, np.: muzea – dawne obozy koncentracyjne, muzea

narodowe, Bibliotekę Narodową, "Zachętę" Państwową Galerię Sztuki w Warszawie,

Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, Centrum Sztuki Współczesnej "Zamek

Ujazdowski" w Warszawie, Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki w

Krakowie, Zamek Królewski w Warszawie - Pomnik Historii i Kultury Narodowej, czy Teatr

Narodowy. Jeśli chodzi o instytucje organizowane przez innych ministrów, to są to np.:

Centralna Biblioteka Rolnicza (minister rolnictwa); Główna Biblioteka Lekarska (minister

zdrowia); Muzeum Wojska Polskiego, Centralna Biblioteka Wojskowa, Reprezentacyjny

Zespół Artystyczny Wojska Polskiego (minister obrony).

Art. 9. 1. Jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną,

tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności

jest podstawowym celem statutowym.

2. Prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu

terytorialnego o charakterze obowiązkowym.

15

3. Instytucje kultury, dla których organizatorami są jednostki samorządu

terytorialnego, mogą otrzymywać dotacje celowe na zadania objęte mecenatem państwa,

w tym dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji,

z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw kultury

i ochrony dziedzictwa narodowego.

Art. 9. 1. Jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc

samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest

podstawowym celem statutowym.

2. Prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu

terytorialnego o charakterze obowiązkowym.

3. Instytucje kultury, dla których organizatorami są jednostki samorządu terytorialnego,

mogą otrzymywać dotacje na zadania, objęte mecenatem państwa, w tym dotacje na wydatki

inwestycyjne, z budżetu państwa w części, której dysponentem jest minister właściwy do

spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Obowiązek organizowania działalności kulturalnej i prowadzenia instytucji kultury

spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego, a jak wynika z przepisu art. 9 ust. 2 takie

działania należy zaliczyć do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego o

charakterze obowiązkowym. Jednostki te tworzą samorządowe (gminne, wojewódzkie)

instytucje kultury, dla których działalność kulturalna jest podstawowym celem statutowym.

Jeśli chodzi o przepis art. 9 ust. 3, to został on zmieniony w wyniku przyjęcia ostatniej

nowelizacji ustawy. Zmiana ta ma jednak zasadniczo charakter redakcyjny, co do meritum nie

zmienia sytuacji podmiotów starających się o dotacje na działalność kulturalną objętą

mecenatem państwa, w tym na dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów

realizacji inwestycji.

Art. 9a. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi,

w drodze rozporządzenia, zakres zadań objętych mecenatem państwa, szczegółowy tryb

składania wniosków o udzielenie dotacji, o których mowa w art. 5 ust. 2 i art. 9 ust. 3,

oraz ich przekazywania i rozliczania, uwzględniając rządowe programy z zakresu

kultury i dziedzictwa narodowego oraz konieczności zapewnienia ciągłości

realizowanych zadań.

16

Mecenat państwa nad kulturą ma doniosłe znaczenie. W związku z tym ustawodawca

zdecydował się na uszczegółowienie zasad regulujących tę kwestię, w akcie wykonawczym

wydanym na podstawie komentowanego przepisu ustawy o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej. Problematyka ta aktualnie określona jest w rozporządzeniu Ministra

Kultury z dnia 1 września 2005 r., w sprawie zakresu zadań objętych mecenatem państwa,

szczegółowego trybu składania wniosków o udzielenie dotacji oraz trybu przekazywania i

rozliczania udzielonych dotacji; Dz. U. Nr 177, poz. 1474 ze zm.) i dotacje na inwestycje.

Działania w ramach mecenatu dotyczą działalności związanej z:

1) podtrzymywaniem i rozpowszechnianiem tradycji narodowej i państwowej;

2) upowszechnianiem i promocją twórczości artystycznej;

3) upowszechnianiem i promocją czytelnictwa;

4) promocją kultury polskiej za granicą;

5) zachowaniem, waloryzacją i ochroną dziedzictwa kulturowego, w tym ochronę polskiego

dziedzictwa kulturowego za granicą;

6) budową i modernizacją infrastruktury kulturalnej;

7) tworzeniem warunków do ekspozycji, zakupów i upowszechniania sztuki współczesnej;

8) zachowaniem i upowszechnianiem tradycji regionalnej i kultury ludowej;

9) tworzeniem i wdrażaniem systemów informatycznych w sferze kultury;

10) edukacją kulturalną społeczeństwa.

Na uwagę zasługuje rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z

dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie zakresu zadań objętych mecenatem państwa w dziedzinie

kultury, na które jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje, oraz sposobu

i trybu przyznawania tych dotacji (Dz. U. poz. 737) wydane na podstawie przepisu art. 43 ust.

2 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U.

z 2010 r., Nr 80, poz. 526 ze zm.). Dotacja może być przyznana na zachowanie, waloryzację i

ochronę dziedzictwa kulturowego, jak i na budowę i modernizację infrastruktury kulturalnej.

Art. 10. 1. Podmioty tworzące instytucje kultury, o których mowa w art. 8 i 9, zwane są

dalej organizatorami.

2. Ilekroć w ustawie jest mowa o instytucji kultury bez bliższego określenia - należy

przez to rozumieć zarówno państwową, jak i samorządową instytucję kultury.

17

Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej wprowadza podział

organizatorów instytucji kultury na organizatora państwowego (ministrowie, inne

wymienione w ustawie podmioty) i organizatora samorządowego (odpowiednie organy

jednostek samorządu terytorialnego). Organizatorami instytucji kultury nazywamy więc

podmioty, które organizują, prowadzą, finansują i kontrolują podległe sobie instytucje

kultury. Organizator podejmuje decyzję o utworzeniu podległej mu instytucji kultury, biorąc

pod uwagę oczekiwania społeczne, a także aktualną politykę kulturalną. Jest to rodzaj

realizacji potrzeb obywateli (np. mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego).

Obowiązkiem ustawowym jest zapewnienie przez organizatora instytucji kultury

niezbędnych środków do rozpoczęcia i prowadzenia działalności kulturalnej oraz do

utrzymania obiektu, w którym ta działalność jest prowadzona (art. 12 ustawy). Instytucja

kultury zachowuje pewną niezależność od organizatora, który np. nie odpowiada za

zobowiązania (także finansowe) instytucji kultury. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy instytucja

jest likwidowana (co jest możliwe w szczególnie uzasadnionych przypadkach), wtedy

organizator przejmuje zobowiązania i wierzytelności likwidowanej instytucji kultury.

Przepis art. 10 ust. 2 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

stanowi, że jeśli w przepisach nie określono, czy regulacja dotyczy instytucji państwowej, czy

samorządowej, należy uznać, że odnosi się do wszystkich instytucji kultury.

Art. 11. 1. Organizator wydaje akt o utworzeniu instytucji kultury, w którym określa jej

przedmiot działania, nazwę i siedzibę, a także określa czy dana instytucja kultury jest

instytucją artystyczną w rozumieniu ust. 2. Może być utworzona instytucja kultury

prowadząca działalność kulturalną w więcej niż jednej formie organizacyjnej,

wymienionej w art. 2.

2. Instytucjami artystycznymi są instytucje kultury powołane do prowadzenia

działalności artystycznej w dziedzinie teatru, muzyki, tańca, z udziałem twórców i

wykonawców, w szczególności: teatry, filharmonie, opery, operetki, orkiestry

symfoniczne i kameralne, zespoły pieśni i tańca oraz zespoły chóralne.

Art. 11. Organizator wydaje akt o utworzeniu instytucji kultury, który określa jej nazwę,

rodzaj, siedzibę i przedmiot działania.

18

Nowością w znowelizowanej ustawie i jednocześnie jedną z najważniejszych zmian

jest rozróżnienie instytucji kultury, ze względu na rodzaj działalności, na instytucje

artystyczne, które są instytucjami kultury szczególnego rodzaju i pozostałe instytucje kultury.

Jednocześnie ustawa określa, za jakie instytucje należy uznać instytucje artystyczne (art. 11

ust. 2). Praca w takich instytucjach organizowana jest w specyficzny sposób, w oparciu o

sezony artystyczne.

Określenie „instytucja artystyczna” w odniesieniu do instytucji scenicznych i

estradowych znane było już w przepisach wcześniej obowiązujących (zob. art. 1 ustawy z

dnia 28 grudnia 1984 r. o instytucjach artystycznych; Dz. U. Nr 60, poz. 304 ze zm.).

Innymi, niż artystyczne, instytucjami kultury są pozostałe instytucje kultury, np. kina,

muzea, biblioteki, domy kultury, ogniska artystyczne, galerie sztuki oraz ośrodki badań i

dokumentacji.

Wprowadzenie do ustawy tych dwóch kategorii instytucji kultury, tj. instytucji

artystycznych i pozostałych instytucji kultury powoduje, że znowelizowany przepis art. 11

ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej szczerzej, niż miało to

miejsce poprzednio, opisuje obowiązki organizatora zakładającego instytucję kultury.

Zakładając instytucję kultury jej organizator decyduje jaki charakter będzie ona miała.

Co więcej, według obowiązujących przepisów, instytucja może prowadzić działalność w

więcej niż jednej formie organizacyjnej (np. galeria sztuki i kino). Jeśli instytucja prowadzi

działalność w formie przewidzianej dla instytucji artystycznej i innej formie (np. teatr i

galeria sztuki) to taka instytucja będzie miała status instytucji artystycznej (zob. art. 18 ust.2).

Art. 11a. 1. Działalność kulturalna instytucji artystycznej organizowana jest w oparciu o

sezony artystyczne, na które ustala się plany repertuarowe.

2. Sezon artystyczny rozpoczyna się w dniu 1 września a kończy w dniu 31 sierpnia

następnego roku.

Dodany w wyniku nowelizacji ustawy przepis wprowadza termin sezonu

artystycznego, który ma ściśle określone ramy czasowe (trwa od 1 września do 31 sierpnia

roku następnego). Ustawodawca zauważył specyfikę pracy w takich instytucjach, czego

wyrazem jest właśnie komentowany przepis. Na sezony artystyczne ustala się plany

repertuarowe (program, działalności instytucji artystycznej w tym czasie). Instytucje

19

artystyczne są organizowane właśnie w oparciu o sezony artystyczne, tj. mają programy

zaplanowane na dany sezon.

Określenie konkretnych ram czasowych sezonu artystycznego jednakowego dla

wszystkich instytucji artystycznych porządkuje działalność i haromonogram pracy takich

instytucji w skali kraju. Ułatwi to tworzenie planów artystycznych, jak również ewentualną

mobilność twórców i wykonawców. Wpłynie pozytywnie na racjonalne zaplanowanie kariery

zawodowej, tym bardziej, że również dyrektor takiej placówki zatrudniany jest w oparciu o

sezony artystyczne.

W związku z tym, że charakter pracy w pozostałych instytucjach kultury różni się od

pracy w instytucjach artystycznych, nie było powodu opierać działalności takich placówek na

sezonach (artystycznych).

Art. 12. Organizator zapewnia instytucji kultury środki niezbędne do rozpoczęcia i

prowadzenia działalności kulturalnej oraz do utrzymania obiektu, w którym ta

działalność jest prowadzona.

Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nakłada na

organizatora publicznej instytucji kultury obowiązek przeznaczenia (zabezpieczenia) środków

finansowych potrzebnych do rozpoczęcia i późniejszego prowadzenia instytucji kultury i jej

działalności. Dotyczy to również przekazania odpowiednich środków koniecznych do

utrzymania obiektu, w którym jest prowadzona działalność kulturalna. Oznacza to, że

podejmując decyzję o rozpoczęciu działalności instytucji kultury, jej organizator obowiązany

jest uwzględnić w prognozach finansowych funkcjonowanie takiej placówki. Ma to zapewnić

ciągłość działalności takiej instytucji.

Art. 13. 1. Instytucje kultury działają na podstawie aktu o ich utworzeniu oraz statutu

nadanego przez organizatora.

2. Statut zawiera:

1) nazwę, teren działania i siedzibę instytucji kultury,

2) zakres działalności,

3) organy zarządzające i doradcze oraz sposób ich powoływania,

4) określenie źródeł finansowania,

20

5) zasady dokonywania zmian statutowych,

6) postanowienia dotyczące prowadzenia działalności innej niż kulturalna, jeżeli

instytucja zamierza działalność taką prowadzić.

3. Organizację wewnętrzną instytucji kultury określa regulamin organizacyjny

nadawany przez dyrektora tej instytucji, po zasięgnięciu opinii organizatora oraz opinii

działających w niej organizacji związkowych i stowarzyszeń twórców.

Art. 13. 1. Instytucje kultury działają na podstawie aktu o ich utworzeniu oraz statutu

nadanego przez organizatora.

2. Statut zawiera:

1) nazwę, teren działania i siedzibę instytucji kultury,

2) zakres działalności,

3) organy zarządzające i doradcze oraz sposób ich powoływania,

4) sposób uzyskiwania środków finansowych,

5) zasady dokonywania zmian statutowych,

6) postanowienia dotyczące prowadzenia działalności innej niż kulturalna, jeżeli instytucja

zamierza działalność taką prowadzić.

3. Organizację wewnętrzną instytucji kultury określa regulamin organizacyjny nadawany

przez dyrektora tej instytucji, po zasięgnięciu opinii organizatora oraz opinii działających w

niej organizacji związkowych i stowarzyszeń twórców.

Jak wynika z komentowanego przepisu art. 13 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej, instytucja kultury działa na podstawie aktu o jej utworzeniu - akt taki

wydaje organizator i statutu, nadanego również przez organizatora. Akt o utworzeniu

instytucji „konstytuuje” ją, w dokumencie tym ujawniona jest decyzja o powołaniu instytucji

kultury, określony jest jej charakter itd.(zob. uwagi do art. 11).

Natomiast statut można uznać za najważniejszy dokument określający charakter

instytucji, jej wewnętrzną organizację, na podstawie której instytucja będzie działała.

Znajdują się w nim informacje dotyczące placówki, mają one jednak różny charakter, niektóre

są obligatoryjne, inne fakultatywne. Do informacji podstawowych i obligatoryjnych należy

zaliczyć nazwę instytucji, teren jej działania i siedzibę, zakres działalności (tj. czym dana

instytucja będzie się zajmować, czy będzie instytucją artystyczną). Obowiązkiem ustawowym

21

jest określenie w statucie organów zarządzających w instytucji i ciał doradczych, oraz sposób

ich powoływania. Do informacji obligatoryjnych zaliczyć należy także określenie sposobu

uzyskiwania środków finansowych i zasad dokonywania zmian statutowych.

Natomiast jeśli chodzi o informacje fakultatywne, to będą one dotyczyły np.

prowadzenia działalności innej niż kulturalna, o ile instytucja zamierza prowadzić taką

działalność (np. działalność gospodarcza). Zatem pozakulturalną działalność będzie mogła

prowadzić tylko taka placówka, która taką możliwość ma ujętą w statucie.

Inne informacje dotyczą kwestii zastępców dyrektora instytucji kultury – istnieje

możliwość powoływania takich osób, o ile zostanie to określone w statucie. Zatem jeśli

organizator zdecyduje się na stanowiska zastępcy, czy zastępców dyrektora instytucji - musi

to wykazać w statucie, wraz z określeniem sposobu ich powoływania.

Jeśli chodzi o zmianę w przepisie art. 13 ust. 2 pkt 4, ma ona charakter redakcyjny i

ujednolica terminologię względem wymogów nałożonych przez przepisy dotyczące

rachunkowości (tj. ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. U. z 2009 r., Nr

152, poz. 1223 ze zm.).

Art. 14. 1. Instytucje kultury uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność

z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora.

2. Organizator nie odpowiada za zobowiązania instytucji kultury, z zastrzeżeniem art.

24 i 25.

3. Instytucja kultury z urzędu podlega wpisowi do rejestru.

4. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w

drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia i udostępniania rejestru instytucji kultury,

w tym zakres danych zamieszczanych w rejestrze, tryb dokonywania wpisów, zmian i

wykreśleń wpisów oraz wzór księgi rejestrowej, mając na uwadze zapewnienie

bezpieczeństwa danych zamieszczanych w rejestrze i bezpieczeństwa czynności

prawnych dokonywanych przez te instytucje.

Art. 14. 1. Instytucje kultury uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z

chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora.

2. Organizator nie odpowiada za zobowiązania instytucji kultury, z zastrzeżeniem art. 24 i 25.

3. Instytucja kultury z urzędu podlega wpisowi do rejestru.

22

4. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze

rozporządzenia, sposób prowadzenia rejestru instytucji kultury.

Przepis art. 14 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

stanowi, że instytucja kultury może rozpocząć swoją działalność dopiero po uzyskaniu wpisu

do odpowiedniego rejestru instytucji kultury prowadzonego przez właściwego organizatora.

Wpisanie do rejestru oznacza także uzyskanie osobowości prawnej przez tę instytucję

(uzyskuje ona status osoby prawnej). Stwierdzenie w przepisie art. 14 ust. 2 ustawy, że

instytucja kultury podlega wpisowi do rejestru z urzędu oznacza, że nie jest to zależne od woli

organizatora, a obowiązek ten nakłada sama ustawa.

Rejestry, o których mówi przepis to rejestry instytucji kultury prowadzone przez

organizatorów dla swoich instytucji kultury. Każdy organizator działalności kulturalnej

prowadzi swój odrębny rejestr podległych mu instytucji kultury. Natomiast dla każdej

instytucji prowadzi się oddzielną księgę rejestrową, oznaczoną kolejnym numerem. Ponadto

przy księdze rejestrowej prowadzi się odrębnie dla każdej instytucji kultury akta rejestrowe

obejmujące dokumenty stanowiące podstawę wpisu do rejestru oraz dokumenty dotyczące

postępowania rejestrowego. Wpisowi do księgi rejestrowej podlegają również zmiany i

uzupełnienia danych. Natomiast akt o likwidacji instytucji kultury stanowi podstawę do

wykreślenia jej z rejestru.

Przepis art. 14 ust. 3 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

wprowadza niezależność organizatora od publicznej instytucji kultury, w zakresie zobowiązań

instytucji kultury. Wyjątkiem są przepisy art. 24 i art. 25 odnoszące się do kwestii związanych

z zobowiązaniami i wierzytelnościami likwidowanych instytucji kultury.

Ustęp 4 komentowanego przepisu został zmieniony w wyniku ostatniej nowelizacji

ustawy. Zmiana ta dotyczy zakresu upoważnienia ustawowego do wydania aktu

wykonawczego (rozporządzenia) regulującego zasady rejestru instytucji kultury. Zgodnie z

obowiązującymi przepisami, obecnie znacznie szerzej określono, co musi się znaleźć w

rozporządzeniu wydanym przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego (aktualnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego z dnia 26 stycznia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia i udostępniania

rejestru instytucji kultury (Dz. U. poz. 189).

23

Art. 14a. 1. Tworzy się wykaz obiektów stanowiących własność Skarbu Państwa lub

jednostek samorządu terytorialnego, w których prowadzona jest, jako podstawowa,

działalność kulturalna lub które dla takiej działalności zostały wybudowane i nie mogą

być przeznaczone do prowadzenia wyłącznie innej działalności podstawowej. Do wykazu

wpisuje się obiekty stanowiące obiekty budowlane w rozumieniu przepisów ustawy z

dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.).

2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w

drodze rozporządzenia, wykaz obiektów, o którym mowa w ust. 1, oraz tryb zgłaszania

obiektów w celu wpisania ich do wykazu, uwzględniając wartości historyczne lub

zabytkowe tych obiektów, a także ich pierwotne przeznaczenie na cele kulturalne.

Art. 14a. 1. Tworzy się wykaz obiektów stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek

samorządu terytorialnego, w których prowadzona jest, jako podstawowa, działalność

kulturalna lub które dla takiej działalności zostały wybudowane i nie mogą być przeznaczone

do prowadzenia wyłącznie innej działalności podstawowej.

2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze

rozporządzenia, szczegółowe zasady wpisywania obiektów do wykazu, o którym mowa w ust.

1.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ustali, w drodze

rozporządzenia, wykaz obiektów, o których mowa w ust. 1.

Zgodnie z przepisem art. 14 a ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej, został utworzony wykaz obiektów stanowiących własność Skarbu Państwa lub

jednostek samorządu terytorialnego, w których prowadzona jest, jako podstawowa,

działalność kulturalna lub które dla takiej działalności zostały wybudowane i nie mogą być

przeznaczone do prowadzenia wyłącznie innej działalności podstawowej. Do wykazu wpisuje

się obiekty stanowiące obiekty budowlane w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 7 lipca

1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, ze zm.). Wzmiankę o

wpisaniu takiego obiektu, który ma faktycznie szczególne znaczenie dla kultury, do wykazu

obiektów umieszcza się w księdze rejestrowej prowadzonej dla instytucji kultury w dziale

trzecim - Mienie instytucji kultury, w rubryce Uwagi. Minister właściwy do spraw kultury i

dziedzictwa narodowego, także z własnej inicjatywy, umieszcza obiekt w wykazie dla

potwierdzenia szczególnego znaczenia niektórych obiektów dla kultury oraz w celu ich

24

ewidencjonowania. Uzasadnieniem dla dokonania wpisu takiego obiektu jest jego znaczenie

dla kultury narodowej, prowadzona w nim działalność lub cel, dla którego obiekt został

wybudowany.

Oznacza to, że ustawodawca uznał za istotne określić, które budynki będące w

dyspozycji Skarbu Państwa bądź jednostek samorządowych zawsze będą przeznaczone na

działalność wyłącznie kulturalną, ze względu na ich szczególne znaczenie dla kultury

narodowej. Gwarantuje to zachowanie dziedzictwa kulturowego. Poza tym daje gwarancję, że

bez względu na okoliczności, w określonych budynkach będzie zawsze prowadzona

działalność kulturalna. Ustawodawca ponadto wyklucza prowadzenie w takich miejscach

działalności innej niż kulturalna.

Nowelizacja komentowanego przepisu ma charakter uszczegóławiający (szczególnie, gdy

chodzi o zakres regulacji aktu wykonawczego wydawanego przez ministra właściwego do

spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, na podstawie tego przepisu), należało

określić precyzyjne wytyczne dotyczące treści rozporządzenia, które powinny uwzględniać

wartość historyczną lub zabytkową obiektów lub ich pierwotne przeznaczenie na cele

kulturalne (do dnia 2 lipca 2012 r. obowiązywało rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z

dnia z dnia 6 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wpisywania do wykazu

obiektów stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, w

których prowadzona jest, jako podstawowa, działalność kulturalna lub które dla takiej

działalności zostały wybudowane i nie mogą być przeznaczone do prowadzenia wyłącznie

innej działalności podstawowej, oraz ustalenia ich wykazu; Dz. U. Nr 21, poz. 185 ze zm.).

Art. 15. 1. Dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony, z

zastrzeżeniem ust. 3, po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w tej

instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na

rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję. Odwołanie dyrektora następuje w tym

samym trybie. Zasięganie opinii związków zawodowych oraz stowarzyszeń zawodowych

i twórczych nie jest konieczne w przypadku wyłonienia kandydata na dyrektora w

drodze konkursu, o którym mowa w art. 16.

25

2. Dyrektora instytucji artystycznej powołuje się na okres od trzech do pięciu sezonów

artystycznych, o których mowa w art. 11a ust. 2. Dyrektora instytucji kultury innej niż

instytucja artystyczna powołuje się na okres od trzech do siedmiu lat.

3. Organizator powołuje i odwołuje dyrektora państwowej instytucji kultury po

uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego. W przypadku powoływania tej samej osoby na stanowisko dyrektora

państwowej instytucji kultury na kolejny okres, organizator zasięga opinii ministra

właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

5. Organizator przed powołaniem dyrektora zawiera z nim odrębną umowę w formie

pisemnej, w której strony określają warunki organizacyjno-finansowe działalności

instytucji kultury oraz program jej działania. Umowa wchodzi w życie z dniem

powołania dyrektora. Odmowa zawarcia umowy przez kandydata na stanowisko

dyrektora powoduje jego niepowołanie na to stanowisko.

6. Dyrektor instytucji kultury powołany na czas określony może być odwołany przed

upływem tego okresu:

1) na własną prośbę,

2) z powodu choroby trwale uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków,

3) z powodu naruszenia przepisów prawa w związku z zajmowanym stanowiskiem,

4) w przypadku odstąpienia od realizacji umowy, o której mowa w ust. 5,

5) w przypadku przekazania państwowej instytucji kultury w trybie art. 21a ust. 2-6.

7. W sprawach dotyczących powoływania i odwoływania dyrektora instytucji kultury w

zakresie nieuregulowanym w ustawie mają zastosowanie przepisy art. 68-72 Kodeksu

pracy

8. Statut instytucji kultury może przewidywać utworzenie stanowiska zastępcy

dyrektora lub stanowisk zastępców dyrektora. W takim przypadku statut określa liczbę

stanowisk zastępców dyrektora oraz tryb ich powoływania i odwoływania.

Art. 15. 1. Dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony lub nie

określony, po zasięgnięciu opinii właściwych związków zawodowych działających w tej

instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych. Odwołanie następuje w tym

samym trybie.

26

2. Organizator powołuje i odwołuje dyrektora państwowej instytucji kultury po uzyskaniu

zgody ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

3. Organizator odwołuje dyrektora samorządowej instytucji kultury, o której mowa w art. 16

ust. 2, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego.

4. Organizator przedstawia kandydatowi na stanowisko dyrektora warunki organizacyjno-

finansowe działalności instytucji kultury. Kandydat przedstawia organizatorowi program

działania instytucji kultury.

4a. Organizator może powierzyć zarządzanie instytucją kultury osobie fizycznej lub prawnej.

Powierzenie zarządzania następuje na podstawie umowy o zarządzaniu instytucją kultury

zawartej między organizatorem a zarządcą na czas oznaczony, nie krótszy niż trzy lata

(kontrakt menedżerski). Jeżeli zarządcą jest osoba prawna, umowa powinna przewidywać, kto

w jej imieniu będzie dokonywał czynności zarządu. Do umów stosuje się odpowiednio

przepisy ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1991

r. Nr 18, poz. 80, Nr 75, poz. 329, Nr 101, poz. 444 i Nr 107, poz. 464, z 1993 r. Nr 18, poz.

82 i Nr 60, poz. 280, z 1994 r. Nr 1, poz. 3, Nr 80, poz. 368 i Nr 113, poz. 547, z 1995 r. Nr 1,

poz. 2, Nr 95, poz. 474 i Nr 154, poz. 791, z 1996 r. Nr 90, poz. 405, Nr 106, poz. 496, Nr 118,

poz. 561 i Nr 156, poz. 775, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 106, poz. 675, Nr 121, poz. 769 i

770 i Nr 123, poz. 777, z 2000 r. Nr 26, poz. 306 i Nr 84, poz. 948 oraz z 2001 r. Nr 3, poz.

18).

5. Dyrektor instytucji kultury, powołany na czas określony, może być odwołany przed

upływem tego okresu:

1) na własną prośbę,

2) z powodu choroby trwale uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków,

3) z powodu naruszenia przepisów prawa w związku z zajmowanym stanowiskiem,

4) w razie odstąpienia od realizacji uzgodnionego z organizatorem programu działania

instytucji kultury,

5) w razie przekazania państwowej instytucji kultury w trybie art. 21a.

6. W przypadku gdy statut instytucji kultury przewiduje stanowisko zastępcy dyrektora lub

stanowiska zastępców dyrektora, określa on również sposób oraz tryb ich powoływania i

odwoływania.

27

Nowelizacja ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej zmieniła

sposób i zasady powoływania dyrektorów instytucji kultury. Wątpliwości sprawiały m.in.

kwestie konsultacji w toku procedury wyłaniającej dyrektora instytucji kultury. Aktualnie

przepis art. 15 ust. 1 precyzyjnie określa obowiązek zasięgania opinii w przypadku

powoływania bądź odwoływania dyrektora instytucji kultury.

Zasadniczą zmianą w obowiązujących przepisach jest wprowadzenie zasady zatrudniania

dyrektora instytucji kultury wyłącznie na czas określony (lata, lub w przypadku dyrektora

instytucji artystycznej – sezony). Koncepcja ta ma ułatwić planowanie ścieżki kariery

zawodowej, jak również pomóc w kształceniu profesjonalnej kadry zarządzającej instytucjami

kultury.

Nową instytucją w komentowanej ustawie jest wprowadzenie konieczności zawarcia

porozumienia pomiędzy kandydatem na dyrektora instytucji kultury, a organizatorem

instytucji, przed powołaniem dyrektora – przepis art. 15 ust. 5. W postanowieniu tym strony

określają warunki organizacyjno-finansowe działalności instytucji kultury oraz program jej

działania. Skutkiem niepodpisania porozumienia jest niepowołanie na stanowisko dyrektora.

Przepis art. 15 ust 6 wprowadza zamknięty katalog przypadków, kiedy dyrektor instytucji

kultury może zostać odwołany przed upływem czasu, na jaki została zawarta z nim umowa.

Oznacza to, że nie może być innych powodów odwołania dyrektora instytucji kultury.

Art. 15a. 1. Organizator może powierzyć zarządzanie instytucją kultury osobie

fizycznej lub prawnej. Do wyboru zarządcy stosuje się przepisy ustawy z dnia 29

stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z

późn. zm.).

2. Powierzenie zarządzania następuje na podstawie umowy o zarządzaniu instytucją

kultury zawartej między organizatorem a zarządcą na czas określony, nie krótszy niż

trzy lata.

3. Umowa o zarządzaniu instytucją kultury określa:

1) warunki wynagradzania zarządcy, uwzględniające zasadę równowagi świadczeń,

2) sposób podziału zysku,

3) kryteria oceny pracy zarządcy,

4) tryb przeprowadzania kontroli,

28

5) kary umowne z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy,

6) przesłanki i tryb rozwiązywania umowy przed upływem terminu, na który została

zawarta.

4. W przypadku gdy zarządcą jest osoba prawna, umowa powinna przewidywać, kto w

jej imieniu będzie wykonywał czynności zarządu.

Wprowadzony nowelizacją przepis art. 15 a pozwala na powierzenie zarządzania

instytucją kultury podmiotom zewnętrznym. W takich przypadkach instytucję prowadzić

będzie zarządca, a nie dyrektor. Nowe rozwiązanie daje większą swobodę organizatorowi w

wyborze najlepszego sposobu zarządzania instytucją przez różne podmioty, w tym

profesjonalnych menedżerów. Do takich podmiotów ustawa zalicza: osoby fizyczne, lub

osoby prawne. W przypadku, gdy osoba prawna będzie zarządzać instytucją kultury, należy

określić (w umowie o zarządzaniu instytucją kultury), kto w jej imieniu będzie wykonywał

czynności zarządu. Może być to osoba (osoby) wskazane do reprezentacji osoby prawnej (np.

członkowie zarządu). Wyłonienie zarządcy odbywa się, zgodnie z przepisem art. 15a ust. 1,

na zasadach uregulowanych w ustawie Prawo zamówień publicznych (ustawa z dnia 29

stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych; Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, ze zm.).

Ustawa ta określa zasady i tryb udzielania zamówień publicznych, środki ochrony prawnej,

kontrolę udzielania zamówień publicznych oraz organy właściwe w sprawach uregulowanych

w tej ustawie. Wybór zarządcy dokonywany jest w wyniku przyjęcia najkorzystniejszej

oferty. Nie ma wątpliwości, że to zamawiający ma najlepszą wiedzę o tym, co chce zamówić i

jakie wymogi powinien spełniać przedmiot zamówienia. Definiuje więc kryteria zamówienia,

podejmuje decyzję o tym, jaka oferta będzie dla niego najkorzystniejsza.

Umowa o zarządzanie instytucją jest umową o charakterze cywilnoprawnym (zob.

przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny; Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.),

zawieraną na czas określony, nie krócej niż na trzy lata. Ma to zapewnić efektywne i

prawidłowe zarządzanie instytucją kultury i ciągłość jej działalności. Przepis art. 15a ust. 3

określa, jakie elementy powinna zawierać taka umowa.

Instytucja zarządcy instytucji kultury może pozytywnie wpłynąć na rozwój partnerstwa

publiczno – prywatnego w obszarze kultury (zob. także: ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o

partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. 2009 nr 19, poz. 100 ze zm.).

29

Art. 16. 1. Kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury można wyłonić w

drodze konkursu, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. W samorządowych instytucjach kultury, których wykaz określi, w drodze

rozporządzenia, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego,

biorąc pod uwagę ich znaczenie dla kultury narodowej, wyłonienie kandydata na

stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może wyrazić

zgodę na powołanie na stanowisko dyrektora, bez przeprowadzania konkursu,

kandydata wskazanego przez organizatora. W przypadku powoływania tej samej osoby

na stanowisko dyrektora na następny okres, organizator zasięga opinii ministra

właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

3a. Organizator występując z wnioskiem do ministra właściwego do spraw kultury i

ochrony dziedzictwa narodowego o wyrażenie zgody na powołanie dyrektora instytucji

kultury bez przeprowadzania konkursu ma obowiązek uzasadnienia wniosku, ze

szczególnym uwzględnieniem przyczyn zastosowania takiego trybu oraz podania

informacji na temat wykształcenia, kompetencji i doświadczenia zawodowego

kandydata na stanowisko dyrektora.

3b. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego rozpatruje

wniosek organizatora w terminie 30 dni od dnia jego wpłynięcia, kierując się specyfiką

instytucji oraz wykształceniem, kompetencjami i doświadczeniem kandydata na

stanowisko dyrektora instytucji.

3c. Brak pozytywnego rozpatrzenia wniosku przez ministra właściwego do spraw

kultury i ochrony dziedzictwa narodowego skutkuje niepowołaniem kandydata na

stanowisko dyrektora instytucji.

4. W celu przeprowadzania konkursu, o którym mowa w ust. 2, organizator powołuje

komisję konkursową w składzie:

1) trzech przedstawicieli organizatora,

2) dwóch przedstawicieli ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego,

3) dwóch przedstawicieli zakładowych organizacji związkowych reprezentatywnych w

rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy, działających w tej instytucji kultury,

30

4) dwóch przedstawicieli stowarzyszeń zawodowych lub twórczych właściwych ze

względu na zakres działania tej instytucji kultury.

5. Jeżeli w instytucji kultury nie działają zakładowe organizacje związkowe, w miejsce

osób, o których mowa w ust. 4 pkt 3, organizator powołuje do komisji konkursowej

dwóch przedstawicieli załogi tej instytucji.

6. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w

drodze rozporządzenia, organizację i tryb przeprowadzania konkursu, sposób

powoływania członków komisji konkursowej oraz zadania tej komisji, uwzględniając w

szczególności procedury zapewniające ocenę kwalifikacji kandydatów.

Art. 16. 1. Kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury można wyłonić w drodze

konkursu, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. W samorządowych instytucjach kultury, których wykaz określi, w drodze rozporządzenia,

minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, biorąc pod uwagę ich

znaczenie dla kultury narodowej, wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w

drodze konkursu, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może wyrazić

zgodę na powołanie na stanowisko dyrektora, bez przeprowadzenia konkursu, kandydata

wskazanego przez organizatora.

4. W celu przeprowadzania konkursu, o którym mowa w ust. 2, organizator powołuje komisję

konkursową w składzie:

1) trzech przedstawicieli organizatora,

2) dwóch przedstawicieli ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego,

3) dwóch przedstawicieli zakładowych organizacji związkowych reprezentatywnych w

rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy, działających w tej instytucji kultury,

4) dwóch przedstawicieli stowarzyszeń zawodowych lub twórczych właściwych ze względu na

zakres działania tej instytucji kultury.

5. Jeżeli w instytucji kultury nie działają zakładowe organizacje związkowe, w miejsce osób, o

których mowa w ust. 4 pkt 3, organizator powołuje do komisji konkursowej dwóch

przedstawicieli załogi tej instytucji.

31

6. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze

rozporządzenia, organizację i tryb przeprowadzania konkursu, sposób powoływania członków

komisji konkursowej oraz zadania tej komisji, uwzględniając w szczególności procedury

zapewniające ocenę kwalifikacji kandydatów.

Przepis art. 16 ustawy precyzyjnie określa sposób powoływania dyrektora instytucji

kultury. Przeprowadzenie konkursu na nie jest jednak obligatoryjne w każdej sytuacji – jest

obowiązkowe, o ile przepisy prawa tj. odpowiednie rozporządzenie ministra właściwego do

spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (obecnie jest to rozporządzenie Ministra

Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 lipca 2012 r. w sprawie wykazu

samorządowych instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora

następuje w drodze konkursu, Dz. U. poz. 889) tak stanowią. Oznacza to, że w stosownym

rozporządzeniu określona jest lista publicznych instytucji kultury (samorządowych) o

szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej, w których przeprowadzenie konkursu na

dyrektora instytucji kultury jest obowiązkowe (w państwowych instytucjach kultury z reguły

przeprowadzany jest konkurs na dyrektora) W innych instytucjach kultury, tj. nie

wymienionych w takim wykazie, przeprowadzenie konkursu nie jest obowiązkowe, jednak ze

względu na zachowanie jak największej transparentności organizatorzy często decydują się na

przeprowadzenie procedury konkursowej.

Na uwagę zasługuje fakt, że ze względu na wagę, jaką przywiązuje ustawodawca do

procedury konkursowej, w przepisie art. 16 ust. 4 określono skład komisji konkursowej

powoływanej przez organizatora w celu wyłonienia kandydata na dyrektora instytucji kultury.

W przypadku przeprowadzenia konkursu na dyrektora instytucji kultury zastosowanie

będzie miało także rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 30 czerwca 2004 r. w sprawie

organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora

instytucji kultury (Dz. U. nr 154, poz. 1629).

Art. 17. Dyrektor instytucji kultury zarządza instytucją i reprezentuje ją na zewnątrz.

Przepis art. 17 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej określa

obowiązki dyrektora instytucji kultury, który obowiązany i uprawniony jest do zarządzania

nią i reprezentowania na zewnątrz. Oczywiście zarządzając instytucją dyrektor może

korzystać z pomocy innych osób (np. swoich zastępców).

32

Art. 18. 1. Organizator może dokonać połączenia instytucji kultury, w tym instytucji

kultury prowadzących działalność w różnych formach, lub podziału instytucji kultury.

2. W przypadku połączenia instytucji artystycznej z instytucją kultury inną niż

instytucja artystyczna, instytucja kultury powstała w wyniku takiego połączenia ma

status instytucji artystycznej.

3. Organizator jest obowiązany na 3 miesiące przed wydaniem aktu o połączeniu lub

podziale instytucji kultury podać do publicznej wiadomości informację o zamiarze i

przyczynach takiej decyzji.

Art. 18. 1. Organizator może dokonać połączenia lub podziału instytucji kultury.

2. Organizator jest obowiązany na 3 miesiące przed wydaniem aktu o połączeniu lub podziale

instytucji kultury podać do publicznej wiadomości informację o zamiarze i przyczynach takiej

decyzji.

W celu najefektywniejszego działania podległych mu jednostek, organizator może

dokonać połączenia lub podziału instytucji kultury. Instytucja ta znana była w przepisach

ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej już wcześniej, aktualna

zmiana w przepisie art. 18 podyktowana była wprowadzeniem do ustawy podziału instytucji

na instytucje artystyczne i pozostałe instytucje kultury.

Jak wynika z przepisu art. 18 ust. 1 komentowanej ustawy, połączenie lub podział

dotyczy także instytucji prowadzących działalność w różnych formach (galeria, dom kultury,

teatr itd.). Jednak, co zostało wprowadzone do ust. 2 tego przepisu, w przypadku łączenia

instytucji artystycznej z instytucją kultury prowadzącą działalność w innej, niż artystyczna

formie, instytucja powstała w taki sposób będzie miała status instytucji artystycznej. Możliwe

jest również łączenie muzeów i bibliotek z innymi instytucjami działającymi na podstawie

przepisów omawianej ustawy (zob. art. 5a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o

muzeach; Dz. U. z 2012 r., poz. 987.; zob. art. 13 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o

bibliotekach; Dz. U. z 2012 r., poz.642.). Łączenie różnych form działania w jednej instytucji

jest rozwiązaniem atrakcyjnym, powoduje lepsze wykorzystanie środków finansowych, kadr i

bazy lokalowej. Daje możliwość powstania jednej instytucji, w której byłaby prowadzona

działalność artystyczna, ale również edukacyjna i dotycząca upowszechniania kultury.

33

Informacja o podziale lub połączeniu instytucji kultury musi być podana przez organizatora

do informacji publicznej. Wiadomość ta musi ukazać się na 3 miesiące przed wydaniem aktu

o połączenie lub podział instytucji. Od tego obowiązku organizator nie może się uchylić.

Art. 19. 1. Połączenie instytucji kultury polega na utworzeniu jednej instytucji, w której

skład wchodzą załogi i mienie należące do instytucji podlegających połączeniu.

1a. (uchylony).

2. Połączenie instytucji kultury następuje w drodze aktu wydanego przez organizatora,

a także w trybie określonym w art. 21.

3. Akt o połączeniu instytucji kultury zawiera:

1) nazwy łączonych instytucji kultury,

2) nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania instytucji kultury, powstałej w wyniku

połączenia,

3) określenie terminu połączenia instytucji kultury,

4) ustalenie zasad przejęcia zobowiązań i wierzytelności przez instytucję powstającą w

wyniku połączenia.

4. Statut nowej instytucji kultury powstałej w wyniku połączenia nadaje organizator.

Przepisy art. 13 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

5. Z dniem wpisu do rejestru nowo utworzonej instytucji kultury organizator wykreśla z

rejestru instytucje kultury, które uległy połączeniu.

Przepis art. 19 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

wprowadza pojęcie połączenia instytucji kultury (art. 19 ust. 1), wskazując przy tym, że jest

to możliwe jedynie w drodze aktu wydanego przez organizatora (albo w trybie określonym w

art. 21 – na podstawie umów zawartych między organizatorami instytucji kultury).

Obowiązkowe elementy, jakie powinien zawierać akt o połączeniu instytucji kultury

zostały określone w ust. 3 komentowanego przepisu. Powstała w wyniku połączenia

instytucja kultury ma nadany przez jej organizatora nowy statut, który zgodnie z przepisem

art. 13 ust. 2 zawiera:

- nazwę, teren działania i siedzibę instytucji kultury,

- zakres działalności,

34

- organy zarządzające i doradcze oraz sposób ich powoływania,

- sposób uzyskiwania środków finansowych,

- zasady dokonywania zmian statutowych,

- postanowienia dotyczące prowadzenia działalności innej niż kulturalna, jeżeli instytucja

zamierza działalność taką prowadzić.

Jeśli w instytucji kultury przewiduje się stanowisko/stanowiska zastępców dyrektora

instytucji kultury, należy to również określić w statucie.

Zgodnie z przepisem art. 19 ust. 5 ustawy instytucje, które zostały połączone, zostają

wykreślone z rejestru instytucji kultury, natomiast do rejestru wpisuje się nową, powstałą w

wyniku połączenia instytucję kultury.

Art. 20. 1. Podział instytucji kultury polega na utworzeniu dwóch lub więcej instytucji

kultury w oparciu o załogę i mienie należące do instytucji kultury ulegającej podziałowi.

2. Podział instytucji kultury może również polegać na wyłączeniu z instytucji kultury

wyodrębnionej jednostki lub jednostek organizacyjnych w celu włączenia ich do innej

instytucji kultury lub utworzenia nowej instytucji kultury w oparciu o pracowników i

mienie tej jednostki lub jednostek. Zasady przekazania składników majątkowych

ujętych w bilansie wyłączonych jednostek określa organizator.

3. Akt o podziale instytucji kultury zawiera:

1) nazwę dzielonej instytucji kultury,

2) nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania instytucji kultury powstałych w wyniku

podziału,

3) określenie jednostek organizacyjnych wyłączonych w celu utworzenia nowej

instytucji kultury lub włączenia do instytucji tworzonych w wyniku podziału,

4) ustalenie zasad przejęcia zobowiązań i wierzytelności przez instytucje powstające w

wyniku podziału.

4. Przepisy art. 19 ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

Art. 20. 1. Podział instytucji kultury polega na utworzeniu dwóch lub więcej instytucji kultury

w oparciu o załogę i mienie należące do instytucji kultury ulegającej podziałowi.

2. Podział instytucji kultury polegać może również na wyłączeniu z instytucji kultury

wyodrębnionej jednostki lub jednostek organizacyjnych w celu włączenia ich do innej

35

instytucji kultury. Zasady przekazania składników majątkowych ujętych w bilansie

wyłączonych jednostek określa organizator.

3. Akt o podziale instytucji kultury zawiera:

1) nazwę dzielonej instytucji kultury,

2) nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania instytucji kultury powstałych w wyniku

podziału,

3) określenie jednostek organizacyjnych włączonych do instytucji tworzonych w wyniku

podziału,

4) ustalenie zasad przejęcia zobowiązań i wierzytelności przez instytucje powstające w

wyniku podziału.

4. Przepisy art. 19 ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

Przepis art. 20 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej reguluje

zasady związane z podziałem instytucji kultury. Zmiany, jakie zostały wprowadzone

nowelizacją, doprecyzowują komentowany przepis.

Jak wynika z przepisu art. 20 ust. 2 ustawy, obok możliwości włączenia części dzielonej

instytucji do innej instytucji, aktualnie możliwe jest także utworzenie nowej instytucji (w

wyniku podziału) w oparciu o pracowników i mienie takiej jednostki. Podział instytucji

możliwy jest po uprzedniej zgodzie na takie działanie organizatora, który wydaje akt o

podziale instytucji kultury.

Komentowany przepis, tj. jego ust. 3, określa obowiązkowe informacje, jakie mają zostać

określone w akcie o podziale instytucji.

Instytucje powstałe w wyniku podziału otrzymują nowe statuty nadane przez

organizatora (zob. uwagi do art., 13 ust. 2). Powstała czy powstałe w wyniku podziału

instytucje kultury zostają wpisane do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez

organizatora.

Art. 21. 1. Organizatorzy, o których mowa w art. 8 oraz w art. 9, mogą na podstawie

umowy zawartej między sobą:

1) tworzyć lub łączyć prowadzone przez nich instytucje kultury,

2) prowadzić jako wspólną instytucję kultury prowadzoną przez jednego z

organizatorów instytucji kultury.

36

1a. Instytucja kultury utworzona na zasadach określonych w ust. 1 pkt 1 jest wspólną

instytucją kultury organizatorów, którzy ją utworzyli, chyba że umowa stanowi inaczej.

2. Organizatorzy, o których mowa w ust. 1, mogą na podstawie umowy zawartej z osobą

fizyczną, osobą prawną lub jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości

prawnej tworzyć instytucje kultury.

3. W umowach, o których mowa w ust. 1 i 2, strony określają wielkość środków

wnoszonych przez każdą z nich, niezbędnych do prowadzenia działalności przez

instytucję kultury. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, strony określają

ponadto okres, na który umowa została zawarta.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, strony w umowie określają swoje

uprawnienia odnośnie do treści statutu, powołania dyrektora, likwidacji instytucji, a

także wskazują organizatora prowadzącego rejestr tej instytucji.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, strony określają w umowie uprawnienia

podmiotu zawierającego umowę z organizatorem odnośnie do treści statutu, powołania

dyrektora oraz likwidacji instytucji kultury.

Art. 21. 1. Organizatorzy, o których mowa w art. 8 oraz w art. 9, mogą na podstawie umowy

zawartej między sobą:

1) tworzyć lub łączyć prowadzone przez nich instytucje kultury,

2) prowadzić jako wspólną instytucję kultury prowadzoną przez jednego z organizatorów

instytucji kultury.

1a. Instytucja kultury utworzona na zasadach określonych w ust. 1 pkt 1 jest wspólną

instytucją kultury organizatorów, którzy ją utworzyli, chyba że umowa stanowi inaczej.

2. Organizatorzy, o których mowa w ust. 1, mogą na podstawie umowy zawartej z osobą

fizyczną, osobą prawną lub jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej

tworzyć instytucje kultury.

3. W umowach, o których mowa w ust. 1 i 2, strony określają wielkość środków wnoszonych

przez każdą z nich, niezbędnych do prowadzenia działalności przez instytucję kultury.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, strony w umowie określają swoje uprawnienia

odnośnie do treści statutu, powołania dyrektora, likwidacji instytucji, a także wskazują

organizatora prowadzącego rejestr tej instytucji.

37

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, strony określają w umowie uprawnienia podmiotu

zawierającego umowę z organizatorem odnośnie do treści statutu, powołania dyrektora oraz

likwidacji instytucji kultury.

Wśród wielu stosunkowo elastycznych możliwości jakie daje organizatorom ustawa o

organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej jest, zgodnie z przepisem art. 21,

prowadzenie instytucji kultury wspólnie przez różnych organizatorów, powierzanie do

prowadzenia państwowej instytucji kultury jednostce samorządu terytorialnego lub

przekazanie instytucji kultury. Tak powstała instytucja jest wspólną instytucją kultury

organizatorów, którzy ją utworzyli, niemniej jednak aby możliwe było współprowadzenie

instytucji kultury (czy powierzenie do prowadzenia) organizatorzy muszą zawrzeć między

sobą umowę, która ma charakter cywilnoprawny. Jeśli organizatorzy mają wspólnie

prowadzić instytucję kultury, to zgodnie z art. 21 ust. 3 powinni określić okres, na jaki została

zawarta umowa. Obowiązek ten został wprowadzony do ustawy ostatnią nowelizacją.

Umowa zawarta między organizatorami ma zasadnicze znaczenie, strony określają w niej

wielkość wnoszonych przez każdą z nich środków, niezbędnych do prowadzenia działalności

przez instytucję kultury. Określają również swoje uprawnienia odnośnie do treści statutu,

powołania dyrektora instytucji, likwidacji instytucji, a także wskazują organizatora

prowadzącego rejestr tej instytucji. Gdy organizatorzy zdecydują się prowadzić jako wspólną

instytucję kultury prowadzoną przez jednego z organizatorów, strony zawierając taką umowę

określają, obok wysokości wnoszonych środków, uprawnienia podmiotu zawierającego

umowę z organizatorem odnośnie do treści statutu, powołania dyrektora oraz likwidacji

instytucji kultury, a także okres, na jaki zawarto umowę.

Przepis art. 21 ust. 2 ustawy pozwala na tworzenie instytucji kultury przez organizatorów

i osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości

prawnej. Odbywa się to również w wyniku zawartej pomiędzy tymi stronami umowy, w

której określa się uprawnienia podmiotu zawierającego umowę z organizatorem odnośnie do

treści statutu, powołania dyrektora oraz likwidacji instytucji kultury. Możliwość ta bez

wątpienia pomaga realizować partnerstwo publiczno- prywatne w obszarze kultury (zob.

ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym; Dz. U. 2009 nr 19,

poz. 100 ze zm.).

38

Art. 21a. 1. Minister lub kierownik urzędu centralnego administracji rządowej może

powierzyć jednostce samorządu terytorialnego, za jej zgodą, prowadzenie instytucji

kultury. Instytucja taka pozostaje państwową instytucją kultury i otrzymuje konieczne

do wykonania zadań środki finansowe.

2. Minister lub kierownik urzędu centralnego administracji rządowej może przekazać

jednostce samorządu terytorialnego, na jej wniosek, państwową instytucję kultury w

celu wykonywania zadań własnych tej jednostki samorządu terytorialnego w zakresie

działalności kulturalnej. Przekazanie następuje w drodze umowy.

2a. Jednostka samorządu terytorialnego, będąca organizatorem instytucji kultury, może

przekazać tę instytucję innej jednostce samorządu terytorialnego, na jej wniosek, w celu

wykonywania zadań własnych w zakresie działalności kulturalnej. Przekazanie

następuje w drodze umowy.

2b. Przepisy ust. 2a nie dotyczą tych instytucji kultury, które jednostka samorządu

terytorialnego jest obowiązana tworzyć i prowadzić na podstawie odrębnych ustaw.

3. Warunkiem niezbędnym przekazania jest wykazanie przez jednostkę samorządu

terytorialnego, że posiada program działania oraz środki na prowadzenie instytucji

kultury, którą przejmuje w trybie określonym w ust. 2 lub 2a.

4. Umowa, o której mowa w ust. 2 i 2a, stanowi podstawę do wykreślenia instytucji

kultury z rejestru prowadzonego przez organizatora przekazującego instytucję kultury i

wpisania do rejestru prowadzonego przez organizatora, któremu instytucja kultury

została przekazana. Pracownicy przekazanej instytucji kultury stają się pracownikami

samorządowej instytucji kultury tej jednostki samorządu terytorialnego, której

instytucja ta została przekazana, z zachowaniem dotychczasowych warunków pracy i

płacy.

5. Mienie przekazywanej instytucji kultury nabywa nieodpłatnie właściwa jednostka

samorządu terytorialnego, z zastrzeżeniem art. 21b.

6. Koszty związane z uregulowaniem stanu prawnego mienia, o którym mowa w ust. 5,

obciążają budżet przekazywanej instytucji.

7. (skreślony).

Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w przepisie art. 21a

zakłada możliwość powierzenia do prowadzenia państwowej instytucji kultury jednostce

39

samorządu terytorialnego. Powierzenie możliwe jest wyłącznie za zgodą tej jednostki.

Powierzona do prowadzenia instytucja pozostaje państwową instytucją kultury i otrzymuje

środki finansowe konieczne do prowadzenia swojej działalności (art. 21a ust. 1). Organizator

instytucji państwowej może przekazać jednostce samorządu terytorialnego, na jej wniosek,

państwową instytucję kultury w celu wykonywania zadań własnych tej jednostki, w zakresie

działalności kulturalnej. Przekazanie następuje w drodze umowy (która ma charakter umowy

cywilnoprawnej, gdzie trony określają swoje prawa i obowiązki).

Podobną zasadę (art. 2a ust. 2a – 3) ustawa stosuje do instytucji samorządowych -

jednostka samorządu terytorialnego, będąca organizatorem instytucji kultury, może

przekazać, w drodze umowy, tę instytucję innej jednostce samorządu terytorialnego, na jej

wniosek, w celu wykonywania zadań własnych w zakresie działalności kulturalnej. Jednak

ustawa stosuje wyjątek od tej zasady w odniesieniu do instytucji kultury, które jednostka

samorządu terytorialnego jest obowiązana tworzyć i prowadzić na podstawie odrębnych

ustaw – takie nie podlegają przekazaniu.

Warunkiem niezbędnym przekazania jest wykazanie przez jednostkę samorządu

terytorialnego, która decyduje się przejąć instytucję kultury, że posiada program działania

takiej instytucji oraz środki potrzebne na jej prowadzenie (art. 21a ust. 3).

Umowa o przekazanie instytucji kultury daje podstawę do wykreślenia jej z rejestru

prowadzonego przez organizatora przekazującego tą instytucję kultury i wpisania do rejestru

prowadzonego przez organizatora, któremu instytucja kultury została przekazana. Pracownicy

przekazanej instytucji kultury stają się pracownikami samorządowej instytucji kultury, której

ta instytucja została przekazana, z zachowaniem dotychczasowych warunków pracy i płacy.

Natomiast mienie przekazywanej instytucji kultury nabywa nieodpłatnie jednostka samorządu

terytorialnego, a koszty związane z uregulowaniem stanu prawnego mienia obciążają budżet

przekazywanej instytucji.

Jednak nie wszystkie instytucje kultury będą mogły zostać przekazane do prowadzenia w

trybie określonym w komentowanym przepisie. Warto odwołać się do rozporządzenia Prezesa

Rady Ministrów, w którym wprowadzono wykaz instytucji, które nie podlegają przekazaniu

jednostkom samorządu terytorialnego. Mowa tu o rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z

dnia 8 grudnia 1998 r. w sprawie wykazu instytucji kultury wpisanych do rejestrów

prowadzonych przez ministrów i kierowników urzędów centralnych, nie podlegających

40

przekazaniu jednostkom samorządu terytorialnego ze względu na ogólnonarodowy charakter

zadań przez nie wykonywanych (Dz. U. Nr 148, 970). Do wykazu wpisano 39 instytucji

kultury.

Art. 21b. 1. W przypadku likwidacji samorządowej instytucji kultury, przekazanej w

trybie art. 21a ust. 2-6, jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana zwrócić

właściwemu organowi administracji rządowej lub właściwej jednostce samorządu

terytorialnego mienie otrzymane na podstawie art. 21a ust. 5 i 6.

2. Na wniosek jednostki samorządu terytorialnego organ administracji rządowej lub

właściwa jednostka samorządu terytorialnego, w drodze decyzji administracyjnej, może

zwolnić jednostkę samorządu terytorialnego od tego obowiązku w części lub w całości;

zwolnienie nie dotyczy obiektów wpisanych do rejestru, o którym mowa w art. 14 ust. 4.

W sytuacji likwidacji samorządowej instytucji kultury przekazanej w trybie

określonym w przepisie art. 21 (zob. uwagi powyżej), jednostka samorządu terytorialnego

zobowiązania jest zwrócić otrzymane mienie. Jednak możliwe jest odstąpienie od tego

obowiązku w części lub całości – decyzję w tej sprawie wydaje organ administracji rządowej

lub właściwa jednostka samorządu terytorialnego, na wniosek jednostki samorządu

terytorialnego. Decyzja ma charakter decyzji administracyjnej, zatem zastosowanie znajdą w

tym przypadku przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (tj. ustawy z dnia 14

czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego; Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071

ze zm.).

Art. 21c. (skreślony).

Przepis art. 21c ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w

brzmieniu: „Państwowa instytucja kultury, dla której organizatorem jest naczelny lub

centralny organ administracji państwowej, może być przekazana wojewodzie w drodze

porozumienia” został dodany do ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej nowelizacją tj. ustawą z dnia 26 sierpnia 1996 r. (Dz. U. Nr 90, poz. 407),

natomiast utracił moc z dniem 1 stycznia 1999 r. w wyniku wejścia w życie ustawy z dnia 24

lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji

publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa; Dz. U. Nr 106, poz. 668).

41

Art. 22. 1. W szczególnie uzasadnionych przypadkach organizator może zlikwidować

instytucję kultury.

2. Organizator jest obowiązany na 6 miesięcy przed wydaniem aktu o likwidacji

instytucji kultury podać do publicznej wiadomości informację o zamiarze i przyczynach

likwidacji.

3. W przypadku likwidacji instytucji kultury z powodu braku środków finansowych,

celem informacji, o której mowa w ust. 2, powinno być, między innymi, stworzenie

możliwości podjęcia działań do zgromadzenia tych środków, które umożliwią dalsze

funkcjonowanie instytucji.

Zgodnie z przepisem art. 22 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej, w szczególnie uzasadnionych przypadkach organizator może zlikwidować

instytucję kultury. Ustawa wyraźnie zakłada, że likwidacja instytucji kultury jest sytuacją

zupełnie wyjątkową. Organizator jest wtedy ustawowo zobowiązany podać do publicznej

wiadomości informację o zamiarze i przyczynach likwidacji na 6 miesięcy przed wydaniem

aktu o likwidacji instytucji. Jeśli zamknięcie placówki powodowane jest brakiem środków

finansowych na jej działalność, celem tej informacji jest również stworzenie możliwości

podjęcia działań do zgromadzenia środków umożliwiających jej dalsze funkcjonowanie. W

przypadku likwidacji instytucji kultury, organizator może przekazać odpłatnie lub w

wyjątkowych przypadkach – nieodpłatnie, składniki składające się na jej mienie osobie

prawnej lub fizycznej w celu prowadzenia działalności kulturalnej. Akt o likwidacji stanowi

podstawę do wykreślenia instytucji z rejestru instytucji kultury.

Art. 23. Akt o likwidacji instytucji kultury stanowi podstawę do wykreślenia jej z

rejestru.

Jak wynika z przepisu art. 23 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej, akt o likwidacji instytucji kultury stanowi podstawę do wykreślenia jej z rejestru,

co powoduje, że instytucja przestaje funkcjonować. Jest to zasada podobna do tej, zgodnie z

którą fakt wpisania do rejestru instytucji kultury rozpoczyna jej rzeczywiste funkcjonowanie.

42

Art. 24. Zobowiązania i wierzytelności likwidowanej instytucji kultury przejmuje

organizator.

Przepis art. 24 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej określa

podmiot, który przejmie zobowiązania i wierzytelności likwidowanej instytucji kultury. Jest

to jej organizator. Generalną zasadą jest niezależność instytucji kultury od organizatora,

niemniej jednak kwestie zobowiązań w przypadku likwidacji instytucji należało uregulować

przerzucając odpowiedzialność na organizatora instytucji, który przecież jest faktycznie

odpowiedzialny za decyzję o likwidacji placówki.

Art. 25. 1. W przypadku likwidacji instytucji kultury utworzonej w trybie art. 21 ust. 1

pkt 1 i ust. 2, podmioty, które ją utworzyły, przejmują zobowiązania i wierzytelności,

przy czym odpowiedzialność za zobowiązania jest solidarna.

2. W przypadku likwidacji instytucji kultury prowadzonej jako wspólna w trybie art. 21

ust. 1 pkt 2, podmioty, które ją prowadziły jako wspólną, przejmują zobowiązania i

wierzytelności na zasadach określonych w umowie o wspólnym prowadzeniu instytucji

kultury.

Organizatorzy samorządowych i państwowych instytucji kultury mogą tworzyć,

łączyć lub prowadzić jako wspólną instytucję kultury. W wyniku takich działań może np.

dojść do „wchłonięcia” instytucji kultury do nowej instytucji. W takich przypadkach (również

w przypadku, gdy organizatorzy prowadzą jako wspólną instytucję kultury, w trybie

ustalonym a w art. 21 ust. 1 pkt 2), ustawodawca określa podmiot odpowiedzialny za

zobowiązania i wierzytelności tych instytucji kultury. Zobowiązania przejmują, a

odpowiedzialność w takim przypadku jest solidarna, podmioty, które prowadzą instytucję.

W sytuacji, gdy podmioty prowadzą instytucję jako wspólną (art. 25 ust. 2), to kwestie

zobowiązań określa zawarta między nimi umowa o wspólnym prowadzeniu instytucji. Zasada

ta jest inna, niż dotycząca tworzenia lub łączenia wspólnych instytucji. W przypadku

określonym w ust. 2 komentowanego przepisu ustawodawca pozostawia zainteresowanym

podmiotom dowolność w kształtowaniu tego rodzaju uprawnień, czy zobowiązań.

Art. 26. 1. Organizator może przekazać odpłatnie lub w wyjątkowych przypadkach

nieodpłatnie składniki mienia zlikwidowanej instytucji kultury osobie prawnej lub

43

fizycznej w celu prowadzenia działalności kulturalnej na zasadach określonych w art. 3

ust. 3, chyba że umowa, o której mowa w art. 21 ust. 1 i 2, stanowi inaczej.

2. Organizator obowiązany jest do zabezpieczenia mienia likwidowanej instytucji.

W przypadku likwidacji publicznej instytucji kultury jej organizator przejmuje mienie

(np. rzeczy ruchomych, praw itd., w szczególnych przypadkach mogą to być także

nieruchomości) należące tej instytucji i podejmuje decyzję o dalszym jego wykorzystaniu.

Zasada, że można przekazać je odpłatnie lub nieodpłatnie określonym w przepisie art.

21 ust. 1 osobom prowadzącym działalność kulturalną wydaje się racjonalna – zgromadzone

mienie będzie nadal służyło zgodnie ze swoim przeznaczeniem, na działalność kulturalną. Nie

jest to jednak jedyna możliwość jaką daje ustawa, w odniesieniu do rozporządzania mieniem

likwidowanej instytucji kultury (zob. także art. 21 ust. 1 i 2). W celu zapobieżenia degradacji

mienia likwidowanej instytucji kultury, organizator jest obowiązany zabezpieczyć je.

Rozdział 2a

Pracownicy instytucji kultury

Czas pracy w instytucjach kultury

W wyniku nowelizacji ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

zmienił się tytuł Rozdziału 2a ustawy, jednak przepisy umieszczone w tym rozdziale nie

uległy zmianom.

Art. 26a. Do pracowników instytucji kultury stosuje się przepisy Kodeksu pracy, z

zastrzeżeniem przepisów art. 26b-26d.

Zasadą określoną w komentowanym przepisie art. 26a ustawy o organizowaniu i

prowadzeniu działalności kulturalnej jest odesłanie do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.

Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.), oczywiście należy przy tym brać pod

uwagę specyfikę pracy w instytucjach kultury. Szczególne normy dotyczące pracowników

instytucji kultury są zawarte w kolejnych przepisach ustawy o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej tj. art. 26b – art. 26d. Regulacje określone w Rozdziale 2a nie

wprowadzają szczególnych i odrębnych zasad w odniesieniu do pracowników instytucji

artystycznych. Szczegółowe kwestie związane z zasadami wykonywania pracy w konkretnej

instytucji kultury, określa jej akt wewnętrzny tj. regulamin pracy.

44

Art. 26b. 1. Okres rozliczeniowy czasu pracy w instytucji kultury może, z uzasadnionych

przyczyn dotyczących organizacji pracy oraz pod warunkiem przestrzegania ogólnych

zasad dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, zostać przedłużony

do 12 miesięcy.

2. Ustalenie przedłużonego okresu rozliczeniowego w zakresie i w granicach określonych

w ust. 1 następuje na podstawie:

1) układu zbiorowego pracy, jeżeli został zawarty w danej instytucji kultury, albo

2) porozumienia zawartego pomiędzy pracodawcą i pracownikami, w trybie przyjętym u

danego pracodawcy, po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy.

3. Rozkłady czasu pracy pracowników są ustalane na okresy nie krótsze niż 2 tygodnie.

Zgodnie z przepisem art. 26b ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej, w instytucjach kultury można w elastyczny sposób planować system pracy, co w

konsekwencji oznacza elastyczniejszy sposób rozliczania czasu pracy w takich podmiotach.

Okres rozliczeniowy czasu pracy może zostać przedłużony, jednak wyłącznie z

uzasadnionych przyczyn, do 12 miesięcy. Należy podkreślić, że wymiar czasu pracy

pracownika instytucji kultury to zgodnie z Kodeksem pracy (który będzie miał tu

zastosowanie) 40 godzin tygodniowo, przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze (cały etat) czasu

pracy. Według ogólnych zasad, określonych w przepisach prawa pracy, okres rozliczeniowy

nie może przekroczyć 4 miesięcy (art. 129 Kodeksu pracy). Ustalenie przedłużonego okresu

rozliczeniowego w instytucjach kultury następuje, zgodnie z komentowanym przepisem, albo

na podstawie układu zbiorowego pracy albo porozumienia (umowa), zawartego pomiędzy

pracodawcą i pracownikami, z tym, że w takim przypadku należy wcześniej zawiadomić

właściwego inspektora pracy. Wynika z tego, że zastosowanie takiego sposobu

ewidencjonowania czasu pracy jest możliwe dopiero po uzyskaniu uprzedniej akceptacji

pracownika, czy pracowników, zależnie od przyjętego przez pracodawcę trybu.

Rozkłady czasu pracy są ustalane na okresy minimum 2-tygodniowe. Organizacją i

planowaniem pracy w instytucji kieruje jej dyrektor, kierując się najefektywniejszym

wykorzystaniem potencjału pracowników i realizacją ustalonego programu instytucji.

45

Art. 26c. 1. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, do

pracowników instytucji kultury może być stosowany przerywany czas pracy, według z

góry ustalonego rozkładu, przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu

doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin.

2. Przerwa, o której mowa w ust. 1, nie jest wliczana do czasu pracy.

3. W uzasadnionych przypadkach do pracowników, o których mowa w ust. 1, można

stosować równocześnie system organizacji czasu pracy określony w art. 135 § 1 Kodeksu

pracy.

Ze względu na specyfikę pracy w instytucji kultury i o ile jest to uzasadnione

rodzajem pracy lub jej organizacją (i np. w związku z potrzebami wynikającymi z

realizowanego programu), ustawodawca w przepisie art. 26c ustawy o organizowaniu i

prowadzeniu działalności kulturalnej wprowadził możliwość elastycznego planowania pracy

poszczególnych pracowników. W związku z tym w instytucji kultury możliwie jest

stosowanie przerywanego czasu pracy, czy systemu równoważnego czasu pracy (art. 135

Kodeksu pracy), w którym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do

12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym jednego miesiąca. Można

stosować, ale wyłącznie w uzasadnionych przypadkach (co oznacza, że nie będzie to mogło

być zastosowane zawsze) równocześnie system przerywanego czasu pracy i równoważnego

czasu pracy. Regulacja ta jest szczególna wobec ogólnych zasad zawartych w Kodeksie pracy

i uzasadniona specyfiką pracy w instytucjach kultury.

Art. 26d. Pracownikom instytucji kultury mogą być udzielane dni wolne od pracy,

wynikające z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, łącznie z urlopem

wypoczynkowym.

Przepis art. 26d ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

wprowadza zasadę udzielania pracownikom instytucji kultury dni wolnych od pracy, co

wynikać będzie z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy (dniem wolnym

wobec tego nie musi być dzień przypadający w weekend, może być to każdy inny dzień

tygodnia), łącznie z urlopem wypoczynkowym.

46

Art. 26e. Do pracowników instytucji kultury nie stosuje się przepisu art. 15112 zdanie

pierwsze Kodeksu pracy.

Przywołany w przepisie art. 26e ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej art. 15112 Kodeksu pracy stanowi, że „pracownik pracujący w niedziele powinien

korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to

pracownika zatrudnionego w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 144”.

Zdanie pierwsze tego przepisu nie ma zastosowania do pracowników instytucji

kultury, co jest konsekwencją powyżej analizowanych regulacji ustawowych, zawartych w

stosownych przepisach ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Osoba zatrudniona w instytucji kultury i pracująca w niedziele nie korzysta więc co

najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Wynika to ze specyfiki pracy w

instytucji kultury, gdzie pracownicy realizując program instytucji często pracują również w

weekendy.

Rozdział 3

Zasady gospodarki finansowej instytucji kultury

Art. 27. 1. Instytucja kultury gospodaruje samodzielnie przydzieloną i nabytą częścią

mienia oraz prowadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środków,

kierując się zasadami efektywności ich wykorzystania.

2. Instytucja kultury może zbywać środki trwałe. Przy zbywaniu środków trwałych

stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące przedsiębiorstw państwowych.

3. Podstawą gospodarki finansowej instytucji kultury jest plan finansowy ustalony

przez dyrektora, z zachowaniem wysokości dotacji organizatora.

4. Instytucja kultury sporządza plan finansowy zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27

sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.).

Art. 27. 1. Instytucja kultury gospodaruje samodzielnie przydzieloną i nabytą częścią mienia

oraz prowadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środków, kierując się

zasadami efektywności ich wykorzystania.

2. Instytucja kultury może zbywać środki trwałe. Przy zbywaniu środków trwałych stosuje się

odpowiednio przepisy dotyczące przedsiębiorstw państwowych.

47

3. Podstawą gospodarki finansowej instytucji kultury jest plan działalności instytucji,

zatwierdzony przez dyrektora z zachowaniem wysokości dotacji organizatora, o której mowa

w art. 28 ust. 3.

4. Plan działalności instytucji kultury zawiera w miarę potrzeb: plan usług, plan przychodów

i kosztów, plan remontów i konserwacji środków trwałych, plan inwestycji, w tym inwestycji

kapitałowych, a w przypadku państwowych instytucji kultury, których organizatorem jest

minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, także plan

dofinansowań dla podmiotów prowadzących działalność kulturalną.

Zasady związane z gospodarką finansową instytucji kultury można zaliczyć do grupy

najważniejszych zagadnień dotyczących organizacji instytucji kultury. Jak wynika z

komentowanego przepisu art. 27 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej, instytucja kultury zachowuje niezależność w prowadzeniu gospodarki finansowej.

Niemniej jednak należy brać pod uwagę zasadę efektywności (art. 27 ust.1). Efektywność

definiuje się jako rezultat podjętych działań, opisany relacją uzyskanych efektów do

poniesionych nakładów. Oznacza najlepsze efekty działania instytucji kultury. Nieefektywne

zarządzanie mieniem czy środkami finansowymi może w konsekwencji doprowadzić do

niegospodarności. Odpowiedzialność za sprawy finansowe instytucji kultury ponosi jej

dyrektor.

Jak stanowi ust. 2 komentowanego przepisu, instytucja kultury może zbywać środki

trwałe. W takim przypadku stosuje się przepisy dotyczące przedsiębiorstw państwowych

(zob. ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych; Dz. U. z 2002 r.,

Nr 112, poz. 981 ze zm.).

Komentowany przepis art. 27 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej został zmieniony w wyniku ostatniej nowelizacji ustawy. Należy zwrócić przede

wszystkim uwagę na zupełnie zmieniony ustęp 4 tego przepisu, w którym zostało

wprowadzone odwołanie do przepisów ustawy o finansach publicznych (ustawa z dnia 27

sierpnia 2009 r. o finansach publicznych; Dz. U. Nr 157, poz. 1240, ze zm.).

Art. 28. 1. Instytucja kultury pokrywa koszty bieżącej działalności i zobowiązania z

uzyskiwanych przychodów.

48

1a. Państwowe instytucje kultury, których organizatorem jest minister właściwy do

spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, mogą za jego zgodą udzielać

dofinansowania, w tym wydatków inwestycyjnych, podmiotom prowadzącym

działalność w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

1b. Państwowe instytucje kultury mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetów

jednostek samorządu terytorialnego na zadania ważne z punktu widzenia regionalnej

polityki rozwoju w zakresie rozwoju kultury, w tym dotacje celowe na finansowanie lub

dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

1c. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w

drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i tryb udzielania dotacji, o których mowa

w ust. 1b, mając w szczególności na względzie konieczność zapewnienia zgodności

udzielanej pomocy z zasadami wydatkowania środków publicznych.

2. Przychodami instytucji kultury są przychody z prowadzonej działalności, w tym ze

sprzedaży składników majątku ruchomego, przychody z najmu i dzierżawy składników

majątkowych, dotacje podmiotowe i celowe z budżetu państwa lub jednostki samorządu

terytorialnego, środki otrzymane od osób fizycznych i prawnych oraz z innych źródeł.

3. Organizator przekazuje instytucji kultury środki finansowe w formie dotacji:

1) podmiotowej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie realizowanych zadań

statutowych, w tym na utrzymanie i remonty obiektów,

2) celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji,

3) celowej na realizację wskazanych zadań i programów.

Art. 28. 1. Instytucja kultury pokrywa koszty bieżącej działalności i zobowiązania z

uzyskiwanych przychodów.

1a. Państwowe instytucje kultury, których organizatorem jest minister właściwy do spraw

kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, mogą za jego zgodą udzielać dofinansowania, w

tym wydatków inwestycyjnych, podmiotom prowadzącym działalność w dziedzinie kultury i

ochrony dziedzictwa narodowego.

1b. Państwowe instytucje kultury mogą otrzymywać dotacje z budżetów jednostek samorządu

terytorialnego na zadania ważne z punktu widzenia regionalnej polityki rozwoju w zakresie

rozwoju kultury, w tym dotacje na wydatki inwestycyjne.

49

1c. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze

rozporządzenia, szczegółowe warunki i tryb udzielania dotacji, o których mowa w ust. 1b,

mając w szczególności na względzie konieczność zapewnienia zgodności udzielanej pomocy z

zasadami wydatkowania środków publicznych.

2. Przychodami instytucji kultury są wpływy z prowadzonej działalności, w tym ze sprzedaży

składników majątku ruchomego, z wyjątkiem zabytków, oraz wpływy z najmu i dzierżawy

składników majątkowych, dotacje z budżetu, środki otrzymane od osób fizycznych i prawnych

oraz z innych źródeł.

3. Wysokość rocznej dotacji na działalność instytucji kultury ustala organizator.

Przepis art. 28 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej również

uległ zmianie wyniku ostatniej nowelizacji ustawy. Warto jednak podkreślić, że

wprowadzone zmiany miały na celu dostosowanie do obowiązujących przepisów ustawy o

Finansach publicznych (ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych; Dz. U. Nr

157, poz. 1240, ze zm.).

Zgodnie z komentowanym przepisem art. 28 ustawy, instytucja kultury pokrywa

koszty bieżącej działalności i zobowiązania z uzyskiwanych przychodów. Środki na bieżącą

działalność instytucja otrzymuje od organizatora.

W przypadku państwowych instytucji kultury, których organizatorem jest minister

właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, możliwa jest sytuacja, że to

one dofinansowują działania innych podmiotów w sferze kultury, tj. samorządowych

instytucji kultury, czy organizacji pozarządowych itd. (art. 28 ust. 1a). Dzieje się to jednak za

zgodą tego ministra.

Przepis art. 28 ust. 1b ustawy gwarantuje państwowym instytucjom kultury możliwość

otrzymywania dotacji celowych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego na zadania

ważne z punktu widzenia regionalnej polityki rozwoju w zakresie kultury, w tym dotacje

celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Szczegółowo

warunki i tryb udzielania takich dotacji określa rozporządzenie ministra właściwego do spraw

kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (aktualnie obowiązuje rozporządzenie Ministra

Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych

warunków i trybu udzielania dotacji państwowym instytucjom kultury przez jednostki

samorządu terytorialnego, Dz. U. Nr 120, poz. 821).

50

Na szczególną uwagę zasługuje przepis art. 28 ust. 3 zmieniony ostatnią nowelizacją

ustawy. Przepis ten precyzuje, jakie środki finansowe, w postaci dotacji, może otrzymać

instytucja kultury.

Art. 29. Wartość majątku instytucji kultury odzwierciedla fundusz instytucji kultury,

który odpowiada wartości mienia wydzielonego dla instytucji.

Art. 29. 1. Wartość majątku instytucji kultury odzwierciedla fundusz instytucji kultury, który

odpowiada wartości wydzielonego instytucji i nabytego mienia.

2. Fundusz instytucji kultury zwiększa się lub zmniejsza o kwotę zmian wartości majątku

instytucji, będących skutkiem:

1) aktualizacji wyceny środków trwałych na podstawie odrębnych przepisów,

2) nieodpłatnego przekazania lub otrzymania środków trwałych, wartości niematerialnych i

prawnych,

3) łączenia i podziału instytucji kultury na podstawie bilansów zamknięcia dzielonych lub

łączonych instytucji.

3. Fundusz instytucji kultury zwiększa się o:

1) amortyzację majątku trwałego,

2) dotacje budżetowe na finansowanie rozwoju instytucji,

3) zysk pozostający w dyspozycji instytucji kultury,

4) środki z innych źródeł.

4. Fundusz instytucji kultury zmniejsza się o:

1) straty bilansowe,

2) umorzenie majątku trwałego,

3) finansowanie inwestycji,

4) inne zmniejszenia.

5. Instytucja kultury tworzy zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na zasadach

określonych w odrębnych przepisach.

6. Instytucja kultury posiadająca środki trwałe służące zakładowej działalności socjalnej

dokonuje odpisów amortyzacyjnych na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

7. Instytucja kultury może tworzyć z zysku oraz innych środków przekazanych przez osoby

prawne i osoby fizyczne fundusz załogi, z przeznaczeniem na wypłatę nagród indywidualnych

51

oraz inne fundusze. Zasady gospodarowania tymi funduszami określają regulaminy instytucji

kultury.

Przepis art. 29 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej został

prawie całkowicie zmieniony w wyniku ostatniej nowelizacji tej ustawy. Należało dostosować

go do przepisów ustawy o rachunkowości (tj. ustawy z dnia 29 września 1994 r. o

rachunkowości; Dz. U. z 2009 r., Nr 152, poz. 1223 ze zm.). Aktualnie zawiera ogólną normę

określającą wartość majątku instytucji kultury, która najogólniej rzecz ujmując, ma

odpowiadać wartości mienia wydzielonego dla tej instytucji. Majątek instytucji kultury musi

być zinwentaryzowany, a w spisie tym ujęte zostają rzeczy ruchome, nieruchome itd.

Art. 30. (skreślony).

Przepis art. 30 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w

pierwotnym brzmieniu (dotyczył problematyki rachunkowości prowadzonej przez instytucję

kultury) utracił moc w 1996 r. w wyniku przyjęcia ustawy z dnia z dnia 27 czerwca 1996 r. o

zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. Nr 90, poz.

407).

Art. 31. 1. Wynagrodzenie pracownika instytucji kultury składa się z wynagrodzenia

zasadniczego przewidzianego dla danego stanowiska pracy oraz dodatku za wieloletnią

pracę. Pracownik pełniący funkcje kierownicze otrzymuje dodatek funkcyjny.

2. Pracownikowi instytucji kultury przysługuje dodatek za wieloletnią pracę w

wysokości wynoszącej po pięciu latach pracy 5% miesięcznego wynagrodzenia

zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia

20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

3. Do okresów pracy uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę wlicza się

wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne udowodnione okresy,

jeżeli na podstawie przepisów odrębnych podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od

którego zależą uprawnienia pracownicze.

4. Pracownik instytucji kultury może otrzymać dodatek specjalny za wykonywanie

dodatkowych, powierzonych przez pracodawcę zadań, na okres wykonywania tych

zadań albo za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

52

5. Pracownik instytucji kultury może otrzymywać nagrody za szczególne osiągnięcia w

pracy.

Art. 31. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w

porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia,

zasady wynagradzania pracowników instytucji kultury.

Przepis art. 31 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w wyniku

nowelizacji został zasadniczo zmieniony. Zostały w nim zawarte gwarancje dla pracowników

kultury, związane z wynagradzaniem.

Problematyka dotycząca wynagradzania pracowników instytucji kultury została również

wprowadzona do następnych, nowych przepisów tj. art. 31a – 31d. Wprowadzenie do ustawy

takich regulacji wzmacnia pozycję pracowników instytucji kultury, jednak należy mieć na

uwadze, że są to przepisy szczególne w stosunku do regulacji Kodeksu pracy (tj. ustawa z

dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy; Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.).

Wprowadzenie tych zasad do ustawy ma doniosłe znaczenie także z tego powodu, że znacznie

trudniej jest zmienić przepisy o randze ustawowej (a zatem zmiana tego typu gwarancji

zawartych w ustawie jest znacznie trudniejsze, niż gdyby regulacje takie określone zostały w

rozporządzeniu wydanym przez ministra). Obok przepisów ustawy o organizowaniu i

prowadzeniu działalności kulturalnej w odniesieniu do problematyki wynagrodzenia

zastosowanie będą miały również przepisy Kodeksu pracy.

Komentowany przepis gwarantuje pracownikom instytucji kultury, obok

wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wieloletnią pracę, także dodatek funkcyjny i

dodatek specjalny. Pracownik może również otrzymywać nagrody. Na uwagę zasługuje

przepis art. 31 ust. 2, w którym określono sposób wyliczania wysokości dodatku za

wieloletnią pracę.

Aktualnie problematyka związana z wynagradzaniem została określona w

rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 3 października 2012 r. w

sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury (Dz. U. poz. 1105).

Art. 31a. 1. Pracownik instytucji artystycznej może otrzymywać dodatkowe

wynagrodzenie, w szczególności za udział w określonej roli w przedstawieniu lub

53

koncercie, za reżyserię, scenografię, choreografię lub kierownictwo muzyczne

przedstawienia.

2. Pracownik instytucji artystycznej używający w pracy, za zgodą pracodawcy, własnego

instrumentu, akcesoriów do instrumentu, ubioru scenicznego, rekwizytu lub narzędzi

otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie za ich używanie.

3. Do pracowników zatrudnionych na stanowisku dyrektora lub zastępcy dyrektora

instytucji artystycznej, wykonujących zadania określone w ust. 1 nie stosuje się

przepisów art. 5 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób

kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306, z późn. zm.).

4. Podjęcie przez pracownika artystycznego dodatkowego zatrudnienia lub zajęć na

rzecz innego podmiotu wymaga uzyskania zgody pracodawcy, o ile dodatkowe

zatrudnienie lub zajęcia mogłyby kolidować z wykonywaniem przez pracownika

obowiązków wynikających ze stosunku pracy.

5. Pracodawca może uzależnić udzielenie zgody na podjęcie przez pracownika

artystycznego dodatkowego zatrudnienia lub zajęć na rzecz innego podmiotu od

uzyskania zobowiązania tego podmiotu do pokrycia kosztów, które pracodawca poniesie

w związku z wykonywaniem przez pracownika dodatkowego zatrudnienia lub zajęć, w

szczególności z tytułu odwołania spektaklu lub koncertu, zaangażowania nowego

wykonawcy lub przeprowadzenia dodatkowych prób.

6. Wykonywanie dodatkowego zatrudnienia lub innych zajęć bez uzyskania zgody, o

której mowa w ust. 4, może stanowić podstawę do rozwiązania stosunku pracy bez

wypowiedzenia z winy pracownika.

Przepis art. 31a ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej został

wprowadzony ostatnią nowelizacją. Wydaje się, że gwarancje, które zakłada (ale także

obowiązki) pozytywnie wpłyną na pracę w instytucjach kultury.

Jak można wywnioskować z brzmienia komentowanego przepisu, regulacje dotyczące

wynagradzania pracowników instytucji kultury w pewnych przypadkach wprowadzają

odrębne regulacje dla pracowników instytucji artystycznych. Wyraźnie widać, że

ustawodawca bierze pod uwagę specyfikę pracy wykonywanej przez pracowników takich

instytucji.

54

Ustawa rozszerza uprawnienia pracowników instytucji artystycznych, którzy mogą

otrzymywać dodatkowe wynagrodzenie za udział w określonej roli w przedstawieniu lub

koncercie, za reżyserię, scenografię, choreografię lub kierownictwo muzyczne

przedstawienia. Pracownik instytucji artystycznej używający w pracy, za zgodą pracodawcy,

własnego instrumentu, akcesoriów do instrumentu, ubioru scenicznego, rekwizytu lub

narzędzi może także otrzymać dodatkowe wynagrodzenie za ich używanie.

Nowelizacja ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

wprowadziła zupełnie nową, nieznaną we wcześniejszych przepisach zasadę, dotyczącą

uzyskiwania zgody na dodatkowe zatrudnienie lub inne zajęcia pracowników instytucji

artystycznych (nie dotyczy to pracowników pozostałych instytucji kultury). Konsekwencja

braku uzyskania zgody jest poważna, może stanowić podstawę do rozwiązania stosunku pracy

bez wypowiedzenia, z winy pracownika.

Wprowadzenie do przepisów takich zasad ma doniosłe znaczenie praktyczne,

szczególnie w przypadku teatrów, których aktorzy podejmują pracę np. przy produkcjach

filmowych, serialach, czy programach rozrywkowych. Zostało to określone w przepisie art.

31 a ust. 4 - 6 ustawy. Jak wynika z regulacji tam zawartych, podjęcie przez pracownika

artystycznego dodatkowego zatrudnienia lub zajęć na rzecz innego podmiotu wymaga

uzyskania zgody pracodawcy, jeśli miałoby to kolidować z wykonywaniem przez pracownika

obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Oznacza to, że zgoda jest wymagana

wyłącznie do wykonywania aktywności mogących kolidować z pracą w instytucji kultury, w

innych przypadkach ustawa nie wymaga uzyskania takiej akceptacji ze strony pracodawcy.

Pracodawca może uzależnić udzielenie zgody od uzyskania zobowiązania podmiotu,

dla którego jego pracownik ma pracować, do pokrycia kosztów, które poniesie w związku z

wykonywaniem przez pracownika dodatkowego zatrudnienia lub zajęć, np. związanych z

odwołaniem spektaklu lub koncertu, zaangażowaniem nowego wykonawcy lub

przeprowadzeniem dodatkowych prób.

Art. 31b. 1. Za wieloletnią pracę artystyczną pracownik artystyczny otrzymuje nagrodę

jubileuszową w wysokości:

1) w przypadku pracy w balecie:

a) po 10 latach pracy - 100% wynagrodzenia miesięcznego,

55

b) po 15 latach pracy - 150% wynagrodzenia miesięcznego,

c) po 20 latach pracy - 200% wynagrodzenia miesięcznego,

2) w przypadku pracy w charakterze solisty wokalisty, muzyka grającego na

instrumentach dętych oraz artysty chóru:

a) po 15 latach pracy - 100% wynagrodzenia miesięcznego,

b) po 20 latach pracy - 150% wynagrodzenia miesięcznego,

c) po 25 latach pracy - 200% wynagrodzenia miesięcznego.

2. Za lata pracy powyżej okresów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. c i pkt 2 lit. c,

wysokość nagrody jubileuszowej wynosi 300% wynagrodzenia miesięcznego i jest

wypłacana po zakończeniu kolejnych pięcioletnich okresów pracy artystycznej.

3. Za wieloletnią pracę pozostali pracownicy instytucji kultury otrzymują nagrodę

jubileuszową w wysokości:

1) po 20 latach pracy - 75% wynagrodzenia miesięcznego,

2) po 25 latach pracy - 100% wynagrodzenia miesięcznego,

3) po 30 latach pracy - 150% wynagrodzenia miesięcznego,

4) po 35 latach pracy - 200% wynagrodzenia miesięcznego,

5) po 40 latach pracy - 300% wynagrodzenia miesięcznego.

4. Do okresów pracy, o których mowa w ust. 1-3, wlicza się wszystkie poprzednie

zakończone okresy zatrudnienia oraz inne udowodnione okresy, jeżeli na podstawie

przepisów odrębnych podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą

uprawnienia pracownicze.

5. W przypadku ustania stosunku pracy pracownika instytucji kultury w związku z

przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy pracownikowi,

któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy,

licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę jubileuszową wypłaca się w dniu

rozwiązania stosunku pracy.

6. Nagrodę jubileuszową oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Przepis art. 31b został wprowadzony do ustawy ostatnią nowelizacją. Określa zasady

związane z otrzymywaniem nagród przez pracowników instytucji kultury. Co ważne,

ustalając te zasady uzależnia ich wysokość od rodzaju wykonywanej pracy, inaczej w

stosunku do pracowników instytucji artystycznych i pracowników pozostałych instytucji

56

kultury. Jest to zrozumiałe, gdy weźmie się pod uwagę charakter pracy wykonywanej przez

pracowników instytucji artystycznych (tacy pracownicy są znacznie częściej narażeni na

problemy zdrowotne, szybciej są wyeksploatowani, ich praca jest również obciążająca

fizycznie), szczególnie pracujących w balecie, gdzie pracownicy (tancerze) narażeni są na

liczne kontuzje. Nie można więc mówić w takich przypadkach o przywilejach, czy lepszej

sytuacji względem pracowników wykonujących pracę innego rodzaju (tj. w instytucjach

kultury innych niż instytucje artystyczne) – praca w instytucjach artystycznych jest bardziej

obciążająca.

Na uwagę zasługuje przepis art. 31b ust. 5 ustawy, w którym została zawarta nowa

gwarancja dla osób przechodzących na emeryturę bądź rentę, związana z otrzymaniem

nagrody jubileuszowej.

Aktualnie problematyka ta została zawarta w rozporządzeniu Ministra Kultury i

Dziedzictwa Narodowego z dnia 3 października 2012 r. w sprawie zasad wynagradzania

pracowników instytucji kultury (Dz. U. poz. 1105).

Art. 31c. 1. Pracownikowi instytucji kultury, którego stosunek pracy ustał w związku z

przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługuje

jednorazowa odprawa pieniężna w wysokości:

1) jednomiesięcznego wynagrodzenia - jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 15

lat,

2) dwumiesięcznego wynagrodzenia - jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15

lat,

3) trzymiesięcznego wynagrodzenia - jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 20

lat.

2. Do okresu pracy, o którym mowa w ust. 1, wlicza się wszystkie poprzednie

zakończone okresy zatrudnienia oraz inne udowodnione okresy, jeżeli na podstawie

odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą

uprawnienia pracownicze.

3. Odprawę, o której mowa w ust. 1, oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop

wypoczynkowy.

57

Przepis art. 31c ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

wprowadza szczególne zasady w stosunku do Kodeksu pracy, związane z otrzymywaniem

przez pracowników instytucji kultury jednorazowej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę

lub rentę. Reguła ta została wprowadzona do przepisów ostatnią nowelizacją ustawy. Przepis

stosuje się do wszystkich pracowników instytucji kultury, bez względu na to czy mamy do

czynienia z instytucją artystyczną, czy instytucją kultury prowadzącą działalność w innej, niż

artystyczna, formie. Ustawa różnicuje jednak wysokość jednorazowej odprawy, za kryterium

przyjmując okres zatrudnienia pracownika. Obliczając ten okres, bierze się pod uwagę,

zgodnie z przepisem art. 31c ust. 2, wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia

oraz inne udowodnione okresy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów podlegają one

wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Kwestie związane z odprawą, zgodnie z przepisem art. 31d ust. 1 pkt 7, zostają

określone w stosownym rozporządzeniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego (aktualnie problematyka ta została zawarta w rozporządzeniu

Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 3 października 2012 r. w sprawie

wynagradzania pracowników instytucji kultury; Dz. U. poz. 1105).

Art. 31d. 1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w

porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy określi, w drodze

rozporządzenia:

1) wykaz stanowisk pracy w instytucjach artystycznych i pozostałych instytucjach

kultury,

2) warunki i sposób wynagradzania pracowników, w tym minimalne wynagrodzenie

zasadnicze na poszczególnych stanowiskach pracy,

3) warunki przyznawania i wypłacania dodatku funkcyjnego,

4) warunki przyznawania i wypłacania dodatku specjalnego,

5) warunki przyznawania i wypłacania dodatku za wieloletnią pracę,

6) warunki ustalania prawa do nagrody jubileuszowej i jej wypłacania,

7) warunki ustalania prawa do jednorazowej odprawy pieniężnej przysługującej w

związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz jej

wypłacania - mając na uwadze charakter pracy wykonywanej przez pracowników

58

artystycznych i pozostałych pracowników instytucji kultury oraz potrzebę efektywności

wykonywanych zadań.

2. Warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z

pracą dla pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury, określone w ustawie,

obowiązują do czasu objęcia ich układem zbiorowym pracy lub regulaminem

wynagradzania.

Przepis art. 31d ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

określa zakres rozporządzeń wydawanych przez ministra właściwego do spraw kultury i

ochrony dziedzictwa narodowego, dotyczących kwestii zatrudniania i wynagradzania

pracowników instytucji kultury. Przed nowelizacją upoważnienia takie zostały określone w

innych miejscach ustawy, np. w art. 6, czy art. 31.

Należy zwrócić szczególną uwagę na przepis art. 31 ust. 2, który nie dotyczy już

upoważnienia ustawowego do wydawania aktów wykonawczych do ustawy. W tym przepisie

ustawodawca odwołuje się do konieczności przyjęcia układów zbiorowych lub regulaminów

wynagradzania, które muszą obowiązywać u każdego pracodawcy.

Aktualnie problematyka ta została zawarta w rozporządzeniu Ministra Kultury i

Dziedzictwa Narodowego z dnia 3 października 2012 r. w sprawie wynagradzania

pracowników instytucji kultury (Dz. U. poz. 1105).

Art. 32. (uchylony).

Art. 32. 1. Instytucje kultury, a zwłaszcza muzea, jednostki organizacyjne mające na celu

opiekę nad zabytkami, ośrodki badań i dokumentacji, biura wystaw artystycznych, galerie i

centra sztuki, Filmoteka Narodowa, biblioteki, domy i ośrodki kultury, świetlice i kluby,

ogniska artystyczne, domy pracy twórczej - prowadzą, w szczególności, działalność w

zakresie upowszechniania kultury.

2. Do podstawowych zadań instytucji wymienionych w ust. 1 należy w szczególności:

1) edukacja kulturalna i wychowanie przez sztukę,

2) sprawowanie opieki nad zabytkami,

3) tworzenie warunków dla rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego oraz zainteresowania

wiedzą i sztuką,

4) tworzenie warunków dla rozwoju folkloru, a także rękodzieła ludowego i artystycznego,

59

5) rozpoznawanie, rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb oraz zainteresowań kulturalnych.

2a. Instytucje kultury, których organizatorem są jednostki samorządu terytorialnego, mogą

prowadzić ponadto działalność instruktażowo-metodyczną dla pracowników instytucji

kultury, w zakresie zadań, o których mowa w ust. 2.

3. Instytucje kultury, o których mowa w ust. 1, mogą otrzymywać środki od osób fizycznych i

prawnych oraz z innych źródeł, a także dotacje z budżetu przeznaczone na pokrycie kosztów

działalności.

4. (skreślony).

5. (skreślony). Przepis art. 32 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

regulował różne kwestie związane z zakresem działalności wymienionych w nim form

organizacyjnych instytucji kultury. Budził wątpliwości, a przy tym regulował kwestie

uregulowane w innych przepisach ustawy, albo niewymagające regulacji. W obecnym więc

stanie prawnym utrzymanie tego przepisu było niecelowe.

Art. 33. (skreślony).

Przepis art. 33 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w

pierwotnym brzmieniu: „Darowizny przekazane na rzecz Fundacji Kultury, która przejęła

majątek zniesionego Funduszu Rozwoju Kultury, podlegają wyłączeniu z podstawy

opodatkowania podatkiem dochodowym w pełnej wysokości” utracił moc w wyniku zmian

przyjętych w ustawie z dnia 27 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy o organizowaniu i

prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. Nr 90, poz. 407).

Rozdział 4

Organizowanie imprez artystycznych i rozrywkowych

Art. 34. 1. Imprezy artystyczne lub rozrywkowe organizowane w ramach działalności

kulturalnej przez podmioty, o których mowa w art. 3, odbywające się poza stałą siedzibą

albo w sposób objazdowy, wymagają zawiadomienia organu gminy właściwej ze

względu na miejsce imprezy.

2. Zawiadomienie powinno zawierać następujące dane:

60

1) imię, nazwisko lub nazwę podmiotu organizującego imprezę artystyczną lub

rozrywkową, siedzibę i adres do korespondencji,

2) rodzaj i charakter imprezy,

3) miejsce, datę, godzinę rozpoczęcia, planowany czas trwania, przewidywaną liczbę

uczestników,

4) określenie planowanych środków służących zapewnieniu bezpieczeństwa uczestników.

3. Pomieszczenia, obiekty lub miejsca, w których odbywają się imprezy artystyczne i

rozrywkowe, a także urządzenia techniczne używane przy ich organizowaniu lub w

trakcie ich odbywania, powinny odpowiadać wymaganiom przewidzianym prawem.

4. Organ samorządu terytorialnego może zażądać załączenia do zawiadomienia

zaświadczenia właściwego organu o spełnieniu wymagań, o których mowa w ust. 3.

5. Zawiadomienie o imprezie powinno być złożone nie później niż 30 dni przed

planowanym terminem jej rozpoczęcia.

6. W przypadku, o którym mowa w ust. 4, termin określony w ust. 5 liczy się od dnia

doręczenia zaświadczenia.

7. Imprezy artystyczne i rozrywkowe organizowane cyklicznie nie rzadziej niż 2 razy w

roku przez te same podmioty w tych samych pomieszczeniach, obiektach i miejscach do

tego dostosowanych wymagają jednorazowego zawiadomienia organu gminy właściwej

ze względu na miejsce imprezy.

8. Obowiązki organizatora imprezy masowej w zakresie bezpieczeństwa tej imprezy

reguluje ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr

62, poz. 504).

Przepis art. 34 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej odnosi

się do dwóch rodzajów imprez, organizowanych poza stałą siedzibą instytucji (koncerty,

spektakle, widowiska, festyny itd.):

- imprezy artystyczne – organizowane poza siedzibą, albo w sposób objazdowy

- imprezy masowe artystyczno–rozrywkowe – regulowane przepisami ustawy z dnia 20 marca

2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504 ze zm.).

W obu przypadkach organizator imprezy obowiązany jest co najmniej do

zawiadomienia (a tym samym uzyskania akceptacji) odpowiedniego organu administracji, o

chęci przeprowadzenia imprezy, jednocześnie zadość czyniąc wymaganiom związanym z

61

bezpieczeństwem osób uczestniczących w wydarzeniu. Jeśli mamy do czynienia z imprezą

artystyczną i rozrywkową w przewidzianym w przepisach terminie wystarczy zawiadomić

właściwy organ samorządu terytorialnego organizacji imprezy. Ustawa o bezpieczeństwie

imprez masowych wprowadza znacznie bardziej restrykcyjne wymagania konieczne do

spełnienia przy organizacji imprezy masowej. Z komentowanego przepisu wynika więc, że

charakter imprezy będzie wpływał na wybór przez organizatora trybu, koniecznego przy

organizacji legalnej imprezy artystycznej lub rozrywkowej. Ważne jest zatem ustalenie

kryteriów dla obu typów imprez, gdzie jednak główną przesłanką będzie liczba osób

biorących w niej udział. W związku z tym, w procesie przygotowania imprezy organizator

powinien ustalić do jakiej liczby osób adresuje swoje wydarzenie.

Jak stanowi przepis art. 3 pkt 2 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, przez

pojęcie impreza masowa artystyczno-rozrywkowej należy rozumieć imprezę o charakterze

artystycznym lub rozrywkowym, która ma się odbyć:

a) na stadionie, w innym obiekcie niebędącym budynkiem lub na terenie umożliwiającym

przeprowadzenie imprezy masowej, na których liczba udostępnionych przez organizatora

miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami

dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1.000,

b) w hali sportowej lub w innym budynku umożliwiającym przeprowadzenie imprezy

masowej, w których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona

zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony

przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 500.

Impreza, która nie spełni warunków powyżej opisanych, nie jest traktowana jako

impreza masowa artystyczno-rozrywkowa, zatem jej organizator nie będzie zobowiązany do

spełnienia obowiązków nałożonych przez ustawę o organizowaniu imprez masowych.

Art. 35. Organ gminy wydaje decyzję o zakazie odbycia imprezy artystycznej lub

rozrywkowej, jeżeli zagraża ona życiu lub zdrowiu ludzi, moralności publicznej albo

mieniu w znacznych rozmiarach lub nie zostały spełnione wymagania, o których mowa

w art. 34 ust. 3.

62

W sytuacji, gdy w zawiadomieniu o organizowaniu imprezy artystycznej lub

rozrywkowej właściwy organ gminy dopatrzy się nieprawidłowości, wydaje decyzję o zakazie

odbycia tej imprezy. Decyzja ma charakter decyzji administracyjnej.

Ustawodawca określa w przepisie art. 35 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej przypadki, gdy należy wydać decyzję odmowną. Dzieje się tak, gdy

impreza zagraża życiu lub zdrowiu ludzi, moralności publicznej albo mieniu znacznych

rodzajów lub gdy organizator nie spełni wymagań dotyczących bezpieczeństwa

pomieszczenia, obiektu lub miejsca, w którym ma się odbyć impreza artystyczna czy i

rozrywkowa, a także urządzeń technicznych używane przy organizowaniu i prowadzeniu

imprezy.

O ile większość z przesłanek nie powinna stwarzać problemów z ich interpretacją,

ponieważ są to pojęcia raczej oczywiste i czytelne, to jednak przesłanka zagrażania

moralności publicznej może powodować wątpliwości. Trudność w tym przypadku polega na

tym, że należy odwołać się do specyficznych, nie zawsze stałych i zmiennych punktów

odniesienia, związanych z systemem wartości, czy kwestiami etycznymi.

Art. 36. 1. Decyzja o zakazie odbycia imprezy artystycznej lub rozrywkowej powinna

być doręczona podmiotowi, który ją organizuje, w terminie 14 dni od dnia złożenia

zawiadomienia, nie później jednak niż 10 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia

imprezy.

2. Odwołanie od decyzji wnosi się w terminie 3 dni od dnia jej doręczania.

3. Odwołanie od decyzji podlega rozpoznaniu w terminie 7 dni od dnia wniesienia

odwołania. Niewydanie decyzji w tym terminie oznacza zgodę na odbycie imprezy.

4. Decyzję wydaną w wyniku wniesienia odwołania doręcza się w terminie 3 dni.

Przepis art. 36 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej ma

charakter proceduralny. Wprowadza terminy, w jakich organ administracji obowiązany jest

wydać stosowną decyzję, ustala również dla organizatora imprezy termin na wniesienie

odwołania. Co więcej, ustawodawca wprowadza uproszczoną procedurę w razie wniesienia

odwołania od decyzji zakazującej odbycie imprezy. Odwołanie takie należy rozpatrzyć w

terminie 7 dni od jego wniesienia., a brak wydania decyzji, oznacza akceptację dla

63

zorganizowania imprezy. A więc brak decyzji w takim przypadku powoduje domniemanie, że

impreza może się odbyć. Decyzję, która zostanie wydana w wyniku wniesienia odwołania,

należy doręczyć zainteresowanym w terminie 3 dni.

Ustawodawca wprowadza znacznie krótsze terminy w procedurze związanej z

udzieleniem zgody na odbycie imprezy, niż określone w Kodeksie postępowania

administracyjnego (ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania

administracyjnego; Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.), a postępowanie w sprawie

przeprowadzenia imprezy ma właśnie charakter postępowania administracyjnego. Jest to

podyktowane szczególnym przypadkiem, jakim jest organizowanie imprezy (co jest

działaniem kosztownym i skomplikowanym organizacyjnie), tak aby, jeśli nie ma

rzeczywistych nieprawidłowości, mogła się ona odbyć w zaplanowanym czasie.

W przypadkach nieuregulowanych w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu postępowania

administracyjnego. W przypadkach niezadowolenia z decyzji wydanych w toku postępowania

administracyjnego (wydanej w wyniku odwołania od decyzji zakazującej organizację

imprezy), strona może rozpocząć procedurę przed sądem administracyjnym, na zasadach

ogólnych, wtedy zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. Prawo o

postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270). Skargę do sądu

administracyjnego (wojewódzkiego sądu administracyjnego) wnosi się w terminie 30 dni od

dnia otrzymania decyzji administracyjnej.

Problematykę związaną z możliwością odbycia, bądź z zakazem odbycia imprezy

masowej artystyczno-rozrywkowej reguluje ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych

(ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych; Dz. U. Nr 62, poz. 504

ze zm.). Także w tym przypadku stosuje się szczególną, skróconą procedurę.

Art. 37. 1. Prezes Rady Ministrów może z powodu żałoby narodowej zarządzić, na czas

jej trwania, zawieszenie organizowania imprez artystycznych i rozrywkowych.

2. Wojewoda może z powodu klęski żywiołowej lub w celu zapobieżenia epidemii albo ze

względu na żałobę, na czas niezbędny, zarządzić zawieszenie organizowania imprez

określonych w ust. 1 na terenie województwa lub jego części.

64

W szczególnie trudnych i dramatycznych przypadkach można zawiesić na określony

czas organizowanie imprez artystycznych i rozrywkowych, jak również imprez masowych

artystyczno-rozrywkowych (zob. art. 37 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie

imprez masowych; Dz. U. Nr 62, poz. 504 ze zm). Trzeba jednak pamiętać, że są to sytuacje

zupełnie wyjątkowe, zawsze wiążą się też z koniecznością podjęcia trudnej decyzji przez

uprawnione podmioty, które przecież mają w świadomości, że każda taka decyzja może

pociągnąć za sobą różnego rodzaju konsekwencje (w tym finansowe) dla obywateli.

Kompetencje takie, gdy chodzi o odwołanie imprez z powodu ogłoszenia żałoby narodowej

na terenie całego kraju, posiada Prezes Rady Ministrów.

Natomiast na terenie województwa lub na jego części kompetencje do zawieszenia

organizowania imprez, na czas niezbędny, ma wojewoda. Taka sytuacja może mieć miejsce w

przypadku klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia epidemii albo ze względu na żałobę.

Rozdział 5

Przepisy przejściowe i końcowe

W tym rozdziale nie wprowadzono zasadniczych zmian podczas ostatniej nowelizacji.

Pewne zmiany dotyczą jedynie przepisu art. 39. Niemniej jednak ze względu na systematykę

niniejszego opracowania, przepisy tego rozdziału również zostaną omówione.

Warto jednak mieć świadomość, że przepisy przejściowe mają znaczenie głównie w

czasie wejścia w życie nowych przepisów. A komentowanie przepisów niniejszej ustawy

aktualnie może mieć znaczenie historyczne.

Art. 38. Działalność kulturalną organizowaną i prowadzoną przez kościelne osoby

prawne regulują odrębne przepisy.

Przepis art. 38 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej odnosi

się do zakresu obowiązywania ustawy, wprowadzając zasadę, że jej regulacje nie dotyczą

działalności kulturalnej prowadzonej przez kościoły, związki wyznaniowe itd. Kwestie

działalności kościelnych osób prawnych reguluje ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o

gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r., Nr 231, poz. 1965 ze zm.). Nie

ma wątpliwości, że kościoły itd. mogą prowadzić i w praktyce prowadzą działalność

kulturalną.

65

Art. 39. 1. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności kulturalnej prowadzonej

przez Ministra Obrony Narodowej, Ministra Sprawiedliwości i ministra właściwego do

spraw wewnętrznych.

2. Ministrowie, o których mowa w ust. 1, w drodze rozporządzenia, mogą rozciągnąć

stosowanie przepisów ustawy w całości lub części na działalność kulturalną prowadzoną

przez podległe im lub nadzorowane przez nich jednostki organizacyjne, biorąc pod

uwagę zakres działalności kulturalnej prowadzonej przez te jednostki.

Art. 39. 1. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności kulturalnej prowadzonej przez

ministrów właściwych do spraw obrony narodowej, do spraw wewnętrznych i do spraw

sprawiedliwości.

2. Ministrowie, o których mowa w ust. 1, w drodze rozporządzenia, mogą rozciągnąć przepisy

ustawy w całości lub w części na działalność kulturalną prowadzoną przez podległe im lub

nadzorowane przez nich jednostki organizacyjne.

Zmiana komentowanego przepisu art. 39 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej ma charakter głównie redakcyjny i dotyczy sposobu nazewnictwa

poszczególnych szefów resortów rządowych.

Jeśli zaś chodzi o zakres pojęciowy komentowanego przepisu, to zgodnie z nim

omawiana ustawa nie ma zastosowania, co do zasady, do działalności ministrów – obrony

narodowej, sprawiedliwości i właściwego do spraw wewnętrznych. Zakres przedmiotowy

ustawy ogranicza się do działalności zasadniczo podległej ministrowi właściwemu do spraw

kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, czy działalności jednostek samorządu

terytorialnego. Niemniej jednak wskazani w przepisie ministrowie mogą, w drodze

rozporządzeń, rozciągnąć stosowanie przepisów tej ustawy na swoją działalność kulturalną,

prowadzona przez podległe im jednostki.

Jest to spójne z przepisami ustawy, np. z przepisem art. 8, gdzie wprost określa się

organizatorów państwowych instytucji kultury m.in. jako ministrów (zob. także art. 21

ustawy). Warto odwołać się do rozporządzeń, które faktycznie rozciągają stosowanie

przepisów komentowanej ustawy na działalność kulturalną podległą ministrom:

rozporządzenie z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie rozciągnięcia przepisów ustawy o

organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej na działalność kulturalną prowadzoną

66

przez jednostki organizacyjne podległe lub nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej

(Dz. U. poz. 195) i rozporządzenie z dnia 12 października 1992 r. w sprawie rozciągnięcia

przepisów ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej na działalność

kulturalną prowadzoną w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez

Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. Nr 79, poz. 403).

Art. 39a. Do dnia 31 grudnia 2002 r. termin na podanie informacji o zamiarze i

przyczynach likwidacji wszystkich instytucji kultury, określony w art. 22 ust. 2, nie

może być krótszy niż 12 miesięcy.

Przepis art. 39a jest już nieaktualny, związany był z ustanowieniem zasad dotyczących

likwidacji instytucji kultury. Został dodany do omawianej ustawy o organizowaniu i

prowadzeniu działalności kulturalnej ustawą z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych

ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą

ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668 ze zm.).

Art. 40. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o

ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568), ustawy z dnia 27

czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001

r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984) oraz ustawy z dnia 21 listopada 1996

r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 oraz z 2002 r. Nr

113, poz. 984) w zakresie prowadzenia działalności kulturalnej w formach określonych

w tych ustawach.

Przepis art. 40 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

dookreśla jej zakres przedmiotowy, jednocześnie szanując przepisy innych aktów prawnych

regulujących w szczegółowy sposób działalność kulturalną związaną z opieką nad zabytkami,

czy organizacją i działalnością bibliotek i muzeów. Komentowana ustawa, co należy mieć na

uwadze, będzie jednak miała zastosowanie również do powyższej działalności. Należy

podkreślić, że wymienione w komentowanym przepisie ustawy regulują specyficzne formy

działalności kulturalnej w nieco inny sposób, niż ma to miejsce w niniejszych przepisach

komentowanej ustawy np. w odniesieniu do pracowników bibliotek, czy muzeów, jak również

w odniesieniu do kompetencji zawodowych konserwatorów zabytków.

67

Art. 41. 1. Instytucje i placówki upowszechniania kultury istniejące w dniu wejścia w

życie ustawy, dla których organizatorem były podmioty określone w art. 8 i 9, podlegają

z urzędu wpisowi do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez właściwego

organizatora, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, a pracownicy tych

instytucji stają się pracownikami instytucji kultury.

2. Instytucje i placówki upowszechniania kultury istniejące w dniu wejścia w życie

ustawy, dla których organizatorem są inne podmioty niż określone w art. 8 i 9, mogą

nadal prowadzić swoją działalność, jeżeli w ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie

ustawy zostaną spełnione wymogi określone w przepisach niniejszej ustawy.

3. W razie niedopełnienia obowiązku określonego w ust. 2, podmioty te są obowiązane

do zaprzestania prowadzenia działalności.

Przepis art. 41 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

wprowadzał obowiązek wpisu instytucji i placówek upowszechniania kultury do rejestru

instytucji kultury prowadzonego przez właściwego organizatora. Jednocześnie ustawodawca

określił czas – 6 miesięcy od wejścia w życie nowych przepisów, do zrealizowania tego

obowiązku dla (zgodnie z ówcześnie obowiązującą terminologią i pierwotnym tekstem

ustawy) instytucji narodowych, państwowych lub prowadzonych przez gminę, czy związek

komunalny. Pracownicy takich instytucji stawali się pracownikami instytucji kultury.

W przypadku instytucji i placówek upowszechniania kultury prowadzonych przez

inne, niż powyżej wymienione podmioty, mogły one prowadzić dalszą działalność pod

warunkiem spełnienia przez nie wymogów nałożonych przez ustawę, w okresie 3 miesięcy od

jej wejścia w życie. Jeśli takie instytucje nie dopełniły w odpowiednim czasie tego

obowiązku, były obowiązane do zaprzestania działalności.

Art. 42. 1. Instytucje artystyczne istniejące w dniu wejścia w życie ustawy, dla których

organem założycielskim były podmioty określone w art. 8 ust. 2, podlegają z urzędu

wpisowi do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez właściwego organizatora, w

terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, a pracownicy tych instytucji stają się

pracownikami instytucji kultury.

68

2. Minister Kultury i Sztuki prowadzący w dniu wejścia w życie ustawy rejestr instytucji

działających jako instytucje artystyczne przekaże rejestr tych instytucji oraz pozostałą

dokumentację właściwemu organizatorowi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie

ustawy.

Przepis art. 42 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

wyraźnie wskazuje na decentralizację w sferze kultury, w czasie wejścia w życie nowej

ustawy – o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Porządkuje też kwestie

związaną z rejestrem instytucji kultury.

Omawiana ustawa wprowadziła pewne zmiany w odniesieniu do określenia rodzajów

instytucji kultury, wprowadzając ogólny termin instytucja kultury na różne formy działalności

kulturalnej. Jak wynika z ust. 1 omawianego przepisu instytucje artystyczne, które działały w

czasie wejścia w życie nowych przepisów z urzędu zostały wpisane do rejestrów właściwych

organizatorów kultury. Instytucje, o których mowa w tym przepisie, to: narodowe instytucje

kultury - utworzone przez Ministra Kultury i Sztuki i państwowe instytucje kultury -

utworzone przez inne naczelne lub centralne organy administracji państwowej oraz

wojewodów. Pracownicy tych instytucji stawali się pracownikami instytucji kultury.

Przepis art. 42 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

wprowadził dla Ministra Kultury i Sztuki obowiązek przekazania prowadzonego przez niego

rejestru instytucji kultury właściwym organizatorom w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w

życie nowej ustawy.

Art. 43. Instytucje artystyczne istniejące w dniu wejścia w życie ustawy ustalają fundusz

instytucji jako sumę: funduszy statutowych w środkach trwałych i obrotowych,

funduszu rezerwowego i funduszu rozwoju według stanu na dzień 1 stycznia 1991 r.

Nieaktualny dzisiaj przepis art. 43 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej nałożył na instytucje artystyczne, które miały ulec reformie związanej z

wprowadzeniem nowych przepisów, a działające w dniu wejścia w życie komentowanej

ustawy, obowiązek ustalenia funduszu instytucji, który miał charakter inwentaryzacyjny

mienia i majątku.

69

Art. 44. 1. Prowadzona na podstawie zezwoleń uzyskanych przed dniem wejścia w życie

niniejszej ustawy działalność w zakresie organizowania imprez artystycznych lub

rozrywkowych podlega w terminie 3 miesięcy wpisaniu z urzędu do ewidencji

działalności gospodarczej prowadzonej na podstawie przepisów o działalności

gospodarczej.

2. Do czasu dokonania wpisu, o którym mowa w ust. 1, zachowują moc dotychczasowe

zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie organizowania imprez artystycznych.

3. Postępowanie w sprawie zezwoleń na organizowanie imprez artystycznych lub

rozrywkowych wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy i nie zakończone ostateczną

decyzją administracyjną toczy się według przepisów niniejszej ustawy.

Przepis art. 44 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej to

kolejny przepis przejściowy (nieaktualny w chwili obecnej). Dotyczył prowadzenia

działalności kulturalnej na podstawie odpowiednich zezwoleń. Przepis nakładał w tej sferze

obowiązki (wpisu do ewidencji działalności gospodarczej). Oprócz tego wskazuje na

właściwość przepisów, w sprawach niezakończonych w dniu wejścia w życie nowych

przepisów komentowanej ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Art. 44a. 1. Wierzytelności Skarbu Państwa wobec instytucji kultury z tytułu odpłatnego

nabycia, na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o

gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464, z późn.

zm.) oraz ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z

2004 r. Nr 261, poz. 2603 i Nr 281, poz. 2782 oraz z 2005 r. Nr 130, poz. 1087), własności

budynków i innych urządzeń oraz lokali, stwierdzone decyzjami wydanymi na

podstawie tych ustaw, wygasają z dniem 1 lipca 2005 r.

2. Wykreślenie hipotek zabezpieczających wierzytelności Skarbu Państwa, o których

mowa w ust. 1, następuje na wniosek organizatora i podlega opłacie stałej w kwocie 30

zł.".

Nieaktualny dzisiaj przepis art. 44a ustawy o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej dotyczył kwestii związanych z wierzytelnościami Skarbu Państwa

wobec instytucji kultury. Wprowadzona została data, w której wierzytelności te wygasły – 1

lipca 2005 r.

70

Art. 45. Tracą moc:

1) ustawa z dnia 9 kwietnia 1968 r. o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną,

rozrywkową i sportową (Dz. U. Nr 12, poz. 64) - w zakresie dotyczącym imprez

artystycznych i rozrywkowych ,

2) ustawa z dnia 26 kwietnia 1984 r. o upowszechnianiu kultury oraz o prawach i

obowiązkach pracowników upowszechniania kultury (Dz. U. Nr 26, poz. 129, z 1988 r.

Nr 19, poz. 132, z 1989 r. Nr 4, poz. 24 i Nr 35, poz. 192 oraz z 1990 r. Nr 34, poz. 198),

3) ustawa z dnia 28 grudnia 1984 r. o instytucjach artystycznych (Dz. U. Nr 60, poz. 304

i z 1989 r. Nr 35, poz. 192).

Zgodnie z przepisem art. 45 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności

kulturalnej, z momentem wejścia w życie komentowanej ustawy, utraciły moc wskazane w

tym przepisie wcześniej obowiązujące akty prawne regulujące sferę kultury, a przyjęta w

nowej ustawie regulacje zastąpiły dotychczas obowiązujące przepisy, wprowadzając jednak

nowe zasady dla publicznego sektora kultury.

Art. 46. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Zasadą jest określanie terminu wejścia w życie aktów normatywnych (obecnie jest to

ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów

prawnych, Dz. U. z 2011 r., Nr 197, poz. 1172 ze zm.).

Stwierdzenie, że ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia

oznacza, że termin ten ustala się biorąc pod uwagę dzień ogłoszenia aktu prawnego w

Dzienniku Urzędowym. Jako że komentowana ustawa o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej po raz pierwszy została opublikowana w tym publikatorze w dniu 12

grudnia 1991 r. (Dz. U, Nr 114, poz. 493), to oznacza, ze weszła w życie 26 grudnia 1991 r.

Autorka: dr Joanna Hołda

Doktor nauk prawnych, menadżer kultury, nauczyciel akademicki. Absolwentka Wydziału

Prawa i Administracji UMCS w Lublinie i Wydziału Pedagogiki Psychologii UMCS w

Lublinie. Ukończyła Studia Podyplomowe z zakresu prawa autorskiego, prasowego i

wydawniczego w Instytucie Prawa Własności Intelektualnej UJ w Krakowie. Pracuje w

71

Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury w Lublinie. Od 2010 r. w zarządzie lubelskiej

Zachęty. Jest autorką i współautorką publikacji m. in. z zakresu prawa własności

intelektualnej, praw człowieka, prawa kultury i sztuki.