Korištenje energije u zgradama - Evropska Unija -

Jasmina Čomić, dipl.ing.hem.

Sarajevo, 6 – 8. oktobar 2008

Razvoj i unapređenje konkurentnosti malih i srednjih preduzeća na polju povećanja energijske efikasnosti

Okolinski i ekonomski aspekti povećanja energijske efikasnosti zgrada

EVROPSKA UNIJA

Prvi stub:Evropske zajednice

Drugi stub:zajednička

vanjska i bezbjednosna

politika

Treći stub:saradnja oblasti

pravosuđa i unutrašnjih

poslova

PRAVNI SISTEM EVROPSKE UNIJEInstitucije Evropske unije

Glavne institucije EU su:Evropski parlament

Vijeće Evropske unije Evropska komisija

Ostale institucije EU su:Sud pravde

Sud auditora Evropska investicijska bankaEkonomski i društveni komitet

Komitet regijaEvropski ombudsmeni

Evropska centralna banka

 

(1) Međunarodni sporazumi i protokoli

(2) Običajno pravo ili sudske presude

od ranije

(3) Državno pravo

Uredbe (Regulations) koje su obavezujuće i zamjenjuju svaki postojeći državni zakon pojedine zemlje iz te oblasti;

Direktive (Directives) koje se u određenom roku moraju ugraditi u zakone država članica;

Odluke (Decisions) koje se moraju neposredno izvršiti bez obzira da li se odnose na države članice, pojedince ili druge pravne osobe;

Preporuke i rezolucije (Recommendations and Resolutions) koje nisu obavezujuće.

Opća pravila označavanja su slijedeća:

1) Uredbe EEC/god./br., odnosno EC/god./br.; 2) Direktive god./br./EEC, odnosno god./br./EC

(npr. 98/34/EC); EURATOM/br./god. Oznake EEC su važile do 1994., a od stupanja na snagu Ugovora iz Mastrihta EEC su preobražavaju u jedan od stubova Unije - Evropsku zajednicu (European Community - EC).

OKOLINA, POTROŠAČI I ZAŠTITA ZDRAVLJA 15.10 Okolina

15.10.10Opće i programi

15.10.20 Zagađivanje i neprilike

15.10.20.10 Nuklearna sigurnost i radioaktivni otpad

15.10.20.20 Upravljanje i zaštita voda

15.10.20.30 Monitoring i zagađivanje atmosfere

15.10.20.40 Prevencija zagađivanja bukom

15.10.20.50 Kemikalije, industrijski rizik i biotehnologija

15.10.30 Prostor, okolina i prirodni resursi

15.10.30.10 Uprav. i efikasnost koriš. prostora, okoline i prir. resursa

15.10.30.20 Očuvanje divlje flore i faune

15.10.30.30 Upravljanje otpadom i čista tehnologija

15.10.40 Međunarodna saradnja15.20 Potrošači

15.20.10 Opće15.20.20 Informisanje potrošača, educiranje i predstavljanje15.20.30 Zaštita zdravlja i sigurnost15.20.40 Zaštita ekonomskih interesa

15.30 Zaštita zdravlja15.40 Zaštita životinja

Acquis CommunautairePoglavlje 1 Slobodno kretanje robePoglavlje 2 Slobodno kretanje ljudiPoglavlje 3 Slobodno pružanje uslugaPoglavlje 4 Slobodno kretanje kapitalaPoglavlje 5 Kompanijsko pravoPoglavlje 6 Politika konkurencijePoglavlje 7 PoljoprivredaPoglavlje 8 RibarstvoPoglavlje 9 Politika transportaPoglavlje 10 OporezivanjePoglavlje 11 Ekonomska monetarna unijaPoglavlje 12 StatistikaPoglavlje 13 Socijalna politika i zapošljavanjePoglavlje 14 EnergijaPoglavlje 15 Industrijska politikaPoglavlje 16 Mala i srednja preduzećaPoglavlje 17 Nauka i istraživanje

Poglavlje 18 ObrazovanjePoglavlje 19 Telekomunikacije i informaciona tehnologijaPoglavlje 20 Kultura i audio-vizuelna politikaPoglavlje 21 Regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenataPoglavlje 22 OkolinaPoglavlje 23 Zaštita potrošača i zdravljaPoglavlje 24 Saradnja u područjima pravosuđa i unutrašnjih poslovaPoglavlje 25 Carinska unijaPoglavlje 26 Spoljni odnosiPoglavlje 27 Zajednička sigurnosna i spoljna politikaPoglavlje 28 Finansijska kontrolaPoglavlje 29 Odredbe koje se odnose na finansije i budžetPoglavlje 30 InstitucijePoglavlje 31 Ostalo

ZAKONODAVNE MJERE VEZANE ZA POVEĆANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI U ZGRADAMA EU

Jedan od glavnih legislativnih dokumenta Evropske unije je Bijela knjiga o energetskoj politici (White Paper: an Energy Policy for the European Union, COM(95) 682, Final, January 1996), koja propisuje tri osnovna zahtjeva za budući razvoj energetskog sistema na nivou Evropske unije:

zaštita okoline; sigurnost opskrbe energijom i konkurentnost industrije.

Na Bijelu knjigu o energetskoj politici nadovezuje se Zelena knjiga „Prema Evropskoj strategiji za sigurnost energetske opskrbe“ (Green Paper „Towards a European Strategy for the Security of Energy Supply“), koja ističe tri ključna momenta:

ako se u Evropskoj uniji zadrži trenutni trend porasta energetske potrošnje, zemlje članice će prema provedenim analizama, do 2030. godine, uvoziti 70% energije, za razliku od sadašnjih 50%;

u ovom trenutku, emisija stakleničkih plinova u Evropi je u porastu, i ako se trend nastavi, zemlje članice EU neće biti u stanju poštovati Kyoto protokol;

analize pokazuju da Evropski parlament ima vrlo ograničen uticaj na uslove energetske opskrbe, a sektor energetske potrošnje (naročito saobraćaj i potrošnja u zgradama) može dati izvrsne rezultate u uštedi energije.

Direktive za područje zgradarstva

Za područje zgradarstva najznačajnije su: Direktiva 2002/91/EC o energetskim

karakteristikama zgrada; Direktiva 2006/32/EC o energetskoj efikasnsoti i

energetskim uslugama; Direktiva 2004/8/EC o promociji kogeneracije

bazirane na korisnim toplotnim potrebama na unutrašnjem tržištu energije;

Direktiva 92/75/EEC o obaveznom označavanju efikasnosti kućanskih uređaja; i

Direktiva 89/106/EEC o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevinskim proizvodima.

Direktiva 2002/91/EC o energetskim karakteristikama zgrada

Opšti okvir za proračun energetskih karakteristika zgrada sadržan je u dodatku Direktivi. Prema njemu, metodologija proračuna energetskih djelovanja zgrada treba uključiti sljedeće aspekte:

toplotna karakteristika ovojnice i unutrašnjih konstrukcijskih dijelova zgrade;

sistema za grijanje i pripremu tople vode, instalacije za klimatizaciju; sistem ventilacije; instalirani sistemi rasvjete; pozicija i orijentacija zgrade, uključujući i vanjske klimatske

uslove, pasivne Sunčeve sisteme i zaštitu od sunca; prirodnu ventilaciju i sobni klimatski uslovi, uključujući i projektovanu unutrašnju

klimu.

Certifikat energetske efikasnosti

Prema Direktivi 2002/91/EC, države članice su obavezne osigurati da, kod gradnje, prodaje ili iznajmljivnja zgrade, vlasnik može dobiti certifikat energetske efikasnosti ili dati takav certifikat kupcu ili korisniku, prema potrebi.

Certifikat treba da vrijedi 10 godina.

Direktiva 2006/32/EC o energetskoj efikasnosti i energetskim uslugama

Direktiva 2006/32/EC o energetskoj efikasnosti i energetskim uslugama je stupila na snagu 17. maja 2006. godine. Direktiva je usmjerena ka poboljšanju efikasnosti potrošnje energije, a kao takva se smatra instrumentom poboljšanja sveukupne sigurnosti opskrbe energijom, smanjenja ovisnosti o uvozu energenata, smanjenja emisije CO2 iz energetskog sektora, ali i povećanju konkurentnosti evropske privrede.

Svrha direktive je povećati isplativost poboljšanja energetske efikasnosti u zemljama članicama EU, na način da donesu potrebne ciljeve, mehanizme, incijative, finansijske i zakonske okvire za uklanjanje prepreka koje utječu na efikasnost u korištenju energije. Naglašava se potreba izrade nacionalnih akcijskih planova o energetskoj efikasnosti svake tri godine, te provedba planova sa ciljem ukupnog smanjenja potrošnje energije za 9% u roku od devet godina, ili 1% godišnje. Sve članice trebaju donijeti isplative, praktične i razumne mjere u svrhu ostvarivanja tog cilja.

Kako bi poslužile svojim primjerom članice moraju osigurati primjenu donesenih mjera prvenstveno u javnom sektoru, fokusirajući se na najisplativije mjere koje donose najveće uštede u energiji i najbrži povrat investicije.

Direktiva 2004/8/EC o promociji kogeneracije bazirane na korisnim toplotnim potrebama na unutrašnjem tržištu energije

energije. Direktiva je stupila na snagu 11. februara 2004. godine. U Direktivi su strogo definisani produkti kogeneracije (kogeneracijska

električna i toplotna energija, kogeneracijsko gorivo), visoko-efikasnu kogeneraciju i potrebe smanjenja upotrebe energije. Sa druge strane, Direktiva zahtijeva od zemalja članica stvaranje uslova koji će omogućiti certifikaciju visoko-efikasne kogeneracije, analiziranje nacionalnih potencijala za visoko-efikasnu kogeneraciju, koncipiranje strategije za ostvarivanje potencijala, uključujući i mehanizme podrške, regulisanje pristupa mreži u smislu prava pristupa i transparentnosti postupka, te tarifa za isporuku, rezervnu energiju (back-up), publiciranje izvještaja sa rezultatima analize i evaluacije te dostavljanje statistike o proizvodnji električne i toplotne energije u kogeneracijama.

Donošenjem ove Direktive, kogeneracija je prepoznata kao jedna od glavnih tehnologija za postizanje bolje energetske efikasnosti koja rezultira smanjenjem potrošnje primarne energije, izbjegnutim mrežnim gubicima te smanjenjem emisija štetnih plinova u atmosferu.

Efikasno iskorištavanje energije u kogeneracijskim postrojenjima doprinosi i sigurnosti opskrbe i poboljšava tržišnu poziciju EU i njenih članica, pa je promocija efikasne kogeneracije prioritete svake zajednice.

Direktiva 92/75/EEC o obaveznom označavanju efikasnosti kućanskih uređaja

Odredbe Direktive 92/75/EEC primjenjuju se na sljedeće skupine uređaja: frižidere, zamrzivače i njihove kombinacije; mašine za veš i mašine za sušenje

veša, i njihove kombinacije; mašine za pranje posuđa; električne peći; klimatizacijske uređaje; i električne izvore svjetla.

Odredbe Direktive se ne primjenjuju na uređaje koji koriste autonomne izvore energije, na uređaje čija je proizvodnja prestala prije stupanja na snagu Direktive te na već korištene (upotrebljavane) uređaje.

Dobavljač je dužan uz uređaj koji isporučuje distributeru dostaviti oznaku energetske efikasnosti i tehničku dokumentaciju koja potvrđuje i daje opširnija objašnjenja o podacima na oznaci.

U skladu sa Direktivom 92/75/EEC o obaveznom iznačavanju energetske efikasnosti kućanskih uređaja donesene su sljedeće direktive, za najzastupljenije uređaje:

Direktiva Evropske komisije 94/2/EC od 21. januara 1994. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanski električnih frižidera, zamrzivača i njihovih kombinacija;

Direktiva Evropske komisije 95/12/EC od 23. maja 1995. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih električnih mašina za pranje veša;

Direktiva Evropske komisije 95/13/EC od 23. maja 1995. godine o obaveznom energestkom označavanju kućanskih električnih mašina za sušenje veša;

Direktiva Evropske komisije 96/60/EC od 19. septembra 1996 godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih električnih kombinacija mašina za pranje veša/sušenje veša;

Direktiva Evropske komisije 2002/40/EC od 8. maja 2002. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih električnih peći;

Direktiva Evropske komisije 97/17/EC od 16. aprila 1997. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih električnih mašina za pranje posuđa;

Direktiva Evropske komisije 2002/31/EC od 22. maja 2002. godine o obaveznom energetskom označavanju kućanskih klimatizacijskih uređaja i

Direktiva Evropske komisije 98/11/EC od 27. januara 1998. godine o obaveznom energetskom označavanju izvora svjetlosti.

Direktive EU o označavanju kućanskih uređaja

Uređaj Direktiva Dan donošenja Stupanje na snagu

Frižideri/zamrzivači 94/2/EC 21. januar 1994. 1. januar 1995.

Mašine za veš 95/12/EC 23. maj 1995. 1. april 1996.

Mašine za veš (nadopuna)

96/89/EC 17. decembar 1996. 15. maj 1997.

Mašine za sušenje veša 95/13/EC 23. maj 1995. 1. april 1996.

Kombinovane mašine za pranje i sušenje veša

96/60/EC 23 .maj 1996. 1. august 1997.

Mašine za pranje posuđa 97/17/EC 16. april 1997. 1. juni 1998.

Mašine za pranje posuđa (nadopuna)

1999/9/EC 29. februar 1999. 1. april 1999.

Lampe 98/11/EC 27. januar 1998. 1. juli 1999.

Klimatizacijski uređaji 2002/31/EC 22. mart 2002. 1. januar 2003.

Električne peći 2002/40/EC 8. mart 2002. 1. januar 2003.

Oznaka energetske efikasnosti kućanskih uređaja

Direktiva 89/106/EEC o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevnim proizvodima

Direktiva 89/106/EEC o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevinskim proizvodima donijeta je 21. decembra 1988. godine sa ciljem da sve članice obezbijede uslove da se projektovanje i izvođenje radova u visokogradnji i niskogradnji na njihovoj teritoriji izvodi na način koji ne ugrožava bezbijednost lica, domaćih životinja i imovine.

Ova Direktiva „građevinski materijal“ definiše kao materijal prilikom građevinskih radova u visokogrdanji i niskogradnji. Države članice su dužne da omoguće nesmetan plasman građevinskih materijala na svom tržištu, samo ako su pogodni za određenu upotrebu i zadovoljavaju bitne zahtjeve navedene u ovoj Direktivi. Bitni zahtjevi primjenjivi na građevinske radove a koji mogu uticati na tehničke karakteristike nekog materijala, navedeni su Aneksu I direktive i po pravilu se odnose na predvidive uslove, kao što su:

mehanička otpornost i stabilnost; zaštita u slučaju požara; higijena, zdravlje i živona sredina; bezbijednost korištenja; zaštita od buke; ekonomično korištenje energije i čuvanje toplote. Drugim riječima to znači da se projektovanje i izvođenje radova mora sprovesti na takava način: da zbog opterećenja prilikom gradnje ne dođe do:

pada cijele ili dijela izgrađene konstrukcije; značajnije deformacije; oštećenja dijelova zgrade pri izvođenju radova ili uvođenja instalacija ili opreme kao posljedica značajnije

deformacije konstrukcije pod dejstvom opterećenja; oštećenja čija je posljedica nesrazmjerna u odnosu na uzrok.

da u slučaju požara: konstrukcija koja prenosi opterećenje mora izdržati određeni vremenski period; izbijanje i širenje požara i dima treba da bude lokalno ograničeno; lica koja borave na lokalitetu treba da mogu da napuste taj lokalitet ili da budu spašena na drugi način. da se ne ugrozi higijena ili zdravlje stanovnika, a posebno da ne dovede do: otpuštanja otrovnih plinova; prisustva otrovnih plinova; prisustva opasnih čestica ili plinova u vazduhu; emitovanja opasnog zračenja; zagađivanja ili trovanja vode ili zemljišta; lošeg uklanjanja otpadne vode, dima, čvrstog ili tečnog otpada, pojave vlage u dijelovima konstrukcija

ili na površinama konastrukcije. da ne podrazumijeva neprihvatljive rizike od nesretnih slučajeva pri radu, kao što su: klizanje, padanje,

opekotine, smrt od strujnog udara, povrede od eksplozije; da se buka koju čuju stanovnici ili ljudi koji se nalaze u blizini, zadrži na nivou koji neće ugroziti njihovo

zdravlje, spavanje, odmor i rad i da se postavljanje odgovarajućih instalacija za grijanje, hlađenje ili ventilaciju mora izvesti tako da

potrošnja energije bude mala, pri čemu treba voditi računa o klimatskim uslovima koji vladaju na toj lokaciji.

Prema ovoj Direktivi države članice smatraće da su građevinski materijali pogodni za korištenje ako materijal nosi oznaku CE.

Direktiva naglašava i potrebu za certifikatom o usaglašenosti.

Direktiva 89/106/EEC o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevnim proizvodima

INDIKATORI STANJA OKOLIŠA

Prvi Izvještaj o stanju okoliša u Federaciji Bosne i Hercegovine izrađen je za 2007. godinu u sklopu izrade Strategije zaštite okoliša Federacije Bosne i Hercegovine za period 2008-2018. godine. Izvještaj je urađen na osnovu dostupnih podataka kao i procjena koje daju ocjenu stanja okoliša za određenu godinu što će dati osnov za praćenje i procjenu stanja u narednom razdoblju. Pregled stanja okoliša dat je u obliku ocjene stanja zasnovane na indikatorskom prikazu koji omogućava sistemski pristup pregledu određenih parametara a u isto vrijeme daje mogućnost praćenja stanja, opterećenja i poboljšanja pojedinog područja okoliša u toku vremena. Cilj izrade Izvještaja o stanju okoliša Federacije Bosne i Hercegovine je pregled i definiranje postojećeg stanja kvaliteta medija (zrak, voda, zemljište, priroda) i zaštite okoliša u pojedinim sektorima (industrija, energetika, promet, poljoprivreda, turizam) kao i usporedba sa postojećim zakonskim obavezama u FBiH i već preuzetim međunarodnim obavezama.

Indikator: Finalna potrošnja energije po sektorima CSI 027 - BiH

Finalna potrošnja energije obuhvata energiju isporučenu potrošačima za sve energijske potrebe i svim sektorima izuzev sektora energetike.

736

721

1508

Potrošnja energije(1000 tona ekvivalentnog ulja)

Industrija

Transport

Ostalo

: Finalna potrošnja energije po sektorima u 2004. godine u BiH (izvor: International Energy Agency)

Indikator: Ukupna potrošnja primarne energije po vrsti energenta CSI 029 - BiH

Ukupna potrošnja energije računa se kao suma ukupne potrošnje energije iz čvrstog, tečnog i gasovitog goriva kao i obnovljivih izvora energije. Ovaj podatak se daje za cijelu Bosnu i Hercegovinu. Relativni udio pojedine vrste goriva određen je kao odnos ukupne potrošnje specifičnog energenta i ukupne potrošnje energije, za određenu godinu.

2445 2394 2822 2671 3124 30492495

1109 11341008 1008

1059 11341210

176 176277 277

152 152278554 672

640 650655 672

724

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Ukupna potrošnja primarne energije po vrsti energenta u BiH(hiljada tona ekvivalentnog ulja godišnje)

Ugalj Tečna goriva Prirodni gas Obnovljivi izvori energije

Ukupna potrošnja primarne energije u BiH (izvor: CETEOR doo Sarajevo)

Indikator: Ukupna energijska intenzivnost u BIH CSI 028 [R]

Ukupna energijska intenzivnost je određena kao odnos ukupne potrošnje primarne energije i GDP-a za određenu kalendarsku godinu.

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

INDEKS Ukupna potrošnja energije

(1998=100)100 102,1 110,8 107,5 116,5 116,9 109,9

INDEKS GDP (1998=100) 100 120,5 128,7 137,4 152,7 161,3 192,2

INDEKS energijske intenzivnosti (1998=100)

100 84,8 86,1 78,3 76,3 72,5 57,2

Energijska intenzivnost BiH1998 - 2004. godina

1098,5931,1 945,6

859,6 837,7 795,9628

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Energijska intenzivnost (toe/1990MECU)

4284 4376

47474606

4990 5007

4707

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Ukupna potrošnja energije (ktoe)

Potrošnja primarne energije, GDP, energijska intenzivnost za BiH za period 1998 – 2004. godina (izvor: CETEOR doo Sarajevo)

Indikator: Potrošnja obnovljive energije u BIH - CSI 030 [R]

Potrošnja obnovljive energije je odnos između potrošnje one energije koja se dobiva iz obnovljivih izvora i ukupne potrošnje energije za određenu godinu i predstavlja učešće obnovljivih izvora energije u ukupnoj potrošnji. Prikaz je dat na donjoj ilustraciji.

3,9% 4,6% 4,4% 4,5% 4,1% 4,2% 4,3%

9,0%

10,8%9,1% 9,6%

9,0% 9,2%11,1%

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Potrošnja obnovljive energije (%)CSI 030

Biomasa Hidro energija

4284 4376

47474606

4990 5007

4707

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Ukupna potrošnja energije (000 t ekvivalentnog uglja)

Potrošnja obnovljive energije u BiH u periodu 1998-2004 (izvor: CETEOR doo Sarajevo)

Indikator: Električna energija iz obnovljivih izvora u BiH CSI 031 [R]

Indikator “obnovljiva el. energija” je odnos između električne energije proizvedene iz obnovljivih izvora energije i ukupne potrošnje električne energije.

100%

50,9%

60,4% 58,9%58,9% 61,0% 59,8%

55,2%

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Električna energija iz obnovljivihizvora - BiH CSI 031

Ukupna potrošnja električne energije (%)

Udio električne energije iz obnovljivih izvora (%)0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Ukupna potrošnja električne energije (GWh)

Električna energija proizvedena u hidroelektranama (GWh)

Zastupljenost električne energije iz obnovljivih izvora u odnosu na ukupnu proizvodnju energije u BiH u periodu 1998-2004 (izvor: CETEOR doo Sarajevo)

Jasmina ČomićCETEOR doo

jcomic@ceteor.ba