T.C.

GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLII

Avrupa Birlii Ve D likiler Genel Mdrl

KRESEL BYOYAKIT POLTKALARININ AB VE

TRKYE AISINDAN DEERLENDRLMES

AB UZMANLIK TEZ

DERYA DADELEN

AB UZMAN YARDIMCISI

DANIMAN

FATMA M. UTKU SMHAN

AB UZMANI

Ankara-2015

T.C.

GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLII

AVRUPA BRL VE DI LKLER GENEL MDRL

AB Uzman Yardmcs Derya Dadelen tarafndan hazrlanan Kresel Biyoyakt

Politikalarnn Ab Ve Trkiye Asndan Deerlendirilmesi adl tez almas aadaki

Tez Deerlendirme Komisyonu tarafndan oy okluu ile Avrupa Birlii ve D likiler

Genel Mdrl AB Uzmanlk Tezi olarak kabul edilmitir.

ye : Do. Dr. Feysel TAIER

Unvan : Genel Mdr Yardmcs V.

Bu tezin, kapsam ve nitelik olarak AB Uzmanlk Tezi olduunu onaylyorum.

...

ye : Dr. Nevzat BRK

Unvan : Genel Mdr Yardmcs

Bu tezin, kapsam ve nitelik olarak AB Uzmanlk Tezi olduunu onaylyorum.

...

ye : Dr. brahim ZCAN

Unvan : Genel Mdr Yardmcs

Bu tezin, kapsam ve nitelik olarak AB Uzmanlk Tezi olduunu onaylyorum.

...

ye : Selda COKUN

Unvan : AB Uzman

Bu tezin, kapsam ve nitelik olarak AB Uzmanlk Tezi olduunu onaylyorum.

...

Tez Savunma Tarihi: .......././2015

Tez Deerlendirme Komisyonu tarafndan kabul edilen bu tezin AB Uzmanlk Tezi olmas

iin gerekli artlar yerine getirdiini onaylyorum.

nar BAHEC

Komisyon Bakan

Genel Mdr V.

i

Z

KRESEL BYOYAKIT POLTKALARININ AB VE TRKYE AISINDAN

DEERLENDRLMES

Derya DADELEN

AB Uzmanlk Tezi

Mays 2015, 116 sayfa

Danman

Fatma M. UTKU SMHAN

Dnya nfusunun gnden gne artmas ile fosil yaktlara olan talebin

karlanmasnda skntlar gzlenmektedir. Fosil yaktlarn neden olduu iklim deiiklii

ve beraberinde getirdii evre sorunlar ile lkeler tarafndan uygulanan krsal kalknma

politikalar lkeleri yenilenebilir enerji kaynaklar kullanmna ynlendirmektedir.

Yenilenebilir enerji kaynaklar arasnda, dnya atmosferinde net karbondioksit artna

neden olmamas nedeni ile biyoyaktlar n plana kmakta, lkeler tarafndan uygulanan

politikalar ile bu yaktlarn retiminin desteklenmesi ve bu rnlere olan talebin artmas

salanmaya allmaktadr. Bu almada dnyada biyoyakt retiminde nde gelen

lkelere ilikin politikalar incelenerek, AB ve Trkiye iin ayrntl deerlendirmeler

gerekletirilmitir. AB lkelerinde biyoyaktlarn evre ve enerji politikalar kapsamnda

desteklendii sonucuna ulalrken, yksek potansiyele sahip Trkiyede uygulanan

politikalarn sektrde baz sorunlara yol at elde edilmitir.

Anahtar kelimeler: biyoyakt, biyodizel, etanol, Trkiye, AB

ii

ABSTRACT

EVALUATION OF GLOBAL BIOFUEL POLICIES FOR EU AND TURKEY

Derya DADELEN

EU Expertise Thesis

May, 2015, 116 pages

Advisor

Fatma M. UTKU SMHAN

With increasing population of the world day by day, difficulties have been observed

to meet the demand for fossil fuels. Climate change and environmental problems caused by

fossil fuels and rural development policies implemented by countries lead countries to use

renewable energy sources. Biofuels come to the fore in the agenda of the states in the

2000s, because of the fact that they do not cause net carbon dioxide increase in the

atmosphere. Therefore, production of these fuels is supported and demand for them is

intended to be increased by the policies of countries. In this study, a detailed assessment

was carried out for the EU and Turkey by examining the biofuel policies for the leading

countries in the world. While it is obtained that the biofuel policies are supported within

the scope of environmental and energy policies in EU Member States, the policies

implemented in Turkey cause some problems in this sector.

Key words: biofuel, biodiesel, ethanol, EU, Turkey

iii

NDEKLER

Z ....................................................................................................................................................... i

ABSTRACT ........................................................................................................................................ii

TABLOLAR LSTES ........................................................................................................................ v

EKLLER LSTES ......................................................................................................................... vi

KISALTMALAR .............................................................................................................................. vii

GR ................................................................................................................................................. 1

1. BYOYAKITLARA LKN GENEL BLGLER .................................................................. 4

1.1. BYOKTLE VE BYOYAKIT NEDR?......................................................................... 4

1.1.1. Biyoktle Trleri ve retim ekilleri ............................................................................ 4

1.1.2. Biyoyakt Trleri ve retim ekilleri ............................................................................ 5

1.2. BYOYAKIT RETMNN ARTMASINA NEDEN OLAN FAKTRLER ............... 13

1.2.1. klim Deiiklii ...................................................................................................... 13

1.2.1.1. Yaplan almalar ................................................................................................... 16

1.2.2. Enerji Bamll ..................................................................................................... 18

1.2.3. Krsal Kalknmaya likin Politikalar ....................................................................... 20

2. DNYADA BYOYAKIT ..................................................................................................... 22

2.1. Politikalar ......................................................................................................................... 22

2.2. retim .............................................................................................................................. 26

2.3. Tketim ............................................................................................................................ 29

3. AVRUPA BRLNDE BYOYAKIT ................................................................................. 31

3.1. Politikalar ......................................................................................................................... 31

3.1.1. AB Biyoyakt Mevzuat ........................................................................................... 38

3.1.2. Standartlar ................................................................................................................ 40

3.1.3. Yaplan Projeler ........................................................................................................ 41

3.2. retim .............................................................................................................................. 42

3.3. Tketim ............................................................................................................................ 46

4. TRKYEDE BYOYAKIT .................................................................................................. 51

4.1. Politikalar ......................................................................................................................... 51

4.1.1. Trkiye Biyoyakt Mevzuat .................................................................................... 57

4.1.2. Standartlar ................................................................................................................ 60

4.1.3. Yaplan Projeler ........................................................................................................ 61

4.2. retim .............................................................................................................................. 62

iv

4.3. Tketim ............................................................................................................................ 68

5. AB VE TRKYE N DEERLENDRMELER ................................................................ 71

6. SONU .................................................................................................................................... 79

KAYNAKA ................................................................................................................................... 82

EKLER ............................................................................................................................................. 87

ZGEM ................................................................................................................................... 117

v

TABLOLAR LSTES

Tablo 1.1. AB enerji bamll oran.....19

Tablo 1.2 Yakt tipine gre Trkiye yurtii enerji tketimi.19

Tablo 1.3 Trkiye enerji bamll oran...19

Tablo 2.1 lkelere gre gnlk etanol retimi ...23

Tablo 2.2 lkelere gre gnlk biyodizel retimi ..23

Tablo 2.3 lkelere gre toplam gnlk biyoyakt retimi ..26

Tablo 2.4 lkelere gre toplam gnlk biyoyakt tketimi ....30

Tablo 3.1 Yllara gre AB biyodizel retim miktarlar ...43

Tablo 3.2 Yllara gre AB biyodizel retim kapasiteleri.44

Tablo 3.3 Ulam sektrnde yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerjinin pay..47

Tablo 3.4 AB lkelere gre biyodizel tketimi....48

Tablo 4.1 Mazot, Gbre ve Toprak Analiz Destei.63

Tablo 4.2 Sertifikal Tohum, Fidan Kullanm ve Sertifikal Tohum retim Destekleri..64

Tablo 4.3 Trkiye Tarm Havzalar retim Ve Destekleme Modeli Fark demesi

Destekleri..64

Tablo 4.4 Trkiye yllara gre gnlk biyoyakt retim miktarlar ........65

Tablo 5.1 Yllara gre Trkiye yal tohumlar retim ve tketim miktarlar..71

vi

EKLLER LSTES

ekil 1.1 Biyoyakt trleri. 6

ekil 1.2 Biyodizel retim aamalar.. 10

ekil 1.3 Dnya karbondioksit emisyonu.... 14

ekil 1.4 2011 Yl Dnya Karbondioksit Emisyonundaki Yaktlarn Paylar14

ekil 1.5 Trkiye 2000-2011 Yllar Sera Gaz Emisyonu Deiimi...... 15

ekil 2.1 Dnya etanol piyasas geliimi..... 28

ekil 2.2 Dnya biyodizel piyasas geliimi... 29

ekil 3.1 AB yllara gre biyodizel retim ve tketim deerleri.....49

ekil 4.1 Trkiyede biyoyaktlarla ilgili ilk almaya ilikin imzalanan belge.... 53

ekil 4.2 Biyodizel ileme lisans sahibi firmalarn illere gre dalm ....66

ekil 4.3 Biyoetanol retimi yapan firmalarn illere gre dalm.67

ekil 4.4 2012 Yl Yakt Tipine Gre Yurtii Enerji Tketimi..69

vii

KISALTMALAR

AB Avrupa Birlii

AB ETS AB Emisyon Ticareti Sistemi

ABD Amerika Birleik Devletleri

ALBYOBR Alternatif Enerji ve Biyodizel reticileri Birlii

AR-GE Aratrma Gelitirme

BMDS Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi

COP Taraflar Konferans

(Conference of the Parties)

DDGS Distilasyon Yem Hammaddesi

(Dried Distillers Grains with Solubles)

ECCP Avrupa klim Deiiklii Program

(European Climate Change Programme)

EPA evre Koruma Ajans

(US Environmental Protection Agency)

EPDK Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu

Epure Avrupa Yenilenebilir Etanol rgt

(European Renewable Ethanol)

FAO Gda ve Tarm rgt

(Food and Agriculture Organization)

HLPE High Level Panel of Experts

IEA Uluslararas Enerji Ajans

(International Energy Agency)

INC Hkmetleraras Mzakere Komitesi

(Intergovernmental Negotiating Committee)

KDV Katma Deer Vergisi

NASA Ulusal Havaclk ve Uzay Dairesi

(National Aeronautics and Space Administration)

NDRC Ulusal Kalknma ve Reform Komisyonu

OECD Ekonomik Kalknma ve birlii rgt

viii

(Organisation for Economic Co-operation and Development)

OPEC Petrol hra Eden lkeler rgt

(Organization of Petroleum Exporting Countries)

TV zel Tketim Vergisi

TBTAK Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu

TGAD Trkiye Gen adamlar Dernei

TK Trkiye statistik Kurumu

1

GR

Artan Dnya nfusuna bal olarak konut, ulam ve sanayide enerji kullanmnda

hzl bir ykseli gzlenmektedir. Enerji ihtiyacnn byk oranda fosil yaktlardan

karlanmas nedeniyle bu art fosil yaktlara olan talepte ciddi bir ykselmeye neden

olmaktadr. Fosil yaktlarn tkenebilir kaynaklar olmas nedeniyle, talepte grlen

ykseliin karlanmasnda yaanan skntlar, fosil yaktlarn neden olduu iklim

deiiklii ve beraberinde getirdii evre sorunlar bilim adamlar ve devletleri

yenilenebilir enerji kaynaklarna ynelmeye zorlamaktadr.

klim deiiklii; artan insan aktiviteleri ve fosil yakt kullanm sonucunda

atmosferdeki sera gazlarnn artmas dolaysyla snn atmosferde hapsedilmesi nedeniyle

Dnyann ortalama scaklnn artmas sonucunda doal iklimde grlen srekli

deiikliklerdir. Bu adan sera gaz artna neden olan fosil yaktlar yerine kullanlacak

yeni yakt trleri byk nem arz etmektedir.

Dier taraftan bilindii zere toplam enerji tketiminde nemli bir paya sahip olan

fosil yaktlar her geen gn azalmakta ve mevcut kaynaklar belli bal baz lkelerin elinde

bulunmaktadr. Bunun yannda artan nfus ve beraberinde getirdii sanayileme, Dnyada

fosil yaktlara olan talebin artmasna neden olmakta ve bu yaktlarn arz talep dengesinin

salanmas zor duruma dmektedir. Ayrca, bu dengenin salanamamas fiyatlar zerinde

yukar ynl bir etki yapmaktadr. Dolaysyla artan petrol fiyatlar ve petrolde da

bamllk lkeleri, yeni enerji kaynaklar retimine ve kullanmna ynlendirmektedir.

Bu noktada, petrol bamlln azaltma ve iklim deiiklii ile mcadele gibi

konularda yenilenebilir yaktlarn neminin artmas nedeniyle, enerji elde etmede

kullanlan biyoktle ve biyoyakt retimi byyen bir endstri haline gelmitir. lkeler

enerji politikalarnda yeniden dzenlemelere gitmekte, toplam enerji tketimlerinde

biyoyaktn payn artrmaktadrlar. nk biyoyaktlarn ierisindeki karbon, bitkilerin

havadaki karbondioksiti paralamas sonucu elde edildii iin, biyoyaktlarn yaklmas,

http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCresel_%C4%B1s%C4%B1nmahttp://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yenilenebilir&action=edit&redlink=1

2

dnya atmosferinde net karbondioksit artna neden olmamakla birlikte bu yaktlar fosil

yaktlarn aksine yenilenebilir zellie sahiptirler.

Biyoyaktlar tarm ve orman rnleri ile hayvan, bitki ve belediye artklarnn eitli

biyokimyasal ve/veya termokimyasal dnm srelerinden geirilmesiyle elde edilen

kat, gaz ve sv yaktlardr. Biyoyaktlar ulatrma sektrnde tat yakt, hizmet

sektrnde s ve elektrik retiminde yaygn olarak kullanlmaktadr. Bilinen birok

biyoyakt tr olmasna ramen en yaygn kullanlan biyoyakt trleri biyoetanol ve

biyodizeldir. Biyoetanol eker kam, msr, eker pancar, buday ve sorgum gibi niastal

ve tahl rnlerini ieren tarmsal rnlerden retilirken, biyodizel kolza, ayiei, soya,

palm, hindistan cevizi veya jatropha gibi yal tohum ya da aa tohumlarndan elde

edilmektedir.

Biyoyakt retimini gerekletirirken lkeler sahip olduklar tarmsal hammadde

kaynaklarn gz nnde bulundurarak retim yapabilecekleri biyoyakt trlerini

semektedir. ABD biyoyakt trlerinden arlkl olarak msr hammadde olarak kullanan

biyoetanol retimini gerekletirmekte iken 1970li yllarda yrrle giren Ulusal Etanol

Program ile biyoetanol retimine balayan Brezilya, hammadde olarak eker kam

kullanmaktadr. Endonezya ve Malezya gibi lkelerde ise biyoyaktlarn byk

ounluunu palm yandan retilen biyodizel oluturmaktadr. En nemli biyodizel

reticisi olan Avrupa Birliinde ise kolza ve yal tohumlu bitkiler hammadde olarak

kullanlmaktadr.

Biyoyakt retiminde kullanlacak tarmsal rnlere talebin artmas ifti

gelirlerinde byk bir arta neden olacaktr. Baz kesimler tarafndan bu art gda

fiyatlarnda arta ve ktla neden olaca ve biyoyakt retim arazilerinin geniletilmesi

amacyla yamur ormanlarnn tahrip edilmesi gibi durumlarn evre zerinde zararl

etkilerde bulunaca gibi sebeplerle onaylanmamasna ramen, Dnyada Amerika Birleik

Devletleri, Brezilya, Avrupa Birlii (AB) ye Devletleri gibi lkeler de dahil olmak zere

bir ok lke tarafndan iklim deiiklii ve enerji arz zerindeki olumlu etkileri

kantlanm, bu lkeler tarafndan geni bir destek kitlesi kazanmtr. Birok lkede

hazrlanan mevzuat ile biyoyaktlar politikaclar tarafndan desteklenmekte, konuya ilikin

lkeler aras ibirliklerine gidilmektedir. Bu nedenle bu almada dnyadaki biyoyakt

3

politikalar erevesinde AB ve Trkiyedeki biyoyakt politikalar incelenmesi

amalanmaktadr.

almann ilk blmnde biyoktle ve biyoyaktlarn tanmlar, kaynaklar, trleri,

retim ekilleri ve kullanm alanlar hakknda ayrntl bilgi verilecek, biyoyakt

kullanmn artrc faktrler olan iklim deiiklii ve petrol bamll gibi dnya

biyoyakt retim ve kullanmn artran faktrler zerinde durulacaktr. kinci blmde

dnyadaki biyoyakt politikalar, retim ve tketim eilimlerine deinilecek ve sonrasnda

AB ve Trkiye iin konuya ilikin politikalar, yaplan almalar, biyoyakta ilikin

mevzuat ile retim ve tketim deerleri hakknda ayrntl bilgi verilerek sonraki blmde

AB ve Trkiye iin karlatrmalar yaplacaktr. Sonu blmnde Trkiye iin politika

nerilerinde bulunulacaktr.

4

1. BYOYAKITLARA LKN GENEL BLGLER

1.1. BYOKTLE VE BYOYAKIT NEDR?

1.1.1. Biyoktle Trleri ve retim ekilleri

Alternatif ve yenilenebilir enerji teknolojileri iinde nemli kaynaklardan biri olan

biyoktle (biomass), enerji retmek amacyla kullanlan bitkisel, hayvansal ve organik

kkenli kentsel atklardan elde edilen, canl ya da cansz biyolojik maddelerdir. Genellikle

yaayan ya da yakn zamanda yaam biyolojik maddelerdir. Biyoktle karbon temellidir

ve genellikle oksijen, nitrat ile az miktarda alkali, toprak alkali ve ar metal atomlar

ieren organik molekllerin karmndan oluur. Biyoktle zellikle lignosellozik

biyoktle olarak isimlendirilen bitki ve bitki temelli maddelere iaret etmektedir. Bunlar

genellikle deiik miktarlarda lignin, zincir uzunluu ve polimerleme derecesine sahip

selloz ieren bitki moleklleri veya maddelerini kapsamaktadr. Baz sellozik maddeler

yakt moleklleri retiminde kullanlan alt maddelerine daha kolay ayrlrken, daha

karmak molekllere sahip olan dierlerinden sv biyoyakt retimi daha zor ve maliyetli

olabilmektedir. Biyoktle Trkiye de olduu ekliyle dorudan yaklabildii gibi havasz

rtme, piroliz, fermantasyon, gazlatrma, hidroliz, biyofotoliz, esterleme reaksiyonu

vb. eitli ilemlerle yakt kalitesi arttrlarak biyogaz, pgaz, biyodizel, biyoetanol,

sentetik ya gibi alternatif biyoyaktlar retilmektedir. Gnmzde aa kesiminden elde

edilen odun ve hayvan atklarndan oluan tezein basit ekilde yaklmas klasik biyoktle

enerjisi olarak tanmlanrken, enerji bitkileri, enerji ormanlar ve aa endstrisi

atklarndan elde edilen biyodizel, etanol gibi eitli yaktlar, modern biyoktle enerjisinin

kayna olarak tanmlanmaktadr (TGAD, 2004).

Halihazrda youn olarak kullanlan biyoktle enerji kaynaklar ise ot ve odun tr

enerji ekinleri, endstriyel ekinler, tarmsal ekinler, zirai rn atklar, orman atklar,

kentsel kat atklar, biyoktle ileme atklar ve hayvansal atklardr. Orman atklar; l

aalar, dallar ve aa kkleri, odun yongasn, biyoyakt retiminde kullanlan endstriyel

5

ekinler ise miscanthus, dar, kenevir, msr, kavak, st, sorgum, ekerkam, bambu,

okalipts ve palm ya gibi bitki trlerini iermektedir.

Biyoktle oluturmak iin kullanlan karbon, gne enerjisi kullanlarak bitkiler

tarafndan, karbondioksit (2) olarak atmosferden emilir. Bitkilerin fotosentezi srasnda

kimyasal olarak zellikle selloz eklinde depo edilen ve daha sonra eitli biimlerde

kullanlabilen enerjinin kayna gnetir. Bitkiler daha sonra hayvanlar tarafndan yenilir

ve bylece hayvansal biyoktle haline dntrlebilir. Fakat birincil emilim bitkiler

tarafndan gerekletirilir. Eer bitkisel rn hayvanlar tarafndan yenilmez ise

mikroorganizmalar tarafndan bozulmaya urar veya yaklr. Bozulma srasnda

ieriindeki karbon genellikle karbondioksit (2) ya da metan (4) olarak, ierdii

koullara ve ilemlere gre atmosfere geri verilir. Yanma srasnda ise karbondioksit olarak

atmosfere geri dner. Karbon dngs olarak bilinen bu sre Dnyada bitkiler var

olduu srece devam edecektir (Biomass Energy Centre, 2014).

1.1.2. Biyoyakt Trleri ve retim ekilleri

Biyoyaktlar, tarm ve orman rnleri ile hayvan, bitki ve belediye artklarnn

eitli biyokimyasal ve/veya termokimyasal dnm srelerinden geirilmesiyle elde

edilen kat, gaz ve sv yaktlardr. Biyoktleden elde edilen biyoyaktlar, tek bana

kullanlabildikleri gibi fosil yaktlarla birlikte kartrlarak da kullanlabilmektedirler.

Biyoyaktlarn ierisindeki karbon, bitkilerin havadaki karbondioksiti paralamas sonucu

elde edildii iin, biyoyaktlarn yaklmas, dnya atmosferinde net karbondioksit artna

neden olmaz. De Santi (2008)nin almasna gre kullanlmayan ekilebilir arazilerde

retilen ekinlerden retilen biyoyaktlar %18 ile %50 orannda sera gaz azaltlmasnda

etkili olmaktadr.

Gaz biyoyaktlar; biyohidrojen, biyogaz, singaz denilen sentetik gazlar,

Kat biyoyaktlar; odun kmr, biyokmr, biyopelet, biyobriket,

Sv biyoyaktlar ise; biyoetanol, biyodizel, biyometanol, biyodimetileter,

biyoetiltersiyerbutileter ve bitkisel yalar olarak tanmlanmaktadrlar (Ar, 2008).

http://tr.wikipedia.org/wiki/Karbonhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karbondioksithttp://tr.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCnya_atmosferi

6

En yaygn olanlar biyoetanol ve biyodizel olmakla birlikte ekil 1.1de grlecei

zere, biyoktleden elde edilen; biyo-gaz gbre, hidrojen, metan ve odun briketi gibi

birok biyoyakt tr bulunmaktadr.

ekil 1.1. Biyoyakt trleri

Kaynak: Ar,2008; Karaosmanolu, 2007

Biyoktleden elde edilen ve yenilenebilir enerji kayna olarak kullanlabilen

biyoyaktlar ve kaynaklar unlardr:

1. Bir yllk ya da ok yllk kat rnler tatl dar (sweet sorghum), miskantus,

reed canary grass (kuyemi), kolza, kenaf, aspir, dall dar (switchgrass);

hayvansal atklar; msr, pirin, pamuk; rm bitkilerden elde edilen kmr),

2. Sv rnler (biyoalkoller-etanol, metanol, butanol; biyolojik yollarla elde

edilen yalar-bitkisel yalar, biyodizel),

3. Gaz halindeki rnler (biyometan, odun gaz).

Ksaca, bitkilerden etanol ya da biyodizel retimi, biyoenerji ekini yetitirme veya

tarmsal (buday, msr) ya da hayvansal atklarla biyoktleden biyoyakt elde etmek

Kat biyoyaktlar

Biyokmr

Biyopelet

Odun kmr

Biyo briket

Gaz biyoyaktlar

Biyogaz

Biyosentez Gaz

Biyohidrojen

Sv biyoyaktlar

Biyodizel

Biyoetanol (ETBE)

Biyometanol (MTBE)

Biyo-oil

7

mmkndr (Bhatt, 2006).

Dier taraftan, biyoyaktlar yaktn elde edildii kaynaa gre de

snflandrlabilmektedir. Buna gre biyoyakt tipi bulunmaktadr:

Birinci nesil biyoyaktlar; dorudan niasta, eker, hayvansal ve bitkisel yalar gibi

gda rnlerinden elde edilmektedir. Msr, buday ve eker kam birinci nesil biyoyakt

olarak en ok kullanlan rnlerdir. Birinci nesil biyoyaktlar; etanol, biyodizel, metanol,

butanol, biyoeter, biyogaz, bitkisel ya, sentez gaz ve kat biyoyaktlardr. Genellikle gda

maddesi olarak kullanlan bu rnler gda ve yakt rekabetine yol amaktadr. Ayrca,

birinci nesil biyoyaktlarn retimi hayvan yemi veya gda maddesi gibi birok yan rne

neden olmaktadr.

kinci nesil (gelimi) biyoyaktlar ise, ok eitli biyoktle trlerinden elde

edilebilmektedir. Genellikle kaynaklar istenen yaktlar elde etmesi zor olan lignoselilozik

biyoktle, odunsu rnler, tarmsal kalntlar veya atklardr. Gda maddesi olmayan

kaynaklar kullanmalar nedeniyle hektar bana verimleri yksektir ve gda maddeleri ile

rekabet etmemektedir.

nc nesil biyoyaktlar, gda maddeleri ile rekabet etmeyen biyoyaktlardr.

Genellikle yosun bazl biyoyaktlar bu kategori altndadr.

Biyoyakt trleri karmda yerini alacaklar geleneksel yaktlara gre de kategorize

edilebilir. rnein, FAME (Fatty Acid Methyl Ester) ve HVO (Hydrotrated Vegetable Oil)

fiziksel karakterleri dizele benzer olduundan dizel yaktlarla kartrlabilirken, biyoetanol

genellikle petrolle kartrlmaktadr.

Biyodizel kolza (kanola), ayiek, soya, aspir gibi yal tohum bitkilerinden elde

edilen yalarn veya hayvansal yalarn bir katalizr yardmyla (metanol veya etanol) gibi

ksa zincirli bir alkol ile reaksiyonu sonucunda aa kan ve yakt olarak kullanlan

rndr. zellikle hint ya, jajoba, kolza, ya algam, aspir ve yer fst bata olmak

zere tm bitkisel yalar biyodizel olarak kullanlabilmektedir. Dnyada retilen

biyodizelin % 86s kolzadan retilmektedir. Tohumlarnda % 38-45 ya bulunmas, kat,

8

sv, ham ya olarak kullanlmas, orta ve yksek oleik asit ve dk seviyede doymu ya

asidi iermesi kaynama noktasnn ykseklii ile iyi bir kzartma ya oluu, E vitaminince

zengin olmas dolaysyla bilinen en iyi ya bitkilerinden birisidir. Dnyada en ok kolza

retimi yaplan lkeler in, Bat Avrupa, Hindistan, Kanada, Dou Avrupa dr (Gizlenci

ve Acar, 2008). Biyodizel saf biimde veya petrol kkenli dizel ile harmanlanarak yakt

olarak kullanlabilir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlna gre dizel ile karm

oranlarna gre aadaki ekilde adlandrlmaktadr:

B5 = %5 Biyodizel + %95 Dizel

B20 = %20 Biyodizel + %80 Dizel

B50 = %50 Biyodizel + %50 Dizel

B100 = %100 Biyodizel

Biyodizelin birok farkl eidi bulunmaktadr. Bunlar Fatty Acid Methyl Ester

(FAME), Hydrotrated Vegetable Oil (HVO) ve Biomass to liquids (BTL)dir.

FAME genellikle bitkisel ve hayvansal yalardan elde edilen Fatty Acid Methyl

Ester kelimelerinin (Ya Asidi Metil Ester) ksaltlmasdr. retimi biyoktle

kaynaklarnn metanol ve potasyum hidroksit katalizrleri ile reaksiyon vermesi ile

gerekleen transesterifikasyona dayanmaktadr. FAME retiminde kullanlan temel

ekinler Avrupa Birlii apnda incelendiinde kolza ve ayiei, Uzak Douda palm ya

ve ABDde soyadr. Bu yal tohumlar genellikle gda retiminde de kullanld iin

kresel seviyede nem arz etmektedir. Gda ekinlerinin biyoyakt retiminde

kullanlmasn engellemek iin FAME atklardan da retilebilmektedir. Hollandadaki

politika tevikleri ile atk piirme yalar da biyoyakt retiminde kullanlmaktadr. Dier

bir gda d FAME kayna alglerdir.

Bitkisel ve hayvansal yalar dorudan hidrojenasyon ile HVO (Hydrotrated

Vegetable Oil)ya dntrlmektedir. Oksijen ya ierisindeki trigliseritten, yan rn

olarak LPG oluturarak ayrlmaktadr. Elde edilen LPG snma ve dier enerji

ihtiyalarnda kullanlabilmektedir. HVO kimyasal bileiminden dolay dizel yerine

kullanm olduka uygundur. FAME retiminde kullanlan ekinler ayn zamanda HVO

retiminde de kullanlabilmektedir. Ayn zamanda hayvansal ya atklar, tall ya,

9

kullanlm piirme ya ve don ya gibi atklar da kullanlabilmektedir. Bu atklarn

kullanm ieriindeki yksek miktardaki yal asit ve sudan dolay atklara n ilem

yaplmasn gerektirebilmektedir. FAMEden farkl olarak HVO yakt kalitesi asndan

dktr.

Dier bir biyodizel tr BTL (Biomass to liquids) biyoyaktlardr. Fischer-Tropsch

dizel, bu yaktlara rnek olarak gsterilebilir. Bu yakt trnde biyoktle, Fischer-

Tropsch sentezi ile sentez gaz ve katalizre dntrlmektedir. Bu admlar sonucudna

oluan hidrokarbon sv, geleneksel artmada kullanlabilir veya ayr bir ilem ile %100

BTL elde etmek zere rafine edilebilir. Tm biyoktle trleri bu retim srecinde

kullanlabilir.

Biyodizel retiminde kullanlan yntemler unlardr:

Kartrma

Mikroemilsiyon oluturma

Piroliz

Transesterifikasyon

Biyodizel retiminde gnmzde yaygn olarak transesterifikasyon (alkoliz)

yntemi kullanlmaktadr. Bu yntemle hammadde olarak kullanlacak kanola (kolza),

ayiei, soya vb. yal tohum bitkilerinden elde edilen bitkisel yalar, monohidrik bir

alkolle (etanol, metanol), katalizr (asidik, bazik katalizrler ile enzimler) varlnda ana

rn olarak ya asidi esterleri ve gliserin vererek esterleir. Ayrca esterleme

reaksiyonunda yan rn olarak monogliseridler, digliseridler, reaktan fazlas ve serbest ya

asitleri oluur. Ksaca, transesterifikasyon, bitkisel ve hayvansal yalar oluturan

trigliseritleri paralayarak, bir baka deyile, iindeki gliserol alarak, kullanlan alkoldeki

alkil radikali ile yer deitiren bir ester dnm ilemidir. Biyodizel retim aamalar

ekil 1.2de zetlenmektedir.

10

ekil 1.2. Biyodizel retim aamalar

Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl,2014

Biyodizelin yakt zellikleri incelenecek olursa, alevlenme noktas, dizelden daha

yksek olduu iin kullanm, tanm ve depolanmasnda daha gvenli bir yakt olduu

sylenebilir. Biyodizel petrol kaynakl dizel ile her oranda tam olarak

kartrlabilmektedir. Yanma sonucu oluan evreye zararl gazlarn emisyon deerlerini

drmesi, motordaki yalanma derecesini artrmas ve motor gcn azaltan birikintileri

zmesi gibi nedenlerle petrol kaynakl dizelin kalitesini ykseltmektedir. Ayrca, dizel

yakt kullanan motorlarda herhangi bir teknik deiiklik yaplmadan veya kk

deiiklikler yaplarak kullanlabilmekte ve yakt istasyonlar ile ara tamirhanelerinde

herhangi bir deiiklie ihtiya duyulmamaktadr (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl,

2014).

Biyodizel kullanmnn olumlu etkileri incelenecek olursa;

Sera gaz emisyonlarn, asit yamurlarna neden olan slfat emisyonlarn, partikl

maddeleri ve kirlile neden olan hidro karbon emisyonlarn azaltr.

Yenilenebilir ve geri dnebilir kaynaklardan olutuu iin toprakta znebilir;

yand zaman atmosferik karbona geri dnebilir.

Toksin deildir ve partikl madde olarak %80 orannda daha az kanser olaslna

sahiptir. %50ye kadar daha az zehirli karbonmonoksit emisyonlarna sahiptir

(Acarolu, 2008).

Petrol ikameleri olarak biyoetanol, biyo-ETBE/MTBE, biyometanol ve bio-DME

gsterilebilir.

Biyoetanol, eker ve niastal ekinlerdeki skrozun etanole fermente edilmesi ile

retilmektedir. Belirli zellikleri olan tahllar, msr, eker pancar, eker kam ve patates

kartrma

bitkisel ya

alkol

katalizr

ayrtrma

ya asitleri

+ su

ykama

su

ayrtrma buharlatrma

filtreleme BYODZEL

11

gibi tarmsal bitkiler ile aa, saman ve evsel atklar etanol retiminde hammadde olarak

kullanlabilir. Etanol, ierisinde etil alkol bulunan eker, ekeri evirebilen selloz veya

niasta gibi maddelerin fermantasyonu sonucunda elde edilen bir alkol trdr.

Biyokimyasal ilemler araclyla odunsu biyoktle sellozik etanole

dntrlebilmektedir. n ilemler sellozu hemiselloz ve odun zne ayrtrmaktadr.

Dier admda enzim katalizrl hidroliz selloz ve hemisellozun karbonhidrat

molekllerini blmektedir. lem sonucunda oluan eker blm mikrooorgaizmalar

yardmyla etanole fermente edilebilmektedir. Lignin ise yakt olarak kullanlabilmektedir.

Etanol retiminde kullanlan ana biyoktle kaynaklar Avrupada buday ve eker pancar,

Amerika Birleik Devletlerinde msr, en gelimi biyoetanol piyasas olan Brezilyada

eker kam etanol retiminde en ok kullanlan rnlerdir. Biyoetanolun retiminde

buday ve msrn iindeki niasta kullanldktan sonra geriye kalan lifler, proteinler ve

yalar besin deeri yksek Distilasyon Yem Hammaddesi (DDGS) ni retmek iin

kullanlr. Her bir tonluk hammaddeden; 330kg biyoetanol, 330 kg DDGS ve 330 kg

karbondioksit elde edilebilmektedir. Temiz, renksiz ve zehirli olmayan bir sv olmakla

birlikte sl deeri benzinden daha dktr. Biyoetanol benzinle kartrlabildii gibi

dorudan yakt olarak da kullanlabilmektedir. Bir ok lkede yasal mevzuata gre %2,

%5,7, %7,7, %10 ve %15 oranlarnda benzine, Oktan Saysn arttrmak, hava kirliliini

azaltmak ve emisyon kalitesini arttrmak amacyla kartrlmaktadr. Benzine yaplan %10

etanol katks CO emisyonlarn %25%30, 2 emisyonlarn %6%10, uucu organik

bileik emisyonlarn %7%30, SOX emisyonlarn %30a kadar ve ayrca benzinin

ierisindeki benzen ve yanmam hidrokarbon miktarn da olduka azaltmaktadr.

Biyo-ETBE (biyo etil tert btil) ve MTBE (metil tert butil eter) ok yakn

zelliklere sahiptir ve her ikisi de oktan saysn artrmak iin kullanlan benzin katk

maddeleridir. Biyoetanol isobutilin eklenerek biyo-ETBEye dntrlebilir. Biyo-MTBE

ise metanole isobtilin eklenmesi ile elde edilir. Bu nedenle retiminde kullanlan

biyoktle trleri biyoetanol ile ayndr. Biyoetanoln yaygn olarak kullanm 1970li

yllarda yaanan petrol krizleri sonucu benzin arznn artrlmas amacyla yaplan

katklarla balamtr. Sonrasnda evre Koruma Ajans (EPA) tarafndan benzin oktan

artrc kurun yerine biyoetanole destek verilmitir.

12

Biyometanol bir dier petrol ikamesidir ve biyodimetileter, biyometan veya

gliserinden retilebilmektedir.

Biyo-DME, biyo-dimetil-eter anlamna gelmektedir. retim ilemlerinde metanol

dehidrasyonu, sentez gaz veya doal gaz dntrlmesi kullanlmaktadr. Biyo-DME,

biyoktleden retilen biyometanol veya singazdan elde edilmekte, retiminde tm

biyoktle trleri kullanlmaktadr.

Biyometan, organik maddelerin havasz rmesi ile elde edilebilmektedir. Bu

aamada elde edilen biyogaz, biyometana dntrlebilir. Biyo-CNG ve biyo-LNG

biyometande retimin son admda farkllamas ile retilmektedir. Biyo-CNG sktrlm

biyometandr, LNG ise biyometann -162Cye kadar soutulmas ve svlatrlmas ile

elde edilmektedir. Biyo-LNG svlatrlm olduundan dolay daha yksek enerji

younlua sahip olmas nedeniyle uzak mesafelere tanmada daha uygundur. Bu gazlarn

retiminde evsel organik atklar, msr, kat atk sahas veya atk sulardan elde edilen

birok organik madde kullanlabilmektedir.

Biyoetanoln benzin ile harmanlanmasnn birok faydas bulunmaktadr.

Yaktlarda oktan artrmak amac ile kullanlan benzen, metil tersiyer btil eter (MTBE)

gibi kanserojen maddelere alternatif olarak biyoetanol kullanlabilmektedir. Ayrca,

biyoetanol benzin ile harmanlanma oranna gre 2-3 puanlk bir oktan art salayarak

motorun performansn ykseltmekte, donmay engellemekte ve motorun daha serin ve

enjektrlerin daha temiz kalmasn salamaktadr. evresel adan faydalar doada zarar

vermeden znen biyoetanol; egzoz, ozon tabakasnn incelmesine neden olan

hidrokarbon, partikl madde ve ayrca kanserojen etkilere neden olan benzen ve btadin

emisyonlarnda d salamaktadr.

13

1.2. BYOYAKIT RETMNN ARTMASINA NEDEN OLAN

FAKTRLER

Dnya apnda evresel, ekonomik ve sosyal alanlarda gzlemlenen iklim

deiiklii, enerjide da bamllk ile hkmetler tarafndan yrtlen krsal kalknma

alanlarnda gerekletirilen almalar biyoyakt retiminin artmasnda byk bir role

sahiptir. Belirtilen nedenler bu blmde ayrntl olarak incelenecektir.

1.2.1. klim Deiiklii

Bilindii zere, Dnya iklimi tarih boyunca birok deiiklie uramtr. Ancak,

u an grlmekte olan kresel snma, gemi yllara gre ei grlmemi bir orana sahip

olmas ve insan kaynakl olmas nedeniyle byk nem arz etmektedir. nsan aktiviteleri

doal sera gazlarnn deimesinde nemli bir faktr olarak kabul edilmektedir. Sera gaz

etkisini yakndan incelemek gerekirse; atmosferde Gne enerjisi Dnyay stmakta, bu

snn bir blm uzaya geri yanstlmaktadr. Fakat atmosferdeki baz gazlarn seralardaki

camlar gibi davranmas sonucu gne enerjisi atmosferde hapsedilip yansmas

engellenmektedir. Atmosferde en ok rastlanan su buhar gibi baz sera gazlar, atmosferde

doal olarak yer almakta ve Dnyann ortalama scakln artrmaktadr. Ortalama

scaklkta grlen bu etki sera gaz etkisi olarak tanmlanmaktadr. Bununla birlikte insan

aktiviteleri ek miktardaki sera gazlarnn atmosfere salnmna ve sera gaz etkisinin

artmasna yol amaktadr.

Atmosferin Dnyann yayd sy hapsetmesi sonucunda oluan snmann neden

olduu sera gaz etkisi son yllarda gzlenmekte olan kresel snmann balca sebebi

olarak kabul edilmektedir. Atmosferdeki baz gazlar s dalmn engellemektedir.

Scaklk deiimine fiziksel veya kimyasal olarak karlk vermeyen, uzun mrl bu

gazlar iklim deiikliini artrc bir faktr olarak bilinmektedir. Su buhar, karbondioksit,

metan, nitrooksit ve kloroflorokarbonlar yaygn sera gazlardr.

Son yllarda kmr ve petrol gibi fosil yaktlarn yaklmas atmosferdeki

karbondioksit orann ciddi biimde arttrmaktadr (ekil 1.3). nk bu tip yaktlarn

yanmas srasnda karbondioksit oluurken karbon ile havadaki oksijen birletirilmektedir.

14

ekil 1.4de grlecei zere Dnya karbondioksit emisyonu olumasnda en byk pay

petrol ve kmr gibi fosil yaktlar almaktadr.

ekil 1.3. Dnya Karbondioksit Emisyonu (milyon ton)

Kaynak: Uluslararas Enerji Ajans (IEA,2014)

ekil 1.4. 2011 Yl Dnya Karbondioksit Emisyonundaki Yaktlarn Paylar (%)

Kaynak: Uluslararas Enerji Ajans (IEA), 2013

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Mily

on

to

n C

O2

Yl

Dnya Karbondioksit Emisyonu (milyon ton)

Kmr 44%

Petrol 35%

Doalgaz 20%

Dier 1%

2011 Yl Karbondioksit Emisyonu Yakt Paylar

15

Dnyadaki gelimelere paralel olarak Trkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan

aklanan Trkiye'nin 1990-2011 yllar sera gaz emisyon envanterine gre son yllarda

lkenin emisyon envanteri srekli art gstererek 2011 ylnda 422,4 milyon tona (Mt)

ulamtr (ekil 1.5).

ekil 1.5. Trkiye 2000-2011 Yllar Sera Gaz Emisyonu Deiimi (Bin ton 2e deeri)

Kaynak: TK

Kresel iklim deiiklii etkilerini evre zerinde hali hazrda gstermitir.

Bilindii zere buzullar erimekte, deien mevsimler ile nehir ve gller zerindeki buzlar

daha erken erimekte, bitki ve hayvan eitlilikleri ile aalarn iek ama sresi

deimektedir. Bilim adamlar, insan aktiviteleri sonucu oluan sera gazlar nedeniyle

kresel scaklklarn nmzdeki yllarda da artmaya devam edeceini belirtmektedir.

Amerika Birleik Devletleri, gibi birok lkeden 1300 bilim adamnn katlmyla

dzenlenen Hkmetler aras klim Deiiklii Konferansnda nmzdeki yllarda 12 ila

16 derece scaklk art tahmin edilmitir. Btn olarak ele alndnda, yaplan

almalara gre iklim deiikliinin zarar yllar getike artaca belirtilmitir.

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

300 000

350 000

400 000

450 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

To

pla

m E

mis

yo

n

Yl

2000-2011 Yllar Trkiye Sera Gaz Emisyonu Deerleri (Bin

ton CO2 edeeri)

16

1.2.1.1. Yaplan almalar

Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi

1980li yllarda, insan etkinlikleri sonucu oluan sera gaz emisyonlarnn kresel

iklim deiikliine yol amas nedeniyle hkmetler, kresel bir anlama iin acil tavr

alnmasn salayacak bir dizi uluslararas konferans dzenlemi ve bu abalarn

sonucunda, 1992de Rio de Janeirodaki Dnya Zirvesinde Avrupa Topluluu da dahil

olmak zere 154 lkenin devlet bakanlar ve dier st dzey temsilcileri tarafndan

imzalanan Szleme, 21 Mart 1994 tarihinde yrrle girmitir. Szlemede ekolojiyi

bozan etkinlikler ile fosil yakt tketiminin snrlandrlmas kararlatrlmtr. 2002 yl

Haziran ay itibar ile 185 lke Szlemeyi imzalayarak veya Szlemeye katlarak,

kendilerini Szlemenin ykmllklerine kar sorumlu hale getirmilerdir.

Szlemenin en yetkili organ olan Taraflar Konferans (COP) 1997 yl Aralk aynda

gerekletirilen nc oturumunda, 2008-2012 dneminin sonunda gelimi lkelerin sera

gaz emisyonlarnn toplam %5 orannda azaltlmasn ngren Kyoto Protokol kabul

edilmitir.

Trkiye, 1992 ylnda kabul edilen Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve

Szlemesini (BMDS) gelimi lkeler ile birlikte Szlemenin EK-I ve EK-II

listelerine dhil edilmitir. 2001de Marakete gerekletirilen 7. Taraflar Konferansnda

(COP7) alnan 26/CP.7 sayl Kararla Trkiyenin dier EK-I Taraflarndan farkl konumu

tannarak, ad BMDSnin EK-II listesinden karlm fakat EK-I listesinde kalmtr.

Trkiye 24 Mays 2004te 189. Taraf olarak BMDSne katlmtr.

Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesine Ynelik Kyoto

Protokol

Kyoto Protokol 1992de Rio de Janeiroda (Brezilya) gerekletirilen Dnya

Zirvesinde kabul edilen Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi

(BMDS) nin eki olarak kabul edilen uluslararas bir anlamadr. Kyoto Protokol,

Aralk 1997de Kyotoda gerekletirilen BMDS 3. Taraflar Konferansnda kabul

17

edilmitir. Protokolde, Szlemenin ama ve kurumlarn belirtilmektedir. Protokoln ana

amac, atmosferdeki sera gaz younluunun, iklime tehlikeli etki yapmayacak seviyelerde

dengede kalmasn salamaktr. Szleme ve Protokol arasndaki en nemli ayrm,

dzenledikleri ykmllklerin hukuki nitelii ile ilgilidir. BMDS, emisyonun

azaltlmas iin tevik edici uygulamalar, Protokol ise zorlayc yaptrmlar

ngrmektedir. Ayrca, Szleme sanayilemi lkelerin sera gaz salmlarn stabilize

etmeleri ynnde balayc olmayan bir ykmllk tanmlamken, Protokol sanayilemi

lke Taraflarna balayc sera gaz salm snrlama ve azaltm ykmllkleri getirmitir.

Protokoln yrrle girmesi iin ne srlen;

-En az 55 lkenin Protokole taraf olmas,

-Taraf devletlerin, dnya toplam emisyonunun %55ini oluturmas artlar ubat

2005te Rusya Federasyonunun Protokole taraf olmasnn ardndan salanm ve Protokol

resmen yrrle girmitir. Kyoto Protokolne Mays 2010 itibariyle 191 lke ve Avrupa

Birlii taraftr.

AB, Kyoto Protokol salnm hedeflerine uyum salamak iin gerekli nlemleri

almaktadr. Bu kapsamda Avrupa Komisyonu ynetiminde almalarn yrten Avrupa

klim Deiiklii Program (ECCP) oluturulmutur. Sera gaz emisyonunun azaltlmas

iin ECCP tarafndan binalar iin enerji standartlar getirilmi, endstriyel gazlarn

kstlanmas amacyla tedbirler oluturulmutur. karlan biyoyakt mevzuat ile zellikle

ulam sektrnden kaynaklanan sera gaz emisyonunun azaltlmas hedeflenmektedir.

Ayrca oluturulan AB emisyon ticareti sistemi (AB ETS) ile karbon salnmlarnn

uluslararas ticareti gerekletirilmektedir. Bu program kapsamnda AB ye Devletlerinde

yer alan enerji ve sanayi sektrnden 11600 tesise belirli bir emisyon kotas tahsis

edilmekte ve emisyonlar kotalarn altnda kalan iletmeler fazla kotalarn dier irketlere

satabilmektedir.

Trkiye, 5386 Sayl Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesine

Ynelik Kyoto Protokolne Katlmamzn Uygun Bulunduuna Dair Kanunun 5 ubat

2009da Trkiye Byk Millet Meclisince kabul ve 13 Mays 2009 tarih ve 2009/14979

Sayl Bakanlar Kurulu Kararnn ardndan, katlm aracnn Birlemi Milletlere

sunulmasyla 26 Austos 2009 tarihinde Kyoto Protokolne Taraf olmutur. Protokol

18

kabul edildiinde BMDS taraf olmayan Trkiye, EK-I Taraflarnn saysallatrlm

salm snrlama veya azaltm ykmllklerinin tanmland Protokol EK-B listesine dhil

edilmemitir. Dolaysyla, Protokoln 2008-2012 yllarn kapsayan birinci ykmllk

dneminde Trkiyenin herhangi bir saysallatrlm salm snrlama veya azaltm

ykmll bulunmamtr.

1.2.2. Enerji Bamll

Toplam enerji tketiminde nemli bir paya sahip olan fosil yaktlar her geen gn

azalmakta ve artan enerji ihtiyacn karlayamamaktadr. Artan nfus ve beraberinde

getirdii sanayileme, Dnyada fosil yaktlara olan talebin artmasna neden olmaktadr.

Uluslararas Enerji Ajans (IEA)na gre 1990 ylnda gnlk 66,5 milyon varil olarak

gerekleen dnya petrol talebi 2012 ylnda 90 milyon varil olarak gereklemitir.

1970lerde yaanan petrol krizleri sonras lkeler petrole bamllklarn azaltmak

iin farkl enerji kaynaklarna ynelmilerdir. Fakat 1980lerin ortalarnda ulamda

kullanlan yaktlara olan talebin artmas, tekrar petrol tketiminin artmasna neden

olmutur. Ayn zamanda, gelimekte olan lkelerde de artan sanayileme sonucu petrol

talebinde art grlmeye balamtr. 2013 ylna gelindiinde gelien ekonomiler petrol

tketiminde OECD lkelerinin stnde bir paya sahip olmulardr. ABD, Japonya ve AB

gibi sanayilemi lkelerde yllar iinde artan petrol fiyatlarnn, enerji verimlii ynnde

yaplan almalar ve yksek vergilendirme gibi nedenlerle ileriki zamanlarda de

geebilecei ngrlmektedir.

Artan petrol talebi ile birlikte, 1970lerde yaanan petrol krizi ncesi Dnya petrol

arznda nemli bir yere sahip olan Petrol hra Eden lkeler rgt (OPEC) lkeleri

tarafndan retilen petrole olan talep azalm, Sovyetler Birlii petrol retimi art

gstermitir. OECD lkelerinde 1997 ylnda en yksek seviyeye ulaan petrol retimi

sonrasnda de gemitir. ABD, yeni petrol retim yntemleri ile ithalata bamllk

orann drrken; OECD Blgesinde yer alan Japonya ve Kore gibi lkeler ile AB ye

lkelerinde petrol bamllnn giderek artmas beklenmektedir. in ve Hindistan gibi

son dnemde hzl byme gsteren ekonomilerin de gelecekte artacak talebi karlamak

iin enerjide da baml olmaya devam edecei ngrlmektedir (IEA, 2014).

19

Tablo1.1de 2005-2012 yllar arasnda AB enerji da bamll oranlar grlmektedir.

Fosil yaktlardan ham petrol iin 2005 ylnda %82,3 olan ithalat yzdesinin 2012 ylnda

%88,2 oranna ykseldii gzlenmektedir. Tm enerji rnleri iin ise ayn oran

%52,2den %53,4 oranna art gstermitir.

Tablo 1.1. AB enerji bamll oranlar (%) (net ithalatn i tketime % oran)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Tm rnler 52,2 53,6 52,9 54,7 53,7 52,7 53,9 53,4

Kat yaktlar 39,4 41,7 41,5 44,9 41,1 39,4 41,7 42,2

Ham petrol 82,3 83,8 83,5 84,9 84,1 85,1 85,9 88,2

Doal gaz 57,1 60,3 59,5 61,7 63,4 62,1 67,1 65,8

Kaynak: EUROSTAT

Dnyada yaanan bu gelimeler nda Trkiye iin enerji bamll durumu

incelenecek olursa, nfus ve sanayileme hznda yaanan artlar enerji tketiminde arta

neden olmakta ve yerli kaynaklarn yeterince kullanlamamas nedeniyle d enerji

kaynaklarna olan bamllk gnden gne artmaktadr. Trkiye son on ylda dnyada

doal gaz ve elektrik talebi en ok artan lkeler arasndadr. Enerji tketiminde kat

yaktlar ve petrol ilk sralarda yer almaktadr (Tablo 1.2). Tketilen bu rnlerde da

bamllk aka gzlenmektedir. Yurt iinde tketilen kat yaktlarn yaklak %95i,

petroln %92si, doalgazn ise neredeyse tm ithal yoldan salanmaktadr (Tablo 1.3).

Tablo 1.2. Yakt tipine gre Trkiye yurtii enerji tketimi (Bin ton petrol edeeri)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Tm rnler 91.074 99.642 107.627 106.421 106.138 109.260 114.480 120.094

Kat yaktlar 29.457 33.167 35.904 36.205 37.579 38.089 39.379 44.242

Toplam Petrol

rnleri

32.192 32.551 33.310 31.915 30.565 29.221 30.499 31.205

Doal gaz 24.726 28.867 33.953 33.807 32.775 34.907 36.909 37.373

Yenilenebilir

enerjiler

4.799 5.199 4.594 4.522 5.283 7.110 7.615 8.508

Kaynak: TK

Tablo 1.3. Trkiye enerji bamll oran (%) (net ithalatn i tketime % oran) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Tm rnler 74,0 73,6 74,9 73,0 70,5 72,4 71,6 74,3

Ta kmr ve trevleri 91,4 90,3 92,9 89,7 90,0 88,8 91,3 94,7

Toplam petrol rnleri 92,9 93,4 94,4 92,2 89,2 99,0 92,1 91,6

Doal gaz 97,5 96,9 97,6 99,4 98,2 98,1 96,5 99,8

Kaynak: TK

20

Sonu olarak, Dnya zerinde gzlemlenen nfus art ve sanayileme sonras

petrole olan bamlln yllar getike artmas tm dnya lkeleri iin olduu gibi AB

ye lkeleri ve Trkiye iin de nemli bir sorun tekil etmektedir. Bu nedenle petrole

alternatif yakt araylar ierisinde biyoyaktlar yenilenebilir ve lke ierisinde retilebilir

olmalar ile n plana kmaktadrlar.

1.2.3. Krsal Kalknmaya likin Politikalar

lkeler iin krsal blgeler, ekonomik ve demografik olarak byk nem

tamaktadr. rnein, OECD lkeleri ierisinde krsal blgelerin pay %75, krsal nfusun

pay yaklak olarak %25tir. Artan tarmsal verim ile birlikte tarmsal istihdamda ve ifti

gelirlerinde gzlemlenen d ve beraberinde kentlere yaanan g ve isizlik

oranlarndaki art hkmetleri krsal kalknma alannda sosyal ve ekonomik politikalar

gelitirmeye ynlendirmektedir. Bu politikalar genellikle tarm bata olmak zere farkl

sektrlerin ibirlii ile yerel otoriteler ynetiminde krsal alanda i olanaklarnn

artrlmas, sosyal olanaklarn glendirilmesi gibi hedefler tamaktadr.

lkemizde de Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl tarafndan krsal kesimde

yaayan kiilerin kendi blgelerinde srdrlebilir i ve yaam koullarna ulamas

amacyla tarm ve tarm d istihdam imknlarnn artrlmas, insan kaynaklarnn

gelitirilmesi ve yoksulluun azaltlmas, sosyal ve fiziki altyapnn glendirilmesi, krsal

evrenin ve doal kaynaklarn korunmas faaliyetleri gerekletirilmektedir. Biyoyakt

retimi bu faaliyetler arasnda yer alabilmektedir.

Avrupa Birlii ierisinde krsal kalknmaya ynelik olarak yaplan politikalarda

biyoyaktlarn ara olarak kullanld grlmektedir. Krsal kesimde yaayan ifti

ailelerinin gelirlerini artrmas, tarmsal retimde iftilerin enerji maliyetlerini azaltlmas,

yaam standartlarnn ykseltilmesi, krsal alanlarda biyoyaktla ilikili sanayilerin

salayaca ilave faydalar nedeniyle biyoyaktlar krsal kalknma arac olarak Birlik

ierisinde yaygn olarak kullanlmaktadr (Yaar, 2009).

21

Srdrlebilir bir krsal kalknmada yerel reticilerin rol aikardr. Bu nedenle

biyoyaktlarn krsal kalknma politikalarnda kullanlmas ile krsal alanlarda yaayan

iftilerin biyoyakt hammaddesi olan tarmsal rnleri retmeye tevik edilmesi, iftiye

yeni tarmsal rnler retme frsat salamasnn yan sra, kentlere yaanan g sonras

gzlemlenen sosyal ve ekonomik alanda yaanan sorunlarn zmnde kar yollardan

biri olarak grlmektedir. Dier yandan, biyoyaktlar iin tarmsal hammadde yetitirilen

krsal alanlar evresinde biyoyakt retim tesislerinin kurulmas ulatrma maliyetleri gz

nne alndnda hem retim asndan avantaj salayacak hem de yaratlan yeni istihdam

alanlar ve gelir imknlar ile krsal kalknma politikalarna katkda bulunacaktr

(Hatunolu, 2010; Kleinschmit, 2007).

Bu blmde incelenen biyoyakt trleri ve bu biyoyaktlarn retiminin artmasna

neden olan faktrler kapsamnda, dnyada lkeler apnda uygulanan biyoyakt politikalar

bir sonraki blmde incelenecektir.

22

2. DNYADA BYOYAKIT

Dnya zerinde artan nfus ve sanayi retimi sonucu fosil kaynaklara talebin

artmas ve bunun sonucunda gzlemlenen fiyat artlar, petrol arz sorunlar ve iklim

deiiklii gibi sorunlar ile krsal kalknma alannda gerekletirilen politikalar nedeniyle

hkmetler tarafndan nlemler alnmaya devam etmektedir. Bu erevede yenilenebilir

enerji kaynaklarna verilen nem artm, biyoyakt retim ve tketimi hzla ykselmitir.

Bu kapsamda Dnyadaki biyoyakt politikalar ile retim ve tketim trendleri bu blmde

incelenecektir.

2.1. Politikalar

Dnyada biyoyakt alanndaki reticilerin arz ve tketicilerin talepleri tarm, enerji

ve biyoenerji alanlardaki politika ve dzenlemeler ile belirlenmeye allmaktadr. Bu

politikalar iki adan incelenebilir:

Talep ve piyasa yaratlmas

retim ve datmn desteklenmesi

Petrol bamllnn azaltlmas ve enerji kullanmnda yenilenebilir enerji paynn

artrlmas ve azalan ifti gelirlerinin dzenlenmesi amacyla hkmetler, biyoyakt

sanayisini destekleyen farkl yasal almalar yapmaktadr. in gibi baz lkeler gda

fiyatlar endieleri nedeniyle destek programlarn azaltrken, ABD vb. lkeler ikinci nesil

biyoyakt retim teknolojilerine yatrma nem vermektedir. AB ise dier taraftan sera gaz

emisyon azaltm hedefleri ve gelecekteki biyoyakt tketimini ilikilendirmektedir.

2012 ylnda lkelerin biyoyakt retim ve tketim deerleri incelendiinde ABD,

Brezilya ve inin biyoetanolde; AB, ABD ve Arjantinin biyodizel iin nde gelen lkeler

olduklar grlmektedir (Tablo 2.1 ve Tablo 2.2). Bu lkelerin uyguladklar politikalar ile

yurt ii ve uluslararas biyodizel ve biyoetanol piyasalarna yn verdikleri grlmektedir

(Hatunolu, 2010).

23

Tablo 2.1. lkelere gre gnlk biyoetanol retimi (bin varil)

2008 2009 2010 2011 2012

ABD 605,6 713,5 867,4 908,6 875,6

Brezilya 466,3 449,8 486,0 392,0 402,5

in 34,4 37,5 36,7 38,9 43,2

Kanada 15,0 20,0 24,0 30,0 32,7

Fransa 16,0 17,0 18,0 17,4 17,0

Kaynak: U.S Energy Information Administration

Tablo 2.2. lkelere gre gnlk biyodizel retimi (bin varil)

2008 2009 2010 2011 2012

AB 150,5 173,4 183,8 181,7 172,3

ABD 44,1 34,0 22,0 63,0 64,0

Arjantin 13,9 23,1 36,0 47,3 47,9

Brezilya 20,1 27,7 41,1 46,1 46,7

Endonezya 2,0 5,7 12,8 31,0 37,9

Kaynak: U.S Energy Information Administration

ABDde Birinci ve kinci Dnya Sava gibi kriz zamanlar ve 1970lerde yaanan

petrol krizleri sonras petrole alternatif olabilecek yaktlara olan talep artmtr. 1978

ylnda yrrle giren ve akaryakta etanol kartrlmas iin tevik getiren Enerji Vergi

Yasas ve 1980 ylndaki kk etanol reticilerine kredi destei, fiyat garantisi ve federal

satn alma anlamas salayan Enerji Gvenlii Yasas sonrasnda 1980lerde etanol

retimi art gstermitir. 1990l yllarn bandan itibaren artan petrol bamll ve

petrol arznda yaanan skntlar ile biyoyakt politikalar nem kazanmaya balamtr.

ABDde zorunlu biyoyakt tketim miktarlar ilk olarak 2005 ylnda Enerji Politikas

Yasasnda yer alan Yenilenebilir Yakt Standartlar (RFS1) ile uygulanmaya balamtr.

Yasann amac 2006 ylnda ulatrma sektrnde 4 milyar galon olarak belirlenen

yenilenebilir yaktlarn miktarnn gelecek yllarda artrlmasdr. 2012 ylna kadar

akaryaktlara kartrlacak yenilenebilir yakt miktarn 7,5 milyon galon olarak

ngrmtr. ABDde lkedeki yaktlarda asgari miktarda yenilenebilir enerji ieriinin

salanmasna ynelik mevzuatn gelitirilmesi ve uygulanmasndan sorumlu kurum evre

Koruma Ajans (EPA)dr. Yenilenebilir Enerji Standard (RFS2) 2010 ylnda son halini

almtr. Bu standarda gre biyoyakt hedeflerini artrmakta, ikinci nesil biyoyaktlar

tevik etmekte ve evresel olarak daha srdrlebilir bir retimi desteklemektedir. Ulam

sektrnde 2022 ylna kadar 36 milyon galon yenilenebilir yakt tketimi

24

ngrlmektedir. 2015 ylndan itibaren geleneksel biyoyakt tketimi 15 milyon galon

olmaldr. Ayrca standarda gre gelimi biyoyakt reticileri sera gazn en az %50

orannda, standart biyoyaktlar ise %20 orannda azaltmaldr. 2007 ylnda yaymlanan

Enerji Bamszl ve Gvenlii Yasas ile RFS program birok konuda geniletilmitir.

Yasa ile birlikte RFS program benzinin yan sra dizel iin geniletilmi, ulatrma

sektrnde kullanlacak yaktlara harmanlanacak yenilenebilir enerji miktar hedefi 2022

ylnda 36 milyar galona karlmtr. Yasann amalarndan biri gelecek on ylda benzin

tketimini %20 azaltmaktr. Ayrca, yenilenebilir enerji kullanmndan oluacak sera gaz

emisyonunda ciddi bir azalmaya ulamak, ithal petrol bamlln drmek ve ABD

yenilenebilir enerji sektrnn gelitirilmesini salamak iin temeller atmaktadr. 2008

ylnda yaymlanan Biyoktle Program (Biomass Program)nn amac 2004 yl seviyesine

gre 2030 ylnda benzin tketimini %30 orannda azaltmak ve msrdan retilen etanol

sellozik etanol yapmaktr. Genel olarak ABD biyoyakt politikalar etanol retimine

odaklanmaktadr.

Dnyann dier byk etanol reticisi konumunda olan Brezilyada Ulusal Etanol

Program 1975 ylnda askeri ynetim dneminde yrrle girmitir. Program arz-talep,

AR-GE destekleri, yatrm tevikleri, yaktlarn vergilendirilmesi ve dzenleyici

politikalar iermektedir. 1990l yllarda tekrar sivil ynetime geildikten sonra ithal

petrole bamlln azaltlmas amacyla etanoln gelitirilmesi almalarna balanmtr.

2000li yllara gelindiinde etanoln sanayide yaygn olarak kullanmna geilmitir. 2007

ylnda ABD ve Brezilya arasnda etanol ibirlii konusunda bir memorandum

imzalanmtr. ki lke yetkilileri etanol retimi standartlar belirlemeyi ve bu amala

uluslararas bir Komisyon (Inter-American Ethanol Commission) kurulmasn

kararlatrmtr. Ayrca, Brezilyann etanol sanayiindeki gelimi teknolojisinin ABDye

ve nc lkelere transferi ve etanol retim kapasitesinin artrlmas amacyla Brezilyaya

yatrmlarn artrlmas ve mali destek verilmesi ngrlmtr. Hkmete etanol

sektrnn korunmas amacyla benzin ierisinde %25 etanol kartrlma zorunluluu

vardr. Ayrca byk llerde tarm alanlar etanol retimine kaydrlm veya yeni tarm

alanlar almtr. Tketiciler arasnda kullanmn yaygnlatrlmas amacyla etanol ile

alan Flex motorlara sahip aralarn retimi gerekletirilmektedir. Bu motorlar hem

etanol hem de benzinle alabilme zelliine sahip olmas nedeniyle tketicilere esneklik

25

salamaktadr. Brezilyada biyodizel ve etanol datm kamuya ait ulusal petrol irketi

PETROBRAS tarafndan gerekletirilmektedir (Uludz, 2007).

ABD ve Brezilyadan sonra en byk biyoetanol reticisi olarak in n plana

kmaktadr. in, enerji arz gvenlii, krsal kalknma ve evresel problemlere zm

oluturulmas iin biyoyakt retim ve tketimini artracak politikalar oluturmutur. Yal

tohumlarda ithalat konumda olmalar nedeniyle biyoyakt trleri ierisinde hammadde

olarak yal tohumlar kullanan biyodizel sektrn desteklememektedir. Ulusal Kalknma

ve Reform Komisyonu (NDRC-National Development and Reform Commission)

tarafndan hazrlanan Orta ve Uzun Vadeli Yenilenebilir Enerji Geliim Plan, Tarm

Bakanl tarafndan hazrlanan Tarmsal Biyoenerji Geliim Plan (2007-2015) ve

Dantay tarafndan hazrlanan Ya Bitkilerinin Gelitirilmesi ve Tevikine ilikin Sorunlar

gibi birok politika belgesinde gda-d rn kaynakl biyoyaktlar destek bulmaktadr.

Sektrde hayvansal ya ve atk yalar hammadde olarak kullanan biyoyakt reticileri

kk lekli olarak retim gerekletirmektedir. 2001 ylnda hkmet tarafndan 2002

ylnda biyoyakt retim ve tketiminin desteklenmesi amacyla Biyoetanol Tevik

Program (Ethanol Promotion Programme) balatlm, lke apnda retilen 2002de

2004e kadar olan balang dneminde 5 il (Zhengzhou, Luoyang, Nanyang, Haerbin, ve

Zhaodong) Aralarda Kullanlacak Etanol Yakt Pilot Test Programnn balatlmas iin

pilot iller olarak seilmitir. 2006 ylnda kullanmn, Ar-Ge faaliyetlerini, yatrmlarn,

hammadde teminini destekleyen Yenilenebilir Enerji Kanunu karlmtr. 2007 ylnda

hazrlanan Yenilenebilir Enerji Orta ve Uzun Vadeli Geliim Plan ile biyoyakt da dahil

olmak zere yenilenebilir enerji kullanmna ynelik 2010 yl iin %10, 2020 yl iin %20

oranlarnda tketim hedefleri konulmutur. lke ierisinde biyoyaktlarn retiminin ve

tketiminin yaygnlatrlmas ve belirlenen hedeflere ulalmas iin in Hkmeti

tarafndan biyoyakt retiminde kullanlacak tarmsal rnlere sbvansiyonlar, ikinci nesil

biyoyaktlarn gelitirilmesine ilikin projelere hibe ve kredi yardmlar, AR-GE

faaliyetlerine ynelik dk faizli kredi destekleri ile eitli vergi indirimleri ve

sbvansiyonlar gibi kaynaklarla biyoyaktlar desteklenmektedir (GSI, 2008; Hatunolu,

2010; Lili vd., 2012).

Dier taraftan biyodizel retiminde lider konumda olan AB, dnya enerji

tketiminde nemli bir yer tutmaktadr ve bu tketimin %50si ithal kaynaklardan elde

26

edilmektedir. Birliin d enerji kaynaklarna bamllnn artarak devam edecek olmas

ve bu kaynaklarn kesintisiz bir ekilde Avrupa enerji pazarna ulatrlmas istei gibi

nedenler AB'yi, Rusya, Basra Krfezi ve Kuzey Afrika gibi ana retici lkeler/blgeler ve

transit lkeler konumundaki Hazar blgesi lkeleri ile gl ibirlikleri gelitirmeye

zorunlu klmtr. Artan enerji talebi sonras, arz gvenliinin salanmasnn zorlamas

AB enerji politikasnn ekillenmesinde rol oynamtr. ABD ve Brezilyadan farkl olarak

Avrupa Birliinde biyoyakt politikalar, enerji arznn eitlendirilmesi ve tarmsal

rnlere yeni piyasalar oluturulmas amalarnn yan sra Kyoto Protokolnden doan

ykmllklerin yerine getirilmesi amacyla iklim deiiklii ile mcadele amalarn

tamaktadr (Deirmenci, 2009 ve HLPE, 2013).

2.2. retim

Dnyada modern biyoyakt piyasalar 1970lerde yaanan petrol krizleri sonras

ortaya kmtr. Birok lke tarafndan petrole alternatif olabilecek yaktlar teklif edilmi,

fakat bu dnemde etanol piyasas oluturan Brezilya ve ABD ne kmtr. Bu iki lke

tarmsal retim kapasitelerinin avantajn kullanarak hammadde olarak eker kam ve

msr gibi rnlerden faydalanmlardr (HLPE, 2013).

lkelere gre gnlk biyoyakt retim deerleri incelendiinde ilk sralarda ABD,

Brezilya ve Avrupa Birliinin yer ald grlmektedir (Tablo 2.3).

Tablo 2.3. lkelere gre toplam gnlk biyoyakt retimi (bin varil)

2008 2009 2010 2011 2012

ABD 649,7 747,5 889,4 971,6 939,6

Brezilya 486,3 477,5 527,1 438,1 449,2

Avrupa Birlii 197,6 232,6 255,6 254 240,9

Almanya 65,0 58,0 62,0 70,5 68,1

in 39,4 47,7 46,5 53,5 58,9

Dnya TOPLAM 1.477,3 1.634,9 1.866,4 1.915,8 1.901,3

Kaynak: U.S Energy Information Administration

2000 yl sonrasnda Dnyada biyoyakt retimi hzla artmtr ve bu artta

hkmet mdahalelerinin byk etkisi vardr. Dnyann en byk etanol reticisi ABDde

retici destekleri verilirken, biyodizel retiminde ilk srada yer alan ABde biyoyakt

27

tketimi Fransa ve Almanyadaki harmanlama zorunluluklarnn etkisi altndadr. Dier

lider etanol reticisi Brezilyada AR-GE almalar ile retimin artrlmas iin almalar

yaplmaktadr. Biyoyakt retiminin gda maddeleri zerindeki etkilerini azaltmak ve sera

gaz emisyon dengesini gelitirmek amacyla gda maddeleri dndaki maddelerden

retilen ikinci-nesil biyoyaktlar gelitirilmeye devam edilmektedir (Sorda G., Banse M.,

Kemfert C., 2010).

Biyoyakt retiminde hammadde olarak eker bitkileri, niastal bitkiler ve yal

tohumlu bitkiler gibi farkl tarmsal rnler kullanlabilirken, lkeler sahip olduklar

tarmsal hammadde kaynaklarna gre retim yapabilecekleri biyoyakt trlerini

semektedir. lkeler biyoyakt retim srecinde kullanlan hammaddeleri ithal etmek

yerine lke ierisinde yetitirilen tarmsal rnlerden salamaya almaktadrlar. Bylece,

hem yerel retime arlk verilmekte hem de yeni istihdam ve gelir olanaklar yaratlm

olmaktadr. Bu retim politikas, tarm sektrnn ve krsal kalknmann salanmas

noktasnda birok lke tarafndan benimsenmitir. lkeler biyoyakt retiminde ekonomik

etkinlii salayaca dnlen sadece biyoetanol veya sadece biyodizel gibi tek tr

biyoyakt retimine arlk vermektedir. Ayrca, biyoyakt retimlerinde kullandklar

tarmsal hammaddelerde, iklim artlarna uygun bir tarm rnnde uzmanlamakta ve

zellikle o rn biyoyakt retiminde kullanmaktadrlar. ABD biyoyaktlar ierisinde

biyoetanolden yana tercih koymakta ve biyoetanol arlkl olarak msr rnnden elde

etmektedir. Dier yandan, uzun yllar boyunca biyoetanol reten Brezilya, hammadde

olarak eker kam kullanmaktadr. Endonezya ve Malezya gibi lkelerde ise

biyoyaktlarn neredeyse hepsini palm yandan retilen biyodizel oluturmaktadr. En

nemli biyodizel reticisi olan Avrupa Birliinde ise yal tohumlu bitkiler hammadde

olarak kullanlmaktadr (Atal ve dierleri, 2010; Hatunolu, 2010).

FAO ve OECD tarafndan hazrlanan rapora gre halihazrda kullanlmakta olan

hammaddelerden, 2022 ylna kadar iri taneliler ve eker kam etanol retiminde, bitkisel

yalar ise biyodizel retimine hammadde olmaya devam edecektir. Kaba tanelilere dayal

etanol retimi azalrken, eker kam temelli etanol retimi artacaktr (FAO ve OECD,

2013).

28

Dnya etanol retimi, 2012 ylnda ABD ve Brezilyadaki dlerden dolay 2000

ylndan beri ilk defa azal gstermitir (ekil 2.1). OECD ve FAOya gre 2022 ylna

kadar dnya etanol retiminin 2010-2012 ortalamasna kyasla %70 orannda art

gsterecei ve 168 milyar litreye ulaaca beklenmektedir. Ayrca, byk reticinin

ABD, Brezilya ve Avrupa Birlii olarak kalaca ngrlmektedir. ABD ve ABdeki

retim ve tketim bu blgelerdeki politikalar (RFS2 ve Yenilenebilir Enerji Direktifi vb.)

tarafndan ynetilmektedir. Etanoln Brezilyada artan kullanm, ileri dzey biyoyakt

zorunluluklarnn salanmasnn iin esnek-yakt sanayiinin geliimi ve ABDnin ithalat

talebi ile ilgilidir. Gelimekte olan lkelerde etanol retiminin 2012 ylnda 42 milyar

litreden 2022 ylnda 72 milyar litreye ykselecei ngrlmektedir. Bu arz artnn

%80ini Brezilya oluturmakta ve kalan ksmn byk blm etanol retimlerinin

yarsndan az ksm yakt piyasalarnda tketilen inden gelmektedir. indeki

bymenin, etanol retiminde msr kullanmnn artrlmas yasakland iin manyok ve

sorgumdan gelecei ngrlmektedir.

ekil 2.1. Dnya etanol piyasas geliimi

Kaynak: OECD ve FAO, 2013

Kresel biyodizel retiminin 2022 ylnda 41 milyar litreye ulamas ve Avrupa

Birliinin ak farkla en byk biyodizel reticisi ve tketicisi olmas beklenmektedir

(ekil 2.2). Dier nemli lkeler Arjantin, ABD, Brezilya, Tayland ve Endonezyadr.

Etanoln aksine, gelimekte olan lkelerde Brezilya, Endonezya, Tayland ve Malezya

bymenin en ok gerekleecei lkeler olmak zere biyodizel retimi gemi yllardaki

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Dnya etanol retimi Dnya etanol ticareti

milyar litre

29

eilimin biraz ilerisinde olacaktr. Bu lkelerde toplam biyodizel retiminin 2013 ylnda

10 milyar litre civarnda sabit kalaca ve 2022 ylna kadar 14 milyar litreye ulaaca

tahmin edilmektedir.

ekil 2.2. Dnya biyodizel piyasas geliimi

Kaynak: OECD ve FAO, 2013

2.3. Tketim

Sanayi, salk ve gda sektr gibi birok alanda kullanlan etil alkol, yksek saflk

derecesinde yakt biiminde biyodizel olarak otomobillerde ilk olarak Henry Ford

tarafndan 1908 ylnda kullanlm, fakat yksek maliyetli olmas sebebiyle

yaygnlaamamtr. ABDde 1970li yllarda verilen desteklerle msrdan etanol retimine

balanm ve bugnk teknolojiye ulamas uzun yllar almtr (zertan, 2007).

Biyoyakt tketim politikalar lkeden lkeye farkllk arz etmektedir. Baz

lkelerde biyoyaktlarn tketiminin artrlmasna ynelik tevik edici politikalar

uygulanarak tketiciler ynlendirilirken, dier lkelerde yasal dzenlemelerle biyoyakt

tketimi zorunlu hale getirilmekte ve konulan saysal hedeflerle biyoyakt tketimleri

artrlmaya allmaktadr (Hatunolu, 2010).

ABD ve Brezilya retimin yan sra tketimde de dnyada ilk sralarda yer

almaktadr (Tablo 2.4). Brezilyada retilen etanoln byk bir ksm i pazarda

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dnya Biyodizel retim Dnya Biyodizel Ticareti

milyar litre

30

tketilmektedir. FAO ve OECD tarafndan yaplan almada 2013-2022 dneminde

Amerika Birleik Devletlerinde toplam biyoyakt zorunluluunun balayc olaca

ngrlmektedir. Etanol tketiminin 2010 ve 2022 yllar arasnda iki katna kmas

beklendii ve bu artn byk bir ounluu sellozik zorunluluklardan kaynaklanaca

ifade edilmektedir. Biyodizel tketimi ise sellozik etanol kullanm zorunluluu seviyesi

ve etanol harmanlama duvar gibi nedenlerle art gsterecektir. Ayrca in, Hindistan gibi

lkelerde etanol tketiminin 2017 ylna kadar yksek oranda art gsterecei

ngrlmektedir.

Tablo 2.4. lkelere gre toplam gnlk biyoyakt tketimi (bin varil)

2008 2009 2010 2011 2012

ABD 650,5 741,2 856,8 898,1 898,0

Brezilya 355,7 420,3 424,3 377,4 406,6

Avrupa Birlii 235,6 289,4 327,9 340,4 327,2

Almanya 66,0 68,0 75,5 73,9 75,7

in 39,4 47,7 46,5 53,5 58,9

Dnya Toplam 1.349,8 1.588,3 1.774,7 1.828,9 1.866,2

Kaynak: U.S Energy Information Administration

Sonu olarak, lkelere gre biyoyakt retim ve tketim politikalar

incelendiinde talebin veya retimin artrlmasna ynelik politikalarn uyguland

sylenebilir. Bu amala lkeler, kk etanol reticilerine kredi destei, fiyat garantisi ve

federal satn alma anlamas ve zorunlu biyoyakt tketim miktarlar, AR-GE destekleri,

yatrm tevikleri, vergilendirme indirimi, bte destei, yakt iine harmanlama

zorunluluu gibi dzenleyici politikalar tercih etmektedir. Bu kapsamda dnyann en

byk biyodizel salaycs olan Avrupa Birlii biyoyakt politikalar bir sonraki blmde

ayrntl olarak incelenecektir.

31

3. AVRUPA BRLNDE BYOYAKIT

Bir nceki blmde bahsedildii zere Dnyann en byk biyodizel reticisi

konumunda bulunan ABde iklim deiiklii, petrol bamll gibi sorunlar sonucu

ekillenen biyoyakt politikalar ile retim ve tketim eilimleri bu blmde incelenecektir.

3.1. Politikalar

Enerji politikalarna ynelik yaplan almalarn balangc olarak kabul edilen

1951 Kmr ve elik Topluluu ve 1957 Avrupa Atom Enerjisi Topluluu Anlamalar ile

temeli atlan Avrupa Birliinde, bu anlamalar sonrasnda uzun bir sre enerji

politikalarna ynelik alma yaplmamtr. 1970lerde yaanan petrol krizleri sonras

ABnin Rusya, Basra Krfezi ve Kuzey Afrika gibi retici blgelere enerji bamll

artm, 1980li yllarda enerji sektrnn evreye verdii zararlarn azaltlmas ve enerji

piyasalarnn serbestlemesi konular gndeme gelmitir. 1990l yllarn banda enerji arz

gvenliini artrmak, enerji retimi, tanmas, datm ve kullanm verimliliini en st

dzeye karmak ve evre sorunlarn en aza indirmek amalaryla Avrupa Enerji art

imzalanmtr. Sonrasnda bu hedeflere ulamak amacyla, 1998 ylnda Enerji art ve

Enerji Verimlilii Protokol yrrle girmi, 2000 ylnda yrrle giren Yeil Kitapta

artan enerji bamllna dikkat ekilmitir. Yeil Kitap ile Srdrlebilir Geliim

kapsamnda evresel etkiler gz nnde bulundurularak piyasada kesintisiz bir enerji

salanmas amalanmtr (Deirmenci, 2009).

2007de yaymlanan Avrupa Birlii iin Bir Enerji Politikasnda ABnin

ileyiinde enerjinin gerekliliinden bahsedilmi, fakat iklim deiiklii, enerji temininde

da bamllk ve gzlenen petrol fiyatlar art gibi nedenlerle Avrupada ucuz enerjinin

bittii ifade edilmitir. Bu sebeple ABnin enerji konusunda tpk 1951 Kmr ve elik

Anlamas ve 1957 Euratom Anlamasnda olduu gibi birlikte hareket etmeye ihtiyac

olduu belirtilerek, yerine getirilmezse ABnin Lizbon Stratejisindeki byme ve istihdam

ve Milenyum Geliim Hedefleri gibi dier amalarna da ulaamayacana dikkat

ekilmitir.

32

Enerji, iklim deiiklii ve hava kirliliine neden olan AB sera gaz emisyonunun

%80nini oluturmaktadr. ABdeki sera gaz emisyonunun %21i, ulam sektrnden

kaynaklanmakta ve bu oran gnden gne artmaktadr. Kyoto Protokol kapsamnda

uzlalan sera gaz emisyonu azaltlmas hedefinin salanmas iin, ulamdan kaynaklanan

emisyonun azaltlmasna ynelik yntemler gelitirilmesi nem arz etmektedir.

AB ulam sektrnde kullanlan enerjinin petrolden elde edilmesi ve bilinen petrol

rezervlerinin miktar ve blge ynnden kstl olmas nedeniyle kaynak ve teknolojilerin

eitlendirilmesi iin politikalar gelitirilmeye devam edilmektedir. 2007de yaymlanan

Avrupa Birlii iin Bir Enerji Politikasna gre gncel enerji ve ulam politikalar AB

karbondioksit emisyonunu 2030 ylna kadar %5 orannda artracaktr ve srdrlebilir

deildir. Dolaysyla biyoyakt retimi bu noktada nem kazanmaktadr. nk fosil

yaktlar yerine kullanlabilen biyoyaktlar ulatrma sistemine kolayca entegre olabilmekte

ve sera gaz etkilerini azaltabilmektedir. AB ulatrma sektrnde biyoyakt ve dier

yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanm tevik etmektedir. Bu nedenle, 23 Nisan

2009da yaymlanan Yenilenebilir Enerji Direktifi ulamda %10 yenilenebilir enerji

kullanm ve piyasadaki biyoyaktlarn sreklilii konusunda hedefler koymaktadr. Bu

Direktife gre Komisyon, konuya ilikin gelimelere ilikin dzenli olarak Parlamentoya

rapor sunmak zorundadr.

Dier taraftan yine 2009 ylnda yaymlanan Beyaz Kitapa gre AB giderek artan

bir ekilde ithal edilen hidrokarbon yaktlara baml hale gelmektedir. Varolan kullanm

ve politikalarla Birliin enerji ithalat bamll 2030 ylna kadar %50den %65 oranna

ykselecektir. Artan kresel enerji talebinin nasl karlanaca endie yaratmaktadr. Buna

bal olarak oluacak bir enerji krizinde ye Devletler arasnda bir dayanma

mekanizmas oluturulmam ve ye Devletler belirli gaz salayclarna bal

durumdadrlar.

Avrupa Birlii, dnya enerji piyasalarndaki arzn dk olmasndan ve fiyat

deiimlerinden fazlaca etkilenmektedir. Doru politika ve yasal ereveler ile AB

Enerji Piyasasnda enerjiden daha uygun fiyatlarla faydalanabilecektir. Bu konuda

hazrlanan Enerji Piyasas Bildirimi ve Sektrel Rekabet Durumu nceleme Raporu, i

piyasaya ilikin kural ve nlemleri belirlemektedir. Bu rapora gre enerji verimlilii ve

33

yenilenebilir enerji konularna yaplacak yatrmlarn artrlmas, hem istihdamn

artrlmasn hem de teknolojik adan ilerlemeyi salayacaktr. Tarmsal rnlerden

retilen biyoyaktlar ayrca, gelimekte olan lkelerde evresel ve ekonomik yararlar da

salamaktadr. zellikle AB eker reformundan etkilenen eker reticisi lkeler iin

biyoetanol retimi uygun bir alternatiftir. Ekonomik adan ise biyoyakt retimi 250.000-

300.000 kiiye dorudan istihdam salayacaktr.

Avrupa Birlii Enerji Politikas daha yakndan incelenecek olursa bu politikann

ksaca amatan olutuu sylenebilir:

klim deiiklii ile mcadele

thal fosil yaktlara bamlln snrlandrlmas

Tketiciye gvenilir ve ulalabilir enerji salanmas

Yukarda belirtilen amalara ulalmas iin yaplan almalar AByi dk

karbonlu ve enerji asndan verimli bir ekonomi haline dntrecektir. 2000li yllarn

banda varolan nlemler sreklilik, arz gvenlii ve rekabet edebilirlik gibi kriterleri

salamamas nedeniyle ye Devletler tarafndan uluslararas sera gaz azaltm hedeflerine

uyum salamak amacyla 2007 ylnda Stratejik Vizyon ve Eylem Plan hazrlanmtr. Bu

planda biyoyaktlar da yer alm, Avrupa Komisyonu tarafndan biyoktlenin ncelikli

olarak kullanlaca sektrler s retimi, elektrik retimi ve ulam olarak belirlenmitir.

ABde biyoyakt politika nlemleri kullanld ara trne gre drt balkta

kategorize edilebilmektedir. Bunlar, bte destei, harmanlama ve kullanm zorunluklar,

ticaret nlemleri ve verimliliin ve etkinliin gelitirilmesi nlemleridir (Burrell vd.,

2010). ABde biyoyakt retimi ve tketiminin artrlmas iin temel mali tevikler ye

Devletler tarafndan belirlenmekle birlikte genel destek tr vergi indirimi veya

muafiyetidir. 2003/96/EC sayl Enerji Vergi Direktifi, ye Devletlerde bu tedbirin

uygulanmas iin genel bir AB erevesi ortaya koymaktadr. Birok lke ayrca ulam

yaktlar tedarikilerinin toplam satlarnn sabit orannda biyoyakt satmak zorunda

olduklar biyoyakt zorunluluklar uygulamaktadrlar. AB tarafndan uygulanan dier

destek politikalar snr korumas, kt demeleri, enerji bitkileri yardm, aratrma ve

gelitirme destei ve blgesel kalknma giriimleri gibi birok uygulamay iermektedir.

34

ABnin 2003 ylnda Ortak Tarm Politikas (OTP) vastasyla uygulam olduu Enerji

rnleri Yardm ile AB, biyoyaktlar iin hammadde olarak kullanlacak tarmsal rnleri

reten iftilere hektar bana 45 Euro vermekteydi. retime ynelik destekleme vererek

biyoyakt retiminde kullanlan tarmsal rnlerin birim maliyetini dren AB, bu politika

uygulamasyla, iftilerini enerji tarm yapmaya tevik etmekteydi. Avrupa Birliinde

nceleri biyoktle reticilerine dorudan destek salamakta olan OTPde 2008 ylnda

yaplan Health Check Reform ile birlikte enerji bitkileri ve dorudan destek demeleri

sona erdirilmitir (Burrell vd.,2010).

Yakt vergi muafiyetleri ve indirimleri birok ye Devlet tarafndan biyoyakt

tketim ve retimini desteklemek iin kullanlmaktadr. ye Devletler iin biyoyakt vergi

muafiyetleri Enerji Vergilendirme Direktifi olarak da bilinen 2003/96 sayl Direktif ile

dzenlenmitir. Vergi ayrcalklar devlet yardm olarak deerlendirildii iin Komisyon

tarafndan yetkilendirilmesi ve bu ayrcalklarn Komisyona bildirilmesi gerekmektedir.

AB ye Devletleri, biyoyakt vergilendirilmesi iin tam veya ksmi vergi muafiyeti gibi

farkl seenekleri seebilmektedir. ABde biyoyaktlarn dk seviyelerde fosil yaktlarla

harmanlanarak kullanlmas ve retim maliyetlerinin fazla olmas gibi nedenlerle, ye

Devletlerin birounda piyasaya arz edilen biyoyaktlar iin vergi muafiyeti

salanmaktadr. Finlandiya, Almanya, Yunanistan ve Lksemburg dk harmanl

biyoyakt iin vergi muafiyeti uygulamayan lkelerdir. talya dk harmanl biyodizel

iin ksmi bir vergi muafiyeti sunmakla birlikte etanol iin bu muafiyet sz konusu

deildir. Ayrca baz ye lkelerde kota sistemi uygulanmakta, belirli miktar biyoyaktn

vergi indirimine tabi tutulmasna izin verilmektedir. Bunun nedenleri hkmet gelir

kayplarn azaltmak, biyoyakt retimini snrlandrmak ve AB dndan ithalat hari

tutmaktr. Belika, Fransa, talya, rlanda ve Portekiz bu lkelere rnektir (Banse

vd.,2010).

thal edilen biyoyakt trne gre AB snr koruma oranlar nemli farkllklar

gstermektedir. Etanolde en ok kayrlan lke tarifeleri hektolitre bana 19,2 , biyodizel

ithalatnda %6,5 ve biyodizel retiminde kullanlan bitkisel yalar iin tarife oran %0 ile

%3,2 arasndadr. Gelimekte olan lkeler ABye etanol ithalatnda vergisiz ya da kotasz

ulamdan faydalanmaktadr. Bu lkeler Afrika, Karayip ve Pasifik lkeleri, en az gelimi

lkeler, Genelletirilmi Tercihler Sistemi faydalanclardr.

35

Biyoyakt iin yakt standartlar snr koruma iin dier bir politika arac olarak

kabul edilebilmektedir. ye lkelerde tm yakt trleri iin kalite kontrolnn izlenmesi

lkesel dzeyde gerekletirilmektedir. Avrupa Dizel Standard EN590 dizelde

harmanlanacak biyodizel yzdesini %5 olarak snrlandrmaktadr. 2003 ylnda Komisyon

biyodizel kalite ve performansn salamak iin ynergeler yaymlamtr. Biyoyaktlardaki

iyot oran en fazla 120 miligram olacak ekilde snrlandrlmtr. Ayrca soya

fasulyesindeki yksek iyot seviyesinden dolay ABde biyoyakt retiminde kullanm

azaltlmtr. Bu kural Brezilya ve Arjantin gibi dnyann en nemli reticilerinden soya

ithalatn engellerken AB kolza reticilerine fayda salamaktadr. Scaklk dier bir

kstlamadr. Palm ya souk havada ve AB biyodizel sanayisinde kullanma uygun

olmad iin kullanm snrlanmtr. Kalite ve standartlara uygun olarak retilen

biyoyaktlar datmda tekellerin olumamasna ve tketicilerin olumsuz ynde

etkilenmemesine yardmc olacaktr (Banse vd., 2010).

Biyoyakt kullanm zorunluluklar AB piyasalarnda belirli bir miktar biyoyakt

sunulmas iin kullanlan bir dier aratr. 2003/30 sayl Direktif ile 2010 ylna kadar

biyoyaktlarn, her ye Devlet yakt piyasasnn %5,75ini oluturmas hedeflenmitir.

Baz ye devletler bu direktifin dnda baz zorunluluklar getirerek harmanlama oranlar

getirmilerdir. Sabit bir piyasa pay belirlenmesi genellikle fiyatlar zerinde artrc bir

baskya neden olmaktadr. ABde biyoyakt retim maliyetleri yksek olduundan

biyoyakt zorunluluklar tketici fiyatlarnda arta neden olacak, hkmetin sektr

desteklemesi ile fiyat artlarnn nne geilebilecektir. Bu nedenle Avusturya, Slovakya

ve spanya tam vergi muafiyeti salarken Hollanda, Slovenya ve ngiltere ksm muafiyet

salamaktadr. ye Devletler farkl zamanlarda etkili farkl zorunluluklar ortaya

koyduklar iin biyoyakt harmanlama zorunluluklarnn etkisini tahmin etmek gtr.

Biyoyaktlarn pazarlanmas ve kullanclarn desteklenmesi amacyla birok

destekleme yntemi kullanlmaktadr. ye lkelerde alternatif enerji kullanan ara

sahipleri vergi muafiyetinden yararlanmakta, kamu sektrne ait aralarda biyoyakt

kullanmn artrlmas ile hedeflere ulalmaya allmaktadr (Yaar, 2009).

36

Wisniewski ve ark. (2008) almasna gre biyoyakt retimine ve sektre ynelik

destekler aadaki gibi gruplandrlabilir:

1. Tarmsal retim

Enerji bitkileri retimi iin salanan destekler

Enerji bitkileri retimi iin zorunlu arazi tahsisi

2. Biyoyakt retimi

Aratrma ve gelitirme iin yaplan harcamalar

Biyoyaktlarn retimi amacyla yaplan yatrmlara destek ve krediler

Biyoyakt reticileri iin vergi tevikleri/dolayl vergilerin kaldrlmas

Biyoyakt reticileri iin kota sistemi uygulamas

3. Biyoyaktlarn Datm

Biyoyaktlarn kalite durumuna ynelik uygulamalar

Datmclar iin kota sistemi uygulamas

Belirli miktardaki biyoyaktlarn pazarlanmasnda vergi indirimi

salanmas

Datmclarn biyoyakt kullanmasna ynelik yaptrmlar

Biyoyaktlarn sat iin petrol istasyonlarnn kurulmas veya

modernize edilmesi amacyla yaplan desteklemeler

4. Biyoyaktlarn Pazarlanmas ve Son Kullanclarn Desteklenmesi

Biyodizel kullanclar iin yaplan tevikler

Kamu kesiminde saf biyodizel kullanmna olanak verecek ara

filolarnn oluturulmas

Hkmet planlar ve stratejileri

Avrupa Birliinde biyoyakt politikalarnn uygulanmasnda farkl organlar yer

almaktadr. Yenilenebilir Enerji Direktifi Avrupa Komisyonu Enerji Genel Mdrl,

Yakt Kalitesi Direktifi ise klim Hareketi Genel Mdrl tarafndan yrtlmektedir.

Ayrca 2006 ylnda sektr, aratrmac ve devlet paydalarn biraraya getiren Avrupa

37

Biyoyakt Teknoloji Platformu (EBTP) kurulmutur. Bu platform Komisyonun aktif bir

gzlemci olduu sekretarya tarafndan desteklenmektedir.

Birlik ierisinde biyodizel kullanmn tevik etmek ve temel biyodizel reticilerini

biraraya getirmek amacyla 1997 ylnda kar amac gtmeyen bir rgt olan Avrupa

Biyodizel Kurulu (European Biodiesel Board) kurulmutur. Merkezinin Brkselde yer

almas sebebiyle rgt AB kurumlar ve sivil toplum kurulular ile dorudan temas

halindedir. rgtn amalar arasnda:

yelerinin Avrupa Birlii kurumlar ve dier uluslararas organizasyonlarda

temsil edilmesi,

Bilimsel, teknolojik, ekonomik, yasal ve aratrma faaliyetlerini tevik edilmesi,

Bilgi toplanmas, analizi ve yaym,

Biyodizel sanayiinde karlalan sorunlarn aratrlmas ve zm zerine

almalar yaplmas yer almaktadr (European Biodiesel Board, 2014).

Avrupa Biyodizel Kurulu 2006 ylndan itibaren yelerden gelen verilerin ve

biyodizel rneklerinin dzenli ve gvenilir olmas amacyla kontrol edilmesi, yelerin

biyodizel rneklerinin bamsz laboratuvar koullarnda analiz edilmesi ve uygulanmakta

olan EN 14214 standardna uygunluunun kontrol edilmesi, yaplan testlerin EBB

tarafndan kontrol edilmesi gibi prensipler yardmyla biyodizele ilikin kalite raporlar

hazrlamaktadr (Yaar, 2009).

Avrupa yenilenebilir etanol sanayiinin AB dzeyinde temsili Avrupa Yenilenebilir

Etanol Birlii (ePURE) tarafndan gerekletirilmektedir. Amalar, Avrupada

yenilenebilir etanoln sanayi ve toplumun yarar iin politika ve mevzuat oluturularak

tevik edilmesini salamaktr. Ayrca yelerinin karlarn Avrupa Birlii kurumlar, ye

Devletler ve medyada temsil etmektedirler. Daimi sekretaryas Brkseldedir. 16 ye

devletten 24 yesi Avrupadaki etanol retim kapasitesinin %90nn oluturmaktadr. Ek

olarak farkl sektrlerden 34 irket ortak ye etanol retmemekle birlikte, etanol retiminin

tantmna ilikin almalar yrtmektedir (ePURE,2014).

38

Biyoyakt retim politikalarnn olumlu evresel, ekonomik ve sosyal sonularnn

yan sra amalanmayan arazi kullanm deiiklii ve sera gaz emisyonu art gibi baz

etkileri de olabilecektir. Arazi kullanm deiiklii halihazrda tarm arazisi olarak

kullanlan arazilerin enerji bitkileri retiminde kullanlmas eklinde olabilecei gibi

evreye zarar verilerek yeni tarm arazileri oluturulmas eklinde de grlebilir. Burrell

vd. (2010) tarafndan yaplan almaya gre yamur ormanlarnn tarmsal araziye

dntrlmesi ile karbon emisyonunun artaca dnlmektedir. Ayrca, biyoyakt

retimindeki art, biyoyaktlarn hammaddesi olan gda rnlerinin fiyatnda art

meydana getirecektir. Biyoyaktlarla ilgili dolayl arazi kullanm deiikliine ilikin 22

Aralk 2010 tarihinde Avrupa Komisyonunca bir rapor hazrlanm, arazi deiikliinin

engellenmesi amacyla AB Komisyonu 17 Ekim 2012 tarihinde biyoyakt retimi iin arazi

dnmn snrlayan ve ABde kullanlan biyoyaktlarn iklime olumlu etkilerini artran

bir teklif yaymlamtr. Teklif ile Yenilenebilir Enerji Direktifinde belirtilen %10

yenilenebilir enerji hedefinin salanmas iin gda bazl biyoyaktlarn kullanm %5

orannda snrlandrlmtr.

Sonu olarak; Avrupa Parlamentosu tarafndan karlan mevzuatla biyoyaktlara

ilikin mevzuat uyumu salanmaya allmakta ve biyoyaktlar tevik edilmektedir. AB

Parlamentosunca karlan baz direktifler ile biyoyaktlara ynelik vergi teviki

uygulamalar gerekletirilmektedir. Ayrca birok ye lke tarafndan uygulanan vergi

indirimleri, tketim vergisi muafiyeti veya tketim vergisi indirimi gibi destekleme aralar

ile biyoyaktlarn retimi de desteklemektedir. Dier taraftan AB, Ortak Piyasa Dzeni

ereve Kanunu kapsamnda, enerji tarmn destekleyerek ve atl arazileri enerji tarmna

ynlendirerek biyoyaktlara verdii nemi ortaya koymaktadr (Hatunolu, 2010).

3.1.1. AB Biyoyakt Mevzuat

ABde biyoyakt politikalarnn yasal dayana, 2010 ylnda %5,75 biyoyakt

kullanm hedefleyen 2003/30/EC sayl Biyoyakt Direktifidir. Direktife gre ulatrma

sektrnde biyoyakt ve dier yenilenebilir enerji kaynaklar kullanmnn teviki

amalanmaktadr. Ayn yl karlan Enerji Vergilendirme Direktifi biyoyaktlara da vergi

muafiyeti uygulanabilmesi maddesini getirmitir. 2009 ylnda, tm ye lkelerde 2020

ylna kadar ulam sektrnde %10 orannda zorunlu biyoyakt kullanm hedefi getiren ve

39

biyoyakt sreklilii plann ieren Yenilenebilir Enerji Direktifi yrrle girmitir. Bu

Direktife gre ABde arz salanan tm biyoyaktlar minimum sera gaz azaltm, arazi

kullanm ile evresel, ekonomik ve sosyal artlarda sreklilik kriterini salamaldr. Ek

olarak ye Devletlere Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Plan hazrlama gereklilii

getirmektedir. Ayrca yine 2009 ylnda yaymlanan Yakt Kalitesi Direktifi ile yakt

tedarikilerinin karayolu tamaclnda salanan enerjinin neden olduu sera gaz

emisyonu younluunu azaltmas iin 2020 ylna kadar AB karayolu tamaclnda

kullanlan yaktlar karmna %6 daha az karbon zorunluu getirmitir. 2009da

yaymlanan AB 2020 klim ve Enerji Paketi, AB sera gaz emisyonlarnn 1990

seviyelerinin en az % 20 altna drlmesi, AB enerji tketiminin % 20'sinin yenilenebilir

kaynaklardan karlanmas ve temel enerji kullanmn