kuran'dan mesajlar

8/6/2019 Kuran'dan Mesajlar

1/226

1

KURANDANMESAJLAR

YRD.DO.DR. MUSTAFA NVER


2/226

2

rd.Do.Dr. Mustafa nver: 1966 ylnda ankrnnabanz lesine bal Bakrl Kynde dodu.1991de Ankara niversitesi lahiyat Fakltesinden

mezun olduktan sonra Ondokuz Mays niversitesi lahi-yat Fakltesi Tefsir Anabilim Dalnda aratrma grevlisi

olarak almaya balad. Ankara niversitesi Sosyal Bi-limler Enstitsne bal olarak 1993 ylnda Kurn An-lamada Siykn Rol adl almasyla Yksek Lisansn

bitirdi. Bu almas 1996da Sidre Yaynlar tarafndanbasld. 1993-1994 retim dneminde yaklak bir yl e-itli aratrmalar yapmak zere Msrn bakenti Kahi-rede bulundu. 1998 Nisan aynda O.M.. Sosyal BilimlerEnstitsne bal olarak hazrlad Tefsir Uslnde

Mekk-Meden lmibalkl teziyle Doktorasn tamamla-d. nver hlen, Ondokuz Mays niversitesi lahiyat Fa-kltesi Tefsir Anabilim Dalnda almalarna retimyesi olarak devam etmektedir.

Y


3/226

3

KURANDANMESAJLAR

YRD.DO.DR. MUSTAFA NVER

SDRE


4/226

4

Sidre Yaynlar: 8Kuran Dizisi: 3

Mays, 2000, Samsun

Yrd.Do.Dr. Mustafa NVER

Kurandan Mesajlar

ISBN975-94752-5-1

Bask

Eser Ofset

Posta eki Hesab:Mustafa nver 870 224

Sidre Yaynlarstiklal Cad. (iftlik Cad) No: 35SAMSUN

Tel-Fax: 0 362 432 97 97


5/226

5

llahtan dinleyin, Allaha d-

nn;Benden dinlediklerinizi hatrdatutun;

Sonra anlayarak bu ksa sz genile-tin ve toplayn;

Sonra bunlar isteklilerine verin, menetmeyin;

Bu size yaylm bir rahmettir, siz debunu geniletin.1

1 Muhyiddn bn-i Arab, Fuss-l-Hikem, M.E.B. Yay., s. 20.


6/226

6

THF...

u niz almay, 20.Temmuz.1995perembe gn le saatlerinde elim birtrafik kazasnda ikisini birden yitirdi-

imiz sevgili babam Enver NVER ve sevgiliannem Ltfiye NVERin ruhlarna ithaf edi-

yorum.

Yce Rabbimden rahmet ve balarna vesileolmas niyz ile...

B


7/226

7

NDEKLER

THF ................................................................ ...................................... 6NSZ ........................................................................ ............................. 9

BRNC BLMNAN ZERNE/11

SALH KULLARA MJDE................................................................. 13YETEL-KRS.................................................................................. 17ALLAHLA ELLERN AYIRMAK............................................... 25KURAN EN GZEL TLER VERR........................................ 29KUR'AN MUTLULUK KAYNAIDIR.............................................. 32KENDN BLEN RABBN BLR.................................................... 37ALLAH'A KULLUK KENDN BULMAKTIR................................. 41KURAN, SZLERN EN GZELDR............................................. 45HBR EY ALLAHTAN BYK DELDR............................. 49

ALLAHA NN MUHTACIZ........ ................................................... 53TEVHT, TEK BR MMET VE KARDELK............................... 57LM EN GZEL BRETTR........................................................... 63MSLMANIN HAREKET NOKTALARI....................................... 67ZZET YANLI YERDE ARAMAK.................................................. 74

KNC BLMMSLMAN FERT VE ZELLKLER/79

NSANIN STNL....................................................................... 81ORTA YOL HAYIRDIR....................................................................... 86

DI GRNLE YETNMEMEK................................................... 90DNLEMEK VE EN GZELNE UYMAK........................................ 95DOSDORU OLABLMEK................................................................ 99KTL GZEL GRMEK........................................ .............. 103MSLMAN KBRL OLAMAZ.................................................... 108


8/226

8

MSLMAN KORKAK OLMAZ.................................................... 111KANAAT SAHB OLMAK............................................................... 117KORKU LE MT ARASINDA OLMAK...................................... 121

NC BLMSLAM TOPLUMU VE ZELLKLER/125

DEPREM FELAKET ........................................................................ 127HEPMZ KARDEZ........................................................................ 131IRK BR VN KAYNAI MIDIR? ............................................ 136KURANDA DBI MUERET................ ................................... 141EMANETLER EHLNE TEVD ETMEK...................................... 144SALIKLI BR MSLMAN TOPLUM ........................................ 149SLAM DMANLARINA KARI TAVIR..................................... 153STANDART MMET OLMAK ........................................................ 157EN HAYIRLI MMET OLMAK...................................................... 160KALBN GNAHKRLII .............................................................. 163KUR'AN VE SANAT........................................................................... 167

DRDNC BLMKURAN VE NSAN HAKLARI/173

NSAN HAYATININ NEM............................................................ 175KURANIN KADINA BAKII (1) .................................................... 179KURANIN KADINA BAKII (2) .................................................... 183ZEL HAYATIN MAHREMYET ................................................. 187NSANLARLA ALAY ETMENN KTL............................. 192AKLIN KORUNMASI........................................................................ 196DNN KORUNMASI ........................................................................ . 200NESLN KORUNMASI ...................................................................... 204MALIN KORUNMASI ....................................................................... 209


9/226

9

NSZ

nsan kinatn efendisi ve yeryznn halfesi... Srtnayklendii grevlerinde yanllar yapmamas iin her za-man baucunda bulabilecei ve gvenle mracaat edebile-

cei yanlmaz rehberlere muhta... nsanolu gvenilir rehberlerinnda dnyay gl tarlasna evirebilecei gibi, bavurduu reh-

berlerin salkl ve gvenilir olmamas durumunda ise dnyay kanglne ve gzyalar deryasna dntrebilmekte... Bu kbiliyetftratnda mheyy...

nemli olan rehberlerin yanlmaz ve gvenilir olmas ile in-sann bu rehberlere kaytsz uymas. Allah kelm Kurn- Ke-rimin en gvenilir rehber olduunda en kk bir phe olmasagerek... O halde insan bu yanlmaz rehbere uyduu mddete hemdnyasn hem ahiretini gl bahesine dntrecektir.

Elinizdeki bu kitap Kurandan karmaya alarak siz de-erli okurlarn nne sunduumuz inci taneleri... Khir ekseriyeti1994-1999 yllar arasnda TRT Radyosu iin bir yet-bir yo-rumtarznda hazrladmz konumalardan meydana geldi. Bun-lara ilveten deiik dergilerde daha nce yaynlanm birka ya-zmz da yeniden gzden geirerek buraya aldk. Konumalar ki-

taplatrlrken metinler yeniden dikkatle incelenerek gerekli gr-len yerlerde izahlar yapld, sohbet dili yazl dile dntrlmeyealld ve zellikle kullanlan hadislerin kaynaklar tespit edildi.almamz boyunca yorumunu yapmaya altmz ayetlerinmeallerini kimi zaman kendimiz verdik, kimi zaman da sayn ho-


10/226

10

camz Prof.Dr. Sleyman Atein mealiyle, Muhammed EsedinMeal-Tefsirinden yararlandk.

Konumalar radyodan takip etmi pek ok deerli dinleyi-cimizin bizden konuma metinlerini srarla talep etmesi, bu kitabnyaynlanmasnda tevik edici oldu.

Bu nizne eserin hayat sreci boyunca mslman insannmstan kalamayaca ilkeler ierdiini dnyoruz. Ayrca bukitabn halkmz irad etme grevini yrtenDin Grevlilerimizede yararl olacana inanyoruz. Zira onlarn gerek hutbelerindegerekse vaazlarnda faydalanabilecekleri bir el kitab olacanmit ediyoruz.

Kitabn syleyebildii dorularn kayna Kurn- Kerim.Sahip olduu btn olumluluu onun bereketine borlu. stemedenve sr- lisn kablinden telaffuz ettii yanllar ise eserin cizyazarna ait.

Kitabn yaynlanmasnda byk yardmn grdmYrd.Do.Dr. Hayrettin ztrke ve msveddeleri batan sona oku-yarak deerli eletiri ve dzeltmelerde bulunan Yrd.Do.Dr. Os-

man Gnere teekkr borluyum.almak bizden baar Allahtandr.

Yrd.Do.Dr. Mustafa nverAtakum, 28.ubat.2000


11/226

11

BRNC BLM

NAN ZERNE


12/226

12


13/226

13

SALH KULLARA MJDEGerek u ki, Tevrattan sonra Ze-burda da yazmzdr ki yeryzneancak salih kullarm varis olacaklar-dr. Enbiya (21) : 105.

llah her eyin yaratcs... Her eyin sahibi olan Allahnsorumluluk yklenmi tek canllar gurubu olarak yeryz-n biz insanlarn emrine verdii malumdur. Yeryzn

ihya etmek, mamur hale getirmek, Allahn burada yaratt nimet-leri kardee paylamak, hakszlk ve zulm ilemeden bar, huzurve gven ortam temin etmek biz insanlarn en byk sorumlulu-udur. Allaha hamdolsun ki Yce Rabbimiz bu etin grevde bizinsanlar yalnz bamza brakmam, tabir yerindeyse yolumuzuarmayalm diye yollarmza iaretler koymu, deniz fenerleriyerletirmitir. Trafik iaretlerine ve kurallarna azami riayet eden

bir ara srcs, nasl ki kazadan korunmu olacaktr, aynen Al-lahn koyduu iaret ve deniz fenerlerine de riayet eden insan,

srtna yklenen halfe olma grevini baaryla yerine getirebile-cektir. Amerikada Denizcilik Enstitsnn yaynlad

Proceedings adl bir dergide Frank Koch adndaki bir asker ylebir anekdot anlatr ve son derece ilgi ekicidir:

Eitim filosuna verilmi olan iki sava gemisi birkagndr kt hava koullarnda manevra yapyorlard. Ben, enndeki sava gemisinde grevliydim ve hava kararrken kpr-de nbetteydim. Yer yer sis vard ve gr alan dard. Bu ne-denle komutan da kprdeydi, btn faaliyetleri denetliyordu.

Karanlk bastktan ksa bir sre sonra kprnn gzet-leme yerinde iskele tarafndaki nbeti haber verdi: Ik.Sancak tarafnda.

Komutan seslendi: Dmdz m ilerliyor, yoksa kadoru mu gidiyor?Nbeti, Dmdz ilerliyor, Komutanm, diye cevap

verdi. Bu, o gemiyle tehlikeli bir arpma rotas zerinde ol-duumuz anlamna geliyordu.

A


14/226

14

Komutan nbetiye emir verdi: Gemiye mesaj gnder:arpma rotasndayz. Rotanz 20 derece deitirmenizi ne-riyoruz.

Kardan u sinyal geldi: Rotanz 20 derece deitir-meniz nerilir.

Komutan, Mesaj gnder, dedi. Ben komutanm. Ro-tay 20 derece deitirin.

Kardaki, Ben deniz onbaym, rotanz 20 derecedeitirseniz iyi olur, diye yantlad.Komutan bu arada iyice fkelenmiti. Hrsla emretti.

Mesaj gnder! Ben bir sava gemisiyim. Rotanz 20 derecedeitirin.

Kardaki klarla iaret verdi: Ben bir deniz feneri-yim.

Hemen rotay deitirdik.2

Cenab- Hakkn kinatta koyduu kanunlar deniz fenerlerigibidir, bunlar kar konulamaz glerdir. rnein atein yakmagc byle bir kanundur. O halde biz atein yakmamasndan ko-runmak istiyorsak atee dokunmamalyz. Zaman zaman olabilecek

deprem kanununa kar da korunma tedbirleri almal, yaplarmzdayankl ina etmeliyiz. nk biz insanlar bu yasalara kar ko-yamayz, kar koymaya alrsak kendimizi yok ederiz. Binaena-leyh sosyal hayatta konmu kanunlar da aynen evrendeki yasalara

benzerler. Her varln Yaratan ve Rabbi olan Allaha inanmak veonun talimatlarna sayg duyup bunlar hayata geirmeye almakda dier fizik kurallarna itaat edildiinde elde edilecek huzur vegveni douracaktr. nk Allahn talimatlar genel anlamdainsann yeryzndeki ynetme ve idare etme grevi olan halfelikvazifesini yetkinlikle yerine getirmesini salayan yasalardr.

u halde insann yeryzndeki grevine layk hareket edipetmediinin ls, yaratannn koyduu deniz fenerlerine riayet

edip etmediidir. Gemiyi denizde hareket ettiren komutan kaptan,nasl ki deniz fenerine ramen, onu ezerek, yok sayarak gemisini

2 Stephen R. Covey, Etkili nsanlarn 7 Alkanl, 5. Basm, stanbul,1998, Varlk Yay., s. 28-29.


15/226

15

karaya sa salim karamayacan bilmi ve bu yzden gemisininrotasn yeniden dzenlemek ihtiyac duymusa, bunun gibi Al-lahn iaretlerine riayet etmeyen insann da ynettii yeryznihya ve mamur etmesi mmkn deildir. hya ve mamur edebilme-si Allahn koyduu deniz fenerlerine riayet etmesine baldr. hyave mamur etmekten kastmz, dnya insanlarnn huzur, refah, kar-delik ve bar iinde yaamalardr. Allah her eyi insann hizme-tine ve onun mutluluu iin vermiken, tutup elde edilen teknoloj i-yi ve imkanlar insanlar ldrmek, sakat brakmak, korkutmak veonlar perian etmek iin kullanmak yeryzn ihya edip mamurhale getirmek midir? Bunun ad yeryzn fesada bomak deilmidir? Bugn dnya zerindeki insanlarn kimileri lks ve konforiinde yaarken, neden birileri de alktan, yokluktan ve hastalk-tan muzdarip olmakta, hayatlarn kaybetmektedir? Bunun cevab

bize gre ok aktr: nk dnyay ynetenler Allahn insanarettii deniz fenerlerine riayet etmiyorlar da onun iin. Baknz

burada mslman deil de nsan kelimesini zellikle semi bu-lunmaktayz. Dnya insanlarnn hepsinin mutluluk ve saadeti iin

Allahn emir ve yasaklar hayati neme sahiptir. Tarihin bir d-neminde yneticileri de kendi dindalar olduu halde Avrupalhristiyanlarn biz hristiyan ha grmektense Osmanl sargrmeyi daha ok isteriz demeleri, Allahn ilkelerinin sadecemslmanlar iin deil, aksine btn dnya insanlar iin huzur vemutluluk vesilesi olduunu gstermektedir. nk inanlara baskyaplmamas, herkesin inancnn gereini harfiyen yerine getirme-lerinin salanmas slam Dininin ak bir emridir. Dini hayatlarn-da bu zgrl gren Avrupal hristiyanlar, sosyal ve ekonomikhayatlarnda da zgrl tadnca mutlu ve huzurlu olmalarnaherhangi bir engel grmemiler ve kendi dinlerinden olmayan ida-recilerin ynetimi altnda bile iyi bir vatanda olmaya almlar-dr. Tarihin bir dneminde Osmanl mparatorluunun gerekle-tirdii bu huzur ve gven ortamnn gnmzde hristiyan Amerikave baz ada demoktarik ve zgr Avrupa lkeleri tarafndan dayaatldn grmekteyiz.


16/226

16

Hi unutmayalm ki her trl ilerleme ancak zgr ve de-mokratik ortamlarda gerekleir. Aslnda lkesi hakknda iyilikdnen her ynetici kendi devletini daha ok zgr hale getirmeli,inanlara ve inanlar yaama hrriyetini sonuna kadar temin etme-lidir. lkesini ve toplumunu olabildiince effaflatrmal, halknnkendilerinden hesap sormasn kolaylatrmal, bundan korkmakyerine aksine tevik etmelidir. Hibir devlet idarecisi unutmamal-dr ki kendisi o makamda halkn mutlu ve huzurlu klmak iin

bulunmaktadr. Halkyla kavga eden, onu susturmaya alan hibiryeryz paras, dnyann neresinde olursa olsun hikmetli ve ideal

bir yre olma vasfn asla kazanamaz. zgr ve hr lkelerde tek-nolojik gelimeler, zenginlikler ve erdemli yneticiler ortaya kar.Bu yerlerde halk almaktan ve yaamaktan haz alr, gnl raha t-l duyar.

Yazmza konu olarak setiimiz ve ba tarafta verdiimizyette Yce Rabbimiz yeryzn salih, erdemli ve Kendisininkoyduu deniz fenerlerine riayet eden kullarna miras braktnmjdelemitir. u halde genelde tm insanlar, zelde mslmanlar

Allaha imanlarn yenilemeli ve Ona iman etmelerinin ne anlamageldiini ok iyi incelemeli ve dnmelidir. Ruhunu ve hayatnRabbinin emri dorultusunda ihya etmeye ve zenginletirmeyealmaldr. nk ancak bu insanlar yeryznn gerek varisleriolacaklar ve ancak bu salih insanlar, yeryznn layk olduu imarfaaliyetini gerekletirecek ve insanlarna huzur ve saadet gtre-cektir.

nanlarmz, duygularmz, sevgilerimiz ve ilgilerimiz nekadar eitli ve deiik olursa olsun btn insanlar olarak hepimizayn dnyay paylayor, ayn havay soluyoruz. u halde mutlu vehuzurlu yaayabilmemiz, deniz fenerleri kadar gl evrensel ilke-leri benimseyip onlar hayata geirebilmemize baldr.

En salam deniz fenerleri Allahn bizlere en son vahyettiiKurn- Kerimde yer almaktadr.


17/226

17

YETEL-KRS

Allah (O Zattr ki) kendinden bakahibir Tanr yoktur. (O, zt, ezel veebed hayat ile) diridir (bakdir).Ztyle ve kemliyle kimdir. (Yarattk-larnn her an mutlak hkim ve muha-fzdr, her ey onunla kimdir). Onune bir uyuklama tutabilir, ne de biruyku. Gklerde ne var, yerde ne varsahepsi Onundur. Onun izni olmadkanezdinde efaat edecek kimmi? O, in-sanlarn gzlerinin nnde olan da,onlardan gizli tutulan da (yani yaptk-larn, yapacaklarn, bildiklerini, bil-mediklerini, akladklarn, gizledikle-

rini, dnyalarn, ahiretlerini, hlasaher eyini,) bilir. (Mahlukat) Onunilminden, Onun dilediinden bakahibir eyi asla kavrayamazlar. Onunkrs s gkleri ve yeri kuatmtr. Bunlarn korunmas Ona ar da gel-

mez. O ok yce, ok byktr.3 Ba-kara (2) : 255.

3 Kk tasarruflarla meal iin bkz. antay, Hasan Basri, Kurn- Hakim

ve Mel-i Kerim, 13. bsk., st. 1984, c. I, s. 71.


18/226

18

ce Rabbimizin bizlere gnderdii Kurann genel ve esasitibariyle u konudan bahsettii rahatlkla sylenebilir:1- Kuran en bata Allahn kendisini tantan, Onu anla-

tan bir kitaptr. 2- Kuran kendine muhatap ald insana, insanyani kendini kendine anlatan ve tantan bir kitaptr. 3- Kuran,Allahla insan arasndaki ilikinin nasl kurulmas gerektiini re-ten bir kitaptr. Bu maddeyi Allah,nsan veAllah-nsan eklin-de ksaca ifade etmek de mmkndr.

slam inancna gre btn kinat, her ey Allah-merkezlidir,bat dilindeki karlyla Teosentriktir. Yani var olan veya olma-yan her eyin odanda, merkezinde Allah vardr. Her ey aslnadner, her varlk odana, merkezine ve sahibine varr. Sahibindenayr kalmaz, ondan kopmaz, ondan kaybolmaz. Burada herhangi

bir seme veya irade etme zelliinin olmadna dikkat edilmeli-dir. Sz gelimi insann inanl veya inansz, istekli veya isteksizoluu, onun Allahla btnlemesinde asla etkin deildir. Kii nekadar inanl veya inansz olursa olsun mutlaka lecek, ve bir gnmutlaka Rabbinin huzurunda hayatnn hesabn verecektir. Yani

insan istese de istemese de mutlaka Allaha vsl olacaktr.u halde evrenin odanda duran, slami adan daha salkl

bir deyile Yaratcs Olan Allah tanmak, yani marifetullah, esa-snda her eyin ba ve temelidir. Rabbini tanyan kii mutlakakurtulua erer, Onu tanmayan kimse, marifetullaha ulaamayankimse de hsrana urar.

Biraz nce de sylediimiz gibi Kurn- Kerim Yce Rab-bimizi bize tantan ilahi kitaptr. Biz Rabbimizi en salkl ekildeyeryzndeki tek bozulmam ilahi kitap olan Kuran araclylatanyabiliriz. Onun sfatlarn en doru ekliyle ancak byle re-nebiliriz.

Biz de bu yazmz Yce Rabbimizi bize tantan ok bykbir ayet zerinde yapmaya alacaz. zerinde duracamz aye-ti, aziz milletimiz de ok ezberlemekte ve sk sk okumaktadr.Buna yetel-krs denmekte, halkmz tarafndan da Allahu lismiyle bilinmektedir. Yalnz yeri gelmiken ok nemli bir husus-

Y


19/226

19

ta bir yanl dzeltmek faydal olacaktr. Ayetel-krsi denilen buayete, halkmzn dedii ekilde Allahu l demek yanltr. n-k Arapada l edat, hayr manasna gelmekte, beraber zikre-dildii lafza bir olumsuzluk ve menfilik katmaktadr. Allahu lsz, haa Allah yoktur veya Allaha Hayr gibi ok kt veolumsuz anlamlara gelir. Elbette sz konusu ayeti bu isimle kulla-nan aziz halkmzn kt bir niyeti yoktur, byle olmad iin deherhangi bir gnah ilemi deillerdir. Ancak tabiki her eyin do-rusunu renmek ve onu uygulamak, kullanmak mkemmelliktir.O halde doru olan bu uzun ayete, yetel-krs ya da daha kolayekliyle krs sresi demektir.

Peygamberimizden rivayet edilen pek ok hadiste bu ayetinmana ve nem asndan Kurann en byk ayeti4 olduu ifadeedilmektedir. Ayetel-Krsinin Kurandaki en byk ayet olmasonun Allahn zatndan, tevhidden ve Onun eriilmez yce vasf-larndan sz etmesi sebebiyledir. Alimlerimiz elli kelimeden olu-an bu ayetin her kelimesinin ayr bir bereket olduunu sylerler.5

Baz alimlerimiz de ayetin sahip olduu bu stnln onda geen

Allah Tealann yce isminin zikredilmesinden kaynaklandnsylemitir. Nitekim bu ayette Allahn ismi aka ve zamirleolmak zere toplam on sekiz defa tekrar edilmitir.6

Eb Abdillah adl bir alim de yetimizin fazileti hakkndaunlar syler: Bu, Allah Tealann indirdii yle bir ayettir ki

bunu okuyan kimseye Allah, birisi hemen dieri daha sonra verile-cek iki sevap ve mkafat baheder. Hemen verilecek mkafat, oku-yan kimsenin fet ve bellardan korunmasdr.7 Halkmzn busureyi ok ezberleyip okumasnn altnda yatan sebeplerden birisi-

4Azamu yetin fil-Kurn Bkz. Kurtubi, el-Cmi li-Ahkmil-Kurn,

Beyrut 1985, Dru hyit-Trs, c. III, s. 268-270 ; bn-i Kesr,Tefsrul-Kurnil-Azm, Beyrut 1984, Drul-Marife, c. I, s. 305.

5Kurtubi, III, 270.6Kurtubi, III, 271.7Kurtubi, III, 268.


20/226

20

nin de bel ve fetlerden korunma olduu bilinmektedir. Bu an-lamda halkmz gayet isabetli bir davran sergilemektedir. imdiayetimizin mealini tekrar hatrlayarak dikkat eken zeliklerini

birlikte inceleyelim:Allah (O Zattr ki) kendinden baka hibir Tanr yoktur.

(O, zt, ezel ve ebed hayat ile) diridir (bkdir). Ztyle ve kem-liyle kimdir. (Yarattklarnn her an mutlak hkim ve muhafzdr,her ey onunla kimdir). Onu ne bir uyuklama tutabilir, ne de biruyku. Gklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Onun.

Ayetin ilk cmlesi, Allahtan baka hibir tanrnn olmad-n ifade etmektedir. Btn semavi dinlerin en deimez ilkesi

budur. Biz bu cmlenin anlamna ksaca tevhiddiyoruz. Mslmanola bilmenin ilk art Allahtan baka hibir ilah veya tanrnn ol-madna iman etmektir. Buna gre Allah; kinatn, insanlarn,hayvanlarn, ksaca her eyin tek yaratcs ve tek hkimidir. Tevhither eyin sahibinin ve tek hakiminin tekbana Allah olduunuikrar etmek ve Onun dndaki her eyin Onun yarat ve kuluolduuna inanmaktr.

Allah zt, ezel ve ebed hayat ile diridir, sonsuzdur. Ayet-teki Hayy kelimesi bunu ifade eder. Hayy ismi Allah Tealnnen gzel isimlerinden yani esmy hsnsndan biridir. nandmzAllah her zaman diridir, canldr, lmeyecek tek varlktr. nsanlarda dahil Onun dndaki her ey lmldr. lmsz Varlk sade-ce Allahtr. O halde dayanamzn, gven kaynamzn hi l-meyecek zat olmas bizim iin daha gvenli deil midir? Buyzden atalarmz insana dayanma lr, aaca dayanma kururdemilerdir.

Allah ztyla ve kemliyle kimdir. Ayetimizde bu manayda kayym kelimesi ifade etmektedir. Btn varlk leminin ve

btn mahlukatnn her trl ilerini dzenleyen, Kayym olanAllahtr. Yaratmakta, rzk vermekte, mahlukatn her an tedbirindeolan yegane sahip Allahtr. Camilerin her zaman en gzel ekildeibadete hazr bulundurulmas iini yrten kimseye de kayymdenmesi benzer bir anlam artrmaktadr. Allahn dndaki her


21/226

21

ey varln, hayatiyetini bir baka varla borludur. rnein bizhayatiyetimizi devam ettirebilmek iin havaya, suya ve gdalaramuhtacz. Varl kendinden olan tek Zat, Allahtr. O, varlnsrdrebilmek iin hi kimseye muhta deildir. Onun hayat

bizatihidir, ezeli ve ebedidir. Aksine her ey, varln Ona bor-ludur.

Onu asla uyuklama ve uyku tutmaz. Uyumad gibi, uyu-mayp sadece gzleri yumma anlamnda gaflete dalmad gibiuyuklamaz da. Her an kullarn izler, onlara her zaman hkimdir.Byle bir sahibe, byle bir koruyucuya ve muhafza inanlmaz m?Onu inkar etmek, Onu reddetmek insann kendini yok etmesi,

bindii dal kesmesi deil midir? Allahtan baka gvenilen vedayanlan korumalar, bodyguardlar uyumadan durabilirler mi?Peki onlar uyurken sizi kim koruyacak?

Gklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Onundur. yeti-mizin bu cmlesi de gklerde ve yerde olan her eyin Allaha aitolduunu ifade etmektedir. Gkler ve yerlerifadesi Allahn dn-daki btn mevcudat anlatmakta ve gerekten de gkler ve yerler

ile bunlar arasndaki btn msiv Allaha aittir. Mlkn tamamOnundur. O halde biz de dahil her ey Allaha aidiz, ve mutlakaaslmza, sahibimize dneceiz. lmeden nce Sahibe dnebilmekniyazn paylamak en byk duamz olmal.

Onun izni olmadka nezdinde efaat edecek kim-mi?Ayetin bu ksmnda Allah Teal kendi izni olmadan hi kim-senin bir bakas lehine araclk yapamayacan, efaat edemeye-ceini bildirmektedir. efaat kelimesi Arapada e-fe-a fiilindengelmekte olup kk anlamnda ift yapmak, bir eyi dierinin ze-rine katlamak anlamlar vardr. Buradan hareketle, bir kimseninlehine birine i grdrmek iin araclk yapmaya, tavassut etmeyede efaat denir. Araclk yapana fi, kendisi lehine araclkta

bulunulan kimseye de mefdenir. Dini anlamda ise ksaca ahiretgnnde eitli vasflara sahip gnahkar kullarn affedilmesi iinCenab- Hakka dilekte bulunmaya efaat denmektedir.


22/226

22

Keyfiyeti hakknda ihtilaf bulunmakla beraber zellikle Pey-gamber efendimizin efaat hak ve yetkisinin makbul olduu konu-sunda slam alimleri ittifak iindedir.8 Zaten Kurtubinin de dediigibi bu ayet, efaat konusunda diledii kullarna izin verdiiniifade etmektedir. Kendilerine efaat verilmi olanlar ise peygam-

berler, alimler, mcahitler, melekler ve Allahn ikramda bulunupmerref kld kimselerdir. Hatta mminler bile birbirleri iinefaat edecekler, cennete girmi mminler girememi kardeleriiin Ya Rabbi! bizimle beraber namaz klan, bizimle beraber orututan kardelerimizi de affet, cennetine al diye dua edeceklerdir.Kk yalarda len ocuklar da anne-babalar iin efaat edecek-ler, tabir caizse cennnetin kapsna yaparak annemizi babamzalmadan biz de girmeyiz Ya Rabbi diyeceklerdir.9

Ancak burada hemen unu ifade etmek gerekmektedir:Ahiret gnnde olabilecek efaat, kesinlikle Allaha kar olmaya-caktr. efaat haa Allahn baypas edilerek, Ona ramen gnah-karlarn cennete doldurulma hadisesi deildir. Allahn izin ver-medii, raz olmad hi kimsenin herhangi bir kimse iin efaat

etmesi sz konusu deildir. Allahn kendisinden raz olan bir kim-senin de, Onun gazap ettii szgelimi bir inansz ve mukaddesatdman bir kimse iin efaatta bulunmas mmkn deildir.

Ayetin ini dneminde slama inanmayan ve mslmanlaraellerinden gelen tm dmanl sergileyen yahudilerin kalkp, bizcennete gireceiz, babalarmz, atalarmz ve peygamberlerimiz

bize efaat edecekler diyorlard.10 Dolaysyla ayette ifade edilenhusus, hakk tanmayan inanszlarn lehine herhangi bir efaatinolmayacadr. te yandan mriklerin putlar gibi ilim anndanolmayan tamamen batl varlklarnsa efaati olmalar zaten hi

8Tabressi, Mecmaul-Beyn f Tefsri'l-Kur'n, Tahran, trz., Mektebet'l-Ilmiyyeti'l-slmiyye, c. I, s. 103.

9Kurtubi, III, 273.10Zemaheri, el-Kef an Hakik Gavmidt-Tenzl, Kahire-Beyrut

1987, c. I, s. 48.


23/226

23

mmkn deildir. efaat sadece Allahn izin verdii kimselerce,yine izin verdii kimseler iin cereyan edecektir.11

u halde ahiret gnnde efaati ancak, Allahn kendilerin-den raz olduu ve memnun kald kimseler yapabilecektir. Elbet-te biraz nce de sylediimiz gibi bu salih insanlarn da Allaharamen birtakm hak inkarcs kimseler iin efaat etmeleri imkan-szdr. Bilerek ve kastederek Allah gazaplandrarak, Ona sayg-szlk ederek, dinine gereken ihtiram gstermeyerek beni efaatkurtaracak demek, kiinin kendisini aldatmasndan baka bir eydeildir. Biz her halde, btn artlarda Rabbimizi tanr, Ona imaneder ve yaantmzn her kesinde bu inanca yakr davranlarsergilemeye alrsak Allahmz da bizi balar, Peygamberimiz

bata olmak zere tm efaatiler de inallah bizlere efaat ederler.Ayetimiz daha sonra O, insanlarn gzlerinin nnde olan

da, onlardan gizli tutulan da (yani yaptklarn, yapacaklarn,bildiklerini, bilmediklerini, akladklarn, gizlediklerini, dnya-larn, ahiretlerini, hlasa her eyini) bilir demekte ve Allahnsahibi olduu gklerde ve yerlerde olan her varln gizledikleri ve

aa kardklar her trl eyi bildiini haber vermektedir. Byktbin alimlerinden Mchid, ayette geen nlerindekini ifade-sinden dnyann; arkalarndakini ifadesinden de ahiretin kaste-dildiini syler.12

Bundan sonra ayetimizde (Mahlukat) Onun ilminden,Onun dilediinden baka hibir eyi asla kavrayamazlar cmle-si gelmektedir. Dikkat edilirse burada insanolunun dnya kurula-ldan bu yana btn elde edebildii ve kavrayabildii bilginin,Allahn ilmi yannda gerekten ok kk bir ksm olduundansz edilmektedir. lim adamlar aka, bildiklerinin bilmedikleriyannda, zdklerinin zemedikleri yannda bir hi kaldnitiraf etmektedirler. Anlatlan kssaya gre Hzrla Musa Peygam-

11Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, st. tarihsiz, Eser Ner., c.

II, s. 851. Ayrca bkz. I, 344-345.12Kurtubi, III, 276.


24/226

24

ber deniz yolculuu yaparlarken bir serenin gagasyla denizdenbir ka damla su aldn grmler, bunun zerine Hzr, Musayaunlar sylemi: Benim ve senin sahip olduun ilminin Allahnilminden eksilttii ey, ancak bu serenin denizin suyundan eksil t-tii kadardr.13 Aslnda btn bu ifadeler kul olarak bizlerin AllahTeala karsnda nasl bir konumda bulunduumuzu ok ak orta-ya koymaktadr. O halde bizim kibirlenerek, byklk taslayarakveya g ve kudret sahibi olduumuz iddiasnda bulunarak Allahtanmama, deer vermeme gibi bir kkln bizim admza nekadar utan verici bir ey olduunu tahmin etmek zor olmasa ge-rektir.

Onun krss gkleri ve yeri kuatmtr cmlesi iseayetimizin bir sonraki ifadesidir. Ayetin sahip olduu ismin dekendisinden alnd krs kelimesinin ne anlama geldii ihtilafl-dr. Ancak yle grnyor ki Allahn yerleri ve gkleri kuattsylenen krss, Allahn mlkn, saltanatn, yerleri ve gkle-ri tutan ve saran kudretini anlatmaktadr. Byk mfessir sahabibn-i Abbas ise krsnn Allahn lmi olduunu sylemekte ve

mfessir Taberi de bu gr paylamaktadr.14Bunlarn korunmas Ona ar gelmez. O ok yce, ok b-

yktr cmlesi ise ayetimizin son cmlesi olup, yerlerin, gklerinve btn varln korunmasnn Allaha ar ve zor gelmedii ifadeedilmektedir. nk Allah Teala ok yce, ok stn ve ok b-yktr. Ona hibir ey zor gelmez. mkansz szc Cenab-Hakkn kudret alannda anlam olmayan bir ifadedir.

13Kurtubi, III, 276.14Kurtubi, III, 276-277.


25/226

25

ALLAHLA ELLERN AYIRMAK

Allah ve peygamberini inkr ederekkfir olan, bir de Allahla peygamber-

lerinin arasn ayrmak isteyen, (bun-lardan) kimine inanrz, kimini inkrederiz diyen ve bylece (kfr ileiman) arasnda bir yol tutmaya yelte-nen kim seler (yok mu?) te bunlar gerek kfirlerin ta kendileridir. Biz okfirlere hor ve hakir edici bir azaphazrlamzdr.Nisa (4) : 150-151.

iz insanlar iin Allaha iman etmek, Ona inanmak, Onadayanmak, Ona gvenmek bu dnyada baarlmas veulalmas gereken en byk hedeftir. Her ey ele alnan

mevzu ile deerini kazanr. nandnz, beraber olduunuz, gnl-nzde tuttuunuz nesne ya da deer ne kadar yceyse, elde edile-cek baar, mutluluk, kazan da o kadar yce ve byk olacaktr.Meslek ve insani deer asndan btn meslekler bir olmakla bir-likte, rnein kuyumculuk, hurdaclktan daha stndr. stnl-n sadece urat hammaddeden ve malzemeden elde edenkuyumculuk meslei, herkesin imrenerek ve gzlerinin ii ldaya-rak bakt altnla itigal ederken; hurdaclk meslei ise herkesinkullanp kullanp eskittii ve artk evinde tutmak istemedii hurda-lk eyalarla uramaktadr. te bunun gibi Allaha inanmak da,

ereflerin, stnlklerin ve mutluluklarn en bydr. nkdzlem itibariyle Cenab- Hak, her eyin zirvesinde yer alr. Bununiin imanl kullarn Allah Teala cehenneminde ebediyen brakma-yacak, dnya hayatnda kusurlu mminlerse taksirat ve kabahatle-rinin cezasn ektikten sonra cennete girebileceklerdir.

B


26/226

26

Kabul edilmelidir ki Allaha iman etmekz ve mcmel birkavramdr. Binaenaleyh Allaha iman ettim diyen bir kimseninzmnen baka belirli maddelere de iman ettii varsaylr ve btn

bunlara iman etmesi de gereklidir. rnein Allaha iman etmek;ayn zamanda peygamberlere, kitaplara, meleklere, ahiret gnne,kader ve kazann Allahtan geldiine iman etmek demektir. Halk-mzn hemen her ferdinin abdest alrken okuduu ve mentduas diye bildii bu dua, bir mslmann inanmas gereken mad-delerin saylmasndan olumaktadr. nanl olduunu syleyen birkimse szgelimi Allahn peygamberlerine gnderdii kitaplardan

birine inanmasa, -Allah korusun- iman yok olur ve ebedi hsranaurayanlardan olur. Ayn ekilde mslmanm diyen bir kimse,Kurana inanmasa, yani Kurann Allah tarafndan deil de in-sanlar tarafndan oluturulduunu, yazldn sylese bu kimseninde iman yok olur.

Evlerimizde kullandmz en basit elektrikli bir aletin bilehangi durumlarda bozulacana, hangi durumlarda motorununyanacana dikkat ederken, ebedi hayatmza ilikin bir lm kalm

meselesi dzeyindeki bir konuda duyarsz kalmamz elbette olmaz.Hangi artlarda ve dncelerde imanmzn zedeleneceini dearatrmak ve soruturmak durumundayz.

lkemizin insanlaryla birlikte ounluumuzun davrantamezhebimiz olan Hanefi Mezhebinin kurucusu Ebu Hanifenin,iman ve itikad konularna dair hazrlad kitabna en byk f-kh anlamnda Fkhul-Ekber adn vermesi olduka dikkat e-kicidir. Adeta bu tercihiyle kendisinin esas ihtisas alan olan Dav-ran lmini, amel bilgisini kk fkh anlamnda Fkhul-Asgar olarak grdn anlatmak istemitir. Gerekte bu tercih,ilgin olduu kadar da isabetli ve sahihtir. nk her eyin baimandr, baka bir deyile niyettir. Bu yzden Peygamberimizameller, niyetlere gredir, herkesin eline geecek olan da niye-tinden bakas deildir15 buyurmutur.

15Buhari, Bedl-Vahy, 1.


27/226

27

Yazmza konu olan ayetler, Allaha iman edip onun gn-derdii peygamberlerden bazlarn kabul, bazlarn reddeden kim-seleri kfre dmekle, baka bir deyile imansz olmakla sulamak-tadr. Nitekim ayetimizi hep birlikte yeniden gzden geirelim:

Allah ve peygamberini inkr ederekkfir olan, bir de Al-lahla peygamberlerinin arasn ayrmak isteyen, (bunlardan) ki-mine inanrz, kimini inkr ederiz diyen ve bylece (kfr ile iman)arasnda bir yol tutmaya yeltenen kimseler (yok mu?) te onlar

gerek kfirlerin ta kendileridir. Biz o kfirlere hor ve hakir edicibir azap hazrlamzdr.

Grld gibi Allaha iman edip, peygamberlerinden enazndan bir ksmn reddeden kimseler, Allahla peygamberleriarasn ayrmakla sulanmaktadr. Hatta bu kusur, basit ve kolay

bir gnah olarakkabul edilmemekte, bu hatay yapanlar, dini lite-ratrdeki terimiyle ifade edecek olursak kfirlerin ta kendileriolarak tavsif edilmektedir. nk Allaha iman ettiini dile getiren

bir kimseye, yine Allahn emrettii peygamberlerini de eksiksizkabul etmesi yakr. Padiahn elisi, padiah temsil eder; elinin

padiaha yakr ve yarar arlanmas padiah memnun eder. teyandan eliye saygszlk da, padiaha saygszlkla e deer tutu-lur. Binaenaleyh peygamberler de Allahn elileridir ve biz insan-lara Allahn talimatlarn bildirmektedirler.

Biz mslmanlar kendi peygamberimize kadar Allahn gn-derdii tm peygamberlere eksiksiz iman etmenin lzumunu bilirve hepsine inanrz. Bizim iin Hz. sa da, Hz. Musa da peygam-

berdir ve onlar da bizim efendilerimizdir. Haberlere gre bu ayetinini ortamnda yahudiler Hz. sa ile Hz. Muhammedi peygamberolarak kabul etmiyorlar, bunlarn peygamber deil, Allaha iftiraeden yalanclar olduklarn sylyorlar, sadece Hz. Musa ve onakadar olan peygamberlere inanyorlard. Ayn ekilde hristiyanlarda Hz. Musa ile kendi peygamberleri olan Hz. say kabul ediyor-lar, ama bizim peygamberimizi kabul etmiyorlar ve onu yalanclk-


28/226

28

la itham ediyorlard.16 Bylece bu iki azgn gurup, Allahla pey-gamberleri arasn blerek kfrn derinliklerine dyorlard. Dik-kat edilirse burada en salam, en isabetli ve en scak davran bizmslmanlara aittir. Nitekim biz Allahn elilerinin arasnda ay-rm yapmadmz gibi17 hepsinin de mslman olduuna, hepsininAllahtan ayn dini getirdiklerine ve bu dinin adnn da slam oldu-una inanrz. Nitekim Yce Rabbimiz Allah nezdinde gerekdin, slamdr18 buyurmakla bu hakikati ifade buyurur.

nk genelde tm peygamberler, zelde en son peygamberolan Hz. Muhammed, deyi yerindeyse bizimle Allah arasndakikpr mesabesindedirler. Rabbimize nasl kulluk yapacamz

peygamberimizden renmekteyiz. Yce Rabbimizin buyruklar-nn biz insanlara ulamasn salayan ara konumundaki peygam-

beri, hibir ekilde yok saymak ve reddetmek mmkn deildir.Peygambersiz bir Allah sevgisi olmas da imkanszdr. Yce Rab-

bimiz, kendi sevgisine ulaabilmenin yolunun Peygamberini sevipona tabi olmaktan getiini aka ifade etmekte ve yle buyur-maktadr: (Ey peygamberim onlara) de ki: eer Allah seviyor-

sanz, bana tabi olun ki Allah da sizi sevsin19Allaha iman etmenin onun tm emrettii eylere inanmak,

yasaklad eyleri de reddetmek olduunu bilen ve ifade eden bizmslmanlarn vld ve mjdelendii ayetin mealini vererekszlerimize son vermek istiyoruz. Yce Rabbimiz Nisa suresinin152. yet-i kerimesinde yle buyurur:

Allaha ve peygamberlerine iman edip onlardan birini di-erinden ayrmayanlar(a gelince): o kimseler de mkafatlar ken-dilerine verilecek olanlardr. Allah ok balaycdr, ok esirge-

yicidir.

16Taberi, Cmiul-Beyn an Te'vli yi'l-Kur'n, Beyrut 1408/1988,Dru'l-Fikr., c. VI, s. 5.

17Bakara (2) : 285.18Al-i mran (3) :19.19Al-i mran (3) : 31.


29/226

29

KURAN EN GZEL TLER VERR

Mlkn elinde olduu Allah, ne ka-dar kutludur, ne kadar ycedir. O, her eye kdirdir. Hanginizin davranolarak daha gzel olduunu snamakiin hem lm, hem hayat yaratanOdur. O, izzetli ve ok affedici-dir.Mlk(67) 1-2

ok uzun beer tarihi boyunca yeryznde insanlar arma-snlar diye Allah Tel, onlara peygamberleri araclyla

mesajlarn gndermi, tlerini iletmitir. Ne var ki, insan-lar Rablerinin gnderdii bu tleri tahrif etmiler, vahyin sfiyetve duruluunu bulandrp, kirletmilerdir. Bunun gibi yine Rabbi-miz Allah, kullarna merhametinin bir eseri olarak onlara rehberliketsin diye Kuran gndermitir. Onun gnderdii en son ve bo-zulmaktan korunmu tek ilh Kitap olan Kuran, gerekten de

bizlere tlerin en gzelini vermektedir. Allahn rahmet ve bere-ket emsiyesi altna girmek ve ondan faydalanmak maksadylanyarglarmzdan syrlarak Kurana her yaklatmzda, onu herokuduumuzda, bizlere nasihatlarn, derslerin ve tlerin en g-zellerini bahetmekten kanmayacaktr. Nitekim Al-i mran sure-sinin 138. yetinde Allah Tel yle buyurmaktadr: te bu(Kuran), insanlar iin bir aklama ve mttakler iin de birt-tr.

Grld gibi bu yette Yce Rabbimiz iki tane ok nem-li hususu ifade buyurmutur. Bu iki husus, Kurandan yararlana-


30/226

30

bilme srrn ifa etmektedir. yle ki: Kuran, kendisine nyarg-larndan uzaklamadan, yararlanma samimiyetini hissetmeden, salt

bir bilgi aratrmas saikiyle yaklaanlar iin sadece beyn niteliitamaktadr. Yani bir aklama ve bilgi verme stnl kazan-drmaktadr. Ama mnev adan ykselme ve ycelme stnl-n bahetmemekte, baka bir deyile bu kimseler iin Kuran, tmisyonunu uygulamaya geirmemektedir. Bu zelliini sadecemttaklere, Allaha sayg ve hrmet duygularyla dolu olarak hi-

bir ekilde Onu incitmemek hissiyatna ve imanna sahip olanbahtiyar insanlara amaktadr. Yani Kuran, kendisine inanmayaninsanlara da faydal olmakta ama onlara sadece bilgi kazandrmak-tadr. Samimi mslmanlara ise bilgi kazandrmas yannda tolma niteliini de ileve koymakta ve onlarn madde ve mana sa-hasnda ykselmelerine vesile olmaktadr.

Cenab- Hak yeryzndeki btn insanlar, ftratlarndaOna verdikleri szlerini ve ahitlerini ispat etmeleri iin bu dnya-ya gndermitir. Hi phe yok ki insanlar da dahil btn mahlu-kat, Allahn eseridir. nk hepimizin varl Allaha aittir. En

mahir tp otoriteleri bir araya gelseler, Allahn bitmesini taktirettii nefese, bir tek nefes dahi ekleyemezler. Dolaysyla, bizatihihayat da, lm de Allahn elinde, emrinde ve taktirindedir.

Bu hakikatleri yazmzn banda okuduumuz Mlk suresi-nin 1 ve 2. yetlerinde Allah Tel yle ifade buyurmaktadr:

Mlkn elinde olduu Allah, ne kadar ycedir. O, her eyekdirdir. Hanginizin davran olarak daha gzel olduunu sna-mak iin hem lm, hem hayat yaratan Odur. O, izzetli ve okaffedicidir.

Grld gibi Allah Tel; lm ve hayat, hangimizinamelinin daha gzel olduunu ortaya karmak iin yarattnifade etmektedir. Burada lmn hayattan nce zikredilmesi ente-resan bir gerei ortaya koymaktadr. lm, insana kul olduunuhayattan daha ok retmekte, ona daha ok ibret olmaktadr.Ebud-Derd (ra)nn rivayet ettii bir hadise gre Peygamberimizyle buyurmutur. ey olmasayd dem olu boyun emezdi:


31/226

31

Fakirlik, hastalk ve lm.20 Bu hadis, ayette lmn niin hayat-tan nce zikredildii konusunun daha iyi anlalmasn salamak-tadr. Yani makammz ve mevkimiz ne olursa olsun bu dnyadakigrevimiz, Cenab- Hakkn raz olaca iler yapmaya azami gayretsarfetmektir. Bu yzden makam ve mevki sahibi hi kimse, mah-kemenin kadya mlk olmadn, aksine her makamn kendisine

bir snav iin verildiini, bu makamda olabildiince ve yapabildi-ince hikmetli hareket etmesi gerektiini aklndan karmamaldr.Hele hele mensubu olmakla eref duyduumuz Yce dinimizslamn esaslarn ve kurallarn, ayaklar altna alarak, sadece Al-laha olan kulluklarnn gereini yapmak isteyen vatandalarnadaha da nemlisi dindalarna zulmetmek hatasndan ve gnahn-dan kesinlikle kanmaldrlar.

nk istisnasz hepimiz imtihan oluyoruz. Kimimiz para-syla, kimimiz makamyla, kimimiz nvanyla, kimimiz hastaly-la, kimimiz de fakirliiyle. Ve phesiz hepimizin dnecei yer deAllahtr. Hepimiz, o, bize de birgn urayacan hi sanmad-mz lm tadacak ve kara topran altna gireceiz. Zira Peygam-

berimizin ifadesiyle Yce Rabbimiz Adem oullarn lmle bo-yun edirmi, dnyay yaant yeri yapm, sonra lm yurdu kl-m; ahireti ise, karlk yeri ve bek yurdu yapmtr.21

Cenab- Hak hepimizi sevdii ve sevdii iler yaptrtt kul-larndan eylesin. Sohbetimize Kamer suresinde toplam drt defatekrar edilen bir yetin mealiyle son verelim:

Biz Kuran t iin kolaylatrdk. Yok mudur t a-lan?22

20levl selsn m tatae ibn deme raseh: el-fakru vel-meradu

vel-mevt. Kurtub, XVIII, 206.21innellhe ezelle ben deme bil-mevti ve cealed-dny dra haytin smme dra mevtin. Ve cealel-hirate dra cezin smme drabekin. Kurtub, XVIII, 206.

22Kamer (54) : 15, 17, 22, 32, 40, 51.


32/226

32

KUR'AN MUTLULUK KAYNAIDIR

Th. (Ey nsan) Biz bu Kur'n' sa-na, seni bedbaht etmek iin indirme-dik. Onu ancak (Allahtan) korkanlariin bir t, bir uyar olsun diye (in-dir-dik)." Th (20) : 1-3

nsann kinat iindeki konumu gz nne alndnda, onun nekadar ok nimet ve ltuflarla kar karya olduu rahatlkla

grlebilir. Bir insan yavrusunun domas, bymesi, ilk be-beklik dneminin ardndan evresindeki ailesine glckler dat-mas, hece hece konumaya balamas, yrmesi, ilk defa okulaadm atmas ve byyp bir i g sahibi olmasna kadar, insano-lu ne kadar zahmetli ve gerekten ne kadar zor yol ve aamalardangemektedir. Bu zor, etin ve ileli yolda insan, saysz nimetlereve imknlara gereksinim duymakta ve bu nimetleri ou zamankarsnda hazr olarak bulabilmektedir. Bu noktada Yce Rabbi-mizin u yetlerini hemen hatrlamalyz: "Sizi yeryznde yerle-tirdik ve orada size geimlikler verdik. Ne kadar da az krediyor-

sunuz"23 Bir baka yet de u ekildedir: "Gkleri ve yeri yaratan,

gkyznden su indiren ve onunla sizin iin rzk olarak meyvelerbitiren Allah'tr. Denizde O'nun emriyle gidesiniz diye gemileri sizin emrinize veren de; nehirleri sizin emrinize mde klan da

23Araf (7) : 10


33/226


34/226

34

znden eksik olmamaktadr. nsann kendi rettii teknolojiyetapnmas aslnda zerinde ciddiyetle durulup dnlmesi gereken

bir zfiyettir. Belki de bu zfiyetin neticesi olarak insanolu retti-i teknolo jiyi dnya insanlarnn hayr ve saadeti yolunda kullan-mak yerine, yeryzn kan ve gz yana bomak iin kullanmak-tadr. O halde insan, bu karamsar ve hemcinslerine mutluluk ge-tirmeyen, yzlerinden glckleri yok eden bu ruhsuz ve kara tab-lodan nasl kurtulabilecektir?

Her eyin yaratcs olan Yce Rabbimiz biraz nce mealiniverdiimiz yetin sonunda (bahettii saysz nimetlere kar) in-sann karakteri hakknda bilgi verirken onun zlim ve nankr oldu-unu ifade buyurmutur. Hemen vurgulanmaldr ki, Allah Tel,insann yeryzn fitne ve fesada boarak kan glne evirmesinekesinlikle raz deildir. Aksine Allah, insann sahip olduu yetenekve kabiliyetlerini yeryznde zulm ve hakszlklar kaldrarak

buray insanlarn haksz yere kanlarnn aktlmad, ahlak ve hik-met sahibi gzel ahsiyetlerin ynettii ve mamur hale getirdikleri-deyim yerindeyse- bir gl bahesine evirmesini ister.

te Yce Allah, bunun mmkn hale gelebilmesi iin, za-man zaman Peygamberleri araclyla katndan, ilh aklamalarieren kitaplar gndermitir. nsan bu ilh reti ve isteklere uy-gun olarak hayatn geirdii taktirde, yeryznde adalet ve sevgirzgarlar esecek, insanlar mutlu ve erdemli bir yaant srecekler,ayrca Rablerinin emir ve isteklerine uygun hareket etmeleri sebe-

biyle hirette de kurtulu ve felha ereceklerdir.Bilindii gibi Allah katndan insanlara gnderilen en son il-

h kitap, Hz. Peygamberimiz (sav)in getirmi olduu Kur'n-Kerim'dir. Aslnda Kur'nn yeryzndeki insann gkyz veufuklar tesi ile irtibat ve iletiimini salayan ilh bir kablo oldu-unu sylersek yanlm olmayz. nk insan, Kuran okuduu,anlad ve ona gre hayatn yaad mddete insanln bula-cak ve yaratlndaki ahsen-i takvm26 dzeyine dnya hayatnda

26Bkz. Tn (94) : 4.


35/226

35

da erimi olacaktr. Bu bakmdan Kur'an, insann bedbaht ve mut-suz olmas iin gnderilmi bir kitap olmayp aksine, insann biz-zat kendisinin mutluluu ve hem dnyadaki hem de hiretteki kur-tuluu iin Allah'n insana bahetmi olduu nimetlerden birisi,hatta en bydr. nk Cenb- Hak hakknda hayr ve iyilikdiledii kullarna, Kuran ve slam anlayp, renip onlar yaan-tlarna geirebilme hikmetini ve stnln nasip eder. Nitekim

bu gerei Hz. Peygamber (sav): Allah kime hayr murad ederseonu dinde fakih yapar27 sznde de aka ifade buyurmaktadr.Bu gerei vurgulamak iin Allah Tel peygamberimize hitaben,Th sresinin ilk yetlerinde yle buyurmaktadr: "Th. Biz

Kur'n' sana skntya desin diye indirmedik Onu ancak kor-kanlar iin bir t olarak indirdik."28

Gerekten bu Kur'an kendisinin peygamberimizin nm al-tnda insanlar zora sokmak, onlar skntya drerek bedbahthale getirmek iin indirilmediini ifade eder. nk AllahTel'nn mlk ve kudreti, kullarnn skntya dmeleriyle veonlarn bedbaht olmalaryla artacak deildir.

Allah Tel'nn mbarek isimlerinden birisi de Rab'tir. Rabkelimesi, terbiye kknden gelmekte ve terbiye eden, yetitiren,gzetip koruyan anlamlarn karlamaktadr. Daha nce ifade etti-imiz gzel sonularn gereklemesi yani, yeryznn iyilik, ada-let, refah ve sevgiyle dolmas, iindeki insanlarn yaratclar olanAllah'n emir ve yasaklarna itaat eden kullar haline gelmeleri iin

27men yridillhu bih hayran yfekkhh fid-dn. Bu sz iin bkz.Buhari, lim 10 ; Humus 7 ; tisam, 10 ; Mslim, maret 175 ; Zekat 98,100. Hadiste geen fakih yapmak ifadesi dar anlamda slam hukuku-su olarak yapmak deil, geni anlamda dini bilen ve dini iyi kavramkimse anlamnda anlalmaldr. nk Hz. Peygamberin dneminde bukavram, fkh manasnda deil, geni anlamnda bilinmekte ve kulla-nlmaktadr. Kuranda bu fiil kkne ait kullanmlar da szn ettiimiztespiti dorulamaktadr. rnein bkz. sr (17) : 44 ; Hud (11) : 91 ; T a-ha (20) : 28 ; Nisa (4) : 78. Ayrca bkz. Tevbe (9) : 122.

28Bkz. Taha (20) : 2.


36/226

36

Rabbimiz bizlere bu ilh kitab gndermitir. Bu kitaba uygunhayat srenler, hirette felha erenlerden olacaklar gibi bu dnya-da da gnlleri Allah'n zikriyle doyuma ulam gzel ve gl in-sanlar haline geleceklerdir. Kur'n- Kerim gerek huzur ve doy-gunluun Allah' zikretmekte olduunu u yetinde vurgulamakta-dr: "...kendisine ynelmi olanlar Allah hidyete erdirir. Bu kim-

seler, iman eden ve kalpleri Allah'n zikriyle huzur ve doyumaulaan kimselerdir. Dikkat edin gerekten de kalpler, Allah'n zik-riyle huzur bulur."29 Allah'n zikrini dar anlamda, yani dillerinAllah'n isimlerini tekrarlamas olarak anlamamalyz. Kukusuz,Allah' bu ekilde de zikretmek gzeldir, ancak daha da gzeli,Allah'n bizi her yerde grp bildiini bir an bile aklmzdan -karmamamz ve yaantmz bizi saadete ermemiz iin gnderilenKur'n'a gre dzenlememizdir.

Allah' zikretmenin en gzel huzur ve mutluluk kayna ol-duunu anlamamz iin, bugn teknolojinin ve madd hayatn b-tn rahatlk ve konforuna sahip zellikle Batl genlerin durumla-rna bakmamz yeterli olacaktr. Zira bugn Bat insan maddeden

bkm, kendisini mutlu edeceini sand her trl eyi denemitir.Serbest cinsel hayattan tutun da, homoseksel ilikilere hatta hay-vanlarla ilikiler kurmaya kadar varacak ok aalk ve insan ad-na ok kara sapklklara giritiklerini kitle iletiim aralarndanzaman zaman grmekteyiz. yle gzlemliyoruz ki, modern Batinsan maddeden bkm ve bunun kendisini mutlu ve huzurluyapmaya yetmediini anlamtr. Batl insan artk, kendisine insanolduunu hatrlatacak ve mutlu edecek bir ruh, bir nefes, bir iklimaramaktadr. Mslmanlar olarak bizler yle inanyoruz ki, btninsanlarn muhta olduklar ve iliklerine kadar zledikleri bu entemiz, en taze ve en ferah ruh, Kur'an'da ve altm yllk haya-tyla slamn ne olduunu gstermi olan Peygamber efendimizde

bulunmaktadr. Saadet ve kurtulu arayan Kur'an gemisini kar-mamaldr.

29Ra'd (13) : 27-28.


37/226

37

KENDN BLEN RABBN BLR

"Onlar kendi kendilerini hi dnme-diler mi ki Allah, gkleri, yeri ve ikisiarasndakileri ancak hak ile ve belirli

bir mddet iin yaratt. nsanlardanou Rableriyle karlaacaklarn in-kr etmektedir."Rum (30) : 8.

ur'an, konusu insan olan ilh bir kitaptr. Hedefi ve odaknoktas, yaratl asndan en mkemmel konumda olaninsan,30 dier ynlerden de mkemmellie ulatrmaktr.

Bu tespitle, Allah'n insan kinatn efendisi makamnda ve yery-znde halfe olmak zere yaratmas arasnda ok sk bir iliki

bulunmaktadr. Kinattaki her eyi insann hizmetine mde klanAllah, onun bu stn makama her adan lyk olabilmesi iin, Hz.Adem'den itibaren yeryznde insanolunu babo brakmam,semayla irtibatn yeniden temin edecek programlar zaman zamanelileri araclyla iletmitir. Bu nimetlere muhatap olan insan, builh ary alglayabilecek, gereini yerine getirebilecek yetenek-te yaratlmtr.

Esasnda insan bizatihi kendi ierisinde mkemmellikler ta-r. nsan, ruhu ve bedeninde -adeta yapt tablosu kendisine iareteden ressam gibi- Ustasna iaret eden yetler ve iaretler gizle-mektedir. Her ey bir tarafa, Hz. Alinin de dedii gibi bizzat insankck bedeni ierisinde, alemler tamakta, ok mukaddes ve

deerli makamlara iaret etmektedir. Bu yzden Kur'an, insana

30Tn (95) : 4.

K


38/226

38

daima ncelikle kendini tanmas, kendini bilmesi ve tefekkr ie-risinde olmas gerektiini vurgulamaktadr.

rnein Yce Rabbimiz, ldkten sonra dirilmeyi ve hirethayatn inkr eden inanszlara hitaben Mekke'de nazil olmuRum sresinin 8. yetinde yle buyurmaktadr: "Onlar kendi ken-dilerini hi dnmediler mi ki Allah, gkleri, yeri ve ikisi arasn-dakileri ancak hak ile ve belirli bir mddet iin yaratt. nsanlar-dan ou Rableriyle karlaacaklarn inkr etmektedir." Akagrld gibi Allahu Tel bu yetinde, gkyznn, yeryz-nn, ksaca yaratlm her eyin geici olarak var edildiinin anla-lmas iin, insann kendisini tefekkr etmesinin yeterli olacanifade buyurmaktadr. Durum byleyken zlerek hemen ifadeedilmelidir ki pek ok Kur'an meli, kendi iinde insann bykl-n vurgulayan bu yetin anlamn yanstmakta baarsz kalm-tr.31

Hakikaten insan, dndaki her eyin kck bedenine s-drlm bir modelidir, deyi yerindeyse bir maketidir. nsann karkarya bulunduu bu gerek, onun sorumluluunu bir kat daha

artrmaktadr. nk Allah' bulmak, Rabbini tanmak ve yaratan-n kefetmek isteyen bir insann kendisinden baka hibir ey bu-lunmasa bile yine de kendi varln tefekkrle bunu rahatlkla

baara bilecek olmas elbette ona daha ok sorumluluk yklemek-tedir.

Kendini tefekkr edip tanyan insan, kendisinin bir Yaratctarafndan yaratldn idrak edebilecei gibi, Rabbinin tek bir ilaholduunu da kavrayabilecektir. Szgelimi vcudundaki organlarnmkemmel olarak almasn tefekkr etmesi; bir kalbin, midenin,

bbreklerin ve daha nice uzuvlarn her birinin beyinle olan ilgisinidnmesi bunlardaki mkemmelliin itirafna neden olacaktr.

31Bir ok mealde ayetin evelem yetefekker f enfusihim ksm kendikendilerine ... dnmediler mi, kendi ilerinde dnmediler mi ek-linde tercme edilmi ve kiinin bizzat kendisini dnmesi gerektiidn ulatrmada isabet kaydedememilerdir. Bunun iin rnein umeallere bkz. Diyanet, Sleyman Ate ve Ali zek.


39/226

39

Bunca mkemmelliin tesadf neticesinde olabileceine artk o-cuklar bile inanmazken, bu mkemmelliklerin bilincinde olan biryetikin byle bir tuhafla nasl inanabilecektir? Akln muhafazaeden bir insann byle bir sonuca ulaabilmesi mmkn deildir.Buradan hareket eden insan mutlaka, kendisini bu mkemmellikteyaratan bir Zatn olduuna iman edecektir. Tabi bu kadar bykmkemmellii yaratmaya gc olan ilahn kendisinin her bakm-dan mkemmel olmas gerekecektir. Kendisi mkemmel olmayan

bir zat, mkemmeli nasl oluturacaktr? Bu dnceden hareketlede Yaratcsnn bir olduuna ulaacaktr. nk iki veya daha okolan bir zatn mutlak anlamda mkemmel olmas imknszdr. te

bu dnceye dinde, tevhit ad verilmektedir ki, istisnasz btnpeygamberlerin kavimlerine tebli ettikleri ilk ilahi gerek bu ol-mutur.

Kendini tanmak iin tefekkr eden kul, kendi geiciliini,lp gideceini de elbette dnecektir. Nitekim kendinden ncenice insanlarn gelip getiini, onlarn belki kendisinden daha okyaadklarn, daha ok mal ve mlke sahip olduklarn, onlarn da

kendisi gibi hayattan eitli beklentilerinin olduunu, zldkleri-ni, sevindiklerini, nice baharlar ve klar grdklerini, ama yine delp gittiklerini dnecektir. O halde btn bunlarn bir anlamolmal diye kendini kendine sorgulayacak, kafasn iki elinin aras-na alarak tefekkr edecektir. ayet lmden sonra baka bir hayatolmayacaksa bunca mkemmellie yazk olacan da elbette d-necektir. Hem sonra lmle birlikte mutlak bir yok oluun oksama ve bo bir oyun olduunu da bilecektir. Mutlak anlamdamkemmellie sahip olan Rabbinin, Yaratcsnn byle sama veabes bir ile uramasnn, yani insan ve dier btn varlklar srfi ve elence olsun diye yaratm olmasnn mkemmelliiyle ba-damayacan da elbette dnecektir. Bunun tabi neticesi olarakda iyilerin iyiliklerinin, ktlerin de ktlklerinin karlklarngrecekleri bir hayatn olmas gerektiine iman edecektir. Bilindiigibi bu dnce de, dinimizin ve ilh tm dinlerin temel inanesaslarnda yer alan hirete iman oluturmaktadr.


40/226

40

te grld gibi yce dinimiz slamn en temel esaslarn-dan olan tevhit ve hirete iman, bizzat insann kendisini basit ola-rak tefekkr etmesi sonucu oluuveren esaslardr, dncelerdir.Aslnda kendi benliimizde ve evremizde Allah' gsteren o kadarok iaret var ki, bunlar alglamak ve idrak edebilmek iin insanndar anlamda elilere bile ihtiyac yoktur. Buna ramen Cenab-Hakkn amayalm diye ltfedip katndan eliler ve kitaplar gn-dermesi, biz kullarnn hibir ekilde ayaklarmzn kaymasna vesapmamza raz olmad eklinde yorumlanmal ve bu byk ni-metinden dolay ayrca kretmeliyiz.

Evet gerekten de her eyin ba kiinin kendini tanmasdr.Kendini bilen, Rabbini bilir; kendini tanyan hem bykln,hem de kkln grr, kusurlarn farkeder. Kendi kusurlarngren bakalarnn ayp ve kusurlarn zaten grmeye vakit bula-maz. Bu noktada nl mutasavvf bn'l-Arab'nin kendini bilen

Rabbini bilir32 sz ne kadar anlaml ve ne kadar hikmetli birkonuma oturmaktadr.

imdi de fertlerinin hepsinin kendini tanmakla megul ol-

duu bir toplum dnelim. Bu toplumda dedikodular, kavgalar,hakszlklar ve kibirlenmeler olabilir mi? Elbette hayr. Neden?nk bu insanlar kendilerini bilmekle, tanmakla meguller. Ade-ta onlar kendilerini dnmekle Rablerini ve Yaratclarn dn-mekte ve tanm olmaktalar. Bir kul iin Rabbini tanmaya ve

bilmeye almasndan daha gzel bir ura elbette tahayyl edi-lemez.

Yazmz Yce Rabbimizden bizleri bundan byle bakala-ryla deil, bakalarnn yapp syledikleriyle deil, kendi yappsylediklerimizle uramay, nce kendimizi tanmaya, kendimizi

32men arafe nefseh fekad arafe rabbeh bn-i Arab, her ne kadar busz Hz. Peygambere ulaan (merf) bir hadis olarak rivayet etmekteve rivayet asndan olmasa bile kefasndan sahih olduunu syler-se de bu sz, bn-i Teymiyyeye gre uydurma (mevzu)dur. Nevev ise

bu szn hadis olarak sbit olmadn syler. Bkz. Acln, Keful-Haf, 4. Bsk. 1985, Beyrut, Messesetr-Risle, c. II, s. 343.


41/226

41

dzeltmeye muvaffak klmasn ifade eden duayla bitirmek istiyo-rum.


42/226

42

ALLAH'A KULLUK KENDNBULMAKTIR

"Ey benim mahpus arkadalarm! (D- nn bir kere) birbirinden ayr pekok tanrlara (inanmak m) daha iyi, yoksa Bir ve Kahhr olan Allaha(inanmak) m?"Yusuf (12) : 39.

nsanolu doutan getirdii, mayasnda bulundurduu ilen-memi baz kt karakter dokularna da sahiptir.33 rnein

hakszlk yapmaya yatkn olmas, yalan ve kt szler syleme-ye g yetirir olmas, mala mlke dkn olmas bunlardan sadecebir kadr. nsann yapt yanl grememesi, hatta yapt yanl- gzel grmesi bu olumsuzluklardan bir bakasdr.

Gerekten de insan, ou zaman kendi kusur ve yanllarngrme eiliminde deildir. Hep bakalarnn hata, kusur ve yanl-larn daha iyi grme zelliine sahiptir. Ona gre yanl olan hep

bakasdr. Kendisi de hep masumdur, dnceleri ve davranlarhep samimi ve iyilik doludur. Dolaysyla kendisi ve bakas tara-fndan yaplan ayn davran, farkl farkl hkmler giyebilmekte-dir. Ayn davran kendisi yapnca iyi, bakas yapnca kt ola-

bilmektedir. Bu eliki ve ifte standart insann mayasndaki sb-jektif yani znel ynnn yansmasndan baka bir ey deildir. Buduygu ve temayllere sahip olan insann, st bir amirin belirleyic i-

33ems (91) : 8.


43/226

43

lii ve etkinlii olmakszn, tamamen kendi aklna ve heveslerinegre verdii kararlarn ve yapt davranlarn ne derece isabetlive objektif olabileceini varn siz tasavvurun edin. te bu zfiyet-ten dolay insanolu, daima kendisini uymak zorunda hissedecei,uyduu taktirde de isabetli kararlar ve davranlar sergilemi ola-cana inand st esaslar ve prensipler edinmelidir.

Hi phe yok ki, kararnda ve fiillerinde yanlmayacak tekmerc Allah Teldr, bunda en kk bir phe bile duyulamaz.O halde kiinin dayana, delili, temeli, arkas, Kur'n'n ifadesiylesylersek kiinin sultn Allah olursa, o kiinin dndkleri veyaptklar Allah'n izniyle gzel olur. Ama dayanak olarak bakaeyleri benimsemise, hele hele kendi mcerret akln, heveslerini,ehvetlerini ve eytan kabul etmise, zlerek ifade edilmelidir kiinsan -Allah muhafaza- telafisi g hatalar ve kabahatler ileyebi-lir. Artk yanl onun benliine, zne ve yreine ylesine kaznrve yerleir ki, bundan byle insan, yapt en ak yanl dahi g-remez olur. Kabul edilmelidir ki insann bu derekeye dmesi e l-

bette ok bahtsz ve acnacak bir durumdur. nsan bu derekeye

dnce, ona yanll kim gsterecektir? Dorunun ne olduunuona kim irad edecektir? Temel olarak benimsedii kendi nefsi mi?Yoksa dnyev arzu ve ehvetleri mi? Yoksa yanl birlikte yapt-af buyurunuz- iki ve kumar arkada m gsterecek ve syleyecekyanl yaptklarn? Tabi ki hayr. Bu yzden kii, haktan ve Allah-'n yolundan kopmaya ve ayrlmaya balad zaman, tehlike sin-yalleri adeta alarm vermeye balamakta ve aman dikkat et, bu

yolun sonu iyi deildir anlamnda uyar mesajlar gndermekte-dir.

Bilinmelidir ki tabiat asla boluk kabul etmez. Bu bir dei-mez fizik kanunudur. Hayatn devaml olabilmesi iin, yaantnnsrebilmesi iin, boluklar mutlaka doldurulmaktadr. rnein bugne kadar hangi devletin bakan ld de makam bo kald? Han-gi ocuun babas ld de o ocuk byyemedi? Ya da hangi frn-c ld de insanlar, ekmek yiyememekten hayatlarn yitirdi? Bun-larn hibirisi olmad, nk Allah'n yasas, evrende boluu ka-


44/226

44

bul etmemektedir. Bir ey ortadan kalkt m, hemen yeri bir bakaey veya kimse tarafndan mutlaka doldurulmaktadr. Bu noktaayrca zerinde uzun uzun dnmemiz ve de ibret almamz gere-ken bir hususdur. Batl bir atasz yle der. "u anda mezarlk-larda yatan istisnasz hemen btn ller, bir zamanlar kendileri-nin vazgeilemez insanlar olduklarn dnyorlard." Mezarlk-lardaki insanlar, bir zamanlar byle dndkleri gibi; u andayaamakta olan bizler de bundan farkl dnmyoruz aslnda.Szgelimi kendimizi, altmz irketin veya bronun bel kemiiolarak grmyor muyuz? Allah gecinden versin bize bir ey olsa

btn ilerin duracan, irketin iflas filan edeceini dnmyormuyuz? Ya da bir ev reisi olarak bize bir ey olsa, aile fertlerimi-zin yokluktan ve aresizlikten telafisi ok zor durumlara decek-lerini dnmyor muyuz? Dolaysyla kendimizi vazgeilemez,olmazsa olmaz esas olarak kabul etmiyor muyuz? Biraz samimiolarak dndmzde yreimizin derinliklerinde bylesi birduyguya sahip olduumuzu greceiz.

te bu yzden bir taraftan uzaklarsak asla bolukta kala-

mayacamz, bunun iin mutlaka bir taraf olmamz gerektiinihi unutmayalm. rnein Allah'n yolunu tercih etmisek, Allah'gcendirecek dnce ve fiillerden uzak duracamz yne girmi-sek, eytann, ktln ve errin de yolundan ayrlmz demektir.Dolaysyla hem slamn hem de eytann yolunda olmamz, hemAllah hem eytan memnun etmemiz imkanszdr. Yani nl filo-zof Heraklitin birnehirde iki defa ykanlmaz dedii gibi, aynanda iki yerde ve yolda olmak, ya da baka bir deyile ntr kalmakmmkn deildir. Nitekim Allah, hibir insann gs boluun-da iki kalp yaratm deildir.34 Bu yzden insan Allah' tanma-ma, Ona kulluk etmeme yolunu semise, bu kiinin de ortadakalmas, baka bir tarafa kulluk etmemesi imknszdr. Bu kez deeytann, kendi benliinin, aklnn, heva ve heveslerinin kulu veklesi olmaya mahkum olacaktr. nk tabiat boluk kabul etmez.

34Ahzab (33) : 4.


45/226


46/226

46

"Ey benim mahpus arkadalarm! (Dnn bir kere) birbi-rinden ayr pek ok tanrlara (inanmak m) daha iyi, yoksa Bir ve

Kahhr olan Allaha (inanmak) m?"36

36Yusuf (12) : 39.


47/226

47

KURAN, SZLERN EN GZELDR

Allah, kelmn en gzelini, kendiiinde tutarl,(gerein) her trl ifa-desini eitli biimlerde birbirine ben-zer ve tekrarl bir kitap olarak indirdi.Rablerine derin saygs olanlarn on-dan tyleri rperir, sonra derileri dekalpleri de Allahn zikrine yumuar. te bu, Allahn rehberidir. Allahonunla dilediini doru yola karr,her kimi de Allah artrsa ona yol

gsterecek yoktur.37Zmer (39) : 23.

ce Rabbimizin biz kullarna ufuklar tesinden gnderdiikitab Kuran, hikmetlerin, tlerin, ahlakn, davranla-rn ve huylarn en gzelini reten esiz bir zellik ve

gzellie sahiptir. Konumuzun ana temas olarak setiimiz ayeti-miz de Kurann bu esiz zelliklerine iaret etmektedir. Baka birdeyile Kuran, bu ayetinde Kuran tantmaktadr. Dikkat edilirseayetin Kurana dair u ana balklarn altn izmekte olduu g-rlr:

37Meal ksmen Elmaldan ve antaydan alnmtr.

Y


48/226

48

Kuran indiren Allahtr: Mellifi ve sahibi Allah Olanbir Kitapla kar karyayz. Kt niyetli baz oryantalistlerin id-dia ettikleri gibi, Kurann mellifi Hz. Muhammed deil, Al-lahn ta kendisidir. Peygamberimizin misyonu bu kitab sadeceinsanlara ulatrmak, onu tebli etmek olmutur.

Bu ifade bile bizlerin Kurana yaklarken tecrbe ettiimizruh halimizi farkllatrmakta, manevi ufuklarmzda deyi yerin-deyse ilahi bir esinti meydana getirmektedir. Kuran okurken Al-lahla konuuyor olmak, daha da nemlisi bunun bilincinde olarakKuran okumak ve dinlemek, gerekten basit ve sradan bir eydeildir.

Kuran szlerin en gzelidir: Sz olan bir Kitap. Bu anlamkarlamak zere ayette hads kelimesi kullanlmaktadr. Dildehadis, herkesin azndan kan kelam, sz, ifade demektir. Kend i-sinin de onlardan birisi olduunu sylerken ne kadar da alak g-nlldr Kuran. nsan dzleminde, insani aralarla mcadelevermek, esasnda Kuran ok daha byk klmaktadr. HaslKuran szlerden birisi, binlerce szn arasnda bir tanesi, ama

onlarn en by ve en gzeli.Sz kukusuz insann en nemli zelliidir. nsan insan

ya pan en nemli deeridir. Atalarmzn ifadesiyle hayvan yula-rndan, insan sznden tutulur. nsan szsz yapamaz, yaaya-maz, hatta bu ad kendisine almaya da belki hak kazanamaz. Ohalde hayati anlamda muhta olduu sz, hem doru ve hem de engzel olmaldr. Allahtan daha doru szl kim vardr?38 Elbet-te kimse yoktur ve olamaz. En gzel sz de, elbette Allahn sz-dr. nk doruluk ile gzellik arasnda mutlaka balant kuru l-maldr. Doru olan gzeldir, gzel olan da doru olmaldr. Erive sahte olann gzel olmas da mmkn olmasa gerekir.

Kuran, birbirine benzer ve tekrarl bir kitaptr:

Kuranmteabih bir kitaptr. Ayetleri slupta, manada, yapda, gzellik-te, hikmette, kimisi kimisini desteklemede ve dorulamada birbir-

38Bkz. Nisa (4) : 87, 122.


49/226

49

lerine benzemektedir. Hibirinde eliki mevzu bahis deildir.Ayrca Kuran tekrarl, mesn olan bir kitaptr. inde eitlikssalar, tler, uyarlar, mjdeler ve hkmler tekrarlanr ancakhibir yerde anlatm tekdze deil, ayn olayn baka baka ynlerin plana karlr ve iinde yer ald sz dizimleriyle ok gl

bir irtibat tesis edilir. Hem sonra Kuran indii andan u ana kadarmilyarlarca insan tarafndan defalarca tekrar takrar okunduu vedinlendii halde bkknlk ve usanma sz konusu olmamaktadr.Defalarca okunduu ve dinlendii halde kendisinden yine de b-klmayan ka kitap vardr acaba u yeryznde? stelik her oku-nuta bir baka zellik ve gzelliini okuyucusuna aan, bilmeyizka kitap vardr btn dnyada?39 Kurann tekrarl anlamndamesn olmas, iinde zikredilen hususlarn hemen hepsinin iftolmasyla da muhtemelen ilgilidir. Gerekten de Kuranda hemenher ey ift olarak anlatlr. Emir-yasak, yer-gk, cennet-cehennem,mjde-tehdit, umum-husus, mcmel-mufassal, aydnlk-karanlk,levh-kalem, melekler-eytanlar, ar-krs, mit-korku, adalet-zulm ,iman-kfr. Kurann bu diyalektik zelliklerini artrmak

mmkndr. Byk alim evknnin de dedii gibi Kurandakart olmayan, diyalektii bulunmayan tek varlk sadece AllahTealann kendisidir.40

Kuran, Rablerine sayg duyanlarn rperdii bir kitaptr:Allahn azabndan, cezalandrmasndan bahseden ayetler geldiizaman Kuran okuyan ve dinleyen kimseler, Rablerine duyduklarderin saygnn ve korkunun etkisiyle derileri rperir, titrer, imanla-r ve teslimiyetleri artar. Gnahlarndan dolay gzleri slanr, Al-laha snrlar ve secdeye kapanrlar. Kendilerini, sevdiklerini velmlerini affetmesi iin Allaha yalvarrlar, yakarrlar, iyi insan,gzel mslman olabilme yolunu kendilerine kolay klmasn Rab-lerinden niyaz ederler, dnya ve ahirette kendilerine salk, shhat,

39Bkz. Kurtubi, XV, 249.40evkn, Fethul-Kadr -el-Cmiu beyne Fenni'r-Rivye ve'd-Dirye

min Ilmi't-Tefsr, yy., trz., lem'l-Ktb., c. IV, s. 459.


50/226

50

afiyet, uzun mr ve gzellik bahetmesi iin seccadelerini gz-yalaryla ykarlar.

Kuran, derilerin ve kalplerin kendisiyle yumuad birkitaptr: Allahn merhametinin, affnn ve nimetlerinin anlatldayetler geldiinde ise okuyucular ve dinleyenler rahat bir nefesalrlar, Allah zikrederek ona kretme noktasnda ilerinde gl

bir istek duyarlar. Kuran okuyan ve dinleyenler Allaha karacizliklerini grdklerinde korkudan derileri ekilmi, rpermi vekorkmulard, imdi de Onun ne kadar byk af ve mafiret der-yasna sahip olduunu grmler, kalpleri Allah zikretme yolun-da yumuama geirmi, kaslan ve rperen derileri yeniden geve-mitir.

Kuran Allahn rehberidir, kullarn onunla hidayet eder:Allahn rehberi, irad katalou Kurandr. O halde kim Allahnyoluna girmek, ruhunu, benliini ve hayatn Rabbiyle bark kl-mak isterse mmkn olduunca n yarglarndan ve artlanmala-rndan uzaklaarak -deyi yerindeyse- Kurann kapsn almal-dr. Hazinelerini ve rahmet dairesini kendisine amas iin Cenab-

Hakka niyazda bulunmaldr. nsan Rabbine samimi olarak, inana-rak bir kar yaklarsa Allahn ona bir adm geleceini unutma-maldr. nsann gnl hakka, hakikate ve aydnla ak olursaAllah ona mutlaka sevdii yolu kolaylatracak ve gerek yolakulunu iletecektir.

Unutmayalm biz Rabbimizi nerede anarsak, O oradadr,nk Allah zaman ve mekan st varlktr. Zaman da mekan dasadece biz insanlar iin var olan snrlardr.

Szlerimizi zerinde durmaya altmz Zmer suresinin23. ayetinin mealini vererek bitirelim:

Allah, kelamn en gzelini ahenkli, birbirine benzer ve tek-rarl bir kitap olarak indirdi. Rablerine derin saygs olanlarnondan derileri rperir, sonra derileri de kalpleri de Allahn zikri-ne yumuar. te bu Allahn rehberidir. Allah onunla dilediinidoru yola karr, her kimi de Allah artrsa ona hidayet edecek

yoktur.


51/226

51

HBR EY ALLAHTAN BYKDELDR

Allah kuluna kfi deil mi? Durmu-lar da seni ondan beridekilerle korku-tuyorlar, her kimi ki Allah artr, ar-tk ona yol gsterecek yoktur, her kimede Allah hidayet verir, onu da arta-

cak yoktur. Zmer (39): 36-37.

llaha iman etmek ok byk bir gtr ve yeryzndehibir g ve kuvvetin onun seviyesine ykselmesi mm-kn deildir. Aslnda bu alacak bir durum deildir. n-

k her ey ilk yapanna aittir, onun altndadr, onun hkmne tabi-dir. Yaplan bina hibir zaman mimarndan stn deildir. Ortakonan mobilya da kesinlikle marangozundan daha stn olamaz.u halde Allaha iman etmi olmak, onun dndaki her eyi, amaher eyi sadece Allahn hkm dorultusunda deerlendirme gibiok byk bir zgrlk ortam var etmektedir. yice dnlrse

bunun ne kadar byk bir g olduu anlalacaktr. Kii Allaha

iman ediyorsa, her eyi Onun yarattna ve var kldna itikatetmise bu kimse iin Allahn dndaki her ey elbette Allahtandaha stn olmayacaktr. Allahtan baka hibir ey Ondan dahadeerli olmayacaktr. Yaratcnn dnda hibir ey Ondan dahakymetli olmad iin kle Bill, efendisine ve ikencesine karimann diri tutuyor, inancn stn biliyor ve kzgn kumlar stn-de plak karnna konan krk-elli kilo arlndaki koca kayannaltnda bile Allah birdir, Allah birdir manasna Ehad, Ehaddiyebiliyordu.41 Peygamberimiz de bir hadislerinde Cihadlarn

41Bkz. bnl-Esr, sdl-Gbe, 1970, Kitbu-ab, c. I, s. 243, No:493.

A


52/226

52

en faziletlisi, zalim bir sultann yannda hakk sylemektir42 bu-yurur.

Dikkat edilirse mslmanlardan sergilemeleri istenen budavrann temel esprisini, her eyin Allahn aasnda olduugereiyle izah edebiliriz. nemli olan tek ey hakikatin ve adale-tin uygulanmas olduu iin bunun her yerde, hatta zalim bir sulta-nn yannda bile tatbik edilmesi iin talepte bulunulmaldr. nknetice itibariyle sultan da bir insandr ve onun sultanl insanlaragredir. O insan Allah nazarnda sultan olmayabilecei gibi, birpden daha deersiz olmas da imkan dahilindedir.

Allaha hakkyla iman etmek, kiiye gerek zgrln ve-rir ve hrriyetini balar. nk onun nazarnda Allahn dndaher ey, varsa deerini ancak Allahn izniyle bulur. Konuyu ma-nay muhalifiyle ele alrsak unu syleyebiliriz: Allaha iman etme

bahtiyarlna erimemi herkes aslnda, zgr deil, aksine klelikiinde yaamaktadr. Bu insan kendisinin ne kadar zgr olduunuileri srerse srsn, hayatn kendisinin tanzim ettiini, duygular-n, zevklerini, dnya grn ve sevgilerini kendisinin belirledi-

ini ne kadar iddia ederse etsin hakikatte zgr deildir. Hayatla-rndan Allah kovmu insanlarn yzlerce tanrlara taptn gre-

biliyoruz. Szgelimi yaam felsefesi yemek iin yaamak olduunusrarla vurgulayan bir kimsenin zgr olduunu syleyebilir mi-yiz? Moday takip etmek hayatnn temel ekseni olan bir bireyinhr olduunu nasl diyebiliriz? Btn gayesi dnya mal biriktir-mek olan bir ahsn kle olmadn sylemeye imkan var m? Budurum aslnda bir fizik kanunudur. Evrende katiyyen boluk ol-maz. nsanlar iin bir varla, bir dnceye, bir felsefeye imanetme ve inanma su gibi, ekmek gibi, hava gibi bir ihtiyatr. Zarurigereksinimlerin yerleri bo kalamaz. Mutlaka bir ekilde dolduru-lur, doldurulmaldr da. Doldurulmazsa hayat biter, canllk kaybo-

42Efdall-Cihdi Kelimet Adlin nde Sltnin Cir Ebu Davud,

Tirmizi ve Nesainin rivayet ettikleri bu hadis iin bkz. Nevevi,Riydus-Slihn, Bbun fin-Nasha, s. 103.


53/226

53

lur. Bu noktada kendisinin dinsiz olduunu ileri sren bir kimsenin bile bir dine, bir inanca bal olduunu grmek enteresan deilmidir? Bu ahs hibir eye inanmama gibi bir felsefeye iman et-miyor mu?

u halde bu ftri inanma ihtiyacnn en sahih ve en gvenilirekilde doldurulmas lzumludur. Gerekten zgr olmak isteyenher insan Allaha hakkyla inanmal ve hayatn bu dorultudakontrol etmelidir. Zalim bir sultann yannda bile hakk syleten

bir inan, zgrlk deildir de nedir? Klelik zincirlerini krmakdeildir de nedir?

zerinde konumaya durmaya altmz Zmer suresinin36. ayet-i kerimesi tam da bu gerekleri ifade etmekte ve bizlereyol gstermektedir. Ayetimizi birlikte tekrar hatrlayalm:

Allah kuluna kfi deil mi? Durmular da seni ondan beri-dekilerle korkutuyorlar, her kimi ki Allah artr, artk ona hida-

yet edecek yoktur, her kime de Allah hidayet verir, onu da arta-cak yoktur.

Bu ayet, slam dmanlarnn eziyet ve tacizlerine kar Pey-

gamberimizi teselli etmekte ve Allah, kuluna yetmez mi, kfigelmez mi diyerek gnln ferahlatmakta, moralini dzeltmekte-dir. Onun ahsnda da btn mslmanlara moral depolamaktadr.Hatta byk lgat alimi Crcnnin de ifade ettii gibi bu ifadelersadece Peygamberimizi ve mslmanlar deil, inanm olsun ol-masn btn insanlar kapsamna almaktadr. Elbette Allah inanankuluna da inanmayan kuluna da yeter, onlara sahiptir, kudreti hep-sini kuatr.43

Bize gre ayetin bundan sonra ok daha nemli bir aydn-latmas gelmekte ve slam dmanlarnn her zaman Allahn sa-mimi kullarn Allahn berisindeki, aasndaki eylerle korkut-tuklarndan, onlarla gzda verdiklerinden sz etmekte ve Mer-hum Hamdi Yazrn gzel trkesiyle Durmular da seni ondanberidekilerle korkutuyorlar ifadesini kullanmaktadr. Allahn

43Kurtubi, XV, 257.


54/226

54

samimi kullarn taciz eden ve onlar korkutan dmanlar neylekorkutuyorlar, Allahn dndaki eylerle. Yani Allahn aasn-daki, berisindeki glerle, varlklarla, durumlarla bunu yapyorlar.Elbette byle yapmak zorundalar, nk Allahn stnde hibirey yok ki. Anlatldna gre putlara tapan mrikler Peygambe-rimizi seni ilahlarmz arpacak ve seni helak edecek diyerek

putlaryla korkutmaya alyorlard.44 Bunun gibi Hz.brahimi dekavmi, putlaryla korkutmaya altklarnda Siz Allaha irkkomaktan korkmuyorsunuz da, ben sizin irk kotuklarnzdan mkorkacam? diyerek onlara cevap vermiti.45 O halde Allahakar hibir ey Onu incitmeye, bize kar gazaplandrmaya de-mez.

Ele aldmz ayetin son tarafnda her kimi ki Allah ar-tr, artk ona hidayet edecek yoktur, her kime de Allah hidayetverir, onu da artacak yoktur eklinde ifade edilen hidayet vedallet konusuna da biraz deinmek istiyoruz. nsann elinden hriradesinin alnd gibi bir izlenimin isabetli olmadn ncelikleifade etmek istiyoruz. phesiz Allah sonsuz g ve kudret sahibi-

dir. Btn kullarnn akladklarn da, kalplerinin en gizli kele-rinde gizlediklerini de bilir. Kendisine iman etme yolunda en k-k bir adm bile atan kulunu mkafatlandrr, ona hidayet nasipeder ve o kimse mmin olur. Eer kul, inanma ve hakikati kavra-ma yolunda en kk bir istek bile izhar etmez, nyargl ve art-lanmlk hali iinde kalbi kapal olarak gelirse Allah da o kimseyehidayet nasip etmez, dallette brakr, aknl iinde terk eder.u halde hidayeti de dalleti de kazanmak bizim elimizdedir. Bizhangisini istersek Allah onu yaratmaktadr. nk biz, Allahn

bizden baka hibir yaratna vermedii akl nimetine sahibiz,dnya dzleminde krmz ve zararmz ok iyi biliyoruz. Elimiziyakar diye yanan sobaya dokunmuyor, ekonomik anlamda iflasedeceimiz bir ie girmiyoruz. O halde lm sonrasnda ebedi

44Tabressi, Mecmaul-Beyn, IV, 499.45Kurtubi, XV, 257.


55/226

55

kalacamz yurdumuzda yanmamak ve iflas etmemek iin henzvakit ok ge deilken, nefeslerimiz hl bizdeyken gayret etmek,Allahtan hidayet talep ederek gnllerimizi O yce yaratcyaamak iin daha ne bekliyoruz? Biz adm atalm, Allah bize hida-yetini nasip edecek, kulunu mahcup etmeyecektir.


56/226

56

ALLAHA NN MUHTACIZ

De ki: Ey (btn) mlkn mliki olan Allahm, Sen mlk dilediine verirsin, dilediinden ekip alrsn. Diledi- ini aziz klarsn, dilediini zelil ya-par sn. Btn iyilikler senin elindedir.Sen her eye kdirsin Al-i mran (3) :26.

enelde tm semavi dinlerin, zelde de yce dinimiz

slamn hedefi, insann elinden tutarak, ulama istidadtad yce makamlara erimesine rehberlik etmektir.nk insan, nnde mutlak bir inanla balanaca bir rehber vemride sahip olmad zamanlarda son derece yanl ve hatta vah-ice davranlarnn bile hakl olduunu savunabilecek kadar ala-labilmektedir. Bu tesbiti vakalarla da dorulamak mmkndr.Acaba hapishaneleri dolduran mahkumlar arasnda bir anket yapl-sa ve onlara kendilerini sulu kabul edip etmedikleri sorulsa katanesi kendisinin sulu olduunu syleyecektir? yle inanyoruz kioradakilerin ounluu kendisinin masum olduunu iddia edecekve kendini hakl karmann yollarn arayacaktr. Zaten blis de,Allahn, niin emrine isyan edip Ademe secde etmediini sorun-

ca, kendisinin hakl olarak emre kar geldiini sylemitir. Ona

G


57/226

57

gre kendisi, Ademden stndr. nk blis ateten, Ademsetopraktan yaratlmtr.46

u halde insann nnde mutlaka iman edip hayatn ona g-re tanzim etmesi gerektiine yaknen teslim olaca bir otorite

bulunmaldr. Sz konusu otorite insana neyin doru, neyin yanlolduunu retecektir. stelik bu otoritenin sahibi mutlak stnl- asla tartlmayan bir Zt- Mukaddes olmaldr. te bu ilhzt, Cenb- Hakkn kendisidir. Otoritesi de yeryznde tahrifedilmekten korunmu tek mukaddes kitap olan Kurn- Kerimdir.Allahn stnl ve otoritesi tartlamaz. nk Kuran, hepi-mizin ve her eyin sahibi ve yaratcs olan Allahn kelmdr,szdr. nsan kendi dzlemindeki bir baka insann sylediklerinive yaptklarn beenmeyebilir hatta tartmaya aabilir. Ama, bizi

bir damla baya sudan yaratm, annelerimizin rahimlerinde ekil-lendirmi, karnlarnda bytm olan ve hl da bizlerirzklandrmaya ve korumaya devam eden yce Rabbimizin sz,emir, yasak ve talimatlarn ihtiva eden Kuran nasl ve ne diyetartrz? Onu tartmamz Allah tartmamz anlamna gelmez

mi? Elbette byle bir konumda olmaktan kanacaz. nkmslmanlar iman ederler ki Kuran, Allahn yeryzndeki bo-zulmaya uramam tek kitabdr. Bu durumu bizzat Kuran,Csiye suresinin 6. yetinde, kendisini tartmaya aan mriklerehitaben yle dile getirmektedir: te bunlar sana hak olarakokuduumuz Allahn yetleridir. Artk Allah ve yetlerinden son-ra baka hangi sze inanacaksnz?

Kurann da ifade ettii gibi insan zayf olarak yaratlm-tr.47 Hl kck bir ADS mikrobuna veya bir kanserli hcreyemahkum olmakta ve onlara teslim olmadan baka are bulamamak-tadr. Aslnda kyamete kadar insann zmne ulaamad has-talklar hep varolacaktr. nsanolu bir mddet sonra belki ADS

46Kle m meneake ell tescde iz emertke kle ene hayrun minhuhalekten min nrin ve halekteh min tn. (Araf (7) : 12.

47Ve hulikal-insn dafen (Nisa (4) : 28.


58/226

58

hastaln tedavi edebilecek, ama bu kez de gremesi ve yenmesigereken bir baka virs veya hastalk mikrobu karsna kacaktr.Geri byle olmasnn da eitli hikmetlerini dnebiliriz. rne-in byle bir durumla, insanoluna gsz ve zayf olduunu aslaunutmamas, dolaysyla da yeryznde marklk yaparak boz-gunculuk karmamas, baka bir ifadeyle kendini ilahlatrmayakalkmamas tenbih ediliyor olamaz m? Bilimin gelitirdii enson teknolojiye sahip olmasyla gurur duyan ve bu gcn dnya-nn tek meru karakolu grevini kendisine hamlederek, hibir se-

bep yokken srf kendi hayaszlk ve ahlakszln kamuoyundangizleyebilmek gibi ok ama ok baya bir yaklamla dnya ze-rinde fakir bir lkenin masum ve mazlum insanlarnn zerine, ilafabrikalarnn tepesine bombalar yadrabilecek kadar tanr olmayaaday bir medeniyetin, Allahn gkten yadrd yamurlarn neti-cesinde oluan sellere malup olduunu ve hayatlarnn felce ura-dn televizyon ekranlarndan grdmz bir lkenin bu duru-munu baka nasl yorumlayabiliriz.?

Bu sahneyi insan olarak zayflmz, aciz kalmz, tanr

deil kul oluumuzu, hakim deil mahkum olduumuzu anlamak-tan, hissetmekten baka nasl yorumlayabiliriz? Bu durumdaAllahm sana muhtacz, Senin korumana muhtacz, Senin hima-

yene muhtacz, Senin ikramnn ve ihsannn fukarasyz diyerekdktmz gzyalar yzlerimizi yumayarak secdelere kapan-mamz gerekmez mi? yet insan bu ruha sahip olursa yeryznnhalfesi ve herkesin efendisi olmaya hak kazanr. O zaman gzya-lar hibir an eksik olmayan fakir fukara ve mazlumlarn hnduyar, imdadlarna koar, bu ruhla Allahn omuzuna yklediisorumluluk bilincini duyar, duyar da arlndan ac terler dker,

yoksa sarp geidi geemeyerek snav kaybedenlerden mi olacamdiye rperir ve Rabbine snr. Sohbetimizin banda okuduumu yetin mealini kendisine her an vird edinir: De ki: Ey (btn)mlkn mliki olan Allahm, Sen mlk dilediine verirsin, dile-


59/226

59

diinden ekip alrsn. Dilediini aziz klarsn, dilediini zelil ya-parsn. Btn iyilikler senin elindedir. Sen her eye kdirsin48

Tm bu duygular, hisler ve kulluk yakarlar, Allahn l-lemez byklk ve mkemmelliinin nnde sana kul oldum

Allahm diyebilmenin insana verdii huzur ve mutluluk teren-nmleridir. Artk anlamalyz ki biz baz eyler olmadan da yaa-ya biliriz. rnein evimiz olmadan da yaayabiliriz, arabamzolmadan da yaayabiliriz. ok mreffeh yerlerde olmadan dayaayabiliriz. Ama Allah hissetmeden, Onunla konumadan,Onunla birlikte yrmeden, Onunla birlikte olmann verdiihazzn iareti olarak burun direkleri szlamadan yaayamayz.Onun huzurunda seccademize kapanarak o makamda

bulunabilmenin tattrd iklimini ve hissiyat iemedenyaayamayz, dorusu yaamamalyz da.

Cenab- Hak hepimizin Rabbidir. yle yce bir Rabb ki,kendisini ok kran, inciten, mukaddesleriyle mcadele eden, d-manlk yapan kt kullarnnn da Rabbi. Dolaysyla gnahmz nekadar byk olursa olsun, O bizi bekliyor, ne olur bir kez Onun

kapsn alalm. Bugne kadar ok kaplar aldk, hep yzlerimizekapand. Ama samimiyetle kapsn alan hibir kuluna kapyarpmayan Rabbimiz var. Hepimizin Rabbi. Var msnz, btnnkabullerimizi, nyarglarmz kapnn eiinde brakmaya. YaRabbi, sen nasl istiyorsan, senin dinin slam nasl istiyorsa, seninPeygamberin Hz. Muhammed (sav) nasl emrediyorsa yle olaca-m, bu ynde deieceim szn vermeye. Rabbimiz, bu kutlu

bayramlara hepimizi ulatrsn.Zira Allaha kul olmak ancak, Kitab Kurann buyruklarna

ve Sevgili Peygamberimizin hayatlarna sayg duyarak onlara uy-gun bir hayat tarz yaamakla ancak gerekleebilir. nk Al-lahn bizden neler istedii sadece Kurandan ve Peygamberimi-zin snnetlerinden anlalabilir. Bu yzden Allaha saygl olmakdemek, Kurana ve Peygambere saygl olmay gerektirir.

48Al-i mrn (3) : 26.


60/226

60

TEVHT, TEK BR MMET VEKARDELK*

nsanlar bir tek mmetdir. Allah peygamberleri, mjdeciler ve uyarclarolarak gnderdi; onlarla beraber, an-lamazla dtkleri konularda insan-lar arasnda hkmetmek zere, iinde gerekleri tayan Kitab indirdi. Oy- sa kendilerine Kitab verilmi olanlar,kendilerine ak deliller geldikten son-ra, srf aralarndaki kskanlk sebe-biyle Onda anlamazla dtler. Bu-nun zerine Allah, kendi izniyle imanedenleri onlarn hakknda ihtilaf ettik-leri geree iletti. Allah dilediini s-rat- mstakme hidayeteder. Bakara(2) : 213.

nsanla dnya ve ahirette saadet kaplarn araladna inand-mz Allah kelam Kur'n'n bu aydnln grebilmek ondannasl yararlanlacan bilmekle orantl bir harekettir. Bu yn-

temlerin neler olduunu kefedebilmenin, aslnda en nemli prob-lematik olduu rahatlkla ifade edilebilir. Bu dorultuda telif edi-len tefsir usulyle ilgili eitli yaynlar takip etmek yannda

Kur'n'n btnlne baka bir deyile hiyerarik dzlem btn-lne de azami lde dikkat etmek gerekmektedir. Kur'n'n

* Bu yazmz daha nce Tebliadl derginin Haziran 1997 saysnda ya-ynlanmtr.


61/226

61

hiyerarik dzlem btnlnn neler olduunun tespitinin ardn-dan yaplacak Kur'an almalar, onun i dzen birlik ve btnl-nn ne kadar artc dzeyde ince dokunduunu gzler nneserecek ve Kur'n'n i'czn her seferinde hkm-ferm klacaktr.Sylediimiz ey aslnda gnlk hukuk kullanmda da sk sk du-yulan alt dzeydeki sylemlerin, st dzeydekilere muhalif olma-mas artna benzer bir durumdur. Kur'an adna bu durum stdzey sylemden alnan bir dokunun alt dzeydekilerde grlmesigerektii eklinde de ifade edilebilir.

Kur'an alrken bu gerein yakalanabilmesi; samimiyet, irahatl, n yarglardan tecrit, kulluk bilincinin zirvede yer almashususlaryla da birleebildii anda Kur'an hazinesi muhataplarnaeyiz sandnn kapan aralayarak mcevherlerini teker tekergstermeye balar. Her seferinde gerekli olan konsantre/odaklanmatahakkuk ettirilebildiinde Kur'n'n gsterdii mcevherlerin eklive tr de deiebilir. nk Allah'n kelimelerini yazmak iin

btn denizler mrekkep olsa yine de O'nun kelimeleri bitmeden,denizlerin kupkuru kalaca phesizdir.49

Gerein bu ynde olduunu aslnda mmet-i muhammed,Kur'n'n nzulnden bu yana srekli tecrbe etmekte ve bunaahit olmaktadrlar. Defalarca okunduu halde kendisinden bkl-mayan, her seferinde muhatabna at hazineleri deien bir ba-ka kitap var mdr acaba Kur'an dnda? u ana kadar hakknda enaz binlerce tefsir yazlan Kur'an iin bundan sonra, artk tefsiriyazlmayacak denememesi de bu gerein baka bir ifadesi deilmi?

Buraya kadar sylemeye altmz hususlarn aadakirnekle daha ak ve faydal hale gelip, yazmzn balyla dadaha mttefik olacaktr:

Kur'an'da, onunla tank olanlarn da bilecekleri zeremmeten vhde kalb dokuz yerde gemekte ve bu ayetlerden

49Kehf (18) : 109.


62/226

62

bir ksm insanlarn tek bir mmet olduklarn50 dier ksm daAllah'n dilemesi durumunda tm insanlar tek bir mmet yapabi-leceini51 ifade etmektedir.

Grnrde birbirini nakzeden bu ayetler, ince bir tefekkremalzeme klndnda sz konusu bu zhir paradoks ortadan kalk-makta, stelik sadece ortadan kalkmakla da kalmayp biraz nceszn ettiimiz st dzey sylemleriyle ok sk ilikisini gzlernne sermektedir.

Bilindii gibi tevhit ilkesi, kkeni Allah olan tm dinlerinvazgeilemez temel ilkesi ve st dzey sylemlerinin de ba esas-dr. Kur'an hiyerarisinde st dzeye ait olan bu dokuyu tm altdzey sylemlerde de grmek zorunluluu sz konusudur. Baka

bir deyile -en azndan- alt dzey sylemleri st dzey sylemleri-ne muhalif dokuya sahip olamazlar. Bu itibarla szgelimi tevhitilkesini Kur'n'n her biriminde bir ekilde bulmak mmkndr.Mmkn olmann tesinde tek bir mmet olma konusuyla ilgiliolarak dikkate alndnda szde elikilerin ortadan kalkt gibiok kymetli sonularn ortaya kmasna da vesile olmaktadr.

Buna gre insanlarn tek bir mmet olmalarn ifade edenyetler gurubu, istisnasz btn insanlardaki mevcut ftrat birliine,

baka bir deyile tevhidine iaret etmekte ve dini ve merebi neolursa olsun tm insanlara kar dinde kardeim olmasa bile hil-katte benzerim yaklamndan hareketle ok geni boyutlarda birsevgi ve hogr iklimi dourmaktadr. Yine buradan hareketle,tm insanla kar tevhide riayeten sevgi ve hogr benimseyenmslmann kendi dininden olan kardeine bu scakl esirgemesi

50Bakara (2) : 213; Yunus (10) : 19; M'minn (23) : 52 ; Enbiya (21) :92; Zuhruf (43) : 33. Zuhruf suresinin bu ayetinin -hemen hemen gre-

bildiimiz tm meallerde- parantez ii mdahaleyle anlam bozulmutur.Sz konusu ayette insanlarn tek bir mmet olmama durumunda, snaviin kafirlere bu dnyada kkler vereceini ifade etmektedir. Ama in-sanlar tek bir mmet olduklar iin Cenab- Hak, kullar arasnda bu dn-yada byle bir ayrm sz konusu etmemektedir.

51Maide (5) : 48 ; Hud (11) : 118 ; Nahl (16) : 93 ; r (42) : 8.


63/226

63

elbette tutarl olma adna dnlemeyecek bir gariplik olacaktr.Bu yzden peygamberlerin ve byk Allah dostlarnn hangi insaniin olursa olsun duygusal hareket ederek ipleri tamamyla kopar-dklarn grmyoruz. Peygamber efendimizin kendisine ve Ms-lmanlara kar olanca ikence ve eziyeti reva gren mriklere

bile beddua etmeyip, sadece "Allahm onlar bilmiyorlar"demesinitevhidin bu ok evrensel dalgas iinde kalmaktan baka neyleaklanabilir?

Gerekten de kinattaki her eyde tevhit vardr. Bu tevhitsayesindedir ki ftratta gml olan tm erdemlerin ortaya kmaihtimali sz konusu olabilmektedir. En azndan tm insanlardaerdemlerin cem olmas, onlarn tmnde erdemsizliin cem olmasihtimalinden nde olmas kesinlik tar.

Ayrca btn insanlarn elest bezminde Allahn Rableri ol-duunu kabul ve ikrar etmeleri52 yine tevhidin baka bir tezahrdeil midir? Bu dorultuda Peygamberimizin "her doan slam

ftrat zerine doar"53 buyurmalar da ayn yaklamn bir bakaak vurgusudur.

Buna gre birinci gurub ayetleri, insanlarn tek bir mmetolduklarn ifade eden Kur'an cmlelerini; tm insanlardaki ftrat

birlii olarak anlamak pekal mmkndr. Bununla birlikte tek birmmet olmalar, Hz. Adem ve Havva'nn cennetten kovulmalarn-dan nceki durumlarn ifade etmesi ihtimali zerinde durmak dagerekebilir. nk cennette yasak aatan yiyerek hata etmelerinekadar Adem ve Havva mkemmel bir tevhidi yanstmakta ve ya-atmaktaydlar. Hatta zerlerinde kyafetleri olmad halde birbir-lerinin mahrem yerlerini hissedemeyecek kadar vahdet ierisinde-dirler. Hatalarnn ardndan yeryzne indirilmeleriyle o eski vah-det, yerini ihtilafa terkeder. Ancak bu ihtilaf yine vahdete ve itt i-faka evirmelerini mmkn hale getirebilmek iin Cenab-

kuran'dan mesajlar

Documents