1Kurora e Gjelbër

Botim i Shoqatës Kombëtare të Pyjeve Komunalë, Tiranë (Viti i tetë i botimit) Nr. 56 Gusht 2005 Çmimi 20 lekë

Kurora eGjelbërSHKPKSHKPKSHKPKSHKPKSHKPK

Prof.as. Dr. AHMET OSJA

Në brendësi

Faqe 3

Faqe 4

Faqe 6

Faqe 7

Publikimi i Kurorës së Gjelbërmundësohet me Asistencënteknike të “SNV/OrgnizataHolandeze për Zhvillim”

Ndihma financiare për publiki-min e Gazetës është dhënë nga"SIDA/Agjencia Ndërkombë-tare Suedeze për Bashkëpu-nim dhe Zhvillim"

SIDA dhe SNV kanë një program të përbashkët bashkëpunimipër mbështetjen e rritjes dhe forcimit te kapacitetit të aktorëvekryesorë në Pyjet dhe Kullotat Komunale në Shqipëri

Të nderuar lexues,Gazeta “Kurora e Gjelbër”, që nga Nr. 55 i saj, ka hyrë në vitin e tetë

të botimit.Tashmë ajo do të jetë botim i SHKPK dhe do të trajtojë gjithçka ka të

bëjë me pyjet dhe mjedisin e veçanërisht me pyjet komunalë.Botuesi dhe redaksia e Gazetës ftojnë të interesuarit, të bashkëpunojnë

me shkrime e foto, me pyetje për çka atyre u lypset në punën e përditshme.Duke ruajtur traditën e mirë të kësaj Gazete, por duke shtuar edhe

elemente të rinj, në përshtatje me kohën, faqet e saj le t'i shërbejnëzhvillimit të mëtejshëm të pyjeve e veçanërisht atyre komunalë.

Alpet, një hapesirë e veçantë, qështrihet në pjesën më veriore të vendit,shquhen për bukuritë e papërsëritshmedhe pasuritë shumë të çmuara, që fshi-hen në gjirin e tyre. Klima dhe ndertimigjeomorfologjik kane krijuar kushte perrritjen dhe zhvillimin e shume llojebimësh, kafshësh e shpendësh, qe kaneaty truallin dhe çatine e tyre. Kjo pasurinatyrore ka terhequr vemendjen e mjaftshkencetareve te huaj e te degjuar, si:Antonio Baldaçi, J. Dorfier, F. Nopca,Mark Graf, E. Durham, etj., por jo mepak i jane kushtuar edhe studiuesitvendas, si Rrok Zojzi, Shan Pici, GaspërJakova, Gjovalin Gruda, Kolë Progni,speleologu Gëzim Uruçi, etj.

Vlen te shenohet se ne kete hapsireprej 2242 km2 rriten mbi 1600 llojebimesh, disa prej te cilave endemike, si:Alchemilla albanica-Rothm,Ligusticum albanica - Jav,Viola dugadjinica, Wulfe-nia baldacci - Degen,Ranunculus hayekii Dor-fier. Po ashtu, kane gjetur“strehim” derri dhe dhiae eger, ariu, ujku e çakalli,rrëqebulli, dhelpra, kuna-dhja, dosëza, macja, vje-dulla, ketri, nuselala e iriqi,si dhe shqiponja, skifteri,thëlleza, pellumbi e gjeli iegër, etj. Kështu, në njemjedis natyror te tillëkrijohet pershtypja e njeparku zoobotanik madhë-shtor. Ketu jane te gjithamundesite te shpallet njepark nderkufitar midisShqiperise Malit te Zi dheKosoves. Zgjimi i Alpevei bën mire jo vetem vendittone, por gjithë rajonit.

Nëse duam të kemiturizëm me te vertete eli-

Alpetshqiptare

- Kalimtar, mos e shmangvështrimin tënd nga bukuritë

e Alpeve Shqiptare -

tar dhe me shume interes, ai patjeterduhet te nisë nga Alpet (mendoni ve-tem Eposin e kreshnikeve, mitet, le-gjendat, gojedhenat ...). Në këtë ha-psirë gjenden shume monumente tënatyres e kulturës. Aty, për gjate gjithevitit, për shumë kafshe e shpende nukmungon ushqimi: bari, gjethi e derifrutat (luleshtrydhet e boronica), farërate bimeve, kërpurdhat, zhardhoket ...,me vIera të larta ushqyese.

Ekuilibri biologjik ka sjelle në jeteseedhe kafshet mishngrenese, duke rua-jtur atë barazpeshe, që bën më së mirivetë natyra.

SHOQSHOQSHOQSHOQSHOQAAAAATTTTTAAAAAKOMBËTKOMBËTKOMBËTKOMBËTKOMBËTAREAREAREAREARE

E PYJEVEE PYJEVEE PYJEVEE PYJEVEE PYJEVEKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALË

Shoqata Kombëtare e Pyjeve Komu-nalë (SHKPK) e nisi rrugën e krijimit tësaj në janar të vitit 2003, me dëshirën dhenismën e një grupi specialistë pyjesh e drej-tuesish të shoqatave të përdoruesve tëpyjeve dhe kullotave komunale, nga disakomuna të vendit. Një hap i tillë lindi sikërkesë e realitetit të krijuar pas një pune 6- 7 vjeçare për transferimin dhe menaxhimine pyjeve dhe kullotave në kornizënadministrative të komunave.

Qysh në hapat e pare, me mbështetjene Projektit të Pyjeve dhe FAO-s, shoqatafilloi veprimtaritë sensibilizuese për orga-nizimin e fedratave në disa rajone, si nëElbasan, Shkodër, etj. Nga ana tjetër, përtë përshpejtuar procesin, u vendos një linjë

bashkëpunimi me degën e SNV-së në Pe-shkopi, e cila mori përsipër të organizonteFederatën Rajonale për qarkun e Dibrësdhe me pas për atë të Kukësit dhe të Korçës.

Në vazhdim, ShKPK, për shkak të mu-ngesës së mbështetjes dhe largimit të disaanëtarëve të grupit nismëtar, pothuaj nuk patiaktivitet. Ndërkaq, SNV-ja në Peshkopivazhdoi mbështetjen dhe punën e nisur përkrijimin e forcimin e Federatës Rajonale tëDibrës, si dhe të anëtarëve të saj, që janëkryesisht shoqatat e përdoruesve në shkallëkomunash.

Ishte përsëri SNV-ja, që në fillim të këtijviti ofroi mbështetje për riorganizimin dheforcimin e kësaj shoqate, por edhe të fede-

Në ligjin për kullotat dhe livadhet, për-caktohet qartë: Ndalohet djegia e kullotavedhe livadheve. Në raste të veçanta mund tëlejohet djegia e tyre, me autorizim të Drejto-risë së Përgjithshme të Shërbimit Pyjor. Nëzbatim të këtij Ligji, Udhezimi i Ministrit tëBujqësisë dhe Ushqimit shprehet se djegia ekullotave dhe livadheve është në dëm tëprodhimtarisë së tyre. Vetëm në raste tëveçanta, kur në to ka infeksion të bimësisësë dëmshme dhe mbetje floristike qëdëmtojnë kullotën e livadhin, lejohet djegia etyre dhe pasi të merren masa mbrojtëse ngazjarri. Pra, dispozitat përkatëse ligjorepërcaktojnë qartë e prerë rastet e veëantakur mund të digjen kullotat.

Argumente teknike për disa nga dëmet qësjell djegia e kullotave janë: Djegia ul prodhimtarinë e kullotave, zhduk

barërat e dobishme shumëvjeçare dhe u jepmundësi zhvillimi barëravet të këqija dhehelmuese. Digjen farërat e bimëve të dobishme shu-

mëvjeçare në tokë dhe pengohet ripëritjanatyrale e tyre. Prishet struktura e varfërohet toka dhe

favorizohet erozioni. Pakësohet lenda organike, zhduken mikro-

organizmat e tokes dhe, për pasojë, mungojnë

PSE NUK DUHENDJEGUR KULLOTAT

Zjarret në kullota - Problem i ditës kushtet e përshtatshme për zhvillimin ebimëve.

Atëhere, a duhet të digjen kullotat dhe kur?Janë raste të veçanta, siç parashikon edhe

Ligji, kur digjen kullotat. Gjithmonë vënia ezjarrit bëhet konform legjislacionit, pavarë-sisht nga lloji i pronësisë dhe i kontolluar,duke zbatuar me përpikmëri masat mbroj-tese, për të parandaluar përhapjen e zjarrit.

Për permiresimin e punës kerkohetndergjegjesim i komuniteteve, blegtoreve,se kullotat jane pasuri e madhe, qe duhentrajtuar, mbrojtur e permiresuar. Kjo kerkonqë nga fermerët të paguhen tarifat ekullotjes, se vetem keshtu sigurohen fondeper permiresimin e tyre.

Nisur nga situatat e vështira që po kalojmenë shfaqjen e zjarreve në kullota, është edomosdoshme që gjithë blegtoret të tregojnekujdes të veçante në levizjen e tyre, të ele-minojne çdo rast ndezje zjarri, të eleminojneçdo shfaqe të mundshme të tij nga personatë tjerë.

Drejtuesit e pushtetit vendor, në bashkpu-nim me strukturat e specializuara të DSHPnë rrethe dhe organet e MNZ në qarqe, lypsettë rrisin gatishmerinë dhe të rishikojneprogramet e hartuara, në perputhje mesituaten e krijuar.

Blegtorë: Djegia e kullotave është e dëmshmeteknikisht dhe e dënueshme ligjërisht.

Agr. SAMI CENKOPërgjegjes i Sekt. të Kullotave, në DPSHP,

Tiranë

RRUGA DREJT KRIJIMIT TË SHOQATËSRRUGA DREJT KRIJIMIT TË SHOQATËSRRUGA DREJT KRIJIMIT TË SHOQATËSRRUGA DREJT KRIJIMIT TË SHOQATËSRRUGA DREJT KRIJIMIT TË SHOQATËSKOMBËTARE TË PYJEVE KOMUNALËKOMBËTARE TË PYJEVE KOMUNALËKOMBËTARE TË PYJEVE KOMUNALËKOMBËTARE TË PYJEVE KOMUNALËKOMBËTARE TË PYJEVE KOMUNALË

nga FERDIN LIÇAJ

Vijon në fq. 2

Vijon në fq. 5

KALIMI I PRONAVE PUBLIKE NJËSIVE TË QEVERISJESVENDORE, PROCES QË LYPSET PËRKRAHUR

INXHINIER ZAFER YPI PRIND E SPECIALIST SHEMBULLOR

Edhe Llogaraja pritet në besëEdhe Llogaraja pritet në besëEdhe Llogaraja pritet në besëEdhe Llogaraja pritet në besëEdhe Llogaraja pritet në besë

Burri që mbillte drurë

2 Kurora e Gjelbër

ratave në rajonet Korçë e Kukës. Në këtëkuadër, një grup i përbashkët pune, zhvilloinjë sërë veprimtarish për hartimin e statutitdhe rregullores së brendshme, si dhepërgatitjen e mbledhjes së përgjithshme përzgjedhjen e organeve drejtuese të SHKPK,hapa këta të domosdoshëm, që do tëpërfaqësojnë e mbrojnë në mënyrë tëligjshme të drejtat dhe interesat e anëtarëvetë saj në shkallë kombëtare.

Mbledhja e Përgjithshme, në saje të pu-nës së grupit të bashkëpunimit, u bë me 22korrik 2005 në Qëndrën Shalom, Tiranë, kupërfaqësuesit e zgjedhur nga federatat erajoneve Dibër, Kukës e Korçë, si dhe tëgrupit nismëtar të Shoqatës Kombëtare, mbibaza demokratike, zgjodhën KëshillinDrejtues prej 9 anëtarësh dhe Kryesinë epërbërë nga Kryetari Haki Kola, nënkrye-tari Ferdin Liçaj dhe sekretari Zef Ymeraj.

Në kushtet e tanishme, ku në përgjithësiproblematika politike, ekonomike dhesociale e shoqërisë sonë ka mjaft hapësiradhe boshllëqe, që duhen mbushur, edhe nësektorin e pyjeve, për të cilin ne dëshmojmëdrejtpërdrejt, ka mjaft të tilla. Por, nuk mundtë themi kurrësesi se po dalim në skenëpër të zgjidhur të gjitha problemet që hasennë këtë sektor. Orientimi ynë i qartë kanëqenë dhe mbeten dy çështje themelore, dyparime bazë, që do të përbëjnë edhe shinatmbi të cilat do të ecë Shoqata Kombëtaree Pyjeve Komunalë. Ato janë:

E para: Përfaqësimi dhe mbrojtja einteresave të anëtarëve të saj, që janëFederatat Rajonale në shkallë kombëtare,duke e lidhur këtë me edukimin e atyre qëpërdorin pyjet, kullotat e ujërat, si burimekryesorë të natyrës, për nevojat e tyrejetike. Jemi të bindur se vetëm me për-dorues të edukuar në fushën e njohjes dhezbatimit të ligjit dhe të trajnuar teknikisht,mund të sigurohet një të ardhme ndryshe epylltarisë shqiptare, me synimin e vetëm qëtë bëhemi pjesë e integrimit të përgjithshëmevropian, me vepra e jo vetëm me fjalë.Natyrisht, ky parim është detajuar nëStatutin e Shoqatës, me të cilin janë njohurtë gjithë anëtarët dhe kanë bërë vërejtjet ereflektimet e tyre. Megjithatë, theksojmëse misioni i edukimit të një sjelljeje qytetaretek ata që përdorin këto burime natyroreme vlera të shumëfishta, nuk është punëqë fillon e mbaron në kuadrin e një programiqë zgjat një apo disa vjet. Por, mendojmëse na takon dhe duhet ta fillojmë këtë rrugë.Nënvizojmë se këtë proces nuk mund tazbatojnë ata që nuk janë vetë të edukuardhe aq më pak ata që nuk mund tëedukohen kurrë, për shkak të interesave tëngushta që kanë demonstruar vazhdimisht

në drejtim të pasurisë kombëtare pyjore.Përvoja ka treguar që në krye të shoqatavetë Përdoruesve të Pyjeve dhe KullotaveKomunale kanë ardhur edhe njerëz pa asnjëide, që e kanë quajtur këtë si vend pune,nga mund të nxirren të ardhura, duke usorollatur. Këto janë dukuri që e bjerrinqëllimin dhe misionin tone, prandaj duhet tëjemi vazhdimisht syçelë e mëndjehollë …

E dyta lidhet me ndikimin dhe rolin eSHKPK në formulimin e politkave qëudhëheqin sektorin pyjor. Ky parim do tëbëjë të mundur mishërimin e mendimit tëkualifikuar, që bazohet në përvojat e pasuradhe arritjet konkrete shkencore, në hartimine ligjeve, rregulloreve apo vendimeve qëmerren nga institucionet shtetërore. Në këtëkuadër, synohet lufta e papajtueshme qëndërmerr Shoqata Kombëtare e PyjeveKomunalë kundër korrupsionit dhe që ezbaton nëpërmjet mjeteve demokratike.

Shoqata Kombëtare e Pyjeve Komuna-lë tashmë ka edhe tribunën e saj, gazetën emirënjohur “Kurora e Gjelbër”.

Hapat e parë

Për vitin në vazhdim, kryesia, që u zgjodhnga Këshilli Drejtues i SHKPK, do tëvazhdojë punen e nisur për forcimin estrukturave të saj, duke patur dhe mbë-shtetjen e asistencën e SNV, me synimmbështetjen dhe krijimin e federatave nërajone të tjera, si në Elbasan, Tiranë, Lezhë,Shkodër, etj. Në këtë vështrim, SHKPK,me këtë mbështetje do të ecë me shpejtësidrejt formësimit të plotë të saj në fundin ekëtij viti. Në këtë vazhdë pune, të gjithandryshimet e natyrshme që do të vijne, dotë pasqyrohen edhe në formacioninvendimmarrës të Shoqatës, dmth KëshillitDrejtues, i cili do të rritet brenda një kornizenumerike të miratuar.

Mendojmë se një organizim i shëndoshëi SHKPK, si nga ana strukturore dhe ngaajo funksionale, do të jetë garanci përfunksionimin e saj nga qëndra në bazë dheanasjelltas. Ky objektiv, natyrisht kërkonnga të gjithë anëtarët e Shoqatës të kenësë pari bindjen se vetëm kështu do të arrihetqëllimi i madh, që i ka vënë vetes kjo Shoqatëdhe se vetëm kështu do të kemi se ku tëshprehim vullnetin tonë, të themi fjalën tonëtë lirë dhe të japim ndihmesë të gjithanshmepër orjentimin e drejtë të politikës shtetërorenë spektrin e burimeve natyrore.

Hapat e mëtejshëm

Hapat që do të ndërmerren në vazhdim,kanë të bëjnë me pjesëmarrjen e SHKPKnë veprimtaritë që lidhen me menaxhimine drejtpërdrejtë të gjendjeve të reja, që kri-johen në vendin tonë në fushën e burimevenatyrore të pyjeve, kullotave e ujërave. Nëkëtë koncept, shoqata do të bëjë përpjekjetë vazhdueshme që të marrë pjesë si par-tenere aktive dhe mjaft e besueshme nëkomponentët e rëndësishëm që do të zhvi-llojë projekti i ri për zhvillimin e burimevenatyrore, i cili, siç dihet, ka objektiva të qartanë drejtim të sensibilizimit dhe edukimit tëpërdoruesve të këtyre burimeve për një me-naxhim ndryshe të të gjitha terreneve qëata kanë, me qëllimin e përhershëm të mb-rojtjes dhe zhvillimit të tyre, për nxjerrjen epërfitimeve të gjithanshme ekonomike dheshoqërore.

RRUGA DREJT KRIJIMITRRUGA DREJT KRIJIMITRRUGA DREJT KRIJIMITRRUGA DREJT KRIJIMITRRUGA DREJT KRIJIMITTË SHOQATËSTË SHOQATËSTË SHOQATËSTË SHOQATËSTË SHOQATËS

KOMBËTARE TË PYJEVEKOMBËTARE TË PYJEVEKOMBËTARE TË PYJEVEKOMBËTARE TË PYJEVEKOMBËTARE TË PYJEVEKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALË

Vijon nga f. 1Në datat 13-17 Qershor 2005, u zhvillua në Montecatini, Itali, Takimi i Parë i

Grupit të Posaçëm të Punës për Zonat e Mbrojtura. Në takim morën pjesë përfaqësuestë qeverive që janë palë të konventës, si dhe vëzhgues nga organizmat e Kombeve tëBashkuara, agjenci të specializuara, Konventa të tjera, shoqatat ndërkombëtare, etj.

Takimi u drejtua nga Z. Letchumanan Ramatha (Malaysia), në emër të presidentittë Konferencës së Palëve të Konventës së Biodiversitetit.

Në seancën e parë plenare, përshëndetën edhe përfaqësues të Qendrës përTrashëgiminë Botërore dhe Konventës për Ruajtjen e Llojeve Migratore të Kafshëve tëEgra. Në emër të grupeve rajonale përshëndetën Ghana, në emër të Grupit Afrikan,Panamaja, në emër të Grupit të Amerikës Latine dhe Karraibeve, dhe Hollanda në emërtë Bashkimit Europian bashkë me Bullgarinë dhe Rumaninë. Gjithashtu, përshëndetënedhe përfaqësues të shoqatave jo qeveritare dhe komuniteteve lokale dhe indigjene.

Duke folur mbi temën “Zonat e mborjtura: çështjet kryesore për zbatimin eprogramit të punës”, Z. Lopoukhine u shpreh se ekziston një lidhje e fortë midis krijimittë zonave të mbrjtura dhe zbutjes së varfërisë. Megjithatë, sfida për të ardhmen mbetetbindja e burimeve financuese që krijimi i zonavetë mbrojtura kontribuon në plotësimine nevojave të njerëzve. Aktualisht ka një rënie të fondeve për zbatimin e programit tëpunës për zonat e mbrojtura dhe donatorët duhet të rrisin mbështetjen e tyre për këtëqëllim. Gjithashtu, ai paraqiti edhe disa zona prioritare për krijimin e zonave të mbrojturadetare përtej kufinjve shtetërorë.

Në seancën e parë plenare u vendos që Byroja e Konferencës së Palëve tëshërbejë edhe si Byro e takimit. Pjesëmarrësit në këtë senacë miratuan programin(axhendën) e takimit dhe zgjodhën drejtuesit e punimeve dhe raportuesit e nën-grupevetë punës. Në këtë kuadër u vendos ngritja e dy nën-grupeve të punës: Nën-grupi iparë, nën drejtimin e Znj. Karen Brown (Kanada) do të shqyrojë, sipas programit,çështjet 3.1 (Mundësitë e bashkëpunimit për krijimin e zonave të mbrojtura detarepërtej kufinjve shtetërorë) dhe 3.3 (Zhvillimi i mëtejshëm i mjeteve për identifikimin,shpalljen, menaxhimin, monitorimin dhe vlerësimin e sistemeve kombëtare dhe rajonaletë zonave të mbrojtura), dhe; Nën-grupi i dytë, nën drejtimin e Z. Orlando Rey Santos(Kuba) do të shqyrojë, çështjet 3.2 (Mundësi për mobilizimin e burimeve financiarepër zbatimin e programit të punës për zonat e mbrojtura nga vendet në zhvillim dhevendet me ekonomi në tranzicion) dhe 4. (Rishikimi i zbatimit të programit të punës përzonat e mbrojtura). Takimi i grupit të punës u shoqërua nga një numër i madh aktiviteteshanësore në të cilat u pasqyruan në mënurë më të detajuar arritjet e vendeve dheoragnizatave të ndryshme lidhur me menaxhimin efektiv të zonave të mbrojtura.

Në sesionin e tij të parë nën-grupi i punës I, mori në shqyrtim pikën 3.1 të programit“Mundësitë e bashkëpunimit për krijimin e zonave të mbrojtura detare përtej kufinjveshtetërorë”, dhe diskutimi u bazua në dokumentacionin e përgatitur nga Sekretariati iKonventës së Biodiversitetit (UNEP/CBD/WG-PA/1/2) dhe disa dokumente meinformacione shkencore mbi biodiversitetin (UNEP/CBD/WG-PA/1/INF/1) në zonatdetare përtej kufinjve shtetërorë, aspektet ligjore (UNEP/CBD/WG-PA/1/INF/2) dheraste studimore (UNEP/CBD/WG-PA/1/INF/3) për krijimin e zonave të mbrojturadetare përtej kufinjve shtetërorë.

Në sesionin e dytë, përfaqësuesi i Hollandës, në emër të Bashkimit Europian,Bullgarisë dhe Rumanisë, paraqiti disa kritere të mundshme ekologjike dhe praktikepër identifikimin dhe përzgjedhjen e zonave të mbrojtura detare në det të hapur. Nësesionin e 3-9, grupi i punës shqyrtoi disa rekomandime të propozuara nga kryetari igrupit të punës, mbi disa opsione për bashkëpunimin për krijimin e zonave të mbrojturadetare përtej kufinjve shtetërore. Pas diskutimeve të gjata e të frutshme nga një numëri madh përfaqësuesish të palëve të konventës, grupi i punës venbdosi që ti paraqesë nëseancë plenare rekomandimet e miratuara (UNEP/CBD/WG-PA/1/L.6).

Grupi i punës I, mori në shqyrtim “Zhvillimi i mëtejshëm i mjeteve për identifikimin,shpalljen, menaxhimin, monitorimin dhe vlerësimin e sistemeve kombëtare dhe rajonaletë zonave të mbrojtura”. Diskutimet në këtë pikë u bazuan mbi një dokument të përgatiturnga Sekretariati i Konventës së Biodiversitetit mbi mjetet për identifikimin, shpalljen,menaxhimin, monitorimin dhe vlerësimin e sistemeve kombëtare dhe rajonale të zonavetë mbrojtura (UNEP/CBD/WG-PA/1/4). Në sesionin e parë, grupi i punës II, mori nëshqyrtim pikën 4 të programit të punës “Rishikimi i zbatimit të programit të punës përzonat e mbrojtura”. Diskutimet në këtë pikë u bazuan mbi një dokument të përgatiturnga Sekretariati i Konventës së Biodiversitetit mbi vlerësimin e procesit për rishikimine zbatimit të programit të punës për zonat e mbrojtura (UNEP/CBD/WG-PA/1/5). Nëkëtë dokument përfshihen edhe propozime mbi proceset dhe udhëzuesit për rishikimine zbatimit të programit të punës. Pas diskutimeve intensive dhe të frutshme nga njënumër i madh përfaqësuesish të palëve të konventës, grupi i punës venbdosi që tiparaqesë në seancë plenare rekomandimet e miratuara (UNEP/CBD/WG-PA/1/L.3)

Grupi i punës II, mori në shqyrtim “Mundësi për mobilizimin e burimeve financiarepër zbatimin e programit të punës për zonat e mbrojtura nga vendet në zhvillim dhevendet me ekonomi në tranzicion”. Diskutimet në këtë pikë u bazuan mbi një dokumenttë përgatitur nga Sekretariati i Konventës së Biodiversitetit mbi mundësitë përmobilizimin e burimeve financiare për zbatimin e programit të punës për zonat e mbrojtura(UNEP/CBD/WG-PA/1/3). Pas diskutimeve intensive dhe të frutshme nga një numëri madh përfaqësuesish të palëve të konventës, grupi i punës venbdosi që ti paraqesë nëseancë plenare rekomandimet e miratuara (UNEP/CBD/WG-PA/1/L.4)

Në kuadër të takimit të tetë vendeve më të industrializuara të botës dhe Rusisë(G8), që do të zhvillohet në Gleneagles, Angli, grupi i punës i kërkoi Presidentit tëKonferëncës së Palëve që ti përcjellë Kryeministrit Italian një mesazh të posaçëm përkëtë takim.

Në përfundim të takimit pjesmarrësit miratuan raportin përfundimtar të takimit sidhe rekomandimet e dhëna në nën-grupet e punës. Në takimin e ardhshëm synohet tëhidhen hapa të tjerë përpara për përmirësimin e punës në menaxhimin efektiv të zonavetë mbrojtura në nivel botëror.

Takimi për Zonat e Mbrojtura,Konventa mbi Biodiversitetin

Përgatiti: GENTI KROMIDHA, Drejtor i Zonave te Mbrojtura(Pjesëmarrës në takim)

3Kurora e Gjelbër

KALIMI I PRONAVE PUBLIKE NJËSIVE TË QEVERISJESVENDORE, PROCES QË LYPSET PËRKRAHUR

Kalimi i pronave publikenjësive të qeverisjes vendoreështë një proces shumë i rëndë-sishëm, por edhe i vështirë. Nisurnga rëndësia e madhe e tij, membështjen e SNV/OrganziataHolandeze për Zhvillim, në kuadrine programeve të saj për zhvilliminekonomik dhe decentralizimin, uorganizua një takim informues përtransferimin e pronave publike nënjësitë e qeverisjes vendore.Vëmëndje e veçantë në takim iukushtua bazës ligjore të këtij pro-cesi dhe eksperiencave të fituaraderi tani në disa njësi të veçantatë pushtetit vendor. Komuna eGjinarit, Elbasan, e cila ka realizuarfazën e parë të procesit, u cilësuasi shëmbull i mirë.

Pjesëmarrës në takim ishinpërfaqësues të pushtetit lokal tëGjinarit, përfaqësues të AgjencisëShtetërore të Kthimit të Pronave,përfaqësues të Drejtorsë së Për-gjithshme të Shërbimit Pyjor, spe-cialistë të pyjeve dhe kullotave ngaProjekti PZHBN (Projekti përZhvillimin e Burimeve Natyrore)i Bankës Botërore, si dhe Drejtuesidhe disa Këshilltarë të SNV nëShqipëri.

Çështjet kryesore që u dis-kutuan në takim ishin:

Baza ligjore e procesit të ka-limit të pronave publike nëpronësi të komunës, fazat ezbatimit dhe informimi publikmbi këtë çështje.Tipet e pronave që do të tran-sferohen, duke u përqëndruarmë shumë në pyjet dhe kullo-tat komunale. Shpalosja eecurisë së deritanishme nëkëtë drejtim dhe problemet qëndeshen.Kriteret e menaxhimit, ba-shkëpunimi midis aktorëvedhe hapat e nevojshëm në tëardhmen.Shefi i Agjencisë Shtetërore

të Kthimit të Pronave, AvniMustafaj, bëri një përshkrim tëshkurtër të kuadrit ligjor, si dhe tëecurisë së deritanishme. Inventa-rizimi i pronave, tha ai, bazohet nëdy ligje kryesorë: Nr 8743, dt.22.02.2001 ”Për pronat a paluaj-tshme të shtetit” dhe nr. 8744, dt.22.02.2001 ”Për transferimin epronave të paluajtshme publike tështetit në njësitë e qeverisjesvendore”, si dhe në vendimin eKM nr. 500, dt. 14.08.2001 ”Përinventarizimin e pronave të pa-luajtshme shtetërore dhe tran-sformimin e pronave në njësitë eqeverisjes vendore”.

Palë pjesëmarrëse në këtëproces janë:

Institucionet e pushtetitqëndror

Njësitë e qeverisjes vendoreAITPPZQRPP dhe zyrat e Regji-strimit të Pasurive të Paluaj-tshme në rrethe.Për sa i përket procesit, pranë

MPVD janë ngritur strukturat, sidhe degët e tyre në qarqe. Procesiështë rrugë e gjatë, e cila kalonnëpër disa faza:Iventarizimi:

Krijimi i komisionit të inven-tarizimit në NjQV;Iventarizimi i pronave dhemiratimi i listës paraprake tëinventarit nga KM.

Transferimi:Afishimi i listës paraprake,Reflekim i vërejtjeve dhekundërshtive nga institucionetpërkatëse apo persona pri-vatë;Miratimi i listës përfundimta-re të transferimit nga KM.

Regjistrimi:Registrimi fillestar pranëzyrave rajonale të regjistrimit,Zgjidhja e proceseve gjyqë-sore,Kalimi i së drejtes së pronë-sisë.Inventarizimi i pronave pu-

blike ka përfunduar në të gjithainstitucionet e pushtetit qëndror.Në këtë kuadër, ka përfunduaredhe inventarizimi i pyjeve dhekullotave, i cili ka kohë që ështëdorëzuar në Agjencinë e Inventa-rizimit dhe Transferimit të pronavepublike nga DPSHP. Proceduratpër miratimin e listave të inventaritkanë përfunduar për 20 institu-cione të pushtetit qëndror dhe 85njësi të qeverisjes vendore.

Deri tani vetëm Bashkia eKuçovës ka përfunduar të gjithëprocesin (Bashkia Kuçovë nuk kapyje dhe kullota, ashtu sikurse dheshumë bashki të tjera).

Gjatë vitit 2005 po punohetpër të realizuar kërkesat e VKMNr.500 për kryerjen e procedu-rave të miratimit të listës sëinventarit për 60 njësi të qeverisjesvendore, miratimin e listës para-prake të pronave, që transferohenpër 40 njësi të qeverisjes vendore,miratimin e listës përfundimtare tëpronave për 20 njësi të qeverisjesvendore. Në këtë procedurëpërfshihen dhe pyjet shtetërorë ekomunalë dhe kullotat. Agjenciamendon se ky proces do të për-fundojë për gjithë vendin rrethfundit të vitit 2008.

Parimisht, pyjet dhe kullotatkomunale transferohen së bashkume asetet e tjerë të komunës. Kër-kesat e tjera të qeverisjes vendorepër t’i transferuar vetëm pyjet dhekullotat, deri tani nuk janë marrëparasysh nga Agjencia. Kërkesat

më të shumta në këtë pikë kanëqënë nga njësitë e qeverisjesvendore të rretheve Dibër, Mat,Përmet, Kolonjë e Skrapar.

Për të lehtësuar procesin,Agjencia orienton se të gjithakomunat që aplikojnë duhet tëplotësojnë dokumentacionin për tëgjitha llojet e pronave që ndodhennë territorin e tyre, si ndërtesa,rrugë, troje, sisteme ujijtjeje, pyje,kullota, etj. Deri tani këtë orientime kanë zbatuar të gjitha komunat,me përjashtim të atyre të rrethitDibër, të cilat kanë plotësuarvetëm pjesën e pyjeve, prandajatyre iu është kthyer përgjigjezyrtare se kjo nuk është e mundur.

Përfaqesuesi i Agjencisësqaroi se ligji nuk e përjashtonmundesinë e aplikimit të pjesshëm,por Agjencia nuk ka pranuar tëmarrë në shqyrtim aplikime tëpjesshme, sepse kjo është epamundur për ngarkesën e madhetë punës.

Për plotësimin e tabelave mbipyjet dhe kullotat komunale,komunat kanë përdorur planet embarështimit, të cilat kanë lehtë-suar mjaft procesin. Drejtoritë eShërbimit Pyjor të rretheve gjith-ashtu kanë qenë të përfshira nëverifikimin e dokumenteve tëparaqitura.

Për sa i përket pyetjes nëseka kufizime në transferim, usqarua se në ligj janë përcaktuarqartë se cilat prona mund tëtransferohen në pronësi dhe cilatnë përdorim.

Po ashtu, DPSHP duhet tëpërcaktojë kritere më të sakta përtipet dhe sasinë e pyjeve qëtransferohen në përdorim apo nëpronësi. Mëgjithatë, në përgjithësikomunat kanë të drejtë të apli-kojnë për të gjitha pyjet dhekullotat që janë në territorin e tyre.Asnjë limit nuk është përcaktuar.Kritere duhet të vendosen përpyjet dhe kullotat që janë nëpërdorim nga komunitetet.

Çfarë do të aprovohet përtransferim do të bazohet nëreagimin e komentet, që do tëpasqyrohen më pas nga insti-tucione të ndryshme. Megjithatë,akoma nuk është e qartë ngaAgjencia e transferimit se sikomunat mund të kontrollojnë këtëproces dhe si mund të ankohen,në qoftë se ata nuk janë dakortme vendimin.

Problemi më i madh qëAgjencia e Kthimit të Pronave kandeshur deri tani është sekryetarët e komunave nuk janëshumë të interesuar në këtëproces. Kjo Agjenci ka bërë disatryeza të rrumbullakta dhe semi-nare informuese, por përsëri

interesi duket se është i pamja-ftueshëm. Nga ana tjetër, shoqëriacivile dhe pushteti vendor kanëtheksuar se informacioni ështëshumë i pakët dhe mundësia përtë gjetur asistencë në këtë procesgjatë realizimit të tij është akomadhe më e vështirë. Edhe marrja einformacionit nga zyrat e kada-strës nuk është gjë e lehtë për t’urealizuar. Pushteti vendor dheshoqëria civile në rajone tëndryshme kanë komentuar sezyrat e Agjencisë së kthimit tëpronave publike pranë qarqevenuk japin mbështetjen e duhur tepushteti vendor për të finalizuarkëtë proces. Ata kanë dëshmuarqë pushteti lokal duhet të bëhet mëaktiv dhe më i ndërgjegjshëm përkëtë çështje.

Përfaqësuesi i komunës sëGjinarit dha eksperiencën e tij nërealizimin e fazës së parë, qëështë iventarizimi i pronave dhederi ku kanë arritur ata meprocesin e kthimit të pronave.

Zoti Mustafaj sqaroi komu-nën e Gjinarit se sipas ligjit komunamund të bëjë kërkesë për tran-sferim edhe të pronave të tjera,që nuk janë përfshirë në kërkesëne parë. Përfaqësuesit e KomunësGjinar në kërkesën e tyre të parëkanë kërkuar pyje dhe kullotasipas pasqyrave të planit tëmanaxhimit, hartuar për pyjet dhekullotat komunale, që i kanë nëpërdorim sot. Ata nuk e bënë qënë fillim kërkesën për kthimin eplotë të pronave pyjore e kullosore,sepse nuk e kishin informacionine nevojshëm nga Agjencia apo ngaDPSHP. Tani, kryetari i bashkisëka shprehur interes për më shumëpronësi pyjore, pasi në realitet këtajanë pyje publikë të cilët përdorenaktualisht nga komuniteti.

Një çështje shumë e rëndë-sishme, që u diskutua në takim,ishte parashikimi ose jo me ligj imirëmbajtjes së pronave pastransferimit të tyre në njësitëvendore. Z. Mustafaj sqaroi se kjonuk është parashikuar dhe seshqetësimi është shumë i drejtë.

Sipas ligjit të transferimit akti 16.3.është theksuar se transferimiduhet të shoqërohet me fonde përmirëmbajtje. Lidhur ngushtë mekëtë problem është edhe roli qëdo të luajnë institucione të ndry-shëm në shkallë kombëtare, si dhefakti se çfarë do t’i jepet si kriterpushtetit lokal, për të patur nëadministrim edhe strukturat endryshme institucionale (arësimi,shëndetësia, etj). Nëse pushtetitvendor i jepet një pronë dhe nuk ijepen fonde të mjaftueshme përta mirëmbajtur e shfrytëzuar atë,ky proces nuk do të shkojë siduhet.

Problem tjetër shumë irëndësishëm, që mbetet për t’udiskutuar me pushtetin qëndror,është manaxhimi dhe drejtimi ipronave, konform strukturavepërkatëse institucionale. Nësedrejtimi vazhdon t’i mbetetpushtetit qëndror, lind pyetja se ciliështë në këtë rast kuptimi i tëpaturit të diçkaje në pronësi. Ngaana tjetër, pushteti vendor duhettë bëjë përpjekje të vazhdueshmepër rritjen e kapaciteteve të tij, meqëllim që të marrë mbi vete tëdrejtat dhe përgjegjësitë që lindinnga të qënurit pronar.

Procesi i transferimit tëpronave njësive të qeverisjesvendore, siç u theksua edhe mësipër, është i gjatë e i vështirë, përvetë natyrën e objektit, proceduratdhe aktorët që përfshihen në të.Prandaj, pjesëmarrësit në takimmbetëm në një mëndje me idenëse është shumë e nevojshme qënjësite vendore në rajone tëndryshme të vendit kanë nevojëtë ndërgjegjesohen, të shkë-mbejnë informacion dhe të shiko-jnë konkretisht se çfarë është bërënga kolegët e tyre në rrethet e tjeradhe se si ata mund ta përdorin këtëpërvojë. Në këtë drejtim, SNVmund të japë një kontribut tëvlefshëm, duke organizuar semi-nare në rajonet ku ajo operon.Fillimisht në Dibër e më pasndoshta dhe në rajone të tjera.

nga ZEF YMERAJ

4 Kurora e Gjelbër

INXHINIER ZAFER YPI PRINDE SPECIALIST SHEMBULLOR

Kur i shmangesh provësTë bësh gjëra të lehta nuk do të thotë se kebërë dhe gjëra të zgjuara.

Kur shpërdorohen vleratThesit që i është derdhur mielli, zor t’i fusëkush dorën.

Ngjitje në shkollëNuk je i humbur kur jep ato që di, për tëmarrë ato që nuk di.

Kur kërkon siguriAjo që di është shkalla më e sigurtë për tëarritur atë që nuk di.

EuforiaKulmi i humbjes së logjikës është kur fillontë presësh degën ku qëndron vetë.

Kur duam t’u shmangemi gabimeveNe, si pjesëtarë të shoqërisë njerëzore, jemitë dënuar të punojmë në grup. Vetëm kurpunojmë në grup besohet që i njohim e ikonsumojmë në shkallë të lartë problemet.Kështu bëhet e mundur që të gabojmë,mundësisht afërsisht plotësisht pak.

Kur pranon të vihesh në provëNjeriu në jetën e tij vihet në provë. Për këtëti o duhet të shtrydhë mendjen o këmishën.

Lule vila ësh-të bima më

e madhe melule në botë.Emrin shken-cor e ka Vista-ria sinensis L.Ajo e ka ori-gjinen nga Ki-na. Një bimë etillë është mbjellë në SHBA, në vitin 1892.Atje ka arritur gjatësin mëse 150 m dhedha mëse 1.5 milionë vila.me lule.

Estë bimë zvarritëse, që kapet nëdrurë e kangjella. Degët i ka të zeza, meqime të argjendta. Gjethet e këmbyerajanë të përbëra nga 7 - 13 gjethëza.

Lulet janë të grumbulluara në lulesë,që quhet vile. Ato kanë ngjyrë manushaqedhe gjatësi 20 -

30 cm. Fryti është 10 - 15 cm i gjatëe me shumë fara.

I është përshtatur më së miri klimëssonë të ngrohtë detare. Do tokë mesatare,por rritet edhe në ato të varfëra. Me-gjithatë, është pak e përhapur në vendintonë, ndonëse është nga më të bukurat.Në Tiranë rritet në këndin e lojërave terruga e Elbasanit, në lulishten “1 Maji”, nëKopshtin Botanik, etj.

Zakonisht shtohet me përpaja (degapërkulet dhe mesi i saj tutet në tokë, pa eprerë, derisa të zërë rrënjë. Vitin tjeterndahet e mbillet si bimë e re). Shtohetedhe me farë ose me copa. Mund tëvendoset rrëzë mureve, kangjellave, etj.,duke e veshur mjedisin me blerimin efuqishëm dhe !ulëzimin e këndshëm.

Lule vilaInxh. VASIL SHQAU

Nëse nuk arrin të shtrydhë të paktën njërënnga këto, ai është shejtan e, si i tillë, i duhetpatur frikë.

Kur nuk arrin të njohësh të vërtetënShoqëria njerëzore gjatë gjithë kohëve ka pature do ketë vetëm një gjë të barabartë - 24orëshin e ditë-natës. Gjithësaherë që ndiheshi pakënaqur në ecurinë e jetës, dije mirëfillise fajin e ke vet; me siguri nuk ke arritur tashfrytëzosh me efektivitet 24 orëshin tënd,këtë pasuri njësoj për secilin.

Kur këmbëngul të jesh dikushiSot, për secilin do ishte e nevojshme tëaplikojë. Duke aplikuar mund të konkurosh.Kjo e fundit, si të thuash, është një “luftë” epa luftë nuk ka pushtet. Vetëm duke ushtruarpushtetin tënd bëhesh i dobishëm. Kështubëhesh dhe i besueshëm e i qëndrueshëm,pra i dobishëm.

Ç’mund të mësojmë nga kërmilliKërmilli del nga guacka sa ndan ditënata,nxjerr antenat, merr informacion e ushqehetdhe, sa fillon të avullojë vesa, rikthehet përsërinë guackën e tij. Por, tani i ushqyeër e imirëinformuar.

A. OSJA

Qepa, me emrin shkencor Allium cepa, ështënjë nga perimet kryesore, shumë e për-

dorshme në kuzhinë. Ajo e ka origjinën nga Aziae Vogël. Eshtë bimë shumëvjeçare (2 dhe 3vjeçare). Në vendin tonë gjen kushte shumë tëpërshtatshme rritjeje dhe zhvillimi, prandaj mbilletnë të gjitha zonat.

Qepa konsiderohet perime nga më të lashtat.Asaj i kanë kushtuar piktura murale në varret eegjiptianëve të viteve 300 p.e.s. Vlerësohej aqshumë sa egjiptianët vinin dorën mbi qepë dhebetoheshin për to. Sipas Plinit nderohej si hymn.Po ashtu, betoheshin edhe grekët e romanët; përtë thurnin lavde, përdoreshin për të paguar qiranëdhe si dhuratë në raste dasmash.

Vlerat dhe përdorimii qepës

Qepa ndikon sëtepërmi në rritjen e rezistencëssë trupit, ul dhe normalizon tensionin e gjakut,largon stresin. Specialistët që pohojnë këto, shtojnëse qepa forcon zemrën e hap oreksin dhe lëngu isaj ngordh bakteret që ndodhen në organizëm. Qepaështë e dobishme edhe ndaj anemisë; ajo ngordhparazitët që ndodhen në zorrë dhe ndihmonjashtëqitjen.

Dobi të tjera të qepës janë: nxjerrja jashtë trupite të gjitha lëndëve të dëmshme, pakëson lodhjene trurit, normalizon të rrahurat e zemrës,parandalon sëmundjen e prostatit, ndalon kollëndhe pastron bronket. Shumë e dodishme eshtenë krizat e astmës dhe ul sasinë e sheqerit nëgjak. Ngadalëson plakjen, zgjeron enët koronaretë zemrës. Po ashtu, qepa e pjekur pritet dhevendoset mbi plagën e qelbëzuar dhe ndihmonnë daljen e qelbit. Me qepë shëroheshin skllevëritqë ngrinin piramidat në Egjiptin e lashtë.

Qepa përdoret e njomë, e thatë dhe ekonservuar. Nuk mund të kuptohet gjellë nëkuzhinë pa qepën.

Qepa përmban 8 - 10 % karbohidrate, 3,5 - 4% proteina, etj.

Në vëndin tonë ka shumë ekotipe qepësh, tëcilat kultivohen me qepujka ose me fidanë. Ndër

qepët më të dëgjuara (të thata) janë: qepa e“Mirasit”, qepa e kuqe e “Dishnicës”, qepae “Bënjës”, qepa e “Rehovës”, qepa e“Beratit”, qepa e “Linit”, qepa e “Pe-shkopisë”, qepa e “Drishtit”, si dhe shumëhibride të huaja, si “Herkules”, “Shtud-garden”, etj. Ndërsa për qepë të njoma janëpërdorur më shumë ato të bardha (“Pjata eMajit “, “Sukthi”, etj.), ndërkohë që tani kanëhyrë shumë hibride, që plotësojnë më mirëkërkesat e tregut, sepse kanë edhe aftësi mëtë lartë prodhuese.

Disa ditë pas ndrjes nga jeta, për të ngu-shëlluar familjen, për të ndarë sadopak dhimbjenpër vdekjen e Zaferit, bëmë një vizitë në familjene tij. Ndonëse të trondituar nga vdekja e papritur,të pikëlluar thellë, në familje donin të shpreheshinsa më shumë dhe të kujtonin njeriun e tyre të da-shur, Zaferin. E, ndër ato që mund të mbeteshinnë mendjen tonë, të thëna nga nëna, bashkë-shortja dhe vajza, mundëm të përmbledhim.

Vjeshtë e viti 1956. Pikat e shiut dhe lotëtmbulonin fytyrat e trishtuara të grupit të fëmijëvetë shkollës “Misto Mame” në Tiranë. Papritur,me urdhër nga lart, nxënësi i shkëlqyer 12-vjeçar

po ndahej nga shokët dhe mësuesit, që e adhuronin. Nisi kështu kalvari i gjatë ivuajtjeve dhe persekutimit të Zaferit dhe familjes së tij. E ëma, me një çantë tëmadhe, të zezë, i bënte me shenjë të shpejtonte, djalit te vetëm, sepse edhehallet e telashet nuk prisnin. Zaferi i vogël tërhoqi pas vetes portën e rëndë,duke shtrënguar në dorën tjetër valixhen e librave, miqtë e tij të pandarë përgjithë jetën. U tha lamtumirë shokeve, shkollës..., i tha lamtumirë njëherë epërgjithmonë, fëmijërisë!

E kush nuk e njohu Zafer Ypin dhe nënën e tij, zonjën Leman, në qytetinmikpritës të Kavajës, familje e nderuar dhe e respektuar nga të gjithë, ndonëseata i përplasën haureve e bodrumeve ..., ndoshta këtu Zaferi mori dhe atëastëm, që e shoqërori deri në vdekje.

Zaferi po rritej, u përgjegjësua shpejt, që të përballojë një jetë tëstërmundimshme. Ai studionte shumë, ishte nxënës i shkëlqyer i gjimnazit “MedarShtylla”, të cilin e ndiqte paradite, ndërsa pasdite ai ishte punëtor i palodhur ikripores së Kavajës. Zaferi punonte, zhytej në ujë deri në shpatulla, për tësiguruar bukën e gojës. Punonte të ndihmonte nënën për të përgatitur pakotdyjavore të ushqimeve, që do t’i çonte për në burgun famëkeq të Burrelit. Ai,sebashku me nënën, rrugën për në Burrel e përshkoi për 14 vjet rresht, për tëtakuar të atin, Asllanin kur vuate dënimin, i dënuar për ide socialdemokrate.(Asllani, avokat, i diplomuar ne Paris, ishte biri i ish-kryeministrit Xhaferr Ypi).

Puna e rëndë fizike dhe persekutimi i vazhdueshem nuk e shuajten kurrëetjen për dije dhe vullnetin për të vazhduar studimet e larta. Në moshën 18-vjeçare, Zaferi mbaroi shkëlqyeshëm gjimazin, duke njohur mirë frëngjshten,italishten e rusishten. Zaferi u dallua si nxënës me intelekt të veçantë nëolimpiadat e matematikës, fizikës, kimisë, gjatë vitit të fundit të gjimnazit. Kjo ilehtësoi mësuesit, dashamirësit dhe ata që e çmonin, të kapërcenin rreziqet ekohës dhe ta ndihmonin për të përfituar të drejtë studimi në degën e inxhinierisësë pyjeve. Në Fakultetin e Pyjeve, Zafer Ypi spikaste ndër studentët më tëmirë; ai mbaroi me rezultate të shkëlqyera. Me vullnet e këmbëngulje, përveçpunës në profesion, ai fillon të botojë artikuj, filloi të merrej me punë shkencorepër kultura të ndryshme pyjore, etj. Por, për fat të keq, biografia dhe ashpërsimii luftës së klasave nuk do ta lejonin të hidhte hapa të mëtejshëm në botënakademike, duke e detyruar shpejt të përballej me përgjegjësitë e punës sërëndë në fshatrat Bardhor, Synej, Shkozet e Rrushkull, ku zbatoi shumë projektepyllëzimi e punime të ndryshme pyjore. Kolegët kujtojnë përkushtimin e tij nëkryerjen e detyrave, deri në sakrificë, ndershmërinë në punë, nivelin e lartëprofesional, që e shoqëroi kudo.

Pas vitit 1990, Zaferit iu krijuan hapsira të reja dhe ai shpalosi ato cilësi tëlarta, të fituara në atë jetë me shumë vuajtje. Atij iu besua drejtimi i ndërmarrjevetë mëdha, si Alb-Plantexi e Porti Detar i Durrèsit, ku fitoi respektin dhe besimine bashkëqytetarëve për t’i përfaqësuar në Parlament gjatë viteve 1996-1997.Në vlerësim të nivelit profesional, atij iu besua posti i këshilltarit të ministrit tëBujqësisë dhe Ushqimit; mori pjesë në konsulenca në projekte të ndryshme tëBankës Botërore e donatorëve të tjerë për një periudhë pesëvjeçare. Kudo uvlerësua puna cilësore, bashkëpunimi dhe mënyra e komunikimit me kolegët eZaferit.

Megjithatë, pasuria e vetme, që fëmijët trashëguan nga eksperiencashumëvjeçare e babait të tyre në poste të lakmuara, ishin pak fjalë përgjigjeatyre që qortonin ndershmërinë e tij: “Nuk ka thesar më të madh se një ndërgjegjee pastër”. Eshte kjo, thënia lapidar, të cilën fëmijët e tij e kanë të ngulitur thellënë qënien e tyre. Për Lean dhe Lanin (fëmijët e Zaferit) janë të pazëvendë-sueshme marrëdhëniet aq njerëzore e intelektuale. Ai ishte prindi, ishte njëherësh,vëlla e shok. Këshillat, asnjëherë autoritare, shakatë, asnjëherë të rëndomta,janë ato që tashmë kanë ndikuar në formimin e fëmijëve të tij. Vjollcës(bashkëshortes) do t’i mungojë dashuria dhe mbështetja 30-vjeçare e njëbashkëshorti të devotshëm. Për nënën e tij, zonjën Leman, nuk do të mbylletndoshta kurrë plaga e hapur nga humbja e birit të vetëm, shokut të një jete plotvuajtje, që nuk e braktisi kurrë, deri në ditën e fundit të jetës së tij.

Nga Zafoja mbetet tani kujtimi. Kujtimi i dhimbshëm i një njeriu të mirë, qëjetoi një jetë të denjë të quhej e tillë, një jetë me plot kuptim. Zafer Ypi mbetet jovetëm në memorjen e familjes dhe të dashurve të tij, por edhe të kolegëvepylltarë, gjithë atyre që e kanë njohur e punuar me të.

MIHALLAQ KOTRO, GJON FIERZA

Mbresa e kujtime, disa ditë pas ndarjes nga jeta

5Kurora e GjelbërVijon nga fq. 1

Bimë mjekësore të Qarkut Shkodër

Cilido që viziton për here te pareketo Alpe mbetet i mrekulluar … Atygjenden pranë e pranë ngjyra e gjelbëre barit dhe e gjethit, e kaltra e ujit dhee bardha e dëborës, deri gria e veçantëe shkembinjve, si mozaikë nën çatinë eqiellit marramendës. Nga masivi i tyrengrihen shumë maja malesh, 13 ngatë cilat në lartësi mbi 2500 m, të priranga Jezerca, që arrin 2694 m, ku nukmungojne liqenet me ujin kristal dhegjallesat e rralla bimore e shtazore. Pa-mja që ofrojnë këto maja, është e ve-

çantë. Nga qe-ndra e Alpevezenë fill disalugina, si ajo eShalës, e Val-bonës, e Vu-thajt, e Pultit,e Nikçit, e Ve-rmoshit, etj.,nëper te cilatgjarperojne lu-menjtë, qëushqehen me

ujin e burimeve përjetesisht tëpashtershëm e perjetësisht të pandotur(ujë, si ai, - thonë). Kjo bukuri e pasuriështë më e veçanta në të gjitha alpetdinarike. Në shpatet e këtyre luginavejanë vendosur shtëpitë e bardha të ma-lësorëve, sa të pashëm aq edhe punë-torë e të besës, të cilat, siç thonë ven-dasit, “janë të Zotit dhe të mikut”, dukeiu drejtuar këtij të fundit me shprehjen“hajde, bujrum”. Pasuria e veçantë shpi-rtërore, për çka flasin edhe gojëdhënat,legjendat e mitet, u njoh e u përjetësua

aq mirë në veprat e birit të kësaj treveMartin Camaj. Gjithë kjo pasuri përbëneposin me vlera të mëdha etnokulturore.

Resurset natyrore, si kashnjetet egështenjave, kryesisht ai i Tropojës, memëse 2000 ha, pylli i Vermoshit, membi një milion m3 lendë drusore, papermendur pasuritë e shumta minerale,ujërat, bimët mjekësore, kullotat alpine,ofrojnë mundësi të çmuara për rritjen enivelit të jetesës së banorëve të kësajtreve. Në lartësinë mbi 2000 m gjendetnjë bimësi mahnitese, që formonlivadhet alpine, të cilave u japin gjallëri,deri edhe ngjyrime, bagëtitë e shumta,që verojnë çdo vit. Llogaritet që në alpettona mund të verojne mbi një milion tëimëta. Këto kullota, si edhe kujdesi eperkushtimi i banoreve, kanë çuar nëtipizimin e deles Shkodrane dhe asajBardhoke të Tropojes; dhise se Kapres,Brajës, Kozhnjes e Bogës.

Mbi këto kullota gjenden kopedhish të egra, të cilat sikur krenohenme shkathtësine e tyre, tek kalojnë gre-minave. Në atë qiell të paster shihen tëfluturojnë shqiponjat e malit, ku kanëedhe foletë “Rupat”, siç i quajnë ven-dasit, ndërsa poshtë, në ujërat e lume-njve, vezullojnë kurmet e tyre troftat,peshq aq të shijshëm e të veçantë.

Poshtë, shpateve të maleve, shtri-hen brezaret dhe arat e sistemuara, tëmbjella me bimë të ndryshme bujqësore.Në këto treva kane rritur shtatin dhelavdine e tyre burra të urtë, trima e tëbesës, si Nik Leka i Kelmendit, MicSokoli i Tropojës, Mehmet Shpendi iShalës, Dedë Gjo Luli i Hotit, por jo memë pak zë janë edhe gratë trimëresha,si Nora e Kelmendit, Tringa e Grudës,Nora e Hotit, të cilat luftuan krah bu-rrave për mbrojtjen e vendit të tyre.

Të veçantajanë vendet qëofrojnë turizmin,te cilat tashmëpërbëjnë emra tëdëgjuar, si Razma,Boga, Thethi, Val-bona, Vermoshi,Qafa e Perdelecit,etj.

Pjesa më eveçantë e Alpeveështë hapsira eBjeshkëve të Në-muna. Për këtërajon në Alpe mund të thuhet se ështëkrejt i veçantë, por pak i njohur. Këtufillojnë të formësohen mitet, arketipetmë të njohura të epikës sonë legje-ndare. Duket se vetëm ai që i njeh mirëAlpet arrin të shpjegojë se pse kanëjetuar si të gjalla në memorjen emalësorëve figurat e zanave, shtojza-valleve, dragojve, etj.

Natyra nuk është kursyer, dukeofruar “stadiume natyrore” për ski nëVermosh, Veleçik, Valbonë, etj., ku bo-ra qëndron për rreth 120 ditë. Alpinistëtkanë mjaft punë për të pushtuar gjithëato maja, që paraqesin mjaft vështirësi,

Alpetshqiptare

por njëherësh edhe kënaqësi. Disa qin-dra shpella janë “të gatshme” për t’ueksploruar, shumë prej të cilave janëvendbanime të hershme; nuk mungojnëedhe mjaft vendngulime të vjetra, siMarshej, Ballexa, qyteti i Dakajve,Boksi, Rosuja, etj.

Shumë liqene shpalosin bukuritëe tyre të rralla, që mbesin gjatë nëkujtesën e vizitorëve.

Edhe veshjet, këngët, dasmat, gë-zimet, vallet, zakonet mortore, jane disanga pasuritë e etnokulturave të veçanta,që ruhen e përcillen brez pas brezi nëkëto lugina e shpate malesh.

Njohja me këto vende e gjithçkaqë ruhet këtu, kërkon më shumëpunë nga institucionet tona tëprofilizuara. Bashkëpunimi meorganizma e shoqata ndërkombëta-re mundëson studime dhe propa-gandimin bashkëkohor të këtyre pa-surive, duke i bërë të njohura edhejashtë vendit, sidomos nga bashk-atdhetarët tanë kudo ku janë, dukepatur kështu një mundësi më shu-më për t’ua rritur krenarinë për këtovlera, që atdheu ynë i ka me shumicë.

Dëllinja e kuqe(Juniperus oxycedrus L.)

(Juniperus Fructus – frutat)

Përshkrimi botanik: Në gjuhënpopullore quhet dëllinjë, dëlli, dëllie egër, dullinjë, dullinjë e butë.Eshtë shkurrore. Gjethet i ka tëqëndrueshme dhe të vendosura nëqerthuj tre nga tre. Ato kanëformën e halave të forta, mbarojnëme maja të mprehta dhe kanë dyvija të bardha përsipër. Dëllinjaështë bimë dioike; lulet mashkulljanë vendosur në boçe të vogla. Ponë boçe janë vendosur edhe luletfemër. Luspat e lulës femër mbajnënë anën kurrizore vezëza të ngriturapërpjetë. Fruti i dëllinjës është irrem, i tultë, me ngjyrë të kuqe.Piqet në vjeshtën e vitit të dytë.Lulëzon në prill - maj.

Përhapja: Dëllinja e kuqe rritetderi 4- 5 m e lartë dhe gjendetkryesisht në zonën mesdhetare tëvendit tonë. Ka përhapje të zakon-shme në zonat e Pukës, Shllakut,Dukagjinit, Malësisë së Madhe, etj.Takohet kryesisht në zonën e ahutdhe atë të dushqeve e më rradhëposhtë këtyre zonave. Në Thethgjendet në vendet e quejtura Mullirii Ndrejajve, etj. Takohet edhe nëPostribë.

Përbërja kimike: Kokrrat edëllinjës përmbajnë sheqer, acid

malik, acid for-mik, acid piru-vik, vaj esenci-al. Gollogun-gat e pjekurapërmbajnë mëshumë vaj seato jeshile. Vajiesencial i dëlli-njës së kuqeështë lëng pangjyrë ose i ve-rdhë në të gjel-

bër, me aromën karakteristike tëkokrrave. Vaji esencial përmbankadinol, kadinen, beta-kariofilen,cedren e fenol.

Vetitë mjekuese: Në mjekësi vajiesencial përdoret kundër parazitëve,por më tepër përdoret si antiseptik,kundër sëmundjeve të lëkurës dhenë bronkite e reumatizëm. Në mjekë-sinë popullore frutat e saj përdorenkundër kollës. Sasia dhe mënyrat epërdorimit, si për frutin edhe për dru-rin, është njëlloj sikurse dëllinja ezezë. Me kokrrat e saj përgatitet pijafreskuese hardiç. Gjethet e dëllinjëskosiderohen baktericide. Gollogun-gat janë ngacmuese, nxitëse, sido-mos të urinës; urina nën ndikimin etyre merr erën e manushaqes. Ky ve-prim i kushtohet kryesisht vajit esen-cial, që është një nga diuretikët mëtë mirë. Ato kanë, gjithashtu, vetikarminative, sudorifike, emenagoge.Në doza të mëdha, ato mund tëshkaktojnë iritimin e rrugëve urinaredhe hematuri.

Dëllinja e zezë(Juniperus communis L.)(Juniperus Fructus – frutat)

Përshkrimi botanik: Në gjuhën po-pullore njihet edhe me emrat dëllinjë,dëlli, dulli, dëllinjë e egër, dullenjë. Eshtëbimë shkurrore, që rritet në lartësi 1-6m, në varësi të vendit ku rritet dheushqimit. Ka gjethe të forta, të holla eme një brazdë të bardhë në mes. Gjethetdalin nga tri e tri bashkë, në të njëjtënpikë të kërcellit e të degëve, të cilat nëmajë bëhen si gjëlpëra. Lulëzon nga shk-urti në prill. Fruti i saj është i rremë, itultë dhe kur piqet merr ngjyrën e zezë.

Përhapja: Dëllinja e zezë takohetkudo, si në fushë edhe në male, pormë shumë takohet në zonën e ahutdhe atë të dushqeve. Me shumicë gjen-det në malet e zhveshura me natyrëgëlqerore. Gjendet në zonën e Pukës,Shllakut, Dukagjinit, Malësisë sëMadhe, Postribës, etj. Në Theth gjen-det në vendin e quajtur afër Shkollës.

Përbërja kimike: Frutat e dëllinjëspërmbajnë sheqerëra të infertuar, vajesencial (rreth 50 % terpineol, rreth25 % alfa-pinen, etj.), yndyrë, lëndëalbuminoide, lëndë regjëse (taninë),goma, flavonoide, rrëshirë, acideorganike, lëndë të hidhura, juniperinë,kripëra minerale, etj. Degët përmbajnëlëndë nxitëse për urinim, lëndë pastrue-se të organizmit, duke eleminuar helmet.

Vetitë mjekuese: Frutat e dëllinjës,në saje të lëndëve që përmbajnë, kanëveti të nxisin urinimin dhe të pengojnëzhvillimin e rritjes së mikrobeve në

rrugët urinare. Atojanë diuretike, qëndihmojnë në jash-tëqitjen e klorurevedhe të azotit në for-mën e uresë. Frutatkëshillohen edhe nëbronkitet kataraledhe në sëmundje qëvijnë nga të ftohtit,sepse ndihmojnë nënxjerrjen e gëlbazës

dhe në lehtësimin e kollës. Veprimibalsamik, diuretik dhe diaforetik i go-llogungave të dëllinjës së zezë njihetqë në kohë të lashta. Në formë prepa-ratesh të ndryshme farmaceutike osepopullore përdoren shpesh për tëluftuar sëmundje të aparatit të frymë-marrjes ose të aparatit gjenito-urinar.Përdoren, gjithashtu, kundër reumati-zmit kronik. Në formë preparatesh tëposaçme (pomadë, tretësirë alkoolilke,vaj, tym i djegies) përdoren mjaft kundërreumatizmit muskular, dhëmbjeve tëpërgjithshme të trupit, etj. Në formëkompresash dhe banjash, frutat për-doren në sëmundjet e lëkurës dhëkundër reumatizmit muskular. Përdoretedhe në industrinë e pijeve alkoolike.

Mjekësia jonë popullore këshillonpërgatitjen e fruteve në këtë mënyrë:Një kg fruta zhyten në 10 litra ujë. Pasdisa ditësh (4-5), kur merr erën e dë-llinjës, uji pihet me gota, disa herë nëditë, si diuretik dhe në çrregullime tëaparatit tretës. Lëngu që hiqet nga enazëvendësohet me ujë. Kjo vazhdon derisa kokrrat e dëllinjës të bien të gjitha nëfund të enës. Në këtë rast nuk hidhetmë ujë dhe lëngu pihet derisa të mbarojë.

6 Kurora e Gjelbër

Besoj se pak mund ta dinë se evetmja pikë kontakti fizik me Evropënështë qafa e Llogarasë. Është realishtkështu. Sepse në këtë zonë, të paktënprej disa miliona vjetësh, malet eItalisë, përfaqësuar me Karaburunin,janë takuar miqësisht, pa luftra e pagjakderdhje, me malet e Shqipërisë,përfaqësuar me Çikën, duke i shtuarhijeshinë njëri - tjetrit. Për të qenë tësigurtë, pyesni gjeologët vendas e tëhuaj. Në këtë qafë bashkohen vleratmonumentale nga ana gjeologjike,morfologjike, gjeografike, pedologjike,

arkitektonike e pyjore të të dy zonave,që dikur kalonte një det në mes të tyre.Me pak kujdes, ju mund të kapni dukuringa më të skajshmet, që i dallon dhe ibashkon këto male. Ndaj dhe Lloga-raja është e papersëritshme në llojine vet. Ajo e ka dhe ta imponon buku-rinë. Ashtu, e rendë, ajo edhe të trembndonjëherë. Shpesh të duket sikur nukmatesh dot me të. Magjepsja e sajburon nga thellësitë e të dy maleve.

Imagjinoni, që pylli i Llogarasë mepishën e saj të zezë, e kombinuarshumë bukur me bredhin, nuk ështëmbjellë nga dora e njeriut. Ashtu simerimanga ndërton rrjetën e vet,ashtu si bleta mbledh frutet e veta edhekjo (Llogaraja) ka ngritur pyllin e vet,me pisha të zeza, me bredhin, tisin,me panjë …, me ujqër, me kaproj epambarim si këto, për t‘i thënë njeriutse nuk ke të drejtë të më presësh, tëmë vrasësh apo të më dëmtosh. Edhepse unë të fal çlodhje, kënaqësi, edhepse unë shëroj më mire se një mjek,me klimë, me ujë, me ajër e me dielltë purpurt. Me shekuj, kjo marrëdhënieështë ruajtur; atë që s‘mund ta bëntemjeku për njerëzit me sytë e lodhur,me zemra të vrara, me mushkëri cope- copë …, e bënte Llogaraja.

Madjè, edhe në vitet e zeza tëShqipërisë (‘97), ajo përsëri u mbajt.Nga trembja apo nga respekti, ajo uruajt. Kurse sot, njeriu shtet, është ipari që e pret në besë atë. Dhe çfarë?Në mënyrën më të paskrupullt! Dhesi? Në mënyrën më foshnjore! Sot, nëLlogara, shkoni e shikoni se si pongrihen ndërtime të betonuara disa-katëshe, me lejen e shtetit, sigurisht!?Betoni, kjo gangrenë e tranzicionit,duket sikur të kujton bunkerët edikurshëm. Ka të ngjarë ta kemi këtësëmundje psiqike, ashtu si njeriu ivarfër, i uritur apo i ushqyer keq nëvogëli, nuk ngopet edhe kur ka njëqëngj përpara. Ai tashmë nuk ha, porshqyen. Shkoni dhe shikoni si hapenminiera sipërfaqësore (gurore) dhelihen si lopa bajgën në kuptimin e keqtë kësaj shprehjeje, pa marrë asnjëmasë për rikuperimin e saj. Sepse, nëkuptimin e mirë, lopa e lëshon ashtu,që të plehërojë tokën, pra i merr barine i jep plehun, që të rritet ai bar. Pra,

Edhe LlogarajaEdhe LlogarajaEdhe LlogarajaEdhe LlogarajaEdhe Llogarajapritet në besëpritet në besëpritet në besëpritet në besëpritet në besë

nga Prof.as. Dr. SAZAN GURI

nuk mjafton që fitohet nga afërsia eshfrytëzimit, nuk mjafton që e merr tëgatshëm nga natyra, por kërkon tëfitosh edhe duke mos e paguar naty-rën. Kjo është çmenduri! Kësaj i thonëmerr dhe vetëm merr. E gënjenmendja të ziun njeri dhe nuk e di senatyra kur mërzitet me të ia merr meshtëpi e katandi.

Dhe marrëzia vazhdon … Shkonie shikoni se si ngrihet një linjë ajroreelektrike nga dora e shtetit, me leje tështetit, nga ndërmarrjet e shtetit. Pa ebërë qejfin qeder, nëse linja bie mbi

pishën e zezë, asaj i pritet koka, nësebie përbri panjës, asaj i priten degët,nëse bie fiks mbi pemë, asaj i pritettrungu. Çudia vazhdon e do të vazh-dojë!!! Nëse pemët do të rriten nuk dotë lëvizë linja, sepse ajo është eshtetit, është fikse, por do të pritenpemët, sepse fajin e kanë vetë ato, qërriten, zhvillohen, zbukurohen. Mirëpo,bukuria i vret ca njerëz, prandaj dhemë mire e vrasin këta të parët.

Llogaraja, veç të qenurit ParkKombëtar, fsheh e shfaq nga gjiri i sajedhe monumente të kulturës, tënatyrës, si pisha flamur, që të mahnitsa here e sheh, që ka të ngjarë të jetëqysh nga koha e ilirëve apo pellazgëve,për të monumentuar flamurin shqiptar.E po sot e tutje nuk do të ketë më pishëtë zezë flamur. Ajo do të bashkëjetojëme një shtyll betoni, jo si vëlla siamez,por si një çiban femër kanceroze, që

do t‘i pijë gjakun e do t‘i marrë frymën.Ajo do të bashkëjetojë me dhjetra fijeelektrike, që do t‘i marrin energjinë ehijeshinë, që reflektonte. Me këtë rast,u lutemi gjithë fotografëve, gjithëamatorëve të apasionuar pas natyrës,që të ruajnë filmat e fotot, me pamjepër pishën flamur, ashtu të pastër, tëvirgjër, hijerëndë e tunduese, sepse sote këndej, ajo nuk do të jetë më, sikun-dër ishte. Po pse mos të ndodhin këto.Kur një tabelë për të treguar se këtuka një pjatë prej disa centimetra ka-trore me mish të pjekur për “njerëz”,është më e madhe e më e bukur setabela që tregon se këtu ka një zonëme mijra metra katrorë me pisha, medru panje, me drure shekullorë bredhi,me kafshë miqësore (ketra, kaproj,lepuj, pëllumba, etj.).

Dhe çudia në mjediset shqiptarenuk ka të sosur. Ai që dëmton natyrëne ngre tabelën mbi vetë natyrën, mbidrurë, mbi trung pishe, etj. Ai që mbronnatyrën (tabela e shpalljes së Lloga-rasë Park Kombëtar) e fsheh pastrungjeve të natyrës, mundësisht tëmos duket ose të duket si një paçavure,e palarë, e shkrojtur keq, e pistë, megjysma fjalë, në mënyrë që të moslexohet e të mos shihet. Pra, ai që fletpër vlerën e një pjate me mish të pjekur,e bën tabelën sa një pyll, ai që flet përvlerën e një pylli, e bën tabelën sa njëpjatë. Me një fjalë, edhe Llogaraja u prenë besë, ajo po fillon e rënkon …

7Kurora e Gjelbër

Burri që mbillte drurëJEAN GIONOPërkthyer nga Haki KOLA

Shëim i redaksisë:Nga ky numër e në vazhdim do tëbotojmë pjesë nga novela e famshme“Burri që mbillte drurë”, e autoritfrancez Jean Giono (1895-1970)Ilustrimet HARRY BROCKWAY

Rreth 40 vjet me parë, unë shkovanë këmbë në një udhëtim të gjatë, nëmes malesh, të panjohura nga turistët,në rajonin e lashtë, ku Alpet zgjerohendrejt Provencës.

Terreni kufizohej në jug e juglindjenga rrjedha e mesme e lumit Durance,ndermjet Sisteronit e Mirabeusit; në jugnga rrjedhja e sipërme e Dromesë, qënga burimi i tij deri në Die dhe në perë-ndim nga fushat e Comtat Venaissindhe nga këmbët e kodrave te MontVentouxit. Ai përfshinte tërë pjesën ve-riore të grupit te Alpeve–Basses, jugune Dromes dhe nje enklavë të vogël tëVancluses.

Kur unë vajta në marshimin tim tëgjatë midis këtij rajoni të shkretuar, nëmes 1200 - 1300 m mbi rrafshin edetit, rruga kalonte në një kaçubishtemonotone të zhveshur. Të vetmet bimëqë gjallonin ishin disa lavandula të egra.

Vendosa ti bie kryq e tërthor tërëzonës në pjesën e saj më të gjerë dhe,pasi kisha ecur për tri ditë pa pushim,e gjeta vetveten në një peizazh komplettë izoluar. Ngrita kampin pranë skeletittë një fshati të shkretuar. Kisha dy ditëpa ujë dhe më duhej të gjeja. Megjithëseshtëpitë, ashtu të grupuara, si ndonjëfole e vjeter grenxash, ishin tashmëthjeshtë gremina, pamja e tyre më bëritë mendoj që duhet të ishte ndonjë bu-rim apo pus në afërsi. Dhe, në të vër-tetë, ishte një burim, porse i tharë. Pesë

a gjashtë shtë-pi, çatitë e tëcilave ishin he-dhur tutje ngaera e shiu dhenjë kishëz mëkullën e rrëzuar,dukeshin sikurtë ishin në njëfshat të banuar.Por, në ta nukkishte mbeturjetë.

Ishte një ditë e bukur qershori, plotme diell, por në këto lartësi të zhve-shura, të hapura drejt qiellit, era fryntemizorisht. Fishkëllimat e përplasjes sësaj me germadhat e shtepive, ishin sikltihmat e kafshëve të egra kur i shqe-tësojnë, ndersa ato kanë ndër thonjprenë e tyre.

Unë duhej të lëvizja. Por, pasi kishaecur për mëse pesë orë, përsëri nukkisha gjetur ujë dhe, një zot e dinte sepër ku po nisesha e ku do të gjeja.Kudo e njëjta tokë e tharë, të njëjtatbimë të vogla e të ashpra. Diku larg,në të djathtë, papritur m’u fanit njëfigurë e zezë, e vogël. E mora atë përtrungun e një druri të vetmuar. Por,kur shpresat më kishin shteruar, u nisadrejt tij. Ishte një bari. Nja tridhjetë delekullosnin në tokën e pjekur përreth tij.Ai më dha një gllënkë ujë nga faqorja etij dhe, pastaj, pak më vonë, më drejtoipër në strehëzën e tij, që ishte e fshehurnë një vrimë. Ai e merrte ujin, që ishteshumë i shijshëm, nga një pus natyrorshumë i thellë, nga ku e nxirrte me njëcikrik tepër të vjetër.

Fliste shumë pak. Kjo është e za-konshme për njerezit që jetojnë nëvetmi, por siguria dhe besimi i tij nëvetvete, ishin të habitshme në mes tëasaj humbëtire. Shtëpia ku ai jetontenuk ishte një kolibe, por një shtëpi re-ale, e ndërtuar me gurë: mezi dukeshingjurmët e gërmadhës që kishte qenëmë parë. Çatia ishte e fortë dhe e mba-nte mirë shiun. Era në tjegulla, zhur-monte si deti në breg.

Brenda, shtëpia ishte e pastër, elarë, dyshemeja ishte dritë, pushka evarur diku në mur, ishte e pastruar dhee vajisur. Tani vura re që ishte i saporruar dhe të gjithë kopsat ndrisnin nëvendin e tyre dhe rrobat ishin arnuaraq me kujdes, sa ishte vështirë tëdalloheshin gjurmët.

Nguli këmbë që të ndante me muasupën e tij dhe, pak më pas, kur i afrovakutinë e duhanit, më tha që nuk e pinte.Qeni, i qetë sa dhe i zoti, ishte miqësore nuk ndjehej fare.

Që në fillim kishim rënë dakord qëunë do e kaloja natën aty: Fshati më iafërt ishte mëse një ditë e gjysmë mëkëmbë. Për më tepër, unë tashmë edija se si ishin fshatrat, tepër të rrallë etë braktisur, që vështirë t’u gjendeshinortakë në botë. Nja katër a pesë syreshishin të shpërndarë sipër këtyreshpateve, futur në mes të lisave, atjeku rruga mbaronte.

Banorët e këtyre fshatrave janëkryesisht qymirxhinj. Jeta atje është erëndë. Familjet, të grumbulluara në njëklimë të ashpër, si në verë e në dimër,vlonin nga konfliktet egoiste. Ambiciaishte mufatur në proporcione të egramidis tyre, dëshpërimisht e paepur ishtedëshira e tyre për t’u larguar.

Burrat ngasin kamionët për në qytetme qymyrin e tyre dhe pastaj kthehenpërsëri. Edhe karakteri më i qëndrue-shëm do të bëhej thërrime në këtë kon-trast të vazhdueshëm. Gratë qëndrojnënë shtëpi dhe përkundin mërinë. Çdogjë është subjekt i grindjes dhe rivalitetittë pamëshirshëm, që nga shitja e qymirite deri tek një stol në kishë, që ngaveset e veçanta në garë me njëri - tjetrin,

deri në përzierjene vesit me virtytin.Dhe, kurrë ndonjëpushim. E, mbi tëgjitha këto, erëratqë fryjnë papu-shim, shkatërroj-ne nervat e secilit.Ka epidemi vetvra-sjesh, shumë ras-te çmendurie dhevrasje pa prerë.

Bariu që nuk e tymoste, shkoi esolli një trastë të vogël dhe zbrazi nëtavolinë një grumbull me lënde dushku.Pastaj filloi t’i kontrollojë me shumëvëmendje, duke i ndarë të mirat nga tëkëqijat. Unë mbarova llullën,.i ofrovandihmën time. Ai tha se kjo ishte punëpër të. Duke e parë sa me kujdes puno-

nte, unë nuk insisto-va. Kjo ishte gjithëbiseda që bëmë.

Dhe, kur ai ki-shte zgjedhur njëgrumbull të madhme lënde të mira, indau ato në grupetë vogla me ngadhjetë në secilin. Nëkëtë proces ai hoqi

të voglat dhe ato që dukeshin difek-toze, duke i ekzaminuar me shumëvëmendje. Pasi kishte përzgjedhur nëmënyrë perfekte njëqind lënde, ai e lapunën dhe shkoi në shtrat.

Ishte një gjë shumë paqësore tëishe në shoqërinë e tij dhe, mëngjesintjetër unë e pyeta nëse mund të rrijaedhe ca. Atij kjo iu duk shumë enatyrshme ose mua më dha për-shtypjen që asgjë nuk e shqetësonte.Nuk kisha nevojë për të pushuar më,jo, absotulisht, por më ishte ngjallurkureshtja dhe doja të dija më shumë.

Ai e nxorri kopenënga vatha dhe upriu për në kullotë.Para se të linteshtëpinë, mori the-sin e vogël, në tëcilin kishte futurlëndet e numëruarae të zgjedhura meaq kujdes dhe i zhytinë një vedër me ujë.

Vura re që në vend të shkopitmbante në dorë një shufër hekuri metrashësine e gishtit të madh dhe rrethnjë metër e gjysmë të gjatë. Eca në njështeg, paralel me të, duke krijuar për-shtypjen se isha thjesht për një shetitje.Ai i udhëhoqi delet drejt një fushëgropedhe i la të kullosnin atje, nën kujdesine qenit. Pastaj erdhi drejt meje. Unë utremba se mos e shqetësonte praniaime, por jo. Ai, thjeshtë po kalonte dhemë ftoi të shkoja me të, nëse nuk kishandonjë gjë më të mirë për të bërë.

Kur arriti për ku ishte nisur, ai filloitë bënte gropa në tokë me shkopin etij, fuste ne secilën prej tyre lënden dhee mbulonte me dhè. Ai po mbillte lisa.E pyeta nëse ishte toka e tij. M’u përgjigjqë nuk ishte toka e tij. Ai mendonte qëkjo duhej të ishte tokë kolektive ose

ndoshta u përkiste njerëzve që nuk ishintë interesuar për të. Atij nuk i intere-sonte të dinte se e kujt ishte toka. Dhe,kështu, me shumë kujdes, ai i mbollitë njëqind lëndet.

Pas ushqimit të mesditës, ai filloitë zgjidhte lënde të tjera, për t’i mbjellë.Duhet të kisha qenë shumë këmbë-ngulës në pyetjet e mia, pasi ai thoshteqë dhjetë mijë lisa do të rriteshin në njëvend ku më përpara nuk kishte asgjë.

Ndërsa fliste, po hamendësoja sesa vjeç mund të ishte. Dukej mbipesëdhjetë. Pesedhjetë e pesë, më tha.Emri i tij ishte Elzeard Bouffier. Ai kishteqenë pronar i një ferme në fushë. Atjekishte kaluar jetën. Por, ai kishtehumbur në fillim djalin e tij të vetëm emë pas të shoqen. Pas kësaj, erdhikëtu, që të rrinte vetëm, për t’iu gëzuarekzistences së tij të zvargur me deletdhe qenin e tij. Por, ai u godit rëndëndërsa shihte që kjo pjesë e vendit povdiste nga mungesa e drurëvë, dukemos patur ndonjë gjë tjetër të rëndë-sishme për të bërë, ai vendosi t’i rre-gullonte gjërat.

Ndërsa mua për vete, megjithësenë lulen e rinisë, më terhiqte vetmia nëkëtë kohë, kjo më bënte t’i simpatizojata që ishin si unë dhe te tregohesha ivëmendshëm me ndjenjat e tyre. Por,unë bëra një gabim me të. Meqë isha iri, natyrisht e mendoja të ardhmen mekutin tim, duke supozuar që kështu du-het ta shihnin të gjithë. Kështu, unë fi-llova të filozofoj se sa madhështore dotë dukeshin këto dhjetëmijë lisa pastridhjetë vjetësh. Ai u përgjigj krejt i qetëqë nëse Zoti do e kursente atë, ai kishtepër të mbjellë aq shumë drurë në këtotridhjetë vjet, sa që dhjetëmijë lisat dotë dukeshin sa një pikë në oqean.

Ai po studionte shumëzimin e ahutdhe, ngjitur me shtëpinë, ishte njëfidanishte me fidanë që vinin ngafarërat e ahut. Ai kishte ngritur njëgardh përreth tyre, për t’i mbrojtur ngadelet dhe ata përbënin tani një modeltë mirë. Ai po mendonte edhe përmështeknat, për vendet e ulëta, atjeku sipas tij kishte një farë lagështie,pak metër nën sipërfaqen e tokës.

Mëngjesin tjetër unë u largova.

Vijon

Të shohësh një qënie njerëzore, që nxjerr në pah cilësi realisht të jashtëzakonshme, duhettë jesh në gjendje të vëzhgosh aktivitetet e tij për shumë vite. Në qoftë se këto aktivitete janëkomplet bujare; nëse ideja që e motivon është unike në madhështinë e saj; nëse është krejt esigurtë që ata kurrë nuk kanë parë për ndonjë shpërblim apo dekoratë dhe në qoftë se për mëtepër ata kanë lënë gjurmë të dukshme në botë - pastaj gjithësecili mund të thotë, pa paturfrikë, se e ka gabim, që në këtë rast është i pranishëm një karakter i paharrueshëm.

Pyjet në botëSipas FAO-s, pyjet në botë mbulojnë 4.3 miliardë hektarë, e barabartë me gjysmën

e sipërfaqes së dheut që qëndron mbi ujë.Sasia e anhidridit karbonik, e fiksuar çdo vit përmes fotosintezës, në gjithë

biosferën vlerësohet e barabartë me 70 miliardë tone karbon. Sasia gjithpërfshirëse ekarbonit, e trupëzuar përmes fotosintezës, në sheshet e gjelbëruara, gjatë gjithëhistorisë së tokës është e barasvlershme me rreth 1/50 e peshës së gjithë globit.Nga ky karbon, rreth një milion miliard tone është endè i pranishëm në formën ekompostove organike fosile (qymyr, naftë e skisteve organike).

Rezerva e oksigjenit në atmosferë (rreth 21 %) është siguruar e mbajtur nëpjesën më të madhe nga fotosinteza klorofilike. Ekosistemet pyjore paraqesin, nëtërësinë e tyre, “përdoruesin” natyral më të madh të energjisë diellore, që transformohetnë biomasë dhe gjithashtu faktorin më të efektshëm të ekuilibrit mjedisor të biosferës.

Në pemë, energjia diellore magazinohet gjate dhjetra vjeçarëve në formën edrurit në këmbë, duke përbërë kështu një vijimësi me vlerë të madhe strategjike përbaraspeshën e biosferës edhe në periudhat e mundshme të krizave veçanërisht tëmprehta energjetike.

Përgatiti: llir Bala

8 Kurora e Gjelbër E N G L I S H

Page 1

Page 1, 5

Dear Friends!

The journal “Kurora e Gjelbër”, with the number 55 of it start the eighthyear of the edition. Now it will be issued by SHKPK and will be always thejournal for the forest, environment and regional forest problems.

The department of the Journal is grateful to the SNV/ Douche Organizationfor the Development, and SIDA/ International Sweden Organization for theDevelopment and Collaboration, which supported the journal and we hopethat it will be in the edition for a long time.

Are invited all the interested people, organizations to collaborate withreports, photos, questions and every think related with the every day work.

The pages of this journal will be in service of the development of the forestspecially of this communal.

KURORA E GJELBËR

Drejtor: ZEF YMERIKryeredaktor: AHMET OSJAZv/kryeredaktor: FERDIN LIÇAJRedaksia: M. Kotro, Gj. Fierza, N. Postoli, Th. Lako

E. Kullaj, R. Hymetllari, Y. Metaj, V. HoxhaMarketing - Financë: M. Ndoci.Art designer: V. Hoxha

Reiffeisen Bank, Lezhë:11 00000 780 (Lekë); 80 00154 366 (USD); 00 01154 366 (Euro)Adresa: Në Lezhë: Hotel "Liss", Kati II, 14,

Tel. 0215/28 62 web: www.ecl-al.org Në Tiranë: Rr. “H. Dalliu”, Pallati 16/1, Ap. 9

Tel. 04 24 75 53Cel. 068 21 42 098

Botim i SHKPK, Tiranë

The Alps, special spacebeing situates in the northe-rn part of the country areknown for their rare, magni-ficent beauty and precisionsfortune hidden in their bo-ssom.

Climate and geomorpho-logic structure have createdconditions for growing anddeveloping variety of plants,animals and poultry, havingthere they’re ground androof. This natural propertyhas drawn the attention ofmany known foreign scienti-sts as, Antonio Baldaçi, J.Darfier, F. Nopca, MarkGtraf, E. Durham ect. andthe home ones, as: RrokSojzi, Shan Pici, Gaspër Ja-kova, Gjovalin Gruda, KolëProgni speciolog Gëzin Uruçiect.

Everybody that visits forthe first time these Alpsremains amazed… One mayfind there, quite close toeach other all the colors, thegreen of grass and leaf, theblue of water, the white ofsnow up to the special grayof rocks, as the mosaicsunder the roof of dizzy sky.From their massif rises arange of mountain peaks, 13of which at the 2500 m

The way towardsCommunal Forests National

Associations Setting upFERDIN LIÇAJ

The Communal Forests National Associations (SHKPK)began its path towards setting up in January 2003 at will andinitiative of one forest specialists group, heads of forest usersand communal pastures associations as well from homecommunes. Such a step has been undertaken as a demand ofreality created after a 6-7 years work in transferring and managingthe forest and pastures to the administrative frame of communes.Since the first steps, with support of Forest Project and FAO,the Association began sensitizing activities to organize thefederations in same regions as in Elbasan, Shkodër ect.. On theother side, to speed up the process, it was established acollaboration line with branch of SNV in Peshkopi, havingundertaken the responsibility to organize the Regional Federationof Dibra district and later on that of Kukes and Korça. It wasagain SNV that at the beginning of these years did offer supportin reorganizing and strengthening this association, including hereand federations of region Korça and Kukës. In this context, ajoint working group carried out a range of activities in compilingthe statute, inner regulations and general meeting preparing aswell to select the head organs of SHKPK, as necessary stepsrepresenting and protecting legally the rights and interests of itsmembers on national scale.

The general meeting, due to the collaboration group, washeld on July 25, 2005 at the Center Shalom, Tirane, where theelected representatives from the federations of regions Diber,Kukes, Korçe and the initiative group of National Associationon the democratic bases elected the board of 9 members andchairman. Presidency with chairman Haki Kola, deputy chairmanFerdin Liçaj and secretary Zef Ymeraj. The Communal ForestAssociation has now and its newspaper, the known “Kurora eGjelbër”!

Transferring public proper-ties to the units of local au-thority is a very importantprocess, but very difficult.Seeing its big importance, withsupport of SNV/ Dutch Organi-zation for Development in thecontext of its programmes foreconomic development anddecentralization, it was orga-

above the sea level, withhighest one the Jezerca,being up to 2694 m, wherearen’t missing the lakes ofcrystal clean water, rareplants and animals. Thelandscapes offered by thesepeaks leave an amazing,magnificent and breathta-king impression on visitor.

Along the Center of Alpsare situated some valleys asthose of Shalë, Valbona,Vuthaj, Pulti, Nikçi, Ver-mosh ect., through whichthe rivers meander, beingfed by forever inexhaustibleand forever clean water ofsources (As this water -they say).This beauty andriches is the most specialin all dynaric Alps. In thesides of these mountainsare built the white housesof highlanders, of thesehandsome, hard working

and so reliable men, whomhouses are told to be of“God and friend”, that iswhy they are addressed tofriend “Come, bujrum”.

This rare spiritual richeshaving been raised to lege-nds, myths, was known andbecame immortalized so niceby the son of this region,Martin Camaj. All this richesforms the epos of greatethno cultural value!

Prof.As. Dr. AHMET OSJAAlbanianAlps

nized an informative meetingon transferring the publicproperties to the units of localauthority. Special attention inthe meeting was given to thelegal bases of this processand to the experiences gainedup to now in some specialunits of local authority. Thecommunes of Gjinar, Elbasan,

that have realized the firstphase of this process, werequalified as the best example.The participants in this mee-ting were representatives oflocal authority of Gjinar, of StateAgency of returning properties,of General Direcion of ForestService, forest and pasturesspecialists from dhe ProjectPZHBN (Project for NaturalSources Development) ofWorld Bank, head and advi-sers of SNV in Albania as well.

The process of transferringthe properties to the units of

local authority, as it was stre-ssed out, is a long and difficultone for the nature of objectitself, the procedures andactors being included in it.

This is why the participantsin meeting remained of thesame idea in mind that ismuch necessary for the localunits in various regions of thecountry to be conscious oftheir work, to exchange infor-mation and to see concretelywhat is done by their collea-gues in other districts and howto profit from this experience.

In this direction SNV shouldgive a valuable contributionorganizing seminars in dis-tricts, where it’s being opera-ting. Firstly in Dibër and lateron may be in other regions.

Transferring public propertiesto local authority units, aprocess to be supported

ZEF YMERAJ