òkzû i myù~ûmûù~ûm

iû´û\òKZû I MYù~ûMûù~ûM

JMC-12

ìZ^ MYcû¤c I KµêýUe _âùdûM

aäKþ-03

eì_ûu^ I @kueY

dê òUþ-1 aòbò Ü @le ijòZ IWÿò@û UûA_òõ

dê òUþ-2 KâòUûùe Qaò iµû\^û

dê òUþ-3 AuþùÄ_þùe WòRûA òõ

dê òUþ-4 Äâòaiþùe Kû~ðý


JMC-12


aäKþ-03

eì_ûu^ I @kueY






JMC-12


aäKþ-03

eì_ûu^ I @kueY





aòùghm KcòUò

W. céYûk PûUûRðú_âùìe I cêLý, bûeZúd RîõPûe iõiÚû^, ùXÿuû^ûk -@]ýl

W. @ûgòh Kêcûe \ßòùa\ú, @ûiòÁû< _âùìe (Kcêý^òùKi^þ ÁWÿòRþ), gòlû I @^êi§û^ aògßaò\ýûkd,bêaù^gße –ibý

gâú iê]úe _…^ûdK, iõ_û\K, ic\éÁò -ibý

gâú iêRòZ Kêcûe cjû«ò, @ûiòÁû< _âùìe, iû´û\òKZû I MY ù~ûMûù~ûM aòbûM,IWÿògû ùK¦âúd aògßaò\ýûkd, ùKûeû_êU-ibý

W. \ú_K iûc«eûd^òùŸðgK, ùîþ^ûf GKûùWcú @`þ aâWÿKûÁòõ @ûŠ cfþUòcòWÿò@û, bêaù^gße-ibý

Wü ùRýûZò _âKûg cjû_ûZâ, iû´û\òKZû I MY ù~ûMûù~ûM aòbûM,IWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd, i´f_êe -@ûaûjK

@ êaû\ iµû\^û

cìk AõeûRú- iõaòZ cògâ, ùg÷lòK _eûcgð\ûZû, IWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd (dê^òUþ-1,4)@ûeþ. ùcûj^ iê¦ecþ, KâòGUòb þ òù\ðgK,Rd gâúeûc A^þÁòPêýUþ @`þ bòRê@ûfþ GKûùWcú (dê^òUþ-2,3)

@^êaû\- akeûc cjû_ûZâ, K_ò iµû\K, iùuZ Kcêý^òùKi è, bêaù^gßeiµû\^û- iõaòZ cògâ, ùg÷lòK _eûcgð\ûZû, IWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd

iûcMâú C_ôû\^W. cûî e¬^ _ìRûeúKêkiPòaIWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd, i´f_êe

OSOU, 2021 Layout and Designing is made available under a Creative CommonsAttribution-Share Alike 4.0 http://creativecommons.org/licences/by-sa/4.0

Printed by :

aòùghm KcòUò







@ êaû\ iµû\^û





Printed by :

aòùghm KcòUò







@ êaû\ iµû\^û





Printed by :

IWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd 1

dê òU– 1: aòbò Ü @le ijòZ IWÿò@û UûA_òõ

1.0: aòhde MV^1.1: _Vê CùŸgý1.2: aòhd _eòPd1.3: IWÿò@û `<þ1.4: ùfûK_âòd ajêbûhúd i ÖIdûe ij _eòPd1.5: IWÿò@û `<þùe UûA_òõ1.6: @ûi _âMZò cû_òaû1.7: @]ôK RûYòaû _ûAñ

1.1: _Vê CùŸgý

Gjò dê^òUþ @¤d^ _ùe @û_Ycûù^ ilc ùjùa- IWÿò@û `<þ Gaõ MYcû¤ce aòbò^Ü ùlZâcûûùe ùiMêWÿòKe aýajûe i´§ùe

RûYòùa ùWÄU_þ _aäògòõùe aýajéZ cêq i ÖIdûeþ C›e PòjÜU WòRòUûfþ g±ûakúe ZûfòKûKeY aòbò^Ü i ÖIdûee WòRûA^òõ UêfþMêWÿòKe PòjÜU WòRûA^òõe ùa÷hdòK \òMMêWÿòK Kjòaû aòbò^Ü ùWÄU_þ _aäògòõ i ÖIdûee A<eùìþ @ûKk^ Keòaû

1.2: aòhd _eòPd@ûùc RûYê ù~ IWÿò@û GK gûÈúd bûhû ö Gjûe KâcaòKûgeê IWÿò@û bûhû Gaõ

`<þMêWÿòK bûhûù_âcú Gaõ bûhûaòZþ cûû c¤ùe @û\îZ ùjûAQò ö Kò«ê @ûùc bûhû GaõGjûe C_ù~ûM iµKðùe Kjòfû ùaùk, @ù^K ùfûK IWÿò@û bûhûùe ùKcòZò ùfLû~òaRûY«ò ^ûjó Kò´û ùicûù^ _âûe òK “@le gòlû” _ûùgûeò ù\AQ«ò ö Gjò dê^òUþùe @û_YIWÿò@û `<MêWÿòK aòhdùe RûYòùa ö


Gjò dê^òUþùe @ûùc IWÿò@û `<þcû^, KµêýUeþùe aòbò^Ü i ÖIdûe aýajûe Keò Kò_eòUûA_þ Keòaû Gaõ aòbò^Ü _äûUþ`cðùe bò^Ü bò^Ü CùŸgýùe Kò_eò Gjûe C_ù~ûM Keòaû Zûjû@ûùfûP^û Keòaûö

1.3: IWÿò@û `<þ@^ý bûeZúd bûhûMêWÿòK _eò IWÿò@û iûeû IWÿògûe GK ùfûK_âòd bûhû ö IWÿò@û `<þ

MêWÿòKe @ûKéZò ùMûfþ Gaõ iê¦e ö IWÿò@ûùe UûA_þ Keòaû _ûAñ @ù^K i ÖIdûe ejòQò öZ^à¤eê ùKùZK cêq C›e Gaõ ^òügêË WûC^þùfûWþ ù~ûMý Gaõ ùKùZK i©ßû]ôKûebêqi ÖIdûe ö ùiMêWÿòKê Kâd KeòaûKê _ùWÿ Gaõ ùiMêWÿòK ZéZúd _l ùIßaèûAUeê WûC^þùfûWþKeû~ûA_ûeòaögâú-fò_ò, @ûKéZò, @_âû« IWÿò@û, fòLôZ @û\ò ùKùZK ùfûK_âòd i ÖIdûe Gaõ ùiMêWÿòKaýajûeKûeúu _ûAñ C_~êq ajêbûhúd i ÖIdûe ö G iaêMêWÿòKùe @^þfûA^þ a^û^þ ~û* aûùÆfþùPKeþ, dê^òùKûWþ KùµûRòi þ I `<þ _eòaûee A^þÁùfi^þ iêaò]û C_f²ö

1.4: ùfûK_âòd ajêbûhúd i`ÖIdûe ij _eòPdRùY iû´û\òKuê KµêýUe iòÁcþùe ùÁûeú aû _ûV UûA_þ KeòaûKê ùja Gaõ ZûueKû~ðýûkdKê _VûAaûKê ùja ö GYê Zûuê IWÿò@û UûA_òõ iµKðùe mû^ @Rð^ KeòaûKê _WÿòaöiµâZò aòbò^Ü i ÖIdûeMêWÿòKùe Zò^ò _âKûe UûA_òõ aòKÌ C_f² ö _â[ùc iZßû]ôKûebêqi ÖIdûe @ûKéZòùe cWêýfûe aòKÌ i´§ùe @ûùfûP^û Keòaûö@û_äòùKi^þ ù_âûMâûcþ ùWbf_ecû^u _ûAñ @ûKéZò GK ijR iû]^ @ùU ù~Cñcûù^ ^òReù_âûMâûcþ ij @ûKéZòe aòKûg Gaõ Gjûe @ûa<^ Keò_ûeòùa ö @ûKéZò Gjûe ùa÷gòÁýMêWÿòK_ûAñ iaðû]ôK aýajûe @^êKìk Gaõ @û[ôðK \éÁòùKûYeê iêfböIWÿò@ûùe UûA_þ Keòaû _ûAñ @û_Yuê @û_Yu _ið^ûfþ KµêýUeùe i ÖIdûe A^þÁfþ KeòaûKêùja ö A^þÁùfi^þ _ùe @û_Yuê i ÖIdûe C_ùe KäòKþ KeòaûKê ùja ö Gjû @û_Yu_òiòe _Ÿðûe C_eòbûMùe Gjûe ùc^êý aûeþ ùLûfòa ö

gúhðK- PòZâ-1- @ûKéZò ùc^êý aûeþ@]ôKûe - _âùYZûu \ßûeû iéÁC›- KµêýUeþ Äâò^þiUþfòuþ- ^ûjó














@ûKéZò ùLûfòaû _âKâòdûe ùiû_û^- @ûKéZò A¬ò^þ ùLûf«ê- Äâò_Öþ- IWÿò@û- ùf’@ûCU- gâú-fò_ò- @û_äòùKi^þ- ùRù^eòKþ ùcûWþ- ùÄâûfþ fKþ- @^þ (iòÁcþ Kò’ùaûWðùe)

Gjû_ùe @û_Yuê IWÿò@û Pd^ Keòaû _ûAñ Äâò_Öþ C_ùe KäòKþ KeòaûKê ùja, Gjû_ùecWêýfûe UûA_þ Keòaû _ûAñ ùf’@ûCUþ C_ùe KäòKþ Keò gâú-fò_ò Pd^ Ke«ê, @û_äòùKi^-@û_Yu Kû~ðý C_ùe òbðegúk Gaõ IWÿò@û `<þ Pd^ _ûAñ @ûKéZò ùeMêfûe (@ûKéZò Ieò06)ö

(Äâò iUþ- cWêýfûe)

(Äâò iUþ-UûA_eûAUe)

(Äâò þiUþ-ù`ûù^UòKþ)


@ûùc @ûKéZò i ÖIdûee aòbò^Ü _âKûe `<þìþ iµKðùe @ûùfûP^û KeòQê ö @ûKéZò, gâú-fò_ò,fòLôZ, aeûj Gaõ @_âû« IWÿò@û iZßû]ôKûebêq i ÖIdûe iµKðùe @ûùfûP^û Kùfgòlû[ðúcûû _ûAñ fûb\ûdK ùja^ûjó ö GYê GVûùe @ûùc _[úiìZâ i ÖùIdûe i´§ùe@ûùfûP^û Keòaûö KûeY Gjû icÉu _ûAñ ^òügêË @ùU ö _[úiìZâe ùKùZK iû]ûeYC_û\û^ ^òcÜùe \ò@ûMfû ö

- IWÿò@û ù`ûùÛòKè @û]ûeòZ Gjû _â[c IWÿò@û i ÖIdûeö- aýajûe _ûAñ Gjû @Zý« ijR- UûA_þ Keòaûe iûcû^ýZc ]ûeYû ^[ôaû ù~ ùKjò aýqò Gjû aýajûe Keò_ûeòùaö

IWÿò@û a‰ðcûkû, ~êqûle Gaõ Êeaòmû^ @ûjeY Keò_ûeòùa ö- AõeûRú bkò IWÿò@ûùe UûA_þ KeòaûKê KcþiõLýK “Kò’’ \aûAaûKê ùja- UûA_þ Keòaû icdùe @û_Yu g±Kê VòKþ Keòaû_ûAñ KµêýUeþ _Ÿðûùe i¸ûaý

g±MêWÿòKe ZûfòKû _â\gòðZ ùja- \îZ UûA_þ Keòaû _ûAñ @]ôK @ûeûc \ûdK bûùa ajêk aýajéZ g±cû^ UûA_þ

Keòaû icdùe _Ÿðûùe _â\gðòZ ùja ö- _â[c[e aýajûeKûeúuê ijûdZû _ûAñ GK bûicû^ “Kò’’ùaûWð ùf@ûCUþ ijûdK

_â\gðòZ jêGö- Kò’MêWÿòK G_eò bûaùe iÚû^òZ ù~ aýajûeKûeú aòbò Ü UûA_òõ _âYûkú ~[û- AõeûRú

ù`ûùÛòKþ, A^þÄâò_Öþ, gâú-fò_ò, g±eZÜ, @ûùwäû^ûMeú Gaõ UûA_eûAUe (G-cûZâû)ùe UûA_þ Kfûùaùk ùKøYiò @iêaò]ûe i¹êLú^ ùjùa^ûjóö

- Gjû G_eò bûaùe i{òZ Kò KòQòaò WòRûA^þ Keòùja Gaõ baòhýZùe @ûagýKZû@^êiûùe iõùgû]^ Keòùjaö

- Gjò i ÖIdûee _âa©ð^ùe icÉ ùgâd IWÿògû eûRý ieKûeuê ~ûG ö1.5: IWÿò@û `<þùe UûA_òõ

_[úiìZâùe UûA_ Keòaû _ìaðeê ^òRe KµêýUeþùei ÖIdûeKê A^þÁfþ KeòaûKê ùja ö A þÁùfi^þ _ùei ÖIdûe UûÄaûeþùe Gbkò ù\Lû~òa ö aýajûeKûeúuê_[úiìZâ @ûAK^þ C_ùe KäòKþ KeòaûKê ùja ö Gjû _ùe@ûAK^þ C_ùe eûAUþ KäòKþ Kùf Gjû GK WûGfMþ aKèùePûeòUò aòKÌ ~[û- Gùâfþ Kò’ùaûWð, ùjfÝ, GaûCUþ @iþGaõ GKþRòUþ ù\LûAa ö


Gù^af IWÿò@û Kò’ùaûWþðùe KäòKþ KeòaûKê ùja ö Gjû IWÿò@û UûA_òõùe ijûdK ùja ö‘Kò’ùaûWðùe aòbò^Ü ‘Kò’ \aûA ijRùe IWÿò@ûùe UûA_þ Keòùja ö ùKùZK ‘Kò’ùaûWð ùf@ûCUþ GVûùe \ò@û~ûAQò ö

IWò@û Keyboard IWò@û Keyboard IWò@û Keyboard IWò@û Keyboard

K k Kì kW Kõ kX Kâ kR

Kû ka ùK kq Kñ kM Kð &k

Kò kz ùK÷ kQ Kü k: Ké k=

Kú kZ ùKû k` Kß kvb Kä kvl

Kê kw ùKø k~ Ký kV Kæ kvL

L K Lì KW Lõ kX Lâ KR

Lû K< ùL Kq Lñ KM Lð &K

Lô K* ùL÷ KQ Lü K: Lé K=

Lú KZ ùLû K` Lß Kvb Lä Kvl

Lê Kw ùLø K~ Lý KV Læ KvL

M g Mì gW Mõ gX Mâ gR

Mû g< ùM gq Mñ gM Mð &g

Mò gz ùM÷ gQ Mü g: Mé g=

Mú gZ ùMû g` Mß gvb Mä gvl

Mê gw ùMø g~ Mý gV Mæ gvL

u xvk ^vc Nvt « nvf µ mvp

v xvK ‚ ^vC V× NvT Ú nvF ¶ mvP

w xvg ¬ ^vj Š Nvd ¦ nv[ ´ mvb


x xvG ƒ ^vJ ‹ NvD § nv{ ¸ mvB

IWò@û ~êqûlelà #vm Ÿ [v[ ½ Svc Æ svp gâ SRMÛ gvD ¡ [v{ gæ SvL Ç svP gð &SMâ gR ± [vb Ã Hvk Ê svb gß Svb{ Jvj ² bv{ Á Hvt jÜ hvn gà SvmRß Jvb n [vB Â HvT jà hvm ~ð &Y{ß jvjvb ^Ü nvn ¾ HvN jÙ hvN ~ðý &YV… tvt ^à nvm Ä svk jý hV Kè kvs^à nvm ª nv} É svf jä hvl Å svK‰ð &NvN ® pvp iÚ svF Zâ } y cvcZà fvm cô m* iÜ svn m $ z cvC_ô p* ¹ mvm iâ sR l # \ß [vb

fvf Ì Lvp È sv} cæ mvL \â [Rß fvfvb fä lvl › s* Kæ kvL _â pR

GVûùe @a]ûeYû ^òcù« ùKùZK KÁKe g± \ò@û~ûAQò öIWò@ûg± Key board IWò@ûg± Key board IWò@ûg± Key board^ò¡ðûeòZ nz&[v{<rz

fùeûc^Ú r`mnvFn afäb blvlB

_eûOàëL pr<xvmwK

aûùsaú b<gv[qbZ @°eû apvsr<

hûYàûiòK H<Nvm<szk

LWÓ]ûeú Kdvg{<rZ f² lbv{

cûjûcôý m<h<m*V

aýaiÚû bVbsvF< MÌ gLvp

Kê¸úe kumvBZr ic›e sms*r cê\Óe mw[vgrCWØúdcû^ udvdZVm

<nCùŸgý udvdeSV _ò®kú pzpvpLZ

@lê‰ A#uNvN C¡ûe udvD<r Zò±Z Vzbv[vC}Y×û qk*NvTa i¹û^ smvm<n iuÌ sxvkLvpC¢ûU^ U[vG<tn Kz_ kcvCp _½òc pSvczmi^Üòùag snvnzbqS ùgæh SvLqH _âû¯ pR<pvf


1.6: @ûi _âMZò cû_òaûK. KòQò IWÿò@û UûA_òõ i ÖIdûee ^ûc ùfL«êö

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. UûA_þ Keòaû_ûAñ aòbò Ü UûA_òõ _âKâòdûiaê K’Y?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

M. ùKCñ ùKCñ i ÖIdûe _[úiìZâ i ÖIdûeKê ù_âeòZ KeòQ«ò?

1.7: @]ôK RûYòaû _ûAñIWÿò@û `<þiþ

- IßòùŠûRþ `<þiþ- IWÿò@û `<þiþ

http://www.odiafonts.com

- iòWýûKþ `<þiþhttp://www.cdac.in/index.aspx?id=mc_ilf_indian_language_fcdt

- AŠòKû `<þiþhttp://www.summitindia.com/content/indica-fonts-oriya

- @ûKéZò `<þþiþhttp://www.akruti.com/

- gâú-fò_ò `<þiþhttp://www.modular-infotech.com/html/shreelipi.html

\êMðZò [q&gfz `û»ê^ P<lvgun aòeê¡ Bzrq[v{Pû‚òaû ca^vCzb< Sê<ò@û JwNvtzA \µ©ò [mvpfvfz_eòÃûe przHvk<r ijò¾ê shzHvNq cªú Mnv}Z@ûÇûk^ AsvP<Ln lê² #qbv{ ~ªú Ynv}Ziµâ\û^ smvpR[<n gòeùz\ SzrcvCqd gévkû S=XvKL<@_âÉêZ ap^svfqf iúcû§â sZm<nv{R iìlà sQ#vm^òÆâùdûR^ Nzp^Y`jn @ûZàúd AfvmZY KéZm K=f$iªûiaû\ Snvv<sb<

d\ûdòZß [<Yzfvb C{úaòZ ujvjZbzt

ùRýûœû jV`fvsvn< _eúlû prZ#< @*k A^vcL


- ùfûjòZ IWÿò@û (ù`ùWûeû _ûAñ ùeWþjýûUþ \ßûeû)https://fedorahosted.org/releases/l/o/lohit/lohit-odia-ttf-2.5.5.tar.gz

- @_âû« `<þiþhttp://www.aparts.org/products/aprant-font-odia-key-board-manager/odia-fonts/

ùUKþÁþ A þ_êUòõ Uêfþ (IßòùŠûRþ IGiþ)ùfL IWÿò@ûhttp://odialanguage.com/

@ûAGiþGcþhttp://cdac.in/index.aspx?id=ev_corp_gist_ism_launch

@ûAGfØòiòhttp://ildc.in/Oriya/Oindex.aspx

cûAùKâûi`Öhttp://www.bhashaindia.com/ilit/Oriya.aspx

MêMfþhttps://www.google.com/inputtools/windows/

Kò’cýû^þhttp://www.tavultesoft.com/keyman/downloads/keyboards/search.php?Search=l:iso:ori&Submit=1

AŠòKû dê òùKûWþhttp://www.summitindia.com/content/indica-unicode

gâúfò_òhttp://www.modular-infotech.com/html/shreelipi.html

@ûKéZòhttp://www.akruti.com/

iéÄâò_Ö (iéR^òKû)https://bitbucket.org/rebati/rebati/downloads/OR-Sruscript.zip

]ß ú (IWÿò@û.I@ûeRò)http://www.odia.org/downloads/dhwaniUni1_3.zip

IWòù`û^(IWÿò@û.I@ûeRò)http://www.odia.org/downloads/odiphon.zip

fò_òKûehttp://www.lipikaar.com/help/Oriya/lipikaar-Oriya-typing-software-faq

aeûjhttp://www.baraha.com/

@_âû«http://aparts.org/

IWÿò@û IßòKòcòWò@û Kcêý òUò \ßûeû UûA_þ IWÿò@û Uêfþhttp://bitly.com/typeinodia

ùUKþÁþ A þ_êUòõ Uêfþ (ùIßaþ)@^þfûA^þ IWÿò@û_ýûWþhttp://odialanguage.com/odiapad/


IWò@û ùUKþÁþ A þ_êUòõ Kùµûù^<þþ `eþ ùIßaèûAUèhttp://www.odialanguage.com/Download.html

MêMêf A^þ_êUþ Uêfè @^þfûA þhttp://www.google.com/inputtools/try/

ùIßaþ ]ß ú-IWÿò@ûhttp://www.odia.org/sw/webdhwani.php?lang=odia

IWÿò@û ùIßa Kò’_ýûWþhttp://www.odia.org/sw/webdhwani.php?lang=odia

bûhûAŠò@û (cûAùKâûi`Ö)http://www.bhashaindia.com/IIW_Tool/IIWOdia.aspx

a‰ðhttps://www.branah.com/oriya

ùUKþÁþ A þ_êUòõ Uêfè (@ûŠâGWþ)IWÿò@û ù^ûUþ_ýûWþhttps://play.google.com/store/apps/details?id=com.techz.odianotepad

ÊePKâ (@ûA@ûAUò aù´ \ßûeû)https://play.google.com/store/apps/details?id=iit.android.swarachakraOriya&hl=en

AŠòKþ Kò’ùaûWð (GiþGcþiò \ßûeû)https://play.google.com/store/apps/details?id=org.smc.inputmethod.indic&hl=en

ùUKþÁþ A þ_êUòõ Uêfè (@ûAIGiþ)

Kò’ùaûWð IWÿò@ûhttps://itunes.apple.com/us/app/keyboard-oriya/id710314894?mt=8


dê òUþ – 2: KâòUûùe Qaò iµû\^û2.0: aòhde MV^

2.1: _Vê CùŸgý2.2: KâòUûe aýajûe2.3: KâòUû gòlY _ùe ^ò~êqò i¸ûa^û2.4: KâòUûe Uêfþiþ2.5: KâòUûe ùc^êýaûeþ2.6: KâòUûùe Qaò iµû\^û2.7: @ûi _âMZò cû_òaû2.8: @]ôK RûYòaû _ûAñ

2.1: _Vê CùŸgýKµêýUe i ÖIdûe aýajûe Keò WòRòUûfþ WòRûA þ KeòaûKê AzêK aýqòu _ûAñ Gjò

dê^òUþ CŸòÁö KâòUû GK cêq Mâû òKþ WòRûA^þ i ÖIdûe @ùU ~ûjû iûjû~ýùe iê¦e WòRûA þ_âÉêZ Keò òRe ù_ûUðù`ûfòIùe _â\gðòZ Keòùja ö GK ^òügêË i ÖIdûe ùjûA[ôaûeêGjûKê ùKjò aò A<eùÛþeê WûC^þùfûWþ Keò aò^û ù\dùe gòlY _ûAñ aýajûe Keò_ûeòùaö2.2: KâòUûe aýajûe

@]ê^û _âùZýK aýqòu _ûAñ WòRûA^òõ Gaõ AùcRþ GWòUòõ GK @ûagýKZûùjûAMfûYò ö ajòe _âz\, ùiûiò@ûfþ ùÛþIßKòðõ iûAUþùe ^òRe ù_âû`ûAf, @bò^¦^ _ZâAZýû\òe WòRûA^, iaê[ôùe ^òRe WòRûA^þ _âÉêZ KeòaûKê icùÉ Pûjûñ«òö ùfûùK ^òRc^cêZûaK WòRûA^þ Zò@ûeò KeòaûKê Azû Ke«òöKâòUû GK cêq C› i ÖIdûe, ~ûjû AùcRþ aû Qaòe iµû\^û _ûAñ aýajéZö Gjò i ÖIdûegòlû[ðúcûû _ûAñ WûC^þùfûWþ Keòaû Gaõ gòLôaû Lêaþ ijRö Gjò dê^òUþùe Gjò cêq C›i ÖIdûe ~ûjû Kò GK Qaò iµû\^û i ÖIdûeþ ùi aòhdùe @¤d^ KeòaûöKâòUû _âûdZü iaê _âKûe WòRûA^þ _âÉêZ Keòaû_ûAñ aýajûe Keû~ûA_ûeòa ö aýajûeKûeúKâòUû aû @^ý ùKøYiò i ÖIdûeùe WòRûA^þ Keòùa Zûjû Zûue _i¦ C_ùe ^òbðe KùeöGjûe aýajûeKûeúu _ûAñ @^êKìk A<eùìþ ejòQò Gaõ Uêfþ MêWÿòKe aýajûe ijR ~ûjûGjò i ÖIdûe _âZò @ûKhðòZ Keò[ûG ö KâòUûKê ^òcÜfòLôZ CùŸgýùe aýajûe Keòùja:

- AùcRþ ù_âûùiiòõ- còKèòõ `ùUûMâû è- lZòMâÉ `ùUûMâû þMêWÿòKê i`û Keòaû Gaõ iê]ûeòaû


- Kkû]kû `ùUûKê ewú^þ Keòaû- WòRûA^þ- WòRòUûfþ ù_<òõ- _âz\ @kueY- aýûêþ- ùfûùMû WòRûA^þ- fò þùfUþ Gaõ ùaâûiòIeþ- ÁòKeþ- KûWð WòRûA^þ- bòRòUòõ KûWð- @ûAùWÿ<ò KûWð

KâòUû aýajûe Keò @iúc _âKûee WòRûA^þ Keò ùja ö Gjò i ÖIdûee Kòbkò aýajûeKeû~òa Zûjû iéR^gúkZû Gaõ ]ûeYû C_ùe ^òbðeKùeö

2.3: KâòUû gòLôaû _ùe ò~êqò i¸ûa^ûKâòUûùe WòRûA^þ Keòaû gòLôaû _ùe _âPêe ^ò~êqò i¸ûa^û ejòQò ö ^òùcÜûq iÚû^ùe

aòbò^Ü _âKûe WòRûA^òõ Keû~ûA[ûG:- @ûWþbUðûARòõ GùR^èò- ùUKèUûAfþ WòRûA^òõ GùR^èò- AfùÁâi^/aêKþ/_ZâòKû _âKûg^ gòÌ- ùIßaþù_Rþ A<eùìþ _ûAñ WòRûA^òõ- i ÖIdûe A<eùìþ _ûAñ ^òRûA^òõ

2.4: KâòUûe Uêfè

`âòjýûŠþ aâgþ Uêfþ (iUðKUþ-aò) `ûAfþ- ^òdê AùcRþ iûARþ- _âòWò`ûA^þWþ- G4 iûARþ (300 _ò_ò@ûA(_òùKèfè _eþ A*)


Äò^iUþ âòjýûŠþ aâgþ Uêfþ Pd^ Ke«ê

_\ðûùe ùf Ö KäòKþ Keò UûY«ê

ew a\kû«ê

_\ðûùe ù~Cñ ewùe @u^ KeòaûKê Pûjû«ò ùijò ew C_ùe a\kû«êö _\ðûùe ùf Ö KäòKþ Keò UûY«ê

aâgþ e @ûKûe Gaõ @ûKéZò a\kû«ê

GWòUþ aâgþ ùiUòõùe KäòKþ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) C_ùe \ò@û~ûA[ôaû bkò _ìað ^ò¡ðûeòZ aâgþ eê Pd^ Ke«êö

GWòUþ aâgþ ùiUòwiþ


(Äâò^þiUþ) ùMûUòG _ùe ùMûUòG aòKÌ a\kûA \lòY

_Uùe [ôaû ]kû _Ÿðûùe @u^ Keò _eúlû Ke«ê @û_Y Azû Keê[ôaû GK ^òŸòðÁ _âbûa _ûAñ iù«ûhR^K CPòZ _âKûe aâgþe Pd^

Keòaû _ùe aûjûùe cêLý ùaûWð C_ùe KäòKþ Keò @u^ Keòaû @ûe¸ Ke«ê öaâgþ A¬ò è

aâgþ MêWÿòKe Wò`fÖ ùiUòwþiþùe GjûKê Pd^Ke«ê

aâgþ Pd^ Ke«ê

ùf Öþ KäòKþ Keò _\ðûùe UûY«ê

aâgþ Pd^ Ke«ê

ùf Öþ KäòKþ Keò _Ÿðûùe UûY«ê


Kfeþ iàRþ

aâgþ Pd^ Ke«ê


aâgþ Pd^ Ke«ê


aâgþ Pd^ Ke«ê



aâgþ Pd^ Ke«ê



aâgþ Pd^ Ke«ê


aâgþ Pd^ Ke«ê


aâgþ Pd^ Ke«ê


aâgþ Pd^ Ke«ê ùf Öþ KäòKþ Keò _Ÿðûùe UûY«ê


aâgþ Pd^ Ke«ê


aâgþ Pd^ Ke«ê


ùKäû^þ ÁûµKê `ùUûMâû þùe lZòMâÉ @õgMêWÿòKê iê]ûeò _eòÄûe Keòaû, cêjñùe \ûM i`û Keòaû@û\ò _ûAñ aýajûe Keû~ûGö

cêjñùe \ûM [ôaû `ùUûUòG ùLûf«ê

(Äâú^þiUþ) Kù<âûfþ Kò’ ]eò GK _eòÄûe iÚû^ùe KäòKþ Ke«ê _âbûaòZ ùlZâùe KäòKþ Keò UûY«ê


1. bf iÚû^ùe Kù<âûfþ + KäòKþ2. _âbûaòZ ùlZâùe KäòKþ Ke«ê Gaõ UûY«ê

(Äâú^þiUþ) _âbûaòZ ùlZâij iûc¬iý [ôaû iÚû^ùe Kù<âûfþ Gaõ KäòKþ Ke«ê ~Ÿßûeû ù_Áþ

Keû~ûC[ôaû @õg iµì‰ð bûùa ùck LûAa Gaõ Zûjû _âûKéZòK bkò \ògòaö GK iµì‰ð _eòÄéZ `ùUû C_ùe _â\gòðZ

_ìaðeê _ùe(Äâú^þiUþ)

ù~ùKøYiò @ûKéZò aû WòRûA^þ _\ðûùe Ke«ê ö C\ûjeY Êeì_ GK @ûdZûKûe @ûKéZò

âú jýûŠþ Uêfþ – Wò`cð aâgþ Pd^ Ke«ê

A°òZ aâgþ Pd^ Ke«ê ùMûUòG _ùe ùMûUòG ùiUòwþþiþ _eòa©ð^ Ke«ê Gaõ @ûdZùlZâ C_ùe KäòKþ I WâûMþ

Ke«ê


Gjû @ûKéZòUòKê KäòKþ @^êiûùe Wò`cð Keòaö

Gjò Uêfþ ajêewe @u^ _ûAñ aýajûe Keû~ûG ö

Azû Keê[ôaû aâgþ Pd^ Ke«ê KäòKþ Keò _Ÿðûùe UûY«ê

ùMûUòG `ùUû aû Qaò I_^þ Ke«ê âú jýûŠþ aâgþ Uêfþ- òfÖe aâgþ Pd^ Ke«ê òfÖe Pd^ Ke«ê

òfÖee C_ù~ûM _ûAñ `ùUû C_ùe @ûagýK @*kùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

aâgþ Pd^ Ke«ê



fûA^þ Uêfþ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

@ûKûe a\kû«ê iò]û ùeLû @u^ Keòaû_ûAñ gò Öþ Kò’ ]eò WâûMþ Ke«ê

ùeKÖûwfþ Uêfþ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê + aMð PòZâ @u^ _ûAñ gò Öþ Kò’ ]e«ê

òfþ Gaõ @ûCUfûA þ _â_UòðRþ ^ò¡ðûeY _ûAñ Uêfþ @°^þeê Pd^ Ke«êGfò° Uêfþ

_Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê + iµì‰ð aé© @u^ _ûAñ gò Öþ Kò’ ]e«ê


_fòM^þ Uêfþ _Ÿðûùe _fòM^þe @ûagýK @«òc aò¦êMêWÿòKùe ùf Öþ KäòKþ Ke«ê gò Ö Kò’ ]eò + _fòM^þ ùgh KeòaûKê KäòKþ Ke«ê

_fòfûA^þ Uêfþ _Ÿðû C_ùe _fòfûA^þe @ûagýK @«òc aò¦êùe ùf Öþ KäòKþ Ke«ê _fòfûA^þ ùgh KeòaûKê Wafþ KäòKþ Ke«ê

aòReþ Kbðþ Uêfþ _Ÿðû C_ùe aòReþe @ûagýK @«òc aò¦êùe ùf Öþ KäòKþ Ke«ê GK PòKÑY ]ûe iéÁò Keòaû _ûAñ ùf Öþ KäòKþ Keò UûY«ê aòRe Kbðþ ùgh KeòaûKê Wafþ KäòKþ Ke«ê

âújýûŠþ _û[þ Uêfþ _Ÿðû C_ùe GK âújýûŠþ ù_<þ Uêfþ bkò ùf Öþ KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

WûA^ûcòKþ aâgþ Uêfþ Uêfþ @°^þ- cûiþKê 0.10 _~ðý« aé¡ò Ke«ê


_Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

cfÖò aâgþ Uêfþ Uêfþ @°^þeê Pd^ Ke«ê

(Äâò^þiUþ) _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê [ùe @u^ Kùf, Gjû 4Uò ic_âKûe _âZòfò_ò iéÁòKeòa

Uâû^è`cð ùfdûe Uêfþ`ûAfþ- I_^þ- `ùUûUòG I_^þ Ke«êùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ


gúhðK: ùMäûaþ@]ôKûe: Kòùcûù^û (_òKèûùa @^êiûùe aýajûeKûeú ^ûc)C›: _òKèûùafòu: https://pixabay.com/en/globe-world-earth-planet-1339833/

`ùUûe GK @õg Pd^ Ke«ê `ûAf-^òdê-G4 iûARþ GWòUþ- ù_Áþ ùfde Uêfþ Uâû^è`cð Uêfþ @°^þ

QaòKê iRûWÿòaû _ûAñ ùKûYcêŠeê KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

@ûagýKZû @^ê~ûdú Uêfþ @°^þ _eòa©ð^ Ke«êöù_ûRòi^þ ùiUòwþ ùeûùUi^þ ùiUòwþþ












ùÄfþ ùiUòwþ gò@e ùiUòwþ

còee bUòðKûfþ, còee, jeûAR<ûf, ùeûùUUþ 90 WòMâú N<ûK<ûe @^êKìk \òM @^êiûùe,ùeûùUUþ 90 WòMâú N<ûK<ûe _âZòKìk \òM @^êiûùe,

cêbþ Uêfþ `ûAfþ-I_^þ- `ùUûUòG I_^þ Ke«ê ùeKÖûwêfûe iòùfKè^þ Uêfþ

`ùUûe GK @õg Pd^ Ke«ê `ûAfþ-^òdê-G4iûARþ GWòUþ-ù_Áþ cêbþ Uêfþ cêbþ Ke«ê Gaõ @ûagýK iÚû^ùe ù_äiþ Ke«ê aòbò^Ü `ûAfþeê PûeòUò bò^Ü bò^Ü Qaò ùMûUòG GKK `ûAfKê K_ò Ke«ê Uêfþ @°^þiþ












cêbþ Kùe<þ ùfde- Gjû ùfde iìPúùe Pd^ ùjûA[ôaû ùfdeKê iÚû^û«e Keòa cêbþ ùfde Ißò[þ Kù<<þ – Gjû _Ÿðûùe ùfdeùe @uòZ Qaò C_ùe KäòKþ Kùf

@û_YûQûGñ ùfdeKê Pd^ Keòaö @ûùc ùfdeKê Pd^ KeòaûKê ùfde aKèKê ^~ûA ù~ùKøYiò QaòKê Pd^ Gaõ iÚû^û«e Keò _ûeòaûö

cêbþ \ ùjûfþ Mî_þ- Gjû iòùfKÖþ ùjûA[ôaû ùfdee Mî_þKê ~\ò ùicòZò KòQò [ûGZûjûKê iÚû^û«e Keòaûùe C_ù~ûMúö

Kâ_þ Uêfþ `ûAfþ-I_^þ

gúhðK: aòfØòõ@]ôKûe: cûùafû´e (_òKèûùa @^êiûùe aýajûeKûeú ^ûc)C›: _òKèûùafòu: https://pixabay.com/en/canal-building-boat-city-amsterdam-3047927/

Kâ_þ Uêfþ eLôaûKê Pûjêñ[ôaû ùlZâ C_ùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê


G<eþ \aû«ê Gjû PòjÜòZ ùlZâ eLô Qaòe @agòÁûõg fòbûAù\a

ùMâWòG<þ Uêfþ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùMâWòG<þ Uêfþ ùMâWòG<þ ÁûAfþ Pd^ Ke«ê

GWòUþùe KäòKþ Ke«ê


(Äâú^þiUþ) cûKðeùe KäòKþ Ke«ê, ew _eòa©ð^ Ke«ê cûKðe ù~ûWÿòaû _ûAñ cSòùe KäòKþ Ke«ê jUûAaû _ûAñ cûKðe C_ùe eûAUþ KäòKþ Ke«ê @ûagýKZû^êiûùe I_ûiòUò _eòa©ð^ Ke«ê Uêfþ @°^þiþ

(Äâú^þiUþ) @ûKéZò a\kû«ê

Kfe iòùfKÖe Uêfþ `ûAf-I_^ Kfe iòùfKÖe Uêfþ Pd^ Ke«ê _Ÿðûùe ù~ùKøYiò ew C_ùe KäòKþ Ke«ê ew Pd^ ùjûA~òa

òfþ Uêfþ `ûAfþ-^òdê-G4 iûARþ


ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê òfþ Uêfþ ew Pd^ Ke«ê PòjÜU ùlZâùe KäòKþ Ke«ê Pd^ ùlZâùe Pd^ ùjûA[ôaû ew beò~òa@ûiòÁû<þ Uêfþ

@u^ Kfûùaùk iò]û ùeLû, \éÁòùKûY, MûAWfûA^þ @û\ò RûYòaû _ûAñ ijûdKbûùa GjûKê aýajûe Keû~ûGö

Uêfþ @°^þiþ @ûagýK ijûdK Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê _eò\égý WòRûA^þ _âò<þ @ûCUþùe @ûiòa ^ûjó ö Gjû ùKak _âiw ijûdZû ^òcù«

CŸòÁöùcRe Uêfþ

Gjû \ìeZû Gaõ ùKûY _eòcû_ _ûAñ aýajûe Keû~ûGö _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê


(Äâú^þiUþ) Uêfþ @°^þùe _eòYûc _â\gòðZ ùjaö

(Äâú^þiUþ)iòùfKè^ Uêfþiþ

GK ^òŸòðÁ ùlZâKê ^Kf Keòaû, fòbûAaû, ewbeòaû I iÚû^û«e Keòaû_ûAñ Pd^Keòaû CùŸgýùe iòùfKè^þ Uêfþiþ aýajûe Keû~ûGö

ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùlZâUòG Pd^ Ke

gò Ö + aýûKþùÆiþ – C_e ew beòa


Gfò_ÖòKûfþ iòùfKè^þ Uêfþ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùlZâUòG Pd^ Ke


_fòM^þ iòùfKè^ Uêfþ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùlZâUòG Pd^ Ke



@ûCUþfûA^þ iòùfKè^ Uêfþ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùlZâUòG Pd^ Ke


K<òMêý@i iòùfKè^ Uêfþ `ûAfþ- GK äûUþ ewe _éÂbìcò~êq QaòUòG I_^þ Ke«ê


gúhðK: _ýûeUþ@]ôKûe: LâúùÁfè (_òKèûùa @^êiûùe aýajûeKûeú ^ûc)C›: _òKèûùafòuþ: https://pixabay.com/en/parrot-blue-macaw-fly-bird-wing-2796766/

K<òMêý@i iòùfKè^þ Uêfþ ^úk ew C_ùe KäòKþ Ke«ê Gjû iûcMâòK ^úkewKê Pd^ Keòa iòùfKÖ ùc^êý- A^þbUð iòùfKè^ GWòUþ- K_ò `ûAf- ^òdê-G4 iûARþ GWòUþ-ù_Áþ

iòcòfûe Kfe iòùfKè^ Uêf Gjû _\ðûùe GKû_âKûe ewKê Pd^ Keòa

aòRýe Kbð iòùfKè^ Uêf `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùlZâUòG Pd^ Ke



iòùfKè^ Uêfþ @° è

@ûWòi^þ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê Gfò_ÖòKûf iòùfKè^ Uêfþ Uêfþ @°^è- @ûWòi^þ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

iaþUâûKè þ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê Gfò_ÖòKûf iòùfKè^ Uêfþ Uêfþ @°^è- iaþUâûKè^ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê


A<eùiKè^ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê Gfò_ÖòKûf iòùfKè^ Uêfþ Uêfþ @°^è- A<eùiKè^ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

Rêcþ Uêfþ Gjû KäòKþ Keû~ûA[ôaû ùlZâKê @bòa¡ð^ Keò ù\LûAa ùÄâûfþ aU^þ aýajûe Keò cûCiþ ùÄâûfþ Ke«ê

(Äâú^þiUþ)

_ýû^þ Uêfþ Gjû PòjÜòZ ùlZâKê Nê*ûA ù\LûA [ûG ùÆiþ aûeKê ]eò _Ÿðû C_ùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

2.5: KâòUûe ùc êý aûeþ

GWòUþ ùc êý@ þWê

^òùŸðg aû aýajéZ UêfþKê LûeR Keò _ìaðaZþ Keòaû _ûAñ Gjû aýajûe Keû~ûG


@ûùc @^þWê iõLýû ùiUòwþiþ @]ú^ùe K þ òMe KâòUû- ùRù^eûfþ-còùifû^òdiþ-@^þWê ÁûKþ iûARþùe ò¡ðûeY Keò_ûeòaû ö Gjû 30 [e bûùa _ìað ^ò¡ðûeòZ [ûGö

(Äâú^þiUþ) aýajûeòK `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ aâgþ Uêfþ UòG Pd^ Ke«ê 30 [e _\ðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«êö GWòUþ-@^þWê (@^þWê _ûAñ iUðKUþ Kù<âûfþ+ùRWþ )

eò’Wê [ùe GWòUþ-@^þWê ùjûAMùf, @û_Y @^þWêKê aûZòfþ KeòaûKê Zêe« eò’Wê

Keò_ûeòùaö GjûKê @^þWê Keòaûe Zêe« _ùe aýajûe KeòaûKê ùjaö @^þWê Keòaû_ùe ~\ò @^ý KòQò Keû~ûG ùZùa eò’Wê Kûc Keòa ^ûjó ö

aýajûeòK `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ aâgþ Uêfþ Pd^ Ke«ê _\ðûùe [ùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê GWòUþ-@^þWê (@uòZ PòZâ fòbò~òa) GWòUþ-eò’Wê (Gjû fòbò~ûA[ôaû PòZâKê ù`eûA @ûYòa) Gjû icÉ Uêfþ Gaõ ^òù\ðg C_ùe Kûc Keòaö

KUþ KcûŠþ – ù_Áþ KcûŠþ `ûAfþ- `ùUûUòG I_^þ Ke«ê ù~ùKøYiò iòùfKè^þ Uêfþ Pd^ Ke«êö C\ûjeY: ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê


GWòUþ- KUþ (Gjû PòjÜòZ ùlZâKê fòbûAù\a) `ûAfþ- @^ý GK `ûAfþ I_^þ Ke«ê GWòUþ- ù_Áþ (Gjû KUþ ùjû[ôaû ùlZâ GVûùe ù_Áþ Keòa) `ûAfþ- ^òdê-G4 iûAR GWòUþ-ù_Áþ (@ûùc KUþ ùjûA[ôaû Z[ýKê ùKCñVò aò ù~ùZ[e Azû ù_Áþ Keò

_ûeòaû)K_ò KcûŠþ- ù_Áþ KcûŠ

`ûAfþ- `ùUûUòG I_^þ Ke«ê ù~ùKøYiò iòùfKè^þ Uêfþ Pd^ Ke«êö C\ûjeY: ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò (Gjû PòjÜòZ ùlZâKê K_ò Keòa) `ûAfþ- @^ý GK `ûAfþ I_^þ Ke«ê GWòUþ- ù_Áþ (Gjû K_ò ùjûA[ôaû ùlZâ GVûùe ù_Áþ Keòa) `ûAfþ- ^òdê – G4 iûARþ GWòUþ- ù_Áþ (@ûùc KUþ ùjûA[ôaû Z[ýKê ùKCñVò aò ù~ùZ[e Azû ù_Áþ Keò

_ûeòaû)KUþ (gû_ð) – Gjò _âKâòdû KUþ ij icû^, Kò«ê ]ûe MêWÿòK gûYòZ ùjaöK_ò (gû_ð) – Gjò _âKâòdû K_ò ij icû^, Kò«ê ]ûe MêWÿòK gûYòZ ùjaöK_ò cRðþWþ KcûŠ – ù_Áþ KcûŠþ

`ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ GK beû @ûdZPòZâ Ke«ê ^òdê ùfde @ûC GK beû @ûdZPòZâ Ke«ê ^òdê ùfde GK beû aé© Ke«ê ^òdê ùfde @ûC GK beû aé© Ke«ê


ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ icÉ @ûKéZòKê @ûaé© Keê[ôaû ùlZâ Pd^ Ke«ê

GWòUþ – K_ò cRðþWþ `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ GWòUþ- ù_Áþ Gjû GKK ùfdeùe icÉ @ûKéZòKê ù_Áþ Keòa Gjò _âKâòdû aòbò^Ü ùfdeùe [ôaû `ùUûMêWÿòK _ûAñ c¤ aýajû~ðý

ù_Áþ A þUê òdê AùcRþ `ûAfþ- `ùUûUòG I_^þ Ke«ê ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò GWòUþ- ù_Áþ A^þUê ^òdê AùcRþ Gjû K_ò ùjûA[ôaû @õg GK ^ì@û `ûAfþùe ù_Áþ Keòa

Käòde `ûAfþ- `ùUûUòG I_^þ Ke«ê ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê GWòUþ- Käòde Gjû Pd^ ùjûA[ôaû ùlZâKê fòbûA ù\a

`òfþ Ißò[þ ù`ûeþMâûCŠþ Kfe `ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ ù`ûeþMâûCŠþ ew Pd^ Ke«ê ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ


ùlZâUòG Pd^ Ke«ê

GWòUþ- òfþ Ißò[þ ù`ûeþMâûCŠþ Kfe (gò Öþ+aýûKþùÆiþ)

`òfþ Ißò[þ aýûKþMâûCŠþ Kfe `ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ

aýûKþMâûCŠþ ew Pd^ Ke«ê ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê

GWòUþ- òfþ Ißò[þ aýûKþMâûCŠþ Kfe (aýûKþùÆiþ)

`òfþ Ißò[þ _ýûU‰ð `ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ _ýûU‰ð Pd^ Ke«ê


ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê

GWòUþ- òfþ Ißò[þ _ýûU‰ð

ùÁâûKþ iòùfKþùUWþ ùg_þiþ `ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ

^òdê ùfde – ùbKÖe ùfde

@ûdZPòZâUòG Ke«ê _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

_û[þ GWòUòõ Uêfþ Pd^ Ke«ê @ûdZPòZâ C_ùe KäòKþ Ke«ê GWòUþ-ùÁâûKþ iòùfKþùUWþ ùg_þiþ Gjû ùijò @ûKéZòe iúcûùeLû ^ì@û ùfdeùe iéÁò Keòa


ùÁâûKþ iòùfKè^ `ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê

ùg_þ cû^ò_êùfi þ Uêfþ Uêfþ @°^þ – A°òZ aûjýùeLû Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) GWòUþ- ùÁâûKþ iòùfKþi^þ

(Äâú^þiUþ)


bòdê ùc êýùgû Kýû þbûiþ I þfò (Uýûaþ)Gjû ùKak Kýû^þbûiKê iµì‰ð \égýcû^ KeûAaö`êfþ Äâú þ ùcûWþGjû Kýû^þbûiþKê _ìeû _Ÿðûùe aò^û ùKøYiò @°^þùe ù\LûAa öeû_þ GeûCŠþ ùcûWþGjû _Ÿðûe iaê@ûùWÿ aòhd ùlZâKê UûAf Keò beò \égýcû^ KeûAaöA þÁû<þ _âòbêý ùcûWþGjû i ÖIdûee iêMc Kû~ðýKûeòZû _ûAñ Cy eòùRûfêýi^þ ~êq Qaòe ùcùcûeú jâûi Keòaöi`Öþ _î`òwþGjû _eòYûce cé\ê _â\gð^ _ûAñ i ÖþIdûe ùiUòõ@ûCUþ @`þ MýûcêUþ Ißû‰òðõGjû Qaòùe [ôaû ew iµKðùe ùPZûa^ú _â\gð^ Keòaû_ûAñ i ÖIdûe ùiUòõKýû þbûiþcòee bòdê- Gjû Kýû^þbûiþKê \_ðYùe ù\Lôfû bkò IfUûAaeòùiUþ Rêcþ – Gjû 100% RêcþKê _ê^ü iÚòe KeòaöùeûùUUþ Kýû þbûiþ eûAUþ – Gjû Kýû^þbûiþKê KòQò WòMâú WûjûYKê aêfûAù\aùeûùUUþ Kýû þbûiþ ùf` Ö – Gjû Kýû^þbûiþKê KòQò WòMâú aûcKê aêfûAù\aeòùiUþ Kýû þbûiþ ùeûùUi þ – Gjû Kýû^þbûiKê Gjûe cìk ùKøYòK iÚòZò ~ûjûKò iò]ûKýû^þbûiþùe _ê^ü iÚòZ KeòaRêcþ A þ- Gjû Kýû^þbûiþKê aWÿ Keò ù\LûAaöRêcþ @ûCUþ -Gjû Kýû^þbûiþKê ùQûU Keò ù\LûAaöùiû eêfið -Gjû _\ðûùe eêfeþKê ù\LûAaöùiû MûAWþ-

Gjû _Ÿðûùe UYû~ûA[ôaû MûAWþ fûA^MêWÿòKê ù\LûAa `ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ bòdê ùc^êý- ùgû eêfið @^þ MûAWþ @u^ _ûAñ eêfeþ bòZeê KäòKþ Keò WâûMþ Ke«ê


fKþ MûAWþ Gjû Keû~ûA[ôaû MûAWþKê Zûfû _KûA iÚòe Keòù\a

ùiû ÁûUiþ aûeþ ÁûUiþ aûeþ ~ûjû ^òcÜbûMùe _â\gòðZ Gaõ Uêfþ aû PdòZ @°^þ iµKðùe KòQò ijûdK

iìP^ûKê _âcêLZûe ij \gðûGùiû MâúWþ – Gjû _\ðûùe MâúWþ _\gð^ KeûGiÜû_þ Uê – Uêfþiþ Gaõ @°^ aýajûe Keòaû icdùe ~\ò ^òùcÜûq MêWÿòK c¤eê KòQò Pd^ùjûA[ûG ùZùa Gjû @û_YûQûGñ @ûKhòðZ ùjaöMûAWè, MâúWþ, @ù[ðûùMû^ûf, ù^ûWþ, GKèùU^è^þ, A<eùiKè^, aûCŠòõ aKè, AùcRþ aûCŠþþi,AùcRþ ùi<eùiû ù_<òõ @ûiòÁû<þiþ

@ûiòÁû<þ Uêfþ aýajûe Keû~òaûKê iÚòe Keû~ûA[ôaû @u^ Keòaû icdùe Gjû ù_<òõ@ûiòÁû<þiþKê _â\gð^ Keòaö

ùiû @ûiòÁû<þ _âòbýêiþ Kûc Keòaû icdùe Gjû @ûiòÁû<þ _âòbêýKê _â\gð^ Keòa

AùcRþ ùc êý_â_UòðRþ

Gjû ùLûfû[ôaû Gaõ PdòZ `ûAfþe ùa÷gòÁý \gðûAaö

(Äâú^iUþ)


AùcRþ aýûKþMâûCŠ Kfe GŠþ Uâû è_ûùe èò Qaòe _éÂew Gaõ ÊzZû (@ûfÞû) ^ò¡ðûeY Keòùja

(Äâú^þiUþ)

K þbUð AùcRþ Kfe ùÆiþ Pûfê `ûAfþe Kfeþ ùiUòõ _eòa©ð^ Keòùja

(Äâú^þiUþ)


Uâòcþ Uê AùcRþ iûARþ Gjû icÉ ùfdeKê Qaòe @ûKûe @^êiûùe KûUòù\a Gjû Qaòe @ûKûe aûjûùe [ôaû ùfdee icÉ QaòKê fòbûAù\a Gjû `ûAfþe @ûKûe Kcþ Keòaûùe ijûdK ùja

Uâòcþ Uê Kùe<þ ùfde Gjû Pûfê ùfdee C_û\û^e @ûKûe @^êiûùe QaòKê KûUòù\a

Uâòcþ Uê iòùfKè þ `ûAfþ- I_^þ- QaòUòG ùLûf«ê ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêf ùlZâUòG Pd^ Ke«ê AùcRþ- Uâòcþ Uê iòùfKè^ Gjû PdòZ ùlZâ @^êiûùe QaòKê iúcòZ Keò KûUò ù\a

ùeûùUUþ `ûAfþ-I_^þ- QaòUòG ùLûf«ê AùcRþ – ùeûùUUþ – (\ò@û~ûA[ôaû PûeòUò aòKÌKê ùPÁû Ke«ê)

(Äâú^iUþ)ùeûùUUþ AùcRþùeûùUUþ 90 WòMâú Uê eûAUþ

@ûCUþ_êUþA þ_êUþ


gúhðK: aòfØòõ@]ôKûe: ùaûMòUýê (_òKèûùa @^êiûùe aýajûeKûeú ^ûc)C›: _òKèûùafòu: https://pixabay.com/en/architecture-city-panorama-old-3052486/

ùeûùUUþ 90 WòMâú Uê \ ùf`Ö

A þ_êUþ @ûCUþ_êUþùeûùUUþ AùcRþ 180 WòMâú

A þ_êUþ @ûCUþ_êUþgò@eþ AùcRþ

`ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê AùcRþ- gò@eþ AùcRþ

(Äâú^þiUþ)


còeeþ AùcRþ jeûAR<ûfúGjû bìicû«e bûùa QaòUòKê \_ðY _eò IfUûAù\a

A þ_êUþ @ûCUþ_êUþ

còeeþ AùcRþ bUòðKûfúGjû QaòKê bìf´ bûaùe _fUûA ù\a

A þ_êUþ @ûCUþ_êUþ

ùÄfþ AùcRþ Uê òdê iûARþ `ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê AùcRþ – ùÄfþ AùcRþ Uê ^òdê iûARþ Gjû aýajûeKûeúu \ßûeû ^òŸòðÁ _eòcû_ @^êiûùe QaòUòe @ûKûe _eòa©ð^ Keòa

(Äâú^þiUþ)


@`þùiUþ AùcRþ `ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê AùcRþ - @ þùiUþ AùcRþ

(Äâú^þiUþ) Gjû aýajûeKûeúu \ßûeû ]û~ðý @u @ êiûùe QaòKê @ þùiUþ Keòa

eòiûARþ Kýû þbûiþ `ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê AùcRþ- eòiûARþ Kýû^þbûiþ

(Äâú^þiUþ) Gjû aýajûeKûeú \ßûeû _â\© _eòcû_ùe Kýû^þbûiþe @ûKûe _eòa©ð^ Keòù\a

ùfde ùc êýKUþ ùfde – ù_Áþ ùfde

`ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê ùfde – KUþ ùfde `ûAfþ- òdê- G4 iûARþ ùfde- ù_Áþ ùfde


K_ò ùfde – ù_Áþ ùfde `ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê ùfde – K_ò ùfde `ûAfþ- ^òdê- G4 iûARþ ùfde- ù_Áþ ùfde

òdêù_<þ ùfde

`ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê ùfde – ^òdê- ù_<þ ùfde Gjû GK ^ìZ^ ùfde iéÁò Keòa

òdê ùfde `âcþ bòRòafþ `ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê ùfde – ^òdê- ^òdê ùfde âcþ bòRòafþ Gjû \égýcû^ ùfdeeê GK ^ìZ^ ùfde iéÁò Keòa

Wê_äòùKUþ ùfde @eþ cûÄ `ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê ùfde – ^òdê- Wê_äòùKUþ ùfde @eþ cûÄ Gjû PdòZ ùfdee GK ^Kf ùfde _âÉêZ Keòa

KUþ iòùfKè þ Uê òdê ùfde `ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê

ùfde- ^òdê- KUþ iòùfKè^ Uê ^òdê ùfde


Gjû Pûfê ùfdeùe PdòZ ùlZâ ^ìZ^ ùfdeKê KûUò ù^aK_ò iòùfKè þ Uê òdê ùfde

`ûAfþ- QaòUòG ùLûf«ê ùeKÖûwêfûe iòùfKè^ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê

ùfde- ^òdê- K_ò iòùfKè^ Uê ^òdê ùfde Gjû Pûfê ùfdeùe PdòZ ùlZâ ^ìZ^ ùfdeKê ^Kf Keòù^a

iòùfKÖþ@fþ ùfdið – Gjû `ûAfþùe [ôaû icÉ ùfdeKê Pd^ KeòaöbòRòafþ ùfdið – Gjû `ûAfþùe ùKak \égýcû^ ùfdeMêWÿòKê Pd^ KeòaöA þbòRòafþ ùfdið – Gjû `ûAfþùe ùKak @\égý [ôaû ùfdeMêWÿòKê Pd^ KeòaöfKþW ùfdið – Gjû `ûAfþùe ùKak Zûfûa¦ [ôaû ùfdeMêWÿòKê Pd^ Keòaö@^fKþWþ ùfdið – Gjû `ûAfþùe ùKak Zûfû ùLûfû [ôaû ùfdeMêWÿòKê Pd^ KeòaöMî_þKßòKþ Mî_þ

`ûAfþ- ^òdê-G4 iûARþ GK beû @ûdZPòZâ Ke«ê ^òdê ùfde _ê^ü GK beû @ûdZPòZâ Zò@ûeò Ke«ê ^òdê ùfde GK beû @ŠûKéZò PòZâ Ke«ê ^òdê ùfde


@ûC GK beû @ŠûKéZò PòZâ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) icÉ ùfdeKê Pd^ Ke«ê ö ùfde 6ùe KäòKþ Ke«ê gò Öþ ]eò ùfde 2ùe KäòKþ Ke«ê Gjû icÉ ùfdeKê Pd^ Keòa ùfde- Mî_þ- KßòKþ Mî_þ

KßòKþ Käò_òõ Mî_þ `ûAfþ- ^òdê `ûAfþ – G4 iûARþ ^òdê ùfde GK beû @ŠûKéZò PòZâ @u^ Ke«ê (Gjû _â[ùc Keû~ûA[ôaû cûÄ)

ùfde Mî_þ- KßòKþ Käò_òõ cûÄ

(Äâú^þiUþ)


@ûKéZòcû^ Ke«ê ö Gjû ùKak ùg_þ cûÄþ bòZùe @uòZ ùjaö

(Äâú^þiUþ)

KßòKþ @ þMî_þ Gjû PdòZ Mî_þKê cêq Keòù\a Uâû^è`cð còee ùfde jeûAR<ûfú còee ùfde bUòðKûfú ùÄfþ ùfde Uê ^òdê iûARþ ùeûùUUþ ùeûùUUþ ùfde ùeûùUUþ 90 WòMâú Uê eûAUþ ùeûùUUþ 90 WòMâú Uê ùf Ö ùeûùUUþ AùcR 180 WòMâúRþ gò@eþ ùfde @ þùiUþ ùfde `ûAfþ-^òdê-G4 iûAR ^òdê ùfde GK beû @ûdZPòZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò @[aû Qaò Ke«ê ùfde- Uâû^è`cð (aûc _Ueê ùMûUòG _ùe ùMûUòG @°^þe aýajûe Ke«ê)

ÆäòUþÆäòUþ ùfde

`ûAfþ - äûUþ ùbKÖe Kfe~êq QaòUòG A<eù^Uþeê ùLûf«ê


gúhðK: aú ` þ@]ôKûe: Rû´êfaG (_òKèûùa @^êiûùe aýajûeKûeú ^ûc)C›: _òKèûùafòu: https://pixabay.com/en/bee-fun-funny-cute-smile-2519766/

ùfde – ÆäòUþ ùfde

(Äâú^þiUþ)ùiUòõ @^êiûùe ùfdeUò ew @^ê~ûdú aòbûRòZ jêG ö

(Äâú^þiUþ)





(Äâú^þiUþ)





(Äâú^þiUþ)


ùKäû è @ûùe `ûAfþ- ^òdê – G4 iûARþ ^òdê ùfde GK beû @ûdZPòZâ Ke«ê

ùfde – ÆäòUþ – ùKäû^è @ûùe

(Äâú^þiUþ) @û_äûG

cRð Ißò[þ ùfde aòùfû `ûAfþ- ^òdê – G4 iûARþ ^òdê ùfde GK beû @ûdZPòZâ Ke«ê ^òdê ùfde GK beû @ŠûKéZò PòZâ Ke«ê Cbd ùfdeKê Pd^ Ke«ê ùfde – cRð Ißò[þ ùfde aòùfû


`äûùU þ ùfde `ûAfþ- ^òdê – G4 iûARþ ^òdê ùbKÖe ùfde

aòRe Uêfþ iûjû~ýùe GK WòRûA^þ Ke«ê ùfde Pd^ Ke«ê ùfde- äûùU^þ ùfde

eûÁeûARþ ùfde `ûAfþ- ^òdê – G4 iûARþ ^òdê ùbKÖe ùfde

aòRe Uêfþùe WòRûA^þUòG Ke«ê ùfdeKê Pd^ Ke«ê ùfde-eûÁeûARþ ùfde

`äûùU þ AùcRþ `ûAfþ- ^òdê – G4 iûARþ ^òdê ùfde GK beû @ûdZPòZâ Ke«ê ^òdê ùfde GK beû @ŠûKéZò PòZâ Ke«ê ùfde- äûùU^þ AùcRþ Gjû icÉ ùfdeKê cògûA ùMûUòG ùfde Keòù\a

ùfde ÁûAfþ `ûAfþ- ^òdê – G4 iûARþ ^ì@û ùfdeUòG Ke«ê GK beû @ûdZPòZâ Ke«ê ùfde – ùfde ÁûAfþ


(Äâú^þiUþ) ùMûUòG _ùe ùMûUòG aòKÌe @býûi Ke«ê

o Wâ_þ iýûùWûo A^e iýûùWûo @ûCUe ùMäûo A^e ùMäûo ùaùbf GŠ Gù´ûiþo K<êeo ùUKèPeo iûUò^þo Kfe Ibeùf’o ùMâWòG<þ Ibeùf’o _ýûU‰ð Ibeùf’o ùÁâûKþ

iòùfKÖ ùc êýiòùfKÖ @fþ - Gjû iµì‰ð QaòKê Pd^ KeòaWòiòùfKÖþ - Gjû PdòZ QaòKê Pd^ ejòZ KeòaeòiòùfKÖþ - Gjû Pd^ ejòZ QaòKê _ê^ü Pd^ KeòaA þbUð iòùfKè^- Gjû Pd^ ùjûA[ôaû Qaò _eòaù©ð @agòÁûõgKê Pd^ Keòa


K þbUð Uê ùg_þ `ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ

ùeKÖûwf iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê iòùfKè^ - K^þbUð Uê ùg_þ

Wòiþù_ä iòùfKè^ - Gjû Pd^Kê _â\gð^ KeûAaùgû ùMäûaûf iòùfKè^ cûÄ - Gjû ùKøYiò iûcMâòK Pd^ cûÄþ [ôùf Zûjû \égýcû^ KeòaùÄfþ

`ûAfþ - ^òdê – G4 iûAR

ùeKÖûwf iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê iòùfKè^ - ùÄfþ

(Äâú^þiUþ)iòùfKÖ `âcþ Kfe ùe¬þ

`ûAfþ – QaòUòG ùLûf«ê iòùfKÖþ – iòùfKÖ âcþ Kfe ùe¬þ Gjû `ûAfþùe [ôaû ic _âKûe ewKê Pd^ Keòa

`ò\e iòùfKè^ `ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ

ùeKÖûwf iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê


iòùfKè^ - ò\e iòùfKè^þ ( Gjû ò\e Keòaû ij iúcûMêWÿòKê ckò^ Keòa)

(Äâú^þiUþ) GWòUþ - òfþ Ißò[þ ù`ûeMâûCŠ Kfe

ùMâû iòùfKè þ `ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ

ùeKÖûwf iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê iòùfKè^ - ùMâû iòùfKè^

(Äâú^þiUþ)iâòuþ iòùfKè^þ

`ûAfþ - ^òdê – G4 iûARþ

ùeKÖûwf iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê iòùfKè^ - iâòuþ iòùfKè^þ


(Äâú^þiUþ)aWðe iòùfKè þ


ùeKÖûwf iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê iòùfKè^ - aWðe iòùfKè^þ

(Äâú^þiUþ)iàí[þ


ùeKÖûwf iòùfKè^ Uêfþ GK ùlZâ Pd^ Ke«ê iòùfKè^ -iàë[þ

`òfÖe ùc êý `ûAfþ – QaòUòG ùLûf«ê

(Äâú^þiUþ)


òfÖe ùc^êý – i ÖIdûeþùe _â\© òfÖeMêWÿòKê ùMûUòG _ùe ùMûUòG ùPÁû Ke«ê

(Äâú^þiUþ)2.6: KâòUûùe Qaò iµû\^û

QaòMêWÿòK KµêýUeþùe MâúWþ MêWÿòKe icûùagùe _òùKèf `cðûUþùe iõelòZùjûA[ûGö WòRòUûfþ QaòKê Gjò _âKâòdûùe iõelY KeòaûKê eûÁe Mâû òKè Kêjû~ûG ö Gjû _âZò_òùKèfþe iÚòZò Gaõ ewe iìP^û ]ûeY Keò[ûG ~ûjû GK Qaòùe icûaòÁ ùjûA KµêýUeþi ÖIdûeùe aû @^ý WòRòUûfþ _äûUþ`cðùe _â\gòðZ ùjûA[ûG ö

CVû~ûA[ôaû QaòMêWÿòKê iõelY Keòaû ij i ÖIdûe iûjû~ýùe iµû\^û c¤Keû~ûA[ûG ö Qaò MêWÿòKê @]ôK bf \ògòaû _ûAñ iµû\^û Keû~ûA[ûG ö KýûùceûMêWÿòKùe@ùUûùcUòKþ ùiUòõ [ûG ~ûjû QaòKê iõùgû]^ Keò @Ì @ûùfûK ùlZâùe c¤ C{ßk Gaõ ÆÁPòZâ C_ô^Ü Keò[ûGö ~\òI `ùUû @§ûeê@û [ûG, KµêýUe i ÖIdûeùe [ôaû @°^MêWÿòK @ûù_@ûù_ Qaòe ewKê iê]ûeò[ûG öQaòe ùKùZK ùa÷gòÁý ~ûjû KµêýUe i ÖIdûeùe iµû\^û Keû~ûA _ûeòa Zûjû _âKâòdûijòZ a‰òðZö

GK Qaòe òŸòðÁ @õgKê Pd^ Gaõ iRûWÿòaûGK ^òŸòðÁ Qaòùe, @ûùc i ÖIdûeùe C_f² iòùfKè^þ Uêfþ aýajûe Keò GKùlZâ Pd^ Keò_ûeòaû Gaõ PdòZ ùlZâùe @ûagýK @^êiûùe iõùgû]^ aû fòbûA_ûeòaû ö

KâòUû ùLûf«ê `ûAfþ – I_^þ (QaòUòG ùLûf«ê)


gúhðK - ^\ú – fýûŠþùÄ_þ@]ôKûe: Kê@ûw_âûjû (_òKèûùa @^êiûùe aýajûeKûeú ^ûc)C›- _òKèûùafòuþ - https://pixabay.com/photos/rivers-river-the-landscape-wheel-3059562/

ùeKÖûwf iòùfKè^ UêfþùlZâUòG Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ)WòfòUþ \aû«êiòùfKÖþ ùc^êý – WòiòùfKÖ


Gjû Pd^ ùjûA[ôaû ùlZâ fòbûA ù\a ùfde Reò@ûùe \êAUò aû ZùZû]ôK QaòKê cRðþ Keòaû

\êAUò bò^Ü bò^Ü QaòKê ùfde aýajûe Keò ùMûUòG GKK Qaò bûùa cògâYKeû~ûA_ûeòa ö Gjû ùfdeMêWÿòKê ù~ùKøYiò icdùe iÚû^û«e aû jUûAaûùeiûjû~ý Kùeö

KâòUû I_^ Ke«ê `ûAfþ- I_^þ (QaòUòG ùLûf«ê)

ùeKÖûwf iòùfKè^ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ)

GWòUþ ùc^êý – K_ò `ûAfþ – I_^þ (@^ý GK Qaò ùLûf«ê)


gúhðK : ùeWþ eKè@]ôKûe: GiêWâ þ (_òKèûùa @^êiûùe aýajûeKûeú ^ûc)fòuþ – https://pixabay.com/photos/hiking-red-rocks-valley-of-fire-3057280/

GWòUþ ùc^êý – ù_Áþ Gjû _â[c Qaòe Pd^ ùjûA[ôaû ùlZâKê Gjò `ûAfþùe ù_Áþ Keòa ö Gjû

ùfde _ýûù^fþùe GK ^ì@û ùfde iéÁò Keòaö

(Äâú^iUþ)

Uâû^è`cð Uêfþ aýajûe Keò @ûùc Qaòe @ûKûe _eòa©ð^ Keòaû

(Äâú^þiUþ)


@ûagýKZû @ êiûùe Qaòe @ûKûe _eòa©ð^i ÖIdûe aýajûe Keò QaòòUòG ùLûfû~ûA _ûeòa Gaõ @ûc _âKÌe @ûagýKZû^ê~ûdú Zûjûe@ûKûe _eòa©ð^ Keòùjaö ùZùa ~\ò Qaòe @ûKûe aé¡ò Keû~ûG ùZùa Qaòe _òùKèfþMêWÿòK aòKéZ ùjûA~òa ö Kò«ê @ûKûe iû^ Kùf Qaòe cû^ C_ùe Gjû ùKøYiò _âbûa _KûG^ûjó ö

KâòUû ùLûf«ê `ûAfþ – I_^þ (QaòUòG ùLûf«ê)

AùcRþ ùc^êý – ùÄfþ AùcRþ Uê ^òdê iûARþ

(Äâú^þiUþ)

@ûagýKZû^êiûùe _âiÚ Gaõ CyZû _eòa©ð^ Keò IùK \aû«ê


Qaò Kâ_þ Keòaû@ûùc `ùUû CVûAfûùaùk aû QaòUòG Äû^þ Keòaû icdùe ùKùZK @õg @ûcKê @\eKûeúcù^jêG ö @ûùc jUûAaûKê Pûjêñ[ôaû ùlZâKê Pd^ Keò _ûeòaû Gaõ Kâ_þ Uêfþ aýajûe Keò@^ûagýK @õgKê jUûA _ûeòaûö

KâòUû ùLûf«ê `ûAfþ- I_^þ (QaòUòG ùLûf«ê)

(Äâú^þiUþ)

ùeKÖûwf iòùfKè^þ Uêfþ ùlZâUòG Pd^ Ke«ê

AùcRþ ùc^êý – Uòâcþ Uê iòùfKè^þ (ùKùZK i ÖIdûeùe Kâ_þKê Uâòcþ bûùa\gðû~ûA[ûG)

(Äâú^þiUþ)


_eòYûc ^òcÜ_âKûe ùja

(ÄâúîUþ)

Qaòe IeòGù<i þ _eòa©ð^QaòKê @ûagýKZû @ êiûùe ù~ùKøYiò ùKûYKê ùcûWÿò _ûeòaû ö @ûùc c¤ QaòKê bìicû«e aûbìf´ bûùa @ûagýKZû @^êiûùe IfU _ûfU Keò_ûeòaû ö

KâòUû ùLûf«ê `ûAfþ- I_^þ (QaòUòG ùLûf«ê) AùcRþ ùc^êý – ùeûùUUþ

(ÄâúîUþ) AùcRþ ùc^êý – còee AùcR jeûAR<ûfú AùcRþ ùc^êý – còee AùcRþ bUòðKûfú

Uâû è`còðõ, _eþùÆKÖòbþ Gaõ Ißû_òðõ AùcùRiþQaò C_ùe Uâû^èèùcði^, _eþùÆKÖòbþ Gaõ Ißû_ð AùcRþ @û\ò _âùdûM Keòùja ö @ûùc`ùUû CVûAaû ùaùk Zûjû @ûùc Pûjêñ[ôaû ùlZâùe icûjòZ ùjûA _ûùe aû ^_ûùe, @Zü@ûcKê cêbþ, ùeûùUUþ Gaõ ùÄfþ bkò Uâû^èèùcði^MêWÿòKê @ûce @ûagýKZû @^ê~ûdúùjeùè Keòaû @ûagýKö

KâòUû ùLûf«ê


`ûAfþ- I_^þ (QaòUòG ùLûf«ê)

Uâû^è`cð Uêfþ Pd^ Ke«ê Uêfþ @°^è- iµû\^û _ûAñ @ûagýK @°^MêWÿòK @ûc _ûAñ C_f²

(Äâú^þiUþ)

âú

_eþùÆKÖòbþ

Ißû_ð

ùKRþ

fòKßò`ûG _âùZýK Uêfþ Pd^ Keò Zû’e _eòYûc RûYòaû _ûAñ Qaòe ^òŸòðÁ ùlZâùe KäòKþ Gaõ

WâûMþ Ke«ê


QaòKê aäe Keòaû Gaõ ^GRþ jâûi KeòaûùKùZK @_~ðýû¯ @ûùfûK _ûAñ `ùUûùe ^GRþ @ûiòaû @ûùc _ûA[ûC ö Gbkò ùlZâùeKµêýUe i ÖIdûeþùe aäeþ ùKøgk aýajûe Keò ^GRþ jâûi Keòaû _ûAñ @ûc ^òKUùe aòKÌejòQò ö

KâòUû ùLûf«ê `ûAfþ- I_^þ (\ûM [ôaû QaòUòG ùLûf«ê) òfÖe ùc^êý – aäe

(Äâú^þiUþ) Kò´û òfÖe ùc^êý- GjÜû^è – MRò@^ ^GRþ eòWKè^þ

(Äâú^þiUþ) ^GRþ jâûi _ûAñ C_ùeûq c¤eê ù~ùKøYiòUòe _âùdûM Keû~ûA_ûeòa

KéZâòc @ûùfûKúKeY@ûùc `ùUû CVûAfûùaùk Zûjû \égýùe C_f² _âûKéZòK @ûùfûK ij @ûiò[ûG öKýûùceûùe ùKùZK Êúd lcZû~êq iêaò]û ù~còZòKò äûgþ ~ûjû KòQò cûZâûùe Qaòùe@ûùfûKKê iê]ûeò[ûG, Zû’ ij ^òcðòZ ùjûA[ûG ö Kò«ê ùKùZK ùlZâùe Kýûùceûùe [ôaûiû]ûeY _âûKþ ^ò]ðûeòZ ùiUòõe _eòYûc @ûce @ûagýKZû ij Lû_þ LûA ^[ûG ö GYê @ûùcGjûe KòQò òŸòðÁ ùlZâe C{ßkZû aé¡ò _ûAñ KéZâòc @ûùfûKúKeY aýajûe KeòaûKê Pûjó[ûCö~ûjûKò, i ÖIdûe aýajûe \ßûeû C{ßk Keòùja ö `ùUûi_þ bkò i ÖIdûeùe òfÖeùc^êý- ùeŠe-fûAUòõ Aù`KþUþi Gaõ ùf^è ù äe @°^þ C_f² ö @ûùc aâgþ Uêfþaýajûe Keò jûZùe @u^ Keò_ûeòaê Gaõ GK KéZâòc @ûùfûKe _âbûa iéÁò Keò_ûeòaêö


`òfÖeþ MêWÿòKe C_ù~ûMKâòUû, `ùUûg_þ @û\ò bkò i ÖIdûeùe òfÖe MêWÿòKê aýajûe Keò `ùUû Gaõ Qaò MêWÿòKeiµû\^û Gaõ iê]ûe Keû~ûA[ûGö

KâòUû ùLûf«ê `ûAfþ- I_^þ (QaòUòG ùLûf«ê) òfÖe ùc^êý – Qaòùe _eòa©ð^ ù\Lôaû _ûAñ icÉ @°^þ MêWÿòKê _âùdûM Gaõ

@býûi Ke«êö òfÖe ùc^êýe @°^þ MêWÿòK _eúlûcìkK Gaõ ùiMêWÿòK QaòMêWÿòKe aòaò] Êeì_ iéÁò

_ûAñ ùKûWòõ aòùghmcûû \ßûeû @^òdcòZ bûùa aòKgòZö @°^MêWÿòK c¤eêùKùZKe _eòYûc ^òŸòðÁ bûùa aýûLýû Keòùja ù~ùZùaùk Kò @^ý MêWÿòKiéR^gúk Êeì_ ùjûA[û«ò ~ûjûe KòQò òŸòðÁ @[ð ^ [ûGö

Kfeþ @ûWRÁùc<þQaò iµû\^ûùe Kfe @ûWRÁùc< aû Kfe KùeKè^ GK MêeêZß_ì‰ð bûM ö @ûùc `ùUûù^fûùaùk Zûjû _ìað^ò¡ðûeòZ iû]ûeY ùiUòõ @^êiûùe @ûiò[ûG ö Kò«ê @ûùc i ÖIdûeaýajûe Keò GjûKê iê]ûeòaû ij Kfe ùiUòõ _eòa©ð^ Keò_ûeòaûö @ûùc \òaûùfûKùe`ùUû ùÂ GjûKê eûZâúKûk aû ùcNûz^Ü _eòùag \ògòaû bkò _eòa©ð^ Keò_ûeòaû ö

KâòUû ùLûf«ê `ûAfþ- I_^þ (QaòUòG ùLûf«ê) òfÖe ùc^êý - @ûWRÁþ – (@°^MêWÿòK)

(Äâú^þiUþ) òfÖe ùc^ýê @]úîÚ icÉ @°^þ - @ûWRÁ Qaòe Kfe ùiUòõ a\kûAa ö

aýajûeKûeúuê ùMûUòG _ùe ùMûUòG Aù`KÖiþ _âùdûM Keò ùKCñUò Zûue@ûagýKZû _ìeY KeêQò Zûjû ^ò¿©ò ùâûKê ùja ö


(Äâú^þiUþ) @ùUû K<âûÁþ – Gjû i ÖIdûee Wò`fÖ ùiUòõ @^êiûùe Qaòe K<âûÁþ @û_YûQûGñ

_âùdûM Keòaö aâûAUþù^iþ /K<âûÁ Kbðþ – Gjû ùUfòbòR^þ aû KµêýUeþ c^òUe bkò Qaòe C{ßkZû I

K<âûÁþKê a\kûAa ö

(Äâú^þiUþ)

_âbûa _ûAñ ùeLûKê C_e aû ZkKê CVû_Kû Keò iRûWÿòaûKê ùja a‰ð – Gjû QaòKê ù_ûWÿòfû bkò MûXÿ Keòù\a

(Äâú^iUþ)


iýûùWû Qaòùe [ôaû MûXÿ ewKê \gðûG, còWþùUû^þ c¤c ew Gaõ jûAfûAUè C{ßk ewKê\gðûA[ûGö@ûcKê ùiMêWÿòKê ùMûUòG _ùe ùMûUòG Pd^ Keò GKèù_ûRe _eòa©ð^ KeòaûKê ùjaö _âòbýê@ûAK^þ IùK aU^þ Uò_òaû _ìaðeê _eYûcKê _â\gòðZ Keòaö ^òÄhðùe i«êÁò _ùe IùKùeKäòKþ Keû~ûA_ûeòaö Kfe aûfû è- @°^ùe _eòa©ð^ Keò Gjû ewe i«êk^ a\kûAaö

(Äâú^þiUþ) WòiûPêùeUþ – Gjû QaòKê Kkû]kû ewùe _eòa©òðZ Keòa

(Äâú^þiUþ)


WRþ- Gjû iaðû]ôK C{ßk aû iaðû]ôK @§Kûe_ì‰ðùe _eòa©òðZ Keòa

(Äâú^þiUþ)GPþGiþbò @ûWRÁùc< - Gjû GK _âKûe Kfe @ûWRÁùc< ù~Cñ[ôùe jýê, iûPêùei þGaõ bûfýê @«bêðqöjêý- jêý a‰ðKâc _ûAñ CŸòÁiýûPêùei þ – Gjû cìk eweê Kkû]kû @ûWÿKê ewe MûXÿZû _ûAñ CŸòÁbûfêý – ewe ]kû iõù~ûR^ûeê cìLý ew Gaõ Gjûe Kkû iõù~ûR^ûKê ù`eòaûKê Gjûebûfýê _eòa©ð^

(Äâú^þiUþ) A þbUð- Gjû Qaòe Kfeþ Pûù^fþMêWÿòKê IfUûAù\a, ~ûjû `kùe QaòUò ù^ùMUòbþ

bkò ùjûA~òa ö ùfbfþiþ – GjûKê Qaòe fûAUòõ [ôcþKê _eòa©ð^ _ûAñ aýajûe Keû~ûGö

(Äâú þiUþ)


@ûWþRÁþùc< _ûAñ 3Uò cûKðe ejòQò1. iýûùWûiþ2. còWþùUû^þiþ3. jûAfûAUþiþ

Kfe @ûWþRÁùc< Kbðþiþ – ewMêWÿòKê _ýûù^fþùe Pýûù^fþ Gaõ Kbðþe Pd^ \ßûeû@ûWþRÁþ Keû~ûA_ûeòaö

(Äâú^þiUþ) ù[âùgûùjûfØ – Gjû ewKê ùKak GKK Kfe ùcûWþùe _eòa©ð^ Keòa ù~Cñ[ôùe

ùKak ]kû _éÂbìcò C_ùe Kkû ew cêLý ùjaö Gjû ùKøYiò Qaòe aûjýùeLû @u^_ûAñ Keû~ûA[ûG ö

(Äâú^þiUþ)


2.7: @ûi _âMZò cû_òaû1. KâòUûùe C_f² Qaò iµû\^û @°^þMêWÿòK K’Y ?---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. GK Qaòe Kfe Kò_eò iõùgû]^ Keòaû?---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3. QaòUòKê Kò_eò cûÄ Keòaû?--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.8: @]ôK RûYòaû _ûAñWòRòUûfþ AùcRþ Äû^òõ GŠ GWòUòõ ùaiòKèhttp://scantips.com/AùcRþ cûÄòõhttp://www.xinapse.com/Manual/masking.htmlAùcRþ Kfe KùeKè^è Zj\ iòù^cûùÄû_þ bòdêhttps://fstoppers.com/education/how-apply-cinematic-color-grading-your-still-images-56538KâòUû f‰òðõ UêýùUûeò@ûfèhttps://docs.krita.org/Category:Getting_Startedhttps://dev.krita.org/en/learn/tutorials/http://white-heron.deviantart.com/art/Krita-tutorial-Basics-325962811https://www.davidrevoy.com/article185/tutorial-getting-started-with-krita-1-3-bw-portrait

aòhd dêUêýaþ fòuþ Kêý@ûeþ ùKûWþGraphics Software UI andFeatures

https://youtu.be/SdLqA94yiJU














dê òUþ- 3 AuþùÄ_þ \ßûeû WòRûA òõ3.0: aòhde MV^

3.1: _Vê CùŸgý3.2: aòhd _eòPd3.3: AuþùÄ_þe Uêfþþiþ3.4: AuþùÄ_þe ùc^êý aûeþiþ3.5: @ûi _âMZò cû_òaû3.6: @]ôK RûYòaû _ûAñ

3.1: _Vê CùŸgýGjò dê^òUþ @¤d^ @û_Y RûYò_ûeòùa

AuþùÄ_þe Uêfþ MêWÿòKe aýajûe Uêfþ Gaõ ùc^êýMêWÿòKe aýajûe Keò WòRûA^þ Keòaû i ÖIdûee AùµûUð Gaõ GKèù_ûUð @°^MêWÿòKe Pd^

3.2: aòhd _eòPdWòRûA^þ Keòaûe gòlû WòRòUûfþ mû^ùKøgk _âKâòdû Gaõ Gjû ijòZ iµKòðZ i ÖIdûe

Reò@ûùe ùjûA[ûGö RùY bf WòRûAêþ ùjaûKê ùjùf @û_Yuê i ÖIdûeùe C_f² UêfþGaõ ùKøgkMêWÿòKe _âbûagûkú Xwùe aýajûe KeòaûKê ùjaö @]ê^û i ÖIdûeMêWÿòKe@ù^K @«^òðjòZ lcZû ejòQò ~ûjû cû^ê@ûfþ KûcKê ijR Gaõ iµì‰ð Keò[ûG ö@ûfûA^þùc<þ, Kfe ùiUòõ, RýûcòZòK @ûKéZò @û\ò bkò @°^þMêWÿòK i ÖIdûeùe ejòQò ~ûjû@ûùc ùMûUòG KäòKþùe aýajûe Keò_ûeòaûö Gjò Kûc MêWÿòK jûZùe Keòaû icdùe iò¡Zû@ûYòaû _ûAñ icdiûù_l ùjC[ôfû Gaõ G[ô_ûAñ WòRûAêþKê @aiû\ aò ù\C[ôfû ö jûZùeKeû~òaû icdùe Gjû GK Kkû [ôfû ö WòRòUûfþ ùjaû _ùe ùiA icû^ Kûc aòmû^ùjûA~ûAQò öWòRûA^þ Keòaû _ûAñ GK cêq C› ùbKÖe @û]ûeòZ i ÖIdûe ùjCQò AuùÄ_þ ö G[ôùeaRûeùe C_f² aýaiûdòK i ÖIdûee icÉ lcZû ejòQò ö AuùÄ_þ mû^ [ûA bòRòUòõKûWþð, ù_ûÁe, ùjûWòðõ, aòmû_^ iûcMâú, _êÉKe _âz\ @û\ò WòRûA^þ Keòùja ö AuþùÄ_þWòRòUûfþ i ÖIdûe RûYòaû _ùe RùY WòRûAê ^òKUùe Zêe« @ûCUþ_êUþ iéÁò _ûAñ aòaò]aòKÌ I Z^à¤eê iùaðû©c aòKÌ Pd^ Keò_ûeòaö cYòh _ûLùe ùKak i ÖIdûe aýajûeKeò WòRûA^þ Keòaûe mû^ ejòaû \eKûe ö


3.3: AuþùÄ_þe UêfèPd^ Ke«ê Gaõ aÉêe eì_û«eY Ke«ê

@ûdZPòZâUòG Ke«ê

Uêfþ Pd^ Ke«ê

iaê _ûgßðeê icû^ê_ûZùe aWÿ aû iû^ KeòaûKê ùKûYùe “K” bûùa ^ûcòZ iÚû^ùeKäòKþ Ke«êö

iaê _ûgßðeê @Y icû^ê_ûZùe aWÿ aû iû^ KeòaûKê ùKûYùe “L” bûùa ^ûcòZiÚû^ùe KäòKþ Ke«êö

@ûdZPòZâùe _êYò [ùe KäòKþ Ke«ê ö ùKûYe @ûWþRÁùc< _âZúK ^òcÜ _âKûùea\kò~òa


PòZâUòKê aêfûAaû _ûAñ “M” ^ûcòZ ùKûYKê KäòKþ Ke«ê

PòZâUòKê ùZeQû Keòaû _ûAñ “N” ^ûcòZ ùKûYKê KäòKþ Ke«ê PòZâe iÚû^û«eY- @ûKéZòe cSòeê KäòKþ Keò iÚû^û«e Ke«ê ö

ù^ûWþ \ßûeû _û[þe iµû\^û “Wâ aòRe Kbð GŠþ ùÁâUþ fûA^è” Uêfþ Pd^ Ke«ê

5 eê 6Uò ù^ûWþ (aû KäòKþ)ùe GK @uûauû PòZâ Ke«ê

Uêfþ Pd^ Ke«ê

ù^ûWÿþ MêWÿòKê iÚû^û«e KeòaûKê aMðûKûe aò¦êMêWÿòK C_ùe KäòKþ Ke«ê

aKâZûe iêMcZû iRûWÿòaû _ûAñ ÆgðùeLû (Uû^þùR<þ)ùe KäòKþ Ke«ê

Pd^ ùjûA[ôaû bûMùe ^ì@û ù^ûWþ iûcòf Ke«êo ù^ûWþ MêWÿòK C_ùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Keò ùMûUòG aû \êAUò ù^ûWþ Pd^

Ke«êö


o C_ùe KäòKþ Ke«êo _eòYûc ^òcÜ _âKûùe ùja

^ì@û aò¦ê ù~ûWÿò ùjûAQò

Pd^ Keû~ûA[ôaû ù^ûWþ WòfòUþ Ke«êo WòfòUþ KeòaûKê Pûjêñ[ôaû ù^ûWþ Pd^ Ke«ê

o ùe KäòKþ Ke«ê

Pd^ ù^ûWUòKê iõù~ûM Ke«êo \êAUò aû Zò òUò ù^ûWþ Pd^ Ke«ê

o ùe KäòKþ Ke«êo PdòZ ù^ûWþ MêWÿòK _eÆe ij ùicû^u ùK¦âùe iõ~êq ùjùa

PdòZ ù^ûWþMêWÿòKVûùe _û[þ bûw«êo cSòùe [ôaû ùMûUòG ù^ûWÿþ Pd^ Ke«ê


o aûjûùe KäòKþ Ke«êo ù^ûWÿþùe KäòKþ Ke«ê Gaõ Nê*û«ê


o @û_Y ùMûUòG C_ùe @ûC ùMûUòG Keò \êAUò bûwò~ûA[ôaû ù^ûWÿþ _ûAùao Nê*û«ê Gaõ @ûagýKZû^êiûùe eL«ê

PdòZ @«òc ù^ûWþMêWÿòKê GK ^ì@û @õg ij iõ~êþq Ke«ê\êAUò I_^ GŠþ _G<þ ù^ûWKê iòùfKÖþ Ke«ê

o ùe KäòKþ Ke«êo _eòYûc ^òcÜ_âKûùe ùja

\êAUò c¤a©ðú aò¦êe ù^ûWþ c¤ùe [ôaû @õgKê WòfòUþ Ke«ê\êAUò ^^þ GŠþ _G<þ ù^ûWKê iòùfKÖþ Ke«ê

iÚû^û«eòZ ù^ûWþ


o ùe KäòKþ Ke«êo _eòYûc ^òcÜ _âKûùe ùja

Pd^ Keû~ûA[ôaû ù^ûWMêWÿòKê ùKûY Ke«ê


Pd^ Keû~ûA[ôaû ù^ûWþ MêWÿòKê iêMc aû iàê[þ Ke«ê


Pd^ Keû~ûA[ôaû ù^ûWþ MêWÿòKê iêXk aû iòùcUâòKþ Ke«êo ùKùZK iêMc ù^ûWþ Pd^ Ke«ê



o Pd^ ùjûA[ôaû jýûùŠfþ aû ù^ûWMêWÿòKe Uýû^þùR<þMêWÿòK iêXk aû iòùcUâòKùjûA~òùa ö

Pd^ ùjûA[ôaû ù^ûWþ MêWÿòKê Êdõ iêMc aû @ùUû iàê[þ Ke«êo ù^ûWÿþ aû cSò ù^ûWþMêWÿòKê Pd^ Ke«ê

o ùe KäòKþ Ke«êo Pd^ ùjûA[ôaû ù^ûWÿþ MêWÿòK KµêýUee Wò`fÖ ùiUòõ @^êiûùe iàê[

ùjûA~òùa

Pd^ ùjûA[ôaû @õg MêWÿòKê ùeLû Ke«êo ù^ûWþ aû cSò ù^ûWþ MêWÿòKê Pd^ Ke«ê

o ùe KäòKþ Ke«êo ù^ûWþ c¤a©ðú @õg iek ùeLû ùjûA~òa ö

Pd^ ùjûA[ôaû @õgMêWÿòKê aKâ Ke«êo ù^ûWþ Kò´û cSò ù^ûWþMêWÿòKê Pd^ Ke«ê

o ùe KäòKþ Ke«êo ù^ûWþ MêWÿòK cSòùe [ôaû PdòZ @õg auû ùjûA~òa

Pd^ ùjûA[ôaû PòZâKê _û[þùe _eòYZ Ke«êo ùeKÖûwf Uêfþ aýajûe Keò @ûdZPòZâUòG Ke«ê

o ùe KäòKþ Ke«êo @ûagýKZû^êiûùe ù^ûWþ MêWÿòKê Nê*û«êo Gjò @°^ùe iKðf Uêfþ, _fòM^þ Uêfþ

AZýû\ò aýajûe Keò @û_Y ùiMêWÿòKeùcøkòK ù^ûWþMêWÿòKê @ûagýKZû^êiûùe Nê*ûA _ûeòùaö


Pd^ Keò[ôaû PòZâe ùÁâûKþ Kê _û[þùe _eòYZ Ke«êo ùÁâûKþ ùcûùUA 20 [ôaû @ûdZPòZâUòG Ke«ê


o @û_Y @ûdZPòZâe iaêVûùe ùÁâûKþ @ûAWò<ò _eòaù©ð òfþ @ûAWò<òUò bûaùeù^ûWþcû^ _ûAùaö

o ù^ûWþ aû ù^ûWþMêWÿòKê Pd^ Ke«êo GKè Gaõ IßûA iõù~ûRK MêWÿòKe iÚòZò aûKèùe _ea©ð^ Ke«êo ù^ûWþ MêWÿòK iõù~ûRK @^êiûùe iÚû^û«eòZ ùjùa

ÄfÝUòõ aû ù_<òõ \ßûeû PòZâKê UêAKþ Ke«êo ù~KøYiò Uêfþ aýajûe Keò ùKøYiò GK @ûKéZò Ke«ê

o Pd^ Ke«êo ùMûUòG _ùe ùMûUòG Uêfþe ùiUòõ a\kû«ê Gaõ _Ÿðûùe [ôaû @ûKéZò C_ùe

KäòKþ I WâûMþ Ke«ê

o Gjû Uêfþe _âiÚ ~ûjû ùKak aâgþ ùlZâKê jó _âbûaòZKeòa


o Gjû aâgþe ak ~ûjû @ûKéZòKê akùe ^òù\ðgòZ_òùKèfþ @ûWÿKê UûYòa

o A^þ_êUþ WòbûAiþe Pû_Kê aýajûe Keò UêAKþ @ûKè^e akKê a\kûAao ùcûWþ:

o @aþùRKÖMêWÿòKê ù~KøYiò \òMùe MZògúk Keû«ê

o @aþùRKÖMêWÿòKê c^Azû ù~ùYùZùY Nê*û«ê

o gò Ö G^þfûRðùe @aþùRKÖKê iuêPòZ Ke«ê

o gò Ö ijòZ N<ûK<û MZòe aò_eòZ \òMùe @aþùRKÖþ MêWÿòKê aêfû«ê

o gò Ö WòfòUþ iûjû~ýùe @aþùRKÖe Wê_äòùKUþ Ke«ê

o _û[þe @õgKê ù~ùKøYiò \òMKê ùVf«ê

o _û[þ (bòZe_U)Kê iùuûP^ Gaõ gò Öþ \ßûeû (aûjûe_U) _âiûeYKe«ê

o _û[þe @õgMêWÿòKê @icZêf Ke«ê

o Uêfè Kfe Pd^ Keû~ûA[ôaû aÉê C_ùe ù_<þ Keò[ûG

o PdòZ aÉêe ewKê aòlò¯ Keò[ûGö

o Pd^ aÉêKê @]ôK aäeþ Keò[ûG, gò Ö ij Kcþ aäe Keò[ûG

o òWòfòUò aäee cûZâû @ùU

o Gjû Kfe Pûù^fþ @ùU


Rêcþ A þ aû Rêcþ @ûCUþ• ^ì@û `ûAfUòG Ke«ê• _ìeû _Ÿðû C_ùe @ûKéZòcû^ Ke«ê

(Äâò^iUþ)• ùMûUòG _ùe ùMûUòG Rêcþ @°^þ @býûi Ke«ê ö Rêcþ @°^þe ^ûc jó Gjûe_eòYûce iìPKö a§^úùe Uêfþe iUðKUþ \ò@û~ûAQò ö• Rêcþ A^þ (+)

• Rêcþ @ûCUþ (-)

• 1:1 Kê Rêcþ (1)

• 1:2 Kê Rêcþ (2)

• 2:1Kê Rêcþ

• IßòùŠûùe Pd^òKéZ ùlZâùe Lû_ LûAfû bkò Rêcþ Keòaû (3)

• PòZâKê IßòùŠûùe Lû_ LûAfû _eò Rêcþ Keòaû (4)

• _ìeû _éÂû IßòùŠûùe Lû_ LûAfû _eò Rêcþ Keòaû (5)

• _éÂûe _âiÚ IßòùŠûùe Lû_ LûAfû _eò Rêcþ Keòaû (6)

• _âòbêý Rêcþ (Rêcþe jòÁâòeê) (‘)


• ù^KèU Rêcþ (Rêcþe jòÁâòeê) (gò Ö+‘)

ùcReùc< Uêfþ• _Ÿðû C_ùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê• GjûKê @u^ Keòaû icdùe \ìeZû _eòcû_ _ûAñ aýajûe Keû~ûG• Gjû GK @iÚûdú ùÄfþ Gaõ ùKak iìP^û _ûAñ CŸòÁ• Uêfþ WòiòùfKÖ Keòaû lYò _â\gòðZ WòRûA^þ Gaõ @le CùbA~òa• Gjû _âò<þùe @ûiòa ^ûjó

•• @û_Yû iêaò]û @^ê~ûdú \égýZû _ûAñ `<þ @ûKûe aWÿ aû iû^ Keû~ûA_ûùe• ~\ò ùcReùc< fûA^þ @aþùRKÖ C_e ù\A ~ûG, ùZùa Zûjû c¤ iµéqbûMe _eòcû_ \gðûAaö

(Äâú^þiUþ)

@ûdZùlZâ Gaõ aMðùlZâUòG Ke«ê• _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

•• ew beòaûKê ùiUòõ- Kfe Äâú^þeê @ûagýK ewC_ùe KäòKþ Ke«ê ö•• iúcûùeLûe ew _ûAñ ùiUòõ – ew C_ùe eûAUþ KäòKþ Keò “ùiUþùÁâûKþ”ùe KäòKþ Ke«ê


• beû ~ûA[ôaû ew jUûAaû_ûAñ - Kfe _ýûùfUþùe (QKò PòjÜ)ùe KäòKþKe«ê• iúcûùeLûe ew jUûAaûKê – Kfeþ _ýûùfUþùe (QKò PòjÜ) C_ùeeûAUþ KäòKþ Keò “ùiUþ ùÁâûKþ”ùe KäòKþ Ke«ê

• @ûdZùlZâe _âiÚ Gaõ CyZû _eòa©ð^Ke«ê

• @ûdZùlZâe ùMûùfA_eòa©ð^ Ke«ê

ùKûYMêWÿòKê ZúÐ Ke«ê

3Wò aûKè Ke«ê

• Äâú^þùe KäòKþ I WâûMþ Ke«ê• @ûagýK iõùgû]^ _ûAñ C_ùeûq ùiUòõ a\kû«ê

• Uêfþ Pd^ Ke«ê


Nê*û«ê Gaõ @ûWþRÁþ Ke«ê

(Äâú^þiUþ)• ù^ûWþ aò¦êMêWÿòKê Nê*ûA @û_Y 3Wò @ûKéZòKê @ûWþRÁ Keò_ûeòùa

aé©, @ŠûKéZò Gaõ Pû_ @u^ Ke«ê• KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

LŠKê a\kû«ê (\êAUò aKâZû ~êq @ûa¡ @ûKéZò)

• Pû_Kê a\kû«ê (@^ûa¡ @ûKéZò)


@ûKéZòUòKê Pû_ aû LŠ ^ Keò iµì‰ð @ŠûKéZò Ke«ê

GK Zûeû (Áûeþ) aû ajêbìR (_fòM þ) Ke«ê

• _fòM^þ _ûAñ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

• Áûeþ _ûAñ _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

• _eòa©ð^ ù\Lôaû_ûAñ @°^þ a\kû«ê


• eòùiUþ ùg_þ _ûeûcòUe Uê Wò`fÖ – Gjû icÉ @°^ˆë _ìaðaZþ ùiUþKeòù\a

ÆûAeûfþ Ke«ê• Äâú^þùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

• @û_Y ùcûWÿMêWÿòKê jâûi aû aé¡ò Keò_ûeòùaö

• ùcûWÿMêWÿòK c¤ùe [ôaû \ìeZûe @^ê_ûZ@icû^ Keòa


• Gjûe ùKûYeê @ûùc ÆûAeûfþ _eòcûY ^ò¡ðûeYKeò_ûeòaû

• eòùiUþ ùg_þ _ûeûcòUið ij Wò`fÖ

`âòjýûŠþ ùeLû @u^ Ke«ê

• _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûM Keò @ûagýK ùiUòõ @^êiûùe âòjýûŠùeLû @u^ Ke«ê

eòùiUþ ùg_þ _ûeûcòUið ij Wò`Fö

(Äâú^iUþ)


• @ûKéZòMêWÿòKe ùiUòõ ùg_þ @°^þùe ^ò¡ðûeY Keòùja Gfò° Pd^ Keò @u^ Ke«ê

• Uêfþ Pd^ Ke«ê• @ûagýKZû^êiûùe ù^ûWþ MêWÿòKê Nê*ûA @ûWRÁ Ke«ê

aòReþ aKâ Gaõ iekùeLû @u^ Ke«ê• ^ò¡ðûeòZ ùiUòõ @^êiûùe _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

• Uêfþ Pd^ Ke«ê• @ûagýKZû^êiûùe ù^ûWþ MêWÿòKê Nê*ûA @ûWþRÁ Ke«ê

KûfòMâû`òKþ aû aâgþ ùÁâûKè @u^ Ke«ê• ^ò¡ðûeòZ ùiUòõ @^êiûùe _Ÿðûùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê


ùUKþÁ @aþùRKÖ Ke«ê Gaõ iµû\^û Ke«ê• _ûV UûA_þ Keòaû_ûAñ Äâú^þùe KäòKþ Ke«ê


• `< (@lee @ûKéZò aû eì_) @ûagýKZû^ê~ûdú a\kû«ê

• @ûagýKZû^êiûùe `<þ @ûKûe a\kû«ê

• ^cðûf, @ûAUûfòKþ, ùaûfØ aû ùaûfØ @ûAUûfòKþ Pd^Ke«ê• GK 4 aû 5 ]ûWÿò aògòÁ @^êùz\ UûA_þ Ke«ê ö @ûfûG^þùc< @°^e@býûi Ke«ê

• @ûfûG^þùc< ùf Ö

• @ûfûG^þùc< ùi<e

• @ûfûG^þùc< eûAUþ

• @ûfûG^þùc< RÁò`ûG

iê_eÄâò_Ö ùUKþÁ Uêfþùe KäòK Ke«ê G2+aò2 UûA_þ Ke«ê ùKak 2Kê Pd^ Ke«ê

ùe KäòKþ Ke«ê _eòYûc G2+aò2


• iaþÄâò_Ö ùUKþÁ Uêfþùe KäòKþ Ke«ê GPþ2I UûA_þ Ke«ê ùKak 2Kê Pd^ Ke«ê

ùe KäòKþ Ke«ê _eòYûc GPþ2I

]ûWÿò c¤ùe aýa]û^

@le c¤ùe aýa]û^

g± c¤ùe aýa]û^

jeûAR<ûfþ KYòðõ

bUòðKûfþ gò Öþ

KýûùeKÖe ùeûùUi^þ

• jeûAR<ûfþ ùUKþÁ – ùUKþÁ bìicû«e bûùa _â\gòðZ ùja

• bUòðKûf ùUKþÁþ – ùUKþÁþ bìf´ bûùa _â\gòðZ ùja

Äfþþ_Öòõ aû ù_<òõ \ßûeû @aþùRKÖ iò*«ê• Zûeû Ke«ê• ZûeûKê iòùfKè^þùe eL«ê• ^ò¡ðûeòZ ùiUòõ ij Äâú^þùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê


• @ûagýKZû^êiûùe ùiUòõ a\kûA Äâú^þùe ù~ùZ Azû KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

• aò\ýcû^ _û[þKê fòbû«ê• GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê


• Pd^ Ke«ê• @ûdZPòZâ C_ùe fòbûAaûKê Pûjêñ[ôaû ùlZâC_ùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

• AùeRe Ægðùe @aþùRKÖ WòfòU Ke«ê

• @aþùRKÖeê @õg KûUò aûjûe Ke«ê

@ûa¡ùlZâKê be«ê• Kkû iúcûùeLû Gaõ beû ùjûA ^ [ôaû @ûdZùlZâ, aé©, _fòM^þ Gaõ @^ý@ûKéZò Ke«ê• ù~Cñbkò \gðû~ûAQò @ûKéZòMêWÿòK ùi_eò _eÆe C_ùe PXÿò ejòaû @ûagýK

• Uêfþùe KäòKþ Ke«ê• _âZòùQ\òZ ùlZâ MêWÿòK C_ùe KäòKþKe«ê• GK ^ìZ^ @ûKéZò iéÁò ùja• G[ôùe ew be«ê

Gjò ùlZâMêWÿòKùe ùMûUòG _ùe ùMûUòG Keò KäòKþ Ke«ê


ùMâWòG<þiþ Ke«ê Gaõ iµû\^û Ke«ê

• GK @ûdZùlZâ aû @^ý ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê

• Uêfþùe KäòKþ Ke«ê• @ûdZùlZâ cSòùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

• _eòa©ð^ ù\Lôaû _ûAñ @°^þ MêWÿòKê ùMûUòG _ùe ùMûUòG a\kû«ê

• fò^ò@e ùMâWòG<þ Ke«ê

• eûWò@ûfþ ùMâWòG<þ Ke«ê

• icÉ iµKòðZ ùMâWòG<þê a\kûAaû _ûAñ ùMâWòG<þêWÿòKê fòuþ Ke«ê

• ùMâWòG<e \òM IfUû«ê


• A^þiUð òdê Á_þ – Gjû GK ^ì@û Kfe cûKðe ù~ûWÿòa• Kfe cûKðe C_ùe KäòKþ Ke«ê• cûKðe iÚû^ùe @ûagýKZû^êiûùe ew C_ùe KäòKþ Ke«ê

3.4: AuþùÄ_þe ùc êý aûeþ icìj3.4.1 `ûAf ùc êý

òdê `ûAfþ ùc^êýùe KäòKþ Ke«ê - ^òdê Gjû WòRûA^þ Keòaû _ûAñ GK ^ì@û `ûAfþ iéÁò Keòa

òdê `âcþ ùUµùfUþ `ûAfþ ùc^êýùe KäòKþ Ke«ê - ^òdê `âcþ ùUµùfUþ

(Äâú þiUþ)


ùUµùfUeê @ûagýK ùiUòõ Pd^ Ke«êI_ þ

`ûAfþ ùc^êýùe KäòKþ Ke«ê – I_^ ù`ûfØeùe MzòZ [ôaû `ûAfþ ZûfòKûc¤eê ùLûfòaû _ûAñ ^òŸòðÁ `ûAfþ Pd^ Ke«ê

(Äâú þiUþ)I_ þ eòùi<

`ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – I_^ eòùi< `ûAfþ iìPúeê ^òKUùe Keû~ûA[ôaû `ûAfUò Pd^ Ke«ê

eòbUð `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê - ^òdê KòQò WòRûA^þ Ke«ê

(Äâú þiUþ)

`ûAfþ ùc^êýKê ~ûû@û«ê - ùibþ (KòQò ^ûc \ò@«ê ù~còZòKò Uâûdfþ1) a©ðcû^ WòRûA^þùe KòQò iõùgû]^ aû KòQò @]ôK WòRûA^þ Ke«ê


(Äâú þiUþ)

`ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – eòbUð Gjû `ûAfþe _ìaðeê ùibþ ùjûA[ôaû iÚòZòKê ù`eûA @ûYòa Gjû `ûAfþe _ìaðeê ùibþ ùjûA[ôaû iÚòZòKê cûZâ ùMûUòG KäòKþùe ù`eûA @ûYòaû ij

GKû]ôK ^òe«e KäòKþe icd a*ûAaöùibþ

`ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê - ^òdêùe KäòKþ Ke«ê KòQò WòRûA^þ Ke«ê `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – ùibþ Keû~ûA[ôaû WòRûA^þKê ùibþ KeòaûKê ù`ûfØe Gaõ `ûAfþ ^ûc Pd^ Ke«ê

ùibþ @ûRþ `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê - ^òdêùe KäòKþ Ke«ê KòQò WòRûA^þ Ke«ê `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – ùibþ Keû~ûA[ôaû WòRûA^þKê ùibþ KeòaûKê ù`ûfØe Gaõ `ûAfþ ^ûc (G1) Pd^ Ke«ê KòQò _eòa©ð^ Ke«ê aû KòQò @Zòeòq WòRûA þ Ke«ê `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – ùibþ @ûRþ ùibþ KeòaûKê @^ý GK `ûAfþ ^ûc (G2) Pd^ Ke«ê a©ðcû^, `ûAfþUòe \êAUò iõÄeY [ôa ö ùMûUòG ~ûjû (G1) ^ûcùe ùibþ

ùjûA[ôfû Gaõ @^ýUò ~ûjû (G2) ^ûcùe ùibþ ùjûA[ôfûö ùLûfû[ôaû Pûfê `ûAfþ ùjCQò G1


ùibþ G K_ò `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê - ^òdêùe KäòKþ Ke«ê KòQò WòRûA^þ Ke«ê `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – ùibþ Keû~ûA[ôaû WòRûA^þKê ùibþ KeòaûKê ù`ûfØe Gaõ `ûAfþ ^ûc (aò1) Pd^ Ke«ê KòQò _eòa©ð^ aû KòQò @Zòeòq WòRûA^þ Ke«ê `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – ùibþ G K_ò ùibþ KeòaûKê @^ý GK `ûAfþ ^ûc (aò2) Pd^ Ke«ê a©ðcû^, `ûAfþUòe \êAUò iõÄeY [ôa ö ùMûUòG ~ûjû (aò1) ^ûcùe ùibþ

ùjûA[ôfû Gaõ @^ýUò ~ûjû (aò2) ^ûcùe ùibþ ùjûA[ôfûö Kò«ê ùLûfû[ôaû Pûfê `ûAfþ ùjCQò “aò1” ~ûjû “ùibþ @ûRþ” Vûeê GjûKê bò^Ü Keò

[ûGöAùµûUð

`ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – AùµûUð

(Äâú þiUþ)

AuþùÄ_þ _eò @^ý i ÖIdûe ù~còZòKò ùKûùefþWâ, @ùUûKýûWþ Gaõ AfùÁâUe@û\òùe Keû~ûA[ôaû KûcKê @ûYò_ûeòaû


GKèù_ûUð _òG þRò AùcRþ _òG^þRò AùcRþ ùjCQò GK `ûAfþ ~ûjû ]ûeùe ÊzZû @af´^ Keò[ûG ~Ÿßûeû

GjûKê @^ý GK AùcRþ C_ùe ÊzZûe ij fMûA ùjaö `ûAfþKê ~û@û«ê - ^òdê ùMûUòG WòRûA^þ Ke«ê

(Äâú þiUþ)

icMâ WòRûA þKê Pd^ Ke«ê `ûAfþKê ~û@û«ê – GKèù_ûUð _òG^þRò AùcRþ

(Äâú þiUþ)

@ûagýKZû^ê~ûdú ùiUòõ Ke«êö G_eò ùlZâùe “iòùfKè^” Pd^ Ke«ê ùibþ KeòaûKê ù`ûfØe Gaõ `ûAf ^ûc Pd^ Ke«ê GKèù_ûUðùe KäòKþ Ke«ê

AùµûUð Käò_þ @ûUð `ûAfþ ùc^êýKê ~û@û«ê – AùµûUð Käò_þ @ûUð iPðùe KäòKþ Ke«ê ~\ò @û_Yu KµêýUe iòÁcþùe KòQò Käò_þ @ûUð ùfûWþ ùjûA [ûG, ùZùa Zûjû

\égýcû^ ùja


(Äâú þiUþ)

_âò<þ `ûAfþKê ~û@û«ê - ^òdê âcþ ùUµùfUþ G4 iûARþ WKêýùc< Pd^ Ke«ê WòRûA^þUòG Ke«ê `ûAfþKê ~û@û«ê - _âò<þ @û_Yu _âò<e @^êiûùe ùiUòõ Ke«ê _âò<þ

(Äâú þiUþ)Käò þ-@_þ WKêýùc<

@ûùc WòRûA^þ UòG Keòaû ùaùk, @ù^K @°^þ, @^þWê @û\ò aýajûe Keò[ûC, ~ûjû@iÚûdú ùcùcûeúùe MzòZ ùjûA `ûAfþe @ûKûee GK @õg ùjûA[ûG ö


GYê, WòRûA^þUò _ì‰ðeìù_ ùgh Keòaû _ùe, `ûAfþ ùc^êý - Käò^þ-@_þ WKêýùc<þùeKäòKþ KeòaûKê _eûcgð \ò@û~ûG

Gjû _ùe `ûAfþ- ùibþùe KäòKþ Ke«ê Gjû _eòÄûe `ûAfþ ùKøYiò @^ûagýK Gaõ @aýajéZ ^òù\ðg aò^û ùibþ Keòaö

WKêýùc<þ _â_UòðRþ `ûAfþKê ~û@û«ê – WKêýùc<þ _â_UòðRþ

(Äâú þiUþ)

Gjû WKêýùc<þe icÉ ùa÷gòÁýKê _â\gð^ Keòa ~ûjû @ûùc @ûc @ûagýKZû^ê~ûdú_eòa©ð^ Keò_ûeòaû ~[û- ù_Rþ iûARþ, MûAWþi, MâúWþi, iÜû_þ, Kfe AZýû\ò

ùKäûRþ `ûAfþKê ~û@û«ê - ^òdê ùMûUòG WòRûA^þ Ke«ê `ûAfþ – ùibþ (ùibþ KeòaûKê ^ûcUòG \ò@«ê) `ûAfþKê ~û@û«ê – ùKäûRþ Gjû ùLûfû~ûA[ôaû `ûAfþKê a¦ Keòa, Kò«ê i ÖIdûeþKê ^êùjñ

KßòUþ `ûAfþKê ~û@û«ê – KßòUþ


Gjû i ÖIdûeKê a¦ Keòa ö a¦ Keòaû _ìaðeê ~\ò KòQò ùibþ ùjûA ^ [ôaû `ûAfþùLûfû [ûG, ùZùa GjûKê ùibþ ijòZ aû ejòZ bûùa a¦ Keòaû iµKðùe @° þ_Pûeòaö

3.4.2: bòdê ùc êýRêcþRêcþ A^þ – Gjû Kû~ðý ùlZâe aòh\ aòaeYúKê @bòa¡ð^ Keò ù\LûAaûùe iûjû~ý KùeöRêcþ @ûCUþ – Gjû ùQûU Keò ù\LûAaûùe iûjû~ý KùeRêcþ 1:1Rêcþ 1:2Rêcþ 2:1iòùfKè þ-Gjû Äâú^þùe ùKak Pd^úKéZ aÉêKê Rêcþ KeòaöWâAõ-Gjû aÉêKê iÚû^ùe Lû_þ LûAaû bkò @ûKûeùe Rêcþ Keòaù_Rþ-Gjû _Ÿðûùe _ìeû ù_Rþ Lû_þ LûAaû bkò @ûKûeùe Rêcþ Keòaù_Rþ IßòWþ[þ-Gjû Äâú^þ ùlZâùe ù_Rþe _âiÚ Lû_ LûAfû bkò @ûKûeùe Rêcþ Keòa_âòbòdi Rêcþ-Gjû _ìað Rêcþ ùlZâ ù\LûAa ö Gjû Rêcþe @^þWê aU^þ bkòù^KþÁ Rêcþ-Gjû _ea©ðú Rêcþ ùlZâ ù\LûAa ö Gjû Rêcþe eòWê aU^þ bkòWòiþù_ä ùcûWþùUûMfþ-Gjû ^cðûfþ Gaõ @ûCUþfûA^þ Wòiþù_ä c¤ùe _eòa©ð^Kûeú ÊúPþ^cðûfþ-Gjû iû]ûeY cû^ (^cðûfþ KßûfòUò)ùe _â\gð^ Keòaù^û `òfÖið-

òfÖe MêWÿòKe C_ù~ûM ùjûA[ôùf ùjñ Gjû aò^û òfÖiðùe _â\gð^ Keòaö GjûKûc Keòaûicdùe ùcùcûeò a*ûAaû _ûAñ aýajûe Keû~ûG ö


@ûCUþfûA þ-Gjû QaòMêWÿòKê ùKak @ûCUþfûA^þùe jó \gðûAaö Gjû beû~ûA[ôaû ew aû ùMâWòG<þù\LûAa ^ûjóö Gjû Kûc Keòaû icdùe ùcùcûeò a*ûAaû _ûAñ aýajûe Keû~ûGöKfe Wòiþù_ä ùcûWþùUûMfþ-Gjû ^cðûfþ (ewú^) Gaõ ùMâùÄfþ c¤ùe \égýZûKê a\kûAaö^cðûfþ-Gjû iµì‰ð ewú^ \égý _â\gð^ KeòaöùMâùÄfþ-Gjû Kkû]kû Gaõ ]ìie ewùe _â\gð^ Keòaöù_Rþ MâúWþ-Gjû ù_Rþe MâúWþ \égýcû^ Keòa

(Äâú þiUþ)MûAWè-Gjû MûAWþ MêWÿòKê \égýcû^ Keòa ~\ò ùiMêWÿòK eêfeþeê KäòKþ Gaõ WâûMþ Keò Keû~ûA[ûGöKfe cýûù^RþW bòdêGjû @if ew Gaõ Kfe cýûù^RþWþ bòdê c¤ùe _eòa©ð^ Keò _â\gð^ Keòaöùgû/jûAWþ-aýajûeKûeúu iêaò]û^êiûùe Gjò @°^þ \ßûeû ^òcÜfòLôZ MêWÿòK ù\Lû~ûA _ûeòa aû fêPû~ûA_ûeòaö

o KcûŠþþi aûeþo iÜû_þ Kù<âûfþ aûeþo Uêfþ Kù<âûfþ aûeþo UêfþaKèo eêfið


o ùÄâûfþaûiðo ù_ùfUþo ÁûUiþ aûe

ùgû /jûAWþ WûGfMèWûGfMþ aK i ÖIdûee WûjûY _ûgßðùe \égýcû^ Uêfþ Gaõ @°^þMêWÿòKe ùiUòõ [ôaû aûKèö@ûagýKZû^êiûùe GjûKê ù\LûAaû aû fêPûAaû i¸aö

(Äâú þiUþ)ÊûùPiþ-ÊûùPiþ ùjCQò _ìað-^ò¡ðûeòZ Kfe ùiUòõ ~ûjû GK WûGfMþ aKèùe GKZâ [ûG ö @ûùc@ûagýKZû^êiûùe @ûce ew Pd^ Keò_ûeòaö

(Äâú þiUþ)ùcùiùRiþ-@ûùc WûGfMþ aKèþe [ôaû aû©ðûMêWÿòKê ù\Lô aû fêPûA _ûeòaûö_âòbòdiþ IßòùŠû-~\ò 4Uò aû 5Uò `ûAfþ GKKûkú^ ùLûfû @Qò, ùZùa @ûùc `ûAfþMêWÿòK c¤ùe ÊúPþKeò_ûeòaûö


ù^KèUþ IßòùŠû-GKKûkú^ GKû]ôK `ûAfþ ùLûfû[ôùf @ûùc `ûAfþMêWÿòK c¤ùe ÊúPþ Keò_ûeòaû@ûAK þ _âòbòdê-Keû~ûA[ôaû `ûAfþ ùQûU I aWÿ @ûAK^þ bûùa ù\Lû~ûA _ûeòaö

(Äâú þiUþ)Wê_äòùKUþ IßòùŠû-Pd^ ùjûA[ôaû `ûAfþ GK ^Kf IßòùŠû ùLûfòa ö @ûùc _eòa©ð^ Keò GjûKê @if ijZêk^û Keò_ûeòaûö`êfþÄâú þ-Kû~ðýùlZâ _òiò aû fû_þU_þ Äâú þe iµì‰ð ùlZâ @ûaeY Keò êfþÄâú^þ bûaùe _eòa©òðZùjûA~ûG öWò`fÖþ-ùlZâe ùiUòõ Wò`fÖþ bûùa Kûc KeòaKÁcþ-ùlZâe ùiUòõ @ûc Azû^ê~ûdú ùiUòõ @ êiûùe Kûc KeòaIßûAWþ-PCWÿû Äâú þùe Kûc KeòaûKê ùlZâe ùiUòõ3.4.3: GWòUþ ùc êý@ þWê

4eê 4Uò @ûKéZò Ke«ê aû ùKøYiò @°^ aýajûe Ke«ê GWòUþKê ~û@û«ê - @^þWê GWòUþ- @^þWêe gUðKUþ – Kù<âûfþ+ùRWþ

eòWê bêfþKâùc @^þWê Keò[ôùf Zêe« “GWòUþ-eòWê”ùe KäòKþ Keò ù`eò _ûeòùaö


Gjû Zêe« KeòaûKê _ùWÿ @^ý[û Gjû Kûc Keòa ^ûjó ö Gjû ùKak Zêe« _ìaðaýajéZ @°^ _ûAñ Kûc Keòaö

@ þWê jòÁâú GKû]ôKaûe @^þWê KeòaûKê Pûjêñ[ôùf, @^þWê jòÁâú Pd^ Keû~ûA_ûeòaö Gjû i ÖIdûeùe Äâú^þe \lúY_ûgßðùe \égýcû^ ùja

(Äâú þiUþ)KUþ KcûŠ + ù_Á KcûŠþ

`ûAfþ- ^òdê @ûdZùlZâUòG aû @^ý KòQò @ûKéZò Ke«ê

Uêfþ aýajûe Keò @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê GWòUþ- KUþ Gjû Pd^ ùjûA[ôaû @ûKéZòKê fòbûA KµêýUee ùcùcûeúùe eLôa ö `ûAfþ-^òdê GWòUþ-ù_Áþ KUþ ùjûA[ôaû aÉê GVûùe @ûiò~òaö `ûAfþ- ^òdê GWòUþ-ù_Áþ KUþ ùjûA[ôaû aÉê ù~ùZ[e Azû ù_Áþ Keû~ûA _ûeòa aÉêKê Nê*û«ê GWòUþ – ù_Áþ aÉêKê ù~ùZ[e Azû icû^ `ûAfþùe c¤ ù_Áþ Keû~ûA _ûeòaö

K_ò KcûŠþ + ù_Áþ KcûŠ `ûAfþ- ^òdê


@ûdZùlZâUòG aû @^ý KòQò @ûKéZò Ke«ê

Uêfþ aýajûe Keò @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò Gjû Pd^ ùjûA[ôaû @ûKéZòKê ^ fòbûA KµêýUee ùcùcûeúùe eLôa ö `ûAfþ-^òdê GWòUþ-ù_Áþ K_ò ùjûA[ôaû aÉê GVûùe @ûiò~òaö `ûAfþ- ^òdê GWòUþ-ù_Áþ K_ò ùjûA[ôaû aÉê ù~ùZ[e Azû ù_Áþ Keû~ûA _ûeòa aÉêKê Nê*û«ê GWòUþ – ù_Áþ aÉêKê ù~ùZ[e Azû icû^ `ûAfþùe c¤ ù_Áþ Keû~ûA _ûeòaö

K_ò KcûŠþ + ù_Áþ A þ ù_äiþ KcûŠ `ûAfþ- ^òdê @ûdZùlZâUòG aû @^ý KòQò @ûKéZò Ke«ê

Uêfþ aýajûe Keò @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò Gjû Pd^ ùjûA[ôaû @ûKéZòKê ^ fòbûA KµêýUee ùcùcûeúùe eLôa ö `ûAfþ-^òdê GWòUþ-ù_Áþ A^þ ù_äiþ aÉêUò _ìað `ûAfþe ù~CñiÚû^ùe K_ò ùjûAQò, a©ðcû^e `ûAfþe ùijò iÚû^ùe

ù_Á ùjûA~òaöK_ò KcûŠ + ù_Áþ ÁûAfþ KcûŠ

`ûAfþ- ^òdê @ûdZùlZâUòG aû @^ý KòQò @ûKéZò Ke«ê òfþ Kfeþ ùiUþ Ke«ê


ùÁâûKþ Kfeþ ùiUþ Ke«ê ùÁâûKþ IßòWþ[ 3 ùiUþ Ke«ê @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò aé©UòG Ke«ê (ù~ùKøYiò @ûKéZò) a©ðcû^ @ûdZùlZâe ùa÷gòÁý ~[û òfþ Kfe, ùÁâûKþ Kfe, ùÁâûKþ IßòWþ[ AZýû\òKê

aé©ùe C_ù~ûM Keòaû aé© Pd^ Ke«ê GWòUþ-ù_Á ÁûAfþ Gjû @ûdZùlZâe ùa÷gòÁýMêWÿòKê aé©Kê K_ò Keòa ö @ûcKê @ûC[ùe ùa÷gòÁý iaê

^ì@û @ûKéZòùe ùiUþ KeòaûKê _Wÿòa ^ûjó öK_ò KcûŠ + ù_Áþ iûARþ KcûŠ

@ûdZùlZâUòG Ke«ê

_âiÚ Gaõ CyZû Uò_ò eL«ê @ûdZùlZâ Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò ^ì@û `ûAfþ @^ý GK @ûdZùlZâ Ke«ê GWòUþ-ù_Á- ù_Á iûARþ PdòZ @ûdZPòZâe @ûKûe _ìað `ûAfeê K_ò ùjûA[ôaû @ûdZPòZâ @ûKûee ùjûA~òaö aé©UòG Ke«ê aé©Kê Pd^ Ke«ê GWòUþ-ù_Á – ù_Áþ iûARþ aé©e _âiÚ I CyZû K_ò ùjûA[ôaû @ûdZùlZâ ij icû^ ùjûA~òa


Gjû WòRûA^þ Keòaû CùŸgýùe \eKûeú ù~CñVò ùMûUòG PòZâe ùa÷gòÁý @^ý GKPòZâ ij icû^ ùjaû \eKûe ùjûA[ûG ö ùMûUòG _ùe ùMûUòG ùa÷gòÁýKê Uò_ò bò ÜPòZâùe C_ù~ûM Keòaû icd iûù_l ùjûA[ôaûeê Gjò @°^ ùagþ C_ù~ûMúö

\âÁaý: ~\ò 2 aû ZùZû]ôK @ûKéZò GKZâ Pd^ ùjûA[ûG Gaõ ù_Áþ iûARþ aýajûe Keû~ûGùZùa icÉ @ûKéZòMêWÿòKe GKZâ @ûKûe K_ò ùjûA[ôaû @ûKéZòe @ûKûe ij ùck LûAaöù_Áþ IßòWþ[

Gjû ùKak K_ò ùjûA[ôaû @ûKéZòe _âiÚe cû_Kê ù_Áþ Keòaù_Áþ jûAUþ

Gjû ùKak K_ò ùjûA[ôaû @ûKéZòe CyZûe cû_Kê ù_Áþ Keòaù_Áþ iûARþ ùi_ûùeUþfò

@ûdZùlZâUòG Ke«ê @ûdZùlZâ Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò 4Uò @ûdZùlZâ Ke«ê icÉ 4Uò @ûdZùlZâ Pd^ Ke«ê GWòUþ-ù_Á- ù_Á iûARþ ùi_ûùeUþfò G ùlZâùe _âiÚ Gaõ CyZûe cû_ icÉ 4Uò @ûdZùlZâKê ùcøkòK bûùa ù_Áþ

ùjaù_Áþ IßòWþ[þ ùi_ûùeUþfò

@ûdZùlZâUòG Ke«ê @ûdZùlZâ Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò 4Uò @ûdZùlZâ Ke«ê icÉ 4Uò @ûdZùlZâ Pd^ Ke«ê GWòUþ-ù_Á- ù_Á IßòWþ[þ ùi_ûùeUþfò G ùlZâùe _âiÚe cû_ icÉ 4Uò @ûdZùlZâKê ùcøkòK bûùa ù_Áþ ùja

ù_Áþ jûAUþ ùi_ûùeUþfò @ûdZùlZâUòG Ke«ê @ûdZùlZâ Pd^ Ke«ê


GWòUþ- K_ò 4Uò @ûdZùlZâ Ke«ê icÉ 4Uò @ûdZùlZâ Pd^ Ke«ê GWòUþ-ù_Á- ù_Á jûAUþ ùi_ûùeUþfò G ùlZâùe CyZûe cû_ icÉ 4Uò @ûdZùlZâKê ùcøkòK bûùa ù_Áþ ùja

`ûAŠþ / eòù_äiþ

Uêfþ Pd^ Ke«ê UûA_þ Ke«ê “College”

iòùfKÖþ Uêfþ Pd^ Ke«ê GWòUþ-Wê_äòùKUþ ö gUðKUþ – Kù<âûfþ+Wò (ùiû_û^ - K) ùUKèUþKê GùYùZùY Nê*û«ê (ùiû_û^ - L) ùiû_û^ - K Gaõ ùiû_û^ - L Kê _âûd 9 [e _ê^eûaé©ò Ke«ê

ùUKþÁþ “School” _ûAñ icû^ _âKâòdûe _êe^ûaé©ò Ke«ê


GWòUþKê ~û@û«ê - `ûAŠþ/eòù_äiþ

(Äâú þiUþ)

`ûAŠþ ùiKè^þùe KùfRþ UûA_þ Keò `ûAŠþùe KäòKþ Ke«ê Gjû ùMûUòG _ùe ùMûUòG “KùfRþ” ùUKèUþ ù\LûAa a©ðcû^ eòù_äiþ ùiKè^þùe “dê^òbiòðUò” UûA_þ Ke«ê Gùa eòù_äiþ @fþùe KäòKþ Ke«ê KùfRþ ùfLû[ôaû icÉ ùUKèUþ dê^òbiòðUòùe eì_û«eòZ ùjûA~òaû ù\Lô _ûeòùa Gjò _âKâòdûùe @û_Y icÉ “Äêfþ”Kê “A^þÁòPêýUþ” ùe _eòa©òðZ Keòùja

3.4.4: Wê_äòùKUþ @ûdZùlZâUòG Ke«ê @ûdZùlZâKê Pd^ Ke«ê GWòUþ - Wê_äòùKUþ iòùfKè^þ Uêfþ cêbþ @û_Y @ûCGK ^KfUòG _ûAùa Wê_äòùKUþ _ûAñ gUþðKUþ – Kù<âûfþ+Wò

ùKäû^þKâòGUþ ùKäû^þ



@ûdZùlZâKê Pd^ Ke«ê GWòUþ- ùKäû^þ- KâòGUþ ùKäû^þ @ûdZùlZâKê Nê*û«ê @if @ûdZùlZâKê Pd^ Ke«ê _âiÚ, CyZû, ew @û\ò a\kû«ê ùKäû^þ ùjûA[ôaû K_òùe c¤ @^êeì_ bûùa _eòa©ð^ ùjaû ù\Lô _ûeòùa

KâòGUþ UûAfþWþ ùKæû^þ aé©UòG Ke«ê

aé©Kê Pd^ Ke«ê GWòUþ- ùKäû^þ- KâòGUþ UûAfþWþ ùKäû^þ

(Äâú^iUþ) @°^þMêWÿòKeê aòKÌ Pd^ Keò KâòGUþ UûAfþW ùKäû^þùe KäòKþ Ke«ê


G[ôùe Gjû ij iõgæòÁ @ù^K MêWÿòG @°^þ ejòQòö ùiMêWÿòKê ùMûUòG _ùe ùMûUòG@býûi KeòaûKê ùja

@ þfòuþ ùKäû þ ùKäû^þ MêWÿòK @^þfòuþ ùjûA GKK bûùa ùcøkòK Qaò ùjûA~òa

eòfòuþ Uê K_òWþ Käò_þùaûWðùe K_ò ùjûAejò[ôaû @aþùRKÖþ ij ùKäû^þ MêWÿòK _ê^ü fòuþ ùjûA~òaö

iòùfKÖþ @eòRò^ûfþ ù~Cñ Qaòeê ùKäû^þ ùjûAQò, ùijò cìk QaòUò ÊdõKéZ bûùa Pd^ ùjûA[ûGö

ùKäû þ @eòRò^ûf _û[þ @aþùRKÖe cìk @ûKéZò cìk _û[þ bûùa ùKäû^þ ùjûA~ûG

3.4.5 WòfòUþ Äâú^þùe KòQò @ûKéZò Ke«ê iòùfKè^ Uêfþ icÉ @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê GWòUþ – WòfòUþ (gUðKU- Kò’ùaûWðùe WòfòUþ aU þ)

3.4.6: @aþùRKÖ ùc êý ^ì@û `ûAfþ @aþùRKÖ ùc^êý - @aþùRKÖþiþ i ÖIdûee \lúY _ûgßðùe @aþùRKÖ MêWÿòKe GK WKeþ ùLûfòa

(Äâú^þiUþ)


(Äâú^þiUþ) 4eê 5Uò @ûKéZò Ke«ê WKeþUò @aþùRKÖMêWÿòK ij ^òcÜ _âKûùe ù\Lû~òa

(Äâú^þiUþ)

@ûùc Gjò “+” aU^þùe KäòKþ Keò ùfdeUòG ù~ûWÿò _ûeòaû Gjò aU þKê Uò_ò @ûùc Pd^ ùjûA[ôaû @aþùRKÖKê WòfòUþ Keò_ûeòaû

@ûùc ùKûfû° Keò_ûeòaû ~[û, ùfdeKê icÉ @aþùRKÖþ ù\Lû~òaû bkòiõ_âiûeY Keò_ûeòaû

@aþùRKÖ UòG Pd^ Ke«ê ö Gjò aU^ùe KäòKþ Keò icÉ @aþùRKÖ C_eKêCVûA ù^A _ûeòaû

@aþùRKÖ UòG Pd^ Ke«ê ö Gjò aU^ùe KäòKþ Keò ùMûUòG @aþùRKÖ C_eKêCVûA ù^A _ûeòaû

@aþùRKÖ UòG Pd^ Ke«ê ö Gjò aU^ùe KäòKþ Keò ùMûUòG @aþùRKÖ ZkKêLiûA _ûeòaû


@aþùRKÖ UòG Pd^ Ke«ê ö Gjò aU^ùe KäòKþ Keò icÉ @aþùRKÖ ZkKê LiûA_ûeòaû

Gjò @°^þ aýajûeKeò @ûùc @aþùRp ùaäŠþ ùcûWþ ùP¬ Keò_ûeòaû

Gjò @°^aýajûeKeò @ûùc Pd^ ùjûA[ôaû @aþùRKÖþKê aäe Keò_ûeòaû

Gjò @°^þ aýajûeKeò @ûùc Pd^ Keû~ûA[ôaû @aþùRKÖe I_ûiòUò aû ÊzZû aXÿûAaû aû KcûA_ûeòaûö

iòùfKè^ ùiUè – Gjû Mî_þ ^ ùjùf aò GK ùLûfû Mî_þ bkò @ûPeY Keòa ö GjòùLûfû Mî_þùe GKK @aþùRKÖeê GKû]ôK Mî_þ aû iòùfKè þ ùiUþ beòùjaö

^ì@û `ûAfþ GK @ûdZPòZâ cù^Keû~ûC “K” Ke«ê GK aé© cù^Keû~ûC “L” Ke«ê GK ajêbìR ùlZâ aû _fòM^þ cù^Keû~ûC “M” Ke«ê

(Äâú^þiUþ) “K” Gaõ “L”Kê Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) @aþùRKÖ ùc^êý- iòùfKè^ ùiUè i ÖIdûee WûjûY_ùU GK WKe ùLûfòa


(Äâú^þiUþ) “+” PòjÜùe KäòKþ Ke«ê (^òdê iòùfKè^ ùiUþ) GKè_ûŠþ \ ùiUþ

(Äâú^þiUþ) “L”+ “M” Pd^ Ke«ê “+” PòjÜùe KäòKþ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) a©ðcû^ @ûce \êAUò ùiUþ ejòQò ù~Cñ[ôùe “path4517” aû “L” @ûKéZòUò Cbd

ùiUþùe iû]ûeYö “K” + “M” Pd^ Ke«ê (“K” Pd^ Ke«ê, iò Ö ]eò “M” C_ùe KäòKþ Ke«ê) “+” PòjÜùe KäòKþ Ke«ê a©ðcû^ @ûce Zò^òUò ùiUþ ùjûAMfû

(Äâú^þiUþ)


“ùiUþ 1”ùe KäòKþ Keò Nê*û«ê “ùiUþ 2”ùe KäòKþ Keò Nê*û«ê “ùiUþ 3”ùe KäòKþ Keò Nê*û«ê

`òfþ @ûŠþ ùÁâûKþ GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê @aþùRKÖ ùc^êý - òfþ @ûŠþ ùÁâûKþ òfþ @°^þiþ

(Äâú^þiUþ)

- ù^û òfþ

- äûUþ Kfe

- fò^ò@e ùMâWòG<þ

- eûWò@ûfþ ùMâWòG<þ

- ùcgþ ùMâWòG<þ

- _ýûU‰ð ùMâWòG<þ

- ÊûPþ Kfið ùÁâûKþ ù_<þ @°^è


ùÁâûKþ Kfið @°^MêWÿòK òfþ Kfið @°^ bkò icû^ ö Pd^ ùjûA[ôaû ewe _âKûe@ûKéZòe iúcûùeLûùe C_ù~ûM ùjûA~ûG

ùÁâûKþ ÁûAfþ @°^

(Äâú^þiUþ) @ûdZùlZâUòG Ke«ê @aþùRKÖ ùc^êý - òfþ @ûŠþ ùÁâûKþ ùÁâûKþ ÁûAfþ IßòWþ[þ – ùÁâûKþe ùcûùUA ^ò¡ðûeY Ke«ê Wûùgiþ – ùÁâûKþe ùg÷kú aû ÁûAfþ cûKðið - @ûagýKZû^êiûùe ^ò¡ðûeY Ke«ê RG^þ - @ûKéZòe ùKûY MêWÿòK ùMûfþ, iò]û aû ùKûYûKûe ùjûA_ûeòa Kýû_þ – ùKûY @õg iò]û, ùMûfþ aû @bòa¡òðZ bûùa iò]û ùjûA_ûeòa @Wðe – ùg÷kú aû ÁûAfþe iÚòZò

@aþùRKÖ _â_UòðRþ GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê @aþùRKÖ ùc^êý - @aþùRKÖ _â_UòðRþ


(Äâú^þiUþ) @ûAWò: i ÖIdûe @^êiûùe @ûKéZòe ^ûc ùfafþ: i ÖIdûe @^êiûùe @ûKéZòe _eòPd UûAUfþ: @ûce aòhdû^êiûùe @ûKéZòKê Azû^êiûùe gúhðK ù\A _ûeòaû AùcRþ ùeŠeòõ: _eòYûce MêYa©ûe _âKûe

(Äâú^þiUþ) ùWÄâò°^þ : @ûagýKiÚùk @ûKéZòe aòaeYú \ò@û~ûA_ûeòa

iò´fè @aþùRKÖ ùc^êý – iò´fèþ @ù^K _âZúK aû iò´fþMêWÿòK [ûA GK WKe i ÖIdûee WûjûY _ûgßðùe ùLûfòa Gjû @ù^K MêWÿòG _ìað-^òcðòZ WòRûA^þ ]ûeY Keò[ûG ~ûjû @ûce @ûagýKZû^êiûùe

aýajûe Keû~ûA_ûeòa

(Äâú^þiUþ)


ù~ùKøYiò WòRûA^þKê KäòKþ Ke«ê Gaõ Äâú^þKê WâûMþ Keò@ûY«ê aòbò^Ü _âKûe iò´fþ aMðcû^ c¤ ejò[ûG

(Äâú^þiUþ)Mî_þ

4 eê 5Uò @ûKéZò Ke«ê icÉ @ûKéZòKê GKZâ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖþ ùc^êý – Mî_þ (Kù<âûfþ+Rò ùjCQò iUðKUþ) Gjû @aþùRKÖ MêWÿòKê ùMûUòG @aþùRKÖ bûùa Mî_þ Keòa Gùa @aþùRKÖKê Nê*û«ê, Gjû iûcìjòK bûùa Nê*ôa

@ þMî_þ C_ùe GK Mî_þ Keû~ûAQò ~\ò @û_Y Mî_þ Pûjêñ ^ûjû«ò Gaõ ZûjûKê bûwò _âùZýK @ûKéZòKê GKK iÚòZòKê _êYò [ùe

ù`eûA @ûYòaûKê Pûjû«ò @aþùRKÖ ùc^êýKê ~û@û«ê - @^þMî_þ

_êUþ iòùfùKÖWþ @aþùRKÖiþ @ûCUþ @`þ Mî_þ 4 eê 5Uò @ûKéZò Ke«ê icÉ @ûKéZòKê GKZâ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖþ ùc^êý – Mî_þ Mî_þ C_ùe Wafþ KäòKþ Ke«ê ù~ùKøYiò @ûKéZò Pd^ Ke«ê @aþùRKÖþ ùc^êý - _êUþ iòùfùKÖWþ @aþùRKÖiþ @ûCUþ @ þ Mî_þ a©ðcû^ aûjûùe KäòKþ Ke«ê


Mî_þKê Nê*û«ê @û_Y ù\Lô _ûeòùa ù~ _êUþ @ûCUþ @ þ Mî_þ ùjûA[ôaû @aþùRKÖUò @ûC Mî_þe @õg

ùjûA ^ûjóKäò_þ

ùiUþ `ûAfþ – AùµûUð – (QaòUòG Pd^ Ke«ê) @ûdZùlZâ aû @^ý KòQò PòZâ Gjû C_ùe Ke«ê

(Äâú^þiUþ) Qaò Gaõ @ûKéZòKê GKZâ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖ – Käò_þ – ùiUþ QaòUò @ûKéZò c¤ùe _gò~òa

(Äâú^þiUþ)

eòfòRþ Käò_þ ùiUþ ùjaû _ùe ~\ò GjûKê @û_Y cêq KeòaûKê Pûjû«ò ùZùa, KäòKþ Ke«ê

@aþùRKÖ – Käò_þ-eòfòRþ Gjû Cbd QaòKê _ìaðbkò @fMû Keòù\a


cûÄ-Käò_òõ Gaõ cûÄòõ _âKâòdû icû^ ö Käò_þùe QaòUò bòZùe 100% Uâû^è_ùe^èú aû ÊzZûe ij_gò~ûGö cûÄùe Qaò @ûKéZò c¤Kê ~ûG Gaõ Gjûe ÊzZûe ùa÷gòÁý aû ùMâWòG<þaýajûeKûeú \ßûeû cû^ê@ûfò \ò@û~ûG ö Kkû, ùMâ I ]kû ewe bò^Ü bò^Ü cûÄ aýajûe Keò_âùb\ ù\LôùjaöùiUþ

`ûAfþ – AùµûUð – (QaòUòG Pd^ Ke«ê) @ûdZùlZâ aû @^ý KòQò @ûKéZò Gjû C_ùe Ke«ê

(Äâú^þiUþ) Qaò Gaõ @ûKéZòKê GKZâ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖþ – cûÄ – ùiUþ QaòUò @ûKéZò c¤ùe icûjòZ ùja

(Äâú^þiUþ)eòfòRþ

cûÄ ùiUþ ùjaû _ùe GjûKê cêq KeòaûKê Pûjóùf KäòKþ Ke«ê @aþùRKÖ- cûÄ-eòfòRþ Gjû Cbd Qaò Gaõ @ûKéZòKê _ìaðaZþ @fMû Keòù\aö


_ýûU‰ð@aþùRKÖiþ Uê _ýûU‰ð

@ûKéZòMêWÿòKê aýajûe Keò _ýûU‰ðUòG Ke«ê

_ýûU‰ð WòRûA^þùe aýajéZ icÉ @ûKéZòMêWÿòKê Pd^ Ke«ê GK aWÿ aé© Ke«ê @aþùRKÖKê ~û@û«ê - òfþ @ûŠþ ùÁâûKþ òfþ @]ú^ùe - _ýûU‰ð òfþ Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) Keû~ûA[ôaû _ýûU‰ð WòRûA^þ _ýûU‰ð bûùa ÊdõKéZ aýajéZö @ûùc Keû~ûA[ôaû

_ýûU‰ð icìjeê @ûce ^òRÊ _ýûU‰ð Pd^ Keò_ûeòaû_ýûU‰ð Uê @aþùRKÖiþ

GK aWÿ aé© Ke«ê @aþùRKÖKê ~û@û«ê - òfþ @ûŠþ ùÁâûKþ òfþ @]ú^ùe - _ýûU‰ð òfþ Pd^ Ke«ê @û_Y Keò ^ [ôaû bò^Ü GK _ýûU‰ð Pd^ Ke«ê


(Äâú^þiUþ) @aþùRKÖ - _ýûU‰ð - _ýûU‰ð Uê @aþùRKÖþiþ

Gjû _ýûU‰ð WòRûA^þ C_ô^Ü Keòa @ûùc WòRûA þùe KòQò _eòa©ð^ Gaõ iõùgû]^ Keò G[ôeê _êþ^ü GK _ýûU‰ð

Keò_ûeòaûö@aþùRKÖ Uê cûKðe

@ûKéZòMêWÿòKê aýajûe Keò cûKðe WòRûA^þUòG Ke«ê

WòRûA^þ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖ - @aþùRKÖiþ Uê cûKðe _û[þUòG Ke«ê

(Äâú^þiUþ)


_û[þ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖ - _òfþ @ûŠ ùÁâûKþ ùÁâûKþ ÁûAfþKê ~û@û«ê

(Äâú^þiUþ) ùaùkùaùk cûKðee @ûKéZòMêWÿòK aûKè bkò _â\gðòZ ùjûA[ûG ö Gjû C_ùe KäòK

Ke«ê ö Gjû GK Keû~ûA[ôaû WòRûA^þ ù\LûAa _eòYûc ^òcÜ _âKûe ùja

(Äâú^þiUþ)@aþùRKÖiþ Uê MûAWè

@ûdZùlZâUòG Ke«ê @ûdZùlZâKê Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) @aþùRKÖþ- @aþùRKÖiþ Uê MûAWþiþ


(Äâú^þiUþ)ùeRþ

ùMûUòG C_ùe @ûC ùMûUòG Keò bò^Ü bò^Ü ewùe beû 4 eê 5Uò @ûKéZò Ke«êö

cSòeê GK PòZâ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖþe KäòKþ Ke«ê – ùe÷Rþ Gjû @aþùRKÖUòKê ùMûUòG @aþùRKÖ C_eKê CVûA ù\a

ùfûde ùMûUòG C_ùe @ûC ùMûUòG Keò bò^Ü bò^Ü ewùe beû 4 eê 5Uò @ûKéZò Ke«êö cSòeê GK PòZâ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖþe KäòKþ Ke«ê – ùfûde Gjû @aþùRKÖUòKê ùMûUòG @aþùRKÖ _QKê _VûA ù\a

ùeRþ Uê U_þ ùMûUòG C_ùe @ûC ùMûUòG Keò bò^Ü bò^Ü ewùe beû 4 eê 5Uò @ûKéZò Ke«êö cSòeê GK PòZâ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖþùe KäòKþ Ke«ê – ùeRþ Uê U_þ Gjû @aþùRKÖUòKê icÉ @aþùRKÖ C_eKê CVûA ù\a

ùfûde Uê aUcþ ùMûUòG C_ùe @ûC ùMûUòG Keò bò^Ü bò^Ü ewùe beû 4 eê 5Uò @ûKéZò Ke«êö cSòeê GK PòZâ Pd^ Ke«ê


@aþùRKÖþe KäòKþ Ke«ê – ùfûde Uê aUcþ Gjû @aþùRKÖUòKê icÉ @aþùRKÖ _QKê _VûA ù\a

ùeûùUUþ 900 iòWaäëý GK @ûKéZò aû @ûKéZò icìj Ke«ê

Pd^ Ke«ê @aùRKÖþ – ùeûùUUþ 900 iòWaäëý PdòZ @aþùRKÖþ N<ûK<ûe @^êKìk \òMùe aêfò~òa

ùeûùUUþ 900 iòiòWaäëý GK @ûKéZò aû @ûKéZò icìj Ke«ê Pd^ Ke«ê

@aùRKÖþ – ùeûùUUþ 900 iòiòWaäëý PdòZ @aþùRKÖþ N<ûK<ûe _âZòKìk \òMùe aêfò~òa


`äò_þ jeûAR<ûf bìicû«e bûùa \_ðYùe ù\Lôfû bkò IfUòaû @ûagýK Keê[ôaû GK @ûKéZò Ke«ê

@aùRKÖþ ùc^êý – äò_þ jeûAR<ûf

`äò_þ bUòðKûf bìf´ bûùa \_ðYùe ù\Lôfû bkò IfUòaû @ûagýK Keê[ôaû GK @ûKéZò Ke«ê

@aùRKÖþ ùc^êý – äò_þ bUòðKûfþ

@^þjûAWþ @fþ 4Uòeê 5Uò @ûKéZò Ke«ê @aþùRKÖ - @aþùRKÖiþ WKeùe [ôaû icÉ @ûKéZòKê jûAWþ Ke«ê


(Äâú^þiUþ) @aþùRKÖ - @^þjûAWþ @fþ Gjû icÉ @aþùRKÖKê GKû [eùK @^þjûAWþ Keòa ö WKeþ ùe [ôaû @aþùRKÖ

MêWÿòKe @ûLô PòjÜ C_ùe ùMûUòG _ùe ùMûUòG KäòKþ Keò @^þjûAWþ Keòaû @ûagýK^ûjóö

@ þfKþ @fþ 4Uòeê 5Uò @ûKéZò Ke«ê @aþùRKÖþ - @aþùRKÖiþ WKeþùe icÉ @ûKéZòMêWÿòKê fKþ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) @aþùRKÖ - @^þfKþ @fþ Gjû GKû[eùK icÉ @aþùRKÖKê @^þfKþ Keòù\aö WKeþùe @aþùRKÖþMêWÿòKe Zûfû

PòjÜKê ùMûUòùMûUò Keò KäòKþ Keò @^þfKþ Keòaû @ûagýK ^ûjóöUâû è`cð


Gjò @°^þ aýajûe Keò @aþùRKÖþMêWÿòKê VòKþ _eòcû_ @^êiûùe _eòYûcùe _ûAaû_ûAñ iûõLòýK Z[ý _â\û^ Keò cêbþ, ùeûùUUþ, ùÄfþ Gaõ Äêý @û\ò Keû~ûA_ûeòaö

GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê @aþùRKÖ ùc^êý – Uâû^è`cð cêbþ

ùÄfþ

ùeûùUUþ

Äêý


(Äâú^þiUþ)@ûfûA þ @ûŠþ WòÁâòaêýUþ@aþùRKÖMêWÿòKê VòKþ bûùa ]ûWÿòùe eLôaû_ûAñ @ûfûA^þ aýajûe Keû~ûG ö @ûKéZòMêWÿòKc¤ùe icû^ aýa]û^ aRûd eLôaû _ûAñ WòÁâòaêýUþ aýajûe Keû~ûG ö

\gðû~ûA[ôaû _eò @ûKéZòcû^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) ^òcÜ _â\© @ûKéZòMêWÿòKê Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) @aþùRKÖ ùc^êý - @ûfûG^þ @ûŠþ WòÁâòaêýUþ

(Äâú^þiUþ)


Gjò _âKûe Pd^ _ûAñ aûKè ùjûA[ôaû @°^þ aýajûe Ke«ê @ûfûG^þùc<þ ùf Ö, ùi<e @ûŠ eûAUþ ^òcÜ _â\© @ûKéZòMêWÿòKê Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) @aþùRKÖ - @ûfûG^þ @ûŠþ WòÁâòaêýUþ

(Äâú^þiUþ) Gjò _âKûe Pd^ _ûAñ aûKè ùjûA[ôaû @°^þ aýajûe Ke«ê @ûfûA^þùc<þ U_þ, ùi<e, aUcþ ^òcÜ _â\© @ûKéZòMêWÿòKê Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) WòÁâaêýUþ @°^ ~ûjû aûKè ùjûAQò ZûjûKê aýajûe Ke«ê


(Äâú^þiUþ) ^òùcÜûq @ûKéZòMêWÿòKê Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) aûKè @uòZ WòÁâòaêýUþ @° þMêWÿòKê aýajûe Ke«ê

(Äâú^þiUþ)

ùMûUòG @ûKéZòKê _éÂûe C_e aûcùKûY ij @ûfûG^þ Ke«ê @ûdZùlZâUòG Ke«ê @ûdZùlZâKê Pd^ Ke«ê @aþùRKÖ ùc^êý - @ûfûA^þ @ûŠþ WòÁòâaêýUþ Pd^ Ke«ê – eòùfUòbþ Uê – ù_Rþ @ûfûA^þùc<þ Pd^ Ke«ê – ùf Öþ @ûfûA^þùc<þ Pd^ Ke«ê – U_þ


(ÄâúîUþ)ùMûUòG @ûKéZòKê _éÂûe ùK¦â ij @ûfûG^þ Ke«ê

@ûdZùlZâUòG Ke«ê @ûdZùlZâKê Pd^ Ke«ê @aþùRKÖ ùc^êý - @ûfûG^þ @ûŠþ WòÁâúaêýUþ Pd^ Ke«ê – eòùfUòbþ Uê – ù_Rþ @ûfûG^þùc<þ Pd^ Ke«ê – jeûAR<ûfþ ùi<e @ûfûG^þùc<þ Pd^ Ke«ê – bUòðKûf ùi<e

(ÄâúîUþ)eò@ûùe¬

4 eê 5Uò @ûKéZò bò^Ü bò Ü ewe Ke«ê

icÉ @ûKéZòKê GKZâ Pd^ Ke«êö eò@ûùe¬ @°^þ ùMûUòG _ùe ùMûUòG KäòKþ Keò_eòYûc ù\L«ê

- Pd^ ùjûA[ôaû Kù^KÖe ùÛþIßKðKê iê¦e bûùa aýaiÚòZ Ke«ê

- Pd^ ùjûA[ôaû @aþùRKÖþMêWÿòKe iÚòZò aò òcd – iòùfKè^þ @Wðe

- Pd^ ùjûA[ôaû @aþùRKÖþMêWÿòKe iÚòZò aò òcd – ÁûKòõ @Wðe


- Pd^ ùjûA[ôaû @aþùRKÖþMêWÿòKe iÚòZò aò òcd – KûC<eþ KäKþIßûARþ

- Cbd \òMeê c^AQû ùK¦âúKeY

- @^þKäûµþ @aþùRKÖiþ – iúcû«eê icû« icZêf KeòaûKê ùPÁû Ke«ê

eòcêbþ Ibefýû°

Gjû @aþùRKÖþ MêWÿòKe @ûzû\^ jUûAaûKêaýajûe Keû~ûGö

@ûùe¬ 3 aû 4Uò @ûdZùlZâ aû ù~KøYiò @ûKéZò Ke«ê @ûKéZòMêWÿòKê GKZâ Pd^ Ke«ê

@aþùRKÖ ùc^êý - @ûùe¬þ

(Äâú^þiUþ) @°^þMêWÿòKê Pd^ Keò @ûùe¬þKê KäòKþ Ke«ê

aé© iûwùe @ûKéZòMêWÿòKê aýaiÚòZ Keòaû KòQò @ûKéZò Gaõ GK aWÿ aé© Ke«ê


(Äâú^þiUþ) icÉ @ûKéZòKê GKZâ Pd^ Ke«ê @aþùRKÖ ùc^êý - @ûùe¬þ ù_ûfûe ùKû@Wòðù^Uè

(Äâú^þiUþ) @°^þMêWÿòKê ùMûUòG _ùe ùMûUòG Pd^ Keò @ûùe¬ KäòKþ Keò _eòYûcMêWÿòKe

_eúlY Ke«êö

3.4.7 _û[þ ùc êý@aùRKÖ Uê _û[þ



Uêfþ Pd^ Ke«ê ùKûYiÚòZ ù^ûWþKê Nê*û«ê Gjû ù^ûWþ MêWÿòKê GKK bûùa Nê*ûAa ^ûjó ö Gjû @aþùRKÖe @ûKûe jâûi/aé¡ò Keòa @ûdZùlZâKê Pd^ Ke«ê _û[þùc^êý - @aþùRKÖ Uê _û[

a©ðcû^ Uêfþ Pd^ Ke«ê ù^ûWþ MêWÿòKê Nê*û«ê, Gjû GKK bûùa Nê*ôa

Gjò @°^ i ÖIdûeùe [ôaû ùeKÖûwf, Gfò° Gaõ _fòM^þ @û\ò bkò @ûKéZòMêWÿòKe_ê^ü^òcðûY _ûAñ C_ù~ûMú

ùÁâûKþ Uê _û[þ @ûdZùlZâUòG Ke«ê @aþùRKÖ ùc^êý - òfþ @ûŠþ ùÁâûKþ òfþ- ^^þ ùÁâûKþ ÁûAfþ IßòWþ[ - 6 GcþGcþ (]ûee ùcûùUA) _û[þ ùc^êý – ùÁâûKþ Uê _û[þ a©ðcû^ @ûCUþfûA^þ ùÁâûKþ òfþ ùg_þùe eì_û«eòZ ùjûA~òa

Uêfþ Pd^ Ke«ê ~û* Keòaû _ûAñ ]ûeaò¦êKê Nê*û«ê


(Äâú^þiUþ)

ùUâiþ aòUþcýû_þ MêMêfþ _eò A<eù^Uþ iPð A¬ò^þKê ~û@û«ê Gaõ ùbKÖe @ûUð, aäûKþ Kfe, iòfþjUþ

@ûUð @û\ò ùLûR«êö

GKK `ûAfþUòG ùibþ Ke«ê `ûAfþ- AùµûUð – (WûC^þùfûWþ ùjûA[ôaû QaòUòKê Pd^Ke«ê)

Gjû GK ùbKÖe @ûUðe eûÁe Qaò @ùU _û[þ ùc^êý – ùUâiþ aòUþcýû_þ

(Äâú^þiUþ) ùiUòwiþ Pd^ Ke«ê fûAbþ _òâbêý Gaõ @_þùWUþ _âòbêýeê Pd^ Keòaû _ùe – IùK


iéÁò ùjûA[ôaû @ûKéZòKê Nê*û«ê @û_Y \êAUò @ûKéZò ù\Lô _ûeòùa, ùMûUòG ùbKÖe @ûKéZò ~ûjû Keû~ûAQò Gaõ

@^ýUò _êeêYû @ûKéZò _êeêYû @ûKéZòKê WòfòUþ Ke«ê

Uêfþ Pd^ Ke«ê iµû\^û _ûAñ ù^ûWþ aò¦ê MêWÿòKê Nê*ûA _ûeòùa

ùUâiþ _òùKèfþ @ûUð iû]ûeYZü Gjû ùQûU _òùKèfþ `ûAf @ûAK^þiþ, bòWòI ùMcè @û\ò ùlZâùe aýajûe

ùjûA[ûG ö _âûdZü Gjò `ûAfþ MêWÿòK _òG^þRò `cðûUþe ùjûA[û«òö `ûAfþ- AùµûUð – GK @ûAK^þ `ûAfþ Pd^ Ke«ê

gúhðK - _òùKèfþ @ûUð@]ôKûe-CþZi- AuùÄ_þ.I@ûeRòfòuþ – https://inkscape.org/en/doc/tutorials/tracing-pixelart/tutorial-tracing-pixelart.en.html

_û[þ ùc^êý – ùUâiþ _òùKèfþ @ûUð


C_ùe \ò@û~ûA[ôaû ùiUòwMêWÿòKe _eúlû Ke«ê Gaõ IùKKê KäòKþ Ke«ê

dê ò@ þ \êA aû ZùZû]ôK PXÿò ejò[ôaû @ûKéZò Ke«ê

Cbd @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – dê^ò@^þ

Wò`ùe è \êA aû ZùZû]ôK PXÿò ejò[ôaû @ûKéZò Ke«ê

Cbd @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê


_û[þ ùc^êý – Wò`ùe^è

A<eùiKè^ \êA aû ZùZû]ôK PXÿò ejò[ôaû @ûKéZò Ke«ê

Cbd @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – A<eùiKè^

GKèKäëR^ \êA aû ZùZû]ôK PXÿò ejò[ôaû @ûKéZò Ke«ê

Cbd @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – GKèKäëR^

WòbòR þ \êA aû Zù©û]ôK PXÿò ejò[ôaû @ûKéZò Ke«ê


Cbd @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – WòbòR þ

\ßòZúd @ûKéZòKê Pd^ Keò Nê*û«ê

KUþ _û[þ \êA aû ZùZû]ôK PXÿò ejò[ôaû @ûKéZò Ke«ê

Cbd @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – KUþ _û[þ

\ßòZúd @ûKéZòKê Nê*û«ê

K´ûA þ \êA aû Zù©û]ôK PXÿò ejò[ôaû @ûKéZò Ke«ê

Cbd @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê


_û[þ ùc^êý – K´ûA þ

Cbd @ûKéZò ù~ûWÿò ùjûA GKK @aþùRKÖ ùjûA~òa

ùaâKþ @û_ûUð \êA aû ZùZû]ôK PXÿò ejò[ôaû @ûKéZò Ke«ê

Cbd @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – K´ûA þ

a©ðcû^ GjûKê bûwò \êAUò bò^Ü bò^Ü @ûKéZò KeòaûKê Pûjóùf – ùaâKþ @û_ûUð @ûKéZòMêWÿòK _ê^ü _é[K ùjûA~òùa ö ~û* KeòaûKê Nê*û«ê

A þùiUþ GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê _û[þ ùc^êý – A þùiUþ Gjû iµì‰ð @ûKéZòe @ûKûeKê iû^ Keòa ùUKèU UûA_þ Keò, _ùe ùUKèUKê Pd^ Ke«ê, _û[þ ùc^êý - @aþùRKÖ Uê _û[þ, Gjû

_ùe _û[þùc^êý- A^þùiUþ aýajûe Keò Gjò @°^ ùPÁû Ke«ê@ûCUþiUþ


GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê _û[þ ùc^êý – @ûCUþùiUþ Gjû iµì‰ð @ûKéZòe @ûKûeKê aWÿ Keòa ùUKèU UûA_þ Keò, _ùe ùUKèUKê Pd^ Ke«ê, _û[þ ùc^êý - @aþùRKÖ Uê _û[þ, Gjû

_ùe _û[þùc^êý- @ûCUþùiUþ aýajûe Keò Gjò @°^ ùPÁû Ke«êWûA^ûcòKþ @`þùiUþ

GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê (ùUKèU UûA_þ Keò, _ùe ùUKèUKêPd^ Ke«ê, _û[þ ùc^êý - @aþùRKÖ Uê _û[þ)

@ûdZùlZâ Kò û ùUKèU Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – WûA^ûcòKþ @ þùiUþ @ þùiUþ iÚû^ ^òù\ðg KeòaûKê iúcûùlZâùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

fòuþWþ @`þùiUþ GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê (ùUKèU UûA_þ Keò, _ùe ùUKèUKê

Pd^ Ke«ê, _û[þ ùc^êý - @aþùRKÖ Uê _û[þ) @ûdZùlZâ Kò û ùUKèU Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – fòuþWþ @ þùiUþ @ þùiUþ iÚû^ ^òù\ðg KeòaûKê iúcûùlZâùe KäòKþ Gaõ WâûMþ Ke«ê

iòµäò`ûG

Uêfþ Pd^ Ke«ê WòRûA^þ @u^ _ûAñ Äâú^þùe KäòKþ Keò WâûMþ Ke«ê

WòRûA^þ Pd^ Ke«ê _û[þ ùc^êý – iòµäò`ûG


Gjû ù^ûWþ MêWÿòKê KcûAa Gaõ @ûKéZòUòKê iêXk aû PòKÑY Keòaeòbið

Gjû @ûKéZòe @û\ý aò¦ê I @« aò¦ê IfUûAa ö _eòYûc \égýcû^ ùja ^ûjó ö Gjò@°^þ GK _û[þ C_ùe ùUKèUþ ùfLôaû ùaùk aýajéZ jêGö

_û[þ Aù`KÖþiþ ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê _û[þ ùc^êý - _û[þ Aù`ùKÖiþ “+” PòjÜùe KäòKþ Ke«ê Gaõ _û[þ Aù`KÖ Pd^ Ke«ê

(Äâú^iUþ) @ûùc GKû]ôK _û[þ Aù`KÖ c¤ ù~ûM Keò _ûeòaû

ù_Áþ _û[þ Aù`KÖ ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê _û[þ ùc^êý - _û[þ Aù`KÖiþ- “+”PòjÜùe KäòKþ Ke«ê Gaõ _û[þ Aù`KÖ Pd^ Ke«ê


(Äâú^þiUþ) @ûùc GKû]ôK _û[þ Aù`KÖ c¤ ù~ûM Keò_ûeòaû @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê GWòUþ- K_ò @^ý GK @ûKéZò Ke«ê _û[þ ùc^êý – ù_Áþ _û[ Aù`KÖþiþ Gjû K_ò ùjûA[ôaû @ûKéZòe _û[þ Aù`KÖiaêKê ^ì@û @ûKéZòùe ù_Áþ Keòa

eòcêbþ _û[þ Aù`KÖþ ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê _û[þ ùc^êý - _û[þ Aù`KÖþ- “+” PòjÜùe KäòKþ Keò _û[þ Aù`KÖ Pd^ Ke«ê


(Äâú^þiUþ) @ûùc GKû]ôK _û[þ Aù`KÖ ù~ûM Keò_ûeòaû ~\ò @ûùc ùKøYiò _û[þ Aù`KÖþ Pûjêñ ^ûjû«ò, ùZùa _û[þ ùc^êýùe KäòKþ Ke«ê –

eòcêbþ _û[þ Aù`KÖöùUKèUþ ùc êýùUKèUþ @ûŠþ `<þ

ùUKèUþ UûA_þ Ke«ê ùUKèUþ ùc^êý – ùUKèUþ @ûŠþ `<þ `<þ, iûARþ @û\ò @ûagýKZû^êiûùe Pd^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ)GiþbòRò `<þ GWòUe

GjûKê ^òRÊ `<þ Zò@ûeò _ûAñ aýajûe Keû~ûG


(Äâú^þiUþ) Gjò aòbûMUò aòKûg _ûAñ CŸòÁ Gaõ WòRûA^þ gòLôaû _ûAñ ^êùjñö

Mäú`è Gjò _ìaðKéZ _âZúKcû^ Gjû IßòùŠûRþùe [ôaû iû]ûeY KýûùeKÖeþ cýû_þ ij Zêk^úd ö

ùKùZK KµêýUeþùe Gjò _âZúKMêWÿòK cìk iÚòZò @^êiûùe \égýcû^ jê@«ò ^ûjóö

(Äâú^þiUþ)_êUþ @ þ _û[þ

ùMûUòG ùUKèUþ ùfL«ê

GK aé© Ke«ê _û[þ - @aþùRKÖ Uê _û[þ Cbd ùUKèUþ Gaõ aé©Kê Pd^ Ke«ê ùUKèU ùc^êý - _êUþ @^þ _û[þ


aé©Kê Pd^ Ke«ê Gaõ aêfû«ê aé© Pd^ Ke«ê ùÁâûKþ eòcêbþ Ke«ê

eòcêbþ `âcþ _û[ _êUþ @ þ _û[þùe [ôaû ùUKèUþ Pd^ Ke«ê ùUKèUþ ùc^êý – eòcêbþ âcþ _û[þ Gjû cìk iÚòZòKê ù`eò@ûiòa

ù`äû A þUê ù`âcþ aé©UòG Ke«ê aé©Kê Pd^ Ke«ê _û[þ - @aþùRKÖ Uê _û[þ

GK _ûeûMâû þ ùUKèUþ Ke«ê

Cbd aé© Gaõ ùUKèU Pd^ Ke«ê ùUKèUþ ùc^êý – ù äû A^þUê ù âcþ


@ þù`äû ùUKèþUþKê @ûKéZòeê aòPêýZ KeòaûKê Pûjêñ[ôùf @^þù äûùe KäòKþ Ke«ê

ùPKþ ùÆfòwþ KòQò bêfþ a^û^þ [ôaû ùUKèUþ UûA_þ Ke«ê bêfþ g± MêWÿòKe ùÆfòwþ ùPKþ Ke«ê Gaõ ùiMêWÿòKê iõùgû]^ Ke«ê

(Äâú^þiUþ)3.4.8: `òfÖið ùc êý

òfÖeþMêWÿòK _eúlûcìkK Aù`KÖ @U«òö GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê òfÖið ùc^êý – ùMûUòG _ùe ùMûUòG Keò icÉ òfÖeþ aýajûe Ke«ê Gaõ @býûi

Ke«ê3.4.9: GKèùU þi þ ùc êý

GK @ûdZùlZâ aû ù~ùKøYiò @ûKéZò Ke«ê @ûKéZòKê Pd^ Ke«ê GKèùU^þi^þ - ùMûUòG _ùe ùMûUòG Keò icÉ GKèùU^þi^þ aýajûe Ke«ê Gaõ

@býûi Ke«ê3.4.11: KâòGUþ MûAWè @ûeCŠþ \ ù_Rþ

`ûAfþ - ^òdê GWòUþ – KâòGUþ MûAWè @ûeûCŠþ \ ù_Rþ


(Äâú^þiUþ) Gjû _éÂûe PûeòKùWÿ RûYòaû _ûAñ MûAWþ iéÁò Keòa ö MûAWþMêWÿòK _âò<þ@ûCUþùe

@ûiòa ^ûjóöfKþ @fþ MûAWþiþ

`ûAfþ - ^òdê eêfeþeê WâûMþ Keò MûAWþ Ke«ê

(Äâú^þiUþ) GWòUþ – fKþ @fþ MûAWþiþ Gjû MûAWþMêWÿòKê Zûfû _KûA iÚòe Keòù\a Gaõ Gjû C_ùe KäòKþ Kùf c¤ jfòa

^ûjóWòfòUþ @fþ MûAWþiþ

~\ò icÉ MûAWþMêWÿòKê GKûiûwùe WòfòUþ KeòaûKê Pûjûñ«ò, GWòUþ ùc^êýKê ~û@û«ê –WòfòUþ @fþ MûAWþiþö

GKèGcGfþ GWòUeþ Gjû `ûAfþe ù_âûMâûcòõ Uâú aû GKèGcGfþ GWòUeþ _â\gðòZ Keòa ö Gjû Zû©ßòK iìP^û

aû [ôIeòUòKûfþ A^þ`ùcði^ö


A þ_êUþ WòbûAùiiþ ù_gû\ûeþ KkûKûecûù^ IßûKcþ UûaþùfUè Gaõ ù_^è aýajûe Ke«ò ù~CñMêWÿòK Pû_

iùca\^gúk Gaõ iû]ûeY Zêkú bkò @u^ Ke«òö GWòUþ –ùijòbkò C_KeY ~\ò aýajûe ùjC[ûG ùZùa ùiMêWÿòKê K^þ òMe Keòaû

_ûAñ A^þ_êUþ WòbûAùiiþ aýajûe jêGö

(Äâú^þiUþ)

3.6: @ûi _âMZò cû_òaû

K) GK WòRûA^þe _ê^eûaé©ò _ûAñ aû UûAfþ Keòaû _ûAñ ùKCñ @°^þ aýajûe Keû~òaûCPòZ?L) @aþùRKÖKê Kò_eò aûc, WûjûY aû ùK¦âúd bûùa VòKþ ]ûWÿòùe eLôaû?M) @ûKéZòMêWÿòK c¤ùe icû^ aýa]û^ aRûd eLôaû _ûAñ aýajéZ @°^þ ùfLöN) eûÁe QaòKê ùbKÖe Qaòùe eì_û«e Keòaû _ûAñ ùKCñ @°^þ aýajûe Keû~ûG?

3.7: C› AuþùÄ_þ UêýùUûeò@ûfè: https://inkscape.org/en/ learn/tutorials/ https://www.unixmen.com/31-best-tutorials-of-inkscape/ http://goinkscape.com/


IßKòðõ Ißò[þ AuþùÄ_þ ù^ûWþiþhttps://design.tutsplus.com/tutorials/tips tips-and-tricks-for-working-with-inkscapes inkscapes-nodes--vector-19804

aòhd dêUêýaþ fòuþ Kêý@ûeþ ùKûWþMâû òKè UûA_þ @ûŠþUûAù_ûMâû`ú











dê òUþ- 4: Äâòaiþùe Kû~ðýKûeòZû4.0: aòhde MV^

4.1: _V^e CùŸgý4.2: aòhd _eòPd4.3: Äâòaiþùe Kû~ðý Keòaû4.4: WòUò_ò Uêfþe ùiUþ @_þ Keòaû4.5: MûAWþ ijòZ Kûc Keòaû4.6: ù âcþ ijòZ Kûc Keòaû4.7: ùUKèUùe Kûc Keòaû4.8: Qaòe aýajûe4.9: ewe aýajûe4.10: _âò<òõ4.11: @ûi _âMZò cû_òaû4.12: C›

4.1: _V^e CùŸgý

Gjò dê^òUþ @¤d^ Keòaû _ùe @û_Y ilc ùjùa

ù_RþùcKòõ i´§ùe MêeêZß_ì‰ð ]ûeYû Gaõ \lZû ùWÄU_þ _aäògòõ ij _eòPòZò WòRûA^þe _âcêL ùa÷gòÁý jûif ùf’@ûCUþe WKêýùc<þ _ePûk^û

4.2: aòhd _eòPd

Gjò GKK WòUò_ò ij _eòPd _ûAñ fòLôZö @û_Y ù~Cñ WòUò_ò @û_äòùKi^þ aýajûeKe«ê ^û KûjóKò Gjû C_ù~ûMú ùja ö Äâòaiþ GK cêq-C› WòUò_ò @û_äòùKi^þ Gaõ Gjû^òügêË Äâòaiþ ùIßaiûAUþ (www.scribus.net) eê WûC^þùfûWþ Keò ùjaö Gjû IßòùŠûRþ, cýûKþIGiþGKè Gaõ fò^Kè _ûAñ C_f² ö


Äâòaiþ Gjûe Kû~ðýKûeòZûùe Mâû òKè ùa÷gòÁý _ûAñ @^ý KòQò cêq-C› i ÖIdûe aòùghZüùNûÁþÄâò_Ö _ýûùKRþ C_ùe ^òbðegúkö @[ðûZþ Äâòaiþ A^þÁùfi^þùe GKû]ôK ùiû_û^ iµéqejòQòö Gjû Äâòaiþ ùIßaþiûAUþùe ùjfÝ WKêýùcù<i^þùe ÆÁ bûùa aýûLýû Keû~ûAQò öÄâòaiþ bf ùjûA[ôùf aò @\ýûa]ô GùWûaþ ù_RþùcKeþ I A^þWòRûA^þ bkò aýaiûdòK WòUò_òUêfþe Kû~ðýKûeòZûe ^òKUa©ðú ùjûA _ûeò^ûjó ö GùWûaþ A^þWòRûA^þ _âKûg^ gòÌcûûùe@^ýZc ajêk aýajéZ WòUò_ò @û_äòùKi^þ ö Gjû GKK bûùa @[aû GùWûaþ `ùUûg_þ,GùWûaþ AfêùÁâUe Gaõ GùWûaþ WâúcþùIßbe ij _ýûùKRþùe Kâd Keû~ûA_ûeòaö aýaiûdòKKâd Keû~ûAQò, _ýûùKRþ ùagþ aýdiûù_lö

4.3 Äâòaiþùe Kû~ðý Keòaû

@ûccûû c¤eê @ù^K @ûce WKêýùc<þ Zò@ûeò _ûAñ IßWðù_âûùiie aýajûe ij_eòPòZ [ôùaö IßWðù_âûùiie lcZû iÚòebûùa G_eò ÉeKê aòKgòZ ùjûAQò ù~ ùicûûc¤eê iaðû]ôK ùfûK_âòd (ù~còZòKò IßWð Gaõ ù_ùRiþ) cûûe ùWÄU_þ _aäògòõ @û_äòùKi þij iûc¬iý ejòQò öIßWð-ù_âûùiieMêWÿòK _âùì^ûf WKêýùc<MêWÿòKe Zêk^ûùe ijRùe C_ôû\^ Ke«òö ùZùaaéjZþ WKêýùc<þ MêWÿòKe @ûagýK Keê[ôaû @Zýû]ê^òK ùf’@ûCUþ ~ûjû ajê cûZâûùe Mâû òKèeaýajûe C_ùe ^òbðe Keòaû @û_Y ù\Lô[ôùa Gaõ G iaêùe i ÖþIdûee iúcòZZû @^êbaKeò[ôùa öùWÄU_þ _aäògòõ (WòUò_ò) @û_äòùKi^þMêWÿòKe aòbò^Ü _âcêL aòùghZû ejòQò ~ûjû WòRûA^þ GaõRUòk ùf@ûCUþùe WKêýùc<þMêWÿòKe _eòPûk^ûùe ijûdK ö _âûe òK bûùa @ûùcMêeêZßûùeû_ KeòaûKê [ôaû PûeòUò C_û\û^Kê aòÉéZbûùa ^òcÜùe a‰ð^û Keû~ûAQò Gaõ_ea©ðú bûMùe iµâiûeòZö

ùfdiðWòUò_ò WKêùc<þe Z[ýMêWÿòK ùfdeMêWÿòKùe aýaiÚòZ ùjûA[ûG ö cìkeê, _âùZýKùfde Êz [ûG Kò«ê G[ôùe ùUKèU Gaõ Mâû òKèþ ejò_ûeòaö ùfdee Lûfò iÚû^ Êzejò[ûG Gaõ ùiMêWÿòK [ûK [ûK ùjûA ùMûUòG C_ùe ùMûUòG ejê[ôaûeê ùiMêWÿòKGK cògâòZ eP^û aû WKêýùc< ùjûA[û@û«ò ö_âùZýK WòUò_ò WKêýùc<þe @^ìý^ ùMûUòG ùfde [ûG, Kò«ê G[ôùe@ûagýKZû^êiûùe ù~ùZ AQû ùiùZ ùfde ù~ûWÿò ùja ö


ù`âcþiþù âcþMêWÿòK ùfdeùe [ûA Z[ýe ]ûeK ùjûA[û@û«ò ö Z[ý ùUKèUþ aû Mâû òKèùjûA_ûùe, Kò«ê _âûdZü Cbd ùjûA ^[ûG ö @ûagýKZû^êiûùe ù âcþMêWÿòKe@ûKûe Gaõ iÚòZò _eòa©ð^gúkö ù âcþe @ûKûe _eòa©ð^ Kùf G[ôùe [ôaû Z[ýLû_þ LûA ^_ûùe ö ùUKèUþ ùlZâùe akKû @õg Ibeù äû ùUKèUþ bûùa _eòMYòZùjûA[ûG Gaõ Zûjû \égýcû^ jêG^ûjó ö ù âcþKê fòuþ Keû~ûA_ûeòa ~Ÿßûeû ùKøYiòIbeù äû ùUKèUþ [ôùf Zûjû fòuþ ùjûA[ôaû @^ý ù âcþKê aûjòZ ùjûA~òa ö Mâû òKèùlZâùe ù âcþ ùlZâ aûjûùe ejê[ôaû Mâû òKè Kâ_þ ùjûA~òa ö_âûdZü ù âcþMêWÿòK @ûdZùlZâûKûe ùjûA[û@û«ò, Kò«ê iò¡û«û^êiûùe Zûjû KòQò aò@ûKéZòe ùjûA_ûeòaö

MûAWþiþ@aþùRKÖþ MêWÿòKe _éÂû C_ùe icû^ ]ûWÿò @^êiûùe iRûAaû aû @ûfûG^þùc< WòUò_ò@û_äòùKi^þMêWÿòKùe GK _âcêL C_û\û^ ùjûA[ûG ö G[ô_ûAñ MûAWþ aýajûe KeòaûGK cûMðö aòbò^Ü _âKûe MûAWþ ejòQò, Kò«ê ùi iaê iekùeLû ùjûA[û«ò ~ûjûKê ù\Lô@aþùRKÖþ MêWÿòKê @ûfûA^þ Keòùja, Kò´û ‘iÜû_’ òPeKê Pûfê Keòù\ùf,@aþùRKÖMêWÿòKê MûAWþ ^òKUKê Nê*ûAaûlYò Zûjû QûGñ ‘iÜû_’ aû MûAWþ @ûWÿKê ùWAñ_Wÿòa ö

ùUKèU [âòWòõ@ûMeê RûYòQê ù~ ùUKèUþ _éÂûùe GK ù âcþ c¤ùe iÚû_òZ ùjûA[ûGö ù âcþ MêWÿòK_eÆe c¤ùe gévk~êq aû fòuþþ ùjûA _ûeòùa ~Ÿßûeû Ibeþù äû ùUKèU QûGñùMûUòG ù âcþeê \ßòZúd ù âcþKê ajò~ûA _ûeòaö \ßòZúd ù âcþUò icû^þ _éÂûùe @[aûbò^Ü _éÂûùe ùjûA_ûeòaö@ûagýKZû^êiûùe GKû]ôK ù âcþ ùMûUòG _ùe ùMûUòG Keò fòuþ ùjûA _ûeòaöùMûUòG ùUKèU ù âcþ @^ý GK ù âcþ C_ùe PXÿò ejòùf, iû]ûeYZü \ßòZúd ù âcþPûeòKùWÿ ùUKèUþ Nê*ûA eLôaû _ûAñ ùUKèUþ eû_þ @°^ [ûG ö

4.4: WòUò_ò Uêfþ ùiUòõ @_þ

ùWÄU_þ _aäògòõ (WòUò_ò) UêfMêWÿòKe WKêýùc<þ _âÉêZò _âKâòdûùe aòbò^Ü KûcC_ù~ûMú ajêZ @]ôK iõLýK iêaò]û, aòKÌcû^ Gaõ ~ûjûKò ^òjûZò bûùa IßWðù_âûùiiùe_û@û«ò Zû’ Vûeê @ûjêeò @ù^K KòQò @]ôK ejòQò ö


Gjò Uêfþ Gaõ @°^MêWÿòK c¤eê @]ôKûõg @û_Y Pûjêñ[ôaû Kû~ðý_^Úû Gaõ @û_Y Keê[ôaû^òŸòðÁ _âKûe WKêýùc<þ Gaõ @û_Yu _âÉêZò _âKâòdûe @^êKêkòZ ùjûA_ûeòa öWòUò_ò _âKâòdû ij iê_eòPòZ ùjaû _ùe @û_Y Uêfe _ið^ûfþ KÁcûAùRi^ aû ^òRiêaò]û^êiûùe ùiUòõ Keòùa ö ùZùa ùKùZK iû]ûeY KùÁûcûAùRi^þ ^òcÜùe a‰ð^ûKeûMfû:

Uêfþ ùf@ûCUþWòUò_ò Uêfþ MêWÿòK iû]ûeYZü WKêýùc<þ WòRûA^þùe iûjû~ý KeòaûKê [ôaû UêfþaKèGaõ _ýûù^fþ MêWÿòKe aýajûeùe ùjûA[û@û«òö @û_Y ^òRKê Giaê ij iê_eòPòZKeûAaû CPòZ, aòùghZü icÉ Uêfþ Gaõ _ýûù^fþ MêWÿòK iaêùaùk \égýcû^ jê@«ò^ûjó Gaõ @û_Y ùiiaê ùLûRòaûùe ajê icd ^Á KeòùaöKûc Keòaûùaùk @û_Y UêfþaKèMêWÿòKê Gaõ _ýûù^fþ MêWÿòKê Äâú þùe @û_Yu iêaò]û@^êiûùe WâûMþ aû UûYò@ûYò eLô _ûeòùaö ùKùZK WòUò_ò @û_äòùKi^ùe @û_YueÄâú^þe i{úKeY Kò´û G_eòKò VòKþ bûùa cù^ _KûAaû_ûAñ aòbò^Ü ^ûce aòaò]ZûKêc¤ @^êcZò ù\A[ûGö@û_Yu Äâú^þKê iû]ûeY ùf@ûCUþ iÚòZòKê Kò_eò ù`eûA @ûYò _ûeòùa Zû’e _âKâòdûRûYò[ôaû iê^ò½òZ Ke«êö @û_Yue KùÁûcûAùRi^þ bêfþ ùjûA~ûG aû @û_Y GK^òŸòðÁ Uêfþ aû _ýûù^fþ jeûAùf Gjû @Zý« ijûdK ùja ö

Uêfþ ùiUòwþiþaûÉaùe _âùZýK \òMeê WòUò_ò @û_äòùKi^þ MêWÿòK KùÁûcûARþ ùjûA_ûeòaö iû]ûeYùiUòwþMêWÿòK ~ûjû @û_Y iRûWÿò _ûeòaû CPòZ : dê òUè @ûŠþ A þKâòùc<þiþ: @û_Yu _i¦e _ecû_e GKK ~[û A*,

ùi<òcòUe, còfòcòUe aû _G< @û\ò _ûAñ GjûKê ùiUþ Ke«êö WòKè^ûeú: WòKè^ûeú _ûAñ C_~êq bûhû Pd^ Ke«ê ö jûA òù^i^þ @°^ c¤

iû]ûeYZü WòKè^ûeú ùiUòwþe @«bêðq [ûGö ùÆfòw @ûŠþ @ùUûKùeKÖ: Pd^ Keû~ûA[ôaû WòKè^ûeú ùKùZK ùÆfþ ùPKòõ

@°^þMêWÿòKe ò‰ðd Keò[ûG, Kò«ê @û_Y ùÆfþ ùPKòwþKê iêaýaiÚòZ Keòaû GaõQûGñ @gê¡ a^û^þe iìPúKê iõùgû]^ Keòaû_ûAñ UêfþKê @^êcZò ù\aûùe ilcùjûA_ûeòùaö

MâúWþiþ @ûŠþ MûAWþiþ: Gjû _éÂû C_ùe Z[ýMêWÿòKê @ûfûG^þ Keòaûùe ijûdKùja ö @û_Y ùÆiòwþ Gaõ Wòiþù_ä @° þMêWÿòKê KÁcûARþ Keò_ûeòùa ö


_âûdZü icÉ ùiUòwþMêWÿòKê cìk @uKê _ê^ü _âZýûa©ð^ Keò aû eòùiUþKeòaû_ûAñ cûMð ejò[ûGö

WKêýùc<þ Wò`fÖiþ@û_Y ^ì@û WKêýùc<þUòG Keòaû ùaùk Uêfþ @û_Yu _ûAñ KòQò _ìaðû^êcû^ Keò[ûG öC\ûjeY Êeì_ ù_Rþ iûARþ, IeòGù<i^þ, cûRòð^ iûARþ, ^´e @ þ ù_Rþ AZýû\ò öiû]ûeYZü @û_Yuê WKêýùc<þ Zò@ûeò icdùe Wò fÖMêWÿòKê _eòa©ð^ Keòaû _ûAñ@^êcZò [ûG, Kò û _ùe _â_UòðRþKê _ê^ü ~òaûKê _Wÿò[ûG, Kò«ê ~\ò @û_Y ^òdcòZbûùaGK ^òŸòðÁ ùf@ûCUþùe WKêýùc< Keê [û@û«ò ùZùa @û_Y Wò`fÖþ WKêýùc<þùiUòwþiþ a\kûA _ûeòùaöÄâòaiþ _ûAñ Wò`fÖþ MêWÿòKe aòg\ @ûùfûP^û

Äâòaiþ @ûe¸ Ke«ê _âò`ùeù^èiþ WûGfMþ ù\L«ê Gaõ Gjûe @°^þMêWÿòKê RûY«ê ùUKèU ù`âcþe Wò`fÖþ fêiòWû iû^è dê^òùKûWþ, 11 _G<þKê _eòa©ð^ Ke«ê Wò`fÖþ ùcReùc< dê òUþKê a\kû«ê ù`âcþ _â\gð Keòaû_ûAñ Wòiþù_ä @°^þ a\kû«ê Äâòaiþ a¦ Ke«ê

Kû~ðý 1Äòâaiþ @ûe¸ Ke«ê

ùiû_û^-1Äâòaiþ @ûAK^þ bkò ùja

IßòùŠûRþùe:^òcÜ cùZ KäòKþ Ke«ê^òcÜùe UûÄþaûeþe aûc _Uùe ÁûUð@fþù_âûMâûcèþÄâòaiþÄâòaiþ @ûAK^ (C_ùe ù\L«ê)cýûKþ IGiþGKèùe:`ûAŠe IßòùŠû ùLûf«êaûc_ûgßðiÚ _ýûù^fþùe @û_äòùKi^è C_ùe KäòK Ke«ê@û_äòùKi^è iìPú ZkKê ZkKê ùÄâûfþ Ke«êÄâòaiþ @ûAK^þ C_ùe Wafþ KäòKþ Ke«ê (C_ùe


ù\L«ê)ùiû_û^ 2ù]÷~ðý eL«ê!_â[c[e Äòâaiþ @ûe¸ Kùf Gjû aýajûe _ûAñ _âÉêZùjaû @ûMeê KòQò icd ù^A[ûG ö KûeY Gjû _Ÿðû@ûXÿê@ûkùe KòQò @«eúY ù\LûgêYû Keò[ûGöùiû_û^ 3^òdê WKêýùc<þ WûGfMþ \égýcû^ ùjùf, Kýû^þùifC_ùe KäòKþ Keò GjûKê a¦ Ke«êùiû_û^ 4Äâòaiþ IßòùŠûKê iaðû]ôK aXÿûA \ò@«ê (cýûKèòcûARþKe«ê)ö

Kû~ðý 2_âò`ùeù^èiþ WûGfMþ aKèù\L«ê Gaõ @°^þMêWÿòKêRûY«ê

ùiû_û^ 1IßòùŠûRþùe:Pd^ Ke«ê `ûAf- _âò`ùeù^èiþcýûKþ IGiþGKèùe:Pd^ Ke«ê Äâòaiþ- _âò`ùeù^èiþùiû_û^ 2_âò`ùeù^èiþ WûGfMþe aûc_Uùe [ôaû ùÄâûfþ aûeþaýajûe Keò aòbò Ü aMðùe ùKCñ ùKCñ_âò`ùe^èMêWÿòK _eòa©ð^ _ûAñ C_f² @Qò ù\LôaûKêC_e Zk Keò ùÄâûfþ Ke«êöùiû_û^ 3_âò`ùe^è aMðe iìPúùe Uêfè C_ùe KäòKþ Ke«êùUKèUþ ù âcþ _â_UòðRþ aU þ C_ùe KäòKþ Ke«ê(PòZâ2)


PòZâ 2 : Äâòaiþ _âò`ùe^þùiiþ WûGfMþKû~ðý 3ùUKèU ù âcþe Wò`fÖKêfêiòWû iû^è dê^òùKûWþ,11 _G<ùe _eòa©ð^Ke«ê

ùiû_û^ 1`<þ Wâ_þ-WûC^þ ZûfòKûùe KäòKþ Ke«êöPd^ Ke«êfêiòWû iû è dê òùKûWþ ùeMêfûeþùiû_û^ 2iûARþ Wâ_þ-WûC^þ ZûfòKûùe KäòKþ Ke«êPd^ Ke«ê 11 _G<þ

Kû~ðý 4Wò`fÖþ ùcReùc<þdê^òUèKê a\kû«ê

ùiû_û^1_âò`ùe^þùiiþ WûGfMþe aûc_ùU [ôaû iìPúKê ùÄâûfþKeò WKêýùc<þ @°^Kê Pd^ Ke«êùiû_û^ 2dê^òUè Wâ_þWûC^þ iìPúùe KäòKþ Ke«ê Gaõ còfòcòUið(GcþGcþ) Pd^ Ke«ê

Kû~ðý 5ù âcþ _â\gð^ _ûAñ Wòiþù_ä@°^þ a\kû«ê

ùiû_û^ 1_âò`ùe^þiiþ WûGfMþe aûc_U iìPú ùÄâûfþ KeòWòiþù_ä @°^Kê Pd^ Ke«êùiû_û^ 2ùRù^eûfþ Uýûaþùe KäòKþ Ke«êùgû ù`âcþ @°^ùe UòKþ ù\aûKê KäòKþ Ke«êùiû_û^ 3IùK KäòKþ Ke«ê


Kû~ðý 6Äâòaiþ a¦ Ke«ê

ùiû_û^ 1IßòùŠûRþùe:Pd^ Ke«ê `ûAfþ- KßòUþcýûKþ IGiþGKèùe:Pd^ Ke«ê Äâòaiþ- KßòUþ Äâòaiþ

4.5: ùfdeùe Kûc Keòaû

_âûdZü ùWÄU_ _aäògòõ (WòUò_ò) UêfþMêWÿòK @û_Yue WKêýùc<þe Z[ýMêWÿòKê ùfdeùeiRûWÿò eLôaûKê \ò@«ò ö _âùZýK WKêýùc<þe @^ìý^ ùMûUòG ùfde [ûG, Kò«ê G[ôùe@ûagýKZû^ê~ûdú @Zòeòq ùfdeþ ù~ûWÿû~ûA_ûeòa Gaõ @ûagýK ùjùf _ùe WòfòUþKeòùjaö_âùZýK ùfdee _eòa©ð^úd _â_UòðRþ:

fKþWþ /@ þfKþWþ: ~\ò GK ùfde fKþWþ @Qò ùZùa G[ôùe KòQò _eòa©ð^Keû~ûA _ûeòa ^ûjó ö ~\ò @û_Y @û_Yu WKêýùc<þe KòQò _eòa©ð^KeòaûKê iõNhð KeêQ«ò @[P Keò_ûeê ^ûjû«ò, iaêùaùk ~û*þ Keò ù\L«êZûjû GK fKþWþ ùfdeþùe @Qò Kò ^û!

bòRòafþ/jòùW þ: GK ùfdeKê fêPû ~ûA_ûeòa ö jòùW^þ [ôùf, Gjûeùfde C_û\û^ùe _eòa©ð^ Keû~ûA _ûeòa ^ûjó Gaõ Wò`fÖ bûùa jòùW^þùfdeþùe [ôaû C_û\û^ MêWÿòK _âò<þe @ûiòa ^ûjó ö iû]ûeYZü jòùW þùfdeþùe [ôaû MûAWþMêWÿòK ùicû^ue “iÜû_þ Uê” ùa÷gòÁý jeûA[û@û«òö

ÁûKòwþ @Wðe: ùfde [ûKe iaû C_ùe [ôaû GK ùfdeùe [ôaûC_û\û^MêWÿòK ^òcÜùe [ôaû ùfdee C_û\û^MêWÿòKê fêPûA ù\A[û@û«òöùKak aýZòKâc bûùa ù~Cñ @aþùRKÖùe ‘ùUKèU-eû_þ’ iKâúd aû G^ûafØ[ûG Zûjû Wò`fÖ bûùa @^ý ùfdeùe [ôaû ùUKèUKê _âbûaòZ Keò[ûG öùfdeUò fKþWþ aû jòùW^þ ^ ùjaû _~ðý« Gjûe [ûKùe KâciÚòZò_eòa©ð^údö

ùfdee @ù^K aýajûe ejòQò: fKþWþ ùfdee Z[ýMêWÿòK @ûKiàòK bûùa a\kûAaû, Nê*ûAaû aû WòfòUþ

Keòaû i¸a ^êùjñö


ùfdeMêWÿòKê [ûKùe C_~êq bûùa iÚû^òZ Keò ùUKèUþKê Mâû òKè aû Mâû òKèKêùUKèU @ûXÿê@ûkùe eLû~ûA_ûeòaö GK ùfdeùe [ôaû @aþùRKÖ ÊzZû aûUâû^è_ûùe^èòKê c¤ @ûagýKZû^êiûùe Kcþùagò Keòùja ~Ÿßûeû ^òcÜùe [ôaûùfdee C_û\û^ @ûõgòKbûùa \égýcû^ ùjûA_ûeòaö

WòRûA^þ _âKâòdû icdùe ùfdeþùe [ôaû KòQò C_û\û^ ~\ò aòPkòZ Keê[ûGù~còZò GK ewú^þ Mâû òKè- ZûjûKê @iÚûdúeìù_ jòùW^þ aû fêPû ~ûA_ûeòaö

Pd^úKéZ bûùa ùfdeMêWÿòKê fêPûA aû \gðûA aòKÌ ùf@ûCUþ _âÉêZ KeòMâûjKuê ù\LûA ùjaö

bò^Ü bò^Ü \gðKu _ûAñ aòbò^Ü ùfde Keû~ûA _ûeòa ö C\ûjeY Êeì_icû^ ùUKèUþKê aòbò^Ü bûhûùe bò^Übò^Ü ùfdeùe eLôùjaö

ùUKèUþe _î þeòWòõ icdùe, _âò<òõ _ìaðeê icÉ @Y-_ûVý ùfdeKê fêPûAùjaö

~\ò MûAWþ MêWÿòK GK bò Ü ùfdeþùe [û@û«ò, Zûjû @iÚûdú bûùa MûAWþe‘iÜû_þ Uê’ aýajûeKê ijRùe a¦ Keòùjaö

gê¡ bûaùe ùKak WòRûA^þ _âKâòdûKê ijûdZû Keòaû_ûAñ aýajéZùfdeMêWÿòKê _òâ<òõ Keòaû icdùe aû _òWòG þ Keòaû icdùe fêPûA ùjaö

ùfdeMêWÿòK c¤ùe @aþùRKÖþ MêWÿòKe KâcGK ùfde c¤ùe @aþùRKÖ MêWÿòKe GK @«^òðjòZ Kâc ejò[ûG ö _ùe ù~ûM Keû~ûA[ôaûaÉêMêWÿòK _ìaðeê ù~ûM Keû~ûA[ôaû aÉê C_ùe ejò[û«ò ö aÉêMêWÿòKe KâciÚòZò _eòa©ð^údöùfde c¤iÚ aÉêe ÊzZû Kcþ ùagò Keò ^òcÜùe [ôaû aÉêKê @ûõgòKbûùa C_ùe [ôaû aÉêc¤ù\A \égýcû^ KeòùjaöWKêýùc<þùe ùfdeMêWÿòKe _eòPûk^û@ûùc GK ì@û G4 Wafþ iûAWþ WKêýùc<þ Keòaû Gaõ G[ôùe Zò^òUò ùfde ù~ûM Keòaûö @ûùcùMûUòG ùfde ùUKèU aû _ûV _ûAñ, ùMûUòG Qaò _ûAñ Gaõ @^ýUò WKêýùc<þe _éÂbìcò _ûAñ aýajûeKeòaûö

GK ^ì@û G4 Wafþ-iûAùWWþ WKêýùc<þ Ke«ê @ûC ùMûUòG _éÂû ù~ûM Ke«ê ùfde WûGfMþ ùLûf«ê Pûfê ùfdeKê “còùÁKþ” bûaùe eòù^cþ Ke«ê ùUKèUþ, AùcùRiþ, aýûKþMâûCŠþ ^ûcùe ùfdecû^ ù~ûM Ke«ê


ùfdeMêWÿòKe KâcKê ùUKèþ AùcùRiþ còùÁKþ aýûKþMâûCŠþ bûùa _ê^ü iRûWÿ«ê còùÁKþ ùfde WòfòUþ Ke«ê WKêýùc<þKê ùfdið .GiþGfþG bûùa ùibþ Ke«ê Gaõ WKêýùc<þKê a¦ Ke«ê

Kû~ðý 1GK ^ì@û G4 Wafþ-iûAùWWþ WKêýùc<þKe«ê

ùiû_û^ 1Äâòaiþ ùLûf«ê

ùiû_û^ 2^òdê WKêýùc<þ WûGfMþùe [ôaû WKêýùc<þùf@ûCUþ _ýûù^fùe Wafþ iûAùWUþKê KäòKþKe«ê (PòZâ 3)cûRòð^þ bûfêýMêWÿòK fòuþ [ôaû ^ò½òZ Ke«ê(ùP^þ aU^Uò @^þ iÚòZòùe ejòQò)Pd^ Ke«êiûARþ G4IeòGù<i þ ù_ûùUâðUþcûRòð è 15GcþGcþùiû_û^ 3aäòWè Uýûaþùe KäòKþ Ke«êaäòWþ bûfýê MêWÿòK fòuþWþ [ôaû ^ò½òZ Ke«ê(ùP^þ aU^Uò @^þ iÚòZòùe ejòQò)aäòWþ bûfýêMêWÿòK c¤eê ùMûUòGKê 3 GcþGcþKêa\kû«ê@^ý bûfêýMêWÿòK c¤ _eòa©òðZ ùjaû CPòZIùK KäòKþ Ke«êùiû_û^ 4iµì‰ð _éÂûUòKê IßòùŠûùe _â\gð^ KeòaûKêPd^ Ke«ê bòdê - `òUþ Uê jûAUþ


PòZâ 3 Äâòaiþ òdê WKêýùc< WûGfMþKû~ðý 2\ßòZúd _éÂû ù~ûWÿ«ê

ùiû_û^ 1Pd^ Ke«ê ù_Rþ- A^þiUðùMûUòG _éÂû Pûfê WKêýùc<þe ùghùe ù~ûMKeòaûKê icÉ Wò`fÖMêWÿòKê ~[ûcùZ QûWÿò\ò@«ê (PòZâ 4) ö IùK KäòKþ Ke«ê

Kû~ðý 3ùfdið IßòùŠû ùLûf«ê

ùiû_û^1Pd^ Ke«ê IßòùŠûRþ- ùfdið¤û^eL«ê ù~ Gjû GK ùUûMfþ; ~\ò ùfdiðIßòùŠû @ûMeê ùLûfû @Qò, Gjû ZûjûKê fêPûAù\aöG`6 Kò ùfdið IßòùŠûKê ùUûMf KeòaûegúNâ C_ûdöùiû_û^ 2_âZò WKêýùc<e @^ìý^ ùMûUòG ùfde Wò`fÖbûùa aýûKþMâûCŠþ ^ûcùe [ûGöùfde ^ûc _ûAñ [ôaû GK ùPKþ aKè ù\L«êcûCiþe _G<eKê _âZò ùPKþ aKè C_ùe [ôaûPòjÜ C_ùe eL«ê Gaõ Gjû ùfdeeaýajûe C_ùe Kò_eò ^òdªY KeêQò flý


Ke«êö

PòZâ 5 Äâòaiþ ùfdið IßòùŠûKû~ðý 4Pûfê ùfdeKê còùÁKþ bûùa _ê^ü^ûcKeY Ke«ê

ùiû_û^ 1ùfdið IßòùŠûe ù^cþ É¸ùe aýûKþMâûCŠC_ùe Wafþ KäòKþ Ke«ê öaýûKþMâûCŠþKê còùÁKþ bûùa a\kûA G<e\aû«ê

Kû~ðý 5ùUKèU AùcùRiþ aýûKþMâûCŠ ^ûcùeùfde ù~ûM Ke«ê

ùiû_û^ 1ùfdið IßòùŠûùe @ûWþ G ^òdê ùfde aU^þ

C_ùe KäòKþ Ke«êGK ^ì@û ùfde Pûfê ùfde C_ùe iõ~êqùjaùiû_û^ 2ùfdeKê AùcùRiþ bûùa eòù^cþ Ke«ê(C_ùe Kû~ðý 4 ù\L«ê)ùiû_û^ 3@ûC \êAUò ùfde ù~ûM Ke«êùiMêWÿòKê ~[ûKâùc aýûKþMâûCŠ Gaõ ùUKèUbûùa eòù^cþ Ke«ê

Kû~ðý 6ùfdeMêWÿòKe KâciÚòZò ^òcÜ cùZ iRûWÿ«ê:ùUKèU AùcùRiþ còùÁKþ aýûKþMâûCŠ

ùiû_û^ 1ùfdið IßòùŠûùe aýûKþMâûCŠ ùfdeKê iòwfþKäòKþ Ke«êöùfûde ùfde aU^þ C_ùe KäòKþ Ke«êö


Gjû ùfdeUòKê AùcùRiþ ùfde ZkKêNê*ûAù\aöaýûKþMâûCŠþ ùfde iaû ZkKê ~òaû _~ðý«Gjò _âKâòdûe _ê^eûaé©ò Ke«êöùiû_û^ 2ùfdeMêWÿòKê ^òcÜ Kâcùe ejòfû bkò Nê*û«ê:ùUKèUAùcùRiþcòùÁKþaýûKþMâûCŠ@ûagýK iÚùk ùeRþ ùfde aU^aýajû~ðýö

Kû~ðý 7còùÁKþ ùfdeKê WòfòUþ Ke«ê

ùiû_û^ 1còùÁKþ ùfdeKê Pd^ KeòaûKê Gjû C_ùeiòwf KäòKþ Ke«êùfdeUò jUûAaûKê WòfòUþ ùfde aU^þ

C_ùe KäòKþ Ke«êùiû_û^ 2G þ6 Kò Uò_ò ùfdið _ýûù^fþ a¦ Ke«ê(Kò´û Pd^ Ke«ê IßòùŠûRþ-ùfdið)

Kû~ðý 8WKêýùc<þUòKê ùfdið.GiþGfþG bûùa ùibþKe«ê Gaõ WKêýùc<UòKê a¦ Ke«ê

ùiû_û^ 1Pd^ Ke«ê `ûAfþ- ùibþ @ûRþùibþ @ûRþ WûGfMþùe ùfdið.GiþGfþGbûùa WKêýùc<Kþê ùibþ Ke«êöùiû_û^ 2IßòùŠûRþùe:Pd^ Ke«ê `ûAfþ – KßòUþcýûKþ IGiþGKèùe:Pd^ Ke«ê Äâòaiþ- KßòUþ Äâòaiþ


4.7: MûAWþe C_ù~ûM cûRòð è @ûŠþ Kfcè: WKêýùc<e cûRòð^þ ùiUþ Keòaû icdùe aû GK ùUKèU ù âcþKê

É¸ùe aòbûRòZ KeòaûKê Pd^ Kùf MûAWþ MêWÿòK QûGñ iÚû_òZ jê@«òö @ûWþ jKþ: @ûùc GK _éÂûùe WòRûA^þ _âKâòdûùe ^òŸòðÁ iÚòZòùe @ûagýK @^êba

Kùf MûAWþ ù~ûM Keò _ûeòaû ö iàûUþð: GMêWÿòK @iÚûdú MûAWþ ~ûjû @ûùc ùKøYiò @aþùRKÖKê Nê*ûAaû icdùe @^ý

@aþùRKÖe aû _éÂûe ]ûe aû c¤aò¦ê ij @ûfûA^þ Keòaû _ûAñ \égýcû^ ùjûA[ûG öiaê WòUò_ò @û_äòùKi^þùe iàûUð MûAWþ iêaò]û ^ [ûGö

MûAWþ MêWÿòKê “iÜû_ú’ Keû~ûA_ûeòa ~Ÿßûeû ùKøYiò @aþùRKÖKê MûAWþ ^òKUKê Nê*ûAùf GjûUûYò^òGöMûAWþ MêWÿòK iû]ûeYZü iciMâ ùfde C_ùe Kûc Keò[ûG, ~Ÿßûeû ùMûUòG ùfdeùeiÚû_òZ MûAWþ @^ý ùfdeùe [ôaû @aþùRKÖKê @ûfûA^þ Keòaûùe aýajéZ ùjûA_ûeòa ö GjûùKak MûAWþ \égýcû^ ùfdeùe [ôùf i¸aö GYê MûAWþ MêWÿòKê GK bò^Ü ‘MûAWþ’ùfdeùe eLôaû GK iû]ûeY @býûi ùjûA[ûGö `kùe ùfdeKê fêPûA MûAWþe ‘iÜû_ú’@ûPeYKê @iÚûdú bûùa a¦ Keò ùjaöMûAWþ MêWÿòK bìicû«e aû bìf´ ùjûA[û@û«òö ùKùZK WòUò_ò @û_äòùKi^þùe iàûUð MûAWþiêaò]û [ûG ~ûjû \ßûeû ^òR _i¦ @^êiûùe GK ^òŸòðÁ ùKûY _eòcûYùe GK @aþùRKÖKêùcûWÿû ~ûG öaäúWèiû]ûeY @ òiþ ùfRe I AuþùRUþ _âò<eMêWÿòK KûMRe ]ûeùe _âò<òwþ Keò_ûe«ò ^ûjó ö ~\ò@û_Yu WKêýùc<þe WòRûA^þ G_eò ùjûAQò Kò KûMRe ]ûe ^òKUa©ðú ùlZâ gì^ý, ùZùaKòQò @iêaò]û ùja ^ûjó ö~\ò @û_Yu WòRûA^þ _ìeû ]ûe _~ðý« ejòQò, ùZùa WKêýùc<Uò @ûagýKVûeê aWÿ KûMRùe(C_~êq _âò<eþùe )_âò<þ ùjaû \eKûe Gaõ _ùe Zûjû VòKþ @ûKûeùe ùQ\^ Keû~ûA_ûeòaöùQ\^ icdùe iûcû^ýZc ZîUò _âò<þ ùjûA ^[ôaû KûMRe GK @^ûù_lòKZû QûWÿò_ûùe öGYê GjûKê GWÿûAaû _ûAñ aäúWþ \ò@û~ûA[ûG ö aäúWþ GK MûAWþ (aû cûRòð^þ) ~ûjû @ûagýKKûMRVûeê iûcû^ý aWÿ (iû]ûeYZü 2-3 còfòcòUeþ aWÿ)ö @ûùc KûMRe ]ûeùe ùKøYiòewú^þ C_\û^ eLôùf, @ûùc GjûKê aäúWþ ij @ûfûA^þ Keê ~Ÿßûeû ùQ\òZ ]ûe iaêùaùk_eòÃûe fûMòa ö (PòZâ 6 ù\L«ê)


PòZâ 6: aäúWþ ijòZ Gaõ aò^û ùQ\^

MûAWþe C_ù~ûM@ûùc GK aò\ýcû^ WKêýùc<þ ùLûfòaû Gaõ _ùe G[ôùe MûAWþcû^ ù~ûM Ke«êö GjòMûAWþ MêWÿòK ùUKèU Gaõ AùcRþ ù âcþ MêWÿòKê CPòZ iÚû^ùe iÚû^òZ Keòaûùe _ea©ðú@býûiùe ijûdK ùjaö

ùfdið .GiþGfþG WKêýùc<þ @býûi 2eê ùLûf«ê Kò´û `eþ GKèeiûARþ 3 .GiþGfþG ùLûf«êö WKêýùc<þùe Zò òUò É¸ ù~ûM Keòaû _ûAñ MûAWþ cýûù^Re aýajûe Ke«êö WKêýùc<þùe bìicû«e MûAWþcû^ ù~ûM Keòaû _ûAñ MûAWþ cýûù^Re aýajûe Ke«êö MûAWþ MêWÿòKe iÚòZò fKþ Ke«ê iÜû_þ Uê MâòWþ Gaõ iÜû_þ Uê MûAWè @°^ G^ûaf Ke«êö WKêýùc<þKê MûAWè .GiþGfþG bûùa ùibþ Ke«ê Gaõ Äâòaiþ a¦ Ke«êö

Kû~ðý 1GKþieiûARþ 2eê ùfdið.GiþGfþG ùLûf«êKò´ûGKþieiûAR 3.GiþGfþG 0 ùLûf«ê

ùiû_û^ 1Äâòaiþ ùLûf«ê~\ò ^òdê WKêýùc< WûGfMþ ùLûùf,Kýû^þùifùe KäòKþ Ke«êùiû_û^ 2Pd^ Ke«ê `ûAfþ- I_^þI_^þ WûGfMþùe Pd^ Ke«êùfdið.GiþGfþG (GKþieiûAR 2eê) Kò´ûGKþieiûARþ 3 .GiþGfþG _ûAñ IùKùe


KäòKþ Ke«êùiû_û^ 3iµì‰ð _éÂûKê IßòùŠûùe ù\Lôaû _ûAñ Pd^Ke«ê bòdê - òUþ Uê jûAUþ

Kû~ðý 2WKêýùc<þùe Zò^òUò É¸ Keòaû _ûAñ MûAWþcýûù^Re aýajûe Ke«ê

ùiû_û^ 1MûAWþ cýûù^Re WûGfMþ ùLûfòaû _ûAñPd^ Ke«ê bòdê-cýûù^Rþ MûAWèùiû_û^ 2WûGfMþùe Kfc/ùeû Pd^ Ke«êbìf´ _ýûù^fþ (PòZâ 7)ùe ^´eKê a\kûA2Ke«ê ö dêRþ Mýû_þùe UòKþ Ke«êaýa]û^Kê aXÿûA 10 GcþGcþ Ke«êùe`e Uê @°^Kê a\kûA cûRòð^þiþ Ke«ê@û_äûG Uê @fþ ù_ùRiþùe KäòKþ Ke«ê\âÁaý: cûRòð^þ @°^þi Pd^ Keòaû \ßûeû_éÂû cûRòð^þ c¤ùe Zò òUò icû^ É¸còkò_ûeòaöùiû_û^ 3MûAWþ cûù^Reþ WûGfMþKê a¦ Keòaû _ûAñ_êYò [ùe Pd^ Ke«ê ù_Rþ-cýûù^RþMûAWè(@[aû WûGfMþe C_e ùKûYùe [ôaû ùKäûRþaU^þKê aýajûe Keò a¦ Ke«ê)


PòZâ 7 Äâòaiþ MûAWþ cýûù^Re WûGfMþKû~ðý 3WKêýùc<þùe bì_ZòZ (jeûAR<ûfþ) MûAWþù~ûM Keòaû _ûAñ MûAWþ cýûù^Re aýajûeKe«ê

ùiû_û^ 1MûAWþ cýûù^Re WûGfMþKê _êYò [ùeùLûfòaû _ûAñ Pd^ Ke«ê ù_Rþ- cýûù^RþMûAWèùiû_û^ 2WûGfMþùe iòwfþ Uýûaþ Pd^ Ke«êjeûAR<ûfè _ýûù^fþùe @ûWþ KäòKþ Ke«ê_eòcû_Kê a\kûA 45 GcþGcþ Ke«ê@û_äûG Uê @fþ ù_ùRiþùe KäòKþ Ke«êùiû_û^ 3@ûjêeò Zò^òUò bì_ZòZ MûAWþ ù~ûM KeòaûKê^òŸòðÁ iÚû^:60 GcþGcþ120 GcþGcþ270 GcþGcþ@û_äûG Uê @fþ ù_ùRiþùe KäòKþ Ke«ê~\ò @û_Y KòQò ZîUú Ke«ò, ùZùa MûAWþùcReùc<þe Wafþ KäòKþ Keò GjûKê a\kûA_ûeòùa @[aû Gjû C_ùe iòwfþ KäòKþ KeòWòfòUþ aU^þ aýajûe Keò_ûeòùaö


Kû~ðý 4iÚû^ùe MûAWþKê Zûfû a¦ Ke«ê

ùiû_û^ 1MûAWþ cýûù^Reþ WûGfMþe iòwfþ UýûaþùefKþ MûAWèþ ùPKþ aKè C_ùe UòKþ Ke«êöùiû_û^ 2MûAWþ cýûù^Re WûGfMþ a¦ Keòaû_ûAñ_ê^ü Pd^ Ke«ê ù_Rþ-cýûù^Rþ MûAWè(@[aû WûGfMþe C_e ùKûYùe [ôaû ùKäûRþaU^þKê aýajûe Keò a¦ Ke«ê)

Kû~ðý5iÜû_þ Uê MûAWè @°^þKê iKâúd Ke«ê

ùiû_û^ 1Pd^ Ke«ê ù_Rþ – iÜû_þ Uê MûAWè

Kû~ðý 6WKêýùc<þê MûAWèþ .GiþGfþG bûùa ùibþ KeòÄâòaiþ a¦ Ke«ê

ùiû_û^ 1Pd^ Ke«ê `ûAfþ – ùibþ @ûRþùibþ @ûRþ WûGfMþùe WKêýùc<þKê MûAWè.GiþGfþG bûùa ùibþ Ke«êöùiû_û^ 2IßòùŠûRþùe:Pd^ Ke«ê `ûAfþ – KßòUþcýûKþ IGiþGKèùe:Pd^ Ke«ê Äâòaiþ- KßòUþ Äâòaiþ

4.8: ù`âcþùe Kû~ðýKeòaû

ùfdeùe C_û\û^MêWÿòK ^ò½òZ eìù_ GK aû @]ôK ù âcþe @«bêðq ùjaö Wò`fÖbûùa ù âcþMêWÿòK @ûdZûKûe ùjûA[û«ò, Kò«ê iò¡û« @^êiûdú ùiMêWÿòK ù~ùKøYiò @ûKéZòaògòÁùjûA_ûeòùa Gaõ _âZò ù âcþ ùUKèU aû AùcRþ ]ûeY Keò[û@û«ò @[P iû]ûeYZü GKZâCbdKê ]ûeY Ke«ò ^ûjóöù âcþe cêLý ùa÷gòÁý ùjCQò:

@ûKûe Gaõ iÚòZò: ù âcþMêWÿòK ùfdeùe ù~ùKøYiò iÚû^ùe Gaõ ù~ùKøYiò _âiÚGaõ CyZûùe iÚû_^ Keû~ûA_ûeòa


@Y @ûdZûKûe ù âcþ MêWÿòK iû]ûeYZü _âiÚ I CyZû ~êq GK a§^ú aûKè aû aûCŠòõaKè c¤ùe MâjòZ ùjûA[ûG öù âcþMêWÿòKe @ûKûe Gaõ iÚòZò ^ò¡ðûeY cûCiþ \ßûeû WâûMþ Keò Kò´û _ýûù^fþùe iò]ûcìfýûu beò Keû~ûA_ûeòa ö _éÂûùe iÚòZòKê iû]ûeYZü GKè Gaõ IßûA iõù~ûRK@^êiûùe PòjÜU Keû~ûA[ûG ö GKè bì_ZòZ iÚòZò Gaõ IßûA bìf´ iÚòZò \gðûA[ûG öWò`fÖþ _âò`ùe^þùiiþùe Pd^ ùjûA[ôaû GKK aýajéZ ùjûA[ûG ö @û]ûe iÚòZòiû]ûeYZü _éÂûe C_eiÚ aûc ùKûYeê ùjûA[ûG, Kò«ê WòUò_ò @û_äòùKi^þMêWÿòK@ûagýKZû^êiûùe GjûKê a\kûAaûKê @^êcZò ù\A[û@û«ò ö iû]ûeYbûùa @û_Ybì_ZòZ Gaõ bìf´ eêfe _â\gð^ _ûAñ Pd^ Keò_ûeòùaö

ùÁâûKþ: Gjû ù âcþe _eòùaÁ^úùeLû @ùU ö ùÁâûKþe ew, _âiÚ (ùcûùUA) GaõÁûAfþ (ifòWþ, WýûiþWþ AZýû\ò) ejò[ûG ö iaêMêWÿòK _eòa©ð^údö

`òfþ: Gjû ù âcþ @«eiÚ ewö òfè ifòWþ (GKK ew) Kò´û MâûWòG<þ ù~Cñ[ôùeù âcþ iûeû \êA aû @]ôK ewe _eÆe c¤ùe cògâòZ ùjûA[ûG öùKøYiò QaòKê GK ùUKèUþ ù âcþe _éÂbìcòùe eLôaûKê Pûjóùf, iû]ûeYZü \êAUòù âcþ aýajûe KeòaûKê _Wÿò[ûG ö ùMûUòG ùUKèU _ûAñ Gaõ @^ýUò Qaò _ûAñö Qaòù âcþ C_ùe ùUKèUþ ù âcþ Ée bûùa eLôaûKê jêG ö

A þùiUþ ùÆiòwþ: Gjû ùÁâûKþ Gaõ C_û\û^ c¤ùe \ìeZû @ùU ö Wò`fÖ bûùa Gjûgì^ý ùjûA[ûG ö

ùUKèUþ eû_þ: Gjû ùUKèþ @^ý ù âcþ C_ùe PXÿòùf Zûjûe PûeòKWÿùe ùNeòejòaûKê aêSûGö

PòZâ 8 GK ùWKèU_þ _aäògòõ Uêfþùe ù`âcþcû^
















ù`âcþe Kû~ðýKûeòZû@ûùc GK _ìaðeê aò\ýcû^ WKêýùc<þ ùLûfòaû ù~Cñ[ôùe _ìaðeê MûAWþMêWÿòKe GK gévkû^ò¡ðûeòZ ùjûA ejòQò ö @ûùc @ù^K MêWÿòG ùUKèUþ Gaõ AùcRþ ù âcþ Gjò _éÂûùe b©òðKeòaû _ûAñ Gjò MûAWþ MêWÿòKê aýajûe Keòaû ö

MûAWè .GiþGfþG WKêýùc<þ GKþieiûAR 3eê ùLûf«ê Kò û èþ GKþieiûAR4 .GiþGfþGùLûf«ê

ùUKèUþ ùfde Pd^ Ke«ê WKêýùc<þe ùUKèUþ ù`âcþcû^ ù~ûWÿòaû _ûAñ A^þiUð ùUKèUþ ù`âcþ Uêfþ aýajûe Ke«ê AùcùRiþ ùfde Pd^ Ke«ê WKêýùc<þe AùcRþ ù âcþMêWÿòK ù~ûWÿòaû _ûAñ A^þiUð AùcùRiþ ù`âcþ aýajûe Ke«ê ùfdee iìPKMêWÿòKê @^þ Ke«ê GK AùcRþ ù`âcþKê ùUKèUþ ùfde @ûWÿKê Nê*û«ê (Gaõ ùèûA @ûY«ê) WKêýùc<þê ù`âcþi .GiþGfþG bûùa ùibþ Ke«ê Gaõ Äâòaiþ a¦ Ke«ê

Kû~ðý 1MûAWþiþ .GiþGfþG WKêýùc<þGKèeiûARþ3eê ùLûf«ê Kò ûèþ GKèeiûARþ4.GiþGfþG ùLûf«ê

ùiû_û^ 1Äâòaiþ ùLûf«ê~\ò ^òdê WKêýùc<þ WûGfMþ ùLûùf, Kýû^þùifþùe KäòKþ Ke«êùiû_û^ 2Pd^ Ke«ê `ûAf-I_^þI_^þ WûGfMþùe MûAWè .GiþGfþG (GKèeiûAR3eê) @[aûèþ GKèeiûARþ 4 .GiþGfþG Pd^ Ke«êIùK KäòKþ Ke«êùiû_û^ 3iµì‰ð _éÂû \égýcû^ Keòaû _ûAñ Pd^ Ke«ê bòdê- òUþ UêjûAUþùiû_û^ 4A^þiUð ùc^êý @°^þùe KäòKþ Ke«ê~\ò ÁòKò Uêfèþ @° þ UòKþ ùjûA[ûG, ZûjûKê a¦ KeòaûKê Zû’C_ùe KäòKþ Ke«êöGjû _âZò [e b©òð Keòaû _ùe KiðeKê iòùfKÖ @ûAUcþ_G<eKê ùèûAùâûKê iê^ò½òZ Keò[ûGö


Kû~ðý2ùUKèUþ ùfde Pd^ Ke«ê

ùiû_û^ 1iê^ò½òZ Ke«ê ù~ ùfde IßòùŠû (PòZâ9) _â\gðòZ ùjCQòö~\ò ^êùjñ ùZùa GjûKê \égýcû^ KeòaûKê G þ6 Kò’ aýajûeKe«êöùiû_û^ 2ùfdið IßòùŠûùe ùUKèU ùeû C_ùe GjûKê Pd^ KeòaûKêKäòKþ Ke«êöùfde _ûAñ CŸòÁ ùPKþaKèe Z[ýKê bêfKâùc bûùa ^a\kûAaûKê ~ZÜaû^ jê@«êö

PòZâ 9 ùfdið IßòùŠûKû~ðý 3PòZâ 10ùe \gðû~ûA[ôaûbkò WKêýùc<þe ùUKèUù âcþ ù~ûWÿòaû _ûAñ A^þiUðùUKè ù âcþ Uêfþ aýajûeKe«ê

ùiû_û^ 1PòZâ 10 @¤d^ Ke«ê\ßûeû PòjÜòZ ùlZâ AùcùRiþ ùfde C_ùe GK AùcRþ ù âcþ

ùjaö\ßûeû PòjÜòZ ùlZâMêWÿòK ùUKèU ùfde C_ùe ùUKèU ù âcþ

ùjaö


PòZâ 10 WKêýùc<þ _ûAñ ù âcþcû^ùiû_û^ 2Uêfþiþ icìj \égýcû^ ùjC[ôaû ^ò½òZ Ke«ê (PòZâ 11)öiû]ûeYZü ùc^êý Zùk Uêfþaûeþ ejò[ûG ö~\ò ^ûjó, KäòKþ Ke«ê IßòùŠûRþ-Uêfèö

PòZâ 11 Äâòaiþùe Uêfèicìjùiû_û^ 3Gjò @ûPeYKê iKâòd KeòaûKê aýajûe Ke«ê ù_Rþ-iÜû_þ Uê MûAWè (Gjû _ìaðeê iKâòd [ûA_ûùe)ùiû_û^ 4A^þiUð ùUKèU ù âcþ Uêfþùe KäòKþ Ke«êcûCiþ _G<e GK Kâiþ ùjdûeþùe _eòa©òðZ ùjaGaõ ùUKèU ù âcþ _G<e GKè-IßûAiÚòZò ùfafþ ~êq ùjaö

ùiû_û^ 5PòZâ 10Kê cûMð\gðKbûùa aýajûe Keò _éÂûC_ùe_â[c ùUKèU ù âcþ Zò@ûeò Keòaû _ûAñ KäòKþ Gaõ WâûMþKe«êö










@û_Y MûAWþ MêWÿòKê @ûKhðK aû “iÜû_ú” bûùa _ûAùaGaõ Zûjû @û_Yuê VòKþ @ûKûe _ûAaûùe ijûdZûù\aöùiû_û^ 6ùUKèUþ ù âcþ Zò@ûeò ùjfû _ùe, @û_Y ùUKèUù âcþe iúcûKê KäòKþ Gaõ WâûMþ Keò iÚòZòKê iRûWÿò_ûeòùaö\êbðûMýagZü ^òŸòðÁ bûùa GK Lûfò [ôaû ù âcþKêijRùe ù\Lô ùja ^ûjó öù âcþMêWÿòKê ÆÁbûùa ù\LôaûKê aýajûe Ke«ê bòdê-MûAWþfûA è MûAWþfûA^þMêWÿòKê fêPûAaû_ûAñ ö _ê^üMûAWþ fûA^þKê \égýcû^ Keòaû _ûAñ aýajûe Ke«êbòdê- MûAWþfûA èöùiû_û^ 7_â[c _éÂûùe @agòÁ _û*Uò ùUKèUþ ù âcþ Ke«êö

êUeþ ù âcþKê _éÂûe ^òcÜbûMùe Gaõ _ûgßðKê UûYò aWÿKeòaûKê ù_Rþ aäòWþ MûAWþ MêWÿòKê aýajûe Ke«êö\ßòZúd _éÂûKê ùÄâûfþ Keò ~û@û«ê Gaõ ùijò _éÂû _ûAñ_û*Uò ùUKèUþ ù âcþ Ke«êö

Kû~ðý 4AùcùRiþ ùfde Pd^ Ke«ê

ùiû_û^ 1ùfdið IßòùŠûùe (PòZâ 9), AùcùRiþ ùfde C_ùeKäòKþ Keò GjûKê Pd^ Ke«ê ö ùKøYiò ùPKþaKèeiÚòZòKê ^ a\kûAaûKê ~ZÜaû^ jê@«êö

Kû~ðý 5PòZâ 10ùe \gðû~ûA[ôaû bkòWKêýùc<þùe ùUKèþ ù âcþ ù~ûMKeaûKê A^þiUð AùcRþ ù âcþ Uêfþaýajûe Ke«ê

ùiû_û^ 1WKêýùc<þe _â[c _éÂûKê ùÄâûfþ Keò ù`eò ~û@û«êöùiû_û^ 2A^þiUð AùcRþ ù`âcþ Uêfþùe KäòKþ Ke«êcûCiþ _G<e Kâiþ ùjdûeùe _eòa©òðZùja Gaõ AùcRþ ù`âcþ _G<e GKè-IßûA iÚòZò ùfaf ~êq ùjaö


ùiû_û^ 3PòZâ 10Kê cûMð\gðK bûùa aýajûe Keò _â[c_éÂûùe AùcRþ ù âcþ Ke«êöAùcRþ ù âcþùe GK aòeûU QKò [ûG `kùe ù\LôaûijR ùjûA[ûGö

Kû~ðý 6ùfde AŠòùKUeMêWÿòKê iKâòdKe«êö

ùiû_û^ 1@ûgû Keû~ûG Kò @û_Yue icÉ ù âcþ C_~êqùfdeùe @Q«òö@ûce flý ùUKèUþ ù âcþMêWÿòKê ùUKèU ùfde GaõAùcRþ ù âcþMêWÿòKê AùcRþ ùfdeùe eLôaûùiû_û^ 2Gjò ùa÷gòÁýMêWÿòKê iKâòd Keòaû_ûAñ aýajûe Ke«êbòdê-ùgû ùfde AŠòùKUi ðöGjû ù âcþe WûjûY KWÿùe GK ùQûU cûKðe eLôaöcûKðee ew \gðûAa Kò ù âcþUò ùKCñ ùfdeùeejòQòö~\ò cûKðe aòPkòZ Kùe ùZùa ù~ùKøYiò icdùeGjûKê fêPûAaû _ûAñ bòdê-ùgû ùfde AŠòùKUiðe_ê^ü aýajûe Keû~ûA_ûeòaö

Kû~ðý 7ùUKèU ùfde ^òKUKê AùcRþù âcþ Nê*û«ê Gaõ ù`eûA @ûY«êö

ùiû_û^ 1ùfde IßòùŠûùe ùUKèU ùfde Pd^ Ke«êùiû_û^ 2ùUKèU ù âcþ c¤eê ùMûUòG C_ùe KäòKþ Keò ZûjûKêPd^ Ke«êö Pd^ Ke«ê @ûAUcþ-ùiŠþ Uê ùfde-aýûKþMâûCŠþöGjû ù âcþKê aýûKþMâûCŠþ ùfdeKê iÚû^û«e Keòaöùfde AŠòùKUe aýûKþMâûCŠþ ùfde ewKê_eòa©òðZ ùjaû ù\Lô_ûeòùaö


ùiû_û^ 3ùfdið _ýûù^fþùe, aýûKþMâûCŠþ ùfde C_ùe KäòKþKe«êö iÚû^û«e Keò[ôaû ù âcþKê Pd^ Ke«êö@ûAUcþ-ùiŠþ Uê ùfde-AùcùRiþ aýajûe Keòù âcþUòKê AùcRþ ùfdeþKê ù`eûA @ûY«êööùiû_û^ 4icÉ ùUKèUþ ù âcþMêWÿòK ùUKèU ùfdeþùe [ôaû ~û*Ke«êöicÉ AùcRþ ù âcþMêWÿòK AùcRþ ùfdeþùe [ôaû ~û*Ke«êöù âcþMêWÿòK bêfþ ùfdeùe [ôùf C_e a‰òðZ ùKøgk@af´^ Keò VòKþ iÚû^Kê iÚû^û«e Ke«êö

Kû~ðý 8WKêýùc<þê ù âcþiþ.GiþGfþG bûùaùibþ Ke«ê Gaõ Äâòaiþ a¦ Ke«ê

ùiû_û^ 1Pd^ Ke«ê `ûAfþ – ùibþ @ûRþùibþ @ûRþ WûGfMþùe WKêýùc<þKê ù`âcþi.GiþGfþGbûùa ùibþ Ke«êöùiû_û^ 2IßòùŠûRþùe:Pd^ Ke«ê `ûAfþ – KßòUþcýûKþ IGiþGKèùe:Pd^ Ke«ê Äâòaiþ- KßòUþ Äâòaiþ

4.9: ùUKèUþùe Kû~ðýKeòaûiµì‰ð ùUKèUþ _ûAñ ùUKèUù âcþ _~ðýû¯ ^ ùjùf @Zòeòq ùUKè \égýcû^ ùja ^ûjó ö

Gjò @\égýcû^ ùUKèKê ‘IbeùiUþ’ (ùaùkùaùk ‘Ibeù äû’) Kêjû~ûGöùUKèUþ ù[âWòwþiµì‰ð ùUKèUþ _ûAñ ùUKèUù âcþ _~ðýû¯ ^ ùjùf @Zòeòq ùUKè \égýcû^ ùja ^ûjó ö Gjò@\égýcû^ ùUKèKê ‘IbeùiUþ’ (ùaùkùaùk ‘Ibeù äû’) Kêjû~ûGöIbeùiUþ ùUKè [ôaû ù âcþe ^òcÜ bûMe WûjûY _ûgßùe GK cûKðe \égýcû^ jêG öIbeùiUþ ùUKè _òâ< jêG^ûjó Gaõ Reêeú Z[ý jUò~òaûe i¸ûa^û [ûG ö GYê Gjò IbeùiUþ


cûKðeMêWÿòKê flý eLôaû @ûagýKö IbeùiUþ ùUKèU [ôaû iÚùk @]ôKûõg WòUò_ò i ÖIdûeWKêýùc<Kê _âò<þ Keòaû icdùe aû _òWòG þ Keòaû icdùe iùPZ KeûA[û@û«ò ö _âûdZüGjò ùPZûa^úKê a¦ Keû~ûA_ûeòa, Kò«ê Zûjû aê¡òcZû ùja^ûjóöùUKèU eû_þùMûUòG ùUKèUþ ù âcþ @^ý GK ù âcþ C_ùe PXÿòùf, @ûùc ùUKèUþKê @^ý ù âcþ PûeòKùWÿùLkûA eLô _ûeòaûö iû]ûeYZü Pûeò _âKûe ùUKèUþ eû_þ C_f² ùjûA[ûG:

^ þ: ùUKèUþ @^ý ù âcþKê LûZòe ^ Keò ÊûbûaòK bûùa ejò[ûGö @ûeûCŠ aûCŠòwþ aKè: ùUKèUþ @^ý @ûdZûKûe ù âcþe Cbd _ûgßðùe aû ù âcþUò

@ûdZûKûe ùjûA ^ [ôùf aûCŠòõ aKèe CbdKWÿùe ejò[ûGö @ûeûCŠ @aþùRKÖ: ù âcþùe [ôaû @aþùRKÖe aûjýùeLû @^êiûùe ùUKèUþ ajò[ûGö

Gjû ùKak Mâû òKþö Rµ: ù âcþe _ûgßðùe ^ ejò ùKak C_ùe Gaõ Zùk ùUKèUþ ejò[ûG öiû]ûeYZü ùUKèUþ eû_þ ùfde c¤ùe Kûc Keò[ûGö GYê GK ùfdeùe [ôaû ù âcþc¤iÚ ùUKèUþ @^ý GK ùfdeþùe [ôaû ù âcþe PûeòKùWÿ eû_þ Keû~ûA_ûeòaöÁûAfèWKêýùc<þùe iÚòeZû ùjCQò ~ZÜgúk Gaõ Pò«ûgúk WòRûA^þe PòjÜö @ù^K _éÂû aû@ù^K @¤ûd i´kòZ GK aéjZþ WKêýùc<þùe ùUKèUþe `<þ, `<þ iûARþ, ùIßUþ, ÁûAfþGaõ Kfe @û\òùe iÚòeZû aRûd eLôaû GK cêŠaý[û ùjûA[ûG; C\ûjeY Êeì_ GKMêeêZß_ì‰ð ùUKèUþKê ùaûfØeê AUûfòKþKê a\kûAaû_ûAñ @ù^K _éÂûKê ~òaûKê _Wÿòa Gaõ^òüiù¦j KòQò QûWÿò ùjûA~òa öÁûAfè ùjCQò ùUKèUþùe iÚòeZû aRûd eLôaûùe iað^òcÜ iciýû~êq iùaðû©c cûMðöiû]ûeYZü @ù^K _âKûe ÁûAfþ ejòQò ù~còZòKò:

_ûeûMâû þ KýûeûKÖe ùUafþ ùifþ @aþùRKÖ

GVûùe @ûùc ùKak _ûeûMâû þ Gaõ KýûùeKÖe ÁûAfþ aòhdùe @ûùfûP^û Keòaûö _âùZýKÁûAfþe GK ^ûc Gaõ ÁûAfþ ùa÷gòÁý aû @ûUâòaêýUþMêWÿòKe iõMâj [ûGö ù~ùZùaùk GKÁûAfþ WKêýùc<þe GK @õgC_ùe C_ù~ûM jêG, Gjò ùa÷gòÁý iaê aýajéZ ùjûA[ûG ö


GK ÁûAfþe @ûUâòaêýUþùe _eòa©ð^ Kùf Zûjû @û_YûQûGñ WKêýùc<þe iµéq @õgKê _âbûaòZKeò[ûG ö_ûeûMâû`þ ÁûAfè`<þ @ûUâòaêýUèþ, @ûfûA^þùc<þ, ùÆiòõ, fòWòõ (]ûWÿò c¤ùe aýa]û^) Gaõ @ûjêeò @ù^K@û]ûeùe _ûeûMâû þ ÁûAfþ _eòa©ð^ Keû~ûA_ûeòaö _ûeûMâû þKê iò]ûikL ÁûAfþa\kûAaûKê Kcþ Keû~òaû CPòZ; ^ûcûuòZ ÁûAfþKê _ûeûMâû þ C_ùe _âùdûM Keòaû ùagþiêaò]ûR^Kö_ûeûMâû þe MêYa©û icìjKê GK ÁûAfþ ^ûcùe ^ûcûuòZ Keòùja Gaõ @ûagýKZû^êiûùe@^êùz\ C_ùe _âùdûM _ûAñ C_f² Keû~ûA_ûeòa ö _ea©ðò icdùe GK ^ûcûuòZÁûAfþùe _eòa©ð^ Kùf Zûjû WKêýùc<þe ù~ùKøYiò iÚû^ùe aýajéZ ùjûA[ôa ùiVûùe_eòa©ð^ @ûù_ @ûù_ _âZò kòZ ùjaö C\ûjeY Êeì_ ~\ò @û_Y GK @ûùfLýe gúhðKê òcÜ^ò¡ðûeY KeòQ«ò ~[û

fêiòWû iû è, ùaûfØþ, 14 _G<þ,@ûfûG þWþ ùi<e,@ùUû fòWòõ28 _G<þ `ùfûAwþ ùÆiþ

Gaõ GjûKê @ûùfLýe icÉ gúhðK C_ùe _âùdûM Keòaû _ùe c^ _eòa©ð^ Keò GjògúhðKMêWÿòKê KeòaûKê Pûjû«ò

AUûfòKþ@û_Yuê ÁûAfþe ùW ò^òi^þ a\kûAaûKê _Wÿòa - @û_Yuê _âZò @ûùfLýe @^êùz\ gúhðKKê~òaûKê _Wÿòa ^ûjó öicÉ WòUò_ò @û_äòùKi^þ ùMûUòG C_ùe @ûC ùMûUòG ÁûAfþ ÁûAfþ ^ûc @û]ûe KeòaûKê@^êcZò ù\A[û@«ò; cìk ÁûAfþùe _eòa©ð^ _ùe Gjû C_ùe @û]ûeòZ ÁûAfþùe _âZò`kòZùjûA[ûG ö C\ûjeY: @ûùc \êAUò ^ì@û ÁûAfþ @ûUòðKfþ ùjWòõ @Wþ Gaõ @ûUòðKfþ ùjWòõAbò^þ ^ûcùe C_ùe [ôaû @ûUòðKfþ ùjWòõ ÁûAfþ @û]ûeùe Keò_ûeòaûö Gjû @ûcKê @ûUòðKfþùjWòõe \êAUò aòaò]Zû _â\û^ Keòa; ùMûUòG @~êMà _éÂû (@Wþ ù_Rþ) Gaõ @^ýUò ~êMà @uaògòÁ _éÂû (Abò^þ ù_Rþ) _ûAñ ö

i¸aZü @ûUòðKfþ ùjWòõ @Wþùe ejòa@ûfûA þWþ eûAUþGaõ @ûUòðKfþ ùWWòõ Abò þùe@ûfûA þW ùf`Ö


@^ý icÉ MêY @ûUòðKfþ ùjWòõeê _ûAùa ö gûLû ÁûAfþùe ÊZªbûùa ^ì@û Keò Keû~ûA[ôaû_eòa©ð^ aýZúZ @^ý icÉ @ûUâòaêýUþ cìk ÁûAfþùe _eòa©ð^ Kùf Zûjû gûLû ÁûAfþ \ßûeûMâjòZ ùja öKýûùeKÖe ÁûAfþicû^ Xwùe _ûeûMâû þ ÁûAfþ ^ûcKeY Kfû bkò @ûùc KýûùeKÖe ÁûAfþe ^ûcKeYKeò_ûeòaûö Gjû @ûcKê _ûeûMâû þ c¤ùe [ôaû GK aû GKû]ôK @leMêWÿòKê iÚòeZûe ij^òdªY Keòaûùe ilc Keòaö@û_Yu WKêýùc<þe ùIßaþù_RþMêWÿòKe ùe`ùe^è ~ûjûKê dê@ûeGfþ Kêjû~ûG Zûjû Kò_eòÁûAfþùe ù\LûAaûKê Pûjóùa Zûjû ùjCQò KýûùeKÖeþ ÁûAfþe GK C\ûjeY ö @û_YiÚòeZûe ij dê@ûeþGfþ ÁûAfþKê ùe`ùe^èMêWÿòK C_ùe _âùdûM KeòaûKê ùjùf @û_Ydê@ûeGfþ ÁûAfþùe Zûjûe KòQò @ûUâòaêýUþKê _eòa©ð^ Keò gúNâ Keò_ûeòùaö@û_Y ùMûUòG KýûùeKÖe ÁûAf @û]ûeùe @^ý GK KýûeûKÖe ÁûAfþ Keò_ûeòùa Gaõ _ùeiûcû^ý _eòa©ð^ Keò_ûeòùaö cìk KýûùeKÖe ÁûAfþ _eòa©ð^ Kùf, ^ì@û Keò ÊZª_eòa©ð^Kê QûWÿò gûLû KýûùeKÖe ÁûAf Zûjû MâjY Keòùâ öùUKèùe Kû~ðýKeòaû@ûce ùUKèUþ ù âcþùe ùUKèU ù~ûWÿòaûö Gjû_ùe GjûKê ù âcþùe iò]ûikL Gaõ ùÁûeúGWòUeþ _ýûù^fþ Reò@ûùe iµû\^û Keòaû ö

GKþieiûAR4eê ù`âcþiþ .GiþGfþG @[aû èþ GKþieiûAR5 .GiþGfþG ùLûf«ê ùUKèUþ ù`âcþùe ^cê^û ùUKèU be«êö Zò òUò ùUKèUþ ù`âcþKê fòuþ Ke«ê WKêýùc<þùe gòùeû^ûcû Gaõ gúhðK \ò@«ê ùUKèUþù`âcþ MêWÿòK c¤ùe fòuþe icúlû Ke«ê \ßòZúd _éÂûe ùUKèUþ ù`âcþKê @^þfòuþ Ke«êö \ßòZúd _éÂûùe ùUKèUþe fòuþWþ É¸cû^ Ke«êö ùUKèUþKê icZêf _ûAñ ùÁûeò GWòUe aýajûe Ke«ê fòuþþWþ ùUKèUþ .GiþGfþG bûùa WKêýùc<þKê ùibþ Ke«ê Gaõ Äâòaiþ a¦ Ke«ê

Kû~ðý1GKþieiûAR 4eê ù`âcþiþ.GiGfG @[aûèþ GKþieiûAR5.GiþGfþG ùLûf«ê

ùiû_û^1Äâòaiþ ùLûf«ê~\ò ^òdê WKêýùc<þ WûGfMþ ùLûùf,Kýû^þùifþ C_ùe KäòKþ Ke«ê


ùiû_û^2Pd^Ke«ê `ûAfþ- I_^I_ þ WûGfMþùe Pd^ Ke«êù`âcþiþ.GiþGfþG (GKþieiûARþ4eê) @[aû`eþ GKþieiûAR5 .GiþGfþGIùK KäòKþ Ke«êùiû_û^3Äâòaiþ IßòùŠûùe _éÂû Lû_ Lê@ûAaû _ûAñaýajûe Ke«ê bòdê-`òUþ Uê jûAUþ

Kû~ðý2ùUKèUþ ù âcþMêWÿòKùe ^cì û ùUKèUþ be«ê

ùiû_û^ 1ùfdið IßòùŠû \égýcû^ [ôaû ^ò½òZ Ke«ê ö~\ò ^ûjó ùZùa \égýcû^ KeòaûKê G þ 6\aû«êöùfdið IßòùŠûùe ùUKèUþ ùeû C_ùe KäòKþKeò ùUKèUþ ùfde Pd^ Ke«êùiû_û^ 2WKêýùc<þe _â[c_éÂûùe, iaêVê aûc_Uùe[ôaû ùUKèUþ ù âcþ C_ùe KäòKþ Keò ZûjûKêPd^ Ke«êöùiû_û^ 3ùfûùecþ A_icþ _â\gð^ _ûAñ (PòZâ 13)aýajûe Ke«ê A þiUð-iûµf ùUKèU ö@°^þe iaû Zùk [ôaû ÁûŠûWð ùfûùecþA°cþ Pd^ Ke«êIùK KäòKþ Ke«êö@û_Y ùUKèUþ ù âcþùe ^òcÜùe WûjûY _ùUGK ùQûU ^ûfò aûKè ù\Lôùa ö Gjû iìPûGù~ ùi[ôùe IbeùiUþ ùUKèUþ ejòQòö


PòZâ 12 ùfûùecþ A°c iûµf ùUKèU WûGfMþKû~ðý 3Zò^òUò ùUKèU ù âcþKê fòuþ Ke«ê

ùiû_û^ 1ùUKèU ù âcþ Pd^ ùjûA[ôaû ^ò½òZ Ke«êùiû_û^2Uêfè Uêfþaûeþùe fòuþ ùUKèU ù`âcþiþaU^ùe KäòKþ Ke«êöùiû_û^ 3\ßòZúd É¸e ùUKèU ù âcþùe KäòKþ Ke«êöflýKe«ê Kò _â[c ùUKèUþ ù âcþùeIbeùiUþ ùUKèUþ PòjÜ @\égý ùjûA~ûAQò,Kò«ê Zûjû \ßòZúd ùUKèUþ ù âcþe ^òcÜWûjûY_ùU \égýcû^ ùjCQòö @[ðûZþ @ûjêeòIbeùiUþ ùUKèUþ ejòQòööùiû_û^ 4\ßòZúd É¸eê ZéZúd É¸Kê icû^ _âKâòdûùeùUKèUþ fòuþ Ke«êöG[ôùe Z[û_ò @ûjêeò KòQò IbeùiUþ ùUKèejò[ôaöùiû_û^ 5ù âcþ Pd^ [ûA fòuþ ùUKèU ù âcþ aU^þ








C_ùe @ûC[ùe KäòKþ Ke«ê öWKêýùc<þùe KäòK ^ KeòaûKê ~ZÜaû^þ ùjûAZkKê ùÄâûfþ Keò \ßòZúd _éÂûKê @ûi«êöaûc_ûgßðe ùUKèUþ ù âcþùe KäòKþ Ke«êöa©ðcû^ @û_Y PûeòUò ùUKèUþ ù âcþùeùUKèUþ ù[âWþ KeòQ«òö

Kû~ðý 4ùUKèUþ ù âcþMêWÿòK c¤ùe fòuþ icúlûKe«êö

ùiû_û^ 1fòuþ ùjûA[ôaû ùUKèUþ ù âcþMêWÿòK c¤ùefòuþ Zúe _â\gð^ Keòaû _ûAñ aýajûe Ke«êbòdê- ùgû ùUKèU ùP^þö

Kû~ðý 5\ßòZúd _éÂûùe ùUKèU ù âcþKê @^þfòuþ Ke«ê

ùiû_û^ 1ù~ùKøYiò fòuþ ùjûA[ôaû ùUKèU ù âcþC_ùe KäòKþ Keò ZûjûKê Pd^ Ke«êöùiû_û^ 2Uêfþaûeþùe [ôaû @^þfòuþ ùUKèU ù âcþ aU^

C_ùe KäòKþ Ke«êöùiû_û^ 3\ßòZúd _éÂûùe ùUKèUþ [ôaû ùUKèUþ ù âcþC_ùe KäòKþ Ke«êöGjû ùUKèU ù âcþ Kê @^þfòuþ Keò gévkûeêaòzò^Ü Keòaö

Kû~ðý 6\ßòZúd _éÂûùe ùUKèUþe fòuþ~êq É¸ Ke«êö

ùiû_û^ 1\ßòZúd _éÂûùe _â[c ù âcþ c¤ùe ùUKèUþbeòaû _ûAñ aýajûe Ke«ê A^þiUð- iûµfùUKèUþ @°^þùiû_û^ 2\ßòZúd _éÂûùe É¸MêWÿòK c¤ùe ùUKèUþ_âaûj _ûAñ aýajûe Ke«ê fòuþ ùUKèUþù âcþ Uêfþö


Kû~ðý 7WKêýùc<þ gòùeû^ûcû Gaõ gúhðKMêWÿòK be«ê

ùiû_û^ 1_â[c _éÂûKê ùÄâûfþ Keò ~û@û«êö_éÂûe C_eòbûMùe ùUKèUþ ù âcþ C_ùeKäòKþ Keò Pd^ Ke«êöùiû_û^ 2ù âcþ aU^þe GWòUþ Kù<<þiþ C_ùeKäòKþ Ke«êùiû_û^ 3UûA_þ:ùeûcû^þ UûAcèþ\âÁaý: _ea©ðú @býûiùe @ûùc @ûjêeò bf`<þ Gaõ iûARþ _âùdûM Keòaûöùiû_û^ 4\ßòZúd Gaõ ZéZúd É¸e C_ùe [ôaûùUKèUþ ù âcþ C_ùe KäòKþ Ke«êöUûA_þ:ù âŠþiþ, ùeûcû^è @ûŠþ K<âòùc^þ, ùfŠþ còùdûe A@iðùiû_û^ 5\ßòZúd _éÂûKê ùÄâûfþ Ke«êö_éÂûe C_eòbûMùe [ôaû ùUKèUþ ù âcþ c¤Kê_ea©ðú ùUKèþ be«ê:\ aýûKþ ù_Rþ

Kû~ðý 8ùUKèUþKê icZêf Keòaû_ûAñ ùÁûeú GWòUeþaýajûe Ke«êö

ùiû_û^ 1cSò ùUKèUþ É¸ C_ùe KäòKþ Keò ZûjûKêPd^ Ke«êùiû_û^ 2ùÁûeú GWòUeþ WûGfMþ (PòZâ 13) _â\gð^


_ûAñ Pd^ Ke«ê GWòUþ- GWòUþ ùUKèUþ


PòZâ 13 ùÁûeú GWòUeþ WûGfMþùiû_û^ 3ùÁûeú GWòUeþ WûGfMþ UûAUfþ aûeþKê KäòKþGaõ WâûMþ Keò Gbkò _ê^ü iÚû_^ Ke«ê ~ûjû\ßûeû iµì‰ð WûjûY_U ùUKèUþ É¸e ^òcÜ@õgKê ù\Lô _ûeòùaö@û_Yuê WKêýùc<e _éÂû ùÄâûfþ Keòaû@ûagýK ùjûA_ûùeöùiû_û^ 4ùÁûeú GWòUeþ WûGfMþKê KäòKþ Keò KòQòùUKèUþ Pd^ Ke«ê Gaõ WòfòUþ Ke«êöùÁûeú GWòUeþ WûGfMþe Uêfþaûeþùe KäòKþKeò @_þùWUþ ùUKèUþ ù`âcþ aU^þùe KäòKþKe«êö@û_Y ùKCñ ùUKèUþ WòfòUþ Kùf ùi[ôùeKòQò ~ûG @ûùi ^ûjòñ, Kò«ê ùUKèUþ ù âcþe^òcÜûõgùe [ôaû Ibeþù äû PòjÜ @\égý ùjaû_ûAñ ~ù[Á ùUKèUþ WòfòUþ Ke«ê öùUKèUþùe _eòa©ð^e _âZò`k^ ù\Lôaû_ûAñ@_þùWUþ ùUKèUþ ù`âcþ aU^þ KäòKþ KeòaûKêcù^ eL«êö






ùiû_û^ 5ùUKèUþ ù âcþùe ùUKèUþe _eòcûYùe i«êÁùjfû _ùe @_þùWUþ ùUKèUþ ù`âcþ @ûŠþGKþRòUþ aU^þùe KäòKþ Ke«êö

Kû~ðý 9WKêýùc<þKê fòuþWþùUKèUþ.GiþGfþG bûùaùibþ Keò Äâòaiþ a¦ Ke«êö

ùiû_û^ 1Pd^ Ke«ê `ûAfþ – ùibþ @ûRþùibþ @ûRþ WûGfMþùe WKêýùc<þKêfòuþþWþùUKèUþ.GiþGfþG bûùa ùibþ Ke«êöùiû_û^ 2IßòùŠûRþùe:Pd^ Ke«ê `ûAfþ – KßòUþcýûKþ IGiþGKèùe:Pd^ Ke«ê Äâòaiþ- KßòUþ Äâòaiþ

4.10: QaòMêWÿòKe aýajûeCy MêYa©û aû jûA KßûfòUò, C©c eìù_ Pd^ Keû~ûA[ôaû QaòMêWÿòK iû]ûeYZü @û_YuWKêýùc<þe MêeêZß_ì‰ð C_û\û^ ùjûA[û@û«òö

`cðûUþ:@û_Y @ûMKê iõÆgðùe @ûiòaûKê [ôaû aòbò^Ü _âKûe AùcRþ `cðûUþMêWÿòKe ùa÷gòÁýiµKðùe @ûùfûP^û _ûAñ Gjò _ûVýKâcùe icd ^ûjóö @^ýû^ý @ûAUòGfþ_ò _ûVýKâcGjûe Mbúe @ûùfûP^û Keò[ûG ö ùZùa \êA _âKûe Qaòe @ûagýK ùjûA[ûG : ùbKÖeþGaõ aòUþcýû_þöùbKÖeþ QaòMêWÿòK iû]ûeYZü PòZâ aû WûGMâûcþ Gaõ fûA^þ @ûUþð aû ùe÷LôK PòZâùjûA[û@û«ò ö Gjò _âKûe Qaò ù~ùKøYiò @ûKûeKê ùKøYiò aòùgh aòaeYúKê ^ jeûAaWÿ aû iû^ KeòaûKê @ êcZò ù\A[ûG ö iû]ûeY ùbKÖe `cðûUþMêWÿòK ùjùf:@ûùWûaþ AfùÁâUe (.G@ûA)G^þKýû_þiêùfùUWþ ù_ûÁþÄâò_Ö (.A_òGiþ)ùÄùfaf ùbKÖe Mâû`òK (.GiþbòRò)


aòUþcýû_þ QaòMêWÿòK _âùZýK ^òŸòðÁ ewe cìfý]ûeú @ù^KMêWÿòG aò¦ê aû WUþMêWÿòKeiõeP^ûö Qaòùe A*þ _âZò ù~ùZ @]ôK aò¦ê ejòùa, Qaò ùiùZ @]ôK aòaeYúlc ~êþqùjaö aòUþcýû_þ AùcRþ MêWÿòKe @ûKûe aWÿiû^ @Zý« ~ZÜ ijKûùe Keòaû @ûagýK öQaòKê aWÿ Keòaû \ßûeû Gjûe A* _âZò aò¦ê iõLýû(WUè _eþ A*þ) _âbûagûkú bûùa jâûiKeò Qaòe \égýZû cû^ jâûi Keò[ûG ö QaòKê iû^ Kùf Gjû A*_âZò aò¦ê iõLýû aé¡ò KeòGjûe \égýe cû^Kê aXÿûA[ûG, Kò«ê GK ùlZâùe ù~CñVò cûZâû]ôK A* _âZò aò¦ê iõLýû[ûG Gaõ ùi[ôeê ùKùZKKê _âò<òõ i ÖIdûe jUûA ù\A[ûG ö _éÂûùe Qaòe gûeúeòK@ûKûe KcûAùf Zûjû aXÿûAaû Zêk^ûùe Kcþ iciýû iéÁò Keò[ûG ö

_âûdZü aòUþcýû_þ `cðûUþMêWÿòK ùjCQò:RG<þ `ùUûMâû òKþ GKè_Uð Mî_þ (.ùR_òARò, .ùR_òRò)UýûMþWþ AùcRþ `cðûUþ (.Uò@ûAG þ, .Uò@ûAG þG þ)ù_ûùUðaf ù^UþIßKð Mâû òKþ (._òG^þRò)

eòùRûfêýi^:eòùRûfêýi^þ ùjCQò Qaòe aòaeYú \lZûe _eòcû_ Gaõ _âKéZùe Gjû aòUþcýû_þ Qaò C_ùe_âùdûM ùjûA[ûG (@û_Y aêSòùf Z KûjóKò?)ö @]ôK iõLýK aò¦êeê @ûùc @]ôK aòaeYú@ûgû Keò_ûeòaû ö jûA KßûfòUò, `ûA^þ WòùUfþWþ _âò<òõ iû]ûeYZü 300 WUè _eþ A*(Wò_ò@ûA) @ûagýK Keò[ûG, Kò«ê @^ý aòùghZû ù~còZòKò Qaòe MêYa©û c¤ MêeêZß_ì‰ð(^òcÜùe ù\L«ê)Qaò C›eê @ûYòaû ùaùk @û_Yuê _éÂûùe @ûiòaûKê [ôaû Gjûe @û^êcû^òK @ûKûeKê ¤û^eLôaûKê ùjaö _âÉûaòZ _âiÚ (A*ùe) Gaõ Gjûe 300 MêY @u Qaòe _âiÚùe @ûagýK@û^êcû^òK aò¦ê iõLýû _â\û^ Keò[ûG Gaõ GjûKê GK cû^\Š bûùa aýajûe Keò C›eêC_~êq Qaò ùLûRò ùjaö_âûdZü iaê @_ùeUòõ iòÁcþùe Qaòe _â_UòðRþeê Zûjûe @ûKûee _eòcû_ RûYòùja(IßòùŠûRþùe eûAUþ KäòKþ Gaõ cýûKþ IGiþGKè ùlZâùe Kù<âûfþ+KäòKþ)ö

Kfe:_ea©ðú @¤ûdùe Kfe iµKðùe iaòùih @ûùfûP^û Keû~ûAQòö ùIßaþ Gaõ AùcRþKûUûfMþeê iõMéjòZ @]ôKûõg Qaò ùeWþ-Mâú^þ-aäëý Kfe ùcûWþ (@ûeþRòaò) aýajûe Keò[û«òöaýaiûdòK Kfe _âò<òwþùe iò@û^þ-cûùR<û-ùdùfû-aäûKþ (iòGcþIßûAùK) aýajûe ùjûA[ûGö


KßûfòUò:Qaòe MêYa©û _ûAñ eòùRûfêýi^þ MêeêZß_ì‰ð, Kò«ê Gjû GKcûZâ cû^\Š ^êùjñ ö G[ô_ûAñ @^ý@ûagýKZû MêWÿòK ùjCQò:gû_ð ù`ûKiþ- aäeþ ùjûA[ôaû Qaò MêWÿòK iû]ûeYZü @MâjYúdöMêWþ KùµûRòi þ- Gjû GK aýû_K aòhd ö Kò«ê @ûccû^u c¤eê @]ôKûõg GK iêePòZPòZâe PòjÜU Keò_ûeòaê ~\òI Gjûe iéÁò Kò_eò ùi aòhdùe @ûùc ^ò½òZ ù^ûjêñ öC_~êq ewe aýajûe- GK \éXÿ _eò_Kß, ewú^þ Qaò, jûfþKû ew aýajéZ ùKøYiòWKêýùc<þùe VòKþ fûMò ^ _ûùeö

J_~êqý:WKêýùc<þùe iÚû^ @Zý« cj©ß_ì‰ð Gaõ G[ôùe Z[ý aû ÁûAfþ @^êKìk Qaò aýajûeMêeêZßaj^ Keò[ûG ö

i©ßû]ôKûe Gaõ @ êcZò:@û_Y ^ò½òZ ùjaû @ûagýK ù~ WKêýùc<þùe aýajûe Keê[ôaû Qaò _ûAñ @û_Yu _ûLùeC_~êq @^êcZò ejòQò ö K_òeûAUþ aû i©ßû]ôKûe GK MêeêZe ahd ùjûA_ûùe Gaõ i¦òjû^[ôùf ù_gû\ûeu _eûcgð ù^aû CPòZ; _âûdZü @û_Yu fûAùaâeò@û^þ G[ô_ûAñ GK bf_âûe¸ ùK¦â ö@û_Y KâòGUòbþ Kc^è fûAùi^è Äòcþ (KâòGUòbþKc^è.I@ûeRò)ùe \ò@û~ûC[ôaû QaòMêWÿòKêùLûRòaû _i¦ Keò_ûe«ò ö Gjò Qaò MêWÿòK ùKùZK ^òŸòðÁ i©ðûakú~êq ùjûA ^òügêËaýajû~ðý ö~\ò @û_Y ^òR WKêýùc<þùe KòQò PòjÜòùjfû bkò aýqòu PòZâ aýajûe KeêQ«ò, ùZùa ùijòQaò MêWÿòK c¤ K_òeûAUþ aû i©ßû]ôKûe @«bêðq ùjûA_ûùe, Kò«ê G[ô_ûAñ aýajûe _ìaðeê@û_Y iµéq aýqòuVûeê @^êcZò _âû¯ ùjûA[ôaû ^ò½òZ jê@«êö

QaòMêWÿòKê iÚû òZ Keòaû@ù^K ù_gû\ûe WòUò_ò @û_äòùKi^þMêWÿòKùe QaòMêWÿòK WKêýùc<þùe “A^þiùUðWþ” _eòaù©ð“ù_äiþWþ” ùjûA[û«òö Gjû c¤ùe iìlà _û[ðKý ejòQò ö iû]ûeYZü “A^þiUòðwþ” @[ð QaòWKêýùc<þe GK @õg ùjûA~ûG, ù~ùZùaùk Kò ‘ù_äiòwþ’ ùjCQò Qaò WKêýùc<þ aûjûùe[ûA c¤ WKêýùc<e ^òŸòðÁ iÚû^ùe ^òŸòðÁ _eòcû_ùe @ûagýKZû^êiûùe _â\gòðZ ùjûA[ûG öA^þiùUðWþ Qaò MêWÿòK ajêZ @]ôK WòRòUûfþ `ûAfþ Keò[ûG ö _eòùghùe @ûùc CyeòùRûfêýi^þ~êq Qaò ~ûjû ajêZ aWÿ Qaò aýajûe Keòaû CPòZö Gjûe \êAUò _âbûa ejòQò:

o WKêýùc<þ `ûAfþKê _î þeòWòõ _ûAñ ù\aû KÁKe ùjûA[ûG;


o KµêýUee ù_âûùiiòõ CylcZû @ûagýK Kùe I c^Úe _â\gð^ Keò[ûGö@ûùc WKêýùc<þe Qaò ù_äiþ Keòaû icdùe, WòUò_ò i ÖIdûe iû]ûeYZü ^òcÜ eòùRûfêýi^þK_òe Qaò (`ûAfþ @ûKûe Kcþ) C_~êq @ûKûe Gaõ iÚû^ùe fMûA[ûG ö Gjû KµêýUeþù_âûùiieþ C_ùe Kcþ Pû_ _KûA[ûG ù~ùZùaùk Kò WKêýùc<þe WòRûA^þ Kû~ðý iµû\^Keòaû _ûAñ @ûcKê ilc KeûA[ûGö @[ðûZþ @ûùc ijRùe _î þ eòWòwþ _ûAñ @^ýKê WKêýùc<þù\A_ûeòaûö

ù_äiþ ùjûA[ôaû Qaò [ûA WKêýùc<þMêWÿòKe _eòPûk^ûC_ùeûq @ûùfûP^ûeê @ûùc RûYòùf ù~ ‘ù_äiþWþ’ Qaò[ûA WKêýùc<þe KòQò iêaò]û ejòQò,Kò«ê Gjû @ûcKê @^ý KòQò Pò«ûKeòaûKê ù\A[ûG ù~ùZùaùk @ûùc WKêýùc<þê _âò<òwþ _ûAñù\A[ûC öQû_ûLû^ûKê iµì‰ð iµû\òZ WKêýùc<þ ù\aûKê Pûjóùf, @ûcKê WKêýùc<þ ij @û^êiwòK Qaò^ò½òZ eìù_ ù\aûKê ùjaö G[ô_ûAñ ùMûUòG aûU ùjCQò WKêýùc<þ Gaõ @û^êiwòK QaòMêWÿòKùMûUòG GKK ù`ûfØeþùe ejò[ôaû iê^ò½òZ KeòaûKê ùjaö ùiiaêKê ùMûUòG ù`ûfØe(i¸aZü ùRWþ@ûA_ò `ûAfþ)ùe ù\A_ûeòaûöùZùa ù`ûfØeùe QaòMêWÿòKe K_ò eLôaû iêaò]ûR^K ùjûA^_ûùe –Gjû @^ûagýK bûùa^Kfò Qaò eLôa ~ûjûKê @ûùc aòbò^Ü WKêýùc<þùe _ê^ü aýajûe Keòaûö G[ô_ûAñ C ÜZùKøgk ùjCQò WòUò_ò @û_äòùKi^þùe [ôaû “_ýûùKRòwþ” ùa÷gòÁýe C_ù~ûMö ÄâòaiþùeGjûKê ‘KùfKÖòõ `e @ûCUþ_êUþ’ Kêjû~ûA[ûG öWKêýùc<þUò _ýûùKRþ KeûMùf, i Öþdûe GK ^ì@û ù`ûfØe Keò ùi[ôùe ùKak WKêýùc<þGaõ G[ôùe aýajéZ @ûagýK QaòKê eLôa^ò aeõ aýajéZ `<þ c¤ eLôaö Gjò ù`ûfØeKêWòbòWò, jûWþðWòÄ aû KäûCWþ @û]ûeòZ ùÁûùeRþ ùiaûKê iÚû^û«e Keò Qû_ûLû^ûKê ù\A _ûeòaûöQû_ûLû^ûMêWòK _ýûùKRòwþ ùKøgk \ßûeû WKêýùc<þMêWÿòK Gjûe cìk WòUò_ò `cðûUþùe_ûC[ôaûeê Lêiò jê@«ò ö ~\ò Gjû i¸a ^ jêG (i¸aZü @û_Y Gjò _¡Zòùe `<þMêWÿòKe@ûa<^ _ûAñ @^êùcû\òZ ^êjñ«ò) ùZùa GK aòKÌ ùjCQò WKêýùc<þKê _òWòG þ (ù_ûùUðafWKêýùc<þ `cðûUþ) bið^þKê GKèù_ûUð Keòaûö_òWòG þ Kùf WòUò_ò i ÖIdûe Cy eòùRûfêýi^þ ij WKêýùc<þùe aýajéZ QaòMêWÿòKê _âò<þ_ûAñ _âÉêZ Keò aýajûe Keòaö ùKùZK aòaò] _âKûee _òWòG þ `cðûUþ ejòQò, ùZYê@û_Yuê Qû_ûLû^û MêWòK ij iµKð Keò iêiwZ bið^þùe ù\aûKê ^ò½òZ Keòaû @ûagýK ö


4.11: _âò<òwþ

ù~ùKøYiò ùWÄU_þ _aäògòõ @û_äòùKi^eê iò]û _âò<þ Keòaû i¸a ö G[ô_ûAñ CŸòÁ_âKâòdû @^ý @û_äòùKi^þ _eò icû^: _òâ<þ @°^þ Pd^ Keò ùi[ôùe KûMRe @ûKûe GaõÊeì_ @û\ò \gðûAaûKê ùjûA[ûG öù~CñVò i¸a ùiVò @û_Y _âò<þ KeòaûKê Pûjêñ[ôaû @ûKûeùe WKêýùc<þKê WòRûA^þ KeòaûCPòZö _âò<eþ WâûAbe C_ùe WKêýùc<þKê aWÿ aû iû^ Keò _éÂûùe Lû_Lê@ûAaûKêQûWÿòù\ùf Zûjû Kcþ _eòYûc ù\A_ûùe ö ùZùa Gjû _âûdZü aWÿ WKêýùc<þ (i¸aZüù_ûÁeþ)Kê ùUKèUþ _î þeòWòwþ _ûAñ G4 iõÄeYùe _âò<þ Keòaû ùlZâùe C_ù~ûMú ùjûA[ûGöaòùghKeò ù_gû\ûe cê\âY iõiÚûKê ù\aû ùaùk, @û_Y WKêýùc<þKê ù_ûùUðaf WKêýùc<þ`cðûUþ (_òWòG þ)ùe ùibþ Keòùa ö _òWòG þ @ûùWûaþ \ßûeû aòKgòZ Gaõ Zûjû WKêýùc<þ@ûa<^ _ûAñ GK MâjYúd cû^K ùjûA_ûeòQò ö @ûc ^òKUùe C_f² icd Zêk^ûùe_òWòG þe @ù^K MêWÿòG aòaò]Zû ejòQò, _âùZýKe ^òŸòðÁ AZòjûi I CùŸgý ejòQòö_òWòG þMêWÿòK WKêýùc<þe icÉ ùUKèUþ, `<þ Gaõ Qaòk Z[ýKê ]ûeY Keò _âò<òõ _ûAñ _âÉêZejò[ûGö Gjû \ßûeû _ìaðeê @ûùfûPòZ iciýû (bûM 8.2 ù\L«ê)Kê GWÿûA _ûeò[ûG ù~còZòKòùKCñVò ùKùZK WòUò_ò @û_äòùKi^þ QaòMêWÿòKê Gù´ùWWþ Keòaû _eòaù©ð fòuþ eLô[û«ò ZùKCñVò WòRûA^þ KµêýUeþùe [ôaû `<þ MâûjKu ^òKUùe A^þÁfþ ùjûA ^[ûGö@ù^ø_PûeòKbûùa ^òR ijKcðúu c¤ùe WKêýùc<þe @ûa<^ _ûAñ iû]ûeY cûMð bûùa_òWòG þ aýajûe Keê[ôùf WòUò_ò Uêfþ _âÉûaòZ ‘@ûCUþ @ þ \ aKè’ _òWòG þ aòKÌ iµì‰ðeìù_MâjYúd ùjûA[ûG ö ~\ò @û_Y ù_gû\ûeþ cê\âY iõiÚûKê WKêýùc<þ ù\C [û@û«ò, @û_Yuêcê\âY iõiÚûe ùUKÜòiò@û^þ ij _eûcgð Keòaû CPòZ öGVûùe _âûùdûMòK _âò<òwþ iciýû CùfäLù~ûMýö iû]ûeY @ òiþ AuþùRUþ Gaõ ùfRe _âò<eMêWÿòK KßPòZ KûMRe ]ûe _~ðý« _âò<þ Keò_ûe«ò – iû]ûeYZü GK _Zkû @Y Qû_ûù~ûMý@*k aû ‘@^þ_òâù<afþ cûRòð^þ’ ejò[ûG ö @[ðûZþ ~\ò @û_Yu WKêýùc<þùe Z[ý _éÂûe ]ûe_~ðý« [ûA WòRûA þ ùjûAQò, ùZùa @û_Y _ûAùa:

‘@^þ_âòù<afþ cûRòð^þ’ ùlZâùe Z[ý jeûAùa Kò û WKêýùc<þUò @ þ_âòù<afþ cûRòð^þ c¤ùe Lû_LûAfû bkò iû^ ùjaö

GMêWÿòK c¤eê ùKCñUò aò @û\gð ^êùjñ ö ~\ò iµì‰ð @ûKûeùe KûMRe ]ûeKê ]ûe cê\âY ùjaûReêeú ùjûA[ûG ùZùa @û_Yu _ûLùe WKêýùc<þKê GK ù_gû\ûe Qû_ûLû^û \ßûeû cê\âY@Zòeòq @^ý aòKÌ ^ûjó ö


WKêýùc<þe _òWòG`þ bið Keòaû@û_Yu WKêýùc<þê ù_ûùUðafþ WKêýùc<þ `cðûU (_òWòG þ)Kê GKèù_ûUð Keòaûö

Kfið.GiþGfþ.G WKêýùc<þKê GKþieiûARþ 8eê @[aû è GKþieiûAR 9.GiþGfþG ùLûf«ê Wò`fÖþ @°^ aýajûe Keò WKêýùc<þKê _òWòG`þ bið bûùa GKèù_ûUð Ke«ê _òWòG þ bòdê@eþùe WKêýùc<þKê ù\L«êö

Kû~ðý 1Kfið.GiþGfþ.G WKêýùc<þKê GKþieiûARþ8eê @[aû èGKþieiûAR9.GiþGfþGùLûf«ê

ùiû_û^ 1Äâòaiþ ùLûf«ê~\ò òdê WKêýùc<þ WûGfMþ ùLûùf,Kýû^þùifþ C_ùe KäòKþ Ke«êùiû_û^ 2Pd^ Ke«ê `ûAfþ-I_ þI_ þ WûGfMþùe Kfið.GiþGfþG(GKþieiûARþ 8eê) Kò´û èGKþieiûAR 9.GiþGfþG Pd^ Ke«êöIùK KäòKþ Ke«êùiû_û^ 3Äâòaiþ IßòùŠûùe Lû_ LûAfû bkò _éÂûKê\égýcû^ Keòaû _ûAñ bòdê-`òUþ Uê jûAUþPd^ Ke«êö

Kû~ðý2Wò`fÖþ @° þ aýajûe Keò WKêýùc<þKê_òWòG þ bið^þbûùa GKèù_ûUð Ke«êö

ùiû_û^ 1Pd^ Ke«ê `ûAfþ- GKèù_ûUð – ùibþ@ûRþ _òWòG`þÄâòaiþ WKêýùc<þe GK ‘_âò äûAUþ’ ~û* KeòIbeþùiUþ ùUKèU bkò ZîUòKê ùLûRòaö~\ò _âò`äûAUþ ùbeò_ûde WûGfMþ ùLûùf,Gjû PòjÜU Keò[ôaû ZîUòMêWÿòKê @û_Y@ûagýKZû^êiûùe iê]ûeòaû CPòZ ö@ûc ùlZâùe @ûùc ZîUòMêWÿòKê GWÿûAùaLûZòebûùa @ûMKê aXÿòaûKê Pd^Keòaûö AùMÜûeþ Geið KäòKþ Ke«êö


ùiû_û^ 2ùibþ @ûRþ _òWòG`þ WûGfMþùe @ù^K@°^ ejòQòö ~\ò Wò`fÖKê a\kûAaûe~ù[Á C_~êq KûeY ^ûjó, Zûjê ùi_eòejòaûKê \ò@«êöùibþ KäòKþ Ke«êöùiû_û^ 3IßòùŠûRþùe:Pd^ Ke«ê `ûAfþ – KßòUþcýûKþ IGiþGKèùe:Pd^ Ke«ê Äâòaiþ- KßòUþ Äâòaiþ

Kû~ðý 3_òWòG þ bòdê@eùe WKêýùc<þ ù\L«ê

ùiû_û^ 1_òWòG þ bið^ ùibþ Keò[ôaû ù`ûfØeKê~û@û«êùiû_û^ 2KµêýUee Wò`fÖ _òWòG þ bòdê@eþùeWKêýùc<þe _òWòG þ bið ùLûfòaûKê GjûC_ùe Wafþ KäòKþ Ke«êöùiû_û^ 3_òWòG þ bòdê@eþ a¦ Ke«ê


4.12: @ûi _âMZò cû_òaû

K) Äâòaiþ GK ........................ i ÖIdûe?-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------L) Äâòaiþ ùjCQò @ûWaþ....................e aòKÌö-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------M) ù âcþe fûA^þ Kfe _eòa©ð^ _ûAñ _âKâòdûUò K’Y?-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.13: C›

https://www.academia.edu/26877533/Get_Started_With_Scribus_A_Beginners_Tutorial_on_Publication_Design

https://my-hexagon.com/rep/Scribus_tutorial.pdf https://weblearn.ox.ac.uk/access/content/group/e05e05d2-f4ce-4a24-a008-

031832bd1509/LearningRes_Open/Course_Book_Scribus_TIMHS_Intro.pdf

òkzû i myù~ûmûù~ûm

Documents