l-gheruq taghna

L-g˙eruq tag˙na 1

Dokument ta’ ˙sieb u azzjoni politika approvat mill-EΩekuttiv tal-Partit Nazzjonalista

u ppreΩentat lill-Kunsill Ìenerali

Novembru 2011

L-g˙eruq tag˙naFiex nemmnu u kif inwettqu dak li nemmnu

2 L-g˙eruq tag˙na

© Partit Nazzjonalista 2011

Partit NazzjonalistaTriq Herbert GanadoTal-Pietà PTA 1450, Malta

www.pn.org.mt

Pubblikat f’Novembru 2011Produzzjoni: Uffiççju Informazzjoni Partit Nazzjonalista

Stampat fuq karta riçiklata

L-g˙eruq tag˙na 3

Mal-Partit Nazzjonalista taf fejn qieg˙ed. Taf x’inhuma l-g˙eruq tag˙na. Taf fejn twasslek il-politika tag˙na.

Il-PN huwa partit bi storja twila li matulha kiseb bidliet straordinarji g˙al pajjiΩna. Dawn kienu bidliet li fasslu d-destin ta’ kull wie˙ed u wa˙da minna u tal-familji tag˙na. Irnexxielu jag˙mel dan g˙aliex dejjem g˙araf is-sinjali taΩ-Ωminijiet u dejjem kien fuq in-na˙a t-tajba tal-istorja.

Il-qofol ta’ ˙idmietu kienu l-Indipendenza u l-˙arsien tal-libertà, id-demokrazija u d-drittijiet fundamentali. Imbag˙ad, fil-bidu ta’ dan is-seklu, il-PN kiteb pa©na storika o˙ra u ssi©illa d-destin tal-pajjiΩ bid-d˙ul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea. Din ©abet u qed i©©ib mag˙ha tibdil kbir kemm mil-lat ekonomiku kif ukoll mil-lat soçjali u politiku. U t-trasformazzjoni g˙adha g˙addejja.

L-ambizzjoni tal-PN g˙alik u g˙al pajjiΩna ma tiqafx hawn. Irid jag˙mel aktar u jasal g˙al kisbiet akbar g˙aliex jemmen fik u jemmen f’pajjiΩna.

Da˙la

Meta ti©i biex tivvota tkun qed tafda partit bil-futur tieg˙ek. G˙alhekk

huwa xieraq li int tkun taf fiex jemmen dan il-partit meta xi kandidat tieg˙u

jersaq quddiemek, x’jirrappreΩenta u xi pjanijiet g˙andu g˙alik, g˙all-familja

tieg˙ek u g˙al pajjiΩek

4 L-g˙eruq tag˙na

Dan mhux Ωmien façli. Altru. Huwa Ωmien ta’ sfidi kbar ekonomiçi u soçjali. Li jaffettwaw lid-dinja b˙alma jeffettwaw lilna mag˙ha.

Il-PN jag˙raf din ir-realtà u impenjat li jibqa’ jistinka biex jakkwista l-fiduçja tieg˙ek jew jekk di©à kellu l-fiduçja tieg˙ek iΩommha jew jer©a’ jakkwistaha. Il-PN jag˙raf li jrid ja˙dem g˙all-fiduçja tieg˙ek kuljum.

L-ewwel pass biex nirb˙u l-fiduçja tieg˙ek huwa li int tkun taf b’mod çar, a˙na fiex nemmnu u xi nsarrfu. Mhux bil-kliem biss iΩda anki bil-fatti. Jekk partit ma jispjegax sew x’inhuma l-g˙eruq tieg˙u

u xi jsarraf allura ma jistax jispira fiduçja, sakemm ma tkunx fiduçja g˙amja. Il-PN ma jridx fiduçja g˙amja. A˙na rridu li ti©©udikana mhux biss fuq dak li ng˙idu iΩda wkoll fuq dak li nag˙mlu.

Huwa g˙alhekk li dan il-dokument ji©bor fih stampa fil-qosor ta’ dak li l-PN jemmen fih u ta’ kif a˙na nwettqu dak li nemmnu fih. Dan id-dokument huwa l-karta tal-identità tag˙na li biha inti tista’ tag˙raf lill-Partit Nazzjonalista.

Jekk inti tidentifika ru˙ek ma’ dawn l-ideat, allura nistednuk tg˙inna biex, flimkien, inkomplu nbiddlu l-pajjiΩ g˙all-a˙jar.

Lawrence GonziKap tal-Partit NazzjonalistaNovembru 2011

L-g˙eruq tag˙na 5

Ming˙ajr g˙eruq jew b’g˙eruq dg˙ajfa, l-ebda xitla ma tikber, tissa˙˙a˙ u tag˙ti l-frott u l-istess jg˙odd g˙al partit politiku.

Il-frott huwa l-a˙jar indikazzjoni tal-g˙eruq. Meta t˙ares lejn il-bidla straordinarja li wettqu Gvernijiet Nazzjonalisti, wie˙ed wara l-ie˙or, tag˙raf x’inhuma l-g˙eruq tag˙na u fiex nemmnu.

Nag˙rfu wkoll li l-politika mhix kollox. Minbarra l-politika, il-bniedem g˙andu bΩonn ta’ realtajiet o˙ra biex jil˙aq il-milja tieg˙u, fosthom ir-relazzjonijiet ma’ persuni o˙ra, it-twemmin personali u l-esperjenza kulturali.

L-g˙eruq tal-PN jistg˙u ji©u spjegati f’din is-sintesi – 10 kunçetti li huma identifikati mal-PN g˙ax huma l-marki tas-swaba’ tag˙na. Tista’ torbot lill-PN ma’ kull wie˙ed minnhom.

L-g˙eruq tag˙na

Kunsill Ìenerali Partit Nazzjonalista 5

6 L-g˙eruq tag˙na

1. L-ispirazzjoni tag˙na

Il-valuri li a˙na n˙addnu huma ispirati minn valuri Nsara u kburin b’dan. G˙alhekk a˙na parti mill-familja Ewropea tal-partiti Demokratiçi Kristjani li huma membri tal-Partit Popolari Ewropew. IΩda m’a˙niex partit konfessjonali jew tal-Knisja u nag˙rfu sew li l-Istat u l-Knisja huma separati u wie˙ed ma jistax jiddetta lill-ie˙or. Il-valuri tag˙na huma parti mill-g˙eruq tag˙na. Huma l-valuri li ispirawna fl-inizjattivi kollha li ˙adna tul il-mixja politika tag˙na biex pajjiΩna la˙aq il-milja tieg˙u b˙ala pajjiΩ sovran, indipendenti u Ewropew. Dawn il-valuri jibqg˙u jispiraw il-politika li n˙addnu u li n˙addmu.

L-g˙eruq tag˙na 7

2. Il-bniedem u l-familja

Il-bniedem huwa ç-çentru tal-˙idma tag˙na. B’dan infissru li a˙na n˙arsu l-libertà tal-bniedem li jg˙ix ˙ajtu, li naraw li jiΩviluppa t-talenti kollha tieg˙u u li f’kaΩ ta’ ˙tie©a, ng˙inuh iqum fuq saqajh. Huwa g˙alhekk li a˙na nag˙mlu enfasi daqstant kbira fuq l-edukazzjoni, fuq is-sens ta’ intrapriΩa u fuq il-©ustizzja soçjali. Anki fil-kamp ekonomiku nemmnu li l-ekonomija trid isservi lill-bniedem u mhux bil-maqlub. IΩda fl-istess ˙in a˙na nqisu li l-bniedem g˙andu wkoll obbligi lejn is-soçjetà tieg˙u u ma jistax i©ib ru˙u daqs li kieku jeΩisti hu biss. G˙ax nag˙rfu l-bniedem b˙ala ç-çentru tal-politika, a˙na nemmnu li kull persuna hi s˙i˙a u ugwali daqs ˙addie˙or.

Il-familja hija l-qalba tas-soçjetà. L-g˙oΩΩa u l-wens li trawwem fina ma jista’ jag˙tihom ˙add a˙jar. Huwa g˙alhekk li a˙na nsa˙˙u l-familja u ma rridux lill-Istat jag˙mel dak li tista’ tag˙mel il-familja. L-Istat m’g˙andux jinda˙al fil-familja iΩda naqblu li l-Istat g˙andu jg˙in lill-familji li g˙andhom çerti diffikultajiet, kemm dawk ta’ natura matrimonjali jew fit-trobbija tat-tfal jew anki sfidi soçjali jew ta’ natura finanzjarja jew ekonomika. Fil-politika tag˙na nag˙tu vanta©© lill-familja g˙aliex nafu li jekk ikollna familja b’sa˙˙itha jkollna wkoll soçjetà b’sa˙˙itha.

8 L-g˙eruq tag˙na

3. Il-libertà

Meta titlef il-libertà titlef kollox. Il-PN akkwista l-libertà u jassigura li inti tg˙ix f’soçjetà demokratika, pluralista, tolleranti u li tirrispetta l-li©i u d-drittijiet fundamentali. Il-li©i ma nobduhiex biss meta jaqbel lilna, iΩda dejjem. G˙alina l-libertà tfisser ukoll il-libertà li timra˙ fl-aspirazzjonijiet tieg˙ek u li tipparteçipa f’suq ˙ieles, kemm b˙ala ˙addiem kif ukoll b˙ala imprenditur. IΩda, fl-ebda kaΩ ma naççettaw li l-libertà ssir libertina©© g˙ax l-abbuΩ tal-libertà jnawwar l-g˙aqda soçjali u jdg˙ajjef is-sisien tal-pajjiΩ innifsu.

L-g˙eruq tag˙na 9

4. Ir-responsabbiltà

Id-deçiΩjonijiet li jie˙u l-PN huma me˙uda b’sens ta’ responsabbiltà u dan ifisser li a˙na lesti nie˙du d-deçiΩjonijiet anke jekk ikunu iebsa, anke jekk ma jkunux se jag˙mluna popolari, anke jekk jistg˙u jtellfuna l-voti. Bejn dak li jag˙milna popolari u s-sewwa, nag˙Ωlu li nag˙mlu s-sewwa. A˙na ma noqog˙dux gallarija. A˙na niddeçiedu. U g˙ax g˙andna sens ta’ responsabbiltà, nie˙du d-deçiΩjonijiet fl-a˙jar interess tal-©id komuni tal-pajjiΩ. Dan nag˙mluh b’mod partikolari fil-qasam ekonomiku, fejn inwettqu politika li tpo©©i l-finanzi pubbliçi fis-sod u fejn insa˙˙u l-kompetittività permezz ta’ miΩuri, b˙at-tnaqqis jew it-tne˙˙ija tas-sussidji fejn ma hemmx bΩonnhom. Fl-istess ˙in, a˙na nesi©u li kul˙add jerfa’ wkoll ir-responsabbiltà tieg˙u. Óadd m’g˙andu jippretendi g˙ajnuna jekk mhux lest jerfa’ l-parti tieg˙u, kul˙add skont kemm jifla˙.

10 L-g˙eruq tag˙na

5. Is-Solidarjetà

Nag˙rfu li fis-soçjetà a˙na lkoll responsabbli g˙al xulxin. Meta persuna tiffaççja çerti diffikultajiet ti©i bΩonn l-g˙ajnuna. Jekk humiex problemi marbuta ma’ xog˙ol, ma’ diskriminazzjoni, ma’ emar©inazzjoni, ma’ faqar jew ma’ sa˙˙a, a˙na nemmnu li l-Istat g˙andu jkollu ru˙ soçjali u allura g˙andu jkun hemm biex jg˙inek meta ti©i bΩonn. A˙na nemmnu f’solidarjetà wkoll bejn ©enerazzjonijiet differenti, b’mod partikolari dawk li se ji©u warajna iΩda anke dawk li g˙adhom mag˙na, ji©ifieri l-anzjani. Anke fl-ekonomija, nemmnu f’ekonomija soçjali tas-suq u mhux ekonomija fejn min jifla˙ i˙awwel. Bl-istess mod a˙na nuru solidarjetà ma’ nies minn pajjiΩi o˙ra, kemm jekk ikunu qed ifittxu kenn fl-Ewropa, kemm jekk g˙andhom bΩonn g˙ajnuna g˙al Ωvilupp jew biex ji©i evitat kollass ekonomiku f’pajjiΩhom. U g˙ax nemmnu fis-solidarjetà, bl-istess mod, a˙na nippretendu li meta ni©u bΩonn a˙na, g˙andna wkoll insibu s-solidarjetà ta’ ˙addie˙or.

L-g˙eruq tag˙na 11

6. Is-sussidjarjetà

A˙na ma rridux li l-Istat jiddeffes f’kollox jew jiddeçiedi kollox hu, kif kien isir qabel. Anzi. Id-deçiΩjonijiet g˙andhom jittie˙du fl-aktar livelli viçin in-nies u bil-parteçipazzjoni tan-nies. G˙alhekk waqqafna l-Kunsilli Lokali u sa˙˙a˙na l-identità distinta tal-lokalitajiet differenti u b’mod partikolari ta’ G˙awdex li hija gΩira re©jun. Nemmnu wkoll fil-volontarjat u fil-parteçipazzjoni attiva tas-soçjetà çivili. Dak li jista’ jsir mis-soçjetà çivili m’g˙andux isir mill-Istat. Anzi, jekk xejn, l-Istat g˙andu jsostni lis-soçjetà çivili fil-volontarjat tag˙ha. Dan jag˙mel sens finanzjarju iΩda jseddaq ukoll is-sens çiviku u s-solidarjetà.


7. Id-Djalogu

Id-djalogu huwa minsu© fit-tessut tal-PN g˙aliex a˙na minn dejjem segwejna politika inklussiva li tag˙ti ç-çans li kul˙add jesprimi l-ideat tieg˙u, li jistaqsi u jistenna twe©iba, li jΩomm lill-awtorità responsabbli, li jipparteçipa fil-˙ajja pubblika u li ji©i kkonsultat. Id-djalogu soçjali llum huwa r-ra©uni ewlenija g˙aliex f’pajjiΩna tirrenja l-paçi soçjali u industrijali. Bit-tis˙i˙ tad-demokrazija li ksibna g˙al pajjiΩna tul dawn l-a˙˙ar g˙oxrin sena fejn is-sehem tan-nies fil-politika huwa iktar dirett - partikolarment bil-pluraliΩmu fix-xandir, bl-introduzzjoni tal-Kunsilli Lokali u bir-rivoluzzjoni di©itali li nisslet is-social networks u fin-new media - il-proçess ta’ djalogu sar iktar kompless, iktar mifrux u iktar personalizzat. G˙ax nemmnu fid-djalogu a˙na nemmnu li l-Gvern m’g˙andux is-soluzzjoni g˙al kollox iΩda g˙andu jirrifletti l-aspirazzjonijiet le©ittimi tal-poplu li jirrappreΩenta. Il-PN jag˙raf li l-proçess ta’ djalogu g˙andu jibqa’ wie˙ed mill-elementi ewlenin ta’ politika miftu˙a g˙all-bniedem.


8. Il-fiduçja

Politiku jista’ jo˙lom kemm irid. IΩda jekk ma jkollux fiduçja f’dak li jemmen u fil-poplu li jmexxi allura ma jasalx. Il-PN iddistingwa ru˙u g˙aliex dejjem kellu fiduçja fin-nies u mhux qatg˙alhom qalbhom; dejjem ˙ares b’ottimiΩmu u mhux b’pessimiΩmu; dejjem ˙are© b’viΩjoni çara u mhux viΩjoni mçajpra; dejjem offra soluzzjonijiet u mhux problemi; dejjem dawwar l-isfidi f’opportunitajiet. Fi Ωmien meta l-fiduçja tan-nies qieg˙da dejjem aktar titnawwar, il-PN se jibqa’ ja˙dem biex jirba˙ il-fiduçja tieg˙ek. Se jibqa’ jiΩra’ l-fiduçja g˙ax jaf li se ja˙sad il-frott tag˙ha


9. Id-direzzjoni

Jekk partit m’g˙andux viΩjoni u direzzjoni çara ma jwasslek imkien. Il-PN minn dejjem kellu direzzjoni çara g˙alik u g˙all-pajjiΩ. Mag˙na mhux biss taf fejn qieg˙ed iΩda taf ukoll fejn sejjer. L-Indipendenza u s-s˙ubija fl-Unjoni Ewropea huma l-akbar Ωew© provi tad-direzzjoni çara li dejjem wera l-PN. IΩda lil hinn minn dawn iΩ-Ωew© avvenimenti storiçi, fit-twettiq tal-politika tieg˙u l-PN dejjem juri li g˙andu sens ta’ direzzjoni u mhux qasba tixxejjer mar-ri˙ jew pinnur li jdur skont min fejn ikun qed jonfo˙ ir-ri˙. Huwa anki g˙alhekk li mal-PN int taf fejn qieg˙ed u tg˙ix fis-serenità g˙ax taf li l-Gvern mhux se jqum b’xi sorpriΩa kerha kuljum. Bil-maqlub, il-Gvern ikun prevedibbli u allura tista’ tistrie˙ fuqu. Huwa s-sens ta’ direzzjoni li, fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, jag˙ti ser˙an il-mo˙˙ liç-çittadin g˙all-˙ajja tieg˙u u tal-g˙eΩieΩ tieg˙u u lill-investitur fil-mument tal-g˙aΩla tieg˙u fejn jinvesti.


10. L-Identità

Il-PN huwa kburi b’pajjiΩna g˙ax jemmen f’pajjiΩna. Huwa g˙alhekk li l-ewwel ˙adem biex jag˙ti identità nazzjonali permezz tal-Indipendenza li welldet in-nazzjon Malti u wara, ˙adem biex isa˙˙a˙ l-identità tal-poplu Malti billi wasslu g˙al s˙ubija fid-dar naturali tieg˙u, l-Ewropa. G˙ax a˙na kburin bl-identità tag˙na, a˙na nfittxu li nsa˙˙uha permezz tat-tis˙i˙ tal-ilsien Malti, l-g˙arfien tal-istorja, il-˙arsien tal-wirt storiku u ambjentali, il-tis˙i˙ tal-kultura u l-arti u l-parteçipazzjoni attiva ta’ pajjiΩna fil-fora internazzjonali.


Wara li rajna x’inhuma l-g˙eruq tal-PN, f’din it-tieni parti se naraw kif il-PN iwettaq dak li jemmen fih. Se naraw x’politika juΩa biex jittrasmetti l-valuri li jemmen fihom. Issa meta t˙ares lejn il-politika m˙addna u mwettqa mill-PN, mill-ewwel tifhem li wara kull deçiΩjoni hemm spjegazzjoni u hemm ˙sieb çar li juri dak li nemmnu fih: g˙all-g˙eruq tag˙na. Huwa g˙alhekk ukoll li l-politika tal-PN hija politika koerenti g˙ax dejjem tista’ tg˙aqqadha mal-g˙eruq tal-partit.

Dawn huma 10 oqsma ewlenin li fihom nuru xi jsarrfu l-g˙eruq tag˙na fit-twettiq tal-politika tag˙na, kemm dik li di©à twettqet u dak li naspiraw li nwettqu jekk inti ©©edded il-fiduçja tieg˙ek fina.

Xi jsarrfu l-g˙eruq tag˙na


1. L-Istat Malti u l-amministrazzjoni pubblika

A˙na rridu stat modern li kapaçi jag˙ti soluzzjonijiet g˙all-isfidi tal-pajjiΩ u kapaçi jtejjeb il-kwalità tal-˙ajja tal-poplu Malti u G˙awdxi. Fid-dinja tal-lum is-sovranità tal-Istat titkejjel l-a˙jar mhux skont kemm l-Istat g˙andu qawwa jiddeçiedi iΩda skont kemm l-Istat huwa kapaçi jtejjeb il-livell tal-g˙ajxien tal-poplu tieg˙u. Biex dan isir, l-Istat irid ikollu istituzzjonijiet li jiffunzjonaw tajjeb, b’mod effiçjenti u bi trasparenza s˙i˙a.

Il-Kostituzzjoni trid ti©i a©©ornata g˙aΩ-Ωminijiet tal-lum. B’mod partikolari g˙andna nsa˙˙u r-rwol tal-Parlament speçjalment fil-konfront tal-Gvern. B’hekk il-Parlament isir aktar awtonomu u aktar kapaçi jΩomm il-Gvern ta˙t skrutinju serju kif mistenni f’demokrazija b’sa˙˙itha. Dan jinkludi t-tis˙i˙ tal-poteri ba©itarji tal-Parlament kif ukoll tal-organi li jikkontrollaw lill-Gvern u l-amministrazzjoni pubblika, inkluΩ fuq l-infiq pubbliku, b˙all-Kumitat tal-Kontijiet Pubbliçi, l-Awditur Ìenerali, l-Ombudsman u l-Kummissjoni Kontra l-Korruzzjoni. G˙andhom ji©u a©©ornati wkoll kunçetti kostituzzjonali b˙an-newtralità u r-rwol ta’ awtoritajiet imwaqqfa mill-Kostituzzjoni, inkluΩa l-Awtorità tax-Xandir.

Tmexxija ©usta, effiçjenti u trasparenti L-amministrazzjoni pubblika f’Malta di©à ©iet modernizzata tant li tla˙˙aq sew mal-obbligi li ©©ib mag˙ha s˙ubija fl-Unjoni Ewropea fuq it-t˙ejjija, l-implimentazzjoni u l-infurzar tal-li©ijiet tag˙na, inkluΩi dawk Ewropej. IΩda baqa’ x’jitjieb. It-tmexxija tal-amministrazzjoni pubblika, li wara kollox tit˙allas mit-taxxi, trid timmira g˙all-eççellenza u effiçjenza fis-servizz li toffri lill-pubbliku u mhux isservi ta’ ostaklu burokratiku. Trid tissa˙˙a˙ aktar fl-infurzar u trid ti©©ieled kuljum kemm il-korruzzjoni kif ukoll l-idea li jista’ jkun hemm korruzzjoni. L-amministrazzjoni pubblika trid tkun miftu˙a g˙al kull min hu kompetenti, skont il-meritokrazija.

Il-partiti politiçi g˙andhom rwol importanti fit-tis˙ih tad-demokrazija. Dan g˙andu jsir ukoll b’sistema trasparenti ta’ finanzjament tal-partiti.

It-tmexxija tajba te˙tie© ukoll politiçi kompetenti, iddedikati li jag˙tu servizz pubbliku u li ma jaqg˙ux g˙at-tentazzjoni tal-˙ala, tan-nepotiΩmu jew tal-korruzzjoni. G˙andhom ji©u inkora©©iti l-aktar nies kompetenti biex jipparteçipaw fil-˙ajja pubblika.


2. Politika soçjali biex ˙add ma jibqa’ lura

G˙ax il-persuna u l-familja huma fiç-çentru tal-politika tag˙na, il-PN i˙addem politika li ssa˙˙a˙ il-persuna u l-familja u tg˙inhom jil˙qu l-milja tag˙hom.

Ir-rivoluzzjoni di©itali tag˙tina opportunità unika biex neg˙lbu çerti Ωvanta©©i li konna rassenjati g˙alihom b˙aç-çokon tag˙na, l-iΩolament ©eografiku tag˙na u d-densità tal-popolazzjoni tag˙na li lkoll jo˙olqu sfida ta’ spazju. IΩda issa, dan l-ispazju jista’ u g˙andu ji©i razzjonalizzat a˙jar b’mod li jg˙in lill-persuna tisfrutta bl-a˙jar mod il-potenzjal tag˙ha, kemm fl-ispazju urban u rurali f’Malta, kemm fl-ispazju Ewropew kif ukoll fl-ispazju globali li l-internet jg˙aqqadna mieg˙u.

Ir-ru˙ soçjali tag˙na titlob li nkunu lesti noffru g˙ajnuna lil dawk il-persuni u dawk il-familji li jinsabu f’diffikultà. B’hekk, il-politika tag˙na tiΩgura li l-persuna tibqa’ ssib l-appo©© tal-Istat, kull meta jkollha bΩonn, mill-mument tal-konçepiment sa tmiem il-˙ajja.

Filwaqt li Ω-Ωwie© jibqa’ l-fus ta’ familja f’sa˙˙itha, a˙na nag˙rfu li mhux kull Ωwie© ja˙dem g˙al dejjem. Wara d-d˙ul tad-divorzju f’pajjiΩna a˙na impenjati li nkomplu nsa˙˙u l-familji permezz ta’ miΩuri li jippromwovu l-familja u jag˙mluha aktar façli li l-familja tibqa’ mag˙quda. Irridu ng˙inu wkoll lill-familji li ma jistg˙ux ikollhom tfal, kif ukoll il-familji b’©enitur wie˙ed. L-interessi u l-protezzjoni tat-tfal tibqa’ l-konsiderazzjoni ewlenija fid-deçiΩjonijiet li nie˙du.

Nifhmu wkoll li r-relazzjoni personali bejn persuni differenti hi xi ˙a©a prezzjuΩa g˙al dawk li jg˙ixu din l-esperjenza u nifhmu wkoll li g˙alihom dik ir-relazzjoni hi n-nukleu familjari tag˙hom anke jekk ma jkunux miΩΩew©in. L-Istat ma jistax jag˙laq g˙ajnejh g˙al dan u g˙alhekk g˙andu jille©iΩla kull fejn hemm bΩonn biex jistabbilixxi d-drittijiet u d-dmirijiet f’dawn ir-relazzjonijiet ta’ koabitazzjoni kemm eterosesswali kif ukoll omosesswali.


L-ugwaljanza bejn is-sessi to˙ro© mid-dinjità tal-bniedem li hija fil-qalba tat-twemmin tag˙na. Illum, din m’g˙adhiex slogan iΩda saret realtà. IΩda g˙ad baqa’ xi jsir. Il-PN jivvalorizza r-rwol tal-mara fis-soçjetà u lest jie˙u passi ©odda, inkluΩ b’miΩuri poΩittivi, biex tintla˙aq ugwaljanza akbar bejn in-nisa u l-ir©iel, kemm fil-˙ajja pubblika kif ukoll fl-ekonomija.

Fil-qasam tax-xog˙ol, il-PN wettaq suççessi kbar g˙ax ˙oloq klima li tkattar ix-xog˙ol u ˙oloq opportunitajiet biex kull min irid, ikollu aççess g˙al impjieg ©did jew g˙al xog˙ol a˙jar. B’hekk il-˙addiem jista’ jil˙aq il-milja tieg˙u b’dinjità. Baqa’ xi jsir biex ji©u eliminati l-iΩvanta©©i ta’ çerti gruppi, b˙al persuni b’diΩabbiltà jew persuni li jkunu ©ew emar©inati min˙abba çirkustanzi soçjali, b˙al faqar jew sfidi o˙ra. Sa fejn hu possibbli, dawn l-iΩvanta©©i g˙andhom ji©u eliminati b’miΩuri apposta.

Il-kura tas-sa˙˙a hija monument tas-solidarjetà li l-PN i˙addan. Ir-rivoluzzjoni li se˙˙et fil-qasam tas-sa˙˙a trid titkompla sabiex ji©i Ωgurat li, fl-aktar mumenti diffiçli, kul˙add ikun jista’ jistrie˙ fuq il-wens li tag˙tih u l-aqwa kura medika, irrispettivament mill-mezzi finanzjarji tieg˙u. Dan, b’mod li j˙alli spazju g˙ar-rwol tal-volontarjat u tas-settur privat li jikkumplimentaw ir-rwol ewlieni tal-Istat.

Filwaqt li l-prijorità tibqa’ fuq kif se jin˙oloq il-©id, il-PN jag˙raf li l-©id g˙andu jitqassam b’©ustizzja soçjali. Dan ifisser li l-Istat g˙andu jg˙in lil min huwa l-aktar batut jew f’riskju ta’ faqar sabiex jerfa’ l-piΩ finanzjarju u jkun jista’ jqum fuq saqajh u jgawdi livell ta’ g˙ajxien dinjituΩ.

Il-PN huwa impenjat sabiex fil-qafas tal-li©i Ewropea jara li l-˙addiema jkollhom il-bilanç me˙tie© bejn xog˙ol u ˙in liberu u jgawdu minn kundizzjonijiet tajbin fuq il-post tax-xog˙ol tag˙hom. Kundizzjonijiet ta’ xog˙ol li jo˙olqu sfruttament g˙andhom ji©u indirizzati u riΩolti bl-aktar mod determinat g˙aliex dawn inaqqsu d-dinjità tal-˙addiem.


Irridu li l-anzjani jkunu parti integrali tas-soçjetà Maltija fejn huma jag˙tu u jirçievu skont iç-çirkostanzi individwali tag˙hom. Dan ifisser primarjament li s-sistema tal-pensjonijiet trid mhux biss tkun sostenibbli iΩda tkun anki adegwata g˙all-˙ajja tal-lum. Fl-istess ˙in, g˙andhom jissa˙˙u l-inçentivi li j˙ajru lill-pensjonanti jibqg˙u fid-dinja tax-xog˙ol ming˙ajr ma jiltilfu l-pensjoni. Wara l-irtirar, l-anzjani g˙andhom igawdu mill-a˙jar servizz ta’ kura, fl-ewwel lok f’darhom stess sabiex jibqg˙u jg˙ixu fl-ambjent tag˙hom. Fit-tieni lok, g˙andhom jitkattru s-servizzi ta’ kura tal-anzjani fi djar residenzjali bi rwol attiv mhux biss tal-Istat iΩda anki tas-soçjetà çivili u tal-privat.

L-Istat m’g˙andux mezzi bla limitu. Anzi g˙andu mezzi limitati. Dan ifisser li g˙andha tkompli tissa˙˙a˙ il-©lieda kontra l-abbuΩ mis-sistema ta’ sigurtà soçjali sabiex ji©i Ωgurat li jkun hemm biΩΩejjed mezzi g˙al min tabil˙aqq g˙andu bΩonn. Dan huwa serq u g˙andu ji©i trattat b˙ala tali. L-abbuΩ tas-sistema mhux biss inawwar il-finanzi pubbliçi iΩda jisraq l-g˙ajnuna ming˙and min g˙andu l-aktar bΩonnha.

Il-libertà u l-˙arsien tad-drittijiet fundamentali saru parti mhux biss tal-li©ijiet tag˙na iΩda anki tal-kultura tag˙na. Bl-istess mod g˙andhom jissa˙˙u wkoll il-libertajiet fundamentali u libertajiet çivili f’oqsma o˙ra b˙alma huma l-protezzjoni tal-privatezza tal-persuna, il-libertà tal-espressjoni u ç-çensura.

Il-koeΩjoni soçjali mhix biss g˙all-Maltin. Bl-istess mod b˙alma bosta Maltin jg˙ixu barra, hekk ukoll bosta barranin jg˙ixu Malta. F’pajjiΩ miftu˙ g˙al çittadini barranin, je˙tie© li nkunu tolleranti ma’ nies o˙ra li jag˙Ωlu li ji©u jg˙ixu Malta. Dan jitlob minna aktar tolleranza ta’ kulturi, tradizzjonijiet u reli©jonijiet o˙ra. Fl-istess ˙in, iΩda, min irid jg˙ix f’pajjiΩna jrid jag˙raf jirrispetta lil pajjiΩna u jfittex li jintegra fis-soçjetà tag˙na b’rispett s˙i˙ lejn it-tradizzjonijiet u l-li©ijiet tag˙na.


3. Ekonomija f’sa˙˙itha u finanzi fis-sod

Biex niggarantixxu kwalità ta’ ˙ajja tajba u paçi soçjali, l-ewwel u qabel kollox irid ikollna ekonomija stabbli u f’sa˙˙itha li kapaçi to˙loq ix-xog˙ol u to˙loq il-©id. G˙aliex inutli nitkellmu fuq kif il-©id se jitqassam jekk ma na˙sbux fuq kif se jin˙oloq fl-ewwel lok. Óadd ma jmieri l-fatt li kull darba li Gvern Nazzjonalista ˙a t-tmexxija tal-pajjiΩ wara perjodu ta’ gvern tal-Partit Laburista sab ekonomija mkissra, iddominata mill-Istat u inkapaçi li to˙loq ix-xog˙ol, a˙seb u ara l-©id. Kull darba kellu jibni ekonomija ©dida fuq il-mudell tas-suq soçjali li jfisser ekonomija miftu˙a g˙all-kompetizzjoni iΩda li fl-istess ˙in tag˙raf tintervjeni fejn hemm bΩonn protezzjoni soçjali.

L-ekonomija li g˙andna llum hija wa˙da miftu˙a g˙all-kompetizzjoni, diversifikata f’setturi ©odda li sa ftit ilu kienu inimma©inabbli, kapaçi li to˙loq ix-xog˙ol ta’ livell u li ti©©enera l-©id. Fl-2008 Malta ssie˙bet fiΩ-Ûona Ewro wara li la˙qet kundizzjonijiet iebsa ferm marbuta mat-tmexxija finanzjarja u ekonomika tal-pajjiΩ. Kien mument providenzjali g˙aliex l-ewro tana kenn mill-ag˙ar mew© li fe©© mal-kriΩi finanzjarja u ekonomika li bdiet proprju fl-2008. IΩda kif jaf kul˙add, it-

tmexxija ekonomika hija sfida kontinwa. Il-PN iqis li, fiΩ-Ωminijiet tal-lum, l-ekonomija g˙andha tkompli titmexxa fuq din il-politika:

i. Enfasi ewlenija fuq il-˙olqien ta’ xog˙ol u xog˙ol a˙jar g˙ax ix-xog˙ol jag˙ti l-akbar dinjità lill-bniedem. Fl-istess ˙in, miΩuri biex il-˙addiema Maltin u G˙awdxin jing˙ataw edukazzjoni u ta˙ri© matul il-˙ajja b’tali mod li dejjem isibuha façli li jid˙lu fid-dinja tax-xog˙ol jew li jg˙addu minn tip ta’ xog˙ol g˙al ie˙or.

ii. Finanzi fis-sod permezz ta’ kontroll s˙i˙ fuq in-nefqa tal-Gvern u fuq id-d˙ul tieg˙u, b’enfasi partikolari fuq it-tnaqqis tad-dejn pubbliku. Dan ifisser li l-Gvern g˙andu jΩomm ba©it bilançat jew f’surplus ˙lief g˙al kaΩi ta’ sitwazzjonijiet eççezzjonali. Biex dan isir, huwa me˙tie© Gvern responsabbli li kapaçi jie˙u deçiΩjonijiet iebsa iΩda tajba. Li l-Gvern iΩomm il-finanzi fis-sod g˙andha ssir rabta legali, anki Kostituzzjonali.

iii. Tis˙i˙ tal-attrazzjoni tag˙na b˙ala pajjiΩ tajjeb g˙all-investiment, billi nsa˙˙u l-kompetittività tag˙na u titnaqqas dejjem il-burokrazija Ωejda.


iv. G˙andna nkomplu nag˙mlu enfasi kbira fuq in-negozji Ωg˙ar u fuq inçentivi biex kull min i˙oss sens ta’ intrapriΩa jing˙ata kull çans li jiΩviluppa l-potenzjal imprenditorjali tieg˙u, inkluΩ b’aççess façli g˙al finanzjament u inçentivi g˙all-kreattività u l-innovazzjoni.

v. Il-Gvern g˙andu jo˙loq l-ambjent biex jistimola l-ekonomija. Is-settur privat g˙andu jkun il-mutur ekonomiku prinçipali tal-pajjiΩ. F’kaΩijiet fejn il-provvista jew servizz tkun materja ta’ interess pubbliku, il-Gvern g˙andu jiΩgura li jkun hemm regolaturi b’sa˙˙ithom. Bl-istess mod g˙andu jitkompla l-proçess ta’ liberalizzazzjoni tas-setturi differenti, it-tnaqqis ta’ sussidji fejn dawn mhumiex ©ustifikati u miΩuri o˙ra li bihom ji©i ©enerat aktar xog˙ol produttiv mal-privat milli mas-settur pubbliku.

vi. MiΩuri biex l-investiment ©did, kemm barrani kif ukoll lokali, isir f’setturi ©odda, dejjem aktar diversifikati, kreattivi u innovattivi, sabiex inkomplu bit-transizzjoni minn impjiegi bi ˙las baxx g˙al impjiegi ta’ kwalità b’kundizzjonijiet u salarji g˙olja. Ji©ifieri a˙na ma nemmnux li l-paga g˙andu jimponiha jew iΩidha l-Gvern, ˙lief b˙ala parti minn struttura b˙all-COLA

fejn ikunu qablu l-imsie˙ba soçjali, iΩda g˙andna no˙olqu impjiegi a˙jar li j˙allsu aktar min˙abba l-produttività tal-˙addiema Maltin u G˙awdxin.

vii. MiΩuri biex inkomplu nissimplifikaw is-sistema ta’ taxxi, b’mod li titnaqqas ukoll

il-burokrazija u l-evaΩjoni filwaqt li s-sistema ssir aktar ©usta.

viii. MiΩuri favur it-tis˙i˙ tal-ispirtu imprenditorjali fejn kull min i˙oss li jista’ jipparteçipa fl-ekonomija jkun inçentivat li jag˙mel dan. B’mod partikolari, nag˙fsu aktar fuq ekonomija li tippremja l-kreattività, l-innovazzjoni u l-inizjattiva filwaqt li tkompli tinçentiva lil min irid jimra˙ fis-suq Ewropew u lil hinn minnu.

ix. MiΩuri biex il-konsumaturi jie˙du dak li hu xieraq g˙all-flus li j˙allsu, inkluΩa l-©lieda kontra l-g˙oli tal-˙ajja u kontra kompetizzjoni in©usta.


L-ekonomija ma tistax tikber jekk ma ninvestux fl-infrastruttura. Minkejja g˙oxrin sena ta’ investiment kontinwu fl-infrastruttura kapitali ta’ pajjiΩna – ajruport, power stations, sistemi ta’ komunikazzjoni, toroq, infrastruttura ambjentali – dejjem jonqos xi jsir. Il-PN jibqa’ impenjat li jindirizza din l-isfida, anki bl-a˙jar uΩu tal-fondi Ewropej, sakemm l-infrastruttura ta’ pajjiΩna til˙aq l-og˙la livelli, inkluΩ ta’ aççessibbiltà, kif jixraq.

L-internet u t-telefon çellulari mhux biss biddlu l-mod ta’ kif ng˙ixu fil-˙ajja tag˙na ta’ kuljum iΩda jag˙tuna l-opportunità daqs qatt qabel li nimmassimizzaw il-flessibbiltà, li nintegraw mad-dinja u li nisfruttaw ir-riΩorsi umani tag˙na. Il-PN irid li l-ekonomija Maltija tisfrutta b’mod s˙i˙ l-opportunitajiet li ©abet mag˙ha r-rivoluzzjoni di©itali u tiΩgura li kul˙add jing˙ata l-possibbiltà li jipparteçipa u jisfruttahom.

L-ekonomija tag˙na trid tikber ukoll billi ssa˙˙a˙ dawk l-elementi li jag˙mluna differenti minn ˙addie˙or u forsi anki a˙jar minn ˙addie˙or. Dan

jinkludi il-bΩulija tag˙na, il-kapaçità li nitkellmu l-IngliΩ b˙ala wa˙da miΩ-Ωew© lingwi uffiçjali tag˙na, kif ukoll lingwi o˙ra, il-kreattività tag˙na, il-flessibbiltà tag˙na u anki l-ambjent tag˙na, il-klima tag˙na u l-wirt storiku tag˙na. Dawn huma lkoll ingredjenti li jag˙mlu lil pajjiΩna differenti u attraenti. G˙andna nkomplu nikkapitalizzaw minnhom.

Parti ewlenija mis-suççess ekonomiku tag˙na fl-a˙˙ar snin kienet li g˙arafna niddiversifikaw l-ekonomija meta gΩejjer tad-daqs tag˙na normalment jistrie˙u biss fuq turiΩmu, sajd u agrikultura. Filwaqt li dawn huma setturi importanti g˙alina wkoll, a˙na nistg˙u nag˙mlu aktar u g˙alhekk nemmnu li g˙andna niffukaw il-˙idma tag˙na speçjalment fuq dawn l-oqsma: is-servizzi, inkluΩ is-servizzi finanzjarji; il-manifattura ta’ valur miΩjud g˙oli; it-teknolo©ija tal-informatika; l-industrija tal-kreattività; l-edukazzjoni; is-sa˙˙a u l-bijoteknolo©ija; il-lo©istika u d-distribuzzjoni b˙ala pont bejn l-Ewropa, l-Afrika, l-Asja u l-Amerika; kif ukoll l-infrastruttura u t-trasport.


4. L-edukazzjoni inklussiva ta’ poplu kreattiv

Il-PN huwa sinonimu mal-investiment fl-edukazzjoni. Mhux ta’ b’xejn g˙aliex Gvernijiet Nazzjonalisti, wie˙ed wara l-ie˙or, wettqu rivoluzzjoni li qed tbiddel id-destin tal-poplu g˙aliex qed tifta˙ lil kul˙add opportunitajiet ©odda li qabel lanqas biss konna no˙olmu bihom. Huwa g˙ax ipo©©i l-bniedem fiç-çentru tal-politika tieg˙u li l-PN qatt ma xxa˙˙a˙ fuq il-bini ta’ skejjel ©odda, fuq l-Università, fuq l-MCAST, fuq l-ITS u fuq il-boroΩ ta’ studju. Ter©a’, l-edukazzjoni u t-ta˙ri© qed isiru u jridu jkomplu jsiru proçess kontinwu tul il-˙ajja. B’hekk il-˙addiem ikun jista’ jΩomm ir-riedni f’idejh u javvanza fil-karriera kif u skont kemm irid.

Minkejja l-investiment enormi u inkontestabbli li sar fl-edukazzjoni u t-ta˙ri©, meta mqabbla ma’ pajjiΩi o˙ra Ewropej, a˙na g˙ad baqg˙alna x’naqdfu. U l-PN huwa impenjat li jag˙mel dan sakemm naslu, konxju mill-fatt li l-unika riΩorsa tag˙na hija r-riΩorsa umana.

B’hekk a˙na favur aktar investiment fl-edukazzjoni mill-kindergarten sal-PhD u mill-edukazzjoni akkademika g˙al dik vokazzjonali inkluΩ investiment f’dawk l-oqsma l-aktar importanti f’ekonomija moderna, fir-riçerka, fil-kreattività u fl-innovazzjoni. A˙na nibqg˙u favur sistema edukattiva effiçjenti, inkluΩiva u mibnija fuq il-prinçipju li kull bniedem, irrispettivament mill-mezzi finanzjarji tal-familja tieg˙u, ikun jista’ jiΩviluppa t-talenti tieg˙u bl-a˙jar mod. A˙na nilqg˙u wkoll is-sehem ta’ atturi o˙ra f’dan il-proçess, b’mod partikolari tal-g˙alliema kollha kif ukoll l-iskejjel privati jew indipendenti, l-iskejjel tal-Knisja u tas-soçjetà çivili.

L-isport u l-˙in ˙ieles jibqg˙u element importanti fl-iΩvilupp s˙i˙ tal-bniedem. G˙andna nkomplu n˙ajjru b’mod attiv lill-familji Maltin u G˙awdxin, biex flimkien ma’ uliedhom, partikolarment it-tfal minn età Ωg˙ira, ikunu attivi fl-isport u jgawdu biΩΩejjed ˙in g˙all-mistrie˙. Dan g˙andu jsir billi inkomplu ninvestu f’façilitajiet a˙jar u ninçentivaw lill-assoçjazzjonijiet sportivi.


5. L-ambjent, l-ilma u l-ener©ija

L-ambjent sar parti integrali mill-politika tag˙na mhux biss mil-lat tal-ambjent naturali tag˙na iΩda anki mil-lat ta’ sa˙˙a pubblika u anki mil-lat ta’ sostenibbiltà ekonomika. Huwa façli li wie˙ed ikun favur l-ambjent. IΩda f’pajjiΩ Ωg˙ir b’densità ta’ popolazzjoni g˙olja, huwa aktar me˙tie© li jinΩammu livelli ambjentali xierqa. Apparti li hemm sfida kulturali u ta’ mentalità, id-diffikultà hija wkoll prattika – min se j˙allas g˙all-investiment sostanzjali me˙tie© biex l-ambjent ji©i protett u kif se nibnu ekonomija li ddawwar l-isfida ambjentali f’opportunità ekonomika? Hija proprju din l-isfida li da˙al g˙aliha l-PN fil-Gvern. Ir-riΩultat huwa li llum g˙andna l-og˙la investiment li qatt kellna f’infrastruttura ambjentali b˙all-impjanti li jittrattaw id-drena©© u l-iskart solidu, anki grazzi g˙all-fondi Ewropej.

Il-prijoritajiet ambjentali tag˙na g˙aldaqstant jibqg˙u: i. Inçentivi g˙all-familji u l-privat biex itejbu

l-ambjent tag˙hom huma stess; ii. Aktar pro©etti ambjentali inkluΩ dawk b’finanzi

tal-Unjoni Ewropea; iii. Óarsien tan-natura u l-bijodiversità tag˙na u

tal-annimali; iv. Inkompli nsostnu l-bdiewa, ir-ra˙˙ala u

s-sajjieda li huma l-gwardjani tal-ambjent tag˙na u g˙alhekk kull g˙ajnuna li ting˙ata lilhom, inkluΩ g˙ajnuna biex itejjbu l-prattiçi tag˙hom, huwa investiment dirett fl-ambjent ta’ pajjiΩna.

v. UΩu tar-riΩorsi, inkluΩ tal-art limitata, b’mod sostenibbli;

vi. Neg˙lbu l-isfida kbira tal-immani©©jar tal-iskart;

vii. Trasport effiçjenti, li jirrispetta l-ambjent; viii. Tis˙i˙ tal-amministrazzjoni pubblika fil-qasam

ambjentali sabiex ikun hemm infurzar a˙jar;ix. Sehem fil-©lieda kontra t-tibdil fil-klima; x. Tisbi˙ tal-ambjent lokali kif ukoll rurali u

l-˙olqien ta’ aktar spazji pubbliçi; xi. Óarsien u uΩu sostenibbli tal-ilma.


Filwaqt li l-PN po©©a l-ambjent fl-og˙la livelli tal-a©enda politika tieg˙u, jifhem li l-ambjent jibqa’ sfida nazzjonali li ma jistax jindirizzaha l-Gvern wa˙du. G˙aldaqstant, il-PN irid ikompli jseddaq kultura favur l-ambjent li tinvolvi l-parteçipazzjoni s˙i˙a tas-soçjetà çivili, tal-privat, tal-familji u tal-individwi. Kul˙add g˙andu sehem x’jag˙ti u kul˙add g˙andu r-responsabbiltà li jag˙ti sehmu.

L-ilmaF’pajjiΩ li jin˙tie©lu jipproduçi ˙afna mill-ilma li jixrob mill-ilma ba˙ar, il-valur tal-ilma ma tistax ma tifhmux. L-ilma tal-pjan qieg˙ed dejjem jonqos u dak li s’issa kien riΩorsa b’xejn jew ir˙isa, qieg˙ed dejjem aktar isir limitat u prezzjuΩ. Il-PN huwa impenjat favur politika li tirresponsabbilizza lil kul˙add fl-uΩu meqjus tal-ilma u fil-˙arsien ta’ din ir-riΩorsa prezzjuΩa u limitata.

L-ener©ijaBil-qabΩiet kbar li g˙amel il-prezz taΩ-Ωejt fl-a˙˙ar snin, l-aççess g˙all-ener©ija effiçjenti, nadifa u bi prezz aççessibbli g˙al kul˙add saret sfida g˙al kull Gvern, a˙seb u ara f’pajjiΩna fejn niddependu g˙al kollox fuq iΩ-Ωejt importat biex nipproduçu kemm l-elettriku kif ukoll parti kbira tal-ilma tag˙na.

G˙al kull politiku responsabbli, iΩ-Ωieda fil-prezz taΩ-Ωejt ma ˙allietx g˙aΩla ˙lief li jiΩdiedu t-tariffi tad-dawl u l-ilma. Dan ma sarx bl-addoçç iΩda b’sens ta’ responsabbiltà u anki b’solidarjetà mal-eluf ta’ familji li baqg˙u ji©u sussidjati. Fl-istess ˙in, il-PN ˙ares lejn miΩuri o˙ra, b˙all-inçentivi sabiex il-familji u l-privat jinvestu f’sorsi alternattivi tal-ener©ija u jnaqqsu huma stess il-kont tad-dawl; investiment qawwi f’estensjoni tal-power station ta’ Delimara u l-g˙eluq, darba g˙al dejjem, tal-power station tal-Marsa; investiment f’cable li se jg˙aqqadna mal-grid tal-elettriku Ewropew g˙all-ewwel darba u li se jag˙tina l-opportunità nixtru l-ener©ija mis-suq Ewropew bi prezzijiet aktar kompetittivi kif ukoll investiment f’sorsi alternattivi tal-ener©ija, b’mod partikolari dik ©ejja mix-xemx, mir-ri˙ u mill-ba˙ar.

Minkejja li bdejna minn sitwazzjoni fejn id-dawl u l-ilma kienu jinqatg˙u regolarment, il-PN irid jag˙mel aktar. Il-mira tal-PN tibqa’ li jag˙ti lil kul˙add aççess g˙all-ener©ija li g˙andu bΩonn, b’mod effiçjenti, kemm jista’ jkun nadifa u bi prezz ra©onevoli. Dan iΩda, je˙tie© minn kul˙add, kemm sens ta’ solidarjetà kif ukoll sens ta’ responsabbiltà.


6. Il-kultura u l-identità tag˙na

Malta hi pajjiΩ Ewropew bi storja antika ˙afna, f’punt nofsani bejn Ωew© kontinenti, f’re©jun tad-dinja li kien in-nieqa taç-çiviltà. Il-poplu Malti huwa poplu uniku mnissel minn sekli twal ta’ kultura Mediterranja u Ewropea. L-identità tag˙na b˙ala nazzjon ©iet issi©illata permezz tal-kisba tal-Indipendenza iΩda msa˙˙a bis-s˙ubija tag˙na fl-Ewropa li tatna l-opportunità nasserixxu l-identità tag˙na fil-konfront ta’ popli o˙ra, kbar u Ωg˙ar, f’dinja globalizzata.

Il-kultura tag˙na hija mibnija fuq fatturi li huma partikolari g˙al pajjiΩna g˙ax ma ssibhom imkien ie˙or flimkien - b˙alma huma l-istorja u l-wirt storiku tag˙na, il-wirt arkeolo©iku, il-wirt artistiku u arkitettoniku u s-sbu˙ija naturali tal-pajjiΩ u l-˙ajja, l-ikel, l-arti u l-kreattività tal-kultura tag˙na. Fuq kollox hemm l-ilsien Malti, l-ilsien nazzjonali tag˙na. Dawn huma sewwasew affarijiet li jag˙Ωlu poplu minn ie˙or, li jag˙mluna differenti, li jag˙mluna nazzjon.

Il-PN huwa kburi b’pajjiΩna g˙aliex jemmen f’pajjiΩna. U g˙aldaqstant jemmen ukoll fit-tis˙i˙ tal-identità u l-kultura tieg˙u. B’hekk l-identità tag˙na mhix biss fattur li tag˙milna nazzjon iΩda hija wkoll fattur li nistg˙u nuΩaw favur tag˙na, kemm fuq livell ekonomiku (eΩempju, fit-turiΩmu) kif ukoll fuq livell politiku (eΩempju, fil-parteçipazzjoni tag˙na fl-Unjoni Ewropea).

IΩda l-kultura ma tfissirx biss tag˙lim ta’ storja jew inkella g˙eluq jew konservatiΩmu. Anzi tfisser il-kontra. Tfisser li l-persuna g˙andha ta˙taf l-opportunità g˙al tag˙lim aktar miftu˙; g˙al ilsna o˙ra u mhux il-Malti biss, g˙all-qari, g˙all-arti, g˙al kulturi o˙ra u g˙all-ivvja©©ar. Aktar ma wie˙ed jinfeta˙ g˙all-affarijiet u kulturi differenti, aktar jeduka ru˙u u jifhem x’inhi l-kultura tieg˙u.

Fost il-©ojjelli ewlenin tal-kultura u l-identità Maltija hemm il-belt kapitali tag˙na: il-Belt Valletta li hija kandidat biex fl-2018 tkun il-Belt Kulturali Ewropea. Il-PN huwa impenjat li jkompli jpo©©i l-Belt Valletta fuq il-mappa Ewropea u jag˙ti lura lill-Belt id-dinjità s˙i˙a tag˙ha b˙ala belt kapitali ta’ poplu kburi, belt storika iΩda anki belt li g˙arfet timxi maΩ-Ωminijiet.


Il-Kunsill Lokali huwa mezz ie˙or ta’ kif nistg˙u nsa˙˙u mhux biss id-demokrazija, is-sussidjarjetà u l-parteçipazzjoni iΩda anki l-identità tal-lokalitajiet tag˙na bil-karatteristiçi speçifiçi li jiddinstingwuhom.

L-identità tag˙na hija wkoll imsa˙˙a bil-parteçipazzjoni tan-nies, speçjalment tas-soçjetà çivili, fil-˙ajja pubblika, politika, ekonomika u soçjali. Ir-rwol tas-soçjetà çivili, tal-g˙aqdiet, tal-assoçjazzjonijiet, tat-trade unions u tal-volontarjat jag˙milna pajjiΩ aktar rikk u g˙aldaqstant il-PN irid imexxi id f’id mas-soçjetà çivili.


7. Ìustizzja u Sigurtà

Biex il-libertà tal-persuna ti©i m˙arsa, hemm bΩonn is-sigurtà u l-©ustizzja. Dan ifisser li pajjiΩna jrid ikompli jsa˙˙a˙ l-istituzzjonijiet u l-organi tieg˙u li jservu ta’ protezzjoni, jag˙tu l-garanziji neçessarji li l-poplu jixraqlu. L-impenn jibqa’ lejn tis˙i˙, avvanz u attrezzar aqwa tas-sistema legali u ©udizzjarja tag˙na fil-Qrati, fl-uΩu tal-Arbitra©© u l-Medjazzjoni.

Bl-istess mod g˙andna n˙arsu d-drittijiet kemm tal-vittmi kif ukoll tal-akkuΩati. Vittma ta’ reat kriminali g˙andu jing˙atalu servizz ikbar u rispett kemm fl-istadju ta’ investigazzjoni, tul l-proçess kif ukoll wara. Fl-istess ˙in, persuna akkuΩata b’reat kriminali g˙andha ti©i proçessata b’˙arsien s˙i˙ tal-presunzjoni tal-innoçenza tag˙ha fejn dan il-˙arsien g˙andu jieqaf biss jekk l-akkuΩat ji©i ddikjarat ˙ati, inkluΩ b’aççess g˙al avukat fil-mument tal-arrest. Jekk akkuΩat ikun misjub ˙ati, g˙andu jkun hemm piena xierqa u proporzjonata. Is-sistema karçerarja g˙andha tfittex li ©©ib ir-

riforma u l-integrazzjoni mill-©did fis-soçjetà ta’ min ikun ©ie kkundannat g˙all-˙abs u mhux tkun wa˙da limtata biss fuq ir-retribuzzjoni.

Is-sistema ©udizzjarja trid tibqa’ ti©i ssudata fl-indipendenzi tag˙ha f’soçjetà demokratika li tippretendi iktar akkontabilità. L-effiçjenza g˙andha tikber b’mekkaniΩmi u proçeduri li jiggarantixxu ©ustizzja a˙jar u e˙fef. Ir-rispett lejn l-indipendenza u l-istituzzjoni tal-©udikatura g˙andu jikber b’regoli li jassiguraw serjetà, dixxiplina u komportament xieraq tal-kariga kostituzzjonali.

Iç-çittadini kollha g˙andhom id-dritt li jistennew l-assistenza, attenzjoni u il-protezzjoni xierqa tal-forzi tal-ordni kull fejn u kull meta jkun me˙tie©. Dan ifisser ukoll titjib fil-kontinwazzjoni tal-proçess li bih l-forzi tal-ordni jing˙ataw preparazzjoni, formazzjoni dejjem aktar a©©ornati kif ukoll f’dawk li huma l-g˙odda neçessarji u adegwati g˙at-twettiq ta’ dan ix-xog˙ol tant essenzjali.


Il-fenomenu tal-immigrazzjoniIl-wasla ta’ immigranti mmarkat il-bidu tas-seklu l-©did. Fil-parti l-kbira tag˙hom, dawn huma nies li waslu Malta wara li ©ew salvati mill-g˙arqa mill-Iskwadra Marittima tag˙na stess fl-ib˙ra internazzjonali li jaqg˙u ta˙t il-koordinazzjoni internazzjonali tag˙na. Dan il-fenomenu ˙oloq sfida kbira g˙al pajjiΩna mhux biss min˙abba l-kapaçità limitata tag˙na li nilqg˙u numru kbir ta’ nies iΩda anke min˙abba l-kapaçità tag˙na, b˙ala soçjetà, li naffrontaw dan il-fenomenu b’sens ta’ solidarjetà u ming˙ajr biΩa’ jew mibeg˙da lejn il-barrani.

Il-PN ˙addem politika solidali ma’ min minnhom je˙tie© kenn skont il-li©i internazzjonali u fl-istess ˙in iebsa ma’ dawk li m’g˙andhomx ra©uni g˙alfejn jibqg˙u hawn. Dan ifisser li la hemm u lanqas qatt ma g˙andu jkun hemm ebda kompromess dwar il-˙arsien tal-˙ajja umana, speçjalment jekk dg˙ajsa mimlija nies f’nofs ta’ ba˙ar tkun f’diffikultà. IΩda jfisser ukoll li g˙andu jsir kollox biex min ma ˙aqqux protezzjoni jintbag˙at lura. Bl-istess mod, tfisser li kull meta hemm bΩonn, pajjiΩna jie˙u poΩizzjoni iebsa

ma’ pajjiΩi o˙ra li ma jkunux qed jimxu skont ir-regoli internazzjonali. Din il-politika bilançjata ta’ spiss ©iet kritikata in©ustament u kien hemm min g˙amel kapital politiku minnha minkejja li jilg˙abha tal-moderat.

Fit-twettiq ta’ din il-politika, Gvern Nazzjonalista fittex ukoll is-solidarjetà internazzjonali iΩda sab nuqqas ta’ kooperazzjoni sia mill-pajjiΩi Afrikani mnejn ori©inaw u sia mill-Ewropa li hija stess, ma kinitx im˙ejjija g˙al dan il-fenomenu. Fuq l-insistenza tar-rappreΩentanti tag˙na fl-istituzzjonijiet Ewropej, l-Unjoni Ewropea bdiet tibni, mix-xejn, politika dwar l-immigrazzjoni u l-aΩil, imsejsa fuq il-prinçipju tas-solidarjetà. Din il-politika waslet biex Malta ting˙ata g˙ajnuna finanzjarja sostanzjali biex ittejjeb il-façilitajiet tag˙ha, inkluΩ il-façilitajiet tal-armata biex t˙ares il-fruntieri marittimi. Inbeda wkoll proçess ta’ rilokazzoni ta’ immigranti minn Malta lejn pajjiΩi o˙ra. Ir-riΩultati miksuba g˙adhom mhumiex dawk mixtieqa u l-PN huwa impenjat li jkompli jag˙ti sehem attiv fit-tfassil ta’ din il-politika Ewropea sakemm issir wa˙da tassew effettiva u solidali. Il-PN konvint li, bis-sa˙˙a tar-ra©uni, din l-isfida ting˙eleb ukoll.


8. G˙awdex

G˙awdex mhux sempliçiment estensjoni ta’ Malta. G˙awdex g˙andu l-karatteristiçi partikolari tieg˙u li jag˙mluh differenti minn Malta. Kien g˙alhekk li l-PN dejjem kellu politika speçjali g˙al G˙awdex li tibni fuq il-kwalitajiet partikolari tieg˙u u tindirizza l-˙ti©ijiet speçjali tieg˙u ©ejjin mill-iΩvanta©©i naturali u permanenti tieg˙u.

Id-diversità ta’ G˙awdex dejjem ©iet rispettata u msa˙˙a mill-PN proprju g˙aliex iqis li din id-diversità tista’ tkun g˙odda li tintuΩa favur l-istess gΩira. G˙aldaqstant il-PN waqqaf ministeru direttament responsabbli minn G˙awdex u g˙adda setg˙at sabiex bosta deçiΩjonijiet u t-twettiq tag˙hom jittie˙du f’G˙awdex mill-G˙awdxin. Il-PN huwa miftu˙ biex, b’konsistenza mal-importanza li dejjem ta lil G˙awdex u mal-fiduçja li dejjem kellu fl-G˙awdxin infushom b˙ala awturi ewlenin tal-iΩvilupp ta’ darhom, isa˙˙a˙ din ir-re©jonalità anki permezz ta’ strutturi re©jonali distinti g˙al G˙awdex.

Il-PN impenjat ukoll li jsa˙˙a˙ l-infrastruttura ta’ G˙awdex, inkluΩ bl-uΩu ta’ fondi Ewropej, sabiex itejjeb il-kwalità ta’ ˙ajja tal-G˙awdxin, speçjalment fil-qasam tat-trasport u komunikazzjoni bejn iΩ-Ωew© gΩejjer.

Il-PN iqis li d-distinzjoni ta’ G˙awdex tkun akbar jekk isir aççenn partikolari fuq is-sbu˙ija naturali tal-gΩira u fuq l-ambjent tag˙ha. Huwa g˙alhekk li qed ji©i implimentat il-pro©ett ta’ Eko-G˙awdex li jag˙mel mill-gΩira G˙awdxija mudell ta’ ambjent sostenibbli fil-Mediterran.

Il-PN jag˙raf l-importanza tal-˙olqien ta’ xog˙ol partikolarment g˙all-©enerazzjoni Ωag˙Ωug˙a ta’ G˙awdex sabiex, wara li tikseb l-avvanz edukattiv kollu li tkun kapaçi tikseb, issib l-opportunitajiet li jixirqulha proprju fil-gΩira ta’ twelidha. Dan l-g˙arfien iwassal g˙al impenn kontinwu favur it-tkabbir tal-ekonomija partikolari G˙awdxija.


9. Is-sehem ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea u fid-dinja

Illum kul˙add aççetta li s˙ubija fl-Unjoni Ewropea kienet g˙aΩla tajba; anki minn min ried iΩommna barra akkost ta’ kollox. Il-benefiççji ta’ s˙ubija huma viΩibbli g˙al kul˙add mhux biss f’termini ta’ fondi Ewropej jew infrastruttura b˙al toroq ©odda jew pro©etti ambjentali. L-ekonomija nfet˙et u saret aktar attraenti g˙all-investiment u dan ˙oloq aktar xog˙ol u xog˙ol a˙jar. Iç-çittadinanza Ewropea tat tifsira akbar lill-passaport Malti. IΩda baqa’ xi jsir.

G˙ad irridu nil˙qu l-milja tag˙na b˙ala membri tal-Unjoni Ewropea billi ng˙addu mill-faΩi ta’ a©©ustament fejn konna g˙adna qed nidraw din ir-realtà ©dida g˙all-faΩi ta’ ingrana©© fejn inkunu Ωvelti biΩΩejjed biex na˙tfu kull opportunità. Dan kemm fuq livell ta’ individwi, kemm fuq livell ta’ negozji kif ukoll fuq livell ta’ amministrazzjoni. Dan nag˙mluh anki permezz tal-uΩu g˙aqli tal-fondi sostanzjali li Malta tgawdi mill-Unjoni.

Malta di©à qed tag˙mel differenza f’numru ta’ oqsma ta’ politika Ewropea, b˙all-immigrazzjoni, it-turiΩmu, il-politika marittima u l-politika

Mediterranja. Issa je˙tie© li nimir˙u lil hinn f’oqsma o˙ra b’dinjità, b’fiduçja u b’determinazzjoni. Dan g˙andu jibqa’ jsir bis-sa˙˙a tar-ra©uni u mhux bit-theddid. Kull min idur g˙all-metodi tat-theddid jibqa’ b’idu f’idu u jispiçça iΩolat.

Ir-rappreΩentanza Maltija fl-istituzzjonijiet tal-Unjoni Ewropea hija qawwija, speçjalment meta wie˙ed iqis id-daqs ta’ pajjiΩna. Je˙tie© li din ir-rappreΩentanza tkun koordinata a˙jar sabiex tkun f’poΩizzjoni a˙jar li tisfrutta l-potenzjal ta’ s˙ubija. Hekk kif in-numru ta’ Maltin li ja˙dmu fl-istituzzjonijiet Ewropej qieg˙ed joktor, wasal il-mument li l-esperjenza tag˙hom ti©i sfruttata a˙jar favur pajjiΩna.

Bejn Jannar u Ìunju tal-2017, Malta se jkollha l-Presidenza tal-Unjoni Ewropea. Din se tkun okkaΩjoni bla preçedent li tpo©©i lil pajjiΩna fiç-çentru tal-attenzjoni tal-Ewropa kollha u tad-dinja. Il-PN huwa impenjat li jag˙mel suççess minn dan il-perjodu storiku u jara li pajjiΩna jo˙ro© bl-unuri b’kontribut serju u kompetenti li jag˙mel differenza.


Id-dibattitu dwar il-futur tal-Ewropa re©a’ beda jintensifika, b’mod partikolari fid-dawl tal-kriΩi finanzjarja u ekonomika li ˙ar©u nuqqasijiet fil-mod ta’ kif ©ie m˙addem il-Patt dwar l-Istabbiltà u t-Tkabbir. Il-PN kien u jibqa’ partit li jemmen fl-integrazzjoni Ewropea. G˙aldaqstant il-PN irid jag˙ti sehem s˙i˙ f’dan id-dibattitu u jrid jara lil pajjiΩna fuq ©ewwa nett tal-proçess ta’ g˙aqda Ewropea, inkluΩ taΩ-Ûona Ewro u taΩ-Ûona Schengen.

Il-PN huwa fl-a˙jar poΩizzjoni li jisfrutta bl-a˙jar mod is-s˙ubija Ewropea. Min ˙adem kontra s-s˙ubija tag˙na fl-Ewropa diffiçilment jista’ j˙addem il-vanta©©i ta’ s˙ubija g˙ax mhux konvint minnhom. Wisq anqas jista’ jipperswadi lil ˙addie˙or.

Il-politika barranija tag˙na hija primarjament mezz ta’ kif a˙na nkunu parti integrali mid-dinja. G˙aliex Malta hija parti mid-dinja u mhux eççezzjoni g˙ad-dinja. Ir-rivoluzzjoni di©itali tag˙tina l-opportunità nag˙mlu dan billi neg˙lbu kemm iç-çokon tag˙na kif ukoll id-distanzi li jifirduna minn ˙addie˙or. B’hekk Malta g˙andha ssir mudell ta’ suççess fil-kapaçità tag˙ha li tisfrutta din ir-rivoluzzjoni u turi li hija kapaçi tisboq iç-çokon tag˙ha b’sehem kreattiv f’dinja li saret ra˙al wie˙ed.

B˙ala membru tal-Unjoni Ewropea, Malta trid tag˙ti sehemha fit-tfassil tal-politika barranija speçjalment fil-konfront tal-pajjiΩi li huma ©irien tag˙na.

Ir-Rebbieg˙a G˙arbija ©abet mag˙ha rivoluzzjoni straordinarja li kapaçi twassal g˙at-tixrid tad-demokrazija u tal-valuri demokratiçi fid-dinja G˙arbija. Malta di©à tat sehem attiv, speçjalment fil-kaΩ tal-Libja, iΩda issa g˙andna sehem x’nag˙tu wkoll fit-tis˙i˙ ta’ dan il-proçess u fil-bini ta’ demokrazija stabbli f’dan ir-re©jun. Malta


g˙andha ssa˙˙a˙ u t˙addem ir-rabtiet tag˙ha ma’ dawk il-pajjiΩi ©irien tag˙na li mag˙hom minn dejjem kellha rabtiet mill-qrib. Anki hawn il-PN jinsab fl-aqwa poΩizzjoni li jisfrutta dan il-kapitlu ©did g˙aliex fis-sieg˙a tal-prova ˙are© g˙onqu u Ωamm mal-popli ta’ dawn il-pajjiΩi u ma qag˙adx lura b˙al ˙addie˙or. Din l-isfida tista’ tissarraf f’opportunitajiet ©odda u kbar li minnhom jista’ jgawdi l-poplu Malti kemm fuq livell politiku kif ukoll ekonomiku.

Fil-fora internazzjonali l-PN huwa impenjat li jkompli jag˙ti kontribut kostruttiv li jkompli jkattar ir-rispett lejn pajjiΩna. A˙na nag˙rfu li fit-taqlib soçjali, ekonomiku u politiku ta’ wara l-a˙˙ar Gwerra Dinjija, id-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem tal-1948 kienet pass ewlieni lejn il-˙arsien tal-libertà, tal-©ustizzja u l-paçi. Illum nag˙rfu daqstant ie˙or il-bΩonn ta’ dikjarazzjoni tad-dmirijiet tag˙na lejn xulxin kif ukoll lejn il-©enerazzjonijiet ta’ warajna biex in˙arsu d-dinjità tal-bniedem u nissalvagwardjaw l-ambjent. G˙alina dan huwa Ωvilupp naturali tad-duttrina tal-wirt naturali tal-umanità li

Malta pproponiet lin-Nazzjonijiet Uniti fl-1967 u li wasslet g˙all-Konvenzjoni tal-Li©i tal-Ba˙ar. G˙alhekk fl-2009 Malta stqarret li tqis id-dmirijiet umani b˙ala element intrinsiku u inaljenabbli tal-bniedem u pproponiet dikjarazzjoni dwar dawn id-dmirijiet f’rabta mad-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem tal-1948. Din l-idea qabdet u l-abbozzar ta’ din id-Dikjarazzjoni miexi ’l quddiem.


10. Lil Malta Ωag˙Ωug˙a

Dan id-dokument huwa sett ta’ ˙sibijiet u azzjoni politika minn partit li dejjem po©©a Ω-Ωg˙aΩag˙ Maltin u G˙awdxin fiç-çentru tal-˙idma tieg˙u. Il-politika tal-PN tag˙ti viΩjoni g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙al g˙ada iΩda tag˙ti wkoll kwalità ta’ ˙ajja g˙olja g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ illum – g˙aliex il-˙ajja ng˙ixuha llum qabel ma ng˙ixuha g˙ada. B’hekk mal-PN taf fejn qieg˙ed illum iΩda taf ukoll fejn se jwasslek g˙ada.

Il-PN minn dejjem kien il-partit taΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙aliex minn dejjem ˙addan ideat Ωag˙Ωug˙a. Óaddan ukoll il-bidla u g˙amilha realtà tant li bi Gvern Nazzjonalista, wie˙ed wara l-ie˙or, pajjΩna ma waqafx jitbiddel. U g˙adu jitbiddel. Il-PN ˙addan ukoll l-ener©ija, l-entuΩjaΩmu, il-kreattività u l-idealiΩmu li tant huma g˙al qalb iΩ-Ωg˙aΩag˙. Óaddan ukoll l-ottimiΩmu u l-fiduçja flok il-pessimiΩmu u qtig˙ il-qalb.

L-akbar Ωviluppi politiçi, ekonomiçi u soçjali fil-pajjiΩ – mill-Indipendenza sas-s˙ubija fl-Unjoni Ewropea u mill-˙olqien tax-xog˙ol g˙all-investimenti fl-edukazzjoni – saru minn Gvernijiet Nazzjonalisti. Dawn kienu investimenti kura©©uΩi u viΩjonarji li ˙olqu opportunitajiet kbar liΩ-Ωg˙aΩag˙ Maltin u G˙awdxin u soçjetà bbaΩata fuq l-g˙erf. Kien g˙alhekk li l-PN dejjem baqa’ ta’ ispirazzjoni g˙all-©enerazzjoni Ωag˙Ωug˙a.

Id-dinja tal-lum hija villa©© wie˙ed fejn ilkoll mag˙quda permezz tat-teknolo©ija u l-ispazju virtwali tas-social networking. Il-PN jag˙raf il-potenzjal bla limiti fir-rivoluzzjoni di©itali u teknolo©ika u huwa impenjat li Malta u Ω-Ωg˙aΩag˙ Maltin u G˙awdxin ikunu minn tal-ewwel biex jisfruttaw dawn l-opportunitajiet eççitanti. Mhux biss, iΩda l-PN irid iwettaq politika li tisfrutta bl-a˙jar mod l-ispazju ©did li fih illum nistg˙u nimir˙u, ji©ifieri, kemm l-ispazju di©itali, kif ukoll l-ispazju Ewropew, iΩda anki l-ispazji li jag˙tuna l-kuntatti tag˙na ma’ Maltin li jg˙ixu barra. B’hekk, çittadin Malti jkun tabil˙aqq çittadin tad-dinja.

Il-PN mhux se jieqaf hawn u qatt mhu sodisfatt. Dejjem irid jag˙mel aktar. Dejjem irid jag˙mel a˙jar. Il-pass li jmiss huwa li naraw li pajjiΩna ja˙taf l-opportunitajiet kbar u eççitanti li nfet˙u quddiemu filwaqt li fl-istess ˙in jeg˙leb l-ostakli li jfe©©u, wie˙ed wara l-ie˙or. Dejjem in˙arsu ’l quddiem ming˙ajr ma ninsew l-g˙eruq tag˙na.

Jekk int Ωag˙Ωug˙ jew Ωag˙Ωug˙a, sew fl-ispirtu sew f’età, u tag˙raf lilek innifsek fil-˙sibijiet politiçi espressi f’dan id-dokument, il-bieb tag˙na huwa miftu˙ g˙alik. Nistednuk tg˙inna int ukoll biex, flimkien, inkomplu nbiddlu l-pajjiΩ g˙all-a˙jar.

l-gheruq taghna

Documents