Land In Our Hands (LIOH) Network

ျမနမာႏငင၏ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒ -

ကၽြနပတ႔၏ တ႔ျပနမႈႏင အႀကေပးမႈမား

"ေျမအသးခမႈ မဝါဒသည အေသးစားမအႀကးစား ေျမယာအသးခသမား အပါအ ဝင တစႏငငလးရ ေျမအသခမႈ အမးအစားအားလးအေပၚ အကးသကေရာကမႈ မားစြာ ရမညျဖစသည။ အေရးႀကးသညမာ တငးျပည၏စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈအတြက ႏင အမးသမးမား၊ လငယမား၊ ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ ခခႏငစြမးမရသမားႏင ေဘးဖယျခငးခထားရသမားအေပၚ အထးအာ႐စကၿပး လသားအားလးအတြက ေျမယာ၊ သစေတာ၊ ေရလပငနး၊ ေရႏငအျခားသဘာဝသယဇာတမားက မတစြာ

ရရသည လမႈတရားမတမႈ (social justice) အား ျမႇငတငရနအတြက ေျမအသးခမႈအား မတစြာျပလပသြားရန လသည။"

ဇနနဝါရလ ၂၉ ရက၊ ၂ဝ၁၅ ရနကန၊ ျမနမာ။

2

မာတကာ ျမနမာႏငင၏ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒ - ကၽြနပတ႔၏ တ႔ျပနမႈႏင အႀကေပးမႈမား ............... ၁ ၁။ အကဥးခပ .......................................................................................................... ၃ ၂။ ျမနမာႏငင၏ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒ (မၾကမး) မ အဓကေတြ႕ရခကမား ..................... ၆ ၃။ အလးစ တ႔ျပနမႈ .................................................................................................. ၁ဝ (က) နဒါနး ............................................................................................................. ၁ဝ (ခ) ေနာကေၾကာငးရာဇဝင ................................................... Error! Bookmark not defined. (ဂ) စကားစပ .................................................................... Error! Bookmark not defined. (ဃ) တငးျပည၏အေနအထား .............................................. Error! Bookmark not defined. ၄။ အေထြေထြ ေတြ႕ရခကမား ............................................... Error! Bookmark not defined. (က) မဝါဒ လပငနးစဥ ........................................................ Error! Bookmark not defined. (ခ) မဝါဒတြငပါသည အေၾကာငးအရာမား ................................ Error! Bookmark not defined. ၅။ အႀကေပးမႈမား .............................................................. Error! Bookmark not defined. (က) ပဏာမ - အလးစ ပနးတငႏငရညရြယခကမား ................. Error! Bookmark not defined. (ခ) အေကာငအထညေဖာျခငးဆငရာ အေျခခမမား ................... Error! Bookmark not defined. (ဂ) အဆးအျဖတေပးႏငသ .................................................. Error! Bookmark not defined. ၆။ ေျမအသးခမႈဆငရာ စမခန႔ခြမႈ .......................................... Error! Bookmark not defined. (က) အမးသား ေျမအသးခမႈ ေကာငစ ................................... Error! Bookmark not defined. (ခ) ေျမအတနးအစား သတမတျခငး ....................................... Error! Bookmark not defined. (ဂ) ေျမအတနးအစား သတမတျခငးတြင မညသ ပါဝငသငသနညး ....................................... 16 (ဃ) ေလလာသးသပမႈႏင အကျဖတမႈဆငရာ လအပခကမား ............................................ 16 (င) ေျမအတနးအစား သတမတရာတြင ပါဝငရမညအခကမား ............................................ 16 (စ) ဇနသတမတျခငး (ေျမေနရာအစအစဥေရးဆြျခငး) ...................................................... 17 (ဆ) သတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈ .......................................................................... 18 (ဇ) တငးရငးသားလမးစမား၏ လယယာေျမ လပပငခြငမား ............................................... 19 (ဈ) အမးသားမားႏငအမးသမးမား၏ တနးတအခြငအေရးမား .......................................... 21 (ည) စမကနးေရးဆြျခငးႏင ေျမအသးခမႈဆငရာ ေျပာငးလမႈမား ......................................... 22 (ဋ) ေျမအသးခမႈဆငရာ ေျပာငးလမႈမားအတြက အကာအကြယျပျခငး .................................. 23 (ဌ) ေျမယာအျငငးပြားမႈမား ......................................................................................... 24 (ဍ) ေျမယာျပနာမားအား ေျဖရငးရန အထးတရား႐းမားအား ဖြ႕စညးထေထာငျခငး (သးျခားလြတလပၿပး ေရြးခယျခငး) ......................................................................... 25 (ဎ) ေစာငၾကပေလလာမႈႏငတနဖးျဖတမႈ ........................................................................ 26 ၇။ သးသပခကမား ................................................................................................... 26

3

၁။ အကဥးခပ ၂ဝ၁၄ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၁၈ ရကေန႔တြင အမားျပညသေရ႕ေမာက ေဖာထတခေသာ ျမနမာႏငင ၏ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒ (NLUP) မၾကမးအား ဤအစရငခစာသည ပငးျခားစစစၿပး တ႔ျပနခက ေပးျခငး ျဖစသည။ ၎သည Land in Our Hands (LIOH) က စစဥသည ႏငငအႏ႔တြင ျပလပခေသာ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ (၈) ပြအေပၚ အေျခခထားသည။ LIOH သည ရပရြာလထအေျချပ အဖြ႕အစညး (CBOs) ႏင အရပဘကအဖြ႕အစညး (CSOs) ၆ဝ ေကာ ပါဝငသည လယသမားကြနရက တစချဖစၿပး အေသးစား လယသမားမားႏင ေရလပသားမား၊ အထးသျဖင ေကးလကအမးသမးမားႏင တငးရငသားလမးစ ရပရြာလထမား၏ ေျမအသးခပငခြငမားအား ျမႇငတင၊ ကာကြယ၊ ေလးစားၿပး ျဖည ဆညးေပးရန ရညစးထားသည။ LIOH အေနႏင ျမနမာႏငငသည လမးဆလမးခြေရာကေနခန၌ ဤ အလြနအေရးႀကးသည ေျမယာမဝါဒေဖာထတေရး လပငနးစဥတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငရန မႀကဘးေသး ေသာ အခြငအေရးအား ႀကဆလကရသည။ ျမနမာႏငင၏ အသြငကးေျပာငးေရးအစအစဥ ေအာငျမငမႈသည တငးျပည၏ ေျမႏငပတသကသည အကပအတညးအား ေျဖရငးႏငျခငးႏင ခတဆကလကရၿပး တစခနတညးမာပင ဤႏငငျခား ရငးႏးျမႇပ ႏမႈမား တးပြားလာသညအခငးအကငးအတြငးတြင ရပရြာလထမား၏ ေျမမားသမးဆညးခရျခငးအား ကာ ကြယေပးရန လအပသည။ NLUP သည ၎ကစၥရပႏစခစလးအား ကငတြယရာတြင အေရးႀကးသည အခနးက႑မ ပါဝငၿပး လကရမၾကမးတြင အလားအလားေကာငးသည အခကမား ပါဝငသည။ သ႔ေသာ မဝါဒ အေကာငအထညေဖာေရး လပငနးစဥႏင မဝါဒကယတငမာပင ေလးနကသည အားနကခကမား ကလညး LIOH က ေတြ႕ရေဖာထတထားၿပး ဤအစရငခစာသည NLUP မၾကမးအေပၚ မနကနၿပး ပြင လငးသည တ႔ျပနခကတစခအား ကၽြနပတ႔ ေဖာထတေပးျခငးျဖစကာ အတအကအႀကျပခကမားလညး ပါဝငသည။ အဆးစြန အေလးထားရမညကစၥမာ NLUP မၾကမးအား ဒမကရကတစမကသည လပငနးစဥျဖင ေရးဆြ ျခငးျဖစသည။ မဝါဒ၏မၾကမးအား ၂ဝ၁၃ ခႏစေႏာငးပငးတြင စတငေရးဆြခေသာလညး ၂ဝ၁၄ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလမတငမအထ ၎အား အမားျပညသေရ႕ေမာကတြင ေဖာျပျခငး မျပလပခပါ။ ထအခန တြင ျမနမာအစးရသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ၁၄ ခတြင ၁၈ ရကအတြငး ၃ နာရစ ျပလပသည ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးပြ ၁၇ ခမသာ တ႔ျပနခကမားက စစညးရန စစဥခသည။ အခနကာလသည တေတာငး လြနးေသာေၾကာင ေဒသခရပရြာလထမားသည ရညလားၿပး နညးပညာဆနကာ ဘာသာျပနထားျခငး မရ သည စာရြကစာတမးမားအား တ႔ျပနမႈေပးရန ေကာငးမြနစြာျပငဆငႏငျခငး မရပါ။ ထအားနညးသည ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈ လပငနးစဥသည LIOH အား ကယပငေဆြးေႏြးညႇႏႈငးပြမား ျပလပရန တြနးအားေပးၿပး မဝါဒမၾကမးအား ပငးျခားစစစကာ ကယပငတ႔ျပနခကမား ေဖာထတေစသည။ ကၽြနပတ႔ အႀကျပလ သညမာ ျမနမာအစးရသည အမားျပညသတ႔၏မတခကအတြက ၿပးစးရန သတမတခနအား ေနာကထပ တးေပးေစလၿပး NLUP မၾကမးအား ေဒသခသး ဘာသာစကားမားျဖင အြနလငးမတစဆငႏင လြတလပသည မဒယာႏင အစးရမဒယာ ႏစခစလးတ႔မတစဆင အမားျပညသ သရေအာင ျပလပေပး ရန ျဖစသည။

4

NLUP မၾကမးတြင ပါဝငေသာ အခကအလကမားသည အမးသား အစားအစာလၿခမႈ၏ အေျခအေနတြင ေျမ၊ ေရလပငနးမားႏင သစေတာမား လပပငခြငတ႔အေပၚ တာဝနသစြာျဖင အပခပျခငးႏငပတသက သည ကလသမဂၢ၏ ဆႏၵအေလာက လမးညႊနမႈမားတြင ေဖာျပထားေသာ ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင အေကာငးဆးလပထးမားႏငလညး ကကညမႈ သပမရပါ။ ၎သည အေသးစား လယသမားမား၊ လနညး စ တငးရငးသားလမးစမားႏင အျခား ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ ခခႏငစြမးမရသမားႏင လ႔အဖြ႕အစညး၏ ေဘးဖယျခငးခထားရေသာက႑မားအား ဥးစားေပးျခငးမရကာ ၎တ႔ေျမမားႏင အသကေမြးဝမး ေကာငးမား လကလြတဆး႐ႈးျခငးမ ကာကြယရန လေလာကသညေဆာငရြကမႈမား မပါဝငပါ။ ၎အစား မဝါဒသည လပငနးရငးႏးျမႇပႏသမားအား ဥးစားေပးၿပး အထးအခြငအေရးမား ေပးကာ ၎သည ေျမ သမးဆညးမႈမား ပမျဖစေပၚေစကာ တငးျပညအတြငး ေျမယာျပနာမား ပမျဖစေပၚလာေစႏငသည။ LIOH က အႀကျပသညမာ လသား၏ဂဏသကၡာ၊ ခြျခားဆကဆမႈ မရျခငး၊ လငတနးတညမရမႈ၊ အားလး ပါဝငၿပး ေရရညတညတသည ကငတြယေျဖရငးနညး၊ တရားဥပေဒစးမးမႈ၊ ေကာငးေသာအပခပမႈႏင သရ နားလညမႈျဖင ႀကတင၍ လြတလပစြာေပးေသာ သေဘာတခြငျပခကတ႔၏ ဆကစပလႊမးၿခေနေသာ အေျခခမမားႏငအည မဝါဒမၾကမးအား ျပနလညေရးဆြရန ျဖစသည။ ထ႔အျပင မညသ၏ ရပငခြငမား နညး၊ မညသည ရပငခြငမားနညး၊ မညသည ရညရြယခကအတြကနညးႏင မညသက ဆးျဖတခက ခမညနညးဟေသာ ေမးခြနးမားအတြက မဝါဒထတြင ရငးလငးျပတသားသည အေျဖမား ပါဝငရန လအပ သည။ အထးသျဖင NLUP သည တငးရငးသားလမးစမား၏ ေျမယာမဝါဒမားအား ေလးစားရမညျဖစၿပး ေျမယာ အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရးယႏရားတစခအား ေဒသခပါဝငမႈျဖင ေရးဆြကာ ျပနလညခြေဝေပးသည ေျမျပ ျပငေျပာငးလမႈအတြက ယႏရားတစခပါဝငၿပး ျပနလညေရာကရလာေသာ ဒကၡသညမား ၎တ႔၏ ေျမႏင ပငဆငမႈမားအား ျပနလညရပငခြငအား အသအမတျပရမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ေျမအတနးအစား သတမတျခငးစနစအား ျပငဆငရမညျဖစၿပး ထေျမအတနးအစား သတမတျခငးလပငနးစဥတြင ေျမအ သးျပေနသမား ပါဝငရျဖစသည။ “ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငး” အမးအစားႏင “အၿမတမး ေတာငယာ” အမးအစားတ႔အား တငးရငးသားလမးစ နယေျမမားအတြငးရ ျပညသမားက လကမခႏငပါ။ ေလလာမႈ အကျဖတျခငး၊ ဇနသတမတျခငး အခကအလကမား ေဖာထတျခငးႏင စမခန႔ခြျခငးတ႔တြင အမနတ ကယ ေအာကမအေပၚသ႔ ဆးျဖတခကချခငးႏင ပါဝငေဆာငရြကျခငးလညး NLUP ထတြင ပါဝငရမည။ ၎သည အမးသမးမား၏ သးျခားအထးအခြငအေရးမားႏင လအပခကမားအား ကာကြယရမညျဖစၿပး တငးရငးသားလမးစ ရပရြာလထမား၏ အလညက စကပးေရးအား လပကငပငခြငကလညး ကာကြယရ မည ျဖစသည။ ကလသမဂၢ၏ ဖြ႕ၿဖးေရးႏငဆကစပသည ႏငထတခရျခငးႏင ေနရာမေရႊ႕ေျပာငးခရျခငး ဆငရာ လမးညႊနမႈမားႏငအည မဝါဒသည စမကနးလကေလာေပးမႈမား၏ ၿခမးေျခာကမႈမားမ ရပရြာလ ထမား၏ ေျမယာလပပငခြငမားအား ကာကြယရန အကာအကြယမားကလညး ခမတေပးရမညျဖစသည။ ေနာကဆးအေနႏင မဝါဒအား ခငတြကရနႏင ျပျပငမႈမား အႀကျပႏငရနအတြက ပြငလငးၿပး ဘကမ လကသည လြတလပေသာ ေစာငၾကညေလလာေရး လပငနးစဥတစခအား NLUP က ျဖညဆညးေပးရ မညျဖစသည။ အေသးစား လယသမားမား၊ တငးရငးသားလမးစ အပစမား၊ အမးသမးမား၊ လငယမားႏင အမားဆး ထခကခရေသာ အေျခားျပညသမားႏင ရပရြာလထမားႏင လႊတေတာကယစားလယမားႏင သးျခား လြတလပေသာ ပညာရငမား၏ ျပညဝစလငၿပး အဓပၸာယရသည ပါဝငမႈျဖင အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒအား ျပနလည၍ မၾကမးေရးဆြရနအတြက အခနယသငသည။

5

၂။ ျမနမာႏငင၏ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒ (မၾကမး) မ အဓကေတြ႕ရခကမား ၁။ မဝါဒ၏ လကရမၾကမးသည “တငးျပည၏အကးစးပြားမား” အား ကးကားမႈမား ျပလပေသာ လညး “တငးျပည၏အကးစးပြားမား” အား မညကသ႔ အဓပၸာယဖြငသညဆသညကရငးလငးထား ျခငးမရသလ မညသက အဓပၸာယဖြငရန တာဝနရသညကလညး ေဖာျပမထားပါ။ ၂။ ေနာကဆးတြင ေျမအား ကနပစၥညးတစခအေနႏငသာ ေဖာျပထားၿပး ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ ရရ ေစသည ယႏရားမားကသာ ဤမဝါဒက ဥးစားေပးကာ ပါဝငသညမာ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား၊ တရား ႐းအမႈမားႏင လထကန႔ကြကမႈမားအား ေရာငရားၿပး ေျမလပပငခြငမားအား ကယျပန႔စြာ ျပလပႏင ရန ေဆာငရြကခကမား ပါဝငသည။ ၃။ ဤမဝါဒသည အေသးစားလယသမားမား၊ လနညးစတငးရငးသား လမးစဝငမားႏင အျခား ဆငး ရႏြမးပါးၿပး ခခႏငစြမးမရကာ ေဘးဖယခထားရေသာ လ႔အဖြ႕အစညး၏ အစတအပငးမား၏ ရပငခြင မားအား ဥးစားေပးျခငး မရပါ။ ၎အစား မဝါဒသည လပငနးရငးႏးျမႇပႏသမားအား အထး အခြငအ ေရးမား ေပးသည။ ၄။ တငးျပညအတြငး ျဖစေပၚေနေသာ ေျမျပနာမား၊ အထးသျဖင ယခင စစအစးရ၏ ေျမသမး ဆညးမႈမားအား ကငတြယရန ေဆာငရြကမႈမား မရပါ။ ၅။ အမးသား ေျမယာခြေဝအသးခေရး ေကာငစ၏ ဖြ႕စညးတညေဆာကပသည ‘အေပၚမေအာကသ႔’ အလြနသြားကာ တငးျပညအတြငးရ လအားလး၏ အကးအျမတအား ထညသြငးစဥးစားႏငရနလညး အလြနကဥးေျမာငးသည။ ၆။ FAO ၏ ေျမသးစြမႈဆငရာ လမးညႊနခကမား၊ ကလသမဂၢ၏ လ႔အခြငအေရး ေၾကျငာစာတမး၊ ကလသမဂၢ၏ တငးရငးသားလမးစမားဆငရာ ေၾကျငာစာတမး၊ အမးသမးမားအား ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရးညလာခတ႔တြင ပါဝငေသာ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးမမားအား ဤမဝါဒက လစလ႐ႈ သ႔မဟတ ကးကားျခငး မျပပါ။ ၇။ စးပြားေရးလပငနးမားက ေျမသးပငခြငမားႏင ရပငခြငမားအား ေလးစားျခငးက အာမခေစသည ျပညဝၿပး ထေရာကသည ျပ႒ာနးခကမား မပါသညအျပင ထကသ႔ ခးေဖာကမႈမားအား အစးရပင သ႔မဟတ အစးရက ထနးခပထားေသာ သ႔မဟတ အစးရေအဂငစမားထမ အေထာကအပႏငဝန ေဆာငမႈ မားစြာရထားေသာ လပငနးမားက ျပလပျခငးထမ အကာအကြယရရေစမည ျပ႒ာနးခက မားလညး မပါဝငပါ။ ၈။ လပငနးမား၏ လ႔အခြငအေရးမားႏင တရားဝင ေျမအသးခပငခြငမားအေပၚ မေကာငးသည သကေရာက မ ႈမ ား ျဖစ ေပၚေစျခင းတ ႔အတ ြက ထေရာက သည တရားေရးဆ င ရာ ကသမႈမား ျဖညဆညးေပးရန လအပခကက မဝါဒတြင ေဖာျပထားျခငး မရပါ။

6

၉။ ဇနသတမတျခငး လပငနးစဥမားအား ရငးလငးျပတသားစြာ သတမတထားျခငး မရသညအျပင ၎တ႔အထတြင ေဒသချပညသမား၏ အခနးက႑အား ရငးလငးျပတသားစြာ ေဖာျပထားျခငး မရပါ။ ယခအခနတြင ေဒသချပညသအားလးအတြက မညသည အခြငအလမးမ ရပမေပၚကာ ထအထတြင ခခႏငစြမးမရဆးႏင ေဘးဖယျခငးခရဆးလမားသည ေနာကဆး ဆးျဖတခကခမတျခငးတြင ပါဝင ႏငျခငး မရပါ။ ၁ဝ။ ၎က ယဆသညမာ တရားဝငေျမအသးခပင ခ ြင ႏ င ပတသကသည ေခတမ၍ တကၿပး မနကနသည အခကအလကမား (ပဒခြ ၂၂ (က)) အား ေဖာထတၿပး စမခန႔ခြ႐ျဖင ေျမပငဆငမႈ လၿခေရးႏင အျငငးပြားမႈမားအားလးက ေျဖရငးသြားႏငမညဟ၍ ျဖစသည။ ထေျဖရငးခကတြင လစဟာေနေသာ အခကမားမာ - အခကအလကမား ေဖာထတရာတြင ‘မညသ’ က ႀကးၾကပမည နညး၊ မညသည သတမတခကမားေအာကတြင ျပလပသြားမညနညး၊ မညကသ႔ ေဖာထတမညနညး (ဥပမာ- ရပရြာလထမားႏင တြၿပး ေဖာထတမညေလာ သ႔မဟတ အေပၚမေအာကသ႔ အသပညာမား ဖနတးသြားမညေလာ) ႏင မညသက ထအခကအလကမားအား စမခန႔ခြမညနညး အစရသညတ႔ ျဖစသည။ ၁၁။ မဝါဒအရ ကနးေပၚတြင လကရ ေျမယာအသးချခငးဆငရာ ေျမပမားအား ၿဂဟတပမားကသ႔ ေသာ အလြနအဆငျမငသည နညးပညာမားအား အသးျပၿပး အစးရက ေရးဆြသြားမည ျဖစသည။ ၎သည ျပနာျဖစေစကာ အေၾကာငးမာ အေပၚမေအာကသ႔လာေသာ အဆငျမင နညးပညာမား သည အၿမတကမည မဟတပါ။ ထ႔ေၾကာင အစးရသည ေျမႏငပတသကေသာ တကယျဖစပကေန သည သမငးအရႏင လမႈေရး အမနတရားမားက အသအမတျပျခငး သ႔မဟတ မတတမးတငျခငး မား မျပလပႏငမညက ႀကးမားစြာ စရမလကရၾကသည။ ၁၂။ မဝါဒ၏မၾကမးသည ႐းရာအစဥအလာအရ လပကငခြငမားႏင ေျမအသးခမႈ ဓေလမားအား အသအမတျပပေပၚေသာလညး ထအစဥအလာအရ ေျမအသးခမႈႏင စမခန႔ခ ြမ ႈ ဓေလမားအား မညကသ႔ အသအမတျပ၊ ကာကြယၿပး ျမႇငတငသြားမညဆသညက ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားျခငး မရ ပါ။ အတတတြငႏင လကရတြင ျဖစပြားေနေသာ ေျမသမးဆညးမႈမား၊ သဘာဝေဘးအႏရာယႏင လကနကကငပဋပကၡမားေၾကာင ဆး႐ႈးသြားေသာ လပကငခြငမားအား မတတမးတငရနႏင ျပန လညရရႏငရနအတြက ႐းရာအစဥအလာအရ ေျမပငဆငမႈႏင အသးခမႈတ႔၏ အတတရာဇဝငအား မညကသ႔ ေျခရာခမညက သးျခားေဖာျပထားျခငး မရပါ။ ၁၃။ ႐းရာအစဥအလာႏင ဓေလထးစအရ ေျမအသးခမႈ၊ အေလအထမား၊ စမခန႔ခြမႈ၊ ေျမအသးခမႈႏင ဆးျဖတခကချခငး လပငနးစဥတ႔အား အသအမတျပရနႏင ကာကြယရန မရမျဖစ အေရးႀကးသည။ ထ႔ ေၾကာင ဤအခနးသည မဝါဒ၏ အေစာပငးတြင ထညသြငးေဖာျပထားသငသည။ မဝါဒသည တငးရငးသား လမးစမားအားလး၏ အစဥအလာအရ ေျမယာလပပငခြငမားက အသအမတျပမႈ ေပးေသာလညး တစခန တညးမာပင မဝါဒသည တငးရငးသားနယေျမအမားစတြင ကယျပန႔စြာ ကငသးေနသည အလညက စကပးျခငး အေလအထက မေထာကခပါ။

၁၄။ ေျမပငဆငမႈ၊ ေျမအသးခမႈႏင ေျမစမခန႔ခြမႈဆငရာ ေမးခြနးမားအေပၚ ဆးျဖတခကချခငး အာဏာႏင ထနးခပပငခြငတ႔အား လနညးစ တငးရငးသားလမးမားအား ေပးရန ေပၚလြငသည ျပ႒ာနးခကမား မပါ ေသာေၾကာင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးႏင အမးသားျပနလညရငၾကားေစေရး အား ထပမေႏာငေႏးေစၿပး တစခနတညးမာပင ေျမယာပဋပကၡအသစမား ေပၚထြကလာေစသည။

7

၁၅။ ဤမဝါဒ၏ အခနး ၇ သည ေျမလပကငခြငႏင ေျမစမခန႔ခြေရးတ႔တြင အမးသမးမား၏ လပပငခြင မားက ေဖာျပထားသည။ ဤအခနးသည ႏငငတကာ စႏႈနးမား (အမးသမးမားအား ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရး ညလာခ) အား ကးကားထားေသာလညး အမးသမးမား၏ ရပငခြငမားအား မညကသ႔ ေလးစားမညႏင တကၾကြစြာျမႇငတငမညတ႔အား ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားျခငး မရပါ။ ဤမဝါဒသည အမးသမးမား၏ အထးေျမအသးျပမႈဆငရာ လအပခကမားႏငရပငခြငမားအား အသအမတျပၿပး ေလး စားသငကာ အမးသမးမားသည ေျမအသးချခငးဆငရာဓေလမားႏငပတသကသည ဆးျဖတခကခ ေရး အဖြ႕မားတြင ကယစားျပျခငး ခရသငသည။ ၁၆။ ဤမဝါဒမၾကမးသည ေျမအသးချခငးအစအစဥမား ေဖာထတရာတြင ‘ေအာကမအေပၚသ႔’ နညး လမးအား ေဖာျပထားသည။ သ႔ေသာ မဝါဒ၏မၾကမးသည ကမးလမးထားသညလပငနးစဥအား အမား ျပညသထ ပထမဥးစြာ အသေပးၿပးမ အႀကဉာဏမား ေတာငးချခငးသည ေအာကမအေပၚသ႔ ခဥးကပ ပမး မဟတပါ။ ပဒခြ (၂၇) တြင ‘လကရ တရားဝငတညရေနေသာ ေျမအသးခသမား၏ ရပငခြငမား’ ဟ၍သာ ေဖာျပထားၿပး ‘လကရ တရားဝငတညရေနေသာ ေျမအသးခသမား၏ ရပငခြငမား’ မရသမား အတြက အကာအကြယေပးျခငးအား ထညသြငးေဖာျပထားျခငး မရပါ။ ၁၇။ မဝါဒတြင အမးသား ေျမအသးခမႈ ေကာငစသည အေကာငအထညေဖာျခငးလပငနးစဥအား ေစာငၾကညေလလာၿပး အကျဖတသြားမညျဖစကာ ၎သည ဥးတညခက လြေနပေပၚသည။ ၎တြင ရငးလငးျပတသားသည ေစာငၾကညေလလာေရးႏင အကျဖတေရး လပငနးစဥ ရရနလအပၿပး၊ ထအထ တြင ကငဝတႏငမညေသာ ေဆာငရြကမႈမားအား မညကသ႔ ကငတြယမညက ထညသြငးထားရမည ျဖစသည (ျပငဆငရန၊ စညးကမးၾကပမတရနႏင ျပျပငရန)။ ၁၈။ ေျမယာမဝါဒအရ ေစာငၾကညေလလာေရးအဖြ႕မားအား ရငးလငးျပတသားၿပး ဘကမလကသည အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးယႏရားမားႏငအတ ခန႔အပသြားမညျဖစသည။ ၎ေစာငၾကညေလလာေရး အပစမားအား မညသက ခန႔အပမညဆတာ မရငးလငးသလ မညမဘကလကမႈ မရမညကလညး မသ ႏငပါ။ ေရြးခယထားသည ရပရြာလထကယစားလယမားသည အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးယႏရားမားႏင အဖြ႕အစညးမားတြင ပါဝငရမညျဖစသည။ ၁၉။ မဝါဒမၾကမးတြင ေဖာျပထားသညမာ ႀကးမားသညအတငးအတာရေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈ စမကနးမား အား ဆငးငထားရန လအပၿပး (အျငငးပြားမႈရေသာ ဇနမားအတြငး) ဘကမလကသည ပတဝနးကင ဆငရာႏင လမႈေရးထခကမႈမားအား အကျဖတသြားရမညျဖစသည။ ၎သည ေကာငးမြနေသာအစ ျဖစေသာလညး လ႔အခြငအေရးဆငရာ အကျဖတမႈမားလညး ပါဝငရမညျဖစၿပး ထအကျဖတမႈမား၏ ကနကစရတက ေလာကထားသက မေပးသငပါ။ ၂ဝ။ ေယဘယအားျဖင ဤမဝါဒ၏စာသားမားသည ရငးလငးမႈမရကာ သဟဇာတလညး မျဖစသညအ ျပင ျမနမာႏငငတြင ေနထငေနေသာ တငးရငးသားလမးစမားႏင သာမနျမနမာလမးမားအတြက နား လညမႈ လြမားျခငးမား ျဖစေစႏငသည။ ၎ထတြင ပါဝငသည အခနးအခ႕မာ မတပတငျခငး၊ ေဆြးေႏြး တငပငျခငး၊ ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင ေအာကမအေပၚသ႔ ေဆာငရြကမႈမား ပါဝငသည။ သ႔ေသာ ထ စကားလးမားသည လယသမားမား၊ သာမနျပညသမားႏင အေသးစားေျမအသးခသမားအေနႏင ၎တ႔၏ အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက ေျမလပကငခြငမားအေပၚ ရငးလငးျပတသားစြာ အာမခခက မေပးပါ။

8

၂၁။ ဤစာရြကစာတမးအေနႏင ေျမလပကငခြငအေပၚ အပခပမႈအား “အားလး၏အကးအျမတအ တြက၊ ခခႏငစြမးမရသမားႏင ေဘးဖယခထားရသမားအား အေလးေပးၿပး အစားအစာလၿခမႈႏင အစားအစာလေလာကစြာရပငခြင ဥးတညခကမားျဖင ဆငးရႏြမးပါးမႈအား ေခမႈနးျခငး၊ ေရရညတညတ ခငၿမသည လေနမႈဘဝမား၊ လမႈေရးဆငရာ တညၿငမမႈ၊ အးအမလၿခမႈ၊ ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရး၊ ပတဝနး ကင ထနးသမးေရးႏင တညတခငၿမသည လမႈေရးႏငစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈ (ပဒခြ ၁.၁ CFS-TG) တ႔အတြက မညကသ႔ ျပလပသြားမညအား ေဖာျပထားရမည”။ ၂၂။ လကရျဖစပြားေနသည လကနကကငပဋပကၡမားေအာကတြင မဝါဒသည ပဋပကၡ၏ အဓက အေၾကာငးရငးမားျဖစေသာ ေျမႏငသယဇာတမားအား အသးခပငခြငႏင စမခန႔ခြမႈတ႔ႏငပတသကၿပး အေျခအေနေၾကာင အဆးရြားဆး ခစားေနရေသာ ခခႏငစြမးမရသမားႏင ေဘးဖယခထားရေသာအပစ မား ေကနပသညအထ ရငးလငးျပတသားစြာ ကငတြယမသာလင ကယျပန႔သည လကခမႈရရႏငမည ျဖစသည။ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒသည ၾကာျမငစြာျဖစပြားေနသည တငးရငးသားလမးစ ႏငငေရးပဋပကၡမားအား ေျဖရငးသညအပငးတစပငးအေနႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငးႏင အမး သား ျပနလညရငၾကားေစေရးအား ျမႇငတငရနႏင ဌာနတငးရငးသားလမးစ/တငးရငးသား ရပရြာလထ မား၏ ေျမလပကငခြင ရပငခြငမားက တရားဝငအသအမတျပျခငးတ႔အား ရငးလငးျပတသားစြာ ဥးတညရမညျဖစသည။

၃။ အလးစ တ႔ျပနမႈ

(က) နဒါနး ၂ဝ၁၄ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၁၈ ရကေန႔တြင ျမနမာအစးရသည အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒမၾကမး အား ထတျပနခၿပး ၂ဝ၁၄ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလအတြငးတြင တစႏငငလးအဝမးရ ျပညနယမားႏင တငးေဒ သႀကးမား၌ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးပြ (၁၇) ခအား ျပလပသြားမညဟ ေၾကျငာခသည။ ထ႔အျပင ထတရားဝင အမားျပညသႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြမားအား ျပလပရာတြင တကေရာကသအားလး၏ ကယစားလယ မားအား ပါဝငခြငျပျခငးျဖင အားလးက ဖြငၿပးဖတေခၚသညအေနႏင ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ လယသမားမား ၎တ႔၏ေျမလပကငခြငမားအား ျပနလညရရေရး ႀကးပမးမႈမားက အမးသားအဆင ကယစားျပမႈအတြက ေတာငးဆမႈမား ႀကးထြားလာျခငးက တ႔ျပနသညအေနႏင Land In Our Hands (LIOH) အား ၂ဝ၁၄ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလတြင ထေထာငခသည။ ကၽြနပတ႔သည ေဒသခ လယသမား အဖြ႕အစညးမားႏင ႏငငအႏ႔ရ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ၁၄ ခမ အပစေပါငး ၆ဝ ေကာ ပါဝငေသာ လထအေျချပအဖြ႕အစညးမားႏင မဟာမတ CSO မား ပါဝငသည ကြနယကတစချဖစသည။ ထအထမ LIOH ညႇႏႈငးေရးအဖြ႕ထတြင ကခင၊ ကယား၊ ကရင၊ ခငး၊ မြန၊ ရခင၊ ရမးျပညေတာငပငး၊ ရမးျပညေျမာကပငး၊ မႏေလး၊ မေကြး၊ စစကငး၊ ရနကန၊ ပခး၊ ဧရာဝတ၊ တနသၤာရ ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးတ႔မ လယသမားမား၊ ေျမဆငရာ လႈပရားသမား၊ CSO မား၊ လငယအပစမား၊ တငးရငးသား လမးစ ရပရြာလထမားႏင ေရ႕ေနမား၏ ကယစားလယ ၁၅ ဥးတ႔ ပါဝငသည။

9

LIOH က ယၾကညသညမာ လကရဒမကရကတစ အသြငကးေျပာငးမႈ၏စတဓာတျဖင ခငၿမသည ၿငမး ခမးေရးႏင စစမနစြာ မတၿပး ေရရညတညတသည ဖြ႕ၿဖးမႈအား တငးျပညတြင ရရရနေအာင ျပလပရာ တြင အလြနအေရးႀကးသညမာ ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငင၏ အစးရ၊ လႊတေတာႏင တရားေရး အဖြ႕အစညးတ႔သည အေသးစား လယသမားမားႏင ေရလပသားမားႏင အထးသျဖင ေကးလကေန အမးသမးမားႏင တငးရငးသားလမးစ ရပရြာလထမား၏ ေျမလပပငခြငမားအား ျမႇငတင၊ ကာကြယ၊ ေလးစားၿပး ျဖညဆညးရနအတြက အားထတသြားဖ႔ လအပသည။ ကၽြနပတ႔၏ အဓကရညရြယခကမာ ဒမကရကတစမမားႏင အားလးအတြက လမႈတရားမတမႈ အေျခအ ေနေအာကတြင ဌာေန/တငးရငးလမးစဝငမား၏ ႐းရာအစဥအလာအေလအထမားအတြက သငေတာ ဟပစပသည ေျမအသးခမႈမဝါဒပစအား ျမနမာႏငငတြင ေပၚထြကလာေအာင ပပးေပးရနျဖစသည။ ကြန ရကသည ေဒသချပညသမား၊ အထးသျဖင လယသမားမား၊ အေသးစား ေျမယာအသးခသမား၊ လနညး စတငးရငးသားမားႏင အမးသမးမား၏ ေျမယာလပကငခြငမားအတြက အကာအကြယရျခငးက အာမခ ႏငရန ေျမအသးခမႈမဝါဒ၊ ဥပေဒမားႏင စညးမဥးမား၏ အေကာငးဆး လပထးမားအား ေဖာထတႏငရန အစးရ၊ လႊတေတာႏင တငးရငးသားလကနကကငအပစမား အဆငဆငတ႔ႏင ထေတြ႕ရန ႀကးပမးလက ရသည။ ကြနရကတစခအေနႏင လယသမားမားအား ၎တ႔လအပသည သငတနးႏင သတငးအခက အလကမား ျဖညဆညးေပးရနအတြက လႈပရားသမားႏင ျပညတြငးႏငျပညပ ေျမယာအခြငအေရးမား ဆငရာ ကၽြမးကငသမားႏငလညး ကၽြနပတ႔၏အဖြ႕ဝငမားႏင ခတဆကထားသည။ ကၽြနပတ႔သည လကရတရားေရးမေဘာငေအာကတြင ေျမယာသမးဆညးမႈမား ရငဆငေနရေသာ လယသမားမားအား အေထာကအကေပးပါသည။ ထ႔အျပင ကၽြနပတ႔သည အျခားလယသမားမားႏင တငးရငးသားလမးစ အပစမားႏငအတ ျပနာေျဖရငးေရး ယႏရားမားႏင ေျမသမးဆညးသညကစၥမားအား တ႔ျပနေရး အစအစဥမားအား ေဖာထတရန ႀကးပမးလကရၿပး ထမသာလင ကၽြနပတ႔ ပါဝငႏငၿပး အခကအလက မား စလငစြာသရႏငကာ ဤႀကးမားသည ျပနာအား ကငတြယႏငရန ကၽြနပတ႔၏စြမးရညအား ျမႇင တငႏငမညျဖစသည။ LIOH သည မမကယမမ ဤလပငနးစဥ၏ အဓကကေသာ အကးသကဆငသတစဥးအျဖစ သတမတ သည။ LIOH ကြနရက တညရေနျခငး၏ အဓကအေၾကာငးတရားတစခမာ တငးျပညအေပၚ ကေရာကေန သည ေလးနကေသာ ေျမယာကစၥမားအား ကငတြယရမည စနေခၚမႈႏင တက႐ကပတသကလကရ သည။ ကၽြနပတ႔၏ အျခားတာဝနမားထတြင ျမနမာႏငင၏ ႏငငသားမားအေနျဖငႏင ILOH ၏အဖြ႕ဝင အေနျဖင ဒမကရကတစ ေျမယာမဝါဒတစခအား ေဖာထတေရးႏင အေကာငအထညေဖာေရးတ႔တြင တက႐ကပပးေပးရန ႀကးမားသည တာဝနရသညဟ ကၽြနပတ႔ ယၾကညသည။ ကၽြနပတ႔ ေမာလငသည မာ ေန႔စဥအျဖစအပကမားအေပၚ အေျခခထားသည ကၽြနပတ႔၏႐ႈေထာငအား အစးရက အသအမတျပ ၿပး ကၽြနပတ႔၏ပါဝငမႈႏငျဖညဆညးေပးမႈတ႔အား ေစတနာျဖင ႐းသားစြာျပလပျခငးျဖစသညဟ ႀကဆေစ လပါသည။ ကၽြနပတ႔အေနႏငကေတာ LIOH သည ဤအလြနအေရးႀကးသည ေျမယာမဝါဒ ေဖာထတေရးအစအစဥ တြင ပါဝငခြငရရသည မရဘးေသးေသာ အခြငအေရးအား ႀကဆလကရၿပး ၎အခြငအေရး ရရႏငရနအ တြက အစးရ၏အားထတမႈမားကလညး ေကးဇးတငလက ရပါသည။ ထ႔အျပင အတတတြင လထအ ေျချပအဖြ႕အစညးမားႏင လ႔အဖြ႕အစညးအပစမား ေျမယာကစၥမားႏငပတသကၿပး ေဖာျပခကမားအား လကကမးရနႏင အျပသေဘာျဖင တ႔ျပနရန ႀကးပမးမႈမား ဤမဝါဒ၏ အခ႕ေသာျပ႒ာနးခကမားတြင ပါဝငေနသညက LIOH က အသအမတျပပါသည။

10

ကၽြနပတ႔ အေလးထားၿပး ေျပာရမညမာ ကၽြနပတ႔၏အဖြ႕ဝငမားအား အၿမဒကၡေပးေနၿပး ႏငငတစဝနးလး အေပၚ ထခကေစသည ေျမယာျပနာမားအျပင ၎ႏငပတသကၿပး ကၽြနပတ႔၏အသမားႏင႐ႈေထာင မားအား ေဖာထတႏငသည အခြငအေရးအား လြနစြာအေလးအနကထားသည။ ျမနမာႏငင၏ ေျမယာ ျပနာသည အေျခခအလြနကၿပး အထးသျဖင ယခအခနတြင အေလာတႀကးကငတြယရန လအပ သည။ ၎သည အလြနေလးနကသညျပနာျဖစၿပး ႏငင၏ရာဇဝငတြင အလြနအေရးပါေသာ အမား ျပညသ ဆြးေႏြးတငပငမႈမား ျပလပေနခန ျဖစသည။ တငးျပညသည ခကခသည သမငး၏လမးဆလမး ခြတြင ေရာကရေနသည။ LIOH သည NLUP မၾကမးႏင ၎၏အစအစဥတ႔အား ႐းသားပြငလငးစြာ တ႔ ျပနျခငးမျပလငႏင ေလးနကသညအႀကျပခကမား မေပးလင ၎၏အဖြ႕ဝငမားႏင ကယစားျပသည အဖြ႕မားအေပၚရသည အခနးက႑ႏငတာဝနဝတရားမားအား မေကပြနရာ ေရာကမညျဖစသည။

(ခ) ေနာကေၾကာငးရာဇဝင ဤတ႔ျပနခကႏငအႀကျပခကမားအား ျပငဆငရနအတြက LIOH သည တငးျပည၏ ေနရာအမးမးတြင ေဆြးေႏြးတငပငမႈ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ (၈) ခ ျပလပခၿပး ထမသာလင အဖြ႕ဝငမးစတ႔၏ ထငျမငခက မားႏငအသမားအား ဖမးမႏငမညျဖစသည။ မတသားဖ႔အေရးႀကးသညမာ မမဘာသာမမ စစဥေသာ LIOH အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားအား ခကခသည အေျခအေနမားႏငအေနအထားမားၾကားမ ျပလပျခငး ျဖစ သည။ ပ၍ ေယဘယကသညမာ ၾကာျမငစြာျပလပလကရသည မၾကမးေရးဆြေရး ျဖစစဥက အမားျပညသ သရ ရန ယခမသာ ျပလပချခငးျဖစၿပး ၾကာျမငစြာေဖာထတထားသည ထစာရြကစာတမးအား တ႔ျပနရနအ တြက အခန ရကပငးမသာ (လပငးမဟတ) ေပးသညျဖစသည။ ထပၿပး အေလးေပးေျပာလသညမာ MOECAF က ကမကထျပၿပး ေျမအသးခမႈဆငရာ အပခပမႈႏငစမခန႔ခြမႈတ႔ႏင ပတသကသည အစးရ ဝနႀကးဌာနမားႏငေအဂငစမားထမ ကယစားလယမား ပါဝငဖြ႕စညးထားသည ျမနမာႏငင၏ ေျမယာခြေဝ အသးခမႈ စစစေဆာငရြကေရး ေကာမတသည မဝါဒမၾကမးက ၂ဝ၁၃ ေႏာငးပငးတြင စတငျပစခသည။ သ႔ေသာ ထအေၾကာငးအား ၂ဝ၁၄ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလမသာ ကၽြနပတ႔ သရခြင ရရခသည။ မဝါဒ မၾကမးအား ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာန (MOECAF) ၏ ဝကဘဆကတြင အမားျပညသ ျမငႏငေအာင ေဖာျပထားေသာလညး မဒယာအား အသးျပ၍ အမားျပညသ သရေအာင ကယျပန႔စြာ ျပလပချခငးမရပါ။ ကစၥအမားအျပားတြင NLUP စာတမးမၾကမးအား ေတြ႕ဖးရနမဆႏင ကၽြနပတ႔ကယတငဖြ႕စညးထားသည အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားတြငသာ ပါဝငသအမားစမာ ပထမဆးအေန ႏင သရရန အခြငအေရး ရရခသည။ LIOH သည ၎ကယပင အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားအား ျပလပရန မဆးျဖတခပါလင အေျခအေန မညက သ႔ ရမညက ကၽြနပတ႔ စဥးစားၾကညမသည (အျခားအဖြ႕အစညးမားသညလညး ကယတင ေဆြးေႏြး တငပငမႈအႀက-အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား စစဥျခငးမား ရသည)။ ေသခာသညမာ ကၽြနပတ႔၏ပါဝငမႈႏင လပငနးစဥတြင ဝငေရာကထေတြ႕ရန ဆးျဖတမႈတ႔သာ မရခလင ကၽြနပတ႔၏နယေျမသည အလအ ေလာက ဖယရားခရမညျဖစၿပး ၎မာ အစးရ၏လကကမးမႈ အကန႔အသတမားေၾကာငသာ ျဖစသည။ အေျခအေနသည အတငးအတာတစခအေနႏင မမတသည အေနအထားရေသာလညး တရားဝင အမားျပညသတ႔၏ကာလ မစတငမ ထေတြ႕မႈရရရန၊ ေလလာႏငရန၊ အကျဖတရန၊ ေဆြးေႏြးရနႏင ကယပငတ႔ျပနမႈမားႏင အႀကျပခကမား ေဖာထတႏငရနအတြက အျမနဆးတ႔ျပနရန ကၽြနပတ႔ သတရ စြာျဖင ဆးျဖတခၾကၿပး ေဆာငရြကခသည။

11

ျဖစရပအမားအျပားတြင အလြနတေတာငးသည အခနအကန႔အသတႏင အစးရ၏ ကမးလမးမႈတ႔၏ အတားအဆးမားေအာကတြင အားထတေဆာငရြကခရသညအျပင ကၽြနပတ႔၏အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတြင ပါဝငသ အမားအျပားသည ေဝးလသညေနရာမားမ လာေရာကခၾကျခငး ျဖစသည။ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ အမားစတြင ဖတၾကားမထားသည စစေထာကလမးေရးမ ပဂၢလတ႔၏ ေစာငၾကညျခငးလညး ရသည။ လယသမားမားအပါအဝင ေဒသချပညသမားအေနႏင တရားဝင အမားျပညသ ေဆြးေႏြးတငပင အလပ ႐ေဆြးေႏြးပြမားအား တကေရာကခြငမရသည အျဖစအပကမားကလညး LIOH အဖြ႕ဝငမားက အစရငခ သည။ ထားဝယတြင ျဖစခေသာ ျဖစရပတြင ေဒသခလယသမား အေယာက ၂ဝ ခန႔အား ေဆြးေႏြးတငပင သညအခနးအတြငးသ႔ ဝငခြငမျပခကာ အေၾကာငးျပခကမားမာ သတ႔အား ဖတၾကားထားျခငးမရ သ႔မ ဟတ အစးရထမ ဖတစာမျပသႏငေသာေၾကာငဟ ဆသည။ ထကသ႔ အခကအခမားၾကားမ ကၽြနပတ႔၏ ဇြလ႔လက ျပသသညမာ တငးျပညအႏ႔ရ ျပညသမားအတြက အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒသည မညမ အေျခခကစြာ အေရးႀကးသညဟ ကၽြနပတ႔၏ယၾကညခကအား ျပသျခငးျဖစသည။ ထကသ႔ပင တရားဝငေဆြးေႏြးတငပငျခငး လပငနးစဥသည ေကာငးမြနစြာျဖစလာရနအတြက အစးရႏင အစးရမဟတေသာ ေဆာငရြကသမားက ႀကးပမးမႈမား ျပလပခေသာလညး မညမပင ေစတနာမနေစ ကာမ ေကာငးေသာရလဒ မရရခပါ။ ကၽြနပတ႔၏ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြအႀက အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတစခတြင ပင ပါဝငတကေရာကသမားသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ၁၄ ခတြင ၁၈ ရကအတြငး ျပလပၿပး ေဆြးေႏြးတငပငမႈ (၁၇) ခအား တစရကလင ၃ နာရျပလပမညဆေသာ တရားဝငေၾကျငာခကႏင ပတသကၿပး စးရမမႈမား ထပတလလ ေဖာထတခၾကသည။ ထတစခနတညးမာပင မဝါဒမၾကမးႏင ပတသကၿပး အမားျပညသအား ပထမဆးအႀကမ ေၾကျငာၿပး အသေပးခသည။ စာမကႏာ ၉ဝ (ျမနမာ ဘာသာျဖင) ႏင စာမကႏာ ၄ဝ (အဂၤလပဘာသာျဖင) ရေသာ ထစာတမးသည နညးမးစျဖင နညးပညာ ဆနေသာ ေျမယာအပခပမႈဆငရာ စာတမးျဖစၿပး သာမနျပညသမားစြာအတြက သရၿပးနားလညရန ခကခကာ အခန၊ ေဒသခဘာသာစကားသ႔ ဘာသာျပနျခငးႏင အျခားေဆာငရြကမႈမား လအပသည။

(ဂ) စကားစပ ကလသမဂၢ (UN) ၏ ကမၻာအစားအစာ လၿခမႈ (CFS) ေကာမတသည ၎၏ ေျမ၊ ေရလပငနးမားႏင အမးသား အစားအစာလၿခမႈ အေျခအေနအတြငးရ သစေတာမား၏လပကငခြငႏငပတသကသည မမသ ေဘာအေလာက လကနာႏငေသာ လမးညႊနမႈမားက ခမတထားေသာ သယဇာတမားအေပၚ ရသည လပပငခြငမးစတ႔အား ထနးညႇေပးသည ေျမႏငပတသကေသာ မဝါဒ၊ တရားဝငႏင အဖြ႕အစညးဆငရာ မေဘာငမားအား မြမးမျခငးႏငဖြ႕ၿဖးျခငးတ႔ဆ ဥးတညသည အာဏာသကေရာကေသာစႏႈနးမားစြာ ရ သည (www.fao.org/nr/tenure/ voluntary-guidelines/en/)။ အကးသကေရာကဆးမားမာ - ပဒခြ ၁.၁ (ဥးတညခကမား) ႏင ၃(ခ) ေအာကရ ပဒခြမား (အေကာငအထညေဖာျခငးဆငရာ မမား)၊ အထး သျဖင ပဒခြ ၃(ခ)၆ (ေဆြးေႏြးတငပငျခငးႏင ပါဝငျခငးဆငရာ)၊ ၃(ခ)၇ (တရားဥပေဒစးမးမႈဆငရာ) ႏင ၃(ခ)၈ (ပြငလငးျမငသာမႈဆငရာ) တ႔ျဖစသည။ ႏငငတကာစႏႈနးမားႏငအည ျပလပထားၿပး ယေန႔အထ တရားဝင အမားျပညသ ေဆြးေႏြးတငပငျခငး အစအစဥအား ႀကဆေသာလညး မျပညစေသးပါ။ ယခလကရ အေနအထားတြင ၎သည မတၿပး မန ကနေသာ တကယစတဝငစားမႈမားႏင တ႔ျပနမႈမား ျပညသအားလးထမ ရရႏငမညမဟတကာ အထးသ ျဖင ထခကခရမႈအလားအလာ အမားဆးရသမားတြင ျဖစသည။ ၎သည ျပညသမားအား ထညသြငးခ ရျခငးမရဟပင ထငမေစကာ ေဆြးေႏြးတငပငျခငးလပငနးစဥတြင လစလ႐ႈခထားရသလပင ျဖစသည။

12

ပမျပညစသည ေဆြးေႏြးတငပငမႈ လပငနးစဥ မရလင စးရမပပနမႈမား၊ လလားမႈမား ေျမာမနးခကမား ႏငအသမားအား လကလႊတျခငး သ႔မဟတ လစလ႐ႈရာ ေရာကေစၿပး အထးသျဖင အေသးစား လယ သမားမားႏင ထခကမႈရရန အလားအလာအမားဆးျဖစေသာ တငးရငးသားလမး လနညးစမားတ႔ ျဖစ သည။ အစးရသည ျပညသမား အထးသျဖင အေသးစား လယသမားမားႏင လနညးစ တငးရငးသားလ မးမားႏင ထေတြ႕ရန လေလာကသညအခနေပး႐သာမကဘ တငးျပည၏ ေျမယာအသးခမႈ မဝါဒအား ေဖာထတသညလပငနးစဥတြင အဓပၸာယျပညဝသညပါဝငမႈရရန ျပလပသြားသငသည။ ဤအမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒအား ေဖာထတသည လပငနးစဥသည အထးသျဖင အေစာပငးအဆင (ေဆြးေႏြးတငပငမႈ မျပလပမ) အဆငတြင အမားျပညသအတြက ပြငလငးျမငသာမႈ မရခကာ မဝါ၏ ၅ ႀကမေျမာက မၾကမးအား အမားျပညသထ ေဖာထတသညအခါမ ေတြ႕ျမငခရၿပး ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးရနအ တြက အလြနတေတာငးသညအခနသာ ရခသည။ တငးရငးသားလမးစမား၊ အမးသမးအဖြ႕ အစညးမား၊ CSO မား၊ အကယဒမ သ႔မဟတ ႏငငေရးပါတမားႏင အထးသျဖင ဤမဝါဒ၏ အကးသကေရာကမႈအား ခစားရဆး ျဖစမညသမား၏ မညသညကယစားလယမား ပါဝငၿပး ေရးဆြခသညဆသည အေၾကာငး လညး ကၽြနပတ႔ မသရခရပါ။ ၎႐ႈေထာငက ၾကညျခငးျဖင ဤမဝါဒေဖာထတျခငးသည ဒမကရကတစ မဆနသညနညးလမးျဖင စတငျပလပခၿပး မၾကမးကယတငကပင ျမနမာႏငငရျပညသမား၏အျမငမား က လေလာကစြာ ေရာငျပနဟပျခငး မရပါ။ ၎ကသ႔ေသာ အေနအထားမားႏငအေျခအေနမားသည စတဓာတကေစၿပး ညႇႏႈငးတငပငမႈလပငနးစဥ အစစအေပၚ ေအးစကသည ႐ကခတမႈမား ျဖစေစသညအျပင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး ေၾကျငာစာတမး (www.un.org/en/documents/udhr/) ၏စႏႈနးမားႏင ဆန႔ကငကာ အထးသျဖင ပဒခြ ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၇၊ ၁၃၊ ၁၈၊ ၁၉၊ ၂ဝ ႏင ၂၈ တ႔ျဖစသည။ လကရညႇႏႈငးတငပငမႈလပငနးစဥအေပၚ လကေတြ႕ တြင ရငဆငရသညကန႔သတခကမားအား ေကာလႊားရန မလြယကပါ။ သ႔ေသာလညး ကၽြနပတ႔သည ကၽြနပတ႔၏ေၾကာငရြ႕ျခငးမား၊ အားမလအားမရျဖစမႈမားႏင မနးတးမႈမားအား ေဘးဖယၿပး ဆကလက၍ ေတာငခကာ ကၽြနပတ႔တစဥးခငးႏငအပစလက ဂဏသကၡာ၊ အသစတႏင ရညမနးခကတ႔အား ဆြေခၚ ကာ ကၽြနပတ႔၏အသမားက ၾကားေစသည။ ကၽြနပတ႔ ေမာလငသညမာ အစးရသည ဤအေရးကစၥတြင ကၽြနပတ႔၏ ႀကးပမးမႈမား၏ အေရးပါမႈအား အသအမတျပရန ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ကၽြနပတ႔သည ညႏႈငးတငပငမႈအႀက အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားအား ကယတငျပလပၿပး ထ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား၏ တကေရာကႏႈနးမာ ရာႏႈနးျပညျဖစသည။ ဖအားမားရေသာလညး ကၽြနပတ႔၏ ဘဝမား၊ အသကေမြးဝမးေကာငးမားႏင ေနထငပမားအေပၚ မလြမေသြ ႀကးမားသညသကေရာကမႈမား ျဖစေစသည စာရြကစာတမးအား လငျမနစြာႏင အျပသေဘာေဆာငစြာ ကၽြနပတ႔ႏငျပညသအမားစက မေလာေသာ ဇြလ႔လျဖင တ႔ျပနၾကမညျဖစသည။ ကၽြနပတ႔သည အခနတအတြင NLUP အား ေသခာစြာ ေလလာခၿပး ေလလာေတြ႕ရခကမားအား တစစတစစညး ေဖာထတေတြ႕ရခကာ တစစတစစညးတညး ပင အႀကျပခကမားက သေဘာတညခၾကၿပး ဤတြင ေဖာျပေပးထားသည။

(ဃ) တငးျပည၏အေနအထား ျမနမာႏငင၏ေျမအား တငးျပညအႏ႔ေနထငေသာ ေဒသခတ႔သည သတ႔၏နယေျမမားရ မတည ေသာဓေလမားျဖင ၾကာျမငစြာကပင ေနထငအသးျပၿပး စမခန႔ခြခၾကသည။ ေျမယာအား လကရ အခနတြင ေတာငယာ၊ ဥယာဥေျမ၊ အလညကေတာငယာ စကပးေျမ၊ စပါးခငး၊ လယေျမ၊ သဆနေသာေျမ၊ ၿမ႕ သ႔မဟတ ေကးရြာသးေျမမားႏင အမားျပညသပငေျမ အစရေသာ နညးမးစျဖင အသးျပလကရသည။ ေျမအသးခမႈလကမတႏငမတပတငစနစတ႔မတစဆင အစးရသည ပဂၢလကေျမ

13

ပငဆငမႈေစးကြကအား ေဖာထတလကရၿပး ထအထတြင လတ႔သည ၎တ႔၏ေျမမားအား ေရာငးခ၊ ေပါငႏ၊ ဖလယ၊ အေမြဆကခ၊ ငားရမးျခငးမားက ျပလပႏင သည။ တငးရငးသားလမးစ (နယစပ) ေနရာ မားရေသာ အခ႕ေသာသမားသည ၎တ႔၏ ေျမမားအား မညသည တရားဝငအေထာကအထားႏင စာရြကစာတမးမ မရဘ သတ႔၏ ႐းရာအ စဥအလာဓေလထးစမားအရ လပကငေဆာငရြကလကရသည။ သတ႔သည ဆးရြားသည စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ႏငငေရးႏင စစေရးအေျခအေနမားေအာကတြင ၾကာျမငစြာ ပင ထကသ႔ လပကငခၾကသည။ ၂ဝ၁၁ ခႏစမစ၍ ျမနမာအစးရသည ဥပေဒအသစမား ထတခၿပး အေလာေပးမႈလပငနးစဥအား လငျမန စြာ ျပလပခကာ တစခနတညးမာ တငးရငးသားလမးစအပစမားႏင အပစအခတရပစေရး ညႇႏႈငးေဆြး ေႏြးမႈမား စတငျပလပခသည။ လပငနးရငမားသည သတ႔၏ရငးႏးျမႇပႏမႈႏငစးပြားေရး အကးအျမတ မားအတြက တငးရငးသားလမးစနယေျမမားတြင ပမထေရာကစြာလပကငႏငလာၾကၿပး ထေနရာမား သည တငးျပည၏သယဇာတ ေပါၾကြယဝေသာေနရာမား ျဖစသည။ ဤအကးအေျပာငးကာလအတြငး တြင အစးရ၏ အဓကအာ႐စကမႈမာ တက႐က ႏငငျခား ရငးႏးျမႇပႏမႈမားမတစဆင တငးျပည၏စးပြား ေရးအား ဖြ႕ၿဖးရန ျပလပပရၿပး ရငးႏးျမႇပႏသအမားအျပားလညး တငးျပညအတြငး လာေရာကရငးႏး ျမႇပႏရန စစဥေနေၾကာငးကလညး ၾကားသရသည။ သ႔ေသာ တစခနတညးမာပင ေျမယာပဋပကၡမးစတ႔သည ႏငငအႏ႔တြင ျဖစပြားလကရသည။ ယခငတြင စစတပႏင ၎ႏငဆကစပေသာသတ႔သည ရငးလငးသည အမားျပညသအကး မပါဝငဘ ေျမအမားအ ျပားက သမးဆညးခသည။ ယခအခနတြင အငအားႀကးမားသည အကးသကေရာကသမးစ ပါဝငေသာ အႀကးစားဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမား ျပလပလကရၿပး ေျမမားစြာတ႔အား သမးဆညးလကရကာ လပငနးစဥ အတြငး ေနထငသမားအား ဖယရားၿပး လကလြတဆး႐ႈးမႈမား ျဖစေပၚေစသည။ အေသးစားလယသမားမားအပါအဝင အေသးစား ေျမပငဆငသမားသည ေန႔စဥႏငအမ ဆႏၵမပါဘ သတ႔၏ေျမမားအား အငအားသးခရျခငးျဖင ဆးရႈးလကရၾကသည။ ထ႔အျပင လပငနးမားႏင ဖြ႕ၿဖးေရး စမကနးမား ျပလပသညအခါတငး ေဒသချပညသမားသည ပမနအားျဖင အစအစဥေရးဆြျခငးႏင ထစမ ကနးမား အေကာငအထညေဖာျခငးတ႔တြင ပါဝငခြငမရပါ။ ႏငငအႏ႔တြင ေျမမားစြာ သမးဆညးခရၿပး အတငးအဓမၼဖယရားမႈမားသည ျဖစပြားလကရကာ အဓပၸာယျပညဝေသာ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ မရမခငး ႀကတငသတေပးမႈမရဘ ေလာေၾကးရပငခြငတ႔အား အသအမတမျပကာ ဆကလကျဖစပြားေနဥးမည ျဖစသည။ ထအရာမားျဖစပြားေနပမာ တညရေနေသာ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရး ဥပေဒမား၊ အထးသ ျဖင ဖြ႕ၿဖးမႈႏငဆကႏြယသည ဖယရားခရျခငးႏင ေနရာဆး႐ႈးျခငးဆငရာ ကလသမဂၢ၏ လမးညႊနခက မားႏင လးဝဆန႔ကငလကရသည။ (http://www.ohchr.org/Documents/Issues/Housing/Guidelines_en.pdf; http://www. hic-sarp.org/documents/Handbook%20on%20UN%20Guidelines_2011.pdf )

၄။ အေထြေထြ ေတြ႕ရခကမား

(က) မဝါဒ လပငနးစဥ လယသမားမား၊ ေျမအသးခသမား၊ အမးသမးမား၊ တငးရငးသားေခါငးေဆာငမားႏင လ႔အဖြ႕အစညးအ တြငးရ ကယစားလယမားအားလးအတြက အေျခခကၿပး အလြနအေရးႀကးေသာအရာမာ အျပညအဝ

14

ပါဝငရနႏင ေျမယာမဝါဒေဖာထတသညလပငနးစဥတြင အဓပၸာယျပညဝစြာ ပါဝငရန တကယအခြငအ ေရးမားအား ရရရနျဖစသည။ ၎သည CFS လပပငခြငဆငရာ လမးညႊနခကမားမ ပဒခြ ၃ (ခ) ၆ အား ရညရြယၿပး ထအထတြင အကးသကေရာကမႈ အခရဆး ျပညသမား၏ ပါဝငျခငးႏင ဌာေနျပညသမား၏ သရနားလညမႈျဖင ႀကတင၍ လြတလပစြာေပးေသာ သေဘာတခြငျပခကအား ေတာငးဆထားသည။ ရငးႏးျမႇပႏမႈတြင ၎တ႔၏တကယဘဝမား၊ အသကေမြးဝမးေကာငးမား၊ ကယပငလကၡဏာမား၊ ဘဝ ၏ ရပငခြငမားႏငနညးလမးမား၊ တစဥးတစေယာကခငးႏင အစအဖြ႕လကတ႔ ရသည။ အစးရသည ဤအေလးေပးမႈတြင ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဥပေဒမားအားေအာကတြင ၎၏ တာဝနဝတရားမားအား ျဖညဆညးမေပးေသးပါ။ ယခအခနတြင အစးရသည ဤအေျခအေနအား ျပျပင ရန အေရးႀကးသညအဆငမားအား ကငတြယလငေတာင ပထမဆးအေနႏင အမားျပညသ၏တ႔ျပန ခကအတြက သတမတထားေသာ ေနာကဆးအခနအား တးေပးျခငးႏင NLUP စာတမးမၾကမးအား အစး ရပငႏင ပဂၢလကပင ၂ ခစလးရ သတငးစာမား၊ ဂာနယမား၊ ေရဒယမား၊ ႐ပျမငသၾကား၊ အြနလငး၊ ဝကဘဆကႏင အျခား မဒယာအား ထေတြ႕ဆကသြယႏငသညေနရာမားတြင ေဒသခသး ဘာသာ စကားမားျဖင ပမကယျပန႔စြာ အမားျပညသ သရေအာင ျပလပရမည။ ထ႔အျပင အေရးပါေသာေမးခြနးမားမာ မဝါဒမၾကမးတြင ၎တ႔၏အေရးႀကးေသာက႑မားအားလးက ျပငဆငရာတြငႏင အၿပးသတ ေဖာထတျခငးတ႔တြင မညသက ေနာကဆး ဆးျဖတခက ခမညဆသည အေၾကာငးျဖစသည။ လကရတြင အမားျပညသထမ တ႔ျပနမႈမားအေပၚ ရငးလငးျပတသားမႈ ကငးမျခငး သည ျပငဆငၿပးစဥးစားရမည အဓကပပနစရာ ျဖစၿပး အေစာပငးက ေဖာျပခသလ လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခခမမားျဖင ေကနပမႈရေစသည နညးလမးျဖင ကငတြယေျဖရငးသငသည။ ဤမဝါဒအား အျမနအေကာငအထညေဖာျခငးသည ပဋပကၡ မားအား ပ၍ျဖစေပၚေစလမမည။ ထ႔အျပင ၎သည တစႏငငလးအဝမးရ အပစအခတရပစေရးႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက ပကစးေစႏငသည။ အခပအားျဖင လႊတေတာအဖြ႕ဝငမားႏင သးျခားပညာရငမားကသ႔ အေသးစားပငဆငသ လယသမား မား၊ တငးရငးသားအပစမား၊ အမးသမးမား၊ လငယမားႏင အကးသကေရာကမႈဒဏ အခရဆးျဖစမည အျခားျပညသမားႏင ရပရြာလထမားမ ကယစားလယမား၏ အျပညအဝပါဝငမႈႏင အဓပၸာယျပညဝသည ပါဝငမႈႏငအတ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒအား ျပနလညမၾကမးေရးဆြရန အခနယသငသည။

(ခ) မဝါဒတြင ပါဝငသည အေၾကာငးအရာမား

ေျမယာမဝါဒသည ႏငငတစႏငငလးရ ေျမအသးခမႈ အမးအစားအားလးအေပၚ သသာသည အကးသက ေရာကမႈမား ရမညျဖစၿပး အေသးစားမ အႀကးစား ေျမယာအသးခသမား ပါဝငသည။ ဤအေၾကာငး ေၾကာင ၎သည ႏငင၏ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင လမႈတရားမတမႈအား ျမႇငတငရနႏင ညမသည ေျမယာလပကငခြငမားႏင ေျမ၊ သစေတာမား၊ ေရလပငနးမား၊ ေရႏင ဆကစပသည သဘာဝ သယဇာတမားအား ထနးခပမႈအတြကႏင အမးသမးမား၊ လငယမား၊ ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ ခခႏငစြမး မရသမားႏင ေဘးဖယခထားရသည ျပညသမားအေပၚ အထးအေလးေပးမႈအားလးအတြက ေျမအသး ခမႈအား ခနညႇရန အေရးႀကးသည။ လကရမဝါဒမၾကမးသည “အမးသား အကးအျမတ” အား ကးကားမႈမား ျပလပေသာလညး ၎သည မညသညက ဆလသည သ႔မဟတ ၎အား မညသ႔ရရသညႏင မညသက သတမတသညဆသညတ႔က

15

ရငးလငးထားျခငး မရပါ။ ေနာကဆးတြင ေျမအား ကနပစၥညးတစခအေနႏငသာ ေဖာျပထားၿပး မဝါဒ အဓကလမးညႊနသညမာ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပမႈမားအား ဆြေဆာငရနႏင လၿခေစရန လအပသညအရာ မားအား ဥးစားေပးရနျဖစၿပး ေျမယာအျငငးပြားမႈမား၊ တရား႐းအမႈမားႏင လထကန႔ကြကမႈမားအား ေရာငရားၿပး ေျမယာလပကငခြငမားအား အႀကးစားလႊေျပာငးမႈမားအား ပပးေပးရန ရညရြယသည ေဆာငရြကမႈအခ႕အား မတဆကျခငး ပါဝငသည။ အမးသာေျမအသးခမႈ မဝါဒ၏ လကရမၾကမးသည အေသးစားပငဆငသ လယသမားမား၊ လနညးစ တငးရငးသားျပညသမားႏင အျခား ဆငးရႏြမးပါးၿပး ခခ ႏငစြမးမရသည လ႔အဖြ႕အစညး၏ က႑မားမ ေဘးဖယျခငးခရသမားအား ဥးစားေပးျခငး မရဘ ၎တ႔ ၏ ေျမႏငအသကေမြးဝမးေကားမားမ လကလြတဆး႐ႈးရျခငးထမ ၎တ႔အား ကာကြယေပးရန လေလာကသည ေဆာငရြကမႈမားကလညး ပပးမေပးပါ။ ၎အစား မဝါဒသည လပငနးရငးႏးျမႇပႏသမား အား ဥးစားေပးကာ အထးအခြငအေရးမားေပးၿပး ၎သည ေျမသမးဆညးမႈမားအား အစပးေပးၿပး ႏငင အတြငးရ ေျမယာျပနာမားအား ပ၍ျဖစေပၚေစသည။ ၎သည အေသးစား အစားအစာထတလပသမာႏင ေျမအသးခသမား၏ ျပနာမား၊ ကစၥရပမား၊ လ အပခကမား သ႔မဟတ ဆႏၵမား၊ ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ ခခႏငစြမးမရသမားႏင ေဘးဖယခထားရေသာ လပသားျပညသမား သ႔မဟတ အတတတြင လကလြတဆး႐ႈးျခငးခခရသမားႏင လၿခစတခရသည ပစႏင ပတဝနးကငရ ေျမထသ႔ ျပနလာလၾကသမားအား လေလာကစြာ ထညသြငးစဥးစားေပးမႈ မေပး ေသးပါ။ လကရ အမးသားေျမအသးခမႈ မဝါဒမၾကမးတြင ႏငငအတြငးရ ေျမယာျပနာမား အထးသျဖင ယခငစစအစးရ၏ ေျမသမးဆညးမႈမားႏင လကရေျမယာျပနာမားအား ကငတြယေျဖ ရငးျခငးက ေဖာျပသည ေဆာငရြကမႈမား မရပါ။ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား ပ၍တြနးအားေပးမႈက ေထာကခသည ဤဘကလကမႈမားႏင အႀကးစား ေျမယာလပကငခြင လႊေျပာငးမႈမားအား မဝါဒမၾကမး အရ အမးသားေျမအသးခမႈေကာငစ ဖြ႕စညးျခငးနညးလမးက ေထာကခၿပး ၎သည အေပၚမေအာကသ႔ သြားၿပး ႏငငအတြငးရ လတငး၏ အကးအျမတမားအား ထညသြငးစဥးစားရန ကဥးေျမာငးလြနးသည။ လကမဝါဒမၾကမးသည FAO ေျမယာလပကငခြငဆငရာ လမးညႊနခကမား၊ ကလသမဂၢ၏ လ႔အခြငအေရး ေၾကျငာစာတမး၊ ကလသမဂၢ၏ ဌာေနတငးရငးသားမား၏အခြငအေရးမားဆငရာ ေၾကျငာစာတမး၊ အမး သမးမားအား ပစမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမားက ပေပာကေစေရးဆငရာ ကြနဗငးရငးတ႔ကသ႔ေသာ ႏငင တကာ လ႔အခြငအေရး အေျခခသေဘာတရားမားအား လစလ႐ႈထားၿပး ကးကားထားျခငး မရပါ။ လကရမၾကမးသည စးပြားေရးလပငနးမားက လ႔အခြငအေရးမားႏင လမႈေရးအရ တရားဝငသည လပပင ခြငမားအား ေလးစားျခငး ေသခာေစရန၊ ထလပငနးမားသည လ႔အခြငအေရးမားအား ခးေဖာကျခငး သ႔မဟတ လမႈေရးအရ တရားဝငေသာ လပပငခြငမားအား ေလာပါးေစျခငးတြင မပါဝငမႈ ေသခာေစရန၊ ထကသ႔ခးေဖာကမႈမားအား အစးရပင သ႔မဟတ အစးရကထနးခပထားသည သ႔မဟတ အစးရ ေအဂငစမားထမ အေထာကအပႏငဝနေဆာငမႈမားစြာ ရထားေသာလပငနးမားက ျပလပျခငးထမ ကာ ကြယေပးမႈ ေသခာေစရနႏင စးပြားေရးလပငနးမားက လ႔အခြငအေရးမားႏင တရားဝငေသာ ေျမယာ လပပငခြငမားအေပၚ ဆးကးမားသကေရာကမႈအတြက ထေရာကေသာ တရားေရးဆငရာကသမႈမား ေထာကပေပးရန ျပညစၿပး သသာထငရားသည ေဆာငရြကမႈမား ျပလပျခငးမရပါ။ တစခနတညးမာပင ေျမယာအျငငးပြားမႈမားသည ႏငငအႏ႔တြင ျဖစပြားေနၿပး အစးရအေနႏင ႏငငအ တြငးရ ေျမယာျပနာမားအား ေျဖရငးရန သသာထငရားသည ယႏရား မရပါ။ အစးရက ေျမယာ ျပနာမားအား ေျဖရငးရန မားစြာေသာ ႀကးပမးမႈမား ျပလပေနေသာလညး ၎တ႔သည အေပၚမ ေအာကသ႔ပစေၾကာင သ႔မဟတ ေျမယာအျငငးပြားေျဖရငးေရး ယႏရားထ ဘကလကမႈပစမားေၾကာင မေအာငျမငပါ။ ေျမယာအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရးတြင ရပရြာလထမားကယတင ပါဝငျခငးသည ေျမယာ

16

အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးနညးမား၏ အဓကအခကျဖစသည။ လကရေျမယာျပနာမား၏ အဓက အေၾကာငးရငးမားအား သတမတေဖာထတရန အေရးႀကးၿပး ေျမယာျပနာမားအား သကဆငသည အကးသကေရာကသအားလးမ အဓပၸာယျပညဝေသာပါဝငမႈႏငအတ ေျဖရငးရန သငေတာသည ယႏ ရား ရရမည။ မဝါဒမၾကမးထရ ေကာငးေသာအခကမားထမ တစခမာ ႀကးမားသညအတငးအတာရေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈ စမကနးမားအား ဆငးငထားရန လအပၿပး (အျငငးပြားမႈရေသာ ဇနမားအတြငး) ဘကမလကသည ပတဝနးကငဆငရာႏင လမႈေရးထခကမႈမားအား အကျဖတသြားရမညျဖစသည။ ေနာကဆးတြင လကရမဝါဒ၏ မၾကမးသည ရငးလငးမႈမရ၍ ကကညမႈမရကာ ျမနမာႏငငအတြငးရ တငးရငးသားမားႏင သာမနျပညသမားအတြက နားလညမႈလြျခငးက ျဖစေပၚေစလမမည။ အခနးမားထ တြင စကားလးမားအား ေဖာျပရာတြင မတပတငျခငး၊ ေဆြးေႏြးတငပငျခငး၊ ပါဝငေဆာငရြကျခငးက ရည ညႊနးထားၿပး ‘ေအာကမ-အေပၚသ႔’ ပစမား ျဖစသည။ သ႔ေသာ ထစကားလးမားသည လယသမားမား၊ သာမနျပညသမားႏင အေသးစားေျမအသးခသမား ေျမသးပငခြင လၿခေရးႏင ၎တ႔၏ အသကေမြးဝမး ေကာငးမားအတြက ကာကြယေပးမႈက ေသခာေစရနအတြက လပငနးစဥမားက မညသ႔တးတကမႈရမည အေပၚ အဓပၸာယျပညဝသည အာမခခကမားက ေဖာေဆာငေပးရန ျပညစရငးလငးစြာ ရညညႊနးမထား ပါ။

(ဂ) ေျမအတနးအစား သတမတျခငးတြင မညသ ပါဝငသငသနညး ရပရြာလထအတြငးရ ေျမအသးျပေနေသာ ျပညသမားသည ေျမအား အတနးအစား သတမတျခငးအ တြက ဆးျဖတခကခသညလပငနးစဥတြင ပါဝငသငသည။ သတ႔သည လပငနးစဥတြင ပါဝငေဆာငရန သာမကဘ ၎တ႔ အသးျပသည ေျမအမးအစားမားအေပၚ ဆးျဖတခကခရန အခြငအေရးမားကလညး ရသငသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသချပညသမားသည ၎တ႔၏ရပရြာလထအတြငး ေျမအသးခမႈနညးလမးမား အေၾကာငးက မနကနတကဆးႏင တရားဝငေသာ သတငးအခကအလကမားအား ေပးႏငသည။ ထ႔အ ျပင ေဒသတြငး ေျမအသးခသမားသည ေျမအတနးအစားသတမတျခငးတြင ပါဝငျခငးျဖင ရပရြာလထ မားအတြငးႏင ရပရြာလထမားႏင မနကနတကဆး ေျမအသးခမႈပစမားအား သတမတေဖာထတျခငးျဖင ျပငပမ ပါဝငလာသတ႔ ႏစဘကစလးအၾကား ျဖစႏငေျခရသည ပဋပကၡမားအား ေလာခႏငသည။

(ဃ) ေလလာသးသပမႈႏင အကျဖတမႈဆငရာ လအပခကမား ေျမျပငေပၚတြင ေျမအမးအစားမားအား သတမတေဖာထတသည နညးလမးသည ၿဂဟတ (အဆငျမင နညးပညာ) အား အသးျပလင ရလဒမားႏင လကေတြ႕တြင ေျမအား မညသ႔ အသးျပခသညတ႔ ၾကား၌ ကြာဟခကမား ရႏငသည။ ဥပမာအားျဖင သငသည ၿဂဟတမတစဆင သစေတာအား သတမတေဖာ ထတႏငေသာလညး အမလကေသာ ေျမေနရာမား၊ ရပရြာလထမား၏ သစႏငဝါး ခတလမႈ သ႔မဟတ ေဆးဘကဝငအပငမားရသည နယေျမမားအတြက ႀကးဝငးေတာမားကသ႔ေသာ သစေတာအား ေဒသခ ျပညသမားက လကေတြ႕တြင မညသ႔အသးျပေနသညက သတမတေဖာထတ၍ မရႏငပါ။

(င) ေျမအတနးအစား သတမတရာတြင ပါဝငရမည အခကမား မဝါဒသည ေအာကေဖာျပပါ ေျမပစမားအား ရငးလငးစြာ ေဖာျပၿပး သတမတေဖာထတသငသည -

17

• အကာအကြယေပးထားသည နယေျမမားေအာကတြင ၎သည ပတဝနးကင၊ သစေတာေရးရာ၊ ေရ၊ ေျမ၊ ေတာ႐ငးတရစၦာနႏင ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပသည ယဥေကးမႈႏင သမငးဝင အေမြအႏစနယေျမ မားအား သသာထငရားစြာ ထညသြငးသငၿပး အသအမတျပသငသည။ ရပရြာလထမား၏ ‘ဘာသာေရး ဆငရာေျမမား’ တြင အကာအကြယေပးထားေသာ နယေျမမားေအာကတြင ပါဝငသငသည တငးရငးသား ျပညသမားႏင ကးကြယသညဘာသာ ကြျပားေသာ ျပညသမား/အပစမား ပါဝငသည။

• ေနရငးေဒသချပညသမား သ႔မဟတ တငးရငးသား လမးစမား၏ နယေျမမားတြင ေတာငယာ သ႔မဟတ လယေျမ၊ အမားပငေျမအား အသအမတျပသငၿပး အကးဝငေစသငကာ၊ ဝါး သ႔မဟတ ထငး စေဆာငး ျခငးအေပၚတြင ၎တ႔၏အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက အမျပေနေသာ ရပရြာလထက ထနးသမးေစာင ေရာကထားသည သစေတာမား၊ ရပရြာလထမားက ၎တ႔၏အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက အမျပေန ေသာ ေရ၊ စားကကေျမ၊ အထးသျဖင ေရကန၊ ေရအငမားႏင ျမစမားရသည ေရဧရယာမားအတြက ရပရြာလထက ထနးသမးေစာငေရာကထားသည သစေတာမား၊ အမလကသည ေျမေနရာမား၊ ယဥေကးမႈဆငရာ အေမြအႏစနယေျမမား၊ ဘာသာေရးအရ သ႔မဟတ ယၾကညသကဝငမႈအရ ရသည ေျမမား အစရသည နယေျမမားကသ႔ ကာကြယသငသည။

(စ) ဇနသတမတျခငး (ေျမေနရာ အစအစဥ ေရးဆြျခငး) မဝါဒမၾကမးထတြင ဇနသတမတျခငးလပငနးစဥမားသည ရငးလငးစြာ သတမတေဖာထတထားျခငး မရ ဘ ၎တ႔ထတြင ေဒသချပညသမား၏အခနးက႑မားက ရငးလငးစြာ ေဖာျပမထားပါ။ လတတေလာ ျဖစေပၚလာသညမာ ခခႏငစြမးမရဆးႏင ေဘးဖယအခရဆးအပါအဝင ေဒသချပညသမားအားလးအ တြက ေနာကဆး ဆးျဖတခကချခငးတြင ပါဝငရန အခြငအေရးမရျခငး ျဖစသည။ လအပလင ဇနသတ မတျခငး သ႔မဟတ ေျမေနရာ အစအစဥေရးဆြရာတြင ရပရြာလထမားအတြငးရ ေဒသချပညသမား အားလးသည (ျပန၍) ဇနသတမတသည လပေဆာငမႈမားအား ရငဆငရာတြင ၎တ႔၏ လပကငပင ခြငမားအား မညသ႔ အသအမတျပမည၊ ကာကြယမညႏင အားေပးမညတ႔ကသ႔ အဆငတငးတြင မညသ႔ပါဝငႏငသညက ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားသည ရငးလငးသည ျပ႒ာနးခကမား ရသငသည။ တစ ဥးခငးပင ေျမမားႏငအတ ရပရြာလထ ပငဆငၿပး စေပါငး စမခန႔ခြသည နယေျမမား/ဇနမားအား ရငး လငးစြာ အသအမတျပ၊ ကာကြယၿပး ေထာကခအားေပးရန လအပၿပး အထးသျဖင ၿမ႕ျပႏငေကးလက ေျမယာစမခန႔ခြမႈ စနစမားတြင ျဖစသည။ လနညးစ တငးရငးသားအပစမားအား ဇနသတမတျခငးျဖင ၎တ႔၏ တစဥးခငးပငေျမမားႏင စေပါငးေျမမား ဆး႐ႈးရျခငးမ သသာစြာႏင ျပညစရငးလငးစြာ အကာ အကြယေပးသငသည။ အကာအကြယမားအတြက ေၾကျငာထားေသာ CFS-TGs အား ေျမယာစစညးမႈႏင အျခား ျပနလညျပငဆငမႈ နညးလမးမား (ပဒခြ ၁၃.၆) အား အသးျပထားသည ေနရာမားတြင ထေထာင ရမည။ ေျမယာမဝါဒသည ရပရြာလထမား၏ ေျမအသးခမႈႏင သဘာဝသယဇာတမာအား စမခန႔ခြမႈ အခြငအေရး က ကာကြယရန ေထာကခၿပး အားေပးသည ေဆာငရြကမႈမား ရသငသည။ ေဒသချပညသမားႏင ရပရြာ လထမားအားလး၏ အခြငအေရးမာ ၎တ႔၏ ကယပငရြာမားအတြက ေျမပေရးဆြရာတြင ပါဝငေဆာင ရြကရန ျဖစၿပး တကသည နယသတမဥးမားအား အဆးအျဖတေပးရာတြင အသအမတျပသငၿပး ျဖည ဆညးေပးသငသည။ တရားဝငေျမပမားသည ေျမအသးခမႈအေလအထမားရသည ေဒသချပညသမားႏင တငးရငးသားျပညသမားအားလး မညသ႔ ေရာငျပနဟပသညက ပြငလငးစြာႏင မနကနတကစြာ အသ အမတျပသငသည။ ေရရညတညတသည ေျမအသးခမႈ စမခန႔ခြျခငး (CFS-TGs ပဒခြ ၂ဝ) အတြက ကငတြယေျဖရငးနညးတစခအေနႏင စကပး-ေဂဟေဗဒအား အထးအသအမတျပမႈက ေပးသငသည။

18

ပတဝနးကငဆငရာ ထနးသမးေစာငေရာကမႈ ေဆာငရြကခကမား (သစေတာေျမမား၊ ကာကြယထား ေသာ နယေျမမားအား သတမတေဖာထတျခငး) အတြက ပါဝငသညမာ - အစးရသည အထကတြင ေဖာ ျပခေသာ နယေျမမားတြင စမကနးမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား လကခေဆာငရြကရန ရညရြယလင ၎သည ေနရငးေဒသခမားႏင ေဒသခတငးရငးသားျပညသမား အပါအဝင သကေရာကမႈရသည သတ႔ အားလးထမ သရနားလညမႈျဖင ႀကတင၍ လြတလပစြာေပးေသာ သေဘာတခြငျပခကက ရရသငသည။ အစးရသည ဤဆးျဖတခကအား လကနာမညဆလင ေနရငးေဒသချပညသမားႏင တငးရငးသားျပည သမားတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈအား “ဟတတယ” သ႔မဟတ “မဟတဘး” ဟ ေျပာရန အခြငအေရးရၿပး ၎ အား အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒႏင ဥပေဒတြင ရငးလငးစြာ ေဖာျပသငသည။

(ဆ) သတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈ အခနး (၅) သည အေျဖရာျခငးတစခကသ႔ သတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈႏင ပတသကၿပး တကယ ရညမနးခကတစခကသ႔ သတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈ၏လပေဆာငမႈအား ျပသေနသည။ “တရားဝင ေျမယာအသးခပငခြငႏင ဆကစပသည ေခတမ ၿပး၊ ျပညစ၍ ရငးလငးတကကာ မနကနသည သတငး အခကအလကမား” အား ေဖာထတျခငးႏင စမခန႔ခြျခငး (ပဒခြ ၂၂ (က)) ျပလပျခငးအားျဖင ေျမယာလပပငခြင လၿခေရးႏင အျငငးပြားမႈျပနာမားအား ေျဖရငးႏငမညဟ ယဆရသည။ ထေျဖရငးခကတြင လစဟာေနေသာ အခကမားမာ - အခကအလကမား ေဖာထတရာတြင ‘မညသ’ က ႀကးၾကပမည နညး၊ မညသည သတမတခကမားေအာကတြင ျပလပသြားမညနညး၊ မညကသ႔ ေဖာထတမညနညး (ဥပမာ- ရပရြာလထမားႏင တြၿပး ေဖာထတမညေလာ သ႔မဟတ အေပၚမေအာကသ႔ အသပညာမား ဖနတးသြားမညေလာ) ႏင မညသက ထအခကအလကမားအား စမခန႔ခြမညနညး အစရသညတ႔ ျဖစသည။ သတငး အခကအလကအား မညသ႔ ေဖာထတမညႏင သတငးအခက အလကအား နားလညလြယရန မညသ႔ ျပလပရမညတ႔မာ ထသတငးအခကအလကအား မညသ႔ စမခန႔ခြမညကသ႔ အေရးတႀကးစဥးစားရမည အခကတစခပင ျဖစသည၊ အဘယေၾကာငဆေသာ အေျခခအားျဖင သတငးအခကအလကသည ရညမနးခက၊ အမနတရား/သဘာဝကမႈ မဟတေသာလညး တစစတစဥးက ဖနတးထားသည ေျမပနယသတမဥး အစရသညတ႔ႏင အလြနတသညအရာမား ျဖစသည။ ၎အား ျပလပရနအတြက နညးလမးမားသည ၿဂဟတဓာတပ ပရပကသ႔ေသာ အဆငျမင နညးပညာ ဆငရာနညးလမးမားအေပၚ အလြနအကၽြအားကးေနေသာလညး မဝါဒမၾကမးအရ ေျမျပငေပၚရ လကရ ေျမအသးခမႈ ေျမပမားအား အစးရက ေရးဆြထားျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ အေပၚမေအာကသ႔ အဆငျမင နညးပညာဆငရာနညးလမးမားသည အၿမ သ႔မဟတ ေသခာေပါက မနကနမႈ မရႏငပါ။ အေရး ႀကးသည ပပနမႈတစခမာ အစးရသည ေျမျပငေပၚရ ေျမအသးခမႈမား၏ သမငးေနာကခႏင လမႈေရး ဆငရာ လကေတြ႕ဘဝမားက အသအမတျပႏငစြမး သ႔မဟတ မတတမးတငႏငစြမး မရမညက ျဖစ သည။ ေျမအသးခမႈအား သကေသအျဖစ မတတမးတငထားျခငး မရသညေျမ ျဖစေနလငေတာင သ႔မ ဟတ လမားသည အမညေပါက မတပတငထားျခငး မရလငေတာင သတ႔သည ၎အား အသးခေနဆ ျဖစၿပး ၎အား ဆကလက၍ အသးခလၾကသည။ မဝါဒ မၾကမးသည ႐းရာအစဥအလာအရ ေျမယာလပ ပငခြငႏင ေျမအသးခမႈ အေလအထမားအား အသအမတျပရနအတြက ျဖညဆညးေပးရန ေပၚေပါကလာ ေသာလညး ၎သည ႐းရာအစဥအလာအရ ေျမအသးခမႈႏင စမခန႔ခြမႈ အေလအထမားအား မညသ႔ အသအမတျပမညႏင အထးသျဖင မညသ႔ ကာကြယၿပး ျမႇငတငေပးမညက ရငးလငးစြာႏင ျပညစစြာ ေဖာျပထားျခငး မရပါ။ ၎သည ႐းရာအစဥအလာအရ ေျမယာပငဆငမႈမားႏင အသးခမႈမား၏ အတတ သမငးေၾကာငးအား မညသ႔ေျခရာခမညက ရငးလငးစြာ စစဥထားျခငး မရပါ၊ ထ႔ေၾကာင သဘာဝေဘး

19

ဒကၡႏင လကနကကငပဋပကၡမားေၾကာင အတတႏငလတတေလာတြင ေျမလယမႈမားႏင ေျမသမး ဆညးမႈမားေၾကာင ဆး႐ႈးခရသည လပပငခြငမားအား မတတမးတငရနႏင ျပနလညရရလာရန ၎သည မားစြာေသာ လကရ ေျမယာပဋပကၡမားအား ကငတြယေျဖရငးရန လအပသည။ သတငးအခကအလက စမခန႔ခြေရးသည ရပရြာလထမားအတြင ေျမယာပဋပကၡမားအား ေရာငရားရန အတြက ရပရြာလထမားက ေျမအား မညကသ႔ အတအကႏငအမနအကန အသးခခသည (ႏင အထကတြင ေရးထားသညအတငး အသးခခသည) က အေလးထားသည။ ထ႔အျပင နညးစနစကသည ေျမအသးခမႈႏင သတငးအခကအလက စမခန႔ခြေရးစနစအား အႀကးစားလပငနး ရငးႏးျမပႏမႈမား၏ အဆျပမႈအတြက ထေထာငျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငး မျပလပသငပါ။ ၎အား ရပရြာလထမား ၎တ႔၏ေျမမားအား မညသ႔ အသးခသညႏင အသးခရန ဆႏၵရသညက ကာကြယရနႏငအားေပးရန အဓကရညမနးခကႏငအတ ျပလပသငသည။ သတငးအခကအလက စမခန႔ခြေရးလပငနးစဥတြင ရပရြာလထက ေျမယာ မညမအား သးသငသးထက သညက ေျမပေရးဆြရနႏင ဆးျဖတခကခရနအတြက ဆးျဖတခကချခငးလပငနးစဥတြင ပါဝငေဆာင ရြကရန ရပရြာလထအတြက အခြငအေရးမား ရသငသည။ ေဒသချပညသမားတြင ေျမ၏ရာဇဝင၊ လကရတြင ေျမအား ၎တ႔ မညသ႔အသးျပသညႏင ရပရြာလထအတြငး လပပငခြငအေလအထမားႏင ပတသကၿပး အေကာငးဆး ဗဟသတ ရသည။ ၎သည လကရေျမယာပငဆငသမားအေပၚတြငသာ အေျခမျပဘ ေျမယာမတတမးမား၏ ရာဇဝငကလညး ေျခရာခၿပး မညသတ႔သည အမနတကယ ေျမပင ဆငသမားျဖစသည၊ မညသည ေျမအမးအစားမားျဖစသည၊ လကရေျမပငဆငသမားသည ေျမအား မညကသ႔ရယသည အစရသည သတငးအခကအလကမားအား စေဆာငးရန အေရးႀကးသည။ ထ႔ ေၾကာင သတငးအခကအလက စမခန႔ခြေရး လပငနးစဥတြင ရပရြာလထက ဥးေဆာငသငၿပး သတငးအ ခကအလက စမခန႔ခြေရးနညးလမးသည သတငးအခကအလက ေဖာထတျခငးႏင မတတမးတငျခငး နညးလမးမားအေပၚ ပ၍အာ႐စကသငၿပး ၎၏ နညးပညာဆငရာ႐ႈေထာငအေပၚ အနညးငယသာ အာ႐ စကသငသည။ ေဒသခရပရြာလထမားအတြငးရ ျပညသမားအားလး ေျမယာႏငပတသကသည သတငးအခကအလက မားအား လြတလပစြာထေတြ႕ႏငခြင ရသငသည။ အမားျပညသအတြက မနကနတကေသာ ေျမယာႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားအား ထေတြ႕ႏငသညေနရာတြင သငေတာသညယႏရားတစ ခ ရသငသည။

(ဇ) တငးရငးသားလမးစမား၏ လယယာေျမလပပငခြငမား ႐းရာအစဥအလာႏင ဓေလထးစအရ ေျမအသးခမႈ၊ အေလအထမား၊ စမခန႔ခြမႈ၊ ေျမအသးခမႈတြင ဆးျဖတခကချခငးတ႔အား အသအမတျပရနႏင ကာကြယရန ၎သည မရမျဖစ အေရးႀကးသည။ ထ႔အျပင မဝါဒမၾကမး၏ ဤအပငးသည ၎အား လကရေရးသားေဖာထတရာတြင အခ႕ေသာကြလြမႈမားႏင အားနညးခကမား အား ကငတြယေျဖရငးရနအတြက စစစတညးျဖတမႈ ျပလပရန လအပသည။ “ဓေလထးစအရ ေျမယာအ သးခမႈ အေလအထမား” ဟေသာ ေဝါဟာရအား အသးျပၿပး ၎သည တငးရငးသား လမးစမား အားလး၏ အစဥအလာအရ ေျမယာလပပငခြငမားက အသအမတျပမႈ ေပးေသာလညး တစခနတညးမာ ပင မဝါဒသည တငးရငးသားနယေျမအမားစတြင မားစြာေသာျပညသမား လပေဆာငေနသည ေရႊ႕ ေျပာငးစကပးျခငး အေလအထက အဆးသတရနအတြက ရညရြယသည သ႔မဟတ ေမာမနးၿပး ျဖစေပၚ ေစသညဟ ထငရသည။ လနညးစ တငးရငးသားျပညသမား၏ ဆးျဖတခကခႏငစြမးက ျပညစရငး လငးစြာ ေပးထားျခငးမရဘ

20

ေျမယာပငဆငမႈ၊ ေျမအသးခမႈႏင ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆငရာ ေမးခြနးမားအ ေပၚ ထနးခပထားၿပး ၎သည ေနာကထပ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးႏင အမးသား ျပနလညသင ျမတေရးလပငနးစဥအား ေႏာငေႏးေစၿပး ေျမယာပဋပကၡအသစမားအား ျဖစေပၚေစမည။ အစးရသည တငးရငးသား ေျမယာမဝါဒမားအား ၎တ႔၏ သကဆငရာနယေျမမားတြင အသအမတျပၿပး ျမႇငတငေပး သငသည။ ေနရငးေဒသချပညသမားႏငပတသကၿပး ILO ကြနဗငးရငး နပါတ ၁၆၉ (http://www.ilo.org/wcmsp5 /groups/public/---ed_norm/---normes/documents/publication/ wcms_100897.pdf) ပဒခြ ၁၃-၁၆ က ေျပာထားေသးသညမာ ၎တ႔ အစဥအလာအရ ေနထငသညဟ အသအမတျပရမည ေျမယာမား ႏင အလးစသကဆငသည ျပညသမား၏ ပငဆငမႈႏင လကဝယရမႈ အခြငအေရးမားက ျဖစသည။

ကၽြနပတ႔၏အျမငတြင အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒ ရညရြယသငသညမာ -

• ေျမယာလပပငခြင လၿခမႈ၊ ကယပငအပခပခြင၊ လမႈတရားမတမႈႏင ယဥေကးမႈတ႔တြင ၎တ႔၏ ႐းရာ အစဥအလာအရ အေလအထမားကသ႔ ႐းရာအစဥအလာအရ အလညကစကပးမႈ အေလအထမား ပါဝငသည တငးရငးသားလမးစမား၏ အခြငအေရးမားအား အျပညအဝ ကာကြယေပးျခငး။

• တငးရငးသားမား၏ ႐းရာအစဥအလာအရ ေျမယာလပပငခြငစနစမားအား တရားဥပေဒအရ အသအ မတျပျခငးႏင ကာကြယေပးျခငး၊ ပငဆငမႈ၊ လြတလပစြာ အသးခမႈ၊ စမခန႔ခြႏင ဆးျဖတခကခမႈတ႔ ပါဝငသည။

• တငးရငးသားနယေျမမားတြင ျပညသဗဟျပသည ထာဝစဥတညတေစေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ လမႈတရား မတမႈ၊ ေျမယာလပပငခြငႏင အသကေမြးဝမးေကာငးမား၊ အထးသျဖင ေနရငးေဒသခ/တငးရငးသား ျပညသမားက အေထာကအကျပျခငး၊

• ဆငးရႏြမးပါးမႈအား ေခမႈနးျခငး၊ အေသးစားပငဆငသည လယသမားမားအား ကာကြယေပးျခငးႏင ရပရြာလထတြင ၿငမးခမးေရးႏင မတသည ရငးႏျမႇပႏမႈ ရရန လနညးစ တငးရငးသားျပညသမား၏ ကြျပားျခားနားမႈမား၊ မားစြာေသာလအပခကမားႏင ရညမနးခကမားက ဥးစားေပးျခငး။ ပဒခြ ၆၉ သည ရပကြက၊ ေကးရြာႏင ၿမ႕နယအဆငမားသ႔ ေျမပျပလပျခငးႏင မတတမးတငျခငး လပငနးစဥမားအား ဗဟခပကငမႈ ေလာခရနအတြက အၾကမးဖငးေဖာျပခကတစခအား ေပးသည။ သ႔ ေသာ လပငနးစဥသည ရငးလငးမႈ မရဘ ျပညစစြာ ေဖာျပထားျခငးမရ သ႔မဟတ ၎တ႔ တနဖးထား သည ပတဝနးကငႏငယဥေကးမႈ၏ အလငးထတြင တငးရငးသား ျပညသမား၏ ရၿပးသား ဆးျဖတခက ခႏငစြမးႏင ေျမယာလပပငခြင စမခန႔ခြမႈ အေလအထမားအား ရငးလငးစြာ သးသပဆငျခငရမည။ မဝါဒ က ရညညႊနးသညမာ ဘးဘပငေျမအား ေျမအတနးအစား ျပနလညသတမတျခငးႏင ထအခနအတြငး တြင ဂရနခေပးျခငးဆငရာ လကေလာေပးမႈမားအား ယာယ ဆငးငထားရမည (ပဒခြ ၇၂)။ သ႔ေသာ ၎သည မဝါဒက မညကသ႔ လပေဆာငမညက ရငးလငးျပတသားစြာ ေဖာျပမထားပါ။ တငးရငးသား ရပရြာလထမား၏ ေျမယာအသးခမႈ ေျမပမားႏငမတတမးဟေသာ ေဝါဟာရမားတြင ရပရြာလထသည အစအစဥတြင ဥးေဆာငသငၿပး ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမားႏင ပါဝငေဆာငရြကမႈမားအစား ၎တ႔ကယတင ၎တ႔၏ ေကးရြာမား/နယေျမမား ေျမပျပလပျခငးအတြက အခြငအေရးမား ရသငသည။ မဝါဒသည တငးရငးသားအပစမားမား၏ ႐းရာအစဥအလာအရ ေျမယာအေလအထမားအား ကာကြယ ေပးျခငးက ရညညႊနးေသာလညး ၎သည ႐းရာအစဥအလာအရ စေပါငးေျမယာပငဆငမႈ၏ လြတ လပခြငက တရားဥေပဒအရ အသအမတျပျခငးႏင အာမချခငး မျပလပႏငပါ။ “အၿမတမး ေတာငယာ” ဟ

21

ေသာ ေဝါဟာရသည လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈႏင ႐းရာအစဥအလာအရ အလညကစကပးမႈအေလအထမား ၏ ေဂဟေဗဒအရတနဖးက လစလ႐ႈရနႏင ႐းရာအစဥအလာအရ အလညကစကပးမႈအေလအထမား မ အၿမတမးစကပးေရးဆသ႔ ကးေျပာငးမႈက အစားထးအားေပးရန ျဖစေပၚလာသည။ မဝါဒသည တငးရငး သား ရပရြာလထမားအား ႐းရာအစဥအလာအရ ေျမယာလပပငခြငမား၊ ႐းရာအစဥအလာအရ စေပါငး ေျမယာပငဆငမႈ၊ စမခန႔ခြမႈ၊ အသးခမႈ၊ အေလအထမားႏင ဆးျဖတခကခႏငစြမးတ႔တြင လြတလပခြင ရရရန ခြငျပသငၿပး ကာကြယသငကာ တရားဝငအသအမတျပသငၿပး၊ ၎တ႔၏နယေျမမားအတြငးသ႔ ေရာကရလာမည မညသညရငးႏးျမႇပႏမႈမးကမဆ ထထေရာကေရာက ဆးျဖတ (“ဟတတယ သ႔မဟတ မဟတဘး”) ႏငရန စြမးရညရမႈကသ႔ ၎တ႔တနဖးထားသည ၎တ႔၏ သဘာဝပတဝနးကင၊ ဓေလထး စ၊ ယဥေကးမႈတ႔အား ထနးသမးထားရျခငးက ျမႇငတငသငသည။ အလညက “ေတာငယာ” စကပးမႈ အေလအထမားမ “အၿမတမး ေတာငယာ” ဆသ႔ ေျပာငးလျခငးအား တငးရငးသား ရပရြာလထမား ကယတငက ဆးျဖတခကခသငၿပး ၎က ေျပာငးလရန သတ႔အား တြနးအားမေပးသငပါ။ မဝါဒသည ဤ အေၾကာငးအရာအား ျပညစရငးလငးစြာ ေဖာျပထားရန လအပသည။ ျမနမာႏငငတြင ျပညတြငးစစ၏အကးသကေရာကမႈက ခရေသာ ဒကၡသညမားႏင IDP မား၏အခြငအ ေရးမားႏငပတသက၍ ေျမယာခြေဝေပးျခငး၊ ေလာေၾကးေပးျခငးႏင ျပနလာႏငရန အခြငအေရးႏင ပတသကသည ကစၥရပမားအား ကငတြယေျဖရငးရန မဝါဒ မၾကမးထတြင ျပ႒ာနးခကမား မရပါ။ မဝါဒ မ ၾကမးသည IDP မားႏင ဒကၡသညမားအတြက ေျမယာလပပငခြငမား၏အာမခခကအား လးဝ လစ လ႐ႈထားၿပး ၎အား CFS လပပငခြငဆငရာ လမးညႊနခကမား၊ အထးသျဖင ပဒခြ ၁၄ ႏင UN Pinheiro “ဒကၡသညမားႏင ေနရာမဖယရားျခငးခရသညလမားအတြက အမယာႏငပစၥညး ေလာေၾကးေပးမႈအေပၚ အေျခခသေဘာတရားမား” တြင ေတြ႕ရရသည။ တငးရငးသားနယေျမမားတြင ေျမယာျပနာမားႏငပတသက၍ မဝါဒသည တငးရငးသားအပစမား၏ ေျမယာမဝါဒက အသအမတျပသငၿပး ယငးသည သတ႔၏ပငဆငမႈအေပၚ ဆးျဖတရန သတ႔အား ခြငျပ သငသည။ တငးရငးသားမား/ေနရငးေဒသခမား၏ ေဒသမားတြင ႐းရာအစဥအလာအရ တရားေရးစနစ သည ေျမယာအျငငးပြားမႈမား/ပဋပကၡမားအား ေကေအးေစၿပး အစးရ၏ ဥပေဒခ႐မားတြင ေကေအးေစ ျခငး မရပါ။ ၎သည ကစၥရပမားအား ေကေအးေစရန အမားျပညသက အကျဖတဘတအဖြ႕၏ ႀကတင သတမတခကမားႏငအတ တရားဝင အသအမတျပရမည။ ရပရြာလထမားသည ႐းရာအစဥအလာအရ အကျဖတဘတအဖြ႕၏ ကယစားလယမားအား ဒမကရကတစနညးလမးမားျဖင ေရြးခယသငသည။

(ဈ ) အမးသားမားႏငအမးသမးမား၏ တနးတညမ အခြငအေရးမား မဝါဒမၾကမး အပငး (၈) သည ေျမယာလပကငခြငမားႏင ေျမအသးျပမႈစမခန႔ခြေရးတ႔အား အမးသမး မား၏ ရပငခြငမားအေၾကာငးက အၾကမးဖငး ေဖာျပထားသည။ ဤအပငးသည မဝါဒ မၾကမးထရ ႏငင တကာစႏႈနးမား (အမးသမးမားအား ပစမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမားက ပေပာကေစေရးဆငရာ ကြနဗငး ရငး) အား ကးကားရန ပထမဆးလညး ျဖစသည။ သ႔ေသာ အမးသမးမား၏ တနးတညမအခြငအေရးမား အား မညကသ႔ အေလးထားမညႏင ထေရာကစြာျမႇငတငေပးမညကသ႔ေသာ ၎တ႔ေဖာျပထားသည အတအကအပငးထတြင အဓကအခကမားအား ရငးလငးစြာႏငမနကနစြာ ေဖာျပမထားပါ။ CFS လပပင ခြငဆငရာ လမးညႊနခကမားက ေဖာျပသညမာ လပပငခြငမားအား ရရႏငရနအတြက လငဆငရာ ညမမႈ ရေသာနညးလမးက အစးရမားအေနႏင ေသခာေစသငၿပး ရပရြာလထပငေျမမားအား ျပနလညခြေဝေပး ျခငး ပါဝငသည (ပဒခြ ၄)။ မဝါဒသည အမးသမးမား၏ သးျခား ေျမယာအသးခမႈ လအပခကမားႏင အခြငအေရးမားအား အသအမတျပသငၿပး ေလးစားသငကာ အမးသမးမားအား ေျမယာအသးခမႈ အေလအထမားႏငပတသကသည ဆးျဖတခကခသညအဖြ႕မားတြင ကယစားျပသငသည။

22

အစးရသည ေတာငသလယသမားမား၊ ေကးလကေနအလပသမားမား၊ သစေတာအတြငး ေနထငသမား သ႔မဟတ တရစၦာနေမြးျမသမားႏင အမးသမးမားအေနႏင ထထေရာကေရာက ေျမအား ထေတြ႕ႏငမႈ က ေတာငး ဆရန အမးသမးမား၏သးျခားရပငခြငမားအား အသအမတျပသငသည။ စကပးေမြးျမေရး အလပသမားမား၊ (အခနပငး) လယသမားမား၊ တရစၦာနထနးေကာငးသမားႏင ထငးေကာကသမား၊ ေကး လကေန ဆငးရသညအမးသမးမားအေနႏင ေျမယာသယဇာတမားအား ၎တ႔၏ကယပငဆက သြယမႈမား၊ အမေထာငစအတြငးတြင အမးသားမား လြတလပမႈရရမညျဖစၿပး ထသ႔နညးျဖင ၎တ႔၏ ကယပင သးျခားေျမယာအသးခပငခြငမားအား ၎တ႔ ခစားပငခြငရသည။ အစးရသည အမေထာင ရ၊မရႏငဆငသည ေျပာငးလမႈမားမ ၎တ႔၏ အကးရလဒ၊ တရားေရးစြမးရည မရမႈႏင စးပြားေရးအရငး အျမစမားအား ထေတြ႕ႏငမႈ ကငးမျခငးအပါအဝင လပပငခြငမား ႏငဆကစပသည ခြျခားဆကဆမႈ ပစအားလးအား ဖယရားသငၿပး တားျမစသငသည။ အထးသျဖင အစးရသည ထရပငခြငမားအား အေမြဆကခႏငခြငႏင အျခားသထ လႊေျပာငးႏငခြငတ႔ အပါအဝင အမးသမးမားႏငအမးသားမား အတြက တညေသာလပပငခြငမားရရမႈက ေသခာေအာငလပသငသည။ ထသ႔ေသာေဆာငရြကမႈမား တြင သကဆငသည အမးသားဥပေဒႏင ဥပေဒျပ႒ာနးမႈႏင ႏငငတကာဥပေဒမားေအာကရ ၎တ႔၏ ရ ေနေသာ တာဝနဝတရားမားႏင ကကညေအာင ျပလပသငၿပး သငေတာေသာ ေဒသတြငးႏငႏငငတကာ စာခပစာတမးေအာကရ ဆႏၵအေလာကတာဝနဝတရားမားအား ထကသငသညအေလးထားမႈ ရသင သည။ အစးရသည ပငဆငခြငႏငဆကစပသည လပပငခြငမားအား အေလးထားၿပး အမးသမးမားႏင မနးက ေလးမား ရငဆငရသည သးျခားအဟန႔အတားမားအား စဥးစားေပးသငၿပး အမးသမးမားအတြက ျပညစ ေသာအကာအကြယေပးသည ထတရားေရးရာႏင မဝါဒမေဘာငမားႏင အေကာငအထညေဖာ၍ ျပ႒ာနး ထားသည အမးသမးမား၏ လပပငခြငမားအား အသအမတျပသည ထဥပေဒမားအား ေသခာေစရန ခနဆသငသည။ ဤအသအမတျပမႈသည စနစတကရသငၿပး ေပါေပါတနတန မျဖစသငဘ ၎၏ျပ ႒ာနးခကမားသည စာရြကစာတမးတစခလးတြင အလးစ ရငးလငးၿပး ျပညစစြာေဖာျပထားသငသည။

(ည) စမကနးေရးဆြျခငးႏင ေျမယာအသးခမႈဆငရာ ေျပာငးလမႈမား ေျမယာအသးခမႈအား စမကနးေရးဆြျခငးႏင ေျပာငးလျခငးသည တငးျပညအတြငးရ ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေခမႈနးျခငးႏင ဥးစားေပးသငသည ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက အေထာကအကျပသငၿပး ျပညသမားႏင လယ သမားမား၏ ရၿပးသား လယယာစကပးျခငး အေလအထမားႏငလပကငေဆာငရြကမႈမားက အား ေကာငးလာေစၿပး အေထာကအကျပသငသည။ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒတြင ေျမယာအား ထေတြ႕ ႏငမႈက အားေပးသညနညးလမးမား ပါဝငသငၿပး ယခငကာလမားတြင ေျမယာမားထမ ၎တ႔အား ပ႔ ေဆာငျခငးခခရေသာ စကပးေရးလပကငေနေသာ ျပညသမားအတြက ႀကးၾကပထနးသမးသငသည။ ျပညသမားသည ၎တ႔၏ေျမယာမား ဆး႐ႈးရမႈအား တငးျပညအတြငးတြင စာရြကစာတမးမား ရ၊မရက အေလးထားမႈ မရပါ။ ၎သည အထးသျဖင IDP မား၊ ဒကၡသညမား၊ ေျမယာမရသမား သမဟတ ေျမယာမရလနးပါးရသည ျပညသမားႏင အျခားခခႏငစြမးမရသညအပစမားျဖစသည ျပညသမားအ တြက ေျမယာခြေဝေပးျခငး၊ ျပနလညခြေဝေပးျခငးႏင ေလာေၾကးေပးျခငးတ႔က ရငးလငးစြာ ေဖာျပသင သည၊ ထမသာ ၎တ႔သည တငးျပညအတြငးတြင ထာဝစဥတညတသည စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈတြင ပါဝငႏငမညျဖစၿပး ေရ႕သ႔ေလာကလမးႏငမညျဖစသည။ မဝါဒမၾကမးထတြင ေျမယာအသးခမႈအစအစဥေရးဆြရနအတြက လပငနးစဥသည ေျမယာအသးခမႈအစ အစဥမားအတြက ‘ေအာကမအထကသ႔’ တငျပမႈပစက ရညညႊနးေသာလညး ဆးျဖတခကခႏငစြမးသည ေဒသခရပရြာလထမားထရ ျပညသအားလး၏လကထတြင ရငးလငးစြာ မရပါ။ မဝါဒ၏မၾကမးသည အမား

23

ျပညသအား ပထမဆး သတငးအခကအလကေပးျခငးက ရညရြယၿပး ထ႔ေနာက ထငျမငခကမား အတြက ေတာငးဆျခငးသည ‘ေအာကမအထကသ႔’ ခဥးကပနညး မဟတဘ ၎သည ဆးျဖတခကခ ႏငစြမးမားမ ေအာကက ခနလပထားသည။ ပဒခြ (၂၇) သည ‘တရားဝင တညဆေျမယာအသးခပငခြင မား’ က ရညညႊနးေသာလညး ျပညသမားသည လကရတြင ေျမယာလပပငခြငဆငရာ လၿခေရးကစၥျဖင ႐နးကနလႈပရားေနရၿပး ေျမယာသမးဆညးမႈ ျပနာမားႏင ရငဆငေနရေသာေၾကာင ဤစကားေရြး ခယသးႏႈနးမႈသည လသားဗဟျပသည ဖြ႕ၿဖးေရးရညမနးခကမားဆသ႔ အလားအလာရသည အႏရာယ မားႏင တ႔ျပနမႈမား ရသည။ ေျမယာအသးခမႈ ေျပာငးလျခငးႏငပတသက၍ သငေလာသည သ႔မဟတ မသငေလာသညက ဆးျဖတ ခကခရနအတြက ၎တြင ျပညစကယျပန႔ၿပး ေဆြးေႏြးတငပငႏငမႈႏင ပါဝငေဆာငရြကမႈရသည လပ ငနးစဥ ရသငသည။ လပငနးစဥသည ေဘးဖယခထားရေသာျပညသမားႏင အေသးစား ေျမယာအသးခ သမား၏ ေျမယာပငဆငခြငမားအား မထခကေစသငပါ။ ေျမယာအသးခမႈ ေျပာငးလျခငးအတြက ဆး ျဖတခကချခငးအား ေဒသခရပရြာလထႏင ခ႐ငအဆငတြင ျပလပသငသည။ ၎တြင လကရေျမယာ သမးဆညးမႈျပနာမားႏင သကဆငသည ခဥးကပမႈမားလညး ရသငၿပး ေျမယာအား ေျပာငးလခြေဝ သတမတသည လပငနးစဥလညး ပါဝငသငသည။ ေျမယာအသးခမႈ ေျပာငးလျခငးဟေသာ ေဝါဟာရ တြင ၎သည အျခားအရာမားအနက ေျမေစးကစားျခငး၊ ေျမစစညးျခငးႏင အစဥအလာအရ လပပငခြင မားအား အလြသးစားျပမႈမားမ ေပၚေပါကလာမည ေဒသခရပရြာလထမား၊ ေနရငးေဒသချပညသမားႏင ခခႏငစြမးမရသညအပစမားအေပၚ ကေရာကမည မလလားအပေသာ အကးသကေရာကမႈမားက ဥးစား ေပးသငသည။

(ဋ) ေျမအသးခမႈဆငရာ ေျပာငးလမႈမားအတြက အကာအကြယျပျခငး တရားဝငမတတမးတငထားသညျဖစေစ၊ မတငထားသညျဖစေစ ရၿပးသား လပပငခြငမား ကငေဆာင ထားသအားလးအား ေဖာထတရာတြင လပငနးစဥႏငလပထးလပနညး ရသငသည။ ေနရငးေဒသခ ျပညသမားႏင အျခားေကးရြာလထမားႏင ႐းရာအစဥအလာအရ ပငဆငမႈစနစမား၊ အေသးစားပငဆင သမားႏင သကေရာကသည မညသမဆ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈလပငနးစဥတြင ပါဝငရမည။ ျပညသမားသည ၎တ႔၏ လပပငခြငမားအား အသအမတမျပ သ႔မဟတ ေလးစားမႈမရဟ ယၾကညလင အစးရသည တရားသႀကးထသ႔ ထေတြ႕ခြငေပးရမည။ CFS လပပငခြငဆငရာ လမးညႊနခကမားသည အကာအကြယ ေပးမႈမား၏ အဓကက႑မား (ပဒခြ ၇.၁-၇.၆)၊ အမားျပညသပငေျမ၊ ေရလပငနးမားႏင သစေတာမား (ပဒခြ ၈.၃)၊ ႐းရာအစဥအလာအရ ပငဆငမႈစနစမားႏင ေနရငးေဒသခ ျပညသမားႏင အျခားရပရြာလထ မား (ပဒခြ ၉ ႏင အထးသျဖင သရနားလညမႈျဖင ႀကတင၍လြတလပစြာေပးေသာ သေဘာတညခက (FPIC) ျဖင ပဒခြ ၉.၉) ႏင တရားမဝင လပပငခြင (ပဒခြ ၁ဝ) တ႔အား ၿခငလက မညကသ႔ တရားဝင အသအမတျပမညက ရငးလငး၍ ျပညစစြာေဖာျပထားေသာ လမးညႊနခကႏင လပပငခြငမား ခြေဝသတ မတေပးျခငးႏင ၿပးေျမာကရမည တာဝနမားက ေပးသည။ ဆကလကအေလးထားသြားရမည ထျပ႒ာနး ခကမားအား ၎တ႔က ထးျခား၍ သသာထငရားစြာ ျပလပထားေသာ ကမၻာေပၚရ အစးရမားက ႏငင တကာအရ သေဘာတညထားၾကသည။ မဝါဒသည ၎တ႔အား အျပညအဝ တာဝနယလကခသငသည။ လယသမားမားႏင ေဒသခရပရြာလထမားသည ေျမယာ၊ သစေတာမား၊ ေရလပငနးမား၊ ေရႏင အျခားဆကစပသည သဘာဝသယဇာတမားအား အစဥအလာအရ အသးျပခၾကသည။ မဝါဒမားသည အျခားသမား၏လပပငခြငမားအား ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစၿပး သကေရာကမႈရသည မညသမဆ ေဆြး ေႏြးညႇႏႈငးပြမား၊ ပါဝငေဆာငရြကမႈမားႏင ဆးျဖတခကခသညလပငနးစဥမားတြင ပါဝငရမည။ ထကသ႔ ေသာ မဝါဒမားသည ရငးလငးစြာ ျပသရမညျဖစၿပး ထသယဇာတမားအား ၎တ႔၏လမႈေရးအရ တရား

24

ဝင ထေတြ႕ႏငမႈက ၎တ႔အား ပတပငထားျခငးျဖင ျပညသမား၏လေနမႈဘဝမားအား ၿခမးေျခာကမႈမခရ သည လပပငခြငမားအား ခြေဝသတမတေပးျခငး ေသခာေစရမည။ ရငးလငးၿပး အားလး ထေတြ႕ႏငမႈႏင နားလညသေဘာေပါကႏငမႈရသည လြယကေသာ လပထးလပ နညးမားက အသးျပလက တရားဝငအလပအကငႏင ပြငလငးျမငသာမႈရသည လပပငခြငမား ခြေဝ သတမတေပးျခငး၊ ပါဝငေဆာငရြကသညနညးလမးမားအား ေဆာငရြကရမည။ ျဖစႏငေျခရသည ပါဝငသ မားအားလးက သကဆငသညဘာသာစကားမားပါေသာ သတငးအခကအလကမား ေပးသငသည။ ၎တ႔အား အစးရ သ႔မဟတ အစဥအလာအရဥပေဒက လကရတြင ကာကြယမေပးခလငေတာင စစညး ထားသည ရပငခြငမားကသ႔ေသာ လမႈေရးအရ တရားဝငျဖစေသာ လပပငခြငမားႏင အဓကမဟတေသာ လပပငခြငမားအပါအဝင အလပအကငအား ကြယေပာကေစျခငးႏင အျခားသမား၏ လပပငခြငမား အေပၚ ခးေဖာကျခငးက ေရာငရားရန အကာအကြယမား ထေထာငရမည။ လယယာေျမ လပပငခြငမား ခြေဝသတမတေပးျခငး၌ တညသည အခြငအေရးမားသည ထအမးသမးမားႏငအမးသားမားအား ေပာရႊငေစမညမာ ေသခာေပသည။ “ႏငငပငေျမမားက လပကငခြငျပျခငးႏငငားရမးျခငး” က အေလးထား၍ “ေျမသမးဆညးျခငး၊ ေလာ ေၾကးေပးျခငး၊ ျပနလညေနရာခထားျခငးႏင ျပနလညထေထာငျခငး” ကလညး အေလးထားကာ မဝါဒ သည သကဆင၍ တညဆ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမားက အျပညအဝႏင တကၾကြစြာ အသးခ ၿပး တကစြာခနညႇသငသည။ ၎တြင ႏငထတမႈမားႏင ေနရာမဖယရားမႈမားႏငဆကစပသည ဖြ႕ၿဖး ေရးအေပၚ UN လမးညႊနခကမား ပါဝငသည (http://www.ohchr.org/Documents/Issues/ Housing/ Guidelines_en.pdf ၊ http://www.hic-sarp.org/documents/Handbook%20on%20UN% 20Guid- elines_2011.pdf အားလညး ၾကညႏငသည)။

ထ႔အျပင မဝါဒကယတငအား CFS-TGs ႏင ခနညႇသငၿပး ၎အား ထေထာငရနမာ - (၁) အဓကရငးႏးျမႇပႏသမားသည အေသးစားထတလပသမားျဖစၿပး၊ ထ႔ေၾကာင အစးရမားသည

၎တ႔အား တြနးအားေပးသငသည (ပဒခြ ၁၂.၂)၊ (၂) တာဝနရေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည အမားျပညသ သ႔မဟတ ပတဝနးကငအား “ထခကနစနာ

မႈမရ” သငပါ၊ သ႔ေသာ ေဒသတြငး အစားအစာထတလပမႈစနစမားအား အေထာကအကျပ၍ လၿခစတရၿပး ေကးလကဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ေဒသခရပရြာလထမားအား ေထာကပေပးသင သည (ပဒခြ ၁၂.၄)၊

(၃) မဝါဒမားသည အႀကးစားရငးႏးျမႇပႏမႈအား တားဆးသငသည၊ ဥပမာ - ေျမယာရငးႏးျမႇပႏမႈ အျမငဆးသတမတခကမားအား မတဆကျခငးႏင လႊတေတာ၏ခြငျပမႈရရနအတြက ရငးႏးျမႇပႏ မႈအစအစဥမားအား တငသြငးျခငး (ပဒခြ ၁၂.၆)၊

(ဌ) ေျမယာအျငငးပြားမႈမား မဝါဒမၾကမးတြင တငးျပညအတြငးရ လကရ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားႏငျပနာမားအား ေျဖရငးရန သ သာထငရားသည ယႏရားမရဘ၊ ၎သည အျငငးပြားမႈ ေကေအးျခငး သ႔မဟတ အယခဝငျခငးလပငနး

25

စဥမားတြင လႈ႕ေဆာမႈရရန လယသမားအပစမား၌ အဓပၸာယျပညဝသည လပပငခြငအာဏာ မရပါ။ ေကးရြာ၊ ၿမ႕နယ၊ ျပညနယႏင အမးသားအဆငမားရ လယသမားမားႏင ရပရြာလထမား အလြယတက ေရာကရႏငသညေနရာမားတြင အျပနအလန အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရးယႏရားမား သ႔မဟတ စငတာ ရ သငသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရးယႏရားမားသည ဒကၡသညမားႏင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငသမား ျပနေရာကလာရနက ၎၏ဥးစားေပးမားထမ တစခအျဖစလညး စဥးစားသငသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးေကာမတအား ေျမယာမဝါဒႏင ၎အား အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ဆကစပသည ကစၥအားလးက ကငတြယေျဖရငးရန ေရရညလပပငခြငႏင တညေထာငသငသည။ ေျမ ယာအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရးေကာမတတြင သကဆငရာ တငးရငးသားေခါငးေဆာငမား၏ ကယစားလယ မား ပါဝငသငသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈ ေကာမတမားတြင ေဒသခလယသမား အပစမား/အသငးအဖြ႕ မား ပါဝငသငၿပး အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးႏငရမည။ အခနး (၅) - ပဒခြ ၄၅ (က) တြင ၎သည လယသမားအသငးအဖြ႕မားအား ‘၎တ႔၏အဖြ႕ဝငမား အၾကား’ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက ကငတြယရန လပပငခြငအာဏာေပးရနအတြက ေနရာက ရညညႊနး ေသာလညး ၎သည ရငးလငးမႈမရကာ အားနညးသည။ ေဒသခလယသမားမားတြင အျငငးပြားမႈမား ေျဖရငးျခငးလပငနးစဥအတြငး၌ အဓပၸာယျပညဝသညက႑ ရသငသည။ လ႔အဖြ႕အစညးမားသည နား လညရန လြယကၿပး မနကနတကသည သတငးအခကအလကမားအား အခနမ ျဖန႔ျဖးေပးျခငးက ပပး ၿပး အားေပးသငသည။ ေဒသခလယသမားမားအား ၎တ႔၏အမႈကစၥႏငပတသကသည သတငးအခက အလကမားက ရရရန၊ ေရ႕ေန ရရရနႏင တရားမတမႈႏင တရားေရးစနစတ႔အပါအဝင ႏငငတကာ သတမတခကမားႏငအည ၎တ႔၏ ရပငခြငမားအား အာမခေပးသငသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား ေစာငၾကပေလလာမႈဟေသာ ေဝါဟာရတြင ပဒခြ ၄၆ က ရညညႊနး သညမာ ေစာငၾကပေလလာသညအဖြ႕တစဖြ႕ ခန႔အပရမညျဖစၿပး လအပလင ရငးလငးၿပးဘကမလက သည အျငငးပြားေျဖရငးေရးယႏရားက ထေထာငရမည။ ေမးခြနးမားမာ ထေစာငၾကပေလလာသညအဖြ႕ မားတြင မညသက ခန႔အပမညနညးႏင ၎တ႔ မညမ သမာသမတကႏငရမညတ႔ ျဖစသည။ ေျမယာအ ျငငးပြားမႈမားအား ေစာငၾကပေလလာရန ရငးလငးၿပး ဘကမလကသည အျငငးပြားေျဖရငးေရး ယႏရား မားႏင ရပရြာလထအတြငးရ အဖြ႕မားႏင ေဒသခရပရြာလထက ဒမကေရစနညးလမးကက ေရြးေကာက တငေျမႇာကထားသည ကယစားလယမားအား ထေထာငသငသည။ ဝငခြငရႏငမႈ ေသခာေစရနႏင ၎ တြင အဆငအတနးအေျချပ ခြျခားဆကဆမႈ မျဖစပြားေစရန အစးရသည အယခဝငခြငမားႏင ဆကႏြယ သည ကနကစရတမား သ႔မဟတ အခေၾကးေငြမားအားလးအတြက ေပးေဆာငသငသည။

(ဍ) ေျမျပနာမားအား ေျဖရငးရန အထးတရား႐းမား ဖြ႕စညးထေထာငျခငး (သးျခားလြတလပၿပး ေရြးခယျခငး) တငးျပညအတြငးရ ယခင၊ ယခႏင အနာဂတကာလတ႔တြင ေျမယာအျငငးပြားမႈမားႏငျပနာမားအား ေျဖရငးႏငရန လြတလပၿပး၊သကဆငသညအဖြ႕တစဖြ႕ႏင ထေရာကသည ဆးျဖတခကခႏငစြမးက ထေထာငသငသည။ ၿမ႕နယမား၊ ျပညနယမား/တငးေဒသႀကးမားႏင ႏငငကသ႔ေသာ အဆငအသးသး ရ ေျမယာအျငငးပြားမႈေျဖရငးေရး ေကာမတတြင ဆးျဖတခကခႏငစြမး ရသငသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရးေကာမတမားအား အဆငတငးတြင ဒမကေရစနညးလမးျဖငလညး ဖြ႕စညးသငၿပး အေပၚမ ေအာကသ႔ ခဥးကပနညးျဖင တာဝနေပးျခငး သ႔မဟတ ေရြးေကာကျခငး မျပလပရပါ။

26

(ဎ) ေစာငၾကပေလလာမႈႏင တနဖးျဖတမႈ လကရမဝါဒမၾကမးအရ အမးသား ေျမအသးခမႈ ေကာငစသည အေကာငအထညေဖာမႈလပငနးစဥအား ေစာငၾကပေလလာမႈႏင တနဖးျဖတမႈတ႔ ဆကလကျပလပသြားရမည။ အမနတကယမာ ၎တြင ဤလပ ငနးစဥမားအား ေစာငၾကပေလလာရန သမာသမတကမႈ၊ လြတလပေသာအဖြ႕ ဖြ႕စညးထားမႈ မရျခငး ျဖစ သည။ ထ႔ေၾကာင ၎သည အကးအျမတ၏ပဋပကၡက ဖနတးသည - ေကာငစသည လအပသည ဆနး စစေဝဖနမႈမားျဖင ျပလပရန အလားအလာမရဘ ၎၏ကယပငလႈပရားမႈျဖင ေစာငၾကပေလလာျခငးက လပေဆာငသည။ ၎အစား NLUP သည လ႔ကငဝတကေသြဖညေသာ အမအကင (မနကနရန၊ စညး ကမးရရနႏင ၎အေပၚ တးတကေကာငးမြနလာရန) ၏ ျဖစရပမားက ကငတြယရန အပါအဝင မားစြာ ေသာ တာဝနယမႈမားႏငအတ ရငးလငးသည ေစာငၾကပေလလာမႈႏငတနဖးျဖတမႈ လပငနးစဥအား အ ေကာငအထညေဖာသငသည။ မဝါဒအား ေစာငၾကပေလလာရနႏင ၎အေပၚတးတကေကာငးမြနလာရန ျပညနယမား/တငးေဒသႀကးမားႏင ၿမ႕နယအဆငရ လြတလပသည သကဆငရာအဖြ႕မား ၎တြင ရ သငသည။

၇။ သးသပခကမား ဤျဖစႏငေျခအား တားဆးရနအတြက ျမနမာအစးရသည NLUP အား မၾကမးျပနလညေရးဆြရန အခနယရမညျဖစၿပး၊ ေဒသခရပရြာလထမား၊ လထအေျချပအဖြ႕အစညးမား၊ လထအေျချပလမႈအဖြ႕အ စညးမားႏင ပညာရငမား၏ ေအာကေဖာျပပါအႀကေပးမႈမားႏင မဝါဒႏငႏငငတကာသတမတခကမား ႏင အေကာငးဆးအေလအထမားအား ခနညႇရမညျဖစသည။ အမနတကယ ပါဝငသညမာ ေအာကမ အထကသ႔ မဝါဒလပငနးစဥသည တးတကမႈတစခ၊ လမႈေရးအရ တရားမတမႈႏင တရားဝငျဖစသည မဝါဒတ႔ဆသ႔ လမးေၾကာငးတစခသာလင ျဖစသည။ ေအာငျမငေသာ ေျမယာမဝါဒတစခ ဖနတးျခငးႏင တငးျပညအတြက ဤအကးအေျပာငးကာလအတြငး ျပညသမား၏ ယၾကညမႈက ရယႏငရန အစးရအ တြက ၎သည အဓကျဖစသည။