luẬn Án tiẾn sỸ nÂng cao chuẤt lƯỢng Ổn ĐỊnh hỆ thỐng ĐiỆn (pss)

131
i BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Nguyễn Hiền Trung ỨNG DỤNG LÝ THUYẾT TỐI ƢU RH ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CỦA HỆ ĐIỀU KHIỂN ỔN ĐỊNH HỆ THỐNG ĐIỆN PSS Chuyên ngành: Tự động hóa Mã số: 62.52.60.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KỸ THUẬT NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS Nguyễn Doãn Phƣớc 2. PGS.TS Nguyễn Nhƣ Hiển Thái Nguyên 2012 eBook for You

Upload: engineering

Post on 22-Nov-2015

152 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

Kỹ thuật điều khiển bền vững (robust) đã đƣợc ứng dụng cho thiết kế hệ điều khiển HTĐ từ cuối những năm 1980. Sự tiện lợi chính của kỹ thuật này mang lại là một công cụ tự nhiên để mô phỏng thành công những trạng thái không ổn định của nhà máy điện

TRANSCRIPT

  • i

    B GIO DC V O TO I HC THI NGUYN

    Nguyn Hin Trung

    NG DNG L THUYT TI U RH NNG CAO CHT LNG

    CA H IU KHIN N NH H THNG IN PSS

    Chuyn ngnh: T ng ha M s: 62.52.60.01

    LUN N TIN S K THUT

    NGI HNG DN KHOA HC:

    1. PGS.TS Nguyn Don Phc

    2. PGS.TS Nguyn Nh Hin

    Thi Nguyn 2012

    eBoo

    k for

    You

  • ii

    LI CAM OAN

    Ti xin cam oan y l cng trnh nghin cu ca ring ti da trn s hng

    dn ca tp th cc nh khoa hc v cc ti liu tham kho trch dn. Kt qu

    nghin cu l trung thc v cha cng b trn bt c mt cng trnh no khc.

    Thi Nguyn, ngy 13 thng 8 nm 2012

    Nghin cu sinh

    Nguyn Hin Trung

    eBoo

    k for

    You

  • iii

    LI CM N

    Trong qu trnh lm lun n, ti nhn c nhiu kin ng gp t cc

    thy gio, c gio, cc anh ch v cc bn ng nghip.

    Ti xin by t lng bit n n PGS.TS Nguyn Don Phc v PGS.TS

    Nguyn Nh Hin dnh tm huyt hng dn ti trong sut thi gian qua.

    Ti xin chn thnh cm n cc thy gio, c gio b mn T ng ha

    Khoa in Trng i hc K thut cng nghip, cc ng nghip b mn H

    thng in Khoa in Trng i hc K thut cng nghip v gia nh c

    nhng kin ng gp qu bu v to cc iu kin thun li cho ti trong qu trnh

    hon thnh lun n.

    Ti xin chn thnh cm n Phng qun l o to sau i hc Trng i

    hc K thut cng nghip; chn thnh cm n b mn iu khin t ng Vin

    in Trng i hc Bch Khoa H Ni, trung tm nghin cu trin khai cng

    ngh cao trng i hc Bch Khoa H Ni to nhng iu kin thun li ti

    hon thnh lun n ny.

    Tc gi lun n

    Nguyn Hin Trung

    eBoo

    k for

    You

  • iv

    MC LC

    LI CAM OAN ii

    LI CM N iii

    MC LC iv

    DANH MC CC K HIU vii

    DANH MC CC CH VIT TT x

    DANH MC CC HNH V, TH xi

    M U 1

    1. Tnh cp thit, ngha l lun v thc tin ca ti 1

    2. Mc ch nghin cu ca ti 2

    3. i tng v phm vi nghin cu 2

    4. Phng php nghin cu 3

    5. Nhng ng gp mi ca lun n 3

    6. Cu trc ca lun n 3

    Chng 1. TNG QUAN 6

    1.1. Gii thiu cu trc h thng in 6

    1.2. iu khin h thng in 8

    1.2.1. Nhim v iu khin HT 8

    1.2.2. Cu trc iu khin HT 10

    1.3. Vn dao ng gc ti trong HT 16

    1.3.1. nh ngha gc ti (gc rotor) 16

    1.3.2. Cn bng cng sut trong HT 18

    1.3.3. Nguyn nhn gy ra dao ng gc ti 18

    1.4. B n nh HT - PSS 21

    1.5. Nhng vn nghin cu v PSS 22

    1.5.1. Mt s phng php thit k PSS 22

    1.5.2. Cc cng trnh nghin cu v PSS 25

    1.6. Hng nghin cu ca lun n 26

    1.7. Kt lun chng 1 27

    eBoo

    k for

    You

  • v

    Chng 2. M HNH TON CA TRM PHT IN TRONG H

    THNG IN 28

    2.1. M hnh my pht in ng b 30

    2.1.1. Phng trnh biu din trn h trc to dq0 31

    2.1.2. Phng trnh vi mch t tuyn tnh 34

    2.2. M hnh kch t v b iu chnh in p 36

    2.3. M hnh turbine v b iu chnh tc 39

    2.3.1. M hnh turbine 39

    2.3.2. M hnh b iu tc 41

    2.4. M hnh ca h my pht kt ni vi HT 42

    2.4.1. Phng trnh rng buc in p trong h n v tng i 42

    2.4.2. M hnh multitimescale ca h my pht kt ni vi HT (m hnh

    bc 8) 43

    2.4.3. M hnh b qua qu stator ca h my pht kt ni vi HT (m

    hnh bc 6) 45

    2.4.4. M hnh two-axis ca h my pht kt ni vi HT (m hnh bc 4) 47

    2.4.5. M hnh fluxdecay ca h my pht kt ni vi HT (bc 3) 48

    2.4.6. M men damping 50

    2.5. Kt lun chng 2 51

    Chng 3. PHN TCH B N NH H THNG IN PSS 52

    3.1. Xy dng m hnh tn hiu nh ca h my pht kt ni vi HT 52

    3.2. Phn tch nh hng ca PSS i vi n nh tn hiu nh 58

    3.3. Phn tch cu trc cc PSS 63

    3.3.1. PSS u vo n PSS1A 63

    3.3.2. PSS u vo kp 64

    3.4. Phn tch cc thnh phn trong PSS2A/2B 68

    3.4.1. Tn hiu tc 68

    3.4.2. Tn hiu cng sut in 69

    3.4.3. Tn hiu cng sut c 69

    3.4.4. B pha v la chn tn hiu n nh 70

    3.4.5. Khu gii hn in p u cc 70

    3.5. nh gi hiu qu ca PSS i vi n nh gc ti 71

    eBoo

    k for

    You

  • vi

    3.5.1. Trng hp khng s dng PSS v c s dng PSS 71

    3.5.2. Trng hp s dng PSS1A v PSS2A 72

    3.6. Kt lun chng 3 74

    Chng 4. NG DNG IU KHIN TI U RH THIT K PSS

    TI U CU TRC 75

    4.1. Chuyn bi ton iu khin n nh tn hiu nh thnh bi ton iu

    khin bn vng RH 75

    4.2. Thit k b iu khin bn vng RH 80

    4.2.1. Khi nim c bn v l thuyt iu khin ti u RH 80

    4.2.2. Cc bc thc hin bi ton iu khin ti u RH 81

    4.2.3. Thit k PSS ti u RH 85

    4.3. M phng b iu khin 91

    4.3.1. M phng trong Matlab 91

    4.3.2. M phng theo thi gian thc 93

    4.4. Kt lun chng 4 97

    KT LUN V KIN NGH 99

    DANH MC CC CNG TRNH C LIN QUAN N LUN N 100

    TI LIU THAM KHO 101

    PH LC 106

    eBoo

    k for

    You

  • vii

    DANH MC CC K HIU

    x Cc vector bin trng thi

    y Vector u ra ca h thng

    u Vector u vo ca h thng

    n n Ma trn c cc phn t 0 c kch thc n n

    nI Ma trn n v c kch thc n

    a, b, c Cun dy stator mi pha

    fd Cun dy kch t

    kd Cun cn theo trc d, (k=1,2)

    kq Cun cn theo trc q, (k=1,2)

    va, vb, vc in p pha tc thi stator

    ia, ib, ic Dng in tc thi stator cc pha a, b, c

    ifd, ikd, ikq Cc dng in mch kch t, cun cn dc trc v

    ngang trc

    rfd, rkd, rkq Cc in tr mch rotor, cun cn

    laa, lbb, lcc T cm cc cun dy stator

    lab, lbc, lca H cm gia cc cun dy stator

    lafd, lakd, lakq H cm gia cc cun dy rotor v stator

    lffd, lkkd, lkkq T cm ca mch rotor

    Rs in tr pha phn ng (stator)

    s Ton t laplace = d/dt

    Gc rotor (gc ti) ca my pht (rad)

    eBoo

    k for

    You

  • viii

    Gc xc nh bi trc pha a v trc d (rad)

    vs Gc pha u ca in p trn thanh ci h thng

    Tc gc ca my pht (rad/s)

    0 Tc ng b (rad/s)

    Pm Cng sut c (p.u)

    TM M men c (p.u)

    Pe Cng sut in (p.u)

    Te M men in (p.u)

    Qe Cng sut phn khng (p.u)

    TD M men dammping m men dp (damping torque)

    TS M men ng b (synchronizing torque)

    KD H s m men damping

    KS H s m men ng b

    H Hng s qun tnh my pht (s)

    d T thng stator dc trc

    q T thng stator ngang trc

    Efd in p kch t

    Vt in p u cc ca my pht (p.u)

    Vd in p stator dc trc

    Vq in p stator ngang trc

    Id Dng in stator dc trc

    Iq Dng in stator ngang trc

    eBoo

    k for

    You

  • ix

    Ed in p qu dc trc

    Eq in p qu ngang trc

    kd T thng mc vng cun cn dc trc

    kq T thng mc vng cun cn ngang trc

    Xd; Xd; Xd in khng ng b, qu v siu qu dc trc ca

    my pht

    Xq; Xq; Xq in khng ng b, qu v siu qu ngang trc

    ca my pht

    Xls in khng khe h (stator leakage inductance)

    Td0; Td0 Hng s thi gian qu v siu qu d dc trc (s)

    Tq0; Tq0 Hng s thi gian qu v siu qu d ngang trc (s)

    eBoo

    k for

    You

  • x

    DANH MC CC CH VIT TT

    Ch vit tt Biu din Ghi ch ting anh

    PSS B n nh HT Power System Stabilizer

    AVR T ng iu chnh in p Automatic Voltage

    Regulator

    LMI Bt ng thc ma trn tuyn tnh Linear Matrix Inequalities

    LFO Dao ng tn s thp Low Frequency

    Oscillation

    LFC iu khin tn sti Loadfrequency Control

    AGC Automatic Generation

    Control

    HTKT H thng kch t Excitation Systems

    CSTD Cng sut tc dng Active Power

    CSPK Cng sut phn khng Reactive Power

    FACTS H thng truyn ti in xoay chiu

    linh hot

    Flexible AC Transmission

    Systems

    HVDC Truyn ti in mt chiu cao p High Voltage Direct

    Current

    SVC Thit b b cng sut phn khng

    tnh

    Static Var Compensator

    HT H thng in Power System

    MBA My bin p Transformer

    AC Xoay chiu

    DC Mt chiu

    p.u n v tng i Per unit

    eBoo

    k for

    You

  • xi

    DANH MC CC HNH V, TH

    Hnh 1.1. Cc phn t c bn ca mt HT 7

    Hnh 1.2. Cc h thng iu khin con v iu khin lin quan ca mt trm pht

    in 9

    Hnh 1.3. Phn loi cc ch ca HT 10

    Hnh 1.4. Cu trc iu khin HT 11

    Hnh 1.5. S khi iu khin v bo v HTKT my pht in ng b 13

    Hnh 1.6. iu khin tn s v phn phi CSTD trong HT 16

    Hnh 1.7. c tnh cng sut ca my pht 17

    Hnh 1.8. Phn loi n nh HT (nt m ch phm vi nghin cu ca lun n) 19

    Hnh 1.9. Dao ng cc b 19

    Hnh 1.10. Dao ng lin khu vc 20

    Hnh 1.11. S khi iu khin HTKT c PSS 20

    Hnh 1.12. Cu trc c bn ca PSS 21

    Hnh 2.1. S khi mt my pht in ng b 29

    Hnh 2.2. S my in ng b hai cc t 30

    Hnh 2.3. S mch my kch t mt chiu c lp 36

    Hnh 2.4. S mch my kch t t kch 37

    Hnh 2.5. M hnh HTKT IEEE loi 1 [46] 39

    Hnh 2.6. S khi ca h thng iu tc c kh - thy lc 41

    Hnh 2.7. S khi ca h thng iu tc in t - thy lc 41

    Hnh 2.8. M hnh h thng turbine v iu tc n gin 42

    Hnh 2.9. S ng hc siu qu ca my pht [46] 45

    Hnh 2.10. M hnh hai trc (two-axis) ca h my pht [46] 47

    Hnh 2.11. M hnh ng hc flux-decay ca my pht in [46] 49

    Hnh 3.1. S khi iu chnh kch t my pht ni li 52

    Hnh 3.2. M hnh HTKT IEEE loi 1 vi tn hiu nh 56

    Hnh 3.3. HTKT thyristor ST1A vi AVR 57

    Hnh 3.4. S khi tuyn tnh ca my pht bao gm kch t & AVR 57

    Hnh 3.5. p ng t nhin ca gc ti vi cc nhiu nh 59

    Hnh 3.6. th vector cc thnh phn m men vi AVR 60

    eBoo

    k for

    You

  • xii

    Hnh 3.7. S khi tuyn tnh h my pht ni li vi kch t, AVR v PSS 60

    Hnh 3.8. th vector cc thnh phn m men vi AVR & PSS 63

    Hnh 3.9. S khi ca PSS1A loi u vo n 64

    Hnh 3.10. S khi PSS2A (IEEE 421.5.1992) 66

    Hnh 3.11. S khi ca PSS2B 66

    Hnh 3.12. S khi ca PSS3B 67

    Hnh 3.13. S khi ca PSS4B (Multi-band PSS) 67

    Hnh 3.14. M hnh b chuyn i sai lch tc ca PSS4B 68

    Hnh 3.15. Khu lc thng cao 69

    Hnh 3.16. Khu lc thng cao v tch phn rt gn 69

    Hnh 3.17. Cc cu hnh khu lc i vi cng sut c 69

    Hnh 3.18. Khu khuch i v b pha 70

    Hnh 3.19. p ng gc ti 71

    Hnh 3.20. p ng tc rotor 71

    Hnh 3.21. p ng sai lch tc 71

    Hnh 3.22. p ng CSTD my pht Pe 71

    Hnh 3.23. p ng gc ti 72

    Hnh 3.24. p ng tc rotor 72

    Hnh 3.25. p ng sai lch tc rotor 72

    Hnh 3.26. p ng CSTD my pht Pe 72

    Hnh 3.27. p ng gc ti 73

    Hnh 3.28. p ng tc rotor 73

    Hnh 3.29. p ng CSTD my pht Pe 73

    Hnh 3.30. p ng sai lch tc rotor 73

    Hnh 3.31. p ng gc ti 73

    Hnh 3.32. p ng sai lch tc rotor 73

    Hnh 4.1. S khi rt gn dng trong nghin cu 75

    Hnh 4.2. Bi ton iu khin ti u RH 77

    Hnh 4.3. th Bode ca b iu khin thit k (bc 28) 89

    Hnh 4.4. th gi tr suy bin Hankel 89

    Hnh 4.5. So snh th Bode ca b iu khin ban u v b iu khin gim bc

    90

    eBoo

    k for

    You

  • xiii

    Hnh 4.6. Gi tr suy bin a li ca m hnh R ban u 90

    Hnh 4.7. So snh th Bode ca m hnh b iu khin ban u v b iu khin

    sau khi gim bc (Rr_add v Rr_mult) 91

    Hnh 4.8. p ng bc ca ba m hnh 91

    Hnh 4.9. p ng sai lch gc ti 92

    Hnh 4.10. p ng gc ti 92

    Hnh 4.11. p ng sai lch tc 92

    Hnh 4.12. p ng sai lch CSTD Pe 92

    Hnh 4.13. p ng sai lch in p u cc Vt 92

    Hnh 4.14. Hnh nh ca Card iu khin R&D DS1104 93

    Hnh 4.15. Thit lp cho mi trng Solver chy thi gian thc 94

    Hnh 4.16. Thit lp cho mi trng Realtime workshop chy thi gian thc 94

    Hnh 4.17. Mi lin h gia cc phn mm iu khin 94

    Hnh 4.18. S bn thit b m phng 95

    Hnh 4.19. p ng sai lch gc ti 96

    Hnh 4.20. p ng sai lch tc 96

    Hnh 4.21. p ng sai lch CSTD Pe 96

    Hnh 4.22. p ng sai lch in p u cc my pht Vt 96

    Hnh 4.23. p ng sai lch gc ti c CPSS v PSSHinfi 97

    Hnh 4.24. p ng sai lch gc ti c CPSS v khng c PSS 97

    Hnh 4.25. p ng sai lch tc c CPSS v PSSHinfi 97

    Hnh 4.26. p ng sai lch tc c CPSS v khng c PSS 97

    Hnh PLI.1 S m phng trong Matlab (CPSS v khng PSS) 106

    Hnh PLI.2 S m phng trong Matlab (PSS1A v PSS2A) 107

    Hnh PLI.3 S khi ca CPSS (PSS1A) 108

    Hnh PLI.4 S khi ca PSS2A 108

    Hnh PLI.5 S m phng trong Matlab ca my pht in ng b ni li 109

    eBoo

    k for

    You

  • eBoo

    k for

    You

  • 1

    M U

    K thut iu khin bn vng (robust) c ng dng cho thit k h iu

    khin HT t cui nhng nm 1980. S tin li chnh ca k thut ny mang li l

    mt cng c t nhin m phng thnh cng nhng trng thi khng n nh ca

    nh my in. Mt s cc n lc gp phn vo vic thit k cho b n nh

    HT (PSS) v/hoc cc thit b FACTS s dng khi nim H nh trong vic a

    ra cng thc thit k nhy ho ln [34], [51], tng hp [16], [44] v khi nim

    H2 trong LQG [23], [48]. Trong cc nghin cu ny rt nhiu cc mc ch iu

    khin kinh in nh s suy gim nhiu lon, tnh n nh bn vng ca h thng c

    nhiu c thc hin v gii quyt bng k thut tng hp H.

    Gn y xut hin thm nhiu kt qu nghin cu c lin quan n vn ny.

    in hnh l ca G. N. Taranto, J. H. Chow [49] a ra b iu khin cn bng m

    hnh (modelmatching), cng trnh ca Hardiansyah, Seizo Furuya, Juichi Irisawa

    [23] a ra b iu khin H, hay cng trnh ca J. H. Chow, J.J. SanchezGasca p

    dng phng php gn im cc thit k PSS [17], Tuy nhin cc tc gi li

    cha a ra thit k cc b iu khin p dng c rng trong cc iu kin vn

    hnh, cng nh ch hn ch c s nh hng cc tn hiu ngoi sinh nh trng s

    chn trc di iu kin chng phi l o c. R rng gi thit ny khng phi

    lc no cng c tha mn trong thc t. Chnh v th cn thit phi nghin cu

    pht trin cc h thng iu khin ny di gi thit tn hiu ngoi sinh l khng o

    c hoc khng quan st c.

    1. Tnh cp thit, ngha l lun v thc tin ca ti

    Khi phi thit k, xy dng mt h thng iu khin bt k no , cc nh thit

    k thng gp phi bi ton l b iu khin c thit k phi m bo cho h thng

    c c cht lng lm vic mong mun nh n nh, tiu hao nng lng thp, tnh

    bn vng cao,... trong di cng sut lm vic ln. C th thy ngay c rng yu cu

    ny kh c th c p ng ch vi cc cng c iu khin c cu trc n gin

    ang c s dng nhiu trong cng nghip nh b iu khin PI, PID,

    eBoo

    k for

    You

  • 2

    PSS l mt trong cc b iu khin hin ang c s dng trong cc nh my

    in. Vit Nam, n c lp t trong cc nh my nhit in Ph Li, Ph M;

    nh my thy in Thc B, Yaly v Sn La PSS c nhim v tng cng vic

    gim cc dao ng tn s thp trong HT [42], [45] m rng gii hn truyn ti

    cng sut v duy tr hot ng an ton ca mng li in. Tuy vy, n vn c mt

    hn ch l mi b tham s iu khin ch m bo c tnh n nh cho h thng

    trong mt di cng sut lm vic nht nh (nominal conditions), ngoi di cng

    sut k s vn hnh bt buc phi t chnh nh li cc tham s lm vic ca

    PSS. Hn th na, nhng tham s chun c gii thiu cng ch m bo c

    tnh n nh khi h thng lm vic c lp v khng b cc tng tc khc ca

    nhng h thng xung quanh tc ng di vai tr nh cc tn hiu nhiu ngoi sinh.

    nng cao c kh nng lm vic bn vng cho cc b iu khin, hin

    ngi ta vn s dng nguyn tc th cu l xy dng thm nhiu mch vng iu

    khin b sung (cascade), bng cch s dng thm b iu khin PID cng nghip

    [18], [50] v cc b lc leadlag [32]. Song ng tic, nh ti liu [22] ch r,

    nguyn l iu khin bo th ny vn cha ng cc khim khuyt ca n v vn c

    th dn ti s ph v ch tiu cht lng t ra ca h thng, chng hn nh vi s

    gia tng ca cc ng dy truyn ti in di cng sut ln, cc my pht lp t

    HTKT nhy cao th trong mt s trng hp, cc b iu khin trn khng m

    bo c s tt dn i vi nhng dao ng trong h thng.

    Gn y, l thuyt ti u RH [2], [41], [55] c pht trin m rng kho

    cng c cho cc k s iu khin thit k iu khin bn vng, cho php to ra

    c cc b biu khin b sung c kh nng m rng di cng sut lm vic nh

    mc cho h thng m vn m bo c vic loi b cc tc ng ngoi sinh bn

    ngoi. V vy, trong lun n ny xut xy dng cu trc b iu khin mi

    trn c s l thuyt ti u RH nng cao cht lng iu khin n nh HT.

    iu ny mang tnh cp thit v c ngha ln trong thc t.

    2. Mc ch nghin cu ca ti

    ng dng l thuyt iu khin ti u RH nng cao cht lng iu khin

    n nh HT.

    3. i tng v phm vi nghin cu

    i tng nghin cu ca lun n l H thng in.

    eBoo

    k for

    You

  • 3

    Phm vi nghin cu ca lun n c gii hn trong vic nghin cu n

    nh gc ti (gc rotor) vi cc nhiu nh, cc nhiu nh ny sinh ra bi thiu m

    men damping hoc thay i v ph ti hay my pht trong qu trnh lm vic. K

    thut thit k b iu khin y l l thuyt iu khin ti u RH.

    4. Phng php nghin cu

    Nghin cu l thuyt: Phn tch nh gi v h thng ha cc cng trnh

    nghin cu c cng b thuc lnh vc lin quan: bi bo, tp ch, sch chuyn

    ngnh; nghin cu cu trc v phng php la chn thng s PSS. nh gi u

    nhc im cc b PSS .

    Nghin cu thc tin: Nghin cu cu trc cc PSS ang lp t trong cc

    nh my in hin nay Vit Nam, ri phn tch l gii so snh. Kim chng b

    iu khin PSS thit k mi bng m phng trong Matlab R2010a & Simulink, sau

    l m phng thi gian thc trn Card R&D DS1104. nh gi kh nng ng

    dng ca b PSS mi.

    Ly kin chuyn gia: Tham kho kin ca cc nh khoa hc Vin in

    trng i hc Bch khoa H Ni, trung tm nghin cu trin khai cng ngh cao

    trng i hc Bch Khoa H Ni; kin ca cc K s vn hnh nh my nhit

    in Ph Li, thy in Sn La v nh sn xut thit b PSS ca hng ABB.

    5. Nhng ng gp mi ca lun n

    Lun n nghin cu mt cch h thng v PSS. ng dng l thuyt iu

    khin ti u RH thit k PSS nng cao cht lng n nh HT. B iu khin

    cho thy lm vic bn vng vi nhiu so vi cc PSS thng thng. Lun n

    dng chun Hankel gim bc m hnh b iu khin, gip cho vic thc hin b

    iu khin RH c tnh kh thi trong thc t.

    Lun n nh gi c hiu qu ca cc loi PSS trong vn gim cc

    dao ng gc rotor (dao ng c in tn s thp) ca my pht in. Kt qu ny

    s gip cho cc k s vn hnh HT hiu r hn v thit k PSS theo l thuyt iu

    khin ti u RH cng nh cch ci t PSS theo cc cu trc khc.

    Kt qu nghin cu ca lun n m ra kh nng ng dng RH PSS trong

    HT thc t.

    6. Cu trc ca lun n

    Ngoi phn m u, kt lun v kin ngh lun n gm cc chng sau y:

    eBoo

    k for

    You

  • 4

    Chng 1 gii thiu cu trc chung v HT; vn iu khin HT nh iu

    khin in p, iu khin tn s HT; phn tch nguyn nhn gy nn dao ng gc

    ti (gc rotor), tc hi ca dao ng v cch khc phc. Bin php khc phc y

    l s dng PSS hot ng thng qua AVR dp tt cc dao ng c in ca my

    pht in. Cui chng 1 trnh by cc vn nghin cu v PSS, bao gm cc

    phng php thit k PSS nh m men damping, p ng tn s hay gi tr ring v

    ma trn trng thi; cng nh phn tch cc tn ti v nghin cu cn b ng. c

    bit trn nn l thuyt ti u RH tc gi xut phng php thit k b iu

    khin PSS bn vng, c tnh ti u c v cu trc v tham s, thay th cho cc b

    PSS hin c.

    Chng 2 ca lun n c dnh xy dng m hnh ton tng qut ca

    trm pht in trong HT. C th l xy dng m hnh ton ca my pht in trn

    h ta dq0. Sau l xy dng m hnh ton ca cc khi iu khin lin quan

    trong trm pht in nh h thng kch t, h thng turbine v iu tc. Phn tip

    theo l xy dng m hnh ton ca h my pht in khi kt ni vi HT qua

    ng dy ti in. Vi gi thit l HT lm vic ch xc lp nn tnh phi

    tuyn ca mch t khng phi xt n, HTKT s dng l kch t IEEE loi 1. T

    , ph hp vi phm vi v thc t nghin cu tc gi la chn m hnh ton

    dng trong nghin cu l m hnh fluxdecay (m hnh bc 3).

    Chng 3 tc gi i su phn tch b n nh HT PSS, t so snh nh

    gi hiu qu cc b PSS hin c vi nhau. Phn u ca chng c dnh xy

    dng m hnh ton tuyn tnh ha xung quanh im lm vic ca h my pht

    kt ni vi HT khi b nhiu lon nh tc ng, t a ra c h phng trnh

    trng thi ca HT. Da trn h phng trnh trng thi v s khi xy dng

    c, tc gi gii thch bn cht vt l cc thnh phn m men khi cha c AVR

    v khi c AVR. Kt qu phn tch cho thy nhc im ca vic s dng AVR

    nhy cao do to ra thnh phn m men damping tng theo chiu m, khin hot

    ng ca my pht khng n nh. Bng vic b sung thm mt thnh phn vector

    m men cng pha vi sai lch tc s khc phc c nhc im ca AVR,

    thnh phn m men ny chnh l do PSS to nn. Phn tip theo ca chng 3 gii

    thiu cc cu trc ca PSS theo chun IEEE 421.5.2005, phn tch cc thnh phn

    trong cu trc ca PSS2A/2B. Cui chng 3 thc hin nh gi hiu qu ca PSS

    i vi n nh gc ti trong hai trng hp: i) h thng khng s dng PSS v c

    eBoo

    k for

    You

  • 5

    s dng CPSS; ii) h thng s dng PSS1A v PSS2A. Kt qu m phng trong

    Matlab v thi gian thc cho thy hiu qu kh tt ca vic s dng PSS i vi n

    nh gc ti, dn n n nh tc rotor v CSTD u ra my pht. Tuy nhin,

    cht lng n nh cha cao. Do , tc gi mi xut thit k b iu khin PSS

    bn vng theo l thuyt ti u RH. Pht hin ny v nhng kt qu nghin cu

    trong chng 3 l mt ng gp ca lun n.

    Chng 4 l chng trng tm ca lun n. Cng vic u tin c dnh cho

    vic chuyn bi ton iu khin n nh tn hiu nh thnh bi ton iu khin bn

    vng. T , thy c nhim v cn phi thc hin khi thit k b iu khin PSS.

    Phn tip theo trnh by tng quan v l thuyt iu khin ti u v cc bc thit

    k b iu khin bn vng PSS: bc mt, xc nh tp tt c cc b iu khin

    (s) lm h kn n nh; bc hai, tm mt phn t R(s) trong tp (s) sao cho vi

    n c c nhy cm vi sai lch m hnh S v vi nhiu p cng nh quan h

    Gpz(s) l nh nht. Vi cng c h tr l phn mm Matlab, tc gi tm ra

    b iu khin bc 28. b iu khin c tnh kh thi trong thc t, tc gi dng

    chun Hankel gim bc. Kt qu thu c l b iu khin bc 6. Phn cui ca

    chng 4 dnh cho vic m phng b iu khin trong hai trng hp. M phng

    trong Matlab v m phng theo thi gian thc. Tc gi dnh mt thi lng ng

    k cho vic kim chng b iu khin bng m phng thi gian thc ti trung tm

    nghin cu trin khai cng ngh cao trng i hc Bch Khoa H Ni. Cc kt

    qu m phng cho thy b iu khin bn vng PSS c tc dng r rt i vi vic

    rt ngn thi gian dao ng gc ti v h thp c bin dao ng gc ti so vi

    cc b PSS truyn thng. Kt qu nghin cu trong chng ny l mt ng gp

    mi v quan trng ca lun n.

    Phn cui cng ca lun n l cc cng trnh cng b lin quan n lun n,

    cc ti liu tham kho v phn ph lc.

    eBoo

    k for

    You

  • 6

    1 Chng 1. TNG QUAN

    Equation Section 1

    1.1. Gii thiu cu trc h thng in

    Hnh 1.1 minh ha cc phn t c bn ca mt HT hin i. in nng c

    to ra trm pht in (GS) v c truyn ti n h tiu th thng qua mng li

    in phc tp bao gm cc ng dy truyn ti, cc MBA, cc thit b ng

    ctTa c th phn mng li in thnh cc h thng nh sau:

    H thng truyn ti

    H thng truyn ti trung gian

    H thng phn phi

    H thng truyn ti lin kt tt c cc trm pht in chnh vi cc trung tm

    ph ti trong h thng. N to ra xng sng ca HT hp nht v hot ng cc

    cp in p cao nht (in hnh l 220kV v cao hn). V in p u ra ca my pht

    thng trong khong t 10,5 n 35kV, nn nhng in p ny s c nng ln cao

    bi MBA trc khi truyn ti i xa n cc trm truyn ti trung gian, ti y in p

    c h xung cp in p truyn ti trung gian (thng l 69kV n 138kV).

    H thng truyn ti trung gian truyn nng lng in vi cng sut nh hn

    t cc trm truyn ti n cc trm phn phi. Cc h tiu th in ln cng nghip

    c cung cp in trc tip t h thng truyn ti. mt s h thng, khng c

    ranh gii r rng gia mng in truyn ti v mng truyn ti trung gian.

    H thng phn phi tng trng cho giai on cui trong vic truyn ti in

    nng ti cc h tiu th ring l. in p phn phi s cp thng nm trong

    khong 6kV n 35kV. Cc h tiu th in cng nghip nh c cung cp in

    trc tip t cc ng dy cp in p ny. Cc h tiu th in sinh hot v

    thng mi th tiu th pha th cp MBA vi in p 380/220V.

    Cc trm pht in nh t gn ph ti thng c kt ni trc tip ti h

    thng truyn ti ph hoc h thng phn phi. Cn s lin kt gia cc HT gn

    nhau thng c thc hin cp h thng truyn ti.

    HT nh m t trn y to nn s phc tp v cu trc cng nh tin

    cy,... Mt mt, HT ny cho php khai thc ti a cc u im vn hnh kinh t

    (phi hp vi cc ngun thu nhit in, ti u ho cng sut ngun); cho php

    eBoo

    k for

    You

  • 7

    h thng chng li c cc s c bt thng m khng lm gin on vic cung

    cp in cho cc h tiu th. Mt khc, l tin thun li cho vic pht trin cc

    ngun in cng sut ln v vic u ni vo h thng. Tuy nhin, cng lm ny

    sinh vn v n nh HT [5], [30].

    GS

    GS

    Ph ti

    cng nghip

    Trm pht in nh

    Ph ti cng nghip

    Ph ti thng mi Ph ti sinh hot

    500kV 500kV 220kV 22kV 15,75kV

    500kV

    500kV 220kV

    ng dy trung p

    380/220V

    110kV

    Trm phn phi

    110kV

    6/10/22kV

    Trm truyn ti

    Kt ni vi HT bn cnh

    H th

    ng t

    ruyn t

    i

    500kV

    H th

    ng t

    ruyn t

    i

    220kV

    220kV

    0,4kV

    22kV

    Hnh 1.1. Cc phn t c bn ca mt HT

    T

    i

    n

    g d

    y tru

    yn t

    i

    trung g

    in

    ng d

    y

    truyn t

    i tr

    ung

    gi

    n K

    t

    ni v

    i

    ng

    dy b

    n c

    nh

    eBoo

    k for

    You

  • 8

    1.2. iu khin h thng in

    1.2.1. Nhim v iu khin HT

    Chc nng ca mt HT l bin i nng lng t mt dng t nhin sang

    dng in v truyn ti n cc im tiu th. S tin li ca nng lng in l d

    truyn ti v iu khin vi hiu sut v tin cy cao. Trong qu trnh vn hnh

    HT cn m bo cc yu cu sau y:

    1. H thng phi c kh nng p ng mt cch lin tc vi s thay i nhu cu ti

    CSTD v CSPK. Khng ging nh cc dng nng lng khc, in nng khng

    th tch tr vi dung lng ln c. Bi vy, rt nhiu thit b v b iu khin

    c s dng duy tr cn bng cng sut tiu th v cng sut pht.

    2. Cht lng in nng phi m bo cc tiu chun sau y:

    Tn s h thng khng i

    in p nt khng i

    Hnh 1.2 m t mt s khi iu khin ca mt trm pht in trong HT.

    Trong mi khi iu khin my pht c cha khi iu tc v khi iu khin kch

    t. Khi iu tc c nhim v iu chnh tc v iu khin mt s bin cung cp

    nng lng nh p sut hi, nhit v lung nng lng. Chc nng ca khi iu

    khin kch t l iu chnh in p v CSPK u ra my pht.

    Mc ch ca h thng iu khin my pht l cn bng cng sut pht vi

    cng sut ti cng cc tn tht. Bi vy, tn s v CSTD c quan h mt thit

    vi nhau.

    H thng iu khin ng dy truyn ti bao gm cc thit b iu khin

    cng sut v in p, nh thit b b tnh SVC, my b ng b, t in,

    khng in ng ct, b iu p MBA, MBA dch pha v cc thit b iu

    khin ng dy HVDC. Mc ch l duy tr in p, tn s cng nh cc

    thng s khc ca h thng nm trong gii hn cho php.

    Cc h thng iu khin m t trn y gp phn tho mn s lm vic ca

    HT. Chng c nh hng ng k n c tnh ng hc ca h thng v kh

    nng i ph vi cc nhiu lon.

    Cc mc ch iu khin c da trn ch lm vic ca HT. Trong cc

    iu kin bnh thng, mc ch iu khin l m bo in p v tn s gn vi

    gi tr nh mc. Khi pht sinh iu kin khc thng, mc ch iu khin l a

    h thng v ch bnh thng.

    eBoo

    k for

    You

  • 9

    Da vo [30], [31], c th phn loi ch ca HT ra cc loi sau y: bnh

    thng, cnh bo, nguy him, s c v phc hi sau s c. Hnh 1.3 m t cc ch

    ny v phng thc tc ng gia chng.

    Trong ch bnh thng, tt c cc thng s ch h thng nm trong

    phm vi nh mc v khng c thit b no b qu ti. H thng lm vic an ton v

    c kh nng tr vng vi nhng bin c ngu nhin m khng vi phm bt c rng

    buc no.

    iu -K hoch sn xut

    H thng kch t v iu khin

    My pht

    Khi iu khin my pht

    Dng in kch t K

    hi

    iu k

    hi

    n m

    y

    pht

    kh

    c

    v

    c

    c

    iu k

    hi

    n li

    n q

    ua

    n

    Cng sut trc

    iu khin ng dy ti in

    Tn s Trao i cng sut

    Cng sut my pht

    Tc /cng sut

    in p

    H thng iu khin my pht

    Tn s Trao i cng sut

    Cng sut my pht

    Tc

    Hnh 1.2. Cc h thng iu khin con v iu khin lin quan

    ca mt trm pht in

    iu tc v iu khin

    eBoo

    k for

    You

  • 10

    Nu mc an ton di

    gii hn chc chn, hoc khi h

    thng chu mt nhiu lon gia tng

    do iu kin thi tit (bo), th h

    thng ri vo ch cnh bo.

    ch ny, tt c cc bin ca h

    thng vn cn nm trong gii hn

    cho php v cc rng buc vn cn

    c tha mn.

    Khi h thng ch cnh

    bo, nu xy ra nhiu ln th h

    thng ri vo ch nguy him. ch ny, in p nhiu thanh ci gim thp

    v/hoc thit b b qu ti. H thng vn c th duy tr v c th quay tr v ch

    cnh bo bng cc bin php iu khin khn cp nh: loi tr s c, iu khin

    kch t, ng m van nhanh,

    Nu cc bin php trn khng c s dng hoc khng c hiu qu, th h

    thng s b s c, hu qu l lm s c lan rng v c th sp h thng. Cc hot

    ng iu khin nh xa thi ph ti v iu khin h thng b phn tch hon ton.

    Ch phc hi sau s c c th hin bng hot ng iu khin ti kt ni

    li tt c cc iu kin thun li v khi phc li ti h thng. H thng c chuyn

    t ch ny sang ch cnh bo, ch bnh thng c hay khng l cn ty

    thuc vo iu kin lm vic thc t ca h thng.

    Cc ch h thng phn loi nh trn cung cp khun kh cho cc chin

    lc iu khin gip cho cng tc vn hnh HT c hiu qu.

    1.2.2. Cu trc iu khin HT

    Hnh 1.4 l s cu trc iu khin HT, phn chia lm hai khi: cc b

    iu khin lp t pha nh my in v cc b iu khin lp t pha ng dy

    truyn ti in:

    Khi iu khin pha nh my c hai b phn c bn: mt l iu khin tn s

    ti (LFC) hay iu tc turbine, dng gi tn s ca my pht gi tr nh

    mc (50Hz), mt b phn quan trng khc l h thng iu khin kch t. B

    phn LFC khng nhanh ci thin n nh ca h thng, v hng s thi

    S c Nguy him

    Cnh bo Phc hi

    Bnh thng

    Hnh 1.3. Phn loi cc ch ca HT

    eBoo

    k for

    You

  • 11

    gian ca n ln; cn iu khin kch t c th hot ng rt nhanh v hng s

    thi gian ca n rt nh.

    Trong khi HTKT dng ci thin n nh cho my pht ng b, th cc thit

    b FACTS [9] dng n nh cc dao ng trn cc ng dy truyn ti

    in. FACTS c nh ngha l vic s dng k thut in t cng sut ln

    in p cao, vi cc b vi x l, cc thit b vi in t iu khin HT.

    FACTS c thit k vt qua cc gii hn v mt c kh ca ng dy

    truyn ti in xoay chiu. FACTS gp phn gia tng kh nng truyn ti,

    kh nng iu khin cng sut v dp tt cc dao ng trong HT [9], [40].

    Ngoi cc khi iu khin nu trn, trong HT Vit Nam cn c trung tm

    iu HT quc gia (A0), di l cc iu min Bc, min Nam v min

    Trung ch huy vn hnh HT p ng yu cu sn xut v tiu th in nng.

    Sau y ta s phn tch phng php iu khin hai thng s quan trng ca

    ch h thng in l in p v tn s.

    1.2.2.1. iu khin in p

    a) Gii thiu chung

    iu khin in p ngi ta thc hin iu khin vic sn xut, tiu th

    CSPK tt c cc cp trong HT. Cc my pht l phng tin c bn iu

    khin in p, trong vic iu khin dng in kch t thng qua AVR s duy tr

    c in p u cc cc my pht in. Cc phng tin thm vo iu khin

    in p c th phn loi nh sau:

    Ngun CSPK, nh t b ngang, khng b ngang, my b ng b v SVC

    B khng ng dy, nh t b dc

    MBA iu chnh, nh MBA c iu chnh in p di ti v MBA tng p

    Pha nh my in

    Hnh 1.4. Cu trc iu khin HT

    Cc b iu iu khin HT

    Pha tryn ti in

    Turbine iu khin tn s ti (LFC)

    (chm)

    Kch t, AVR (nhanh)

    FACTS (nhanh)

    B iu khin c kh (chm)

    eBoo

    k for

    You

  • 12

    HTKT (bao gm kch t v AVR) l mt trong cc h thng thit b quan

    trng nht quyt nh n s lm vic an ton ca my pht in. N c nhim v

    cung cp dng in mt chiu cho cun dy kch t ca my pht in ng b.

    Khi my pht cha ni vo li in, vic thay i dng in kch t ch thay

    i in p u cc my pht. Tuy nhin khi my pht in c ni vo li in c

    cng sut rt ln so vi my pht, vic tng gim dng kch t hu nh khng lm

    thay i in p li. Tc dng ca HTKT khi l iu khin CSPK ca my pht.

    t ng iu chnh dng kch t ca my pht in ng b, ngi ta s

    dng h thng t ng iu chnh kch t c b phn iu khin chnh l thit b t

    ng iu chnh in p AVR. Thit b ny c nhim v gi cho in p u cc

    my pht l khng i (vi chnh xc no ) khi ph ti thay i v nng cao

    gii hn truyn ti cng sut ca my pht vo HT, c bit khi my pht c

    ni vi h thng qua ng dy di. Nhng yu cu chung vi h thng t ng

    iu chnh kch t l: m bo n nh tnh (vi nhiu nh) v nng cao tnh n nh

    ng (vi nhiu ln); cn c ch kch thch cng bc khi my lm vic ch

    s c (nh ngn mch trong li)

    Hiu qu thc hin cc nhim v nu trn ph thuc vo c trng v thng s

    ca HTKT [13], [27].

    b) Phn loi kch t

    Kch t c th chia ra cc loi sau y [13], [27]:

    Kch t mt chiu loi DC

    Kch t xoay chiu loi AC

    Kch t tnh loi ST

    c) Chc nng iu khin v bo v ca HTKT

    Mt HTKT hin i c nhiu chc nng hn b iu chnh in p thng

    thng. Bao gm iu khin, gii hn v bo v m c cp trong cc yu

    cu ca HTKT. S khi giao tip cc b phn chc nng ny c trnh by

    hnh 1.5. Mt HTKT c th ch bao gm mt vi hoc tt c nhng chc nng ny,

    tu thuc vo yu cu ca tng ng dng c th v loi my kch t.

    V l thuyt, mi chc nng iu khin iu chnh mt i lng ty theo yu

    cu c th, chc nng gii hn m bo chc chn cc i lng khng vt qu tr

    s t. Nu bt c b gii hn no b s c, chc nng bo v s loi b chnh xc

    eBoo

    k for

    You

  • 13

    phn t hoc cc b phn c lin quan ra khi h thng. Sau y ta s lm r cc

    chc nng iu khin v bo v y.

    B iu chnh AC v DC

    Chc nng c bn ca b iu chnh AC l duy tr in p stator my pht.

    Ngoi ra cn c chc nng bo v v iu khin ph khc iu khin in p

    kch t my pht.

    Chc nng b iu chnh DC l gi cho in p kch t my pht khng i v

    thng thc hin bng tay. Trong mt vi HTKT, im t c hiu chnh t

    ng, v vy lm cc tiu lch in p.

    B b ti (b to c tuyn)

    Bnh thng, chc nng ca AVR l iu khin in p u cc my pht.

    Trng hp ny, c tnh iu chnh in p my pht l ng khng ph thuc

    vo ti my pht v c gi l c tnh c lp. i khi, b b ti c s dng

    iu khin in p ti mt im bn trong hoc bn ngoi my pht. thc hin

    B iu chnh AC

    My kch t

    Gii hn qu kch t

    Gii hn thiu kch t

    B gii hn v bo v

    V/Hz

    Mch dit t

    My pht

    B iu chnh DC

    Cm bin in p

    T

    i H

    T

    in p t AC

    in p t DC

    AVR

    Hnh 1.5. S khi iu khin v bo v HTKT my pht in ng b

    Cm bin in p v b b ti (to c tuyn)

    eBoo

    k for

    You

  • 14

    iu ny ngi ta s dng thm mt mch u vo AVR nh hnh 3.15. Trng

    hp ny, c tnh iu chnh in p l ng thng dc ln hoc dc xung, gi l

    c tnh ph thuc dng hoc m [6], [30]. B b c iu chnh nh in tr RC

    v in cm khng XC. S dng tr khng ny v dng in phn ng s thay i

    c in p ging thm vo hoc bt i in p u cc my pht. Gi tr in

    p b a n AVR c tnh nh sau: ( )C t c c tV V R jX I , r rng vi gi tr

    dng ca RC v XC in p ging s c thm vo in p u cc my pht,

    B gii hn thiu kch t (UEL-under excitation limiters)

    B gii hn thiu kch t dng ngn chn s gim kch t ca my pht ti

    mc m gii hn n nh tn hiu nh hoc gii hn nhit li stator b vt qu.

    Tn hiu iu khin ca b gii hn thiu kch t c ly t s kt hp hoc

    l in p v dng in, hoc l CSTD v CSPK ca my pht. C nhiu cch b

    sung chc nng thc hin ca b gii hn thiu kch t. Mt s hot ng theo tn

    hiu sai lch in p ca b AVR, khi b gii hn khi ng, mt phn t khng

    tuyn tnh (diod) bt u cho ra tn hiu, v kt hp vi cc tn hiu iu khin khc

    ca HTKT.

    S ci t c tnh ca b gii hn thiu kch t s t nn tng cho bo v

    nh bo v h thng mt n nh hoc l cun dy stator pht nng. Ngoi ra c

    tnh ca b gii hn cn c phi hp vi b bo v mt kch t my pht. c

    tnh ca b gii hn cn thng s dng kt hp vi tnh ton n nh tn hiu nh

    v c tnh rle chng mt kch t.

    B gii hn qu kch t (OEL- over excitation limiters)

    Mc ch ca b gii hn qu kch t l bo v my pht khng b qu nhit do

    qu dng kch t.

    Hin nay, vic b sung chc nng gii hn qu kch t thay i tu thuc vo

    hng sn xut v chc nng c th. Chc nng c trng ca b gii hn qu kch t

    l pht hin ra dng kch t cao, sau thi gian tr n tc ng thng qua b iu

    chnh AC nhm lm gim dc kch t n gi tr t trc (khong 100 110%

    dng kch t nh mc). Nu khng c n s ct b iu chnh AC, chuyn iu

    khin n b iu chnh DC v xc nh li im t mt gi tr p ng tng

    eBoo

    k for

    You

  • 15

    ng vi tr s nh mc. Nu iu ny cng khng lm gim kch t n mt gi tr

    an ton th b gii hn s tc ng ct my ct kch t v ct my pht.

    B gii hn V/Hz v bo v

    Nhng mch ny c s dng bo v my pht v MBA tng p khng b

    h hi do vt qu dng t ho l kt qu ca tn s thp v qu in p. Dng t

    ho vt qu lin tc l nguyn nhn dn n s qu nhit. Hu qu, c th lm h

    hi MBA v cun dy my pht. T s ca in p tng i v tn s tng i

    c xem nh volts chia cho hertz (V/Hz) c th o lng c bng i lng t

    l vi dng t ho. Gi tr V/Hz thng nm trong khong (1,05-1,25) [30].

    Mch dit t

    Bnh thng, b chnh lu khng dn theo chiu ngc li, nn dng in ca

    b kch t khng th m nh trng hp ca kch t AC v kch t tnh. Trong

    trng hp u cc my pht b h hng v h thng b ngn mch, dng cm ng

    trong cun kch t c th m. Nu dng in ny khng c ng thot th in p

    tng rt cao c th to ra mch t mc song song. V vy, mt mch in ring

    bit c cung cp lm nhnh r cho php dng kch t m thot qua. y l mt

    hnh thc ni tt t trng, nn thng c bit n qua b dp t trng hoc

    in tr bin i [30].

    1.2.2.2. iu khin tn s

    Qu trnh iu khin tn s gn lin vi iu khin tc ca my pht in

    ng b. Tn s ca h thng c m bo da trn s cn bng CSTD. Trong h

    thng c nhiu t my, nhiu nh my in nn cn c s phn phi cng sut gia

    cc t my vi nhau. B iu chnh tc turbine (governor) ca mi my pht lm

    chc nng iu chnh tc s cp, trong khi b iu khin th cp lm nhim v

    phn phi cng sut (AGC) [6], [30].

    Tn s l mt trong nhng tiu chun nh gi cht lng in nng. lch

    tn s khc vi lch in p ch l tt c cc im ang lm vic ng b ca

    h thng l ging nhau. S thay i tn s xy ra do s mt cn bng cng sut tng

    ca turbine v ph ti ca my pht, iu ny c m t bi phng trnh (1.2).

    R rng khi tng hoc gim ph ti hay khi s c t my s xut hin mt cn

    bng cng sut dn n thay i tn s trong h thng. Tn s c iu chnh bng

    eBoo

    k for

    You

  • 16

    cch thay i lng hi nc (nc) a vo turbine my pht. Nh vy vic iu

    chnh tn s trong HT lin quan mt thit vi iu chnh CSTD gia cc t my

    v nh my in.

    Trong h thng lin kt c hai hay nhiu khu vc iu khin c lp nhau, ngoi

    b iu khin tn s ngun pht trong mi khu vc cn phi iu khin duy tr

    lng cng sut gia cc khu vc theo k hoch nh trc. iu khin ngun pht

    v tn s thng thng c bit n vi thit b iu khin tn sti (LFC).

    S iu khin tn s v phn phi CSTD t ng trong HT c m t

    nh hnh 1.6. Ngy nay, cc thit b t ng iu khin cho php duy tr tn s h

    thng kt hp phn b kinh t cng sut gia cc t my ni song song, ng thi

    iu khin dng cng sut cn thiu ht gia HT v nh my.

    1.3. Vn dao ng gc ti trong HT

    1.3.1. nh ngha gc ti (gc rotor)

    c tnh quan trng ca HT l mi quan h gia cng sut v v tr gc ca

    rotor. minh ha iu ny chng ta hy xt mt HT n gin cho trn hnh 1.7a.

    Bao gm my pht ng b kt ni vi HT qua ng dy ti in c in khng

    l Xe.

    Gc ti (gc rotor) l gc gia vector sc in ng bn trong gE do t

    thng dng in kch t sinh ra vi vector in p trn thanh ci u cc

    t tV V .

    Thay i tc

    HT iu khin turbine s cp

    Van hay cng cnh hng My pht

    B iu khin th cp (AGC)

    Ti, HT truyn ti, cc t my khc

    Nng lng s cp

    Cng sut truyn ti trn ng dy

    Hnh 1.6. iu khin tn s v phn phi CSTD trong HT

    Turbine

    Tc

    eBoo

    k for

    You

  • 17

    Hnh 1.7b l s thay th l tng ( b qua in tr v in dn cc phn

    t) xc nh mi quan h gia cng sut vi gc. Hnh 1.7c biu din th

    vector pha gia my pht v h thng. ch xc lp cng sut u ra ca my

    pht cho bi [30], [39]

    sing t

    eg

    EVP

    X (1.1)

    p ng ca mi quan h cng sut v gc c biu din nh hnh 1.7d.

    Vi cc m hnh c l tng ho s dng biu din my pht ng b (nh

    gi thit), th s thay i cng sut theo gc c dng hnh sin. Cn vi cc m

    hnh my pht i hi s chnh xc cao nh xt n nh hng ca qu trnh in

    t, th mi quan h cng sut gc c th lch khi dng sin, tuy nhin dng chung l

    ging nhau. Khi gc bng khng, cng sut bng khng. Nu gc tng, cng sut

    truyn ti s tng ti gi tr cc i thng c m bo bng 900, sau nu gc

    tip tc tng cng sut s gim. Cn tip tc tng gc na s dn ti mt n nh.

    Vt

    Eg

    IXe

    c) S vector

    VS

    IXg

    P

    Pmax

    d) c tnh cng sut - gc

    G

    Xe ng dy Xg

    HT

    gE a) S HT

    b) S thay th l tng

    I

    t tV V

    0S SV V

    900

    Hnh 1.7. c tnh cng sut ca my pht

    1800 0

    Pm

    I

    a

    im lm vic

    eBoo

    k for

    You

  • 18

    1.3.2. Cn bng cng sut trong HT

    Trong qu trnh vn hnh, khi b nhiu lon bi s thay i t ngt, tc v

    cng sut ca my pht s bin i xung quanh im vn hnh. Mi quan h ny c th

    c biu din bi phng trnh chuyn ng sau y (trong h n v tng i) [30]:

    2

    2

    0

    2M e

    H dT T

    dt

    (1.2)

    trong :

    gc rotor (rad)

    0 tc gc ca rotor, gi tr c s hoc gi tr nh mc bng 02 f rad/s

    TM m men c (p.u)

    Te m men in (p.u)

    H hng s qun tnh ca my pht (MWs/MVA)

    Theo (1.2), ch xc lp ca HT, c s cn bng gia m men c u

    vo v m men in u ra ca mi my pht ( )M eT T v gc ti, tc rotor duy

    tr l hng s. Nu h thng b xo trn, im cn bng s b thay i, kt qu lm

    cho rotor b tng tc hay gim tc so vi tn s h thng, khin hot ng ca my

    pht c th khng n nh.

    1.3.3. Nguyn nhn gy ra dao ng gc ti

    Khi c ti yu cu n mt trm c nhiu t my, b phn phn phi cng sut

    (AGC) s lm nhim v phn cng sut cho cc t my hng ti s cn bng.

    Tuy nhin do ng hc ca mi my pht l khc nhau, gy nn cc lung cng sut

    trao i trong ni b trm pht, hoc gia my pht vi h thng qua ng truyn.

    Nhng tc ng xen knh ny khin cho rotor my pht dao ng xung quanh im

    lm vic.

    Mt ngun khc gy nn dao ng gc ti l vic s dng cc b kch t p

    ng nhanh vi AVR h s khuch i ln c tc dng ci thin gii hn n nh tnh

    v n nh ng, nhng li lm gim thnh phn m men damping, gy bt li vi

    n nh tn hiu nh [11].

    Tc hi ca dao ng:

    eBoo

    k for

    You

  • 19

    Khi gc ti dao ng khin tc rotor khng cn l tc ng b na, gc

    ti c th vt qu 900 in

    (hnh 1.7d), lm cho hot

    ng my pht b mt ng

    b, trong trng hp khng

    c khng ch kp thi,

    n rt c th b cng hng

    vi nhng dao ng khc

    gy nn mt ng b

    nghim trng gia cc my

    pht v li in thm ch

    gy tan r HT.

    Cch tip cn nghin cu n nh:

    Trong cch phn loi n nh HT nh hnh 1.8 [30], [31], th n nh gc ti

    chia ra lm hai loi v y ta ch xem xt bi ton n nh tn hiu nh (nhiu lon

    nh). Cc nhiu lon ny c coi l nh cho php ta c th s dng phng

    trnh tuyn tnh ca h thng phn tch n nh.

    L thuyt n nh tn hiu

    nh c dng nhn dng v

    phn tch cc dao ng c in

    (dao ng tn s thp) trong

    HT. Cc dao ng ny lm

    cho gc rotor ca my pht tng

    ln hoc gim i so vi im

    lm vic v l nguyn nhn ca s thiu m men ng b hoc m men damping

    [7]. Dao ng tn s thp gm c cc dng sau y [42], [45]:

    Cc dao ng cc b: Nhng dao ng ny thng lin quan n mt hoc nhiu

    my pht ng b quay vi nhau ti mt nh my in so vi mt HT ln hay

    trung tm ph ti. Tn s dao ng trong khong 0,72Hz. Nhng dao ng ny

    gy phin toi khi nh my ti cao vi h thng ng truyn c in khng ln.

    Cc dao ng lin khu vc: Nhng dao ng ny thng lin quan n vic kt

    hp rt nhiu my pht ti mt phn ca HT i vi phn khc ca HT thng

    qua ng truyn yu. Tn s cc dao ng lin khu vc thng nh hn 0,5 Hz.

    n nh H thng in

    n nh gc ti n nh in p

    n nh qu (nhiu ln)

    Hnh 1.8. Phn loi n nh HT (nt m ch

    phm vi nghin cu ca lun n)

    n nh tn s

    n nh tn hiu

    nh (nhiu nh)

    Eg

    Xe Xg

    0,7-2Hz

    Hnh 1.9. Dao ng cc b

    eBoo

    k for

    You

  • 20

    Cc dao ng ton cu: Nhng dao ng ny lin quan n nhiu HT ln kt

    ni vi nhau trn din rng. Tn s dao ng nh hn 0,2Hz.

    Vic iu khin dp dao ng c thc hin thng qua HTKT. Trong my

    pht in ng b ngi ta cng b tr cc vng dy ngn mch trn rotor (cun

    cn), tiu tn nng lng dao ng v lm cho cc dao ng ca my pht tt

    nhanh hn. Tuy nhin vic lm ny khng th trit tiu ht cc dao ng. Gii php

    B iu chnh AC

    My kch t

    Gii hn qu kch t

    Gii hn thiu kch t

    B gii hn v bo v

    V/Hz

    Mch dit t

    My pht

    B iu chnh DC

    Cm bin in p

    PSS

    T

    i H

    T

    in p t AC

    in p t DC

    AVR

    Hnh 1.11. S khi iu khin HTKT c PSS

    Cm bin in p v b b ti (to c tuyn)

    Eg1

    Xe Xg1 Xg2

    Eg2

    0,5Hz

    Hnh 1.10. Dao ng lin khu vc

    eBoo

    k for

    You

  • 21

    cho vn ny l s dng thit b n nh HT PSS hot ng thng qua cc b

    iu chnh in p AVR, c s ni vo h thng iu khin nh hnh 1.11.

    1.4. B n nh HT - PSS

    Nhim v ca PSS l c lng dao ng ( )t gi tn hiu in p PSSV tc

    ng ln mch kch t to ra mt thnh phn m men in t dp dao ng .

    Thay v phi o trc tip gc ti, ngi ta thng o bin thin tc rotor ( )t

    v/hoc cng sut in my pht ( )eP t ng tr vi ( )t ri ly hai tn hiu

    lm u vo cho PSS.

    ci thin s tt dn cc dao ng, PSS phi to ra thnh phn m men in

    cng pha vi sai lch tc rotor . Hn na, PSS phi c mch b pha thch

    hp b vo s tr pha gia u vo kch t v u ra m men in t.

    Theo chun IEEE 421.52005 [27], PSS chia ra: PSS1A y l loi c mt

    u vo nh sai lch tc , sai lch tn s f , cng sut in eP ; PSS u

    vo kp, thng l sai lch tc v cng sut in eP (PSS2A, PSS2B,

    PSS3B v PSS4B).

    Hnh 1.12 l s khi c bn ca mt PSS s dng trong HT. N bao gm

    khu lc washout, khu b lead-lag, khu lc xon v khu gii hn. Cu trc c

    bn ca mt loi PSS da trn tn hiu tc thng gm c:

    o tc u trc bng cch dng mt cc t v cch b tr bnh rng.

    Chuyn i tc o c sang dng in p mt chiu t l vi tc .

    Khu lc thng cao loi b mc tc trung bnh, iu ny m bo rng

    PSS ch phn ng vi nhng thay i trong tc m khng thay i in p

    t u cc my pht.

    p dng vt pha to ra tn hiu b chm pha trong mch vng iu khin

    in p.

    iu chnh h s khuch i ca tn hiu cui cng a n u vo AVR.

    w

    w1

    sT

    sT

    Khu lc

    ( )FILT s

    Khu lc xon Khu gii hn

    Hnh 1.12. Cu trc c bn ca PSS

    ( )T s

    Khu b lead-lag eB

    ook f

    or Yo

    u

  • 22

    Cu trc ca PSS kp vi hai u phn hi [8], [27], [32] s c phn tch chi

    tit chng 3. Tu chung ca tt c cc PSS hin ang s dng l c cu trc

    cng vi nhng tham s c chn t do v thng khng nht qun. Mi hng sn

    xut c mt lun im ring kh phc tp v vic chn nhng tham s ny.

    1.5. Nhng vn nghin cu v PSS

    1.5.1. Mt s phng php thit k PSS

    Trong thc t cc my pht in tc ng vi nhau thng qua in p v dng

    in, nh hng ng hc ca cc my l khc nhau. Do phi xem xt mt cch

    c th khi thit k PSS, iu ny c bit n ging nh vic phi hp iu chnh

    ca PSS trong h thng c nhiu my pht. Mt cch tng qut chng u tp trung

    vo cc phng php nh: m men damping, p ng tn s hay gi tr ring v ma

    trn trng thi. Sau y l mt s k thut s dng kt hp cc phng php tip

    cn ny [12].

    1.5.1.1. Phng php tip cn m men damping

    Khi s dng phng php ny chng ta phi tm cc h s 1 6K K ca m

    hnh Heffron Phillips [25], cng nh s nh hng ca cc my pht khc tc

    ng ln mt my c th, vic tnh ton bng cch b sung thm m men lm gim

    s dao ng c gi l m men damping. Trong di tn s rng, l thuyt phn

    tch tn hiu nh c s dng kim tra dao ng tt dn ca mi my pht.

    thc hin c, trc tin chng ta phi tm hm truyn /vi ei ssiH s T s V s

    gia in p u vo v m men in u ra ca tng my pht. nh hng ca

    thay i tc ti m men in c m hnh ha thng qua hai hm truyn: mt

    l thng qua gc ti ging nh nh hng ca s thay i in p thng qua mng

    /i ei iH s T s s ; hai l thng qua tc u vo PSS, biu din

    bi /i ei iH s T s s .

    Vi ba hm truyn trn, bin gc quay v tc ca viH s phi c gi

    khng i, iu ny c th thc hin bng cch to ra hng s qun tnh ca my

    pht ln. Trong vic lp ma trng thi, cn quan tm n sai lch tc i

    ca tt

    c cc my pht ging nh u vo, bng cch b i mt hng ca ma trn trng

    thi A tng ng vi phng trnh vi phn tuyn tnh di chuyn i ct tng ng

    vi bin trng thi tc vector u vo. Khi chng ta c th kim tra nh

    eBoo

    k for

    You

  • 23

    hng ca m men in eiT s ca my pht th i, coi nh nhiu trong tc ca

    cc my pht khc j

    . iu cng mang li kh nhiu thng tin ca s tc ng

    ln nhau gia hai my pht nhng di tn s khc nhau. Khi khng c PSS, hm

    truyn iH s thng qua gc quay ca rotor cung cp mt m men lm gim s dao

    ng, nhng gi tr m men ny rt nh nn khng th dp tt dao ng c.

    i vi nhng my pht quan trng yu cu phi c PSS, hm truyn

    iH s mang thng tin ca PSS khi kt ni n trong h thng s cung cp m men

    ngc vi m men dao ng, thng qua gc rotor trong hm truyn iH s . Phn

    thc dng ca ijH s tc l m men to ra my pht th i cho dao ng my

    pht th j.

    u im ca phng php ny l n gin, v h s khuch i c chn, cc

    tham s khc ca PSS nh: khu lc thng cao, khu b pha,tnh ton d dng, ng

    thi h s khuch i KPSS c th c iu chnh thch hp thng qua di tn s.

    Nhng c nhc im l khi phn tch gi tr ring ca dao ng cc b v

    dao ng lin khu vc mch vng kn th s khng y , nn khi iu chnh h

    s khuch i gp nhiu kh khn khin gc ti vn c th dao ng.

    1.5.1.2. Phng php tip cn p ng tn s

    Phng php tip cn p ng tn s c bit n, bi nhiu tc gi

    nghin cu thit lp cc tham s ca PSS. Trong k thut Nyquist c p

    dng thit k b iu khin phn hi tc v cng sut cho h s khuch i.

    Ni dung ca phng php l lp i lp li cc iu kin hot ng khc nhau

    v h s khuch i c chn t khong trn. Mc ch chnh l xem xt c tnh

    pha ca mt PSS, m hnh ha s tr pha ca hm truyn ( )PSSG s , phn hi mt

    cch chnh xc cc pha tr trong hm truyn ca HTKT. Vi h thng nhiu my

    pht, cc tham s ca khi tr pha v h s khuch i c c bng cch thit lp

    cc phng trnh phi tuyn. tnh c cc tham s ta phi thit lp ba

    phng trnh phi tuyn, c gii bng phng php Newton.

    u im ca phng php ny l c th b pha mt cch chnh xc, h s

    khuch i c xem xt trong trng hp c nhiu trong thc t.

    Nhc im ca phng php l vic gii phng trnh phi tuyn s gp kh

    khn, v phi lp th qu o nghim xt xem h c n nh hay khng, t

    eBoo

    k for

    You

  • 24

    tm cc h s cng gp nhng kh khn nht nh. gii quyt kh khn ny ta s

    dng phng php gi tr ring v bin trng thi.

    1.5.1.3. Phng php tip cn gi tr ring v bin trng thi

    Phn tch gi tr ring l phn chnh ca cc nghin cu lin quan n n nh

    tn hiu nh. Phng php ny c s dng rng ri trong vic iu chnh v phn

    tch s lm vic ca PSS trong h thng c nhiu my pht. Tnh nng ca gi tr

    ring c kt lun chung chung, nhng n khng b gii hn bi s phc tp ca

    m hnh.

    c PSS, ta s to ra mt cu trc iu khin ij ijPSSijG s k H s m s

    lin kt u ra th j vi u vo th i ca h thng ijG s . Gi thit rng, nh my

    b tc ng vi kiu dao ng c in h . nhy ca gi tr ring ngha l khi

    thay i gi tr ring h cho ta mt thay i nh ca h s khuch i ijk , c th

    hin bng cng thc sau:

    ij ijij

    hh hR Hk

    (1.3)

    trong ijhR l phn d ca kiu dao ng th h, c ngha l kt qu ca

    phng php iu khin v phng thc quan st c miu t trc . M rng

    phng trnh (1.3) vi h MIMO c th c vit nh sau:

    ij

    hh htrace R Hk

    (1.4)

    i vi nhng thay i nh ca ijk trong h s khuch i ijk , s thay i

    gi tr h l ij ij

    ij ijhh hR H k (1.5)

    T biu thc (1.5) chng ta thy pha ca ijH iu khin hng thay i ca

    gi tr ring h v ci thin h s ijk . Pha ca ijH s c chn nh hng ti

    phn m ca mt phng phc, gi tr ring c th dch chuyn v bn tri bng cch

    tng h s khuch i t c m men damping trong vng lp kn mong mun.

    Khi gii phng trnh (1.5) s cho cu trc iu khin phn cp, v d khi ma trn

    iu khin l ma trn ng cho. Mc d u ra ca mt b iu khin (gi l i)

    iu khin mt bin u vo vt l no , nhng iu ny nh hng ti cc u ra

    eBoo

    k for

    You

  • 25

    khc (bn cnh i) bi v cc mi lin kt trong my pht in thng qua li in.

    S thay i gi tr ring tng th lin quan n h s khuch i ca b iu khin

    c la chn cung cp cho tt c cc vng lp. Hot ng ca s thay i h s

    khuch i iik th hin nh sau:

    ij ii ii1

    n jih hh

    jR H k

    (1.6)

    Gi tr thay i ca h

    lin quan n b iu khin n l:

    ij ii ii1 1

    n n jih hh

    i jR H k

    (1.7)

    Nghin cu phng trnh (1.6) ta thy pha ca iiH s c chn to ra m

    men damping vi ch h thng qua iiG s ph hp vi h s khuch i iik . Pha

    v h s khuch i ca thnh phn iiR gip ta la chn c tnh pha v h s

    khuch i ca b iu khin mt cch tt nht. H s ca ma trn ijhR , ngay c

    trong cu trc iu khin phn cp, cng cho bit cc vng lp khc nhau. Mt s

    h s c th lm gi tr ring dch sang bn phi, kt qu cho thy m men damping

    quan st c khc nhau ng k t cc gi tr thay i ny.

    1.5.2. Cc cng trnh nghin cu v PSS

    c rt nhiu cc cng trnh nghin cu v PSS, nhng a s u tp trung

    vo phng php la chn tham s cho PSS theo cu trc cng c (chun IEEE).

    Chng hn nh chn tham s ti u H cho PSS [15], [28], [36]; p dng chun H2

    chn tham s cho PSS [20], [23]. Ngoi ra mt s tc gi cn nghin cu thit

    k PSS c tnh tch hp cc yu cu nh thay i cc thng s, hoc thay i iu

    kin lm vic c c m hnh ging nh min tn s thng qua hm hiu chnh

    b ph hp, mc tiu l thu c p ng mong mun ca h thng. Phng php

    thit k PSS bn vng s dng cu trc phn tch chn tham s cho PSS

    c thng bo [16], [44]. Hm truyn vng h gia u ra ngoi sinh i vi nhiu

    c nh dng bng cc b lc trng s iu khin. iu ny c bit n

    nh iu khin loopshaping [37] bi ton ti u ny c gii bi k thut DK

    interaction [47] trong Matlab. S thnh cng ca cc phng php trn da nhiu

    vo vic la chn cc trng s, tuy nhin khng a ra mt lut r rng no p

    dng cho sau ny.

    eBoo

    k for

    You

  • 26

    Nu nh vic gii cc bi ton iu khin ti u gp nhng gii hn th cch

    tip cn chun H gii bt ng thc ma trn tuyn tnh (LMI) c th c p

    dng. S tin li ca k thut ny l n c th s dng cho nhiu mc ch iu

    khin khc nhau, chng hn nh nhiu c lc bng iu khin ti u cng bc

    H thng qua H2 v gn im cc thng qua LMI. Ngoi ra c th kt hp vi nhau

    bng k thut iu khin cn ti u. iu khin cn ti u thng qua cch tip cn

    LMI c ng dng cho thit k PSS bn vng bng c trng thi lm vic v

    phn hi u ra, c thng bo trong cc ti liu [18], [21], [50].

    Gn y, vi s pht trin ca k thut iu khin thng minh v kh trnh,

    nh thut ton di truyn, mng neural v logic m gii quyt c mt s cc bi

    ton t ra trong k thut. Thut ton di truyn c s dng thit k PSS dp tt

    cc dao ng gc rotor c thng bo trong ti liu [53]. K thut mng neural

    nhn to c s dng thit k iu chnh tham s cho PSS [54]. Phng php

    thit k PSS theo l thuyt h m cng c ng dng bi cng trnh ca Hariri

    v Malik nm 1996 [24], hay cng trnh ca Hosseinzadeh, N. [26] nm 1999.

    1.6. Hng nghin cu ca lun n

    Cc phn tch trn cho thy rng, c kh nhiu cc lun im ring r cho

    vic chn tham s ca PSS vi cu trc nh trc v cc tham s PSS hin ang s

    dng cha phi l tt nht. Cng nh vy, cu trc cc PSS ang dng cha phi l

    ti u v sch lc thit k PSS ti u cu trc cha c mt nghin cu no. V

    vy, lun n t ra nhim v nghin cu thit k cu trc PSS ti u trn c s l

    thuyt RH ri t th nghim nh gi, so snh cht lng vi PSS c cu trc

    chun ang s dng hin nay.

    L thuyt iu khin ti u RH (iu khin bn vng) lin quan ti bi ton

    iu khin m i tng c cha nhng thnh phn bt nh khng xc nh c,

    chng hn nh sai lch m hnh i tng v nhiu. Khc vi iu khin thch nghi,

    cc thnh phn bt nh ca iu khin bn vng phi tha mn gi thit l b

    chn v b iu khin bn vng khng cn phi t chnh nh li chnh mnh. c

    nhng phng php iu khin bn vng khng s dng l thuyt ti u, v d nh

    iu khin bn vng loop shaping, iu khin bn vng theo nguyn l Kharitonov.

    Nhng cng c nhng phng php iu khin bn vng c s dng l thuyt ti u

    vi mc ch nng cao cht lng bn vng ca h thng ti mc tt nht. iu

    eBoo

    k for

    You

  • 27

    khin bn vng RH l mt trong s . N c nhim v iu khin n nh h

    thng bn vng vi sai lch m hnh v bn vng vi nhiu. Ngoi ra cht lng n

    nh li t nhy cm nht vi sai lch m hnh v nhiu, iu m cc phng php

    iu khin khc khng c.

    B iu khin RH xut trong lun n ny khng thay th bt c mt b

    iu khin no c trong HT ngoi tr PSS. C th, n khng thay th b

    turbine & iu tc, b kch t & AVR, b gii hn in p,... N ch c b sung

    thm vo HT nh mt PSS ti u tham s v cu trc dp tt cc dao ng gc

    rotor ca my pht in. Cc dao ng ny c tn s khong 0,1 2Hz v l h qu

    ca vic thiu thnh phn m men damping hay do phn ng qu nhanh ca HTKT.

    Tnh ti u ca b iu khin RH ny nm ch s nh hng ca vic b sung

    b iu khin RH ti nhng b iu khin khc, cng nh cht lng ng hc

    c ca h thng l nh nht.

    1.7. Kt lun chng 1

    - Trong chng ny trnh by tng quan vn iu khin HT nh iu

    khin in p, iu khin tn s v c bit l vn iu khin dp cc dao ng

    gc rotor ca my pht in.

    Phn tch nguyn nhn gy ra dao ng, tc hi ca dao ng v bin php

    khc phc. T a ra vn s dng b n nh HT PSS hot ng thng qua

    AVR dp tt cc dao ng gc rotor ca my pht in.

    Phn tch cc vn nghin cu v PSS, bao gm cc phng php tip cn

    thit k PSS nh m men damping, p ng tn s hay gi tr ring v ma trn trng

    thi; cng nh phn tch cc tn ti v nghin cu cn b ng.

    Trn nn l thuyt ti u RH tc gi t ra nhim v thit k b iu

    khin PSS bn vng, c tnh ti u c v cu trc v tham s, thay th cho cc

    PSS hin c. thc hin c mc ch t ra , trc ht ta phi xy dng c

    m hnh ton tng qut ca trm pht in v cc phn t c lin quan. y l tin

    quan trng p dng l thuyt ti u RH vo thit k b iu khin PSS.

    eBoo

    k for

    You

  • 28

    2 Chng 2. M HNH TON CA TRM PHT IN

    TRONG H THNG IN

    My pht in xoay chiu c tc quay rotor n bng tc quay ca t

    trng n1 gi l my pht in ng b. ch xc lp, my pht in ng b

    c tc quay rotor lun khng i khi ti thay i.

    My pht in ng b l ngun in chnh ca cc li in cng nghip,

    trong ng c s cp l cc turbine hi, turbine kh hoc turbine thy lc. Vi

    cng ngh ch to hin i, cng sut ca mi t my c th t ti hng trm MW

    hoc ln hn. Cc my pht in thng c s dng lm vic song song vi

    nhau, nhng cng c th lm vic c lp trong cc li in c cng sut nh.

    My pht in ng b ng b gm hai b phn chnh l stato v roto. Stator

    ca my pht in ng b cng ging nh stator ca my in khng ng b gm

    hai b phn chnh l li thp stator v dy qun ba pha stator. Li thp stator c

    p bng cc l tn Silic dy khong 0,5mm, hai mt c ph lp sn cch in v

    dc chiu di ca li thp c cc rnh thng gi t nm ngang trc lm mt. Li

    thp stator c t c nh trn thn my. Dy qun stator cn gi l dy qun

    phn ng v c t trong cc rnh ca stator.

    Rotor my pht in ng b c cc cc t v dy qun kch t. C th phn

    rotor thnh hai loi chnh: rotor cc n v rotor cc li [1], [13].

    Cc t nm pha ngoi ca rotor, chng thng phi chu lc ly tm ln.

    hn ch tn tht do dng in r trn cc t, chng c ch to bi cc l thp vi

    c tnh t ho tt. Tu thuc vo tc quay ca rotor (n) v tn s dng in

    stator (f) m s cc t c xc nh bi [30]:

    120f

    pn

    Equation Section 2 (2.1)

    Vi cc my pht in cng sut ln trn b mt pha u cc t c gn thm

    cun cn (damper). Thanh dn bng ng hoc ng thau c s dng ch to

    cun cn tu thuc vo mc ch s dng. Cc thanh cn c ni vi cc b phn

    cun cn (cc vng ngn mch, cc vng ai) bng cc mi hn bc hoc ng thau

    gim in tr tip xc v tng bn c kh. Nhim v ca cun cn l: ngn

    eBoo

    k for

    You

  • 29

    chn dao ng ca my pht do s thay i t ngt ca ph ti, in p v tn s

    h thng; to ra m men khi ng ging cun dy ca ng c cm ng rotor lng

    sc; ngn chn sng hi bc cao to ra t phn ng phn ng do ti khng i xng.

    S khi ca mt my pht nh hnh 2.1. in nng c to ra bi my pht

    ng b bng cch iu khin b iu tc s cp, thng thng l turbine hoc ng

    c diezen. Turbine c lp t vi b iu tc c nhim v iu khin tc hoc

    cng sut u ra da trn c tnh cng sut tn s. Cng sut my pht c pht

    ln li in thng qua MBA tng p. Dng in hoc in p mt chiu to ra t

    thng trong my pht c cung cp bi my kch t, dng in kch t c iu

    khin bi b t ng iu chnh in p AVR. Mt MBA c th c thm vo

    gia MBA tng v my pht nhm cung cp cng sut cho cc thit b ca nh my

    nh ng c my nn, my bm, my kch t, My pht cng c lp t vi

    my ct chnh pha cao p, my ct u cc tng tnh linh hot trong vn hnh.

    Li in

    Turbine

    Van/c

    ng

    cnh h

    ng

    My ct

    My bin p tng

    My ct

    Cc thit b o lng

    My pht in

    Kch t

    AVR

    iu tc

    P

    f

    Vref

    Pref

    Nhi

    n li

    u v

    o

    My bin p

    Cung c

    p t

    i

    ngu

    n p

    h

    Vt

    It

    +

    _

    Efd

    VR

    Trc

    Hnh 2.1. S khi mt my pht in ng b

    eBoo

    k for

    You

  • 30

    Trong my pht in ng b hai cc t nh hnh 2.2, trc dc d l trc ca

    cc bc N. Trc ngang q vt trc trc d mt gc 900 in. Trong iu kin

    khng ti, khi trong my ch c t trng kch thch, sc t ng ca t trng s

    hng theo trc d v sc in ng ca dy qun stato s hng dc trc q. M

    hnh my pht c xy dng trong phn ny da trn khi nim my in ng

    b l tng c hai cc t, b qua cc sng t trng bc cao c nh hng n

    cc c tnh ca my v cho rng rnh ca stator khng nh hng n in khng

    ca rotor d v tr gc ca n nh

    th no. Mc d s bo ha mch

    t khng c tnh n mt cch

    r rng trong m hnh ny nhng

    ta c th hiu chnh in khng

    theo hai trc bng h s bo ha

    hay a thm phn t b vo t

    trng kch thch.

    2.1. M hnh my pht in ng b

    Hnh 2.2 l s n gin

    ca my in hai cc t vi cun dy kch t, c ba cun cn trn rotor (mt cun

    dc trc, hai cun ngang trc), cc cun dy stator c trc lch nhau 1200 in, k

    hiu dng in i vo l v i ra l Mc d hnh 2.2 biu din s my

    in hai cc t, nhng tt c c phng trnh sau ny u c vit cho my in c

    p cc t vi tc 2m

    p [46].

    Theo nh lut Kirchhoff, Faraday v Newton ta c cc phng trnh i s.

    aa s a

    dv r i

    dt

    (2.2)

    bb s b

    dv r i

    dt

    (2.3)

    cc s c

    dv r i

    dt

    (2.4)

    Trc pha a

    Trc pha b

    Trc pha c

    Trc d

    Trc q

    1d fd

    c

    b

    a

    1q 2q

    Hnh 2.2. S my in ng b hai cc t

    N

    S

    eBoo

    k for

    You

  • 31

    fdfd fd fd

    dv r i

    dt

    (2.5)

    11 1 1

    dd d d

    dv r i

    dt

    (2.6)

    11 1 1

    qq q q

    dv r i

    dt

    (2.7)

    22 2 2

    qq q q

    dv r i

    dt

    (2.8)

    2d

    dt p

    (2.9)

    2m e fw

    dJ T T Tp dt

    (2.10)

    trong :

    t thng mc vng

    r in tr cun dy

    J hng s qun tnh

    p s cc t

    Tm m men c ca trc

    Te m men in

    Tfw m men ma st khe h khng kh (friction windage)

    2.1.1. Phng trnh biu din trn h trc to dq0

    Trong cc phng trnh biu din ng hc ca my in ng b, ngi ta

    hay biu din trn h ta dq0. chuyn t cc bin pha a, b, c sang cc bin

    dq0 ta ng dng php chuyn i h ta ca Park [29].

    0 0 0 0 0 0, , dq dq abc dq dq abc dq dq abcv T v i T i T (2.11)

    trong :

    [ ] , [ i ] , [ ]T T Tabc a b c abc a b c abc a b cv v v v i i i (2.12)

    eBoo

    k for

    You

  • 32

    0 0 0 0 0 0[ ] , [ ] , [ ]T T T

    dq d q dq d q dq d qv v v v i i i i (2.13)

    v

    0

    2 2sin sin( ) sin( )

    2 2 3 2 3

    2 2 2cos cos( ) cos( )

    3 2 2 3 2 3

    1 1 1

    2 2 2

    dq

    p p p

    p p pT

    (2.14)

    o ngc ta c

    0

    1

    sin cos 12 2

    2 2sin( ) cos( ) 1

    2 3 2 3

    2 2sin( ) cos( ) 1

    2 3 2 3

    dq

    p p

    p pT

    p p

    (2.15)

    t (2.2) (2.10) ta c

    ( )abc s abc abcd

    v r idt

    (2.16)

    s dng php bin i (2.14) v (2.15), ta c

    0

    10 0 0 0( )dqdq s dq dq dq

    dv r i T T

    dt (2.17)

    Sau khi bin i, ta c cc phng trnh my in biu din trong h dq0 nh sau

    dd s d q

    dv r i

    dt

    (2.18)

    qq s q d

    dv r i

    dt

    (2.19)

    00 0s

    dv r i

    dt

    (2.20)

    fdfd fd fd

    dv r i

    dt

    (2.21)

    11 1 1

    dd d d

    dv r i

    dt

    (2.22)

    eBoo

    k for

    You

  • 33

    11 1 1

    qq q q

    dv r i

    dt

    (2.23)

    22 2 2

    qq q q

    dv r i

    dt

    (2.24)

    2d

    dt p

    (2.25)

    2m e fw

    dJ T T Tp dt

    (2.26)

    Mt khc, m men in li c tnh theo [30], [46]

    3( )

    2 2e q d d q

    pT i i (2.27)

    gc rotor

    02

    pt (2.28)

    suy ra

    0

    d

    dt

    (2.29)

    Cui cng ta c m hnh my pht in ng b vi cc bin mi va nh ngha l

    ds d q d

    dr i v

    dt

    (2.30)

    qs q d q

    dr i v

    dt

    (2.31)

    00 0s

    dr i v

    dt

    (2.32)

    fdfd fd fd

    dr i v

    dt

    (2.33)

    11 1 1

    dd d d

    dr i v

    dt

    (2.34)

    11 1 1

    qq q q

    dr i v

    dt

    (2.35)

    22 2 2

    qq q q

    dr i v

    dt

    (2.36)

    eBoo

    k for

    You

  • 34

    0

    d

    dt

    (2.37)

    2 3( )

    2 2m q d d q fw

    d pJ T i i Tp dt

    (2.38)

    Thng thng, ta hay s dng cc phng trnh my in ng b trong h

    n v tng i. Bi vy, sau khi k hiu li cc bin mi trn c s cc bin ban

    u, ta c cc phng trnh nh sau

    0 0

    1 ds d q d

    dR I V

    dt

    (2.39)

    0 0

    1 qs q d q

    dR I V

    dt

    (2.40)

    00 0

    0

    1s

    dR I V

    dt

    (2.41)

    0

    1 fdfd fd fd

    dR I V

    dt

    (2.42)

    11 1 1

    0

    1 dd d d

    dR I V

    dt

    (2.43)

    11 1 1

    0

    1 qq q q

    dR I V

    dt

    (2.44)

    22 2 2

    0

    1 qq q q

    dR I V

    dt

    (2.45)

    0

    d

    dt

    (2.46)

    0

    2( )M d q q d FW

    H dT I I T

    dt

    (2.47)

    2.1.2. Phng trnh vi mch t tuyn tnh

    Trong trng hp ny t thng ca my in l hm tuyn tnh ca dng in:

    ( ) ( )abc ss shaft abc sr shaft rotorL i L i (2.48)

    ( ) ( )rotor rs shaft abc rr shaft rotorL i L i (2.49)

    trong :

    eBoo

    k for

    You

  • 35

    1 1 2 1 1 2[ ] , [ ]T T

    rotor fd d q q rotor fd d q qi i i i i (2.50)

    chuyn sang h trc dq0 theo (2.11) v sau cc bin i ta c

    0 0

    1 ds d q d

    dR I V

    dt

    (2.51)

    0 0

    1 qs q d q

    dR I V

    dt

    (2.52)

    00 0

    0

    1s

    dR I V

    dt

    (2.53)

    0 12( )[ (

    ( )

    ( ) )]

    q d dd fd q d d d d

    d ls

    d ls d q

    dE X XT E E X X Idt X X

    X X I E

    (2.54)

    10 1 ( )

    dd d q d ls dd

    T E X X Idt

    (2.55)

    0 22( )[ (

    ( )

    ( ) )]

    q qdq d q q q q

    q ls

    q ls q d

    X XdET E X X Idt X X

    X X I E

    (2.56)

    20 2 ( )

    qq q d q ls q

    dT E X X I

    dt

    (2.57)

    0

    d

    dt

    (2.58)

    0

    2( )M d q q d FW

    H dT I I T

    dt

    (2.59)

    /

    1d ls d d

    d d d q dd ls d ls

    X X X XX I E

    X X X X

    (2.60)

    /

    2q ls q q

    q q q d qq ls q ls

    X X X XX I E

    X X X X

    (2.61)

    0 0lsX I (2.62)

    Trong cc phng trnh trn mi quan h gia 0 0, , , , , d d q qV I V I V I vn

    cha xc nh, do cn gi li ba phng trnh i s t thng c lin quan n

    eBoo

    k for

    You

  • 36

    , d qI I v 0I . Thm vo cc bin , fd ME T v FWT cng cha xc nh. l l

    do gi thit fdE , MT l nhng tn hiu vo hng s v 0FWT .

    Nh vy m hnh ng hc ca my pht in ng b biu din theo (2.51)

    (2.62), nu s bo ho ca mch t khng xem xt n.

    2.2. M hnh kch t v b iu chnh in p

    Nh trnh by trong mc 1.2.2.1. trng thi tnh, vic iu chnh in p

    kch t s thay i c dng in kch t v do thay i in p u cc my pht.

    y ta ch quan tm ti m hnh ton hc ca n. Ta xem xt hai trng hp sau:

    Kch t mt chiu c lp

    ng hc mch t cho bi

    11 1 1

    fin f in

    de r i

    dt

    (2.63)

    1 1 1fd s sv K (2.64)

    hay

    1 1us1 1

    1 1

    ( )f f fd

    in fd f sat fd fdg g

    r L dve v r f v v

    K K dt (2.65)

    sau khi t tn cc bin mi v chuyn sang n v tng i [46], ta c m hnh

    kch t mt chiu c lp:

    [ ( )]fd

    E Esep E fd fd R

    dET K S E E Vdt

    (2.66)

    trong :

    VR in p u vo my kch t (in p u ra AVR)

    vfd

    +

    +

    ein1

    rf1

    Lf1

    iin1

    Hnh 2.3. S mch my kch t mt chiu c lp

    +

    1 1 1s sK

    rs Ls1

    Phn ng

    eBoo

    k for

    You

  • 37

    ( )E fdS E hm bo ho

    1

    1

    fEsep

    g

    rK

    K

    1gK h s gc ng tip tuyn vi ng cong bo ho mch t

    Kch t mt chiu t kch thch

    Khi my pht mt chiu chnh dng lm my kch t t kch, th n c xem

    nh mc ni tip vi mch t nh hnh 2.4. Phng trnh ng hc mch t s l

    11 1 1

    fin f in fd

    de r i v

    dt

    (2.67)

    chuyn sang h n v tng i [46], ta c

    [ ( )]fd

    E Eself E fd fd R

    dET K S E E Vdt

    (2.68)

    trng thi xc lp, phng trnh kch t c th vit

    [ ( )] 0R E E fd fdV K S E E (2.69)

    Tn hiu u vo RV thng c ci t gi tr ln nht RmaxV s to ra

    in p kch t ln nht fdmaxE v phi tho mn phng trnh

    ( ) 0Rmax E Emax fdmaxV K S E (2.70)

    M hnh b iu chnh in p AVR

    RA R A indV

    T V K Vdt

    (2.71)

    min maxR R RV V V (2.72)

    vfd

    rf1

    ein1

    +

    Hnh 2.4. S mch my kch t t kch

    +

    Lf1

    rs1

    Ls1

    iin1

    1 1 1s sK

    +

    eBoo

    k for

    You

  • 38

    trong :

    Vin in p u vo AVR

    TA hng s thi gian AVR

    KA h s khuch i

    VR in p u vo ca my kch t chnh, in p ny c th c gi tr bt

    k gia 0 v gi tr gii hn ca n nu my kch t chnh l t kch, nhng phi

    khc khng nu my kch t l kch t c lp.

    M hnh ng hc ca mch n nh kch t

    ( )E E fd RFF F F fd

    E E

    K S E VdVT V K Edt T T

    (2.73)

    mt dng khc ca m hnh ny hay c s dng [46]

    Ff fd F

    F

    KR E V

    T (2.74)

    vi fR nh trng thi ng hc

    f FF f fd

    F

    dR KT R Edt T

    (2.75)

    s dng quan h (2.76) thay vo (2.71) ta s c m hnh y ca kch t v

    AVR l cc phng trnh (2.77) (2.80)

    Fin ref t f fd ref t F

    F

    KV V V R E V V V

    T (2.76)

    Vy, m hnh ng hc kch t v AVR s l:

    [ ( )]fd

    E E E fd fd R

    dET K S E E Vdt

    (2.77)

    f FF f fd

    F

    dR KT R Edt T

    (2.78)

    ( )R A FA R A f fd A ref tF

    dV K KT V K R E K V Vdt T

    (2.79)

    min maxR R RV V V (2.80)

    hoc c th s dng cc phng trnh (2.77), (2.73) v phng trnh

    eBoo

    k for

    You

  • 39

    ( )RA R A F A ref tdV

    T V K V K V Vdt

    (2.81)

    Cc phng trnh (2.73), (2.77) v (2.81) c s khi nh hnh 2.5.

    2.3. M hnh turbine v b iu chnh tc

    2.3.1. M hnh turbine

    a) Turbine thu lc

    Nh my thu in c nm thnh phn chnh, l: h cha, ng ng dn

    nc, p dng nc, ng ng p lc v turbine thy lc. M hnh phi tuyn ca

    cc thnh phn ny thng khng c s dng trong cc phn tch ng hc ca

    HT v n phc tp. Thay vo cc m hnh xp x tuyn tnh c s dng c

    c c tnh c bn ca nh my in v nhng nh hng ca n n HT.

    M hnh turbine thu lc trong h n v tng i c dng (ch c gi tr vi

    nhng thay i nh xung quanh im lm vic):

    23 13 2123

    11 11 11

    1HT HVw HT HV w

    A A AdT dPT T P T Adt A A A dt

    (2.82)

    0HT

    HT

    d

    dt

    (2.83)

    0

    2 HT HTHT M

    H dT T

    dt

    (2.84)

    ( )M HM HTT K (2.85)

    trong :

    HTT m men u ra ca turbine thu lc

    1

    A

    A

    K

    sT

    1

    E EK sT

    Vref VR Efd

    Vt

    Hnh 2.5. M hnh HTKT IEEE loi 1 [46]

    ( )E fdS f E

    +

    1

    F

    F

    sK

    sT

    VF

    +

    eBoo

    k for

    You

  • 40

    HVP cng sut mc nc tc nh mc (ng vi mt v tr ca cng

    cnh hng)

    Tw hng s thi gian bt u (0,5 5s)

    HT tc ca turbine thu lc

    HTH hng s qun tnh ca turbine thu lc

    Khi s dng m hnh my pht in ng b, ngui ta thng s dng m

    men trong phng trnh chuyn ng. V my pht v turbine i i vi nhau thng

    qua gc rotor v gc HT , cng sut thu PHV s tr thnh mt trng thi ng

    hc. Khi lin kt cng vi nhau, THV tr thnh TM v hng s turbine tr thnh hng

    s qun tnh my pht. Do , ta c phng trnh:

    23 13 2123

    11 11 11

    1M HVw M HV w

    A A AdT dPT T P T Adt A A A dt

    (2.86)

    b) Turbine hi

    Trong m hnh ny ta quan tm ti nh hng ca v tr van (cng sut PSV) ti

    m men ca my pht ng b TM.

    1 HP RH HP RHMRH M CH SVCH CH

    K T K TdTT T P K

    dt T T

    (2.87)

    CHCH CH SV

    dPT P P

    dt (2.88)

    trong :

    PCH cng sut u ra ca ng ng hi

    PSV v tr van turbine (cng sut)

    v MT l mt trng thi ca my pht ng b khi turbine v my pht ni vi nhau.

    i vi h thng khng c gia nhit, n gin cho 0RHT vo (2.87)

    (2.88) v ta c c m hnh sau y

    MCH M SV

    dTT T P

    dt (2.89)

    v SVP s tr thnh mt trng thi khi b iu tc c thm vo.

    eBoo

    k for

    You

  • 41

    2.3.2. M hnh b iu tc

    C rt nhiu h thng iu tc turbine [10], [33], chng hn nh loi c kh

    thy lc (hnh 2.6) nhng loi ny ang dn c thay th bng loi in t thy

    lc (hnh 2.7).

    M hnh b iu tc bao gm khu gii hn v tr van l

    0

    11SVSV SV C

    D

    dPT P P

    dt R

    (2.90)

    0SV

    maxSVP P (2.91)

    trong :

    PC cng sut t u vo (c th l mt hng s)

    RD tc iu chnh (%)

    M hnh trn tng ng vi m hnh ca hng General Electric.

    Kt lun: M hnh ng hc turbine v b iu tc s l:

    MCH M SVdT

    T T Pdt

    (2.92)

    B bin i in t - thy lc

    Pilot valve

    Hnh 2.7. S khi ca h thng iu tc in t - thy lc

    Ti t

    Phn hi dng hi

    B iu chnh

    in t

    p sut hi

    Servor motor

    valve

    ref Phn hi

    V tr

    va

    n

    Pilot valve

    Hnh 2.6. S khi ca h thng iu tc c kh - thy lc

    Ti t

    iu tc ly tm

    Servor motor

    valve

    Phn hi

    V tr

    va

    n

    ref

    eBoo

    k for

    You

  • 42

    0

    11SVSV SV C

    D

    dPT P P

    dt R

    (2.93)

    0SV

    maxSVP P (2.94)

    Cc phng trnh (2.92) (2.94) c s khi nh hnh 2.8

    2.4. M hnh ca h my pht kt ni vi HT

    2.4.1. Phng trnh rng buc in p trong h n v tng i

    Khi my pht in kt ni vi HT ta c phng trnh rng buc in p

    0 0

    1sin( )edd e d eq s vs

    dV R I V

    dt

    (2.95)

    0 0

    1( )

    eqq e q ed s vs

    dV R I V cos

    dt

    (2.96)

    00 00

    1 ee

    dV R I

    dt

    (2.97)

    vi

    ( )ed ep dX I (2.98)

    ( )eq ep qX I (2.99)

    0 0 0( )e eX I (2.100)

    sV l in p trn thanh ci h thng c n v l p.u, v tt c cc i lng

    khc tng ng vi lng nh mc ca my pht.

    1

    DR 1

    1 SVsT 1

    1 CHsT

    PC - ti t

    PSV TM

    Hnh 2.8. M hnh h thng turbine v iu tc n gin

    + _ ref

    _

    +

    Turbine iu tc

    eBoo

    k for

    You

  • 43

    2.4.2. M hnh multitimescale ca h my pht kt ni vi HT (m hnh bc 8)

    Trong phn ny ta s nghin cu trng hp ca mt my pht kt ni vi

    thanh ci ca HT, s dng m hnh my pht (2.51) (2.62), m hnh kch

    t/AVR (2.77) (2.80) khng c b b ti, m hnh turbine/iu tc (2.89) (2.91),

    phng trnh rng buc in p u cc (2.95) (2.97) v (2.98) (2.100)

    Trc ht t

    0( )t sT tc tc thi (2.101)

    0

    2s

    HT

    hng s thi gian c (2.102)

    0

    1

    (2.103)

    kt hp t thng my pht vi ng dy cng nh cc thng s khc:

    0 0 0, ,

    , ,

    , ,

    , X

    de d ed qe q eq e e

    de d e qe q e de d e

    qe q e de d e qe q e

    se s e lse ls e

    X X X X X X X X X

    X X X X X X X X X

    R R R X X

    (2.104)

    Thay phng trnh (2.95) (2.97) vo (2.51) (2.62) v thm vo cc m

    hnh ng hc khc ta c

    1 sin( )de se d t qe s vss

    dR I V

    dt T

    (2.105)

    1 cos( )qe

    se q t de s vss

    dR I V

    dt T

    (2.106)

    0 0e

    sed

    R Idt

    (2.107)

    0 12( ) ( ( )( )

    q d dd fd q d d d q d ls d q

    d ls

    dE X XT E E X X I X X I E

    dt X X

    (2.108)

    10 1 ( )

    dd d q d ls dd

    T E X X Idt

    (2.109)

    0 22( ) ( ( )( )

    q qdq d q q q q q ls q d

    q ls

    X XdET E X X I X X I E

    dt X X

    (2.110)

    eBoo

    k for

    You

  • 44

    20 2 ( )

    qq q d q ls q

    dT E X X I

    dt

    (2.111)

    s td

    Tdt

    (2.112)

    ( )ts M de q qe d FWd

    T T I I Tdt

    (2.113)

    1( ) ( )

    ( ) ( )

    d ls d dde de d q d

    d ls d ls

    X X X XX I E

    X X X X

    (2.114)

    2( ) ( )

    ( ) ( )

    q ls q qqe qe q d q

    q ls q ls

    X X X XX I E

    X X X X

    (2.115)

    0 0 0e eX I (2.116)

    [ ( )]fd

    E E E fd fd R

    dET K S E E Vdt

    (2.117)

    f FF f fd

    F

    dR KT R Edt T

    (2.118)

    ( )R A FA R A f fd A ref tF

    dV K KT V K R E K V Vdt T

    (2.119)

    min maxR R RV V V (2.120)

    2 2t d qV V V (2.121)

    1 sin( )edd e d t eq s vss

    dV R I V

    T dt

    (2.122)

    1 ( )eq

    q e q t ed s vss

    dV R I V cos

    T dt

    (2.123)

    ed ep dX I (2.124)

    eq ep qX I (2.125)

    MCH M SVdT

    T T Pdt

    (2.126)

    SV tSV SV C

    D s

    dPT P P

    dt R T

    (2.127)

    eBoo

    k for

    You

  • 45

    0SV

    maxSVP P (2.128)

    Trong cc phng trnh trn, qu trnh qu stator ca de v qe din ra

    rt nhanh so vi cc ng hc khc. T thng mc vng cun cn 1d v 2q din ra

    cng kh nhanh, v 0dT v 0qT thng thng kh nh. Cc thnh phn Efd v VR c

    xu hng nhanh bi v TE v TA thng l nh. Cc thnh phn cun dy kch t

    qE v thnh phn phn hi Rf c xu hng chm bi v 0dT v FT kh ln. Cc

    trng thi turbine/iu tc TM, PSV c xu hng chm bi v TCH v TSV kh ln.

    T thng mc vng cun cn dE c th nhanh hoc chm, da trn 0qT . M hnh

    h my pht kt ni vi HT trn cn gi l m hnh bc 8 [9].

    c tnh ng hc ca mi m hnh l rt quan trng, v n xc nh kch

    thc bc dng trong m phng thi gian thc. Nu mt m hnh c c tnh ng

    hc nhanh th cn thit phi c kch thc bc nh. Trng hp hin tng quan

    tm trong min thi gian vi p ng chm v trung bnh, th c th b qua ng

    hc nhanh. Sau y ta xt mt s trng hp m ng hc nhanh c b qua t

    gip ta la chn ra m hnh ph hp vi mc ch nghin cu.

    2.4.3. M hnh b qua qu stator ca h my pht kt ni vi HT (m hnh bc 6)

    M hnh ny tng t nh m hnh trn, ngoi tr qu trnh qu stator c

    cho l din ra rt nhanh v tng ng vi cc dao ng rotor chm. Mch thay th

    ng hc vi ngun in p t sau in khng dX c trnh by trn hnh 2.9

    0 12( ) ( ( )( )

    q d dd fd q d d d d d ls d q

    d ls

    dE X XT E E X X I X X I E

    dt X X

    (2.129)

    jXd

    +

    +

    +

    Rs Re jXe

    vsjsV e

    ( /2)( ) jd qI jI e

    ( /2)( ) jd qV jV e

    Hnh 2.9. S ng hc siu qu ca my pht [46]

    eBoo

    k for

    You

  • 46

    10 1 ( )d

    d d q d ls dd

    T E X X Idt

    (2.130)

    0 22( ) ( ( )( )

    q qdq d q q q q q ls q d

    q ls

    X XdET E X X I X X I Edt X X

    (2.131)

    20 2 ( )

    qq q d q ls q

    dT E X X I

    dt

    (2.132)

    0

    d

    dt

    (2.133)

    10

    2

    2

    ( )

    d ls d dM q q d q

    d ls d ls

    q ls q qd d q d q d FW

    q ls q ls

    H d X X X XT E I I

    dt X X X X

    X X X XE I I X X T

    X X X X

    (2.134)

    [ ( )]fd

    E E E fd fd R

    dET K S E E Vdt

    (2.135)

    f FF f fd

    F

    dR KT R Edt T

    (2.136)

    ( )R A FA R A f fd A ref tF

    dV K KT V K R E K V Vdt T

    (2.137)

    MCH M SVdT

    T T Pdt

    (2.138)

    0

    11SVSV SV C

    D

    dPT P P

    dt R

    (2.139)

    vi cc iu kin rng buc

    min axR R R mV V V (2.140)

    ax0

    SV mSVP P (2.141)

    v cc phng trnh i s tm Id, Iq

    2( ) ( ) sin( ) 0

    q ls q qs e d q e q d q s vs

    q ls q ls

    X X X XR R I X X I E V

    X X X X (2.142)

    1( ) ( ) cos( )

    d ls d d

    s e q d e d q d s vsd ls d ls

    X X X XR R I X X I E V

    X X X X (2.143)

    eBoo

    k for

    You

  • 47

    thay vo 2 phng trnh (2.144) (2.145) tm Vd, Vq

    sin( )d e d e q s vsV R I X I V (2.144)

    cos( )q e q e d s vsV R I X I V (2.145)

    cui cng

    2 2t d qV V V (2.146)

    2.4.4. M hnh two-axis ca h my pht kt ni vi HT (m hnh bc 4)

    Ta thy trong cc phng trnh trn vn cn cha ng hc cun cn 1d v

    2q . Nu 0dT v 0qT nh, ta s c s ng hc hai trc ca my pht in

    ng b nh hnh 2.10 vi cc phng trnh

    0 ( )q

    d fd q d d d

    dET E E X X Idt

    (2.147)

    0 ( )d

    q d q q qdE

    T E X X Idt

    (2.148)

    0

    d

    dt

    (2.149)

    0

    2( )M d d q q q d d q FW

    H dT E I E I X X I I T

    dt

    (2.150)

    ( ( ))fd

    E E E fd fd R

    dET K S E E Vdt

    (2.151)

    f FF f fd

    F

    dR KT R Edt T

    (2.152)

    jXd

    +

    +

    Hnh 2.10. M hnh hai trc (two-axis) ca h my pht [46]

    +

    Rs Re jXe

    vsjsV e

    ( /2)( ) jd qI jI e

    ( /2)( ) jd qV jV e

    eBoo

    k for

    You

  • 48

    ( )R A FA R A f fd A ref tF

    dV K KT V K R E K V Vdt T

    (2.153)

    MCH M SV

    dTT T P

    dt (2.154)

    0

    11SVSV SV C

    D

    dPT P P

    dt R

    (2.155)

    Cc iu kin rng buc

    min axR R R mV V V (2.156)

    ax0

    SV mSVP P (2.157)

    v cc phng trnh i s tm Id, Iq

    ( ) ( ) sin( ) 0s e d q e q d s vsR R I X X I E V (2.158)

    ( ) ( ) cos( ) 0s e q d e d q s vsR R I X X I E V (2.159)

    thay vo 2 phng trnh (2.160) (2.161) tm Vd, Vq

    sin( )d e d e q s vsV R I X I V (2.160)

    cos( )q e q e d s vsV R I X I V (2.161)

    cui cng l in p u cc

    2 2t d qV V V (2.162)

    2.4.5. M hnh fluxdecay ca h my pht kt ni vi HT (bc 3)

    gim bc ca m hnh, trong cc phng trnh phn trc cn cha ng

    hc cun cn dE . Nu 0qT nh ta s c c trng thi ng hc vi mong

    mun gim bc ny.

    Cho 0 0qT vo phng trnh (2.148) ta c

    ( ) 0d q q qE X X I (2.163)

    Kh dE trong (2.147) (2.162), phng trnh Id v Iq tr thnh

    ( ) ( ) sin( ) 0s e d q e q s vsR R I X X I V (2.164)

    ( ) ( ) cos( ) 0s e q d e d q s vsR R I X X I E V (2.165)

    eBoo

    k for

    You

  • 49

    Cng nh cc phn trc, hai phng trnh thc c th vit di dng mt

    phng trnh phc

    ( /2) ( /2)

    ( /2)

    [( ) ] ( )( )

    ( )( ) vs

    jq d q q s d d q

    je e d q s

    X X I jE e R jX I jI e

    R jX I jI e V e

    (2.166)

    Cc phng trnh Vd v Vq tng t nh phn trc, bi vy s ng hc

    ca m hnh fluxdecay my pht in ng b l hnh 2.11.

    Dng cui cng ca m hnh fluxdecay m b qua ng hc ca tt c cc

    cun cn, bng cch thay (2.163) vo (2.147) (2.162), kh i dE nh sau :

    0 ( )q

    d fd q d d d

    dET E E X X Idt

    (2.167)

    0

    d

    dt

    (2.168)

    0

    2( )M q q q d d q FW

    H dT E I X X I I T

    dt

    (2.169)

    [( ( )]fd

    E E E fd fd R

    dET K S E E Vdt

    (2.170)

    f FF f fd

    F

    dR KT R Edt T

    (2.171)

    ( )R A FA R A f fd A ref tF

    dV K KT V K R E K V Vdt T

    (2.172)

    MCH M SVdT

    T T Pdt

    (2.173)

    jXd

    +

    +

    +

    Rs Re jXe

    vsjsV e

    ( /2)( ) jd qI jI e

    ( /2)( ) jd qV jV e

    Hnh 2.11. M hnh ng hc flux-decay ca my pht in [46]

    eBoo

    k for

    You

  • 50

    0

    11SVSV SV C

    D

    dPT P P

    dt R

    (2.174)

    Cc iu kin rng buc

    min maxR R RV V V (2.175)

    max0

    SVSVP P (2.176)

    v cc phng trnh i s (2.164) (2.165) tnh Id, Iq

    sau thay vo 2 phng trnh (2.177) (2.178) tm Vd, Vq

    sin( )d e d e q s vsV R I X I V (2.177)

    cos( )q e q e d s vsV R I X I V (2.178)

    cui cng l in p u cc

    2 2t d qV V V (2.179)

    Trong cc ti liu [9], [51] m hnh ny gi l m hnh bc 3; cn trong ti

    liu [39] m hnh ny xp vo m hnh 3 (b qua nh hng ca cun cn).

    2.4.6. M men damping

    Trong cc phng trnh trn u xt n mt thnh phn m men ma st khe

    h khng kh FWT . C chiu ngc vi chiu quay rotor, thnh phn m men ny

    c dng [46]

    FW FWT K (2.180)

    Trong mt s ti liu, thnh phn ny c tnh n trong m men damping:

    0( )D DT K (2.181)

    M men damping c th dng hoc m tu vo tc my pht. Nu cun

    cn c xt n thng qua cc phng trnh vi phn ca chng, th khng cn

    tnh n trong m men damping DT na v ma st khng kh c m t thng qua

    FWT . Trong cc m hnh fluxdecay hoc m hnh kinh in [30], [46] ca my

    pht in th nh hng ca cun cn c b qua. Cn nh gi nh hng ca

    cc cun cn m khng xt n cc phng trnh vi phn ca chng, ta cn thm

    vo thnh phn FWT trong phng trnh ca m men damping DT .

    eBoo

    k for

    You

  • 51

    2.5. Kt lun chng 2

    Trong chng ny ta xy dng c m hnh ton hc tng qut ca my

    pht in ng b, kch t v AVR, turbine v iu tc.

    M hnh ton hc ca my pht in ng b trong nghin cu n nh l kh

    phc tp t bc 8, bc 6, bc 4, bc 3 vic chn m hnh no l cn ty thuc vo

    chng loi my pht, quan im trong vn phn tch n nh. V ch h thng

    in m ta ang xt l ch bnh thng nn tt c cc thng s u gn nh

    mc, ta cng ch xt n nh hng ca cc nhiu nh. Do ta s dng m hnh

    ton hc tng qut trong nghin cu l m hnh bc 3.

    eBoo

    k for

    You

  • 52

    3 Chng 3. PHN TCH B N NH H THNG IN PSS

    Trong chng 1 gii thiu v khi nim PSS, chng 2 xy dng m

    hnh ton hc ca my pht in v cc phn t lin quan di dng tng qut.

    Trong chng ny ta phi xy dng m hnh ton hc tn hiu nh t nh gi

    c nh hng ca PSS trong vic n nh gc ti.

    3.1. Xy dng m hnh tn hiu nh ca h my pht kt ni vi HT

    Trong nghin cu ny ta kho st s nguyn l ca mt my pht in n

    ni vi thanh ci h thng cng sut v cng ln nh hnh 3.1, trong s khng cn

    biu din b phn iu tc v p ng ca n tng i chm so vi p ng ca

    HTKT. M hnh ton hc tng qut xem xt l m hnh fluxdecay nh trnh by

    trong mc 2.4.5. Khi phn tch, in tr ng dy eR v in tr stator sR bng

    khng; khng c ti trn thanh ci, gc pha u ca in p trn thanh ci 0vs .

    Mc ch nghin cu l n nh tn hiu nh dp tt cc dao ng nn ta s

    dng m hnh tuyn tnh ha xung quanh im lm vic.

    Vit li cc phng trnh (2.167) (2.169), vi gi thit 0