1

Tiu thuyt ca T Duy Anh : Lun vn Ths / Trn Th Bch Thu ; Nghd. : PGS.TS Mai Hng . - H. : HKHXH & NV, 2009 . - 107 tr. + CD-ROM 1. L do chn ti

Sau 1986, vi quan nim mi v hin thc, v con ngi, vn hc bm st i sng, nhn thng vo s tht, nh gi ng s tht, bao qut c nhng vn c bn ca i sng x hi v s phn con ngi trong s vn ng v pht trin, p ng nhng i hi bc xc ca cng chng. Tm hiu vn xui, c bit l tm hiu tiu thuyt giai on ny s gip chng ta c c ci nhn bao qut v i sng vn hc Vit Nam ng i.

Vi c th ca i sng hin i l b bn, hn lon, xi mn, khng hong lng tin, vi nhng chuyn bin trong t tng ca ngi cm bt. Mt nn vn hc va bc ra khi chin tranh, phi i mt vi nhiu vn mi ny sinh, khng t ngi vit lm vo tnh trng bi ri, chng chnh, gy nn nhng khong chn khng trong vn hc. Nhng cng chnh thi gian ny din ra mt cuc vn ng ni sinh chiu su ca i sng vn hc, vi nhng trn tr, vt v, tm ti thm lng m khng km phn quyt lit ca mt s nh vn c mn cm vi nhng i hi ca cuc sng, c thc trch nhim cao v ngi bt ca mnh, trong c T Duy Anh.

Cng vi truyn ngn, tiu thuyt ca T Duy Anh cng l mt th mnh v cng ngy bn lnh ca nh vn cng c khng nh r hn. T Duy Anh c nhng ng gp rt ng trn trng ca nh vn vo cao tro i mi vn hc ni chung v tiu thuyt Vit Nam ni ring. Tuy nhin, tiu thuyt ca T Duy Anh, cho n nay, vn cha c nghin cu mt cch ton din, h thng.

Chnh v th, chng ti chn nghin cu ti Tiu thuyt ca T Duy Anh nhm hng ti khng nh nt ring trong c tnh sng to tiu thuyt, thnh cng v phn ng gp ca T Duy Anh. ng thi, mt phm vi nht nh, gp phn lm sng t nhng vn i

2

mi ca tiu thuyt Vit Nam ng i ni ring v vn hc i mi ni chung.

3

2. Lch s vn

Kho st qu trnh lch s nghin cu v tiu thuyt ca T Duy Anh, c cc dng kin: khi qut chung ton b sng tc ca nh vn v dng bi vit i su phn tch tng kha cnh vn , tng tc phm c th. Tuy nhin, qua kho st lch s nghin cu v tiu thuyt T Duy Anh, chng ti nhn thy: cho n nay, vn cha c nhng cng trnh nghin cu mt cch h thng ton b tiu thuyt ca nh vn. Chn nghin cu ti ny, lun vn ca chng ti s i su kho st ton din, h thng sng tc tiu thuyt ca T Duy Anh, t , khng nh phn thnh cng, ng gp ca nh vn vo s i mi ca vn hc Vit Nam ni chung v s i mi ca tiu thuyt Vit Nam ng i ni ring.

3. i tng v phm vi nghin cu Lun vn ch yu tp trung kho st ton b tiu thuyt ca T Duy

Anh, bao gm: Khc do u, 1991,Nxb Thanh nin; Lo Kh, 1992, Nxb Vn hc; i tm nhn vt (in trong Tr a ca s phn), 2008, NXB ng Nai; Thin thn sm hi, 2004, NXB Nng; Gi bit bng ti, NXB Hi Nh vn, 2008. c c s so snh, lm ni bt nhng nt c sc ca tiu thuyt ca T Duy Anh, trong qu trnh nghin cu, chng ti cng kho st nhng sng tc truyn ngn ca nh vn v mt s tiu thuyt tiu biu trong thi k i mi cng mt s tiu thuyt hin i trn th gii. 4. Phng php nghin cu

trin khai lun vn, chng ti s dng nhng phng php nghin cu ch yu sau: phng php nghin cu theo c trng th loi, Phng php phn tch, Phng php h thng, tng hp, Phng php thng k, so snh. 5. ng gp ca lun vn

Lun vn ca chng ti mun qua th loi tiu thuyt khng nh nt ring trong c tnh sng to ca T Duy Anh, nhng thnh cng v phn ng gp ca nh vn vo cng cuc i mi vn hc. ng thi, qua , mt gc nht nh, chng ti cng lm sng t

4

nhng vn i mi ca tiu thuyt Vit Nam ng i ni ring v vn hc i mi ni chung. 6. Cu trc lun vn

Ngoi phn m u, phn kt lun, mc lc v ti liu tham kho, ni dung chnh ca lun vn gm ba chng: o Chng 1: Nhng ni dung thm m c bn trong tiu thuyt T Duy Anh o Chng 2: Th gii nhn vt trong tiu thuyt T Duy Anh o Chng 3: Ngh thut tiu thuyt T Duy Anh

5

PHN NI DUNG

CHNG 1. NHNG NI DUNG THM M C BN TRONG TIU THUYT T DUY ANH

1.1. Nhn thc li hin thc lch s

Mt trong nhng c im ca t duy vn hc mi l yu cu nhn thc li, kin gii li, nh gi li k c qu kh, hin ti v tng lai.

Tiu thuyt ca T Duy Anh cng hng n nhn thc li hin thc i sng lch s, c bit l nhng vn ca nng thn trong qu kh (Lo Kh, Bc qua li nguyn, Lun hi). Tuy nhin, nh vn khng ch mc v cng khng nhm ti hin li s kin lch s m chnh l s phn con ngi.

T quan nim ca mnh, T Duy Anh cho nhn vt t nhn thc li hin thc lch s c mt cch nhn thng thn, khng khoan nhng vi tt c nhng sai lm, nhng mt tri, mt tiu cc. Tuy nhin, nh vn lun t tt c nhn vt ca mnh trong mi quan h vi lch s, thi i xem xt, nh gi v c xu hng ct ngha, l gii khch quan mi sai lm qua thuc v nhng hn ch khng th trnh khi ca lch s..

T con ngi tri nghim, t nhn chng ca lch s, nhn vt nhn thc li lch s trn mt v th mi. H ng cao hn lch s, m t ch h nhn nhn, nh gi, chim nghim li lch s. Hu ht cc nhn vt trong tiu thuyt ca T Duy Anh, sau khi nm tri cay ng ca cuc i, i qua ht vng trm lun trn gian, u t ra khoan dung, v tha cho cuc i.

Nhiu tc phm ca T Duy Anh, c truyn ngn v tiu thuyt u c s lt li nhng nh hng dai dng t sai lm trong ci cch rung t, nhng trn ht vn ch yu nhn vo tnh duyn c, m t nui dng lng th hn ( Tnh yu ca tui tr th h mi tip thm sc mnh cho h chng i li nhng li nguyn cay nghit. Chng ta gn nh gp li tnh yu ca Qu Anh v cu T trong truyn ngn

6

Bc qua li nguyn hai nhn vt Hai Duy v con Tm trong tiu thuyt Lo Kh).

Nhn thc li l mt qu trnh lin tc khng ngng hon thin nhn cch v cng l gii php con ngi trnh khi lp li nhng sai lm, ti phm, t khng ngng nui dng thc ci ti bn th, khng nh mnh. Nh vn lt ngc li cch ngh truyn thng, np t duy c sn, thc nhn li, nh gi li tnh gi tr ca n. Song ph phn khng phi l mc ch hng ti, ci m nh vn mun lay thc tr tu ca c gi, mun h c bn lnh trong vic nhn nhn mi vn l ng t ng khung theo li mn c sn. Mi ngi phi t i vo i bng bn lnh ca ring mnh: i tm nhn vt vi phn v thanh l bn cu chuyn c tnh.

Tu trung li, nhn thc li l mt trong nhng xut pht im t a ra nhng nh gi khi qut mt cch khch quan, mt cch minh xc nhng tri nghim cuc i. Sm hi l h qu tt yu ca qu trnh li ngc dng . Trong tiu thuyt T Duy Anh, thc sm hi th hin du hiu ca s thc tnh bn th. l nhng bi hc mang tnh trit l nhn sinh su sc m nh vn mun th hin trong tc phm t lay thc mi ngi hng n tnh ngi cao p vt thot khi cuc sng vt cht tm thng. 1.2. Nhng vn hin thc ca i sng hu chin

Theo di vn hc sau nm 1975, chng ti nhn thy, trong dng chuyn i mnh m ca vn hc, tiu thuyt cng c nhng bc chuyn ng k. Nhng nm sau 1975, tiu thuyt va m rng ti va c cng li t trng ca tiu thuyt s thi gia tng cht i t, th s [35, tr.50]. T cao tro i mi (1986), tiu thuyt n r, bao qut mt phm vi hin thc rng ln, v mi ti nhng c quan tm nht l ti i t, th s. Tiu thuyt l ni giao thoa ca nhiu ch , nhiu ngun cm hng, nhiu loi nhn vt, nhiu sc iu ngn ng, ging iu. Khng phi s kin lch s m chnh con ngi vi s phn c nhn ca n ng vai tr chi phi cu trc tiu thuyt. D vit v hin ti hay qu kh, v chin trng hay thng trng, v nng dn hay tr thc cc tc phm u gi gm

7

nhng cu hi nghim tc v con ngi, v cuc vt ln gia con ngi vi hon cnh tm kim chnh mnh.

Vit v i sng nng thn (giai on u), trang vit ca T Duy Anh y u t, trn tr vi s phn ca nhng ngi nng dn mt min qu ho lnh ly li, tm ti, thm m khng kh th hn, y p nhng on th truyn kip, nhng k nim bun au, n giu trong bit bao him ha. Vit v i sng thnh th, mi tc phm ca T Duy Anh nh mt lt ct t ci b cc hon ho ca mt thi hin i.

Chn cch phn nh cuc sng t pha khut lp, t s cha hon thin, nhng ci ch T Duy Anh hng n li l ci p, ci hon thin. T ci c lay thc ci thin. iu ny l gii v sao hin thc trong tc phm ca T Duy Anh tht gai gc, c khi nh tn nhn lnh lng, nhng ngi c vn cm nhn ng sau con ch l nhng thng ip ngh thut giu cht nhn bn ca nh vn [49, tr.14].

i sng hin i cng thay i mt cch chng mt theo c ch th trng, chy theo ng tin, li sng ch k v li cng tr nn ph bin, y ry v c th bt gp bt c u: nhn vt Mt en trong i tm nhn vt) Cng vi s thay i ca c ch th trng, cc gi tr o c cng b thay i mnh m. Ma lc ca ng tin lm bin cht con ngi tr thnh nhng k sng theo v li, b vt cht tha ha: ngi anh cng vi v (i tm nhn vt) dng mi th on chim ot bng c ming t tha k.

i sng hin i cng tr nn a s, x b v phc tp. Nu nh Lo Kh, nhng nm sau ci cch, d vn cn sng vi nhng tn d ca qu kh hn th, lun qun, t ng trong nhng quan nim u tr, lc hu ng ph phn v cn phi thanh lc, trit tiu nhng t ra vn cn thc c s tn ti ca mnh th t i tm nhn vt tr i, con ngi lun sng trong trng thi hong lon, dao ng, v sng m h mt cch v ngha. Con ngi tr nn th , dng dng vi ni au ca ng loi thm ch cn ly lm tr tiu khin.

Nh vy, khi vn hc tr li vi cuc sng thng nht th cng l lc T Duy Anh nhn thy, vn hc cn phi nhn thng vo s tht v

8

phi phn nh ng hin thc vn lm ngi nhiu ma x b, phc tp. Trc tc bin i n chng mt ca c ch th trng, mi gi tr chun mc cng nhanh chng b thay o, khng cn tun theo quy lut thng thng. iu tc ng ln con ngi gy nn tm l s hi n hong lon, sng v ngha l, sng khng c mc ch. Qua tc phm ca mnh, c bit qua nhng cun tiu thuyt nng hi hi th ca cuc sng ng i, nh vn ging ln hi chung cnh tnh v s nh mt bn ng, v tnh trng vong thn, vong bn ca con ngi. 1.3. Cm quan v ci phi l

T Duy Anh lun trn tr vi thi cuc, vi hin thc a s ca i sng: T i sng cng trng thy in Ha Bnh nhng nm 80, qu kh gn ca ci cch rung t 1952 1954 n qu kh xa ca mt tp tnh nng thn nh mt bn sc mang tnh dn tc, nhng khao kht i sng trn tc hng ngy n ci bng ca mt quyn lc tuyt i vng mt ph trm thc trc din ca T Duy Anh vi i sng cn th hin cch tip cn i sng t ci nhn phi l, chiu su bn th. Tnh phi l trong tiu thuyt ca T Duy Anh cng v sau cng quyt lit v th hin trit mi cp .

Hin thc i sng tn ti y ry ci c, ci phi l. Hn bao gi ht, gi tr ngi b ch p, r rng.

Tnh phi l cn th hin s tn ti v ngha ca con ngi. X hi hin i sn sinh ra mt th h ch bit sng mt cuc sng v ngha, sng khng c mc ch l tng, ch bit trt theo qun tnh, bn nng: Chu Qu trong i tm nhn vt, hay anh Bnh cu vn trong Gi bit bng ti... Trong tiu thuyt ca mnh, T Duy Anh dng nh thng k nhng ci cht v m t cc kiu cht rng rn khc nhau. Ci cht c tc gi trn thut bng ging tng tng, lnh lng n mc tn nhn. Rt cuc, s sinh ra v cht i ca con ngi cng nh s tn ti ca chnh h, khng ng li mt cht ngha nhn sinh cao c v thing ling no m ch l h v, l ct bi. Khng nhng cuc i ny l v ngha l, m chnh s tn ti ca con ngi cng l mt s tn ti phi l.

9

Khng nhng th, tiu thuyt ca T Duy Anh cn t n chiu su trit l nhn sinh. Tc gi ging ln ting chung cnh bo tnh trng con ngi ang t nh mt thc v s tn ti ca bn th, s vong bn, c ngha l ph nh ngay c s tn ti ca ci ti chnh mnh. y l ni lo u mang tnh thi i, mang tnh nhn loi. T , nh vn mun ku gi, lay thc con ngi tm li v khng nh gi tr ngi cao p. iu l gii, khng phi ngu nhin m quan im ngh thut ca T Duy Anh c s tng ng vi cc tc gi vn hc hin sinh phng Ty m chnh l c s gp g v cm quan hin thc nhy bn ca mt nh vn. Tiu thuyt i tm nhn vt xoay quanh nhn vt Chu Qu, mt nh bo lun quan tm n nhng vn v ci cht Tc gi cho cc nhn vt ca mnh nu khng ri vo lc lng th cng buc phi chp nhn ci cht (v tin s N, nh vn Bn, Tho Min). iu khng nh, nu chp nhn khng cn c tnh, cuc sng s n iu ri t dit; nu c gng xc lp mt vi gi tr c nhn ring l, th y nh rng, hnh vi s b cng ng c lp, tr thnh k c n, thm ch d thng, i nghch v cui cng vn l t dit. l mai hu ca s sng phi l ny.

X hi khng tha nhn s tn ti ca c nhn ring bit m c nhn b ng ha thnh mt loi ngi no , thm ch l mt loi vt no ch khng phi l chnh n.

Nh vy, qua tiu thuyt ca mnh, nh vn t ra mt cu hi v gi tr sng, sng nh th no, v cp n vn mang tnh nhn bn: u l gi tr ngi, l gi tr phi lu gi v gi gn n nh th no khng b nh mt mnh. i mt vi hin thc, bit chp nhn s tn ti ca hin thc t ci to mnh, ci to mi trng sng xung quanh mnh, thch nghi nhng khng ha tan vo n. y l ting ku cu ca ci ti nhn bn mang ngha phn tnh v gi tr ngi ch thc v khch l s can m, vt b ni s hi, ng u vi nhng him nguy khng nh mnh v ku gi nhn qun thc tnh tm li nhng gi tr ngi ang b phn con ln t.

Tnh phi l trong tiu thuyt T Duy Anh, bn cnh vic phn nh tnh chn thc hin trng x hi, cn thm m v chua xt, ng cay

10

v ng gh s bi nhng ti c d th. Nhng tiu thuyt T Duy Anh khng v th m t ra qu tuyt vng m lun t ra cu hi cho mi ngi c, t nhn thy c trch nhim ca mnh v t tm ly cu tr li khng nh s tn ti ca mnh. Do vy, trong li k, nh vn lun c mt khong trng, khng cho trc p n m cho ngi c cng tham gia vo tc phm nh mt nhn vt. Tiu kt chng 1

i sng hin thc sau chin tranh tr v ng vi quy lut i thng ca n. Sau nhng khong thi cuc y ging bo, sau mt khong li, con ngi c xu hng nhn thc li, nh gi li hin thc, chim nghim v t vn qu kh. Nh vn xt xa cm nhn s v vn, ong a ca thi cuc bin s phn con ngi thnh tr chi, tr a s phn. i sng vt cht ln ngi lm o ln mi gi tr chun mc. o c xung cp trm trng v con ngi chy theo li sng v li, ch k. Chnh bi cnh i sng phc tp, x b y con ngi ri vo trng thi hoang mang, s hi, thm ch hong lon n nh mt ngha ca s tn ti ca chnh mnh. S tn ti v ngha ca hin thc, ca con ngi hay chnh s tn ti ca bn th l cm quan phi l ang dn ln ngi trong vn hc i mi. Nu nh nhng tiu thuyt u, T Duy Anh mi ch cm nhn tnh cht phi l ca thi cuc, ca lch s, th cng v sau, c bit t i tm nhn vt, Thin thn sm hi cm quan v ci phi l ngy mt su m. Chnh cm quan ngh thut ny chi phi mnh m cch xy dng th gii hnh tng cng nhng th php ngh thut khc ha nhn vt trong tiu thuyt T Duy Anh.

11

CHNG 2. TH GII NHN VT TRONG TIU THUYT T DUY ANH

Nhng ni dung thm m chng 1 c th hin mt cch sinh

ng v c o qua th gii nhn vt phong ph v a dng trong tiu thuyt T Duy Anh. Kho st qua tiu thuyt ca T Duy Anh, chng ti nhn thy c cc kiu dng nhn vt tiu biu sau: 2.1. Nhn vt t thc, sm hi

Nhn vt trong tiu thuyt T Duy Anh c xu hng chim nghim li, nhn thc li. thc t vn tr thnh ni m nh ngh thut trong tiu thuyt T Duy Anh khin ngi c khng ngng phi suy ngm mt cch nghim tc v bn cht ca con ngi. Kiu nhn vt t thc ny xuyn sut trong nhng sng tc tiu thuyt ca T Duy Anh, tuy nhin, mi giai on khc nhau, nh vn li em n mt cch nhn mi m, khng lp li.

Trong khi Lo Kh i vo xu hng nhn thc li mt cch tng th, bao qut c cuc i v mang ngha tng kt cho c mt thi i, th t Thin thn sm hi tr i, nh vn hng n nhn thc li hin thc ngay trong cuc sng ng i, th hin ti cha hon thnh. c bit, T Duy Anh ch n s t thc, sm hi nhn vt trong hin ti hay c th l nhng cm gic tc thi ngay sau nhng hnh ng va xy ra: cm gic h thn v sng mt cuc sng nht nho, v ngha v bn nng n mc bnh hon; cm thy xa l vi chnh hnh ng ca mnh

y l biu hin u tin ca qu trnh t thc, sm hi, m t , cng ngy cm gic cng ln dn v tr thnh mt s m nh thng trc trong nhn vt nhc nh con ngi trnh ti lp lch s, trnh c nhng ti c tip theo.

T vic nhn nhn li nhng vic mnh lm trong qu kh, nhn vt tiu thuyt ca T Duy Anh lun sng trong mc cm, day dt, cm gic ti li: lo Kh trong tiu thuyt cng tn, Ti trong i tm nhn vt lun day dt v b m nh ti c v ci cht ca con chim b cu v oan hn c gi bt hnh vi nhng git mu trinh trng

12

Trn c s nhn thc li v cm gic n nn, hi li, nhn vt ca T Duy Anh i n mong mun v c gng tm cch sa cha, b p li nhng sai lm: nhn vt ti (i tm nhn vt); cc b m, nhn vt ngi m (Thin thn sm hi)

Qua dng nhn vt t thc, sm hi, nh vn khng c nh dng li bc tranh qu kh au kh, y lm ln hay mt hin ti y cm by, bin bo. Mc ch m nh vn mun hng ti, chnh l nhng s phn khn kh, tm ti v ngun gc lm li ca n. Trong , qu trnh t thc l mt con ng gian nan i ti s sm hi, mong mun sa cha sai lm v kht vng bo v tnh ngi vnh cu. 2.2. Nhn vt thin thn v c qu

Ngoi vic xy dng nhn vt theo chiu hng a tnh cch dng nhn vt ph bin trong vn hc i mi ni chung v tiu thuyt ni ring th trong tiu thuyt ca T Duy Anh cn c mt kiu loi nhn vt c bit, m chnh nh vn t t tn l thin thn v c qu. 2.2.1. Nhn vt thin thn

To nn mt s tng phn, i lp vi nhng nhn vt c qu xu xa l nhng con ngi trong sng n thnh thin, tot ln mt nhn cch cao p: nhn vt Tm trong Lo Kh; thin thn, hi nhi trong Thin thn sm hi Vi kiu dng nhn vt p n mc thnh thin , tc gi mun gi gm kht vng thc tnh v gn gi ci p ca gi tr ngi vi tnh thng v lng bao dung.

Nhn vt thin thn trong tiu thuyt T Duy Anh hu ht u l nhn vt ph n v tr em. Nh vn lun c bit quan tm thm nhp vo chiu su tm hn, pht hin nhng v p ni tm v u i bnh vc cho loi nhn vt ny bi phn ln h u l nhng con ngi chu nhiu bt hnh v l nhng con ngi yu ui, khng c kh nng t bo v mnh trc mng vut cuc i: con Tm, nhn vt Tho Min (i tm nhn vt). H cn c sc cm ha mnh lit i vi nhng con ngi tng nh khng cn kh nng ci to thnh ngi nh c gi im v anh Bnh cu vn. N nh thc h

13

kht vng hon lng, kht vng c sa cha sai lm, c cu ri linh hn.

Nh vy, nhng nhn vt thin thn trong tiu thuyt T Duy Anh khng ch mang mt v ep trong sng, tinh khit m cn mang kht vng ln lao nh thc bn tnh ngi cao p, ku gi tnh thng yu ng loi v lng bao dung, du rng n cha sc gnh vc s mng cao c l ci to th gii. 2.2.2. Nhn vt c qu

Trong tiu thuyt ca T Duy Anh, i cc vi kiu nhn vt thin thn l kiu nhn vt c qu. Nu nh, nhn vt trong tiu thuyt giai on u ca T Duy Anh l nhng kiu nhn vt a din, a tnh cch, tc l trong bn thn mi con ngi u c mt tt, mt xu tn ti an xen th cng nhng tiu thuyt v sau, nh vn i su vo phn nh mt kiu dng nhn vt c th c t tn l c qu. y l kiu nhn vt hon ton bin cht v s tn ti ca chnh h l mt mi him ha cho nhn loi.

X hi hin i sn sinh ra mt kiu nhn vt ch chuyn i hm hi ngi khc, tha mn, sung sng khi nhn thy au kh ca ngi khc dng nh g Mt en trong i tm nhn vt.

Qua cch xy dng 2 kiu loi nhn vt ny, nh vn mun to nn mt s tng phn r nt v nhn mnh s thng th ca phn bng ti, phn khut lp, ci c ang dn xm ln, bo mn, chim lnh hin thc v vn ln a v thng lnh chi phi c phn nh sng p , thin thn. Bn cnh cng th hin mt kht vng thay i, ci to th gii cho ci p vn ln, nh sng c ta chiu. T s ku gi thc nhn ng s tht, i din v chp nhn hin thc , nh vn mun ging ln hi chung cnh tnh hin trng ng cnh bo vi nguy c tha ha xung cp ca o c nhn cch, t cn thc nhn v nh thc bn th khng nh s tn ti v p ca thin lng.

14

2.3.Nhn vt c n, phi l 2.3.1. Nhn vt c n

Con ngi ri vo s c n, nh khng mun giao tip, t khp kn thu mnh bit lp, t , s hi ngay c ni c n ca chnh mnh. Mt mt l do x hi cng pht trin a phng din cng khin cho con ngi c cm gic nh b, khng c kh nng nhn thc c hin thc, hay ni cch khc, hin thc vt qu tm kim sot, chim lnh ca con ngi. Mt khc, vn ha ca ngi Vit l vn ha lun gn b vi cng ng, khng tch ri cng ng nn khi b ri vo tnh trng b c lp th con ngi cng c cm gic c n n rn ngp, hoang mang, hoi nghi n bt tn.

Nhn vt c n v c n nh mt s tin nh, n nh t trc. T khi sinh ra n lc cht i, con ngi lun sng trong tnh trng c n vng th hn truyn kip, li nguyn

i vi nhn vt tiu thuyt T Duy Anh, c n l mt s trng pht nng n nht. Bi th, khi ta tuyn n hnh pht bt v trn sng tip, lo Kh s tot ht m hi, h ln mt ting kinh hi. Ha ra, a ngc khng ng s bng kip sng b y a trn gian.

Nhn vt tiu thuyt ca T Duy Anh c n cn v s lc lng, lc loi. Nhn vt c n cn v dm la chn s khng nh mnh, dm ni ln chnh kin ca mnh ngc li vi s ng. D con ng cn gian nan, phi chp nhn s c n, b c lp, nhng T Duy Anh lun khch l con ngi hy can m ln v ch nh vy, chng ta mi khng b nh mt mnh, bo v ci bn th ring bit khng b ha ln, rp khun.

Chnh v vy, c n cng l mt nt p trong qu trnh hon thin nhn cch. Nu nh nhng tiu thuyt thi k u nh Khc do u, Lo Kh, T Duy Anh ch mi bt u cm nhn v kiu nhn vt c n th nhng tiu thuyt sau ny, T Duy Anh th hin s xut hin ph bin, m c ca kiu nhn vt c n v thm ch l y n mc cc oan ca s phi l.

15

2.4.2. Nhn vt phi l Ngay t thu lt lng, con ngi phi i mt vi s c n

c n nh t trc, cho n khi ln ln phi i mt vi bao nhiu tai ha lun rnh rp, vy m, sp sa p n v ngay c khi cht i, con ngi cng khng trnh khi ni c n n rn ngp. Ni c n lun xut hin thng trc trong con ngi ca x hi hin i, m c lc, trong tiu thuyt T Duy Anh, n b y n mc phi l. T hnh tng nhn vt c n giai on u, tiu thuyt T Duy Anh c xu hng chuyn dn sang kiu nhn vt phi l.

c trng ca kiu nhn vt ny l lun mang trong mnh trng thi hoang mang, nm np lo s. Ni s bt ngun t ni m nh hin thc y nhiu nhng, y tai ng, him ha bi i cng vi s pht trin nh v bo ca x hi hin i l nhng v kh hy dit, l thiu ngi, h chn tp th (i tm nhn vt).

Thc ti x b, phc tp lm cho con ngi c cm gic rn ngp, c n, nhng c lc con ngi li c n khng phi t mt l do c tht m t mt l do rt v vn, t tng tng ra, tng chng rt phi l nh nhn vt ti trong i tm nhn vt

Phn ng c iu kin tip theo sau ni s hi, bt lc, tn ph l s chy trn hay tm kim. iu ny th hin r nht trong tiu thuyt i tm nhn vt. Ni s hi, khip s khin cho con ngi ta co mnh li, t thu nh, khp mnh vo trong mt c o ca s c n t phng chiu i mt d xt cuc i, hoi nghi cuc i v hoi nghi ngay c s tn ti ca chnh mnh.

S v nim tin trc hin thc phi nhn tnh y con ngi n hoang mang tt . Nhn vt cm nhn s tn ti ca th gii hin thc l v ngha l, thm ch l phi l. V t , s tn ti ca chnh con ngi cng tr thnh mt iu phi l. Ch mt on vn ngn c ba cu trong i tm nhn vt, m lp i lp li ti 5 ln t v ngha

Trc hin thc x b, hn tp, cng ngy con ngi cng nh mt kh nng t tri. Mt mi, hoang mang, lo u, chn nn l tm trng xm chim, chi phi tt c suy ngh, v cng l nguyn nhn dn

16

n nh mt kh nng ghi nh m t ghi nh mi xc lp nn t duy con ngi. Trng thi ny nh mt gnh nng m nhn vt phi l khng th nhc ni khi i vai ca mnh nh nhn vt ti trong i tm nhn vt.

y, dng nh c mt s gp g gia nh vn vi cc tc gi vn hc hin sinh phng Ty v cm quan phi l khi xy dng nhn vt. S d c s tng ng ny l c cng mt im xut pht t hin thc i sng y tnh phi l ngy cng tr nn ph bin v tn ti mt cch hin nhin.

Trong bc ng cng , nh vn vn khng thi le li mt nim tin, mt nim c ao bng cch tm li v p cuc sng trong qu kh, hay khao kht tm kim ci ti hin ti, tip tc truy tm v khng nh ci ti tng lai. Nhiu khi, con ngi c n cng l cch h bo ton nim tin v kht vng ca mnh trn con ng tm kim chn l khng c ch tn cng. cng l chiu su ngha nhn vn trong cc tiu thuyt ca T Duy Anh. Dng nh nh vn mun c gi t tri nghim cng nhn vt tm ra nh sng ca chn l, thc tnh ci ti ca ring mnh. Tiu kt chng 2

Di gc nhn kiu dng nhn vt, chng ti h thng nhng kiu dng nhn vt c trng, ni bt nht ca tiu thuyt T Duy Anh nh sau:

nhng tiu thuyt u tay, kiu dng nhn vt nhn chung vn cn mang dng dp ca kiu loi nhn vt truyn thng.

Nhn vt t thc, sm hi nh mt kiu nhn vt ch o, xuyn sut cc qu trnh sng. c bit, trong tiu thuyt T Duy Anh, c mt kiu dng nhn vt c tc gi t tn l thin thn v c qu. Nhn vt c n, phi l l kiu nhn vt hon ton mi, l sn phm ca x hi hin i vi li sng hin sinh ang ln ngi. Qua nhng nhn vt tiu thuyt ca mnh, T Duy Anh em n ci nhn mi m v hin thc, phn nh nhng vn bc xc ca x hi hin i mang tm nhn loi v th hin s n lc tm ti i mi, khng ngng sng to.

17

CHNG 3. NGH THUT TIU THUYT T DUY ANH

3.1. Khng gian, thi gian ngh thut 3.1.1. Khng gian ngh thut

Trong tiu thuyt T Duy Anh, t cc tiu thuyt u tay n cc tiu thuyt sng tc v sau, khng gian ngh thut c xu hng chuyn dch nhe m dn. S chuyn dch ny th hin s di chuyn t khng gian khp kn, t ng n mt khng gian rng ln, lu chuyn v dn hng ti mt khng gian phi l. 3.1.1.1. Khng gian khp kn, t ng

T khng gian lng qu cho n khng gian thnh th trong tiu thuyt T Duy Anh, tt c u chm ngp trong khng kh m m, u ti v ngt ngt trong s t ng, khp kn nh nhng c o bit lp vi th gii bn ngoi.

T nhng khng gian khp kn v t ng , nh vn mun cnh bo tnh trng xung cp trm trng ca mi trng sng v khao kht ci to khng gian sng tt hn gip con ngi sc Bc qua li nguyncha ng ngha nhn sinh cao c. 3.1.1.2. Khng gian rng ln, lu chuyn

Khng gian lu chuyn c m rng lin tc, gi ln nhau m mi khng gian, tc gi ch lt qua, m khng ch trng v miu t chi tit. Khng gian cn c m rng ra v chiu rng, theo mt ct ngang, lan ta, phn nhnh nh khng gian qun tr trong Gi bit bng ti

Ly khng gian thnh th, nng thn l khng gian gc, t khng gian tiu thuyt c tch dn, lan ta ra theo nhng cm khng gian khc, nhng cui cng tt c nhng khng gian n l y u chu tun, quy t v mt khng gian trung tm. Cng ngy cc khng gian cng c m rng theo mi chiu kch nhng dn b m nhe, khng phn nh ranh gii v i ti mt kiu khng gian hon ton mi, l khng gian phi l gn vi cm quan phi l ang ngy mt gia tng, dn ln t, xm thc, bo mn nhng khng gian vn c xem l quy lut. Qua , nh vn ku gi s i din vi s

18

tht v cn nhn thc ng n bn cht cuc sng ng i ang th hin ti cha hon thnh nhng tng su, mt tri, mt n khut. 3.1.1.3. V khng gian phi l

Khng gian trong tiu thuyt ca T Duy Anh l s di chuyn lin tc, v t khng gian thc nh vn dn hng ti mt khng gian hon ton mi, khng gian phi l. Khng gian phi l c khi l nhng khng gian khng c thc, y tnh v l, ngc i nhng li c ngi ta tin l c tht hoc tn ti hin nhin, cng c khi l khng gian c thc nhng li khng th kim sot c, khng nhn thc c s tn ti, c m nh khng c, bt nh.

S phi l cn th hin vic nh vn miu t nhng khng gian c thc nhng li khng th kim sot c v nhn thc c s tn ti ca chnh n nh khu ph G trong i tm nhn vt T Duy Anh cp n mt vn hon ton mi, khng gian phi l l h qu ca s s hi, lo u v khng hong v nim tin t khng gian sng ng i y tnh hin sinh vi chiu su trit l khin i tm nhn vt b cho l qu kh hiu. Tuy khng l mi i vi vn hc th gii nhng Vit Nam, T Duy Anh l mt trong nhng li i mi tin phong trong vic th hin cm quan phi l v mt khng gian v thi gian. 3.1.2. Thi gian ngh thut 3.1.2.1. Thi gian lp ghp phi tuyn tnh

Nhng tiu thuyt thi k u ca T Duy Anh c bn vn nm theo mch tiu thuyt truyn thng. Ngha l thi gian khng c s bin ng nhiu m vn tun theo trt t tuyn tnh. Nhng cng ngy, nh vn cng khng nh xu th chung ca tiu thuyt hin i trong sng tc ca mnh bng cch lp ghp, to dng cc mnh ct truyn ri rc, cc mnh tm trng khng theo trnh t thi gian m ngn ngang, o ngc theo ca tc gi, to ra truyn trong truyn.

Tiu thuyt T Duy Anh ngy cng c vit mt cch t nhin, khng b rng buc bi thi php truyn thng. Thi gian b ct vn, x mnh v c l ngn n mc ch l s nu gi, mang tnh cht duyn c cho dng chy ca thc tha h tung ty v ch l phng nn

19

cho s phn ca nhn vt ni ln m khng tun theo mt th t no nh ci cch rung t v phong tro hp tc ha trong Lo Kh

Ni tm li, vic s dng th php thi gian phi tuyn tnh, c s phn mnh, lp ghp, o ln trt t cui cng i n thng nht l cao cuc sng thc ti. Tuy nhin, khc vi truyn thng, ngi trn thut l ngi bit trc, dn dt ngi c i t u n im cui con ng, th T Duy Anh ch dng li hin ti, m tng lai phi chnh c gi t tm ly, t lm ch bi mi ngi c mt cch la chn cuc sng ring ca mnh, khng ai ging ai, v ng nh mt chnh mnh. 3.1.2.2. Thi gian phi l

Phi thi gian vi xu hng nhe m dn v mt i ranh gii xc nh l c trng kiu thi gian ngh thut ngy cng m trong tiu thuyt T Duy Anh. S vic trong i tm nhn vt din ra mt ni m h v a danh v trong mt thi gian khng xc nh, nh th n c th din ra bt c u trn th gii ny v bt c thi im no.

Tnh phi thi gian b y n mc tuyt i. Ch trong mt on vn ngn trong i tm nhn vt, t ch thi gian xut hin m c Tt c ng hin trong th gii hin ti b bn, xo trn, bt nh khin cho con ngi hoang mang, lo s, khng hong nim tin.

Ni tm li, cng vi cm quan phi l khi quan st hin thc, khng thi gian trong tiu thuyt T Duy Anh cng bt u c hi hng phn nh ci phi l ngy cng tr nn ph bin trong i sng hin i. Trong vn hc hu hin i phng Ty, phi l tr thnh mt tro lu vn hc pht trin mnh m, tuy nhin, Vit Nam th ch mi c mt s t tc gi i theo khuynh hng ny. Do vy, c s gp g l tt yu, khi vn hc phn nh nhng vn mang tnh thi i, nhn loi. cp n tnh phi l nhng khng c ngha l thin v ci nhn bi quan, tuyt vng m nh vn mun hng ngi c n s thc nhn bit mnh bit ta t khng nh mnh v ng nh mt i ci bn ng, ci ti ring bit mang ngha trit l nhn sinh cao c.

20

3.2. Ngh thut trn thut 3.2.1. im nhn trn thut

Trong vn hc, im nhn ngh thut l cch nh vn la chn ch ng miu t, trn thut. im nhn trn thut c hiu l v tr ngi trn thut quan st, cm th v miu t, nh gi i tng. Vic t chc im nhn nhm cung cp cho ngi c mt ci nhn mi v cuc i, i hi tnh sng to cao ca bn thn nh vn. Thng qua im nhn trn thut i vo tng su ca cu trc trn thut v to nn nt c tnh c o trong phong cch ca mi nh vn.

Khc vi tiu thuyt truyn thng, tiu thuyt T Duy Anh c s dch chuyn im nhn, t im nhn bn ngoi sang im nhn bn trong nh im nhn bo thai ht sc c o trong Thin thn sm hi.

T Duy Anh ko ci nhn ca nhn vt ngang bng, bnh ng vi ngi k chuyn, nh vn tin tng giao quyn pht ngn cho nhn vt v nhng pht ngn y hm cha ci nhn bnh ng vi ch th trn thut. y l t duy ngh thut mi m, khc t cch nhn truyn thng, cch nhn i tng t mt pha.

tip cn hin thc t nhiu pha, nh vn khng ngng lm mi mnh bng cch to ra v s im nhn, gp bi im nhn nhn thc tnh a din ca cuc sng nh n vn c: Lo Kh, i tm nhn vt, Gi bit bng ti

Vi cch dch chuyn im nhn v gp bi im nhn nh vy, nhn vt tr thnh ngi t do thot khi vng kim sot ca cha ca n l ngi trn thut. Mi nhn vt dng nh ang vn ng, v cho n khi kt thc tc phm, nhn vt vn cha i ht hnh trnh ca n, s tht vn cn pha trc. y l cch dn ch ha mi quan h gia nh vn v c gi. Con ng sng to c m ng, m , c gi c th l ngi ng sng to vi nh vn.

21

3.2.2. Ngh thut cu trc vn bn

nhng tiu thuyt u tay nh Khc do u, Lo Kh, T Duy Anh vn cha thot khi cu trc ca tiu thuyt truyn thng, tuy c s xut hin yu t hi c, gic m nhng c bn vn cha nh hnh theo phong cch ca tiu thuyt hin i. Phi n nhng tiu thuyt v sau nh i tm nhn vt, Thin thn sm hi, Gi bit bng ti, s cch tn v cu trc vn bn ngh thut mi c bc t ph mnh m: vng xoy c, phn nhnh theo trc dc, trc ngang. Nhng mng hi c, s hi nh v nhng mng ngh cht n cht i nh khng h c s sp t no c, i khi khng r y l thi gian hin ti hay qu kh to nn cu trc phn mnh nh trong i tm nhn vt. Tc gi dng c th php huyn thoi ct ngha nhn vt, thy ht c cc tng va ca tm hn. Cho nn, trong tiu thuyt c s dn nn, chng cho ca hng lot vn ca i sng hin thc vo th gii ni tm v cng phc tp trong cng mt thi im.

Ngoi ra, s thm nhp cc th loi khc vo tiu thuyt T Duy Anh cng l mt nhn t lm co gin ct truyn: nht k, chuyn k, th, th t, tham lun khoa hc, huyn thoi, in tch, c tch

Nh vn tn dng trit mi hnh thc cu trc biu t, c sc dung cha, chuyn ti hin thc ngn ngn, a chiu, phc tp ca i sng ng i ang pht trin th hin ti cha hon thnh, y bin ng. 3.2.3. Ging iu trn thut 3.2.3.1. Ging iu tr tnh

C th ni, khi nhc n T Duy Anh, ngi ta khng th khng nhc n ging vn, bi chnh ging vn lm nn bn sc rt ring trong phong cch nh vn. C th thy cht ging ch o trong tiu thuyt T Duy Anh l ging b b, th nhm, chua cht, lnh lng nhm miu t hin thc nh bn cht vn c ca n. Tuy nhin, u , hay trong su thm tm hn nh vn vn vng ln nhng giai iu m i, du dng v th mng ca nhng v p trong tro, thanh khit

22

to nn khong sng p ng c nng niu, gn gi v hng ti.

To nn s tng phn lm ni bt mt i lp l ci hin thc c qu, nhm cnh bo tnh trng nh mt bn ng; v mt mt khc, nh vn cng th hin kht vng ci to x hi, hng ti gi tr nhn o su sc. 3.2.3.2. Ging iu giu nhi

T Duy Anh s dng trit mi cp ca ging iu giu nhi, mt cht ging giu hiu qu ngh thut ca vn hc Vit Nam ng i. Tuy nhin, tiu thuyt T Duy Anh, ging iu giu nhi c y ln mc bi hi kch khng th nhm ln vi cc cy bt khc.

Ging iu giu nhi trong tiu thuyt T Duy Anh c th hin mi cp , t cp t vng; nhi phong cch ngn ng Ging giu nhi cn c h tr bi nhng yu t huyn thoi, nhng li nguyn, nhng li ph ch. T Duy Anh t ngi bt giu nhi khng king d mt lnh vc no, k c lnh vc chnh tr V th, nhng cun tiu thuyt ca ng cng nhn c nhng lung d lun khc nhau, m c lc phi chu s phn long ong. Tuy nhin, trc khi vit, nh vn xc nh ch s mo him v dm i din s tht, u tranh cho mt x hi tch cc, lnh mnh hn.

Trong cc tiu thuyt ca T Duy Anh, c khi cc ging iu li xm nhp vo nhau, ha vo nhau, tranh bin, phn bc v nhi ln nhau nh li ca qu nhi li li ca nhn vt thng b xng ti v c in nghing m. Ging giu nhi nh l bt kim sc so m nh vn s dng mt cch c a gy ci v lt mt, ch tay bn cht tht bn trong ca con ngi. 3.2.3.1. Ging iu trit l

Trong tiu thuyt ca T Duy Anh, ging iu trit l c th hin mt cch su sc vi nhng suy t v con ngi, cuc i, thi th. Ging iu trit l c th c t vo ming bt c nhn vt no khng loi tr tui tc, hc thc... S khc nhau ca nhng trit l l mc ch s dng. C nhng trit l rt ra nhng gi tr sng su

23

sc nhng cng c nhng trit l nhm che y mc ch xu xa, gi di v ch k. Trit l v cuc sng trong tiu thuyt T Duy Anh cn cha ng nhng cm nhn au xt, nhng tri nghim bt thng.

C nhng trit l nghe c v rt logic, hp tnh hp l nhng li nhm ngy bin, che v li, ch k c nhn v v trch nhim nh g thanh nin dng mi l l thuyt phc ngi yu t b ci thai trong bng. Nhng trit l th hin s trt dc t tng, o c cao trong mt th gii ang c nhng s lch chun, xung cp v o l, vn ha.

Cc nhn vt ca T Duy Anh hu ht u c i sng t tng phc tp. Cc cuc i thoi ca h c lc bin thnh nhng cuc tranh lun gay gt, gp phn hnh thnh nn ging iu trit l, tranh bin trong tiu thuyt T Duy Anh. T phn thn ra i thoi, cht vn v tranh bin nh lo Kh, nhn vt ti Nhng trit l trong tiu thuyt ca T Duy Anh buc ngi c phi suy ngh v tm ra s ng nghim ca n trong cuc sng.

T Duy Anh bc l nim khao kht chy bng ca mnh nhn su vo thm trng ca cuc sng, nu gi nhn tnh, mong mun n tr thnh thn tnh, l thin ng trn mt t. V tn trng cuc sng l s chun b cho mi bc i, l vic tn trng s tn ti ca chnh mnh.

Tu trung li, trong b hp xng a thanh a ging iu ca nh vn, chng ta thy ni ln ba ging iu ch m: tr tnh, giu nhi v trit l. Theo thi gian sng tc, cng vi cm hng i t th s, c bit l cm quan phi l ang dn ln t, ging iu ca T Duy Anh cng c s bin i cho ph hp. Mc d vn tn ti song song vi ging iu tr tnh, nhng xu hng trit l tng dn, cht tr tnh c m i i cht. D c nhng bin i nht nh, ngi c vn nhn ra mt T Duy Anh vi ging iu rt c trng, l mt T Duy Anh lun trn tr v l i, tnh ngi, kim tm v hng ti chn l mi ca cuc sng, mt chn l minh trit hn nhng th c. Tiu kt chng 3

Kho st ngh thut tiu thuyt T Duy Anh, chng ti nhn thy:

24

Nh vn sng to c kiu khng gian, thi gian ngh thut giu hiu qu. Khng gian, thi gian c xu hng dch chuyn lin tc v m rng dn v cui cng i n nhng khng gian phi l ph hp vi cm quan phi l ca i sng hin sinh. Cng vi khng gian, thi gian t trt t tuyn tnh i n nhng mnh ghp, t gy ca dng hi c, gic m v hng ti mt thi gian bt nh, phi l.

Bn cnh , ngh thut trn thut ca T Duy Anh cng l mt trong nhng ng gp mi m, th hin s n lc i mi hnh thc tiu thuyt qua ngh thut di chuyn v gp bi im nhn; ngh thut cu trc lp ghp, phn mnh v theo vng xoy trn c; S ha quyn gia cc ging tr tnh, ging giu nhi v ging trit l, trong ging iu trit l ngy mt gia tng tr thnh ging ch m... Tt c lm nn mt th gii ngh thut tiu thuyt T Duy Anh khc bit, sinh ng v ngn ngang nhng vn mang tnh trit l ca i sng hin sinh.

25

PHN KT LUN

Qua kho st, nghin cu Tiu thuyt T Duy Anh, chng ti a ra mt s kt lun sau:

1. Nhng ni dung thm m c bn trong tiu thuyt T Duy Anh phn nh nhng ni dung thm m ca vn hc i mi, c bit l t sau 1986 tr li nay. Hng n nhng vn nhn thc li lch s, nhn thc li hin thc; vn ca i sng thng nht, i t th s v bt u c hi hng i su phn nh cm quan phi l.

2. Th gii nhn vt trong tiu thuyt ca T Duy Anh hin thc ha nhng vn thm m trong t duy ngh thut ca nh vn bao gm nhiu kiu loi t: nhn vt t thc, sm hi, n nhn vt c n, phi l T Duy Anh cng xy dng thnh cng kiu dng nhn vt chc nng nhn vt thin thn v c qu nhm to nn mt s tng phn gia hin thc phi nhn tnh vi kht khao ci p, thnh thin khng n trnh nhng tn ti ca i sng hin sinh v lay thc tnh ngi, lay thc thc i tm ci bn ng cao p.

3. Ngh thut th hin l th nghim v hnh thc ngh thut c o nht ca T Duy Anh. Ph hp vi ch ch ngh thut v cm quan ngh thut ca nh vn, ngoi ngh thut cu trc vn bn ngh thut theo kiu truyn lng trong truyn bng s lp ghp ca nhng mnh v, to dng khng gian, thi gian; ngh thut t chc im nhn trn thut vi s dch chuyn v ti a ha trng nhn nhn vt; n s phi hp nhun nh cc ging iu: ging tr tnh, ging giu nhi v ging trit l

4. C th ni, qua vic kho st tiu thuyt mt trong nhng th loi s trng ca T Duy Anh, d cha th su k nhng trong mt chng mc nht nh, lun vn ca chng ti khng nh c nt ring trong c tnh sng to cng nhng thnh cng v phn ng gp rt ng trn trng ca nh vn vo cng cuc i mi vn hc. Chng ti hy vng, qua , phn no cng lm sng t c nhng vn i mi ca tiu thuyt Vit Nam ng i ni ring v vn hc i mi ni chung.