PPICommunityPressAwards

•Best EditedWeekly2003 & 2007

•Best in Photojournalism1998, 2005 & 2008

aaartrtrtaaangelngelngelprintshop

Printing is our professionService is our passion

67 P. Burgos St., Proj. 4, QC 1109, Philippines

(0632) 912-4852 (0632) 912-5706

MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

ISSN–1655-3853 • JUNE 5 - 11, 2009 • VOL. 30, NO. 23 • 8 PAHINA • P10.00

Bayan, Bayani, BayanihanBayan,Bayani,BayanihanNI MICHAEL CHARLESTON B. CHUA

Pacman simbulong kasalukuyangkalinangangPilipino, aniGob. Panlilio

PAMBANSANG KAMAO — Sa bawatsuntok na pakawalan at tanggapin niManny Pacquiao, nagagawa nitong pag-isahin ang mga Pilipino, maging ang mgamagkakaaway ani Gob. Eddie Panlilio ngPampanga (kanan itaas) sa kumpe-

Mas pinangangambahan ng mga guroang high tide kaysa Influenza A H1N1

NI DINO BALABO

LUNGSOD NG ANGELES—PacMan, Peoples’ Champ, PambansangKamao, Ambassador of Goodwill.

Pagkilala ipinahayag sa kumperensyasa kasaysayan, kalinangan at sining

Ito ay ilan lamang samga pangalang ibinansagkay Manny Pacquiao nanoong Mayo 3 ay lalonghinangaan matapos mapa-tulog sa ikalawang round siRicky Hatton ng Britanya.

Ngunit para kay Gob.Eddie “Among Ed” Panliliong Pampanga, ang boksi-ngero ay ang kasalukuyangsimbulo ng kulturang Pi-lipino.

“Kung ating susuriin, siManny ang tunay na huwa-ran ng pagbuo ng isang ka-linangan na masasabi na-ting ating-atin lamang,” aniGob. Panlilio na isa ring pa-ring Katoliko sa kanyangpambungad na talumpati saunang pambansang kum-perensiya para sa kasay-

sayan, kalinangan at siningng Bulacan at Pampanga.

Ang kumperensiya ayisinagawa sa Holy AngelUniversity dito sa Angelesnoong Mayo 12-14 na ti-nampukan ng presenta-syon ng mahabang pana-naliksik ng 23 historyador.

Ipinaliwanag ng gober-nador na ang kalinanganay isang paraan ng “socialcontrol” na pumupukaw sadamdaming nakakapag-isao “social identity.”

“Sa kanyang sarilingpamamaraan, sinasadyaman o hindi, tayong lahatay nakikisalamuha sa iden-tity ni Manny. Sa maniwalakayo o hindi, itinataas niManny ang pagkilala ngmga banyaga sa atin, at sa

huling pagtaya, ang pag-kilala natin sa ating sarili,”ani Panlilio na kilala rin saPampanga sa tawag na“Among Ed.”

Inihalimbawa rin niPanlilio ang ilang kamag-anak niyang nasa ibayongdagat na hindi pa nakatu-tuntong sa Pilipinas, ngu-nit nagsisipagbunyi at nag-sisipagmalaki sa tagumpayni Manny Pacquiao.

Bukod dito, sinabi niPanlilio na sa bawat suntokna pawalan at tanggapin niPacquiao, nagagawa nitongpag-isahin ang mga Pili-pino, maging ang mga mag-kakaaway.

“Di nga ba’t kahit naang military at Abu Sayyaf

sundan sa pahina 6

“Ibang-iba ang Pinoy, huwagkang matatakot. Ipagmalakimong Pinoy ako, Pinoy tayo …”

— Orange and Lemons,Pinoy Ako, 2005

ALAM ba natin ang tunay nakahulugan ng mga titik ng awi-ting ito ng ating paboritongteleserye ng “totoong buhay?”Kung iisipin, bakit kinailangangilabas ang kantang ito?

Nakalulungkot na marami saatin ang hindi gusto o ikina-hihiya ang kanilang pagiging

Pilipino, at nais na mangibang-bansa na lamang at huwag nangbalikan pa ang kahirapan ngbuhay sa sinilangang bayan. Angiba naman, dahil sa maling diinsa indibidwalismo sa ating sis-tema ng edukasyon (mag-aralnang mabuti para pagkagrad-weyt mo, marami kang pera), aywalang pakialam sa pagtulong sabayan. Ang iba naman ay nalilitokung ano nga ba ang tunay napagkataong Pilipino.

Ang Pilipino ba ang puli-tikong inuuna ang sariling in-

teres kaysa ang pagsisilbi sabayan? Ang Pilipino ba angmandaraya at nagpapadaya sahalalan? Ang Pilipino ba angnagsisiraan, naghihilahan ngpababa, upang makaangat la-mang? Ang Pilipino ba angnagpipilit na makaunang ma-kapasok sa isang gameshowkahit tapakan ang iba? AngPilipino ba ang inaapi at nagpa-paapi naman?

Apektado tayong kabataansa pagkalitong ito. Ayon sa

sundan sa pahina 5

HAGONOY, Bulacan—High tide o angpagtaas ng tubig mula sa dagat napalagiang nagpapalubog sa mga pa-aralan ang mas pinangangambahan ngmga guro sa bayang ito na matatagpuansa baybayin ng Bulacan.

Ito ay sa kabila ng tulong ng pa-mahalaaang bayan ng Hagonoy nanagsasagawa ng proyektong pagtatayong mga dike sa paligid ng mga paaralanupang mapigilan ang tubig.

Ayon kay Natalia Guevarra, punong

guro ng Hagonoy East Central School(HECS) na matatagpuan sa likod ngmunisipyo ang high tide at ang kaku-langan sa mga silid aralan, guro at mgalibro ang kanilang pinangangambahanat hindi ang Influenza A H1N1.

“High tide ang primary concernnamin dito,” ani Guevarra nang maka-panayam ng Mabuhay noon Hunyo 1kung kailan nagbukas ang klase sa mgapampublikong paaralan.“Iyong mga

sundan sa pahina 6

Ang mural ni Botong Francisco sa Liwasang Bonifacio, Maynila.

rensya ng mga historyador sa Lungsodng Angeles noong Mayo 14. Tumama ang“Pambansang kamao” sa mukha ni RickyHatton (dulong itaas) at ‘di nagtagal aynapatulog ni “Pacman” ang pambato ngBritanya. — Kuha ng MNS at ni DB

2 MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 JUNE 5 - 11, 2009

EDITORIALAlfredo M. Roxas, Jose Romulo Q. Pavia, JoseGerardo Q. Pavia, Joey N. Pavia , Jose VisitacionQ. Pavia, Carminia L. Pavia, Perfecto RaymundoJr., Dino Balabo

ADVERTISINGJennifer T. Raymundo

PRODUCTIONJose Antonio Q. Pavia, Jose Ricardo Q. Pavia,Mark F. Mata, Maricel P. Dayag, Charlett C.Añasco

PHOTOGRAPHY / ARTEden Uy, Allan Peñaredondo, Joseph Ryan S.Pavia

BUSINESS / ADMINISTRATIONLoreto Q. Pavia, Marilyn L. Ramirez,Peñaflor Crystal, J. Victorina P. Vergara,Cecile S. Pavia, Luis Francisco, Domingo Ungria,Harold T. Raymundo,

CIRCULATIONRobert T. Raymundo, Armando M. Arellano,Rhoderick T. Raymundo

The Mabuhay is published weekly by theMABUHAY COMMUNICATIONS SERVICES —DTI Permit No. 00075266, March 6, 2006 toMarch 6, 2011, Malolos, Bulacan.

The Mabuhay is entered as Second Class MailMatter at the San Fernando, Pampanga PostOffice on April 30, 1987 under Permit No. 490;and as Third Class Mail Matter at the ManilaCentral Post Office under permit No. 1281-99-NCR dated Nov. 15, 1999. ISSN 1655-3853

Principal Office: 626 San Pascual, Obando,Bulacan 294-8122

PPI-KAFCommunity

PressAwards

BestEdited Weekly2003 + 2008

Bestin Photojournalism1998 + 2005

A proud member ofPHILIPPINE PRESS INSTITUTE

WEBSITE

http://mabuhaynews.comSubscription Rates (postage included): P520 for one year or 52issues in Metro Manila; P750 outside Metro Manila. Advertising baserate is P100 per column centimeter for legal notices.

MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

Jose L. PaviaPublisher/Editor

Perfecto V. RaymundoAssociate Editor

Anthony L. PaviaManaging Editor

e-mailmabuhaynews25@yahoo.com

UNANG araw ng klase noongHunyo 1, minabuti ng Promdina magtungo sa Hagonoy EastCentral School (HECS), upangmag-obserba sa pagbubukas ngklase at beripikahin ang plano ngDepartment of Education naituturo sa unang araw ng klaseang pag-iingat sa Influenza AH1N1.

Pagpasok ko pa lang ng baku-ran ng HECS, ‘bumaha’ na saaking isipan ang alaala ng animna taon kong ipinamalagi sapaaralan mula 1976 hanggang1982.

***Magkaiba ang mga larawang

nakabaon sa aking alaala, kum-para sa aking natunghayannoong Hunyo 1.

Iilan ang gusali ng HECSnoon kumpara ngayon. Iilan anglugar na lumulubog sa tag-ulannoon sa HECS, samantalangngayon ay iilan ang bahagi ng

Promdi DINO BALABO

Ewan-ewan virus

Buntot Pagé PERFECTO V. RAYMUNDO

Tumataginting na P10.5M bawat taonTAON-TAON ay may nakalaangpondo na P70 milyon ang mgacongressman sa kani-kanilangmga distrito. Ito ay para sa mgaproyektong pangkaunlaran sakanilang nasasakupan.

May mga umuugong na balitana may 15 porsiyento na nata-tanggap ang mga kinatawan samga kontratista na nagsisigawang mga proyekto sa kani-kani-lang nasasakupan.

Kung ito ay totoo minaman-tak mo ang naiiwang pondo samga kinatawan. Sa P70 milyonsa isang taon ay maliwanag naP10.5 milyon ang maiiwan sa ki-natawan. Kung sila ay nakaka-tanggap ng P10.5 milyon sa isangtaon, samakatuwid sa tatlongtaong termino ng isang kina-tawan ay maaari siyang kumitang P31.5 milyon. Hindi pa ka-sama rito ang kanilang regular nasuweldo.

Ito naman ay kung totoo angbalitang kumakalat. O di kayamagtanong kayo sa mga kon-tratista. May umamin kaya? Angtanong ay kung totoo ba o hindi.

Mga nais maging PresidenteBAGAMAT mahigit na 11 buwanpa bago maghalalan sa taong2010 ay naglilitawan na ang mganagnanais kumandidato sa

pagka-pangulo.Sa panig ng administrasyon ay

lumulutang sina Bise PresidenteNoli De Castro at Defense Secre-tary Gilbert Teodoro, na ayon na-man kay MMDA Chairman Ba-yani Fernando na mayroon dinplanong tumakbo ay hindi namanmga kasapi ng Lakas-Kampi. Siyadiumano ang kasapi sa nasabingpartido.

Maliban kina De Castro, Teo-doro at Fernando, inihayag na rinni nina Sen. Mar Roxas na siyaay tatakbong pangulo sa bandilang Liberal Party. Gayundin siManny Villar ng NacionalistaParty.

Isa rin si Senador PanfiloLacson sa mga naghahangadmaging pangulo. Gayundin sidating pangulong Joseph Estradana nagpahayag na siya ay tatakboring pangulo kapag hindi nag-kasundo ang oposisyon na isalamang ang kanilang ipanlabansa panguluhan.

Maging sina Senadora LorenLegarda at Senador Chiz Escu-dero ay may hangarin ding ma-ging pangulo. Kapag nagkataonmaging sina Bro Eddie Villa-nueva ng JIL at Bro Mike Velardeng El Shaddai ay malamang napumalaot din sa pagka-pangulo.

Pulitiko sa ObandoNGAYONG nalalapit na anghalalan sa Mayo ng susunod nataon, naglilitawan na ang mganagnanais na tumakbong Mayorsa bayan ng Obando.

Isa na rito si Edwin Santos nahindi na kaila sa mga taga-Obando na nakahandang tumu-long sa mga nangangailangan

Tiyak na makakalaban niya sikasalukuyang Mayor Orencio E.Gabriel na lalong kilala sa tawagna OEG. Malamang din na pu-malaot sa pagka-mayor si BiseAlkalde Ding Pantanilla.

Sa tatlong nabanggit na mgapangalan ay walang itulak-ka-bigin dahil sa kanilang pagigingmalapit sa tao.

Si Mayor OEG ay masipag sapagtupad sa kanyang tungkulinbilang alkalde, samantalang siSantos ay bukambibig ng mga ka-bataan dahil sa pagkakaloob niyang multi-cab sa 11 barangay ngObando.

Si Pantanilla naman ay mayngiti sa kanyang mga labi kapagsiya ay iyong binati. Sino man sakanilang tatlo ang palarin sanalalapit na halalan ay tiyak naang kaunlaran ng bayan Obandoang siyang unahing gawin.

Kayo, ano sa palagay ninyo?

Kastigo BIENVENIDO A. RAMOS

Mga turuang asoWALA yatang taong hindi takotsa aso. Ang aso kasi ay may taglayna kamandag, na sa medikal nakatawagan ay tinatawag na ra-bies. Kaya kapag nakagat ka ngaso, kailangang paturok ka ng 25na iniksiyon, na bukod sa mala-king gastos, ay magdudulot sanakagat ng trauma—o pagka-takot na tataglayin mo sa ma-habang panahon.

Ang aso, ayon sa paniwala ngmarami, ay pinakamatapat nakaibigan ng tao. Madali itongturuan, sunod-sunuran sa kan-yang panginoon. Lalo’t binu-busog mo ng malalaking tipak ngkarne o mamahaling dog food.Pinaliliguan mo, niyayakap-yakap mo pa. Ito ang tinatawagna lapdog.

Lapdogs sa KongresoHINDI ako nag-aatubiling iham-bing sa mga lapdog ang naka-raraming kagawad ng camara derepresentantes—na mga alaga ngMalakanyang, binubusog ng pork

EDITORYAL

Ang kalusugan natinkalakasan ng bansa

NAGANAP na ang pinangangambahan ng marami.Kinansela ang klase sa De La Salle University (DLSU) sa Maynila

ng 10 araw matapos makumpirma noong Hunyo 3 na isang estudyanteang positibo sa Influenza A H1N1.

Sa mga sumunod na araw ay dalawa pang estudyante ng DLSU angkumpirmadong nahawahan, kaya’t muling ipinayo ng Department ofHealth ang pag-iingat sa pamamagitan ng kalinisan, at tinugon namanng Simbahan nang pansamantalang itigil ang paghahawak kamay saoras ng misa.

Ang mga kaganapang ito ay naganap sa loob lamang ng 40 arawmatapos makumpirma ang mga unang kaso ng Influenza A H1N1 sabansang Mexico noong Abril 26, na naghatid ng alon ng pangamba sabawat sulok ng mundo, maging dito sa lalawigan ng Bulacan, kaya’t angmga opisyal ay nakipaghabulan sa oras sa paghahanda sa paglabandito.

Mahirap ang paglaban sa Influenza A H1N1 virus. Ito ay dahil sahindi ito nakikita at mabilis na kumakalat. Ang pinakasimplengpalantandaan na ang virus ay nasa paligid na natin ay kapag mayroonnang nagkasakit o kaya ay namatay katulad ng naging resulta nito samga bansang kung saan una itong kumalat.

Simple naman ang pananggalang o solusyon laban sa influenzavirus: Kalinisan sa katawan at kapaligiran. Ang payo ng Provincial Pub-lic Health Office ng Bulacan ay hugasang mabuti ang mga kamay atmagtakip ng bibig kapag uubo.

Ngunit ang problema ay higit na lumalawak lalo na ngayongnagsimula na ang klase partikular na sa mga pampublikong paaralankung saan ang mga kundisyon ay hinog sa pagkalat ng virus. Kabilangdito ay ang siksikan at malalaking bilang ng mag-aaral sa isang klase nakung minsan ay umaabot sa 60 hanggang 70; at ang mahinangpangangatawan ng ilang mag-aaral dahil sa kakulangan ng ma-sustansiyang pagkain hatid ng kahirapan; kalinisan sa pangangatawanat kapaligiran; at iba pa.

Simple ang mensaheng hatid ng kalagayang ito sa bawat isa. Hindidapat magpabaya sa araw-araw na paglaban sa Influenza A H1N1.Kailangan ang patuloy na pagkakaisa ng lahat na isabuhay angpagpapanatili ng kalinisan sa katawan at kapaligiran upang hindi mahawasa kinatatakutang sakit.

Ang Mabuhay ay nakikiisa sa paglaban sa Influenza A H1N1 virussa pamamagitan ng paghahatid ng tamang impormasyon na magbibigayng kakayahan sa taumbayan na maiwasan ito.

Nakikiisa ang Mabuhay sa pananaw na ang pag-iingat ay higit namabisa kaysa mga gamot o bakuna.

Ito ay magagawa ng bawat isa sa pagpapanatiling malakas ngkatawan, pagsasabuhay ng kalinisan sa pamamagitan ng tamangpaghuhugas ng kamay at pagtatakip sa bibig kapag uubo at ibang pag-iingat upang hindi mahawa o makahawa sa kapwa.

Sa harap ng mabilis na pagkalat ng Influenza A H1N1 virus, huwagnang magpatumpik-tumpik pa. Simulan nating isabuhay ngayon angkalinisan sapagkat ang kalusugan ng bawat isa ay nangangahulugan ngmalakas at matibay na pamayanan.

barrel, iba’t ibang pabor—sapagiging loyal sa kanilang mapag-kalingang “panginoon”-si Gng.Macapagal-Arroyo.

Dating alaga ng taumbayanang mga asong ito—na inaasa-hang sa taumbayan magigingtapat, pero dahil naghihirap angmamamayang dating nag-aalagasa kanila, ang loyalty ng mgaasong ito ay madaling nalipat—sa kung sino ang magbibigay ngmasarap na pagkain—pork bar-rel, milyong suhol, lobby money-mula sa malalaking negosyante;kickback, tongpats—mula samaaanomalyang mga proyektongisinasara ng kanilang amo/mgaamo.

Sikmatan ng mga asoIISA ang “panginoon” na kini-kilala ng mga asong ito sa ka-salukuyan—si Aling Gloria. Perokung sila-sila ay nag-aagawan samga buto (pabor, poder, salapi),sila-sila rin ay nagsisikmatan.Pero oras na sutsutan sila ng

Malakanyang, tatahimik na angnagbabangayang mga aso.

Pero may matapang na ka-labang aso rin ang mga asong itong Malakanyang—ang media,ang tinatawag namang Waterdog.Ito ang asong madalas ay nagu-gutom, payat, pero kinatata-kutan ng mga aso ng Malakan-yang, pinangingilagan ng mag-nanakaw, ng masasamang-loob.At dahil hindi basta napata-tahimik ang mga watchdog kahithagisan ng buto o karne, madalasay nilalason ang mga ito, dinu-dukot, pinapatay.

Hindi ko nakakalimutan angisang gabing sa aming baryo aynaganap ang pagbababag ng mgaaso—katakutakot na sikmatan,angilan, tahulan. Nagsipagsarang bintana’t pinto ang mgabahay; nagsipagdasal ang mgababae, ang mga lalaki ay nag-sihawak ng pambambo, gulok,salapang.

“Me asong ulol yatang naka- sundan sa pahina 6

loob ng bakuran nito na tuyo.Ang paglubog ng bakuran ngHECS ay sanhi ng high tide.

***Iba na ang mga guro ngayon

sa HECS. Siyempre, katulad ngPromdi, nagka-edad din sila, atdahil mas matanda sila saPromdi, nasipagretiro na angmga guro namin noon.

Iba na rin ang loob ng mgasilid aralan. May mga sarili nangpalikuran. Noong Grade I kami,ang una naming natutuhangsalitang Ingles ay “Maam, may Igo out?”

Pag pumayag si Maam(Eleanor Mateo), takbo agad salabas ng HECS ang mga lalaki.Kung recess, nakahilera kami sakanal sa tabi ng pader ng St.Anne’s Academy noon na ngayonay St. Mary’s Academy. Tagal nanoon, wala pang tuli sa aminnoon.

***

Isa sa itinuro sa amin niMaam Mateo noong Grade Ikami ay ang kalinisan, parti-kular na sa pagsesepilyo ngngipin. Isa sa gumagabay saamin noon ay si Mr. Rubio. Hindiko na matandaan ang pangalanniya.

Pero natatandaan ko pa napaglabas sa klase, niyayaya niyakami kung tanghali sa Simbahanng Sta. Ana at sa loob ng 20minuto ay tinuturuan kamingmagdasal at mag-genuflect o angtamang pagtawid sa gitna ngsimbahan kung saan ang isangtuhod ay iniluluho saka magpa-papatuloy ng paglakad.

***Nakakatuwa ang mga alaala

ng mga nagdaang panahon, peronakakaaliw din ang mga natung-hayan ng Promdi sa mulingpagbisita sa Hagonoy East Cen-tral School.

sundan sa pahina 6

JUNE 5 - 11, 2009 MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 3

Depthnews JUAN L. MERCADO

Pitch dark

Regarding Henry

HENRYLITO D. TACIO

Cebu Calling FR. ROY CIMAGALA

Scandals and integrity

IF you ask a Filipino to describewhat a farmer looks like, don’t besurprised if a carabao is also be-ing mentioned. The two are part-ners when it comes to farming.The carabao is the farmer’s beastof burden, pulling the plow andharrow and hauling farm producewhen market time comes.

In Northern Samar, the oldpayatak method of farming is stillthe method of choice. The soil ofthe rice paddy is first softenedwith rainwater or diverted water-shed, then the farmer guides agroup of carabaos in tramplingthe planting area until it is soggyenough to receive the rice seed-lings.

Although there is still no lawthat decrees the carabao to be anational symbol in the country,it is generally considered by mostFilipinos to be their national ani-mal. In the late 1980s, a Philip-pine-made contemporary carabaopuppet character, named Kar-dong Kalabaw, became popular.This beloved character came tosymbolize the Filipino people’shard work and sense of industry.

There is also a festival beingobserved in honor of this animal.At the Carabao Festival, the ani-mals are washed and decoratedwith ribbons and flowers. Afterthe carabao race, the animals areparaded in front of the localchurch, where they are made tokneel down to be blessed.

But despite all these, the cara-bao has been forced out from thefarm by mechanized farming. Asa result, its population dwindledfrom 2.95 million in 1988 to 2.48million in 1992, according to sta-tistics compiled by the Laguna-based Philippine Council for Ag-riculture, Forestry and NaturalResources Research and Develop-ment.

“Unless we do something now,we might wake up one day anagricultural country without acarabao to speak of,” a farmingexpert warned. But the goodnews is: the current population

The beast of burden“PLEASE,” the slim lady withdoe eyes, asked in English thathinted at her Oxford schooling.“Use your liberty to promoteours.”

Filipinos take for granted free-doms that People Power restored.But we’ve failed to fully respondto Nobel Laureate Aung San SuuKyi’s plea for the suppressedpeople of Burma. “Ms Suu Kyiand her people need us now morethan ever,” her friends plead.

The military junta kept herunder house arrest for over 13years now. Her crime was to winBurma’s last free elections by alandslide. Monday, she wasbrought to trial at the notoriousInsein prison.

Any hope for decency in thegenerals who rule Burma is base-less. Former postal clerk GeneralThan Shwe became head of statein 1992. He suppressed dissent.Gen. Maung Aye is a xenophobelinked to Golden Triangle druglords. General Soe Win smashedBurma’s democracy party.

The tatmadaw (military)barred the Insein courtroom.Ambassadors from Britain,

WE’VE been warned that scan-dals are unavoidable. “Woe to theworld for scandals! For it is nec-essary that scandals come, butwoe to the man by whom the scan-dal comes!” (Mt 18,7)

We are familiar with thesewords of our Lord. They corre-spond to the sad reality that pre-cisely because of our freedom, wehave the capability not only to doa lot of good, but also a lot of evil,to the point of creating quite amess of a scandal.

Even our first parents, whilestill in the splendid state of origi-nal justice, cannot avoid fallinginto sin. Freedom is such an in-toxicating gift from God that itsmisuse can really cause quite adevastation, just as its proper usecan truly make us living imagesof God, children of his.

It can raise us to heaven orplunge us to hell. It’s as simpleas that. And with the effects ofsin, those of the inherited origi-nal and those of our own per-sonal, the probability of sinningand creating scandals has ex-panded and multiplied.

We should not be surprised if

“FATHER, is googling a sin?”Julio shyly raised his hand in theair. Everyone’s eyes focused onhim.

“What in the world does thatmean?”

“It means looking for sum-thin’ in the Internet using theGoogle thingy.” Jason, who wasthe most intelligent in class,butted in.

“Oh, so that’s what ‘googling’means,” I was impressed withwhat these Grade Six studentsknew nowadays. “Now, whywould searching for something inthe net be a sin?”

“’Coz when mom saw me‘googling’, she freaked out andtold me to do my chores.”

* * *For a great majority of people,

Julio’s concerns regarding‘googling’ may not be much of aproblem. Googling for somethingor someone from A to Z over the

Forward to Basics FR. FRANCIS B. ONGKINGCO

Googling ...

WITHOUT any real planning be-hind it, my TV show has becomea fulcrum for the convergence oforganizations and individualswho are working for national de-velopment in general and busi-ness development in particular.One way or the other, the showhas become an enabling mecha-nism for organizations and indi-viduals to get involved and to getthings done.

One of the main features ofthe show is a running ticker ofstock prices, the modern equiva-lent of the old ticker tape. Push-ing information is really a provenand tested way of promoting anyproduct or service, and what Iwould like to do now is to findmore ways of pushing informa-tion about stock exchange data,perhaps through mobile or out-door means.

Basically, “Bears & Bulls” isstill a stock market show in par-ticular, but it is now evolving tobe a business show in general.Since anything that is good forthe country is also good for busi-ness and vice versa, it would be agood idea to use the show to buildbusiness, and to build the coun-try along the way.

If we look at the developedcountries around the world, we

Fair & Square

IKE SEÑERES

scandals come. What we have todo when they come, or even be-fore they come—since it’s some-thing we try to avoid as much aspossible—is to make that earnesteffort to build up and strengthenour integrity.

This is the lifelong task of uni-fying everything in our life andsubmitting them to the ultimatesource and purpose of our life—God. Short of that, let’s be hon-est and not call something fakeas integrity. Our heroes and lead-ers and other public figuresshould be the first to live and pro-mote true integrity.

Our bodily and spiritual fac-ulties have to be integrated withnothing less than God’s grace andour own efforts. I’m afraid there’sno other formula to achieve this.More, it’s a task that has to bedone by each one of us person-ally and directly. It cannot beoutsourced or delegated to others.

It’s true that we have a socialbond among ourselves, andthere’s also that beautiful truthof our faith called “communionof saints,” both of which enableus to help one another, but they

do not exempt us from our ownpersonal responsibility to developauthentic integrity.

This is because as persons,who think and are free, we needalso to be responsible for all ouractions, and even for our life.God’s responsibility and provi-dence over us does not replace,but rather requires, our personalresponsibility over our life andthat of others.

And so, our integriy has to beboth an effect of grace and a fruitof our efforts. It is both God’sdoing and our duty, a divine giftand a human task.

But how are we doing in thisjob of building up our integrity?I’m afraid that the word, let alonethe concept and truth, has all butdisappeared in people’s mind.Hardly anyone talks about it,much less, know what are in-volved to attain it.

I think we need a revolutionof sorts to allow this human re-quirement to come knocking atthe threshhold of our conscious-ness. We are so held up by mate-rial, earthly and temporal con-

continued on page 7

Internet is almost a daily routinefor many of us. To help us in ourqueries, there are hosts of searchengines like Google and Yahoothat usually come up with ten orso “top sites” giving what one islooking for.

This task doesn’t usuallypresent — except when one in-tentionally surfs for immoral con-tent — any problem. There is,however, a hidden complicationthat is often underestimated inthis seemingly insignificant digi-tal indulgence: that it becomes a“virtual time trap”.

With average Internet speeds,one could spend some two tothree minutes per site. Multiplythis with 10 sites totals 30 min-utes of simply “browsing” overthe “best” possible sources. Thisdoesn’t yet include choosing oneor two from the ten and spend-ing about fifteen to twenty min-utes to study each one. All in all,

one consumes almost an hoursearching for just one item.

This is aggravated when thesurfer suffers slow or intermit-tent Internet connection speeds.He resigns himself to waitingeternally for a page to come outor to download e-mails and theirhuge attachments ranging fromfive to 10 Megabytes. Curiously,the same thing occurs whenbandwidth rates are faster. Onealso spends more time since therapid connection offers easierdownloading of movies, smoothersocial networks chatting, moreMP3s and uninterrupted onlinegaming. The results are thesame: tons of virtual time spentunproductively.

But let’s return to the maintopic of googling over the net foreducational purposes. Besidesusing up a lot of their time, stu-dents may also not end up with

continued on page 7

of carabaos has increased to 3.33million, most of which are raisedin the backyards.

“Technologies to improve thecarabao not only as a source ofdraft but more importantly ofmilk and meat have been devel-oped to increase its populationand its profitability,” reports Ma.Eloisa E. Hernandez of the Bu-reau of Agricultural Research.

Thanks to the PhilippineCarabao Center (PCC) in NuevaEcija, created by Republic Act7307 (authored by then senatorJoseph Estrada). An attachedagency of the Department of Ag-riculture, PCC is mandated toconserve, propagate and promotethe carabao as a source of milk,meat, draft power, and hide tobenefit the rural farmers.

PCC started its operation in1993 and has now 13 centers allover the country. “We are nowrecognized as one of the leadinginstitutions in buffalo develop-ment in the world,” said Dr.Libertado C. Cruz, the center’sexecutive director. “Our institu-tion has a very clear program anddirection which are being utilizedby many countries now as amodel in developing their buffaloprogram.”

Actually, the PCC’s programhas three components: geneticconservation and utilization, so-cial and enterprise development,and research and development.“We genetically improve the pro-ductivity of our native animals,”said Dr. Cruz. “This is aimed atimproving the breed of the nativeanimals to produce crossbreedsthat have better potential formilk production.”

For instance, the PCC has de-veloped a technology that canproduce superior-quality cara-baos through artificial means.Latest reports say the center hasproduced genetically superiorwater buffaloes. The male cara-bao weighs 750 kilograms andcounting, while the female cara-

continued on page 7

could see that their nationaleconomies grew because their lo-cal economies started to grow inthe first place. This is the direc-tion that we should take, to buildour local economies so that wecould build our national economyin the process.

I have not yet received anyinquiries regarding my offer tohelp local governments in puttingup their hazard mapping systemsand hazard warning systems. Itis a sad reality that very few lo-cal governments have these sys-tems, even if these do not costmuch. Anyone reading this col-umn should relay this informa-tion to their local officials.

Perhaps its just plain coinci-dence, but I interviewed youngscientist Roland Jay (RJ) Miguela few days after I discussed haz-ard warning systems in my show.He turned out to be part of a teamfrom the GSMetrix Corporationthat has designed a solar poweredmulti-purpose sensor in coopera-tion with the National Instituteof Geological Sciences. Now weare one step closer to affordablewarning systems for local govern-ments.

Since he is from UP Diliman,I gave RJ an assignment to go to

continued on page 7

A fulcrum for convergence

France, Germany, Australia weredenied entry. Asean broke it’s lip-zippered silence of Asean andwarned Burma: It’s credibilitywas at stake in the trial. Manilaasked for her release.

Burmese respectfully call MsSuu Kyi “the Lady”. She faces afive year jail term. What for? Anutty Mormom swam across alake and, slipping past security,entered uninvited Ms Suu Kyi’shouse. Violation of house arrestterms, prosecutors say.

“Most analysts view thecharges as a pretext for extend-ing her latest six-year term ofhouse arrest” which ends thismonth, New York Times noted.Elections are scheduled earlynext year. The junta would for-malize dominance of thetatmadaw in a farcical Constitu-tion.

Junta handpicked delegateslanguidly took 14 years to writea draft constitution. Few Bur-mese have read it. But the fewcopies leaked shows a quarter ofparliament’s seats are locked infor the military. They’re givenimmunity from prosecution for

past crimes.The tatmadaw is cemented by

fear and privilege, journalist SethMydans writes. Budget for themilitary is seven times that forhealth. They have special schools.“And they also have opportunitiesto tap into the gray economy ofgraft.”

Paranoia infects various pro-visions of the constitution. Bud-dhist monks are stripped of thevote. That’s reaction to the 2007peaceful “Saffron Revolt”. Thou-sands of monks led citizens innon-violent demonstrations.They filed past Ms Suu Kyi’shome.

There is much to protest. Mis-rule impoverished one of theregion’s richest country in natu-ral resources. A Burmese’s lifeexpectancy is 60 years. Comparethat to a Singaporean’s 78. Infantmortality is 76, far greater thanVietnam’s 17. Maternal deathsare nine times higher thanMalaysia’s. And Burma has 36doctors for every 100,000 citizenscompared to 134 for the Philip-pines.

continued on page 7

4 MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 JUNE 5 - 11, 2009

Kakampi mo ang Batas ATTY. BATAS MAURICIO

Magulang na ayaw magbigay ng suportaTANONG: Good day po sa inyo.Kailangan ko lang po sanang mala-man kung anong klaseng form angdapat ko pong i-fill-up regarding sapaghingi po ng financial support saama ng anak ko. Nabuntis po ako ngdi sinasadya at sa kasamaang palad,‘yung lalaki po ay may asawa kayahindi ‘nya ako puwedeng pakasalan.Nanghihingi po ako sa kanya ng $200na financial support para po sa anaknamin na pinapaalagaan ko sa kapa-tid ko. In-acknowldege po ‘nya anganak ko at pinagamit ang kanyangapelyido para maging isa sa mga ben-eficiaries ‘nya. At may hawak poakong papel tungkol dito. Gusto kolang po sanang malaman kung saanpo ako puwedeng humingi ng formpara pirmahan namin ukol sa finan-cial support na kailangan niyang ibi-gay sa anak ko. Maraming salamatpo. Mel.

— jobscalled@yahoo.com.phSagot: Mel, maraming salamat

din sa iyong tanong na ito. Sa ilalimng Family Code, ang isang magulangay may tungkuling magbigay ngsuporta sa kanyang anak, lalo na angkanyang mga kinikilala at hindinaman itinatanggi. Ang obligasyongmagbigay ng suporta ay isang obli-gasyong itinatakda ng batas, at nghindi ng anumang kasunduan ngmagkabilang panig, bagamat hindinaman pipigilan ng batas ang pag-kakaroon ng kasunduan ukol sasuporta. Sa kabilang dako, kahit namagkaroon ng kasunduan ang magu-lang at ang anak na susuportahan, oang mga magulang ng bata, ukol sapagbibigay ng suporta sa anak,maaari pa ding balewalain ng si-numang magulang ang kasunduangito. Dahil diyan, aking ipinapayo nasampahan na lamang ng kaso angmagulang na ayaw magbigay ngsuporta, upang ang hukuman na angsiyang mag-uutos na gampanan nitoang kanyang tungkuling magbigay ngsuporta. Kung ang hukuman angmagbibigay ng utos na magbigay ngsuporta ang magulang, at hindi nitosinunod ang utos na ito, maaaringmaipakulong ang nasabing magulangdahil sa pagsuway nito sa utos nghusgado. Ang hindi pagsunod na itoay ituturing na contempt of court.Kung magsasampa kayo ng kaso,kailangang kumuha po kayo ngabogado.

Pagkakamali sa petsa ng kapangana-kan, maitatama sa pamamagitan ngpagsasampa ng kaso sa hukuman

TANONG: TO Mr. Batas Mauricio,Good afternoon. Gusto ko lang pomalaman kung ano po ang dapatnaming gawin kasi po may problemapo ang tatay ko sa kanyang pangalanat date ng kapanganakan. Ang pa-ngalan po ng tatay ko ay Gally Galna-regular po siya sa isang kumpanyanoong 1985 at hiningan siya ng birthcertificate dahil wala siyang dalasumulat siya sa kanila sa tatay niyasa probinsya (Romblon) para ipadalasa kanya yung birth certificate peronang puntahan sa munisipyo (LocalCivil Registrar) ay wala na rawrekord o sa madaling sabi walangrekord. Kaya ang ginawa ng tatayniya ay nagpagawa ng affidavit ngbirth certificate niya at eto angnakalagay: Gally Fesarillo Gal, Nov.14, 1962. Sa inaakalng tama po ‘yungipinadala sa kanya ng tatay niya ayginamit niya ito sa lahat ng rekordniya (PAG-IBIG, SSS, School Record,Company record). Ngunit nitong hulisinubukan ng tatay ko na kumuha ngbirth certificate sa NSO para mala-man kung may rekord siya. Peronung makuha niya magkaiba angpangalan at date ng kapanganakanniya sa ipinadala ng tatay niya. NSOrecord: Galy Fesarillo Gal, January26, 1962. Nag-avail po kasi ang tatayko ng early retirement sa kanyangkumpanyang pinasukan. Ngayon pogusto niyang i-lump-sum sa PAG-IBIG Fund ‘yung kanyang contribu-tion pero ang kailangan nila ay ‘yungbirth certificate na galing sa NSO.Ano po ba ang tamang gawin ng tatayko tungkol sa problemang ito at sinopo ang dapat lapitan sa ganitongsitwasyon? Kami po ngayon ay na-katira dito sa Laguna. Inaasahan kopo ang inyong pagtugon sa amingkatanungan.

Maraming salamat po sa inyo.—gal_joann@yahoo.com

Sagot: Maraming salamat din posa tanong na ito. Sa ilalim po ng Re-vised Rules of Court, ang pagwawastong maling petsa ng kapanganakan ngisang tao na nakalagay sa kanyangbirth certificate ay ginagawa sapamamagitan ng pagsasampa ngkasong ang tawag ay “petition forcorrection of entry in the civil regis-

try.” Ang kasong ito ay isasampa saRegional Trial Court doon sa lugarkung saan nandodoon ang Local CivilRegistry na nag-iingat ng birth cer-tificate. Ang ibig sabihin nito, kungang munisipyong nag-iingat ng birthcertificate ninyo ay nasa probinsiya,doon sa probinsiya kayo magsasampang kaso. Kailangan din ipadiyaryoang kasong ito ng once a week forthree consecutive weeks. Kailanganpong kumuha kayo ng abogado upangsiya ang magsasampa ng kaso parasa inyo.

Kasong sibil at criminal, puwedengisampa laban sa magulang na ayaw

magbigay ng sustento sa anakTANONG: Dear Sir/Madam: magan-dang hapon po sa inyo, ako po siEmalu Rosario isang may bahay atmay isang anak (3yrs old) ang asawako ay isang U.S. immigrant. Kasal pokami ng mahigit 3 taon dito saPilipinas. Last, year po ay nalamanko na kasal pa pala sa U.S. ngunitmahigit 15 years na sila na walangkita o usap, may anak din siya doonna 15 taon gulang na, alam ko po ‘yunna may anak siya, pero ang sabi pon’ya ay hindi sila kasal. Ang problemako po ay nag-umpisa nang bumaliksiya sa America, at naiwan ako buntispo dito. Marami din po akong napag-daanang hirap at sakit ngunit tiniisko ang lahat ng mga iyon dahil sapaniniwala na magbabago at dahil narin mahal ko siya. Itong taon nitobuwan ng February hindi ko na pokinaya ang mga pinagagawa niyangkatksilan/kalokohan. Pinagdidiinanniya po na may lalaki ako at naki-kipagkama ako kung kani-kanino atpinagpipilitan pa niya na adik dawako! Ako ay galing sa isang matinongpamilya may pinag-aralan naman pokahit papano, marespeto at higit salahat may takot sa diyos at mapag-mahal sa pamilya. Hindi ko po alamkung ano ang gagawin ko Atty. Batasmag-iisang buwan na po na hindinagpapadala ng sustento sa anak niyaang asawa ko. Gusto ko po siyaidemenda sa mga malaswa at belowthe belt na mga paratang niya. Perosa ngayon ay importante na lang ayang pananagutan niya sa anak na-min, kailangan ko po ‘yun sa ngayondahil naghahanap pa po ako ngtrabaho at gusto ko po pag-aralin na

sundan sa pahina 6

Murmurings

ARIEL HANS C. SEBELLINO

HIS trademark whistle never runs out of style: full-bodied and metrical.

At five-feet and so-inches not an imposing figure,though he has a quiet strength, restrained virility andlingering warmth. His spirituality is devoid of preachy-ness and his energy is contagious. His smile can melteven the hardest or coldest heart. I have never seenhim got irked over petty things or otherwise. It’s easyto like him. He was the kind who stands taller amongthose who are vertically gifted. His subdued Spanishmestizo looks are not akin to braggadocio. But thebearing tells of unassuming equanimity. His lean andsturdy frame was a result of playing all sorts of sportssuch as basketball, softball, lawn tennis and ping-pongin his heyday. Walking remains his favorite exerciseto this day and a constant fiddling in his sanctuary ishis favorite pastime.

Cesar, or fondly called Don Cesar by those close tohim, is a widower of three years. For several years, hehas kept my mother’s company up to the final hoursof the latter’s demise in September 2006.

The long holiday of December 2007 would go downin our family’s history as one of the most endearingtimes, if not the best so far. Little did I know that myfather would turn out to be a revelation and our bond-ing with him was the kind that revolved in the fourcorners of our house in Cavite.

His forced respite away from his coconut farm (andsmorgasbord of other crops and fruits) in Mati, Da-vao Oriental took so much prodding from several rela-tives from my mother’s side in Manila, who thoughtthat it was a good idea to dismiss grief that was hid-den beneath the subtle countenance. After all, he hasus — Pam, Niña and myself, his three children whowould make sure he had the happiest moments andthe good memories to live by. It was not easy uproot-ing him temporarily from the territory or turf he con-siders their retirement haven which my mom at leastsaw and enjoyed when it was coming to life. Yes, therewas a problem: there would be no farm to work up.Not only that, he would miss attending Church meet-ings and be absent from officiating small prayer as-semblies in the quaint chapel in the farm for familieswho are mostly copra-makers and tenants. He wouldalso leave behind his farm dog Snoopy and favoritemotorcycle.

He shuns urban life; only contented himself eversince with short and again mandatory visits for mymom’s sake, who herself had been estranged from heroriginal roots in Manila. (Being the only one far away,she obligated herself to see her kapamilya occasion-ally.) Sometimes restless, Cesar had to domesticatehimself with much-to-do in the house to make up forthe lost time that should have been devoted to thefarm. “Hayaan mo muna mga tauhan mo dun,” ouryoungest sister Niña said. He would busy himself withtidying some corners and take a recess by either hav-ing a chit-chat with her younger spinster-sister Vickyor playing with our two dogs.

So we thought of doing one project together duringhis unusually long stay with us: the makeover of onebig room at the second floor half of which would serveas my room and the other half a walk-in closet. Theidea was long overdue. Some furniture pieces and fix-tures had to be refurbished and re-arranged. The car-pentry was not his solo handiwork. The arrangementwas his and so was the finishing touches. As the threeof us watched him quietly work, we thought this wasthe man who has dedicated his life to loving and serv-ing my mother, the same steadfast and affectionatefather who brought the best in us to be as God-fear-ing and humble as he is. I thought I took after himthe art of organizing things and the compulsion forcleanliness.

The finished product still awaits his most antici-pated comeback; this time for a rigorous painting.

As our family celebrates both Father’s day and his72nd birthday, we are also reminded of the many fa-thers, who with their wives or alone, continue to jour-ney through life in a manner that takes one wonder-ful stride at a time.

A father, like our very own Cesar, rocks the cradletoo — still the same hands, now gracefully-callousedthat put us to sleep when we were babies and the oldgood whistle that was music to the ears.

Happy Father’s Day!

Hand that rocks the cradle

Napapanahon LINDA PACIS

No. 1 ang Makinabang sa REVIVE BaliuagHALAMANAN ng buhay ang isa samga dahilan kung bakit naging No.1 ang Barangay Makinabang sapaligsahan ng REVIVE Baliuag.

Ang 2,000 metro kwadrado na lotesa barangay ay tinaniman ng mganila ng mga halamang gamot tuladng taheebo, sabila, damong maria,tanglad, lagundi, oregano, talang-tangan, sambong, malunggay at ibapa. Cooperative effort o pagtutulu-ngan at pagkakaisa ang naging puhu-nan ng mga taga barangay upangmaisakatuparan ang proyektong ito.

Ang ibang bahagi ay may tanimna mga gulay na malaking tulong samga mahihirap na taga-barangaykung saan puwede silang mamitasupang mailuto at maging ulam.Nakakatuwang tingnan ang luntianat sariwang mga halamang gulay atgamot lalo na’t puwedeng kumuhaang sinumang mangailangan.

Ayon kay Barangay Captain Leo-nardo “Boy” Fernando ang buongbarangay ay lumiwanag sa paglalagaynila ng 30 street lights sa mga sidestreets gaya ng Kalye Garcia, Rizal,Camacho at iyong iba ay sa NavarroSubdivision. Pinalinis din niya angang mga kanal at ni-repair ang mgatakip. Nagpagawa rin siya ng “farmto market road” mula sa barangayhanggang Dona Remedios Trinidadna malapit sa SM Baliwag. Maymakikita rin sa gilid ng mga kalye namga plant boxes.

May programa rin para sa kalu-sugan ng mga taga barangay tulad ngoperation tule, anti-rabies vaccina-

tion at medical mission. Isa pangkapaki-pakinabang na proyekto ayang training ng TESDA sa Reflexol-ogy at nursery para sa mga solo par-ents. May 80 kabataan na inaalagaanat tinuturuan sa Day Care Center nahinati sa 3 sesyon.

May sariling trak ng basura naang barangay na humahakot ng 2beses sa loob ng isang lingo. Angbrigada sa basura ay laging nagsa-sagawa ng information campaignukol sa waste segregation kaya’tinaasahan na maiintindihan at ma-daling maisasagawa ang tamangpamamaraang ito.

Laging mayroong gamot sa healthcenter na mahihingi ang mga tao lalona ang mga senior citizen na mayrasyon tuwing ikatlong buwan ngtaon. Ang nakatalagang midwife ayhandang magserbisyo anumang oras.Samantalang ang barangay patrol aylaging handa sa lahat ng pagkakataonlalo na kung may emergency at may-roong kailangan dalhin sa ospital.

Sa aspeto ng peace and order aynasa duty magdamag ang mga ba-rangay tanod na nakahanda sa anu-mang emergency. Sila’y armado ngbatuta at two-way radio kung saanmadali nilang matatawagan angkapulisan kapag mayroong sitwasyonna kailangan ang serbisyo ng mgapulis. Upang mapangalagaan angkapakanan ng mga menor de edad aynagtalaga ang barangay ng curfewmula ika-10 ng gabi maliban nalamang kung mayroong mga okasyonkatulad ng pista kung kailan puwede

silang gumala hanggang alas dose nghatinggabi.

Sa barangay ay mayroong librengorganic fertilizer na ipinamimigay;nagpapakain din ng mga malnour-ished na mga bata at nagbebenta ngmurang bigas mula sa NFA.

Ngunit hindi lamang pangka-tawang kalusugan at benepisyo angdapat tamasahin ng komunidad.Mayroon din sipiritual values nadapat isaalang-alang kaya’t minsanisang taon karaniwan tuwing Mahalna Araw ay may recollection naginaganap para sa mga barangaytanod at mother leader.

Dahil sa pagkakapanalo sa RE-VIVE Baliuag ang Barangay Ma-kinabang ay tumanggap ng P100,000gantimpala mula kay Mayor RomeoEstrella at P50,000 mula kay Gob.Joselito “Jon-jon” Mendoza noongMayo 7. Mayroon ding libreng byahesa Hong Kong para kay Kapitan atKapitana mula kay Mayora SoniaEstrella.

Sa kabuuan, napatunayan niBarangay Captain Boy Fernando nanasa pagtutulungan at pagkakaisanatatamo ang tagumpay ng isangpamayanan.

Para sa mga hindi masyadongnakakakilala kay Kapitan Boy: Isasiya sa anim na anak ni datingKonsehal ng Baliuag na si PaternoFernando at Marita Centeno. Siya ay60 taong gulang at nagtapos ng BSAnimal Husbandry sa Araneta Uni-versity. Ang kanyang maybahay ay si

sundan sa pahina 7

PAGMANA SA LABAS NG HUKUMAN NG MGAARI-ARIANG NAIWAN NI RAQUEL BERNARDO

NA MAY PARTIHANDapat malaman ng lahat na ang ari-arian ng namayapang si RaquelBernardo na namatay noong ika-21 ng Pebrero, 1998 sa Camias, SanMiguel, Bulacan ay walang naiwang huling habilin o testamento. Nasiya ay nakaiwan ng walong (8) parsela ng lupa na matatagpuan saCamias, San Miguel, Bulacan kasama ang kagalingang natatayo doonna mas makikilala sa paglalarawang 1) Transfer Certificate of Title No.T-188890; 2) Transfer Certificate of Title No. T-188891; 3) TransferCertificate of Title No. T-188892; 4) Transfer Certificate of Title No. T-188893; 5) Transfer Certificate of Title No. RT-59413 (T-245572); 6)Tax Declaration No. 2006-22018-00820 ; 7) Tax Declaration No. 2006-22018-00821 ay napagpasiyahang manahin sa labas ng hukuman namay partihan ng mga lehitimong tagapagmana na mas makikilala saKasulatan Blg. 440; Pahina Blg. 88; Aklat Blg. 106; Serye ng 2009 niNotaryo Publiko Atty. Jose M. Cruz.

Mabuhay: May 29, June 5 & 12, 2009

JUNE 5 - 11, 2009 MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 5

mula sa pahina 1gasgas na subalit makatoto-hanan pa ring wika ng atingpambansang bayani, Gat Dr.José Rizal, tayong mga kaba-taan ang “pag-asa ng bayan.”Ngunit kung tayo ang mag-mamana ng bayan, at hindinatin alam kung sino nga batayo, saan tayo patungo?

Kaya naman marami angnagsasabi, maging mula saating mga hanay, na tayongmga kabataan ay walang ma-gagawa para sa ating bayan.Nanliliit tayo sa ating mgakakayahan, at magagawa. Saaking palagay, dahil ito saating kakulangan ng atingpagtingin at pagbabalik-tanawsa kalinangan at kasaysayanng ating bayan—sa ating pa-nanaw—para sa atin.

Ngunit bakit nandito pa rinkami at nagpapagod na isulatang manipestong ito, gayongabala rin kami sa maramingbagay, sa aming pag-aaral atpaghahanap-buhay. Kasi nani-niwala pa rin kami na maymagagawa tayong mga ka-bataan sa pagbabago ng atingbayan tungo sa bagong umaga.(Kung hindi kayo naniniwalaay maaari na ninyong tapusinang inyong pagbabasa sa pun-tong ito).

Kabataan ang pag-asa ng bayanNaniniwala kami na ang

kabataang mulat sa Kasay-sayan at Kalinangang Bayanang pag-asa ng bayan.

Ipapaliwanag ko sa inyo:Sa matagal na panahon,

mga kanluraning mga manu-nulat at historyador ang su-mulat ng ating kwento, gamitang kanilang pananaw at ka-linangan na mayroon sila saKanluran. Natural, pangit angkanilang nakita, sapagkathindi natin kaparehas angkanilang kultura. Ang mgasalaysay nila, pati na ang ka-nilang mga biases, ang sa ma-raming taon ay ating binasa,at pinaniwalaan.

Halimbawa riyan ang nila-laman ng isang teksbuk natungkol sa Asya na malaganapna ibinibenta at ginagamit saPilipinas hanggang sa ngayon.Una, ang tala ukol sa Pilipinasay inilagay sa ilalim ng ka-banata ukol sa mga “LesserLands,” kumpara sa mga kabi-hasnan sa India, Tsina atHapon. Pangalawa, ang pagla-larawan sa sinaunang kabi-hasnang Pilipino ay base sakanilang mga biases. Tingnan:

Before the coming of theSpaniards, as we have hinted,the Philippines were backwardin civilization as comparedwith most of the rest of the FarEast… The Filipinos were stillbut partly removed from theprimitive stages of culture…They had no elaborate politi-cal organization…

Ito ang mga pananaw naating nabasa, at ating pina-niwalaan tungkol sa atingsarili. Sa aking palagay, malakiang epekto nito kung bakit angliit ng tingin natin sa atingsarili kumpara sa mga taga-Kanluran—hindi lang colonialmentality kundi pati na rin in-feriority complex. Dinambongang ating tunay na kasay-sayan, ang kaluluwa ng atingpagka-Pilipino.

Taong kilala ang sariliTandaan natin na ang ta-

ong kilala ang kanyang sarili,alam ang kanyang kakayahan,alam ang kanyang gusto, atalam ang kanyang nais ma-rating. Ganoon din sa bayan.At ang susi upang malamannatin ang tunay na pagkataoat kaluluwang Pilipino ay angmatanaw ang kasaysayan sasariling kalinangan o kultura.

Ayon nga sa cliché na inimbentoni Georges Santayana, “Ang mgataong hindi nakaaalala ng na-karaan ay sinumpa nang ulitinito” na sinusugan ni Gat Dr. JoséRizal, “Upang mabatid ang tad-hana ng isang bayan (mamama-yan), lubhang kinakailangangbuksan ang aklat na nagsa-salaysay ng nakaraan nito.”7

Kung gusto nating umunlad athindi na ulitin pa ang ating mgapagkakamali, kailangan natingpag-aralan ang Kasaysayan!

Ano nga ba ang Kasaysayan?Ito ang itinutumbas ng pamban-sang wika sa history. Ngunitkung ang kanluraning konseptolamang ng history ang ating ti-tingnan—chronological record ofsignificant events, the study ofpast events—hindi nito matu-tumbasan ang lalim ng kahu-lugan ng salitang kasaysayan.Lalo na at sa kanluraning kon-septo, nakatuon lamang angkasaysayan doon sa mga pang-yayaring naitala. At kung su-suriin ang kasaysayan, ang mganakagawa lamang ng mga do-kumento ay yaong mga lipunangnakapagsusulat, at yaong mgaelit sa pamahalaan at lipunan.Ito ang ating nakasanayan kayaayaw ng marami sa history—Boring! Litanya ng mga petsa atpangalang madaling makali-mutan. Ito ang na-institutional-ize sa ating sistema ng edu-kasyon.

Subalit ang salitang Kasay-sayan ay nakaugat sa ating sa-riling kultura, at sa dalawangsalita—salaysay o ang kwento, atsaysay o kwenta. Kung maysaysay, may saysay para kanino?E di sa grupo ng tao na nagpapa-halaga sa nakalipas na yaon—para sa atin. Kung wala anghuling sangkap na ito, wala ringgagawa ng kasaysayan. Kunggayon, ang kasaysayan ay salay-say na may saysay para sa sina-salaysayang grupo ng tao.

Kung gayon, hindi lamangang mga nakasulat na doku-mento ang pwedeng gamitin,kundi ang mayaman at maka-buluhang kalinangan ng ba-yan—mga mito, mga alamat,mga kwentong-bayan, mga awit,atbp. na pinagpasa-pasahan saloob ng maraming taon at maysaysay sa isang grupo ng tao, nasa pangkaraniwan ay mga batisna hindi tinatanggap sa history.

Tunay na pagkataoSa Kasaysayan at Kalina-

ngang Bayan, makikita natinang tunay nating pagkatao bi-lang mga Pilipino. Salamat samga dalubhasa at mananaliksikna Pilipino na nagsaliksik ngating nakaraan gamit ang sa-riling pananaw at kalinangan,mayroon tayong larawan ngtunay nating kaluluwa at pag-katao.

4,000 BK, ang mga grupo ngtaong tinatawag na Austron-esyano ay dumating sa mgakapuluang ito. Ang mga pa-manang katunayan na sila angating mga ninuno ay makikita sapagkakapareho ng mga wika saPilipinas at sa mga kapitbahaynito sa Timog Silangan Asya, angpayoh ng Ifugao at mga kaha-lintulad nito sa Timog Tsina napinagmulan ng mga Austro-nesyano, teknolohiya ng pagpa-palayok, paghahabi at paglilibingsa banga.

Ang katibayan na mayroontayong kabihasnang maipagma-malaki bago dumating ang mgaEspañol ay ang ating tekno-lohiya sa paglalayag, ang ka-ragatan at mga ilog bilang pina-kamahalagang daluyan ng ka-lakalan at kaalaman. Hina-hangaan ang tibay at tulin ngating mga sasakyang pandagatna ginagamit sa pakikidigma atsa pakikipagkaibigan sa atingmga kapit-bayan sa Timog Si-langang Asya. Katibayan ang

dokumentong natagpuan saTsina na noong 972, na bina-banggit ang pakikipagkalakalanng mga taga Ma-yi (bandangMindoro) sa malayong lupain ngTsina.

Katibayan din na masasabiang pamanang pananampala-taya na dala ng mga Austro-nesyano: Ang paniniwala sakaluluwa.

Dalawang bahagi ng taoAng ating mga ninuno ay

naniniwala na ang tao ay maydalawang bahagi. Ang katawan,o panlabas, at ang kaluluwa. Angkaluluwa ang nagbibigay ngbuhay, isipan, damdamin atpagkukusa sa isang tao. Angkaluluwa ay maaaring maglaga-lag mula sa katawan ng tao satuwing ito ay natutulog o uma-awit ng epiko. Kapag namatayang tao, tumatawid ang kalu-luwa sa isang ilog patungo sakabilang buhay. At maaari itongmagbalik sa kalikasan bilanganito upang maging tagapag-bantay ng kanilang mga naiwan.

Para sa ating mga ninuno,mahalaga na ang kaluluwa aymaganda. Naniniwala sila nakung maganda ang kaluluwa ngisang tao, dalisay ito at naka-tuwid sa langit (matuwid), atkung pangit naman ang kalu-luwa, maitim ito at nakalihis salangit (halang ang kaluluwa). Sakatunayan, hanggang ngayon,marami pa rin sa atin ang nani-niwala na kapag ang bata ayiyong biniro, sumasama angpakiramdam nito—ibig sabihin,nausog ang kaluluwa.

Para sa ating mga ninuno angkaluluwa ang batis ng buhay atginhawa. Kung pangit ang ka-luluwa ng isang tao, hindi na-tutuwa ang mga anito, tuladnang makikita sa epiko ni LabawDonggon (Sulod sa Panay), nanatalo sa labanan dahil nagnasasa asawa ng iba.

Bagama’t dumating ang mgaEspañol sa Pilipinas at binagoang pananampalataya natinmula sa katutubo tungo sa Ka-tolisismo, lumitaw pa rin angkatutubong pagpapahalaga samagandang kaluluwa o malinisna kalooban na nagbibigay ngginhawa.

Ang mga bayaning katipu-nero ng himagsikang Pilipino,sina Gat Andres Bonifacio at GatEmilio Jacinto ay nagbalik ta-naw sa sinaunang pamayanan atsa konsepto nito ng katarungangpanlipunan—ang kaginhawa-han—na hindi lamang ang pag-kakaroon ng magandang buhay,kundi pati na rin ng magandangasal. Ayon sa Kartilya ng Kati-punan na isinulat ni Jacinto,kinakailangang baguhin ng taoang loob bilang paghahanda sapagkakaisa at pakikibaka labansa mga Español. Ayon kay Prop.Dr. Milagros C. Guerrero, mayugat ito sa mga sinaunang kasa-bihan na tumutukoy sa ma-rangal na pamumuhay. Ilanghalimbawa:

(III) Ang tunay na kabanalanay ang pagkakawanggawa, angpag-ibig sa kapwa, at ang isukatang bawat kilos, gawa’t pangu-ngusap sa talagang Katwiran.

(IV) Maitim man, o maputiang kulay ng balat, lahat ng tao’ymagkakapantay; mangyayaringang isa’y higtan sa dunong, sayaman, sa ganda, ngunit dimahihigitan sa pagkatao.

(XII) Ang di mo ibig gawin saasawa mo, anak, at kapatid ayhuwag mong gagawin sa asawa,anak, at kapatid ng iba.

(XIII) Ang kamahalan ngtao’y wala sa pagkahari, wala satangos ng ilong at puti ngmukha, wala sa pagka-paringkahalili ng Diyos, wala sa mataasna kalagayan sa balat ng lupa.Wagas at tunay na mahal na tao,kahit laking-gubat at walangnababatid kundi ang sariling

wika; yaong may magandangasal, may isang pangungusap,may dangal at puri; yaong dinagpapaapi’t di nakikiapi; yaongmarunong magdamdam at ma-runong lumingap sa bayangtinubuan.

Makikita rin ang pagpapa-halaga ng Katipunan sa ka-gandahan ng kalooban sa kan-tang pinakomisyon ni Gat An-dres Bonifacio kay Julio Nakpilupang maging martsa ng Kati-punan, ang Marangal na Dalitng Katagalugan:

Mabuhay yaong KalayaanAt Pasulungin ang puri’t

kabanalanKastila’y mailing ng Kata-

galuganAt ngayo’y ipagbunyi ang

kahusayan.Isa pang halimbawa ng pag-

papahalaga ng Katipunan sakadalisayan ng kalooban ay angmga titik ng kanilang paboritongkantahin na kundiman, angJocelynang Baliwag, na tilainihahalintulad ang Inang Ba-yan sa kadalisayan:

Pinopoong sinta niringcalulowa

Nacacawangis mo’ymabangong sampaga,

Dalisay sa linis, dakila saganda,

Matimyas na bucal ngmadlang ligaya.

Lider na halang ang mga kaluluwaMatapos ang tatlong siglo

natin sa ilalim ng KumbentongEspañol, at limampung taon ngHollywood, nagpapatuloy pa rinang kolonyal na edukasyon nanagbabandila sa indibidwalismokaysa pagmamahal sa bayan, atpinamumunuan pa rin tayo ngmga lider na halang ang mgakaluluwa. Nabaon na sa limotang katotohanan na isa tayongisang Dakilang Mamamayan atDakilang Bayan.

Trahedyang maituturing nasa kabila ng ating nakita nakadakilaan ng kaluluwang Pi-lipino, katatawanan pa rin tayosa buong mundo, inaapi tayo, atnagpapaapi naman tayo. Ayawrin nating maging Pilipino ga-yong marami na ang naghirap,nagdusa, nagsakripisyo at nag-buwis ng buhay sa panahon nghimagsikan, digmaan at dik-tadura—nagpakabayani para satunay na kaluluwang Pilipino…Upang itakwil lamang?

Ang ating heroe nacional siGat Dr. José Rizal ay nagwika sakanyang sanaysay na FilipinasDentro De Cien Años na uunladlamang ang bayan kung mag-babalik-tanaw sa nakaraan atmaibabalik ang sinaunang mgapinapahalagahan:

With the new men that willspring from her bosom andthe remembrance of the past,she will perhaps enter openly thewide road of progress and allwill work jointly to strengthenthe mother country at home aswell as abroad with the same en-thusiasm with which a youngman returns to cultivate hisfather’s farmland so long devas-tated and abandons due to thenegligence of those who hadalienated it. And free oncemore, like the bird thatleaves his cage, like theflower that returns to theopen air, they will discovertheir good old qualitieswhich they are losing little bylittle and again become lov-ers of peace, gay, lively, smil-ing, hospitable, and fearless.

25 taong gulang lamang siRizal nang isulat niya ang NoliMe Tangere, at kabataan dingmaituturing sina Emilio Jacinto,Gregorio del Pilar, Andres Boni-facio, atbp. Kung ang ating da-kilang mga huwaran ay mgakabataan, masasabi kong hawaknating mga kabataan ang susi sabagong umaga. Mabubuksan

lamang ito kung:Mababago ang sistemang

edukasyunal upang maituroang Kasaysayan atKalinangang Bayan na ayon saating pananaw, sa atingsariling wika, na bagama’tmakatotohanang ipakikita angkasawian ng ating lahi aymakatotohanan ding iba-bandera ang kadakilaan ngating mga ninuno. Mula samga paaralan, magsisimula sabagong henerasyon ang isangpagbabagong pangkultura atpangkaisipan.

Ang marami sa kasalu-kuyang mga namumuno ayhindi maganda ang hangarinpara sa bayan kaya hindi tayopinagpapala ngayon. Ngunitkung ang bagong henerasyonay magiging mulat sa ka-saysayan, ang mga susunod namamumuno ay magkakaroonng malasakit at malinis nahangarin para sa bayan. Tuladng paniniwala ng mga ninunonatin, at sa ating panini-walang Kristiyano na rin, anglangit ay magbubukas ng mgapabor sa bayan at magka-karoon na nang kaginhawan.

Huwag nang hintayin namanggaling sa iba ang pag-babago, magsimula sa sarili.Sa pagkakaroon ng magan-dang hangarin para sa pa-milya, sa kapwa, at sa bayan,nababawasan ng isang luko-luko at walang pakialam. Mayisang nadaragdag sa mga ma-bubuting mamamayan. Ma-ging pinakamahusay sa na-piling karera, kung anumaniyon, at kung marami angmagiging mahusay mula saatin, malaking tulong na ito sabansa. Wala nang iba pangmakakapagpatunay nito kundiang mga isinulat mismo niAndres Bonifacio sa kanyangDekalogo, “(IX) Ang pagsusu-mikap at pagpipilit na kumitang ikabubuhay ay nagpapa-hayag ng tunay na pagma-mahal sa sarili, sa asawa,anak, kapatid, at kababayan.”

Maraming naging mga ma-lalaking kabihasnan ang na-ging makapangyarihan, nag-palawak at nang-api—Gresya,Roma, Britanya, subalit na-saan na ang kanilang mgaGinintuang Panahon? Angmakapangyarihan noon aybabagsak sa malaon o sa hindi,subalit ang kaluluwa at diwang isang bayan, hindi ito na-mamatay. Sabi sa akin ni JimParedes, Ang Pilipinas at Pi-lipino, ay isang lahi na tunayna dakila, subalit hindi pa tayonagigising sa katotohanangiyan.

Panahon na upang gumisingPanahon na upang gumi-

sing, upang sa ating dakilangBAYAN, dadami ang mgaBAYANI na magaganda angkaluluwa, magkakaroon ngBAYANIHAN tungo sa pag-bubuo ng bansang tunay namaipagmamalaki! Malaki angpapel ng kabataang mulat saKasaysayan at KalinangangBayan. Sa pagkakaroon ngtiwala sa ating pagka-Pilipino,dadami ang mga Rizal, Boni-facio, Ninoy Aquino, MannyPacquiao, Precious Lara Qui-gaman, at marami pang-iba namagpapamalas ng tunay nakaluluwang Pilipino. At lubosna mapatutunayan natin saating sarili, “Pinoy ako, Pinoytayo!”— Si Michael Charleston B. Chuaay kasalukuyang nagtatapos ngkanyang masterado sa Depar-tamento ng Kasaysayan sa Uni-bersidad ng Pilipinas sa Diliman,Lungsod ng Quezon kung saan dinsiya nagtapos ng kurso sa Kasay-sayan. Si Ginoong Chua ay dati ringinstruktor sa nasabing depar-tamento.

Bayan, Bayani, BayanihanKabataang mulat sa kasaysayang bayan tungo sa pagbabalik ng tunay na kaluluwang Pilipino

6 MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 JUNE 5 - 11, 2009

mula sa pahina 1ay tumitigil sa kanilangmadugong labanan upangbigyan lamang ng daan angkanyang sariling pakiki-pagtunggali? At di nga ba’tang kalinangan ang siyangdapat magbuklod sa atinglahat?” ani ng punong lala-wigan ng Pampanga.

Sinabi niya na ilangaraw matapos talunin niPacquiao si Hatton noongMayo 3, ay bukambibig atpinag-uusapan pa rin ngmga empleyado sa kanyangtanggapan ang makasay-sayang ikalawang round ngnasabing laban.

“Aking naisip, sana ayganito rin ang pagpapa-halaga at pagbibigay ngpanahon natin sa atingkalinangan,” wika ni Gob.Panlilio.

Ipinahayag naman niBulacan Provincial Admin-istrator Pearly Mendoza samga dumalo sa kumpe-rensiya sa Holy Angel Uni-versity na pinagtibay na ni

Gob. Joselito “Jon-jon”Mendoza ang isang reso-lusyon ng SangguniangPanglalawigan ng Bulacanna nagtatakda sa Hunyo 3ng bawat taon bilang Arawng Pagkakaibigan ng Bula-can at Pampanga.

Ito ay bilang paggunitasa Labanan sa Bangkusayna naganap noong Hunyo3, 1571 kung saan ang mgamandirigmang Pilipinomula sa Hagonoy, Bulacanat Macabebe, Pampanga aynagsanib laban sa mgaKastila.

Ayon sa pananaliksik ngmga historyador, nagingmadugo ang laban na na-ging sanhi ng pagkamatayng mga datu mula sa Hago-noy at Macabebe.

Ang Labanan sa Bang-kusay ay ang kauna-una-hang pagkakataon na lu-maban ang mga katutu-bong Pilipino laban sa mgaKastila sa ngalan ng kala-yaan, ani ng mga histor-yador.

Pacman: Simbolo ng kasalukuyang kalinangang Pilipino, ani Gob. Panlilio

Motorcade ng Pambansang Kamao matapos patulugin si Ricky Hatton ng Britanya. — MNS Photo

Mas pinangangambahan ng mga guro ang high tide kaysa Influenza A H1N1 mula sa pahina 1

shortage sa facilities,equipment at mga libro ayminimal lang,” aniya.

Ayon kay Guevarra, ta-un-taon ay nagsasagawang fund-raising ang mgaguro kasama ang mga bu-mubuo sa mga ParentsTeachers Community As-sociation (PTCA) upangmakaipon ng pera sa pag-papatambak ng mga paa-ralan.

Subalit hindi pa riniyon sapat, aniya, dahil sapatuloy na pagtaas ng tu-big na ayon sa mga dalub-hasa, ay tumataas ng isangpulgada bawat taon.

“Malaki na ang nagas-tos sa pagpapatambak saschool grounds pero lagi paring lumulubog dahil pa-

tuloy ang pagtaas ng hightide,” aniya.

Inayunan naman ito ngmga gurong sina CorazonMacalinao at Lydia Sala-zar, na kapwa nagtuturo samga mag-aaral sa Grade 1o unang baitang.

Ayon kina Macalinao atSalazar, dahil sa kagustu-han ng mga magulang nahindi mabasa sa pagpasokang kanilang mga anak ayboluntaryong sumuportaang mga ito sa mga panga-ngailangan ng paaralan.

Kabilang dito ay angkontribusyon sa pagpapa-tambak ng path way o da-anan sa loob ng paaralan.

Ngunit, may mga ba-hagi pa rin ng HECS na lu-bog sa tubig, katulad ng si-lid aralan ng mga Grade IV.

Ayon kay CarmelitaBaltazar, isa rin sa mgaguro sa HECS, tuloy angkanilang klase kahit lumu-lubog ang loob ng silidaralan.

Sa kanilang silid-ara-lang lubog sa high tide, na-kasuot ng bota na hang-gang tuhod si Baltazar, sa-mantalang ang kanyangmga estudyante ay naka-taas ang paa sa ilalim ngsilya.

Ang pamamaraang itoay para lamang sa mgapagkakataon na mababawang tubig.

Ngunit, kung talagangmalalim ang baha na hatidng high tide at malakas naulan, sinabi ni Guevarrana may mga pagkakataonna kinakansela nila ang

klase o kaya ay binabagonila ang oras ng klase.

“Kung minsan tanghalina ang simula ng klase okaya ay maagang pinau-uwi ang mga estudyantepara makaiwas sa baha,”ani ng punong guro.

Dahil sa nasabing sit-wasyon, nababawasan angoras ng pag-aaral ng mgaestudyante, at ito ay ka-nilang tinutugunan sa pag-sasagawa ng mga dagdagna klase kung araw ngSabado o kaya ay sa pag-bibigay ng mga aralin namagagawa ng mga mag-aaral sa kanilang tahanan.

Ayon kay Guevarra, bu-kod sa pagtutulungan ngmga bumubuo sa PTCA ngHECS, tumutulong dinang pamahalaang bayan

ng Hagonoy sa pamama-gitan ng pagpapagawa ngmga dike sa paligid ngpaaralan.

Sinabi ni Vice MayorElmer Santos na pansa-mantala lamang ang so-lusyong hatid ng pagtatayong mga dike.

Napipigil ng mga dikeang pagpasok ng high tide,ani Vice Mayor Santos,ngunit kung umuulan ngmalakas ay problema na-man ang pagpapalabas satubig. Pinag-aaralan nilangayon ng munisipyo angpaggamit ng water pump,aniya.

Ang HECS ay tahananng may 2,000 mag-aaral.Isa sa mga popular na pro-dukto ng nasabing paara-lan ay ang yumaong states-

man na si Blas F. Ople, nanagsilbi bilang Labor Sec-retary, Senate President,at Secretary of Foreign Af-fairs.

Ayon sa mga guro, angmay tatlong ektaryangbakuran ng HECS ay nag-simulang lumubog sa hightide may 10 taon na angnakakaraan.

Upang matiyak nahindi mababasa ang mgaestudyante, nagpatayo ngmga kongkretong pathwalk sa paaralan na nag-uugnay sa mga gusali nito.

Gayunpaman, mala-king bahagi pa rin ng paa-ralan ang palaging lumulu-bog partikular na ang play-ground nito kung saan aywala nang mag-aaral angnaglalaro. — Dino Balabo

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Promdi mula sa pahina 2

Noong Grade I kami, maymga utal sa amin o hindi mata-tas sa pagbigkas ng mga salita.Ngayon, mas matatas magsalitaang mga bata, dahil dumaan nasila sa Day Care at Kindergar-ten.

***Pero may mga bata pa ring

utal na nakita ng Promdi saloob ng bakuran ng HECS, ka-tulad ng nakababatang kapatidng isang Grade 1 na tawagin na-ting “Bunso”. Kasama siya ngkanyang ina na naghatid sa kan-yang kuya sa klase noong Lunes.

Excited din si Bunso at napa-kinggan sa labas ng silid aralanang ilang ulit na sabayang pag-sambit ng mga Grade 1 ng “In-fluenza A H1N1”. Nakangitingnakisabay si Bunso sa pagsambitng mga nasa loob ng klase. Sabiniya, “Ewan-ewan.”

***Ang sinambit na “ewan-

ewan” ni Bunso ay walang ibakungdi “H1N1” virus. Dahilbata pa at hindi pa matatasmagsalita, ang kanyang nasam-bit ay “ewan-ewan.”

Sa isang banda, tama rin angsabi ni Bunso dahil may mga taopa rin na hindi alam kung anoang Influenza A H1N1 virus.

Ewan-ewan nga! Naku, mapag-iiwanan tayo niyan.

***Totoo, itinuturo ng mga guro

sa HECS sa kanilang mga estud-yante ang pag-iingat at pag-iwassa Influenza A H1N1 virus samga unang araw ng klase.

Ito ay dahil na rin sa hindilahat ng mag-aaral ay pumasoknoong Lunes, kaya’t sa mga su-munod na araw ay inulit ng mgaguro ang pagtuturo. Okey yon,para higit na maalala ng mgabata ang aralin. Dami kasinggumugulo sa isip ng mga batangayon tulad ng mga palabas satelebisyon ngayon, samantalangnoong kami ang Grade 1, iilanlang ang may telebisyon noon.

***Itinuro ng mga guro sa mga

bata ang tamang paghuhugas ngkamay at tamang pag-ubo.

Maging ang pagpapanatilingtuyo ang paa habang nasa klaseay itinuro ng ilang guro, dahillumulubog sa high tide ang ilangsilid aralan sa HECS.

***Noong nasa elemetarya ang

Promdi, galit-na galit ang mgaguro namin kapag nagtampisawat nagsalisod kami sa tubig ulansa labas ng silid aralan kung oras

ng recess. Bago muling puma-sok sa klase, pinagpupunaskaming maigi sa doormat paramatuyo ang paa.

Simple ang dahilan. Nagpa-pakintaban at madudulas angmga sahig ng silid-aralan naminsa floorwax noon. Ngayon, ma-kintab ang loob ng silid aralanpag natapat sa liwanag dahillubog sa tubig, at posiblengmadulas ang bata dahil basa.

***Bilang pagtuturo sa kalinisan

noon, ang mga mag-aaral ayhinahati sa grupo upang mag-linis sa silid-aralan pagkataposng klase. Ang mga grupong itoay tinatawag na “cleaners.”

Dahil sa lumulubog sa hightide ang ilang silid-aralan saHECS ngayon, ang mga “clean-ers” noon ay matatawag na “wip-ers” ngayon dahil sila ang nag-pupunas sa basang sahig.

***Noong nasa elementarya ang

Promdi, malawak ang aminglaruan o playground sa likod ngmain building ng HECS.

Ngayon, matatawag na “”wa-ter park” kung hindi man ay “pa-laisdaan” ang nasabing play-ground dahil laging lubog satubig.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Kastigo mula sa pahina 2

kawala, huwag kang lalabas ngbahay, sabi ng aking ama, na mayhawak na gulok.

Pero walang nangahas na lu-mapit sa nagbababag na mga aso.Takot na makagat ng aso, mai-wanan ng rabies, na 25 ineksiyon

ang medikal na pangremedyo.Patuloy ang bangayan ng mga

aso—sa Malakanyang, sa Kong-reso, sa iba’t ibang ahensiya ngpamahalaan—matatabang asongnagsasayaw pa ng cha-cha angmarami.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Kakampi mo ang Batasang anak ko. Atty. Batas gusto kopo kasi mangyari na legal childsupport ang mangyari, dahilkung verbal lang po ay wala akomaaasahan para sa anak ko. Lalona’t ngayon na siya ay patuloy sapaggamit ng drugs. Opo, lahat pong paratang niya sa akin ay siyaang gumagawa at noon pa niyaginagawa. Puwede po ba niyo akotulungan na i-inform ang upisinang pinatatrabahuan niya ng i-au-tomatic deduction ang child sup-port sa anak ko? Kasi po maykaso din po siya sa una niyangasawa doon at ang nangyari ayautomatic kinakaltas ang childsupport sa weekly salary niya.Pasensya na po kayo sa abala.Kung meron lang po ako sapat napera para isagawa ang lahat lahatalang-alang para sa anak ko.Naaawa po ako sa anak ko, atalam ko karapatan ng anak koang suportahan siya ng amakanyang financially. Sana po’ymatulungan niyo po ako, naki-kiusap po ako. Salamat po. Pat-nubayan po kayo ng Panginoon.Emalu Rosario,12-A Ocampo St.,U.P. Campus Diliman Q.C. 433-0086 ;0920-6339728.

— lotlotec@yahoo.comSagot: Emalu Rosario, mara-

ming salamat din at nawa aypatnubayan ka din ng Panginoon.Sa problema sa suporta sa mgaanak na dapat ay ibinibigay ngmga magulang, maaaring magka-roon ng kasunduan ang mgamagulang ukol sa kung papaanosusuportahan ang kanilang mgaanak. Kung ang kasunduang itoay nakasulat, at sakop nito angsahod ng sinuman sa mga ma-gulang mula sa kompanyang

kanyang pinapasukan, at angkompanya ay kumukumpormenaman dito, magiging madali angpagkuha ng suporta. Sa kabilangdako, kung hindi pumapayag angkompanya, o di kaya ay hindinakikipagkasundo ang isangmagulang ukol sa pagbibigay ngsuporta sa kaniyang mga anak,kakailanganin ang pagsasampang kaso laban sa nasabing ma-gulang.

Ang kaso ay dalawa. Kasongkriminal, batay sa paglabag ngRepublic Act 7610, o ang AntiChild Abuse Law ang unang kaso,na maaaring maging daan upangmakulong ang magulang ng hindibababa ng walong taon. Angpangalawang kaso ay kasongsibil, upang hingin sa hukumanang pagpapalabas ng kautusanna nag-aatas sa mga magulang namagbigay ng regular na suportasa bata.

***PAALALA: Panoorin po si Atty.Batas Mauricio sa worldwide TV saInternet, sa YouTube, metacafe atiGoogle, at pakinggan siya sa kan-yang mga programa sa radyo:DZRB RADYO NG BAYAN 738khz. Sa Luzon, Lunes hanggangBiyernes, ika-5:30 ng umaga (at sawww.pbs.gov.ph); DZRM RADYOMAGASIN, 1278 Khz. sa Luzon,Lunes hanggang Biyernes, ika-6:45ng umaga (at sa www.pbs.gov.ph);DYKA 801 khz. sa San Jose, An-tique (at sa www.wowantique.com,o www.kiniray-a.com), Lunes hang-gang Biyenes, ika-10:00 ng umaga;at DYMS Aksiyon Radyo saCatbalogan City, Samar (at sawww.samarnews.com), Lunes hang-gang Biyernes, ika-11:00 ng umaga.

Bagamat matataba, alaga angmga asong ito—mas mabagsikang taglay na rabies ng mga ito—higit na mabagsik kaysa denguefever, HIV/Aids, Influenza AH1N1, na laganap na ngayon atmarami nang kinitil sa daigdig.

Alagaan ang kapaligiran. Huwag magkalat sa lansangan. Bayan mo’y hindi basurahan!

JUNE 5 - 11, 2009 MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 7

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Forward to Basics from page 3

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Regarding Henry from page 3

bao yields 17 to 20 liters of milk a day.In comparison, the native carabaosweigh an average of 350 kilograms,while the native dam gives a milkyield of an average of 1.5 liters a day.

According to PCC, carabao milk isconsidered the “most complete food”because it contains protein, fat, lac-tose, vitamins and minerals, and wa-ter. Carabao milk is richer andcreamier than cow’s or goat’s milkdue to its high percentage of milk fatwhich is also a good source of energy.“The water buffalo milk is consideredthe finest among dairy animal milk,”said Dr. Cruz.

Carabao’s milk can also be pro-cessed into chocolate-flavored milk,pastilles de leche (milk candy), kesongputi (white cheese), milk-o-jel, con-densed milk, cheese spread, icecream, mozzarella, or rennet (coagu-lated milk).

Currently, the Philippines imports98 percent of its milk and other dairyproducts requirements. Annually, thecountry spends around US$460 mil-lion, making milk the fourth top ag-ricultural import.

“We have been paying the foreignfarmers to produce milk for us,” thePCC deplores. “If we can only pro-vide our farmers with a more produc-tive and competitive dairy productionsystem, then the amount we arespending for imports would be earnedby them instead of the foreign farm-ers.”

The carabao also offers big oppor-tunities for the meat industry. InSouth American countries like Argen-tina, Brazil, Colombia and Venezuela,the demand for “carabeef” (carabaomeat) is growing. This current de-mand of carabeef is due to the recentstudies which show that buffaloes arethe better source of quality meat thancattle.

Based on data released by theUnited States Department of Agricul-ture, carabeef has 41% less choles-

terol, 92% less fat and 56% fewer calo-ries than beef. Recent studies regard-ing the chemical composition ofcarabeef show that fresh carabeefobtained higher crude protein thanpork and beef.

“Ground carabeef has an exquis-ite flavor and texture,” said a factsheet disseminated by the PCC. “Buf-falo meat is tender. It has little or nomarbling or outside fat, so only asmall amount of juice is lost when itis cooked.”

Another good thing aboutcarabeef: the meat is produced withfewer hormones or antibiotics. “Cara-baos are not raised in mass and arenot fed in feedlots such as that donein cattle. Carabaos are raised mainlyout of nature’s fodder and grain,” thePCC explains.

Unlike those in other countries,carabao meat commands lower pricein the country because what is beingsold are meat coming from old andretired work animals. But with theenactment of the Animal Welfare Actof 1988, however, younger carabaoscan now be slaughtered.

Carabao is equally important forits hide. Filipinos consume a lot ofchicharon made of carabao hide, kare-kare, which is partly skin of the ani-mal, and a favorite pulutan, softenedthin slices of hide spiced heavily withginger, onion and red pepper.

Carabao manure is also of eco-nomic importance. It’s a good organicfertilizer, containing 18.5 % nitrogen,43.7 % phosphoric acid, and 9.6 %potash. It’s also a good source of fueleither as dried dung, or in generat-ing biogas or methane. When mixedwith clay, the dung serves as build-ing material or as plaster on theground where palay is threshed.

Beyond their draft power, cara-baos can help generate income andcreate jobs, PCC’s Dr. pointed out,adding that most of the country’scarabaos are used mainly for draft

purposes in sugarcane plantationsand rice and corn farms, and for haul-ing. “The milk, meat, hide and hornbusinesses from carabaos are still notyet fully developed,” he said.

The Philippine carabao is just oneof the many breeds of the water buf-falo. Actually, there are two types ofwater buffaloes: the river and theswamp types. The river type is exem-plified by the Indian and sub-conti-nent breeds. It is considered underthe dairy category because it pos-sesses high genetic capacity for milkproduction.

On the other hand, the swamptype — to which the Philippine cara-bao belongs — is distinguished by itspreference for swamps or marsh-lands. This type of buffalo is prima-rily utilized for farm work.

In the Philippines, the carabao isput to continuous work from the ageof four years up to 15 years or beyond.Some studies have shown that threefemales can perform the work of twomale carabaos. As a draft animal, thecarabao is most remarkable. It pullsplows, harrows, and carts with loadsof several tons, forging through mudup to its belly.

Carabaos are here to stay. As thePCC fact sheet explains: “The cara-bao and Philippine agriculture willremain synonymous for many yearsto come. This is because a large por-tion of our agriculture continues tobe unirrigated. Moreover, landownership of one hectare and be-low has significantly increased.This could be due to decreasingland area against the increasingnumber of farming families in therural areas. Unless the industrialsector absorbs this available labor,they will remain dependent on theproduce of their decreasing size ofland. Hence, the integration ofcrops and livestock is the best wayto survive. Carabao is therefore in-dispensable in this scenario.”

real quality work. This is because they are not properlytaught to process and compile too much information at agiven time. Thus, they often resort to the CAP or Copyand Paste procedure and submit very impersonal andsuperficial papers and presentations.

Gone (it seems) are the days when students were con-fined to one or two volumes of an Encyclopedia. Backthen, they learned to process deeper what they read, sum-marize ideas, paraphrase sentences and perhaps, evencreatively draw or literally cut out a picture of what kidstoday easily copy and paste into an electronic document.Their end products may be the same, but kids back thenseemed to understand more, retain more and communi-cate better.

Googling is not a problem at all if children are super-vised — which isn’t only for immoral and violent sites —to use the Internet with moderation. For example, theycould be helped to read something taken from informa-tion available from digital encyclopedias installed intoone’s computer. These available electronic sources alreadyprovide enough information than the children need with-out yet accessing the Internet.

They can also be encouraged to study how they canprepare the material in more creative ways besides sim-ply resorting to the CAP process. Only after having com-pleted their work or project will we then encourage themto perhaps check online what other sources may contrib-ute and refer to them as additional references.

This process will positively help our children not to beoverly Internet dependent. This isn’t because the netcannot provide what they are looking for, but in this man-ner we will help them develop the proper mental disci-pline and creativeness. This will nurture in them the habitof properly and richly harnessing the abundant sourcesof information not only in the Internet but also in theirfuture profession and social commitments.

* * *“So what were you googling for, Julio?” I asked.“Oh, nuthin’ really, Father,” he replied.“Nothing? But why did mom freak out?”“Father?” finally Julio plucked the courage to ask.

“What does menopause mean?”○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Fair & Square from page 3

the UP Marine Sciences Institute (MSI) to find outwhether a database built by a Transfer of Knowledge thruExpatriate Nationals (TOKTEN) scientist that I assignedthere many years ago is still in use. The database mea-sures the amount of Escherichia coli (E.coli) in the wa-ter in terms of parts per million (ppm).

It may also be plain coincidence that the Philippineshas practically become the text messaging capital of theworld. Growing up in this environment, it has becomeeasy for young scientists like RJ to think of inventionsthat are based on mobile technologies. Simply by makinga missed call to the sensor, it will send back data aboutheat, moisture, motion or anything else that is pro-grammed into it.

Based on the usual behavior of the more developedeconomies, scientists or inventors like RJ are initiallyfunded by angels or venture capitalists before they areable to mature into initial public offerings (IPOs). Quitesadly, the number of IPOs coming out here are very low,a reflection perhaps of our low turnout in the global pat-ents race.

I am aware that a venture capital group is operatingout of the Asian Institute of Management (AIM), led byMr. Ed Isidro. Kudos to his group for doing this, but Ithink the venture capital market in the Philippines hasto grow much faster if we are to catch up with the rest ofthe world in product development.

I also interviewed Ms. Aleli Pansacola and Ms. MarlynKragh in my show, and I am amazed at the talent of thesetwo Filipinas in developing world class health and beautyproducts. Quite sadly again, they do not seem to be get-ting the right exposures to the capital markets that theyneed badly.

Ms. Pansacola laments about the fact that the Phil-ippines is now importing essences and fragrances whenin fact better substitutes could be produced here. Onething good about these two ladies is that they are bothhelping local farmers who are producing their ingre-dients.

Watch my TV show “Bears & Bulls”, a daily coverageof the Philippine Stock Exchange, 9:00 AM to 1:00 PM inGlobal News Network. Email iseneres@yahoo.com or text+63929-3605140 for local cable listings.○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Cebu Calling from page 3

cerns that we become practically incapable of taking careof his spiritual needs.

Are people praying? Do they spend time to nourishtheir inner selves with spiritual and moral truths? Dothey have an ongoing, endless program of developing vir-tues? And for Catholics, do we frequent the sacraments?Is our piety real, supported by throbbing faith, hope andcharity?

I have my doubts that these activities are undertaken.And if they are, they are likely to be spotty not consis-tent, shallow not deep and thorough, confined to a fewpeople and not generalized. In our age of massive infor-mation technological capabilities, these facts are in them-selves a scandal.

Some dare to advertize their integrity, only to be ex-posed later on that what they have is just a mask, a façade,a scarecrow, an empty suit.

Without integrity, there’s no way to minimize, letalone, avoid scandals. Let’s ask the likes of Hayden Kho,Katrina Halili, Vicky Belo, all public figures, if they knowwhat integrity is, and if they’re doing something aboutit.

There’s always hope. We don’t need harsh words anduncharitable thoughts towards anyone. But please, let’sbe serious with integrity-building! Let’s help one anotherin this very crucial aspect of our life.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Depthnews from page 3

Hopes for a repeat of Edsa,Czechoslovakia’s “Velvet Uprising”or Lebanon’s “Cedar Revolution”were smashed by bloody suppression.The total death toll is not known.“Here in Burma, we are born afraid,”a senior monk told BBC.

Paranoia over this 63-year olddaughter of Burmese independencehero Aung San, is apparent. Presi-dential candidates with foreignspouses or children are barred. Bur-mese know who is the target. Ms SuuKyi’s late husband was Oxford pro-fessor Michael Aris, Their two sonsare UK citizens.

“Is the world willing to accept suchan absurdity?” asked Nobel LaureateDesmond Tutu of South Africa,Vaclav Havel of the Czech Republicand former German president Rich-ard von Weisacker. Of course not.Even China is reduced to makingnoises about “stability and reform.”

Ordinary Burmese pay dearly forleadership paranoia that interlockswith xenophobia.. The junta blockedforeign aid after the deadliest cyclone,in 38 years, hit Burma. Over 134,000died. And up to 2.4 million werebeggared.

“Killing citizens is what the gen-erals know,” the Telegraph said then.Providing emergency relief seemsbeyond them.”

But even the crassest of dictatorspine for a fig leaf of legitimacy.Ferdinand Marcos did. So, he cor-ralled voters into his farcical “citizensassemblies.” Thus, even at the heightof cyclone Nagris, the tatmadawherded storm-traumatized voters intoa referendum for a constitution theylacked since 1988.

This trial is the most aggressiveaction the ruling junta had taken inrecent years. One reason is Ms SuuKyi, 63, has remained a rallying fig-ure — much as Corazon Aquino didduring the Marcos dictatorship. De-spite harsh curbs, small groups dem-onstrated in Yangon’s streets Mon-day. But chances for People Powermassing seems thin.

The Insein trial has triggeredbroad condemnation from the UN.The US announced last week that its

curbs on Burma would be extendedfor another year. European Unionforeign policy chief Javier Solanosaid: “It’s not the moment to lowersanctions, it’s the moment in any caseto increase them.”

“Ms. Suu Kyi’s case matters, notonly because she is a Nobel PeacePrize Laureate,” her supporterswrote in Wall Street Journal. “Hersituation is representative of the suf-fering of the 47 million people ofBurma under an authoritarian andinept junta. There are few regimes inthe world as illegitimate and cruel asGeneral Than Shwe’s. When theworld fails to stand up for Ms. SuuKyi, it fails the oppressed Burmesepeople.”

“The night can not get darker af-ter midnight,” says the old Burmeseproverb. But it did in the suppressionof the “Saffron Revolution.” It threat-ens to become pitch dark with thekangaroo court in Insein prison.

— juanlmercado@gmail.com

mula sa pahina 4Dr. Zenaida Santiago, Doctor of

Education at Division Supervisor ngDepEd, Bulacan. Ang kanilang mgaanak ay sina Engr. Darwin S. Fer-nando, Computer Engineer na nag-tapos sa Adamson University at NetFacilities Analyst sa PLDT; si Engr.Darwin S. Fernando, Electronic andCommunications Engineer, HuaweiTelecom, at si Diana S. Fernando, BSAccountancy, Baliwag University.Daughter-in-law nila si Engr. LaarniB. Fernando, junior engineer ngBitmicro Network International atdalawa ang kanyang apo na sinaAndrei, 6months old at Adrian, 5taong gulang.

Miyembro si Kapitan Boy ng sa-mahang Knights of Columbus Rosa-rian Council 10104 (former chancel-lor and advocate); Marriage Encoun-ter, Parish of the Holy Rosary (assis-tant coordinator); Sto. Rosario Cur-sillo Team (assistant auditor); Grea-ter Bulacan Livelihood DevelopmentCooperative Inc. (board of director).

—Tunghayan sa susunod na sipi ang ibapang nagwagi sa REVIVE Baliuag

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Napapanahon

MabuhayLINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980

VOL. XXX, NO. 23 • JUNE 5 - 11, 2009 • PAGE 8

Oscar S. Villadolid, punong patnugotng pre-Martial Law Mabuhay, yumao

Oscar S. Villadolid

Influenza A H1N1 itinurosa unang araw ng klase

NNNNNIIIII DINO BALABO

HAGONOY, Bulacan —“Our lesson for today is In-fluenza A H1N1.”

Ito ang pambungad napananalita ng mga guro saHagonoy East CentralSchool (HECS) at sa ibapang paaralang pampu-bliko sa Bulacan sa mgaunang araw ng klase nanagsimula noong Lunes,Hunyo 1.

Samantala, ipinagpa-liban naman ng Commis-sion on Higher Education(CHED) hangggang Hunyo15 ang pagbubukas ngklase sa kolehiyo mataposmakumpirmang nahawang sakit na Influenza AH1N1 ang tatlong mag-aaral ng De La Salle Uni-verisity (DLSU) sa May-nila. Bago nag-utos angCHED, nagkansela na ngklase ang DLSU sa loob ng10-araw.

Ipinaliwanag ng mgaguro sa mga mag-aaral ngHagonoy East CentralSchool ang panganib nahatid ng sakit na InfluenzaA H1N1 at kung paano itomaiiwasan.

Ilan sa mga ipinayo ngmga guro sa mga mag-aaralay ang tama at regular napaghuhugas ng kamay, atang pagtatakip ng bibigkung uubo.

Maging sa mga magu-lang na nagsipaghatid sakanilang mga anak sa paa-ralan sa mga unang arawng klase ay ipinaliwanagang kahalagahan ng kali-nisan sa pangangatawan atkapaligiran upang maka-iwas sa nasabing sakit.

Ang nasabing pagtuturoat pagpapaliwanag ay bi-lang tugon ng mga guro saMemorandum 59-2009 naipinalabas noong Mayo 26ni Dr. Edna Santos-Zer-rudo, Schools DivisionSuperintendent ng Bula-can, bilang pakikiisa ng De-partment of Education(DepEd) sa programa ngDepartment of Health(DOH) at ng ProvincialHealth Office laban sa In-fluenza A H1N1.

Ayon kina Corazon Ma-calinao at Lydia Salazar,mga guro sa HECS, su-mailalim sila sa isang ori-entasyon para sa mga guronoong Biyernes, Mayo 29 o

dalawang araw bago mag-bukas ang klase.

Ang nasabing pakikiisaay inayunan naman ni Dr.Natalia Guevarra, ang pu-nong guro ng HECS, nanagsabing lubhang maha-laga ang pagtuturo ng ka-linisan sa mga bata atmagulang dahil iyon angunang hakbang upang ma-kaiwas sa mga sakit.

“Hindi lang Influenza AH1N1 ang maiiwasan kungmagiging malinis tayo.Marami pang sakit angmaiiwasan natin tulad ngubo, sipon, trangkaso,” aniGuevarra.

Kaugnay nito, ipinali-wanag ni Dr. IrmingardoAntonio, medical officer ngDepEd sa Bulacan, na angpamamaraang gamit ngDepEd-Bulacan ngayonlaban sa Influenza A H1N1ay katulad din ng ginamitnila laban sa Severe AcuteRespiratory Syndrome(SARS) noong 2003.

“Ni-reactivate na namin‘yung Preventive Alert Sys-tem (PAS) na ginamit na-min sa laban sa SARSnoon,” ani Dr. Antonio.

Bahagi ng muling binu-hay na PAS ng DepEd-Bulacan ay ang araw-arawna survey sa mga mag-aaral ng mga guro upangmatukoy ang mga maypalatandaan o sintomas nginfluenza; at ang mabi-lisang pag-uulat at pagsa-sailalim sa quarantine ngmga mag-aaral na maykaramdamang tulad ng in-fluenza.

Bahagi rin ng PAS angpamamahagi ng brochureat katulad na impormasyonsa mga magulang at mag-aaral hinggil sa tamang

paghuhugas ng kamay attamang pag-ubo; at angpagpapaigting ng kam-panya sa health educationkung saan ay bibigyangdiin ang kalinisan sa pa-ngangatawan.

Matatandaan na noongMayo 25 ay nagsagawa ngisang panglalawigang kum-perensiya sa Lungsod ngMalolos sa pangunguna ngProvincial Health Officebilang paghahanda sa pag-laban sa Influenza A H1N1virus.

Sa kumperensiya saClub Royale Resort buongpagkakaisang nangako angmga dumalo kabilang angmga kinatawan ng DepEdat iba pang tanggapan saBulacan na ipatutupad nilaang pamamahagi ng impor-masyon sa kanilang nasa-sakupang sektor bilangpaglaban sa Influenza AH1N1.

Ang kinatatakutang sa-kit ay unang natuklasan saMexico City noong Abril 26at mabilis na kumalat sa 43bansa na naging dahilan ngpagkakasakit ng mahigit12,000 katao at pagka-matay ng mahigit 80 katao.

Sa Pilipinas, umabot na23 ang kumpirmadong na-hawahan ng Influenza AH1N1, ngunit wala pangnamamatay dahil dito.

Isa sa mga natukoy namay sakit ay ang mag-aaralng De La Salle Universitysa Maynila na naging dahi-lan ng pagkansela sa klaseng nasabing pamantasansa loob ng 10-araw, saman-talang ipinagpaliban ngCommission on HigherEducation (CHED) angpagbubukas ng klase sa ko-lehiyo sa Hunyo 15.

Pamilya ng Pilipino sa Air FranceFlight 447 umaasang buhay pa itoSAN MIGUEL, Bulacan—Umaasa pa rinang pamilya ng nag-iisang Pilipinongsakay ng nawawalang Air France Flight447 na buhay ito dahil sa balitanglumabas na hindi mga piraso ng nasabingeroplano ang nakita sa Atlantic Ocean.

Gayunpaman, naghahandang pu-munta sa Paris ang pamilya ni ArdenJugueta ng bayang ito dahil sa im-bitasyon ng AirFrance, ngunit hindi paalam kung kailan ang kanilang alis.

Ayon kay Miguela Jugueta, 41, asawang seaman na si Arden Jugueta umaasapa rin siyang buhay ang kanyang asawasa kasalukuyan.

“Posibleng naka-survive pa rin angaking asawa dahil sa magaling siyanglumangoy,” ani Miguela na nakatira saBarangay Buliran dito sa San Miguel.

Ganito rin ang pahayag ni JalandoniJugueta, 53, nakatatandang kapatid niArden.

Ayon kay Jalandoni, magaling sa sur-vival ang kapatid niya at sinabing hindiniya iniisip na wala na ito at malaki angtiwala niya na isang araw ay uuwi sakanila si Arden ng buhay pa.

Kaugnay nito, inimbitahan na ngAirFrance na pansamantalang manatilisa Paris ang pamilya Jugueta.

“Sabi nila ihanda na namin ang mgatravel papers namin papuntang Paris,”ani Miguela. Wala pang tiyak na araw ang

kanilang pag-alis patungong Paris kungsaan ay makakasama niya ang kanyangtatlong anak na sina Argel, 19; Aleli, 17;at Arden Jr., 15; at hipag na si CriseldaJugueta-Concepcion.

Ayon kay Miguela, hindi malinaw sakanya kung bakit sila pinapupunta ngAirFrance sa Paris, ngunit pumayag siyadahil gusto rin niyang mapalapit at ma-kita ang sinasabing binagsakan ng erop-lanong sinasakyan ng kanyang asawa.

“Until now, hindi ko pa tanggap napatay na si Arden, kaya gusto kongmakita ang crash site at mapalapit kayArden,” aniya.

Inamin din niya na medyo lumakasang loob niya na posibleng buhay pa angasawang si Arden dahil sa balita na hindiraw bahagi ng Air Bus A330 Flight 447ang mga natagpuang piraso ng eroplanosa Atlantic Ocean.

“Mas lumakas ang loob ko na buhaypa siya, pero magulo at lumalabo angsitwasyon,”aniya. “Ang daming anggulo.Nalilito ako.

Bilang isang seaman, 18 taon nangnagtatrabaho sa ibayong dagat si ArdenJugueta. Si Arden ay ang nag-iisangPinoy na pasahero ng Air France flight447 na lumipad mula sa Rio De Janeiro,Brazil noong Mayo 31 patungong Paris,kung saan siya ay sasakay ng eroplanopatungong Hongkong at Maynila.

UGALIING MAGHUGAS NG KAMAY

NABAWASAN muli anghanay ng mga periodistangnanguna’t nagpatunay sakahalagahan ng malayangpamamahayag sa pag-iralng demokrasya sa bansa sapagpanaw ni Oscar S.Villadolid, ang punongpatnugot ng pre-MartialLaw Mabuhay, Philip-pines Herald at El De-bate.

Ang tatlong magkaka-patid na pahayagan aykasama sa mga periodiko,estasyon ng radio’t te-lebisyon at iba pang uri ngmedia na pinatay ni Pa-ngulong Ferdinand E.Marcos nang ipataw niyaang Martial Law sa bansanoong Setyembre 23, 1972.

Sakit sa puso ang iki-namatay ni Villadolid, 79,noong Mayo 29. Siya ayinilibing noong Hunyo 3 saLoyola Memorial Park saLungsod ng Marikina.

Si Villadolid ay nag-lingkod bilang embahadorng Pilipinas sa Batikanonoong 1991-95. Bago siyahinirang ni PangulongCory Aquino, si Villadoliday nanunungkulan sa SanMiguel Corp. bilang seniorvice president for publicrelations.

Ang mga naiwan ni Os-car ay ang kanyang may-bahay na si Alice ColetVilladolid; at mga anak atmanugang na sina: Deog-racias III at Jesusa Sam-bile; Oscar Jr. at Ma. LuisaCarreon; Teresa at Rich-ard Bennet; Joey at MyraFerreros; Christina atBebs Pavia; Anna at Tho-mas Mayr; Paula Angela;Hilda at Dennis Gonzalez;Lynn at David Roy.

Ilan sa mga matataasna opisyal ng pamahalaanna nakiramay at puma-roon sa burol niya ay sina

Pangulong Fidel V. Ramos,Bise Presidente Tito Guin-gona at dating Sen. Fran-cisco “Kit” Tatad.

Si Tatad ay ang presssecretary ni Marcos bagomag-Martial Law at nag-patuloy bilang Secretary ofPublic Information sa ka-sagsagan ng Martial Law.

Nakiramay rin ang ma-rami sa mga kasamahan niVilladolid sa pamamaha-yag at public relationstulad nina Max Edralin atSonny Valencia.

Sa Herald nagsimula siOscar bilang cub reporterni Edralin noong 1953 atdahil sa masipag at ma-abilidad, hindi naglaon,ayon kay Edralin, si Oscaray naging ganap na re-porter.

Mula sa Herald siya aylumipat sa Manila Bulle-tin kung saan siya ay na-kilala bilang diplomaticreporter at columnist. Atnang nagbalik sa Heraldnoong 1971, siya na angpunong patnugot.

Matapos magretiro sapagka-embahador, ipinag-patuloy niya ang pagigingisang mamamahayag bi-lang kolumnista ng Busi-ness World.