maddenİn isi etkİsİ İle deĞİŞİmİ

5.SINIF FEN TEKNOLOJİ

ISI MADDEYİ ETKİLER


MADDENİN ISI ETKİSİ İLE DEĞİŞİMİMaddelerin her hangi bir şekilde dışarıdan ısı alarak yapısında meydana gelen kimyasal ya da fiziksel yapısında ki değişikliğe denir. Maddelerin ısı alması,sıcaklıklarının artmasına sebep olur.Ancak ısı maddelerde sadece sıcaklık artışına sebep olmaz.maddelere verilen ısı,maddenin boyutlarında da değişikliğe neden olur. a)ISINMA-SOĞUMA

b)HAL DEĞİŞİMLERİ1)Erime ve Donma2)Buharlaşma ve Yoğunlaşma (Yoğuşma)3) Kaynama 4) Bozunma (Bozulma)


a)ISINMA-SOĞUMA

Isı enerjisi alan maddenin sıcaklığı artar. Maddenin sıcaklığının artması ısınma sonucunda gerçekleşir. Örneğin;Yiyeceklerin pişmesi ısınma ile gerçekleşir.Özel karışımlı toprakların pişmesi ile seramik,porselen,kiremit,tuğla…vb. malzemeler yapılır.Sıcak su ile temizlik iyi sonuçlar verir.Havanın ısınması ilkbaharda bitkilerin uyanmasına ,gelişmesine ve tohumların çimlenmesine neden olur. Demir,cam vb.maddelerin ısınması işlenmesini kolaylaştırır.


Isı enerjisini kaybeden maddeler soğur.Madde yeterince soğursa donma ve yoğunlaşma olur.Karayolları soğumanın yol açtığı buzlanma nedeniyle bozulur.Soğuk havada mikroplar etkinlik göstermez,yaşamaz.Soğuyan maddeler sertleşir.Isınma ve soğuma olayları art arta gerçekleştirir ve sütteki mikroplar yok edilir.(Pastorize sütler),Dondurulmuş besinler uzun süre saklanır.Uzun süre soğukta kalan canlılar ölebilir.


Genleşme:Isının etkisiyle,maddelerin boyutlarındaki artış,genleşme olarak adlandırılır. Büzülme :Bir cismin hacminin sıcaklıkla birlikte azalmasına da denir.

Havadaki ısınma ve soğuma;* Yağışların* Rüzgarların* Toprak oluşumunun* Şimşek ve yıldırımların oluşmasına neden olur.


b)HAL DEĞİŞİMLERİ

Maddeler bir halde diğerine geçebilirler.Örneğin ; su sıvıdır.Buzluğa koyduğumuzda donar ve katılaşır.Isıttığımızda ise gaz halini alır. İşte bu değişime hal değişimi denir.Hal değişimleri;1)Erime ve Donma2)Buharlaşma ve Yoğunlaşma (Yoğuşma)3) Kaynama 4) Bozunma (Bozulma)5) Süblimleşme şeklinde görülür.


1)Erime ve Donma

Katı haldeki bir madde yeterince ısı alırsa sıvı duruma geçer.Bu olaya erime denir.Her madde kendine göre bir sıcaklık derecesinde erir.Bu maddelerden bazı maddelerin erime sıcaklıkları (ºC);Buz 0,Civa -39,Naftalin 79,Tuz 800,Demir 1532. Yeterince soğuyan sıvı maddelerin katı hale geçmesine de Donma (katılaşma) denir.


Donma olayı erimenin tersidir.Bir maddenin erime ve donma sıcaklıkları aynıdır. Eriyen maddenin hacmi büyür.Donan maddenin hacmi küçülür. Erime ile çözünme olayı çok farklıdır. Erime ısı etkisi ile gerçekleşir.Çözünme ise katı maddelerin sıvı içinde çok küçük parçacıklar biçiminde dağılmasıdır.


2)Buharlaşma ve Yoğunlaşma (Yoğuşma)

Yeterince ısınan sıvı maddelerin gaz haline geçmesine buharlaşma denir. Buharlaşma her sıcaklık derecesinde gerçekleşir.Bundan dolayı buharlaşma derecesi yoktur. Islak maddelerin kuruması; bu maddedeki suyun buharlaşarak uzaklaşması sonucunda olur. Buharlaşma sırasında gerekli ısıyı veren madde ısı kaybeder;soğur. Bazı etkenler buharlaşmayı hızlandırır.Bunlar;Sıcaklığın artması,yüzeyin büyümesi,basıncın azalması,havanın rüzgarlı olması,havanın kuru olması.


Atmosferdeki su buharının gaz halden sıvı ya da katı hale geçmesine yoğunlaşma denir.

Yoğunlaşma Çeşitleri1) Havanın Alttan Soğumasına Bağlı Yoğunlaşmaa) Hava Kütlesi Sisib) Kara Sisi (Radyasyon Sisi) Sıcaklık Terselmesic) Kıyı ve Deniz Sisi (Adveksiyon Sisi) d) Yer şekli Sisi (Orografik Sis)e) Cephe Sisi

2) Yükselen Havanın Soğumasına Bağlı Yoğunlaşma


3) Kaynama

Kaynama; buharlaşmanın hızlı halidir.Buharlaşma olayı sının yüzeyinde gerçekleşir. Kaynamakta olan bir sıvının ise her noktasında buharlaşma görülür. Her madde belli sıcaklıklarda kaynar. Örneğin su 100°C de, Hava -191°C de, Civa 357°C de kaynar.. Basıncın artması kaynama hızını arttırır.Örneğin; düdüklü tencereler basınçlı olduğundan yemekler daha hızlı pişer.


İstanbul’da hava basıncı Ankara’dan daha yüksek olduğundan; İstanbul’da sıvılar daha yüksek sıcaklıkta kaynar. Yabancı maddeler kaynama sıcaklığını arttırır. Saf su 100°C de kaynarken; kireçli,şekerli,tuzlu su daha yüksek derecelerde kaynar.Çorbanın kaynama sıcaklığı suyunkinden yüksektir.


4) Bozunma (Bozulma)

Isı bazı maddelerin yapısında değişikliğe yol açar.Isı etkisiyle maddenin yapısında olan bu değişikliğe bozunma(Bozulma)denir.Örneğin; pişirilen yiyeceklerin yapısı değişir.Oda sıcaklığında bekletilen bazı yiyecekler kokuşur.Isıtılan şeker kömürleşerek bozunur.Odun kömürü odunun ısıtılması sonucunda oluşur. Kullandığımız kömür,petrol canlı yapılarının milyonlarca yılda bozunmasından oluşur.


NOT: Kaynama, Buharlaşma ve erime için maddenin ısı alması gerekir.Yoğunlaşma olayında ise maddenin ısı vermesi gerekir.


5)Süblimleşme

Bazı katı maddeler ısıtılınca sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz hâle geçerler. Bu olaya süblimleşme denir. Naftalin, ernet ve bazı koku yayan maddelerin zamanla azaldığı görülür. Fakat hiç sıvılaştığı görülmez. Bu tür maddelerde süblimleşme olur.

maddenİn isi etkİsİ İle deĞİŞİmİ

Documents