Univerzitet Singidunum

Fakultet za turistički i hotelijerski menadžment

Seminarski rad

Predmet : Marketing

Tema: Menadžment proizvoda i brenda

Beograd, 08.01.2010.

Sadržaj

Uvod...................................................................................................................................................31. Proizvod..........................................................................................................................................4

1.1. Generički proizvod..................................................................................................................41.2. Nivoi proizvoda.......................................................................................................................52. Varijable proizvoda....................................................................................................................52.1. Ime I marka proizvoda.............................................................................................................52.2. Kvalitet proizvoda...................................................................................................................72.3. Dizajn.......................................................................................................................................72.4. Pakovanje.................................................................................................................................82.5. Pravna zaštita...........................................................................................................................82.6. Usluge servisiranja...................................................................................................................8

3. Značaj marke proizvoda za proizvođača i potrošača......................................................................94. Upravljanje portfolijima brendova i proizvoda............................................................................105. Upravljanje brendovima i linijama proizvoda tokom vremena: životni ciklus proizvoda...........11

5.1. Uvođenje................................................................................................................................115.2. Rast........................................................................................................................................115.3. Zrelost....................................................................................................................................125.4. Opadanje................................................................................................................................12

6. Studija slučaja...............................................................................................................................126.1. Istorijat...................................................................................................................................126.2. Profil kompanije....................................................................................................................136.3. Flota......................................................................................................................................136.4. JAT AIRWAYS – Air Lift....................................................................................................14

7. Promotivne aktivnosti...................................................................................................................148. Medija centar................................................................................................................................159. Najbolje iz Srbije 2008.................................................................................................................15Zaključak..........................................................................................................................................17Literatura...........................................................................................................................................18

2

Uvod

U prvom delu rada dat je akcenat na opštem definisanju proizvoda, njegovim vrstama i karakteristikama, pojmu brendiranja i rešenjima koje dovode do pravilnog razvoja i opstanka brendova na tržištu. Istraživanje je zasnovano na brendu, odnosno marki proizvoda koja u današnje vreme ima sve veći uticaj i značaj za potrošača. Postoje brendovi proizvoda, usluga pa čak i ljudski, i svi oni imaju životni ciklus na koji se mora obratiti pažnja.

U drugom delu rada težište je na jednoj studiji slučaja u kojoj su prikupljeni podaci na osnovu ispitivanja tržišta, zatim, šta ta kompanija nudi u svom asortimanu potrošačima, neke od promocionih aktivnosti kao i rezultat svog poslovanja.

3

1. Proizvod

Proizvod je sredstvo pomoću kojeg se povezuju interesi i ciljevi privrednog subjekta i potrošača.

Zapravo, proizvod je sve što se nudi na tržištu u cilju izazivanja pažnje, zahteva korišćenja ili

potrošnje, a što može zadovoljiti želju ili potrebu. Takođe, predstavlja sve ono što je korisno,

ponekad i nekorisno, što neko primi prilikom razmene.

Proizvod je sveukupnost opipljivih i neopopljivih svojstava, uključujući funkcionalne, socijalne i

psihološke koristi i zadovoljstva tako da uključuje fizičke predmete, usluge, osobe, mesta,

organizacije i ideje. Celinu nekih proizvoda pored fizičkog opipljivog proizvoda nužno sačinjavaju

i prateće usluge, odnosno usluge koje podržavaju proizvod.

Poslednjih nekoliko decenija poklanja se sve veća pažnja problematici proizvoda kao glavnog

elementa marketinga. Rezultat toga su:

Stalne inovacije u oblasti proizvoda i tehnoloških postupaka i

Sve veće prenošenje konkurencije sa klasičnih oblika (cenom) na proizvod, odnosno

obeležja proizvoda

1.1. Generički proizvod

Generički proizvod je bezimeni proizvod (proizvod koji nema svoju marku), obično upakovan, tj.

proizvod u opštem smislu (npr. papirne salvete). Generički proizvodi mogu, zbog manje

kvalitetnih sastojaka, jeftinijeg pakovanja, odsustva pravne zaštite i nepostojanja izdataka za

ekonomsku propagandu, biti jeftiniji i do 40% u odnosu na proizvode koji se prodaju pod

određenom markom.

Proizvod se može kretati od potpunog 100%-og naglaska na neopipljivoj usluzi (kao što su

frizerske usluge), ili 100% -og naglaska na fizičkom proizvodu (npr. konzervirana hrana).

Ovakav pristup proizvodu značajan je sa stanovišta marketing strategije preduzeća.

4

1.2. Nivoi proizvoda

Postoji tri nivoa proizvoda: jezgro ili bazični proizvod, stvarni proizvod i uvećan proizvod.

Osnovni nivo jeste jezgro ili srž proizvoda, odnosno, ključna korist koju pruža proizvod i odgovor

na pitanje – Šta je kupac zaista kupio? Jezgro proizvoda mora biti transformisano u fizički

dodirljiv proizvod koga će kupiti kupac. Da bi kupac kupio taj proizvod, on mora biti kvalitetan,

lepo upakovan, lepog izgleda, atraktivan, određene marke i slično.

Uz stvarni i prošireni proizvod proizvođač mora proizvoditi proizvode koji imaju određene

karakteristike u pogledu stila, kvaliteta, pakovanja kao i dodatne usluge (posleprodajne,

instaliranje i održavanje, garancija, isporuka, kreditiranje...) ako želi da taj proizvod na tržištu

doživi uspeh. Svoj proizvod preduzeće može povećati na razne načine i to šta zapravo prezentuje

svojim kupcima u vidu pakovanja, propagande, davanja saveta, isporuke, skladištenja, i drugih

usluga koje kupci sve više vrednuju.

2. Varijable proizvoda

Pod varijablama ili atributima proizvoda podrazumevamo osnovna obeležja ili karakteristike -

elemente svakog proizvoda. Medju najvažnijim varijablama proizvoda ubrajaju se sledeće:

1. Ime i marka proizvoda

2. Kvalitet

3. Dizajn

4. Pakovanje

5. Pravna zaštita

6. Servisiranje proizvoda

2.1. Ime i marka proizvoda

Današnja privreda je nezamisliva bez individualizacije robe tj. davanja imena svakom proizvodu

(brendiranje) kako bi potrošač mogao brzo i bez poteškoća da identifikuje proizvod i razlikuje ga

od proizvoda drugih proizvođača.

5

Ime proizvoda ili marka je reč, ime, simbol, oznaka, žig, vinjeta, šifra ili njihova kombinacija,

usvojena i korišćena od strane proizvođača ili trgovine da bi se identifikovala njihova roba ili

razlikovala od robe koju druge organizacije proizvode i prodaju. Za potrošače ime marke

proizvoda je fundamentalno isto kao proizvod sam po sebi, jer olakšava kupovinu, garantuje

kvalitet i omogućava samoizražavanje.

Postoje tri strategije za davanje imena brendu: familijarna, individualna i kombinovana

Individualna marka je politika marke kada svakom proizvodu dajemo različito ime, odnosno

marku. Ona se primenjuje najčešće kada se proizvedu i prodaju diverzifikovani proizvod;

omogućuje firmi da razvije imidž i poziciju za svaki od svojih proizvoda bez opasnosti negativnog

uticaja na celu liniju proizvoda.

Grupna marka (kišobranska marka, porodična marka i marka pokrivač) se primenjuje kada su

proizvodi slični sa stanovišta njihovih strategija marketing miksa: koriste se isti kanali distribucije

i komunikacije, a ciljna tržišta su ista ili slična. Označava nastojanje firme da održi konzistentan

kvalitet svih predmeta u jednoj liniji proizvoda (ako je reč o grupnoj marki koja se ne odnosi na

sve proizvode firme, već samo na određenu liniju proizvoda).

Kombinovana ili mešovita se primenjuje u velikim firmama u kojima se ekspanzija linija

proizvoda dešava u raznim pravcima. Proširenje postojeće marke na druge proizvode primenjuje se

onda kada firma koristi jedno od imena postojećih marki proizvoda za nove ili poboljšane

postojeće proizvode u istoj kategoriji proizvoda. Marketari nisu ograničeni na primenu jedinstvene

politike marke u celoj firmi. Na tu politiku utiču sledeći faktori: broj proizvoda, broj linija

proizvoda, karakteristike ciljnih tržišta, broj i tip konkurentskih proizvoda, specifičnosti pojedinih

proizvoda i linija proizvoda, veličina resursa firme i dr.

Trgovinska ili zaštićena marka (Trademarke ili Trade Mark) je marka proizvoda ili deo te marke

proizvoda koji je pravno zaštićen. To je pravna oznaka koja pokazuje da njen vlasnik ekskluzivno

koristi marku ili deo marke proizvoda, dok je ostalim subjektima zakonski zabranjeno korišćenje te

zaštićene marke. Registrovana trgovinska marka ponekad se označava sa simbolom ®

(’’registrovano’’).

Ekonomska propaganda daje svoj veliki doprinos stvaranju dobre marke proizvoda. Postoje i drugi

preduslovi za stvaranje uspešne marke: opšta politika i strategija proizvoda proizvođača, kvalitet,

dizajn, pakovanje, posleprodajne usluge, prodajna cena i sl. Posebnu ulogu u stvaranju marke

proizvoda ima ustaljen kvalitet proizvoda. Marka se mora veoma brižljivo razvijati, negovati i

čuvati od momenta njene afirmacije na tržištu. Mnoge poznate marke proizvoda zbog kontinualne

6

nebrige njihovih vlasnika, vremenom su izgubile svoju vrednost i propale. Ona ima svoju veliku

vrednost i može se prodavati. Tako se danas u različitim preduzećima širom sveta proizvode iste

marke proizvoda.

Ako su proizvođači homogeni i krajnji potrošač ne može identifikovati njihovog proizvođača, tada

se imenu proizvoda i ne poklanja pažnja (npr.voće, povrće...)

Dobro ime brenda trebalo bi da bude: kratko, jednostavno, lako za izgovor i čitanje, lak za

prepoznavanje i pamćenje, ugodno za čitanje i pisanje, jasno, da ima mogućnost izgovaranja na

svim jezicima, savremeno, prilagođeno zahtevima i potrebama savremenog pakovanja i

etiketiranja, da podstiče na kupovinu, da je prilagođeno svakom mediju ekonomske propagande i

promocije prodaje, razlikovanje proizvoda od konkurentskih, da upotrebljava brojeve kada ističe

tehnologiju i dr.

2.2. Kvalitet proizvoda

Pri razvijanju proizvoda preduzeće mora da donese mnogo odluka. Jedna od osnovnih odluka

odnosi se na kvalitet proizvoda. Kvalitet proizvoda obuhvata: funkcionalnost, pouzdanost,

trajnost, tačnost, lakoću upravljanja, popravljivost i druga svojstva koja određuju sposobnost

proizvoda da zadovolji određenu potrebu potrošača. Pri određivanju nivoa kvaliteta proizvoda

(nizak, srednji, visok, najviši), preduzeće mora da sazna visinu cene koju će ciljno tržište

prihvatiti. Viši nivo kvaliteta proizvoda dozvoljava preduzeću da odredi viši nivo cene i da poveća

profitabilnost.

Karakteristike koje određuju kvalitet su osnovni konkurentski instrument za diferenciranje

proizvoda određenog proizvođača od proizvoda konkurenata.

2.3. Dizajn

Jedna od karakteristika koja ističe posebnost proizvoda i doprinosi njegovom lakšem

identifikovanju jeste dizajn. Osnovne dimenzije dizajna proizvoda su: oblik, boja, veličina, sastav i

težina. Dizajn proizvoda olakšava promociju proizvoda i druge aktivnosti u vezi sa cenom,

bonifikacijama koje se daju potrošačima i sl. Ponekad se skup elemenata dizajna koji karakterišu

spoljni izgled proizvoda naziva stilom proizvoda. Stil stvara prvi utisak na potrošače i ako nije

povoljan, ne dolazi do realizacije.

7

2.4. Pakovanje

Na stavove potrošača prema proizvodu i na njihove odluke o kupovini može uticati i pakovanje

proizvoda. Pakovanje ima dve osnovne funkcije: da zaštiti proizvod i da doprinese unapređenju

prodaje. U ostvarivanju prve funkcije, pakovanje štiti proizvod od kvarenja, prosipanja, lomljenja i

sl. U ostvarivanju promocione uloge, pakovanje obaveštava kupce o sadržaju proizvoda,

svojstvima, upotrebi, prednostima i sl.

Pakovanje mora da bude pogodno za prevoz, skladištenje i rukovanje i da je prihvatljivo sa

ekološkog stanovišta. Odluke u vezi sa pakovanjem odnose se na izbor niza elemenata kao što su:

veličina, oblik, materijal, boja, grafika, tekst i oznaka marke. Pre izbora kombinacije elmenata za

pakovanja, sprovode se mnogi testovi.

2.5. Pravna zaštita

Pod pravnom zaštitom podrazumevamo obeležja proizvoda i usluge (industrijska svojina) koja su

zaštićena zakonskim propisima. U našoj zemlji sve poslove u vezi industrijske svojine obavlja

Savezni zavod za patente. Taj Zavod vodi posebne registre za patente, zaštićene uzorke i modele,

zaštićene žigove. Upisom u registar patenata stiču se patent i prava iz patenata, koji prema trećim

licima važe od dana upisa. Osnovna područja zaštite industrijske svojine: zaštita dizajna, imena ili

žiga, porekla i autorskog prava.

2.6. Usluge servisiranja

Servisiranje predstavlja skup preventivnih i korektivnih aktivnosti čiji je cilj održavanje trajnih

dobara u ispravnom stanju. Korektivne aktivnosti su garancija, obezbeđenje rezervnih delova,

opravka proizvoda i sl. Ova usluga je važna za kupce složenijih proizvoda za koje se očekuje da će

trajati duže vreme.

8

3. Značaj marke proizvoda za proizvođača i potrošača

Potrošači razlikuju alternativna dobra i usluge na osnovu svog iskustva ili na osnovu uticaja iz

okruženja ( propaganda i promocija, saveti prijatelja i sl). Potrošač pripisuje marki proizvoda

simbolično značenje koje mu pomaže prilikom prepoznavanja željenog proizvoda i donošenja

odluke o kupovini. Marka razvija ’’ličnost’’ proizvoda, što utiče na odluku kupca da li je imidž

proizvoda u skladu sa njegovim potrebama.

Kada potrošači počnu da koriste marku, oni žele da nastave sa tim korišćenjem. Tražnja je

dovoljno velika tako da tržišna cena može biti dovoljno visoka da stvaranja marke proizvoda učini

profitabilnim. Ako je marka zaista uspešna, troškovi treba da opadnu, a profit da se poveća.

Brendiranjem marketari stvaraju dodatnu vrednost gde se izdvaja jedan brend od drugih

konkurentskih. Uspešan brend je onaj brend koji sadrži u sebi neke vrednosti koje ih razlikuje od

drugih i čini ih superiornijim u odnosu na druge brendove. Dakle, kupci kada biraju između

različitih proizvoda, rukovode se funkcionalnim i emotivnim vrednostima brenda kao i njihovo

kombinovanje na pravi način kako bi se stvorio prošireni proizvod koji bi odgovarao potrebama

potrošača. Da bi brend zadržao svoju dobru poziciju na tržištu, menadžment mora neprekidno da

ulaže visoke sume novca kao i da izbegava smanjenje troškova.

Pozicija brenda na tržištu izgrađena je na sledećim šest elementima:

domen – izbor ciljnog tržišta,

nasleđe – poreklo brenda i njegova kultura,

vrednosti – ključne vrednosti i karakteristike,

osobenosti – ono što brend čini posebnim u odnosu na druge konkurentske,

ličnost – karakter opisan po ugledu na druge entitete kao što su ljudi, životinje ili predmeti i

odraz brenda – kako se odražava na lični identitet.

9

4. Upravljanje portfolijima brendova i proizvoda

Postoje dve komplementarne vrste portfolio koncepta i analize: portfolio biznisa i portfolio

proizvoda. Ova dva portfolija su glavno sredstvo strateškog planiranja, tj. poslovne strategije

preduzeća, jer pomoću njih menadžment vrednuje strukturu biznisa i proizvoda u preduzeću.

Portfolio biznisa menadžmenta sačinjavaju svi biznisi fabrika (sa kojima se bavi) kao i proizvodi

(to nisu samo fizički proizvodi već i usluge koje stvara).

Pod porfolijom proizvoda podrazumevamo miks proizvoda sastavljen od linije proizvoda, kao i

samih proizvoda (razne vrste i marke proizvoda). Portfolio koncept je stupio na scenu sredinom

1960-ih godina od strane Boston Consulting Group sa slikovitim nazivima proizvoda (zvezde,

problematična deca, krave-muzare, psi) i ubrzo je postala osnova strategije preduzeća.

Putem analize portfolija proizvoda obavlja se vrednovanje postojećih proizvoda firme iz aspekta

brojnih ključnih dimenzija (profitabilnost, rast, rizik i dr.) sa jedne i obezbeđuje bazu za donošenje

menadžment odluka o dodatnim proizvodima, modifikacija postojećih proizvoda, izbacivanju

proizvoda i alokaciji resursa na različite proizvode i tržišta, sa druge strane. Portfolio analiza se

obavlja u nekoliko faza. Prve dve faze su: determinisanje ciljeva (izbor dimenzije portfolia) i

vrednovanje različitih proizvoda (sadašnjih i potencijalnih) sa stanovišta ovih ciljeva .Sledeće faze

sastoje se u traženju odgovora na pitanje - Kako balansirati portfolio i izvršiti alokaciju resursa

međju proizvodima. S vremena na vreme preduzeće treba da analizira svoj portfolio proizvoda.

Takva kontrola je dovoljna da se obavlja jednom ili dva puta tokom godine.

BCG matrica ’’rast – učešće’’ bazirana je na tri koncepta: životni cikllus proizvoda, tekove novca i

korelacije učešća na tržištu (povraćaj investicija). Implicira da se tržišna pozicija najbolje može

iskazati kroz poznavanje stope rasta i da je relativno učešće na tržištu najbolji pokazatelj tržišnih

prednosti firme. Na osnovu učešća na tržište i stope rasta, BCG je razvila matricu sa četiri

kvadranta, koja je postala široko korišćeno analitičko sredstvo strateškog planiranja i osnova za

razvoj svih ostalih portfolio modela.

10

5. Upravljanje brendovima I linijama proizvoda tokom vremena: životni

ciklus proizvoda

Koncept koji se koristi za planiranje razvoja proizvoda. Po ovom konceptu proizvod ima ograničen

vek trajanja i investicije treba povratiti u određenom periodu, prodaja proizvoda ima različitu

dinamiku u pojedinim fazama ciklusa, profitabilnost je različita u pojedinim fazama... Većina

proizvoda na tržištu prolazi kroz četiri faze: uvođenje, rast, zrelost i opadanje

5.1. Uvođenje

Počinje sa prvim pojavljivanjem proizvoda na tržište. U trenutku kad je nov proizvod lansiran na

tržište prodaja je jednaka nuli, a profit je negativan. Tokom vremena dolazi do tehničkog osvajanja

proizvodnje i postepenog prihvatanja proizvoda, tako da prodaja lansiranog proizvoda lagano

počinje da raste. U toku ove faze treba izvršiti promociju proizvoda da bi potencijalni kupci bili

obavešteni o novom (nepoznatom) proizvodu. Potrebno je privući pažnju distributera. Međutim i

pored velikih izdataka za promociju i distribuciju, prodaja raste veoma sporo, tako da je apsolutni

nivo prodaje relativno nizak. Pošto su troškovi proizvodnje u jedinici proizvoda u fazi uvođenja

dosta visoki, ukupni troškovi su veći od ukupnog prihoda od prodaje novog proizvoda. Tokom

vremena vrednost prodaje raste brže od ukupnih troškova tako da se gubitak smanjuje.

5.2. Rast

U ovoj fazi dolazi do dinamičkog rasta prodaje uspešno lansiranog proizvoda. Kupcima

inovatorima pridružuju se tzv. rani prihvatioci novog proizvoda. Prodaja ulazi u zonu profita.

Zahvaljujući pozitivnom dejstvu promocije, distribucije i drugih aktivnosti marketinga, profit

dostiže maksimum. Zbog dobrog uspeha preduzeća inovatora, na tržište ulaze novi konkurenti

imitatori, koji uvode nove karakteristike proizvoda i proširuju lance distribucije. Zbog toga se

smatra da je faza rasta kritična za dalju sudbinu proizvoda. U zavisnosti od tempa porasta tražnje i

intenziteta konkurencije, cena proizvoda ostaje na istom nivou ili se postepeno smanjuje. Vrednost

prodaje u drugom delu faze ulazi u stanje degresivnog rasta, a profit lagano počinje da opada. Da

bi ubrzao rast prodaje preduzeće koristi razne strategije marketinga kao: poboljšanje kvaliteta

proizvoda, davanje proizvodu nove karakteristike, poboljšanje dizajna proizvoda, osvajanje novih

tržišnih segmenata, intenzivne distribucije, snižavanje cene... istraživanje tržišta je izvor

informacija za izbor odgovarajuće strategije.

11

5.3. Zrelost

Prodaja dostiže maksimum i stabilizuje se pošto je došlo do zasićenja tržišta, pa samim tim i

raščišćavanja konkurencije. Ova faza traje duže od prethodnih. U ovoj fazi koju karakteriše jaka

konkurencija, mnoga preduzeća napuštaju proizvodnju slabijih proizvoda radi usmeravanja resursa

na profitabilnije ili nove proizvode. Istraživanje tržišta je izvor informacija za izbor odgovarajuće

strategije

5.4. Opadanje

U ovoj fazi prodaja i profit brzo opadaju. Na pad prodaje utiču: tehnološke promene, promene u

ukusima i navikama potrošača, demografske promene i dr. Zbog pada prodaje i profita preduzeće

može da smanji ulaganje u promocije, može eliminisati slabe distributere, snižavati cenu i planirati

eliminisanje proizvoda i proizvodnog programa.

6. Studija slučaja

6.1. Istorijat

17.juna 1927.godine, osnovano je Društvo za vazdušni

Saobraćaj ‘’Aeroput’’ čiji je naslednik JAT Airways. Tada se

Obeležavaju i počeci civilnog vazdušnog saobraćaja u našoj

Zemlji. Dvadeset godina kasnije, 1.aprila 1947.godine,

Poleteli su avioni na prvim posleratnim linijama kompanije

koja je dobila ime ’’Jugoslovenski Aerotransport’’. Polovinom januara 1947. godine, Uprava

civilnog vazdušnog saobraćaja prešla je u resor Ministarstva saobraćaja, čime je potvrđen njen

civilni status, a 17. marta u novoformirano preduzeće prešli su iz Transportnog puka prvi,

prethodno demobilisani piloti, navigatori, radio-telegrafisti i mehaničari letači.

Uvođenje u saobraćaj mlaznih aviona, letelica većih kapaciteta i doleta, komfornijih,

ekonomičnijih i po svim karakteristikama boljih od generacije klipnih aviona, bilo je osnova za

širenje mreže linija, osvajanja novih tržišta i pravu ekspanziju vazdušnog saobraćaja. To je i

12

osnovna karakteristika razvoja Jugoslovenskog Aerotransporta do početka sedamdesetih godina,

perioda koji se u kompaniji uslovno naziva "početak mlazne avijacije".

Jugoslovenski Aerotransport promenio je svoje ime u Jat Airways 8. avgusta 2003.

6.2. Profil kompanije

Jat Airways a.d. je nacionalna aviokompanija Srbije. Bavi se prevozom putnika i robe u redovnom i čarter saobraćaju, školovanjem letačkog i ostalog vazduhoplovnog osoblja, najmom slobodnih kapaciteta, pružanjem usluga iz oblasti turizma, privrednom avijacijom... Jat obavlja saobraćaj sa 16 aviona: 11 Boeinga 737 i pet ATR 72. Leti na više od 30 evromediteranskih destinacija, a svojim putnicima obezbeđuje veze sa celim svetom na zajedničkim letovima sa najprestižnijim svetskim avioprevoziocima. Naslednik je Društva za vazdušni saobraćaj "Aeroput", osnovanog 17. juna 1927. godine. Iz "Aeroputa" je nastao Jugoslovenski aerotransport 01. aprila 1947. godine, koji je 08. avgusta 2003. godine promenio ime u Javno preduzeće za vazdušni saobraćaj Jat Airways. Od 28. jula 2008. godine godine Jat Airways menja vlasničku strukturu i sadašnji zvanični naziv kompanije je Akcionarsko društvo za vazdušni saobraćaj Jat Airways a.d. JAT je član Međunarodne asocijacije avioprevozilaca (IATA) od 1961. i Asocijacije evropskih avioprevozilaca (AEA) od 1971. godine. Bio je među prvim kompanijama kojima je IATA 2005. godine dodelila IOSA sertifikat za sigurnost izvršenja saobraćaja.

6.3. Flota

Početkom sedamdesetih je usledila nabavka aviona Douglas DC-9, Boeing 707, zatim tromotornog

Boeinga 727, da bi 1978. godine bili uvedeni i prvi širokotrupni avioni DC-10, kojim su ostvarene

već najavljene linije za Australiju i Severnu Ameriku. I konačno, JAT je 1985. godine postao prva

evropska kompanija koja je u svoju flotu uvela "srednjoprugaša" nove generacije Boeing 737-300,

koji i danas predstavlja osnovnu letelicu na

evromediteranskim linijama.

Aviona: 10Dužina: 33,40 mRaspon krila: 28,88 mBroj sedišta: 126Brzina krstarenja: 800 km/h

Boeing 737-300

13

6.4. JAT AIRWAYS – Air Lift

Tradicija, kvalitet, iskustvo. Tour operator sa 30 godina iskustva. Domaći i međunarodni

programi putovanja na redovnim letovima Jat Airways-a:

Evropske metropole i biseri Bliskog Istoka;

Letovanja na Mediteranu i krstarenja;

Ski paket aranžmani u zemlji i inostranstvu;

Kongresni i sajamski program;

Škole jezika, zdravstveni i lovni turizam;

Seoski turizam u Srbiji;

Poslovni servis za Vaša službena putovanja;

Hotelske i rent-a-car rezervacije u zemlji i inostranstvu.

7. Promotivne aktivnosti

I Simboličke cene u JAT-ovih karata u kampanji ’’Evropa za sve nas’’

Jat Airways je od 19. decembra počeo sa prodajom karata po ceni već od 19 evra po pravcu, iz

Beograda za šengenske destinacijeacije - Amsterdam, Atinu, Berlin, Brisel, Kopenhagen,

Diseldorf, Frankfurt, Ljubljanu, Milano, Pariz, Rim, Solun, Stokholm, Štutgart, Trst, Beč i Cirih.

Karte će se prodavati do 12. januara 2010. godine preko sajta www.jat.com kao i u svim

poslovnicama nacionalnog avioprevoznika u Srbiji i svetu.

Direktor JAT Medija centra, Gala Radović, izjavila je da Kompanija stalno unapređuje svoje

usluge i prilagođava ih željama, potrebama i očekivanjima svojih putnika. Na taj način omogućuju

svojim putnicima da otputuje u neku od evropskih destinacija na osnovu ukidanja viza za zemlje

šengenskog sporazuma. 

14

II Program "Let više"

Podrazumeva da svako ko u toku jedne godine avionima nacionalnog avioprevoznika obavi pet

povratnih ili deset putovanja u jednom smeru, dobija jednu besplatnu povratnu kartu sa pravom

rezervacije.

8. Medija centar

JAT Medija centar je delatnost Jat Airwaysa za informisanje i marketing, u okviru koje se

realizuju brojni procesi rada. Služba za odnose s javnošću pruža sve relevantne informacije o

Kompaniji. Medija centar inicira i plasira marketinške i promotivne kampanje Jata i učestvuje u

zajedničkim akcijama od interesa za najširi krug poslovnih partnera. Mesečni inflight magazin "Jat

Revija" deli se u avionima kompanije više od trideset godina. U njoj tekstove objavljuju

najeminentniji srpski pisci i novinari koji promovišu destinacije na kojima leti nacionalni

avioprevozilac, kulturnu baštinu zemlje i značajne ličnosti iz različitih oblasti stvaralaštva.

Kreativni tim Dizajn studija radi grafički dizajn svih publikacija Jat Airwaysa i oblikuje

unifikovani brend nacionalne kompanije. Medija centar u sopstvenoj štampariji obavlja

štamparsku delatnost za potrebe Jata. Informisanje zaposlenih u Kompaniji obavlja se preko "Jat

novina" koje pišu o svim tekućim pitanjima i poslovnim procesima u Jat Airwaysu.

9. Najbolje iz Srbije 2008

Kao i prethodne godine(2007), srpska nacionalna aviokompanija proglašena je za jednu od

najboljih robnih marki iz Srbije. Jat ervejz je

dobitnik nagrade za jedno od tri najbolja

uslužna preduzeća u 2008.godini u grupi

korporativnih brendova.

15

U akciji koju su organizovali Ministarstvo trgovine u usluga, Privredna komora Srbije i dnevni list

Privredni pregled,

u izboru najboljih odlučujući uticaj imali su tržišno-finansijski podaci i istraživanje stavova

potrošača.

Akcija "Najbolje iz Srbije" usmerena je na promociju vrednosti

domaće privrede, brendova i tržišnog načina razmišljanja, izjavio je

dr Slobodan Milosavljević, ministar trgovine i usluga u srpskoj vladi

koji je nagradu za jedno od najboljih preduzeća Srbije uručio Gali

Radović direktorki Jat Medija centra.

16

Zaključak

Avioni Jugoslovenskog aerotransporta saobraćali su krajem osamdesetih godina na više od 300

linija, od kojih su dve trećine bile međunarodne. U godinama rekorda, 1987/88/89, JAT je

povezivao Jugoslaviju sa 61 destinacijom sveta na pet kontinenata, prevozeći godišnje 5 miliona

putnika i 46 hiljada tona robe. U tom periodu JAT se visoko kotirao na lestvici najvećih

avioprevoznika IATA-e i AEA, među 31 u svetu i 10 u Evropi.

Početkom devedesetih godina sledi najteži period u posleratnoj istoriji bivše Jugoslavije - rat,

raspad zemlje i sankcije koje su se prvo i najteže odražavale upravo na nacionalnog

avioprevoznika. Ubrzo posle početnih tragičnih dešavanja Jat se vratio na tržište i počeo da hvata

korak sa svetom. Svake godine rezultati su bili sve bolji

Najviši stepen bezbednosti, fleksibilna politika cena izražena širokom lepezom promotivnih tarifa,

visoki nivo usluge i borba za nova tržišta, najbolji su izraz zahvalnosti nacionalne kompanije za

razumevanje i podršku njenim vernim putnicima.

17

Literatura

1. Hanić H., Lovreta S., Ačić J., ‘’Marketing’’, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

2. Jobber D,. Fahy J., ‘’Osnovi marketinga’’. Data status, drugo izdanja, Beograd, 2006.3. Knežević R., ‘’Marketing’’, Beogradska poslovna škola, peto izdanje, Beograd, 2007.4. Marđokić B., Tomić G., ‘’Marketing istraživanja’’, Beogradska poslovna škola, treće

izdanje, Beograd, 2006

Ostala literatura: www.jat.com , pristup sajtu 24. 12. 2009. god.

18