Chng 8 : TI CHNH CNG V CHNH SCH TI KHO0. Cc nh ngha nh ch ti chnh : Mt nhm cc t chc thng mi v cng cng tham gia vo vic trao i, cho vay, i mn v u t tin t. T cch php nhn : T cch php nhn l php l c nh nc cng nhn hp php trong cng ng x hi ,c quyn bnh ng trc php lut . Mt t chc c cng nhn l php nhn khi c cc iu kin sau y (iu 84 - B Lut Dn S 2005): 1. c thnh lp hp php; 2. C c cu t chc cht ch; 3. C ti sn c lp vi c nhn, t chc khc v t chu trch nhim bng ti sn ; 4. Nhn danh mnh tham gia cc quan h php lut mt cch c lp.

1. Khu vc cng v ti chnh cng1.1. Khu vc cngKhu vc cng bao gm khu vc chnh ph v cc cng ty. Cc cng ty cng c hai loi hnh chnh: cng ty cng phi ti chnh (cc doanh nghip nh nc) v cng ty cng ti chnh (ngn hng trung ng, ngn hng thng mi nh nc).H thng chnh quyn nh ncKHU VC CNGChnh quyn trung ngChnh quyn a phngCc doanh nghip/t chc cngCc DN/ t chc cng ti chnhCc DN/ t chc cng phi ti chnhCc DN/ t chc cng phi tin tCc DN/ t chc cng ti chnh tin t, gm NHTW

H thng cc n v kinh t nh ncTnh a dng phc tpHot ng khu vc cng cn c ti chnh -> ti chnh cng

1.2. Tip cn ti chnh cngnh ngha : Ti chnh cng l nhng hot ng thu chi tin t ca nh nc nhm thc hin cc chc nng , nhim v ca nh nc trong vic cung cp hng ha cho x hic im : - Loi hnh ti chnh thuc s hu nh nc- Quyn quyt nh thu chi do nh nc quyt nh - Ti chnh cng phc v cho nhng hot ng khng v li nhun- Tao ra hng ha cng cho mi ngi dn u c th tip cn-Qun l ti chnh cng phi tn trng nguyn tc cng khai, minh bch, c s tham gia ca cng chngVai tr :-Huy ng ngun ti chnh m bo nhu cu chi tiu ca nh nc.+ y l vai tr lch s ca Ngn sch nh nc c xut pht t ni ti ca phm tr ti chnh m trong bt k ch x hi v c ch kinh t no, ti chnh cng u phi thc hin v pht huy+ Cc ngun thu bng hnh thc thu v thu ngoi thu- Pht huy vai tr ny ca ti chnh cng, trong qu trnh huy ng cc ngun ti chnh cn thit phi xc nh + Mc ng vin cc ngun ti chnh t n v c s+ Cc cng c kinh t c s dng to ngun thu v thc hin cc khon chi ca nh nc. + T l ng vin (t sut thu) ca nh nc trn GDP- Vai tr ti chnh cng nhn thc thng qua tr li cc cu hi: + Ti sao chnh ph phi can thip?+ Can thip bng cch thc g?+ Tc ng ca s can thip.- Nhn thc vai tr ca ti chnh cng gn lin vi vai tr ca chnh ph:+ Khc phc tht bi ca th trng+ Ti phn phi.-Thc y s chuyn dch c cu kinh t, m bo nn kinh t tang trng n nh v bn vng+Thng qua cc khon chi cho u t xu dng c s h tng nh : ng s , cng , sn bay , in , knh p ti tiu nc , vin thong , nc sch , bo v mi trng , bnh vin , trng hc +Chnh sch thu ca ti chnh cng , c bit l chnh sch thu cng tc ng khng nh n chnh sch iu chnh c cu kinh t-Gp phn n nh th trng v gi c hng ha+Nh nc phi s dng cng c ti chnh cng can thip vo th trng thong qua chnh sch chi tiu cng tc ng vo hai yu t c bn ca th trng l cung cu v gi c n nh mi trng kinh t v m, di hnh thc ti tr vn, tr gi v s dng cc qu d tr nh nc v hang ha v d tr ti chnh+Qu trnh iu chnh th trng ngn sch nh nc cn tc ng n s hot ng ca th trng tin t, th trng vn v trn c s thc hin gim lm pht, kim sot lm pht-Ti phn phi thu nhp x hi gia cc tng lp dn c, thc hin cng bng x hi+Thu l cng c mang tnh cht ng vin ngn thu cho nh nc+Chi tiu cng mang tnh cht chuyn giao thu nhp n nhng ngi c thu nhp thp thng qua cc khon chi an sinh x hi, chi cho cc chng trnh gii quyt vic lm, xa i gim ngho

2. Ngn sch nh nc2.1. Khi nim ngn sch nh nc-Ngn sch nh nc c thit lp l nhm mc ch n nh con s chi tiu cng trong mt nm m nh nc phi tm kim ngun ti tr.+ Ngn sch nh nc l o lut ti chnh + Qun l theo nguyn tc ca khu vc cng.-Ngn sch nh nc l mt phm tr kinh t phn nh s to lp v s dng qu tin t ca nh nc nhm thc hin cc chc nng ca nh nc+V mt hnh thc biu hin cc chc nng c nh nc l ton b cc khon thu chi ca nh nc trong d ton c c quan nh nc c thm quyn quyt nh v c thc hin trong 1 nm bo m thc hin cc chc nng, nhim v ca nh nc+Bn cht ngn sch nh nc l hot ng phn phi cc ngun ti chnh ca x hi gn lin vi vic hnh thnh v s dng qu ngn sch nh nc-H thng NSNN l 1 th thng nht c to thnh bi cc b phn cu thnh l cc khu ngn sch c lp nhng chng c mi quan h tc ng qua li ln nhau trong qu trnh thc hin nhim v thu , chi ca mnh.-T chc h thng NSNN l vic xc nh, sp xp, b tr cc b phn cu thnh h thng NSNN nhm thc hin c hiu qu cc nhim v thu , chi ca tng cp NS cng nh ton b h thng NSNN-H thng NSNN thng c t chc ph hp vi h thng chnh quyn nh nc. xc nh mt cp chnh quyn nh nc c nn l mt cp NS, cn phi xem xt trn 2 kha cnh:+Nhim v ca cp chnh quyn c giao ph phi tng i ton din trn cc lnh vc kinh t x hi trn vng lnh th m cp chnh quyn qun l.+Tng ngun thu trn vng lnh th m cp chnh quyn qun l phi c kh nng gii quyt c phn ln nhu cu chi tiu ca mnh-C 2 m hnh c bn:+Cc nc c t chc hnh chnh theo m hnh lin bang, th h thng NSNN c cu thnh bi ci khu: NS lin bang; NS bang v a phng, nh M , c, Malaysia.+Cc nc t chc hnh chnh theo kiu nh nc n nht, nh Trung Quc, Nht Bn, Vit Nam... h thng NSNN bao gm: NS trung ng v NS a phng.NSTW c cu thnh t NS ca tt c cc c quan

-Cc nguyn tc t chc v qun l h thng NSNN+Nguyn tc thng nht trong t chc h thng NSNN: mc d c t chc thnh nhiu cp nhng cc cp cu thnh h thng phi thng nht v duy nht.+m bo tnh thng nht phi thc hin 3 yu cu:Phi th ch ha thnh lut mi ch trng, chinh sch, tiu chun, nh mc v thu, chi NSNN.m bo tnh nht qun trn phm vi ton quc v h thng v chun mc k ton, v phng thc bo co, trnh t lp, ph chun, chp hnh v quyt ton NSNN.Phi to c s php l cho vic thit lp mi quan h gia NS cp trn vi cp di trong vic iu chuyn vn gia cc cp-Cc nguyn tc t chc h thng NSNN+Nguyn tc c lp v t ch ca cc cp NS:cc cp NS cn c s c lp v t ch mt chng mc nht nh trong qu trnh thc hin chc nng ca mnh. Do vy cn phi giao cc ngun thu v cc nhim v chi c th cho tng cp cng nh cho php mi cp c quyn quyt nh NS cp mnh.+Nguyn tc tp trung quyn lc trn c s phn nh thm quyn gia cc cp chnh quyn nh nc trong hot ng ngn sch: quyn quyt nh ca quc hi v quyn iu hnh thng nht ca chnh ph; vai tr ch o ca NSTW, phn nh thm quyn gia cc cp chnh quyn nh nc a phng.

2.2. Thu ngn sch nh ncThu NSNN l vic nh nc dng quyn lc ca mnh tp trung mt phn ngun ti chnh quc gia hnh thnh qu NSNN nhm tha mn cc nhu cu ca nh nc.Thu NSNN phn nh cc quan h kinh t ny sinh trong qu trnh phn chia cc ngun ti chnh quc gia gia nh nc v cc ch th trong x hi. Thu NSNN gn cht vi thc trng kinh t v s vn ng ca cc phm tr gi tr nh gi c, li sut, thu nhp... S vn ng tc ng n s tng gim mc thu, t ra yu cu nng cao tc dng iu tit ca cc cng c thu NSNN2.2.1. Thu thuThu l hnh thc ng gp theo ngha v i vi nh nc, c qui nh bi php lut, do cc php nhn v th nhn thc hin nhm p ng yu cu chi tiu ca nh nc. c im ca thu: Thu l mt hnh thc ng vin mang tnh bt buc trn nguyn tc lut nh. Thu l khon ng gp khng hon tr trc tip cho ngi np. Thu l mt hnh thc phn phi ca ci x hi cha ng cc yu t chnh tr kinh t x hi. Phn loi thu Phn loi theo tnh cht kinh t ca thu Thu trc thu: l loi thu m nh nc thu trc tip vo cc th nhn v php nhn khi c thu nhp v ti sn c qui nh np thu. Thu gin thu: l loi thu nh vo vic tiu th hng ha, dch v trn th trng v c n nh trong gi c hng ha hoc cc ph dch v. Phn loi theo i tng nh thu Thu nh vo tiu dng: thu GTGT, thu TTB Thu nh vo thu nhp: thu TNCN, thu TNDN Thu nh vo ti sn: thu nh, thu t, thu chng khon

2.2.2. Thu l ph v phPh v l ph l cc khon thu mang tnh bt buc v c tnh cht i gi. Ph v l ph thc cht l khon tin m dn chng tr cho nh nc khi h hng th cc dch v do nh nc cung cp. Ph l khon thu mang tnh b p mt phn hay ton b chi ph u t i vi cc hng ha dch v cng cng hu hnh. V d: ph cu ng L ph gn lin vi vic th hng nhng li ch do vic cung cp cc dch v hnh chnh, php l cho cc th nhn v php nhn. V d: l ph mn bi, l ph trc b, l ph cng chng

2.2.3. Vay n ca chnh ph b p thiu ht ngn sch nh nc v p ng yu cu u t pht trin kinh t, nh nc cn thc hin huy ng vn bng vay n trong nc v nc ngoi. Huy ng vn bng vay n chnh ph gm c hai loi: Vn ngn hn: B p cc khon bi chi tm thi ca NSNN. Thi hn vay di 1 nm.Vn trung v di hn: Huy ng vn cho u t xy dng cc cng trnh c s h tng m hiu qu mang li sau mt thi gian kh di. Thi hn vay t 1 n 10 nm i vi trung hn, 10 n 20 i vi di hn.

2.2.3.1.1. Vay n trong nc Bng cch pht hnh cng tri: Tn phiu kho bc, Tri phiu kho bc (TP trung v di hn), Tri phiu u t (TP trung di hn).Vic pht hnh tri phiu chnh ph vo th trng c thc hin bng 4 phng thc: Phng thc u thu, Phng thc bo lnh pht hnh, Phng thc tiu th qua cc i l, Phng thc pht hnh trc tip (kho bc nh nc t t chc tiu th thng qua h thng hot ng ca mnh)

2.2.3.1.2. Vay n nc ngoiBiu hin di ba hnh thc: Hip c hoc hip nh vay n gia hai chnh ph, Hip nh vay mn gia chnh ph vi cc t chc tin t th gii, Pht hnh tri phiu chnh ph ra nc ngoiVin tr Quc t L ngun vn pht trin ca cc chnh ph, cc t chc lin chnh ph, cc t chc quc t cp cho chnh ph mt nc nhm thc hin cc chng trnh hp tc pht trin kinh t x hiVin tr nc ngoi bao gm vin tr khng hon li v vin tr hon li di hnh thc cc khon ti tr pht trin chnh thc (ODF Official Development Fund) trong vin tr pht trin chnh thc (ODA Official Development Assistance) chim t trng ch yu.

2.3. Chi ngn sch nh ncChi NSNN l qu trnh phn phi v s dng qu ngn sch nhm thc hin chc nng, nhim v ca nh nc trong tng thi k. Chi NSNN gn cht vi b my nh nc v nhng nhim v kinh t, chnh tr, x hi m nh nc phi m ng trong thi k. Chi NSNN gn lin vi quyn lc ca nh nc. Cc khon chi NSNN c xem xt hiu qu trn tm v m. Cc khon chi NSNN mang tnh cht khng hon tr trc tip Cc khon chi NSNN gn cht vi s vn ng ca cc phm tr gi tr khc nh tin lng, gi c, li sut, t gi hi oi ...

2.3.1. Chi u t pht trinChi u t pht trin l cc khon chi lm tng c s vt cht ca t nc v gp phn lm tng trng kinh t.L cc khon chi mang tnh cht tch ly nh chi u t c s h tng, chi u t v h tr doanh nghip nh nc, chi gp vn lin doanh vo cc doanh nghip, chi cho qu h tr pht trin, chi d tr nh nc.

2.3.2. Chi thng xuynChi thng xuyn l cc khon chi nhm duy tr hot ng thng xuyn ca nh nc, v c bn n mang tnh cht tiu dng. Chi thng xuyn khng c chim ht s thu t thu, ph v l ph ca NSNN.Bao gm: chi s nghip (V d: chi s nghip kinh t, chi nghin cu khoa hc, chi gio dc o to, y t, th dc th thao ); chi qun l nh nc l khon chi nhm m bo hot ng ca h thng cc c quan qun l nh nc t trung ng n a phng; chi quc phng, an ninh v trt t an ton x hi.

2.3.3. Chi tr n gc tin do chnh ph vayBao gm cc khon chi nh nc thc hin ngha v tr n cc khon vay trong v ngoi nc khi n hn (bao gm c n gc v li) v cc khon chi lm ngha v quc t.

2.4. Cn i thu chi ngn sch nh ncCn i ngn sch l mt trong nhng cn i v m quan trng ca nn kinh t, phn nh s iu chnh mi quan h tng tc gia thu v chi ngn sch nh nc nhm t c mc tiu kinh t - x hi m nh nc ra. Ngn sch nh nc cn bng: ngun thu huy ng va trang tri nhu cu chi tiu. Ngn sch nh nc bi thu (thng d) : thu ngn sch nh nc ln hn chi ngn sch nh nc. Nguyn nhn : do nh nc huy ng ngun lc qu mc cn thit, hoc nh nc khng xy dng c chng trnh chi tiu tng ng vi kh nng to ngun thu; nhng cng c th l do nn kinh t ang rt thnh vng, thu ngn sch nh nc di do v nh nc ch sp xp thng d ngn sch nh nc cho nhng ti kha tip theo Bi chi ngn sch nh nc ( thiu ht ti kha): Chi ngn sch ln hn thu ngn sch nh nc. Nguyn nhn : do nh nc khng sp xp c nhu cu chi tiu cho ph hp vi kh nng; c cu chi tiu v u t khng hp l gy lng ph; khng c bin php thch hp khai thc ngun lc v nui dng ngun thu; hoc do nn kinh t suy thoi theo chu k hoc nh hng bi thin tai hay chin tranh.3. Cc nh ch ngoi ngn sch3.1. S tn ti khch quan cc nh ch ngoi ngn sch3.2. H thng cc qu ngoi ngn sch v nh ch phi li nhun, phi th trng3.2.1. Qu d tr nh nc3.2.2. Cc qu h tr ca nh nc3.2.2.1. Qu bo lnh tn dng cho cc doanh nghip nh v va3.2.2.2. Qu u t pht trin a phng3.2.3. Bo him x hi4. Chnh sch ti kho4.1. Khi nimChnh schti khal cc chnh sch ca chnh ph nhm tc ng ln nh hng phi trin ca nn kinh t thng qua nhng thay i trong chi tiu chnh ph v thu kha. Hai cng c chnh ca chnh sch ti kha l chi tiu ca chnh ph v h thng thu. Nhng thay i v mc v thnh phn ca thu v chi tiu ca chnh ph c th nh hng n cc bin s sau trong nn kinh t: Tng cu v mc hot ng kinh t Kiu phn b ngun lc Phn phi thu nhpChnh sch ti kha lin quan n tc ng tng th ca ngn sch i vi hot ng kinh t. C cc loi chnh sch ti kha in hnh l trung lp, m rng, v thu gn.Chnh sch trung lp l chnh sch cn bng ngn sch khi G = T (G: chi tiu chnh ph, T: thu nhp t thu). Chi tiu ca chnh ph hon ton c cung cp do ngun thu t thu v nhn chung kt qu c nh hng trung tnh ln mc ca cc hot ng kinh t.Chnh sch m rng l chnh sch tng cng chi tiu ca chnh ph (G > T) thng qua chi tiu chnh ph tng cng hoc gim bt ngun thu t thu hoc kt hp c 2. Vic ny s dn n thm ht ngn sch nng n hn hoc thng d ngn sch t hn nu trc c ngn sch cn bng.Chnh sch thu hp l chnh sch trong chi tiu ca chnh ph t i thng qua vic tng thu t thu hoc gim chi tiu hoc kt hp c 2. Vic ny s dn n thm ht ngn sch t i hoc thng d ngn sch ln ln so vi trc , hoc thng d nu trc c ngn sch cn bng.*Chnh sch c hai tnh trng:Chnh sch ti kha tht cht hay thu hp (Contractionary fiscal policy) khi thi ln hn chi (cn gi l ngn sch thng d).Chnh sch ti kha ni lng hay m rng (Expansionary fiscal policy) khi thu nh hn chi (cn gi l ngn sch bi chi).

4.2. Chnh sch ti kho v tng cu x hi4.2.1. Tng cu x hi v s nhn ch tiuKeyness hnh thnh m hnh s nhn trn c s phn tch chi tiu ca x hi thnh 2 loi: chi tiu t nh (autonomy expenditures) thay i theo cc nhn t khc, c lp vi thay i thu nhp, Chi tiu ng dng (incluced expenditures) l thnh phn thay i khi thu nhp thay i.AE = C + I + G + (X M) = AEO + mpcYAE: Tng cuC: chi tiu dng ca dn cI: chi u t theo k hoch ca doanh nghip, bao gm u t ti sn c nh v u t hng tn kho.G: chi tiu ca chnh ph(X-M): cn cn thanh ton quc t.AEo: chi tiu t nh (chi tiu dng v chi u t).mpcY: chi tiu ng d. (mpcY=mpc x Y).mpc phn nh t l thay i tiu dng (C) so vi thay i thu nhp (Y).

Cng thc ch ra s tc ng ca C i vi AE, khi hm s C=a+mpcYd (Yd=Y-T) (T l thu, a l chi tiu t nh ca ngi tiu dng). Ti thi im cn bng tng cung bng tng cu th AE=Y ta s c cng thc:AE=AEo+mpc c gi l s nhn chi tiu, s nhn chi tiu phn nh s nh hng ca chi tiu t nh v thu nhp.

4.2.2. Chnh sch ti kho v tng cu x hi

Chnh ph c th lm thay i tng cu theo chnh sch tht cht hay m rng.*Th nht nu nh chnh ph gia tng mua hng ha nhng khng thay i chnh sch thu, s lm tng tng cu trc tip.Gi s trng hp hon ho: G=0, (X-M)=0 th AE=C+I=a+mpcY+INh vy khi chnh ph chi tiu vi khon G mt lng m s lm chi tiu t nh tng mt lng m tng ng.*Th hai nu nh chnh ph thay i thu v cc khon tr cp th s lm tng chi tiu kh dng ca cng chng.Ta c: hm s tiu dng C=a+mpcYD=a+mpc(Y-T)=a+mpcY-mpcT nh vy s xut hin thm s hn mpcT nn khi chnh ph thay i thu T th s lm thay i tng cu.

Chnh sch ti kha cng lm thay i thnh phn ca tng cu.Chnh ph phi c chnh sch chi u t hiu qu thu ht cc khon u t t. V khi m rng chnh sch ti kha gi s chnh ph chp nhn bi chi v pht hnh tri phiu b p s to ra cnh tranh li xut chn p cc nh nh u t t. Trong nn kinh t vi m, chnh sch ti kha cng tc ng n t gi hi oi v cn cn thng mi.Khi chnh ph vay vn trong nc s lm tng li xut ca th trng trong nc lm cho nh u t nc ngoi chuyn tin vo u t trong nc sinh li nn lm mt t gi ca ng tin ngoi so vi ni t lm cho hng ha nhp khu r hn so vi hng ha xut khu.

4.3. Chnh sch ti kho cng c qun l kinh t vi mVi s tc ng n tng cu v cc thnh phn ca n, chnh sch ti kho tr thnh cng c qun l kinh t v m. Trc tin l lm gia tng nhu cu hng ho dch v. Nhu cu ln dn n gia tng sn lng u ra ln gi c, ln lt lm thay i trng thi chu k kinh t.+ Nn kinh t suy thoi: S gia tng tng cu s kch thch gia tng sn lng m khng gy ra thay i gi c.+ Nn kinh t t mc ton dng lao ng: S m rng chnh sch ti kho li gy nh hng mnh n gi c hn v t nh hng n tng sn lng.Vi kh nng nh hng n sn lng chnh sch ti kho tr thnh cng c tim nng n nh kinh t.+ Trong giai on suy thoi kinh t: chnh ph iu hnh chnh sch gip khi phc sn lng tin n duy tr mc bnh thng v to c hi vic lm.+ Trong giai on tng trng: khi nguy c lm pht cao, chnh phthc hin iu chnh chnh sch tht cht km hm tc tng trng nng v lm pht.Mt chnh sch ti kho phn chu k nh vy dn n ngn sch c cn bng mc trung bnh.Mt chnh sch ti kho phn chu k c bit n nh l n nh t ng.Trong chnh sch cng, c nhng chng trnh c thit k, t n iu chnh lm cho chnh sch ti kho m rng trong thi k suy thoi v thu hp trong thi k tng trng cao.

4.4. Cc tranh lun v chnh sch ti khoChnh sch ti kha khng nht thit t ng ng vai tr n nh ha chu k kinh t. Chnh sch ti kha ty l chnh sch tng ng vi iu kin kinh t, c coi nh mt phng thc iu ha chu k kinh t. V d : Trong thi k suy thoi cn c cc chnh sch nh ct gim thu hoc chng trnh chi tiu mi phc hi kinh t. Trn thc t rt kh t c mc ch khi thc hin.Nguyn nhn:+ Khi thay i v thc hin chnh sch cn c khong cch thi gian v tr.+ Vic d bo sai bin ng v chu k kinh t cng lm hn ch tc dng.+Tnh linh hot ca chnh sch tin t lm nh hng vic s dng chnh sch ti kha ty . Kt qu:Tng cu cao do kch thch ti kha ch lm gi c cao ch khng tng sn lng. Sn lng t nhin tng ln trong ngn hng nhng trong di hn s gim thp. Vic c gng gi sn lng ch lm gia tng lm pht.Trong qu trnh tc ng n sn lng di hn, chnh sch ti kha nh hng n t l tit kim quc gia. Tit kim qucgia gm c tit kim chnh ph v tit kim khu vc t. Ti kha m rng s lm gim u t, ngun li quc gia, hoc s gia tng vay n nc ngoi b vo thiu ht tit kim. Chnh sch ti kha lm gim thay i gnh nng thu tng lai. - Chnh sch ti kha m rng lm gia tng gnh nng n ca ngi np thu tng lai Nguyn nhn: + Thu gim trong hin ti c ngha l phn thu s tng trong tng lai. + Theo thuyt cn bng Ricardian: Nhng thay i tit kim t nhn s c b li vo thay i tit kim chnh ph. V vy, nu ngi tiu dung quyt nh ch tiu them thu nhp kh dng m h c c t gim thu th s th cn bng trn s ko din ra v gim thu s lm tng tng cu x hi.

Chnh sch ti kha lm thay i ng c hnh vi Thu sut thu nhp bin cao lm gim ng lc lm vic ca ngi lao ng v th gim thu sut thu nhp bin kch u ra.