Mens en Natuur

Klimaatverandering in je achtertuin

Landschap kun je lezen

NatuurNetwerk krijgt vervolg

Bij ons in... Hardenberg58ste jaargang - nummer 1, lente 2007

Magazine voor leden en relaties van IVN

Vogels in de kijker

www.ivn.nl

2

Veel verandert. Maar nog steeds lengen de dagen in dit jaargetijde. Ik herinner mij een voorjaar in de jaren zestig. Twee keer per week ging ik ’s morgens vroeg naar zwem-les in een onoverdekt, onverwarmd zwembad. Een hele opgave. Soms was het te koud om me af te drogen en aan te kleden. Van het half uur naar huis fi etsen werd ik geluk-kig weer warm. Langs het zwembad lag een poldersloot. Het water was zo helder dat je de vissen zag zwemmen. Eén ochtend herinner ik mij in het bijzonder. De zon scheen. Langs de waterkant genoot ik – na de zwemkou – extra van de weldadige zonnewarmte en van de vissen in de sloot. Nu zijn de zwembaden verwarmd en overdekt. Ouders brengen hun kinderen met de auto naar zwemles en wrij-ven ze droog met een zachte, warme handdoek. Iedereen is kind van zijn tijd, natuurlijk. Maar dat gelukzalige gevoel dat ik kreeg van de vroege zonnewarmte en die heldere sloot met kikkers en vissen, zouden kinderen van nu dat ook hebben? Het zwembad is er nog. Binnenkort ga ik er weer eens naar toe. ’s Morgens vroeg, zwembroek en handdoek mee. En na het zwemmen ga ik kijken bij de sloot!

Rob van de Bor(lid IVN Ede)

Lentegevoel

Wat geeft u een lentegevoel? Vertel het en laat het zien aan: mensennatuur@ivn.nl

3

ContinuïteitOnlangs vierden enkele Consulentschap-pen van het IVN hun 25- of zelfs 30-jarig jubileum. Dat deden ze met inspirerende symposia en uitgaven. En elk jaar jubi-leren zo veel IVN-afdelingen dat Mens en Natuur er een vaste rubriek mee kan vullen! Als bestuur van het landelijke IVN - ook al vijfenzestigplus! - proberen we altijd bij zulke vieringen van de partij te zijn, want we zijn zeer trots op de conti-nuïteit in ons werk!

In dat werk zelf staat de continuïteit van de wereld om ons heen centraal. Wereld-wijd is er nu terecht veel aandacht voor de mogelijke gevolgen van de klimaat-verandering. In Nederland trekken IVN en andere goede doelen van de Nationale Postcode Loterij gezamenlijk op in de klimaatcampagne HIER. Doelstelling is de Nederlandse bevolking veel sterker bij het klimaatvraagstuk te betrekken en te motiveren voor oplossingen.

IVN draagt ook dit jaar bij aan HIER. Vanaf april reist een klimaattentoonstel-ling van IVN en Stichting Kinderboerde-rijen Nederland langs bezoekerscentra bij natuurgebieden. Diezelfde maand verschijnt het informatiepakket ‘Kli-maatveranderingen in de achtertuin’. Dit pakket rust IVN-Natuurgidsen toe om het klimaatthema mee te nemen in hun educatieve activiteiten. Op 12 en 13 mei vindt het klimaatactieweek-end plaats. Onderdeel daarvan is een nationale vlindertelling rondom de vorig jaar geplaatste nectarkroegen. Zo dragen IVN’ers gezamenlijk bij aan bewustwor-ding en daarmee uiteindelijk ook aan continuïteit.

Peter RomboutsVoorzitter IVN

> NATUUR EN LEEFOMGEVING

Flirten, bouwen, broeden en voedenIn het voorjaar is het heerlijk onrustig in de lucht. Ook in de

stadstuin valt volop te genieten van vogels. Met voldoende

voedsel en nestelgelegenheid zelfs nog meer.

Inspiratie voor provinciale politiekNoord-Hollandse natuurbeschermingsorganisaties maakten

zich met een pamfl et sterk voor een prominente plaats voor

natuur en milieu in de provinciale verkiezingsprogramma’s.

ff zien: de grauwe kiekendief bij FinsterwoldeDankzij beschermende maatregelen stijgt het aantal broe-

dende grauwe kiekendieven. De meeste kans om ze te zien

maak je bij Finsterwolde (Oldambt, Groningen).

> EDUC AT IE EN COMMUNIC ATIE

Landschap kun je lezenHoe bepalen we de kwaliteit van de omgeving? De me-

thodiek Leesbaar Landschap leert mensen het landschap

lezen.

Klimaatverandering in je achtertuinIVN, SKBN en De Kleine Aarde hebben de komende maan-

den veel klimaatactiviteiten op stapel staan.

> V ERENIGING EN V RIJWILLIGER S

NatuurNetwerk krijgt vervolgDe campagne IVN NatuurNetwerk is wegens succes ver-

lengd tot 2009. Nu met speciale aandacht voor nieuwe

invalshoeken en doelgroepen.

> JEUGD EN JO NGEREN

Moving birds for SenegalIn het kader van het internationale project ‘Moving Birds’

reisde een groep Nederlandse scholieren naar Senegal,

de grutto achterna. De pendelende weidevogel bleek een

prima voertuig voor grensoverschrijdende verbondenheid.

Inhoud

Mens en Natuur58ste jaargang - nummer 1, lente 2007

14

12

Vaste rubrieken

7 Thuis in de natuur

Peter van Wijmen: “De fakkel goed doorgeven”

8 Uit het veld - provinciaal

18 WoesteLand

20 Uit het veld - landelijk

23 De stelling van Amsterdam

“Cultuurlandschap moet opgeknapt”24 Agenda

27 Gesignaleerd

28 Jubilea/geslaagden

29 Lezersaanbiedingen

31 Bij ons in... Hardenberg

26

4

6

16

14

22

12

26

4

Foto omslag: Foto Natura

4

Het is heerlijk onrustig in de lucht in het vroege voorjaar. Vogels vertrekken,

andere komen aan, ze fl irten, bouwen, broeden en voeden. Ook in de stadse

achtertuin valt volop te genieten. Stadsbewoners kunnen het op hun beurt

vogels naar de zin maken met begroeiing als voedsel, insectenlokker en

nestgelegenheid.

Het spektakel begint met het stuivertje wisselen. Vogels als

roodborst, kauwtje, spreeuw en vink die in de wintermaanden

onze tuinen bevolkten, vertrekken naar het noorden. Ze ma-

ken plaats voor soortgenoten die in het zuiden zijn geweest.

Ook andere overwinteraars zoals de fi tis, zwaluw en tjiftjaf

keren terug. De reizigers, maar ook blijvers zoals de winterko-

ning, huis- en heggenmus, hebben ongeloofl ijke honger. Met

wat geluk treffen ze een tuin met plantafval. Hierin overwinte-

ren insecten. Bovendien kunnen ze nog steeds zaden bevat-

ten. Vroegbloeiers als wilg, zwarte els en forsythia trekken

de eerste hommels en bijen. Eiwitrijk voedsel, dat vooral de

vrouwtjes in het voorjaar hard nodig hebben voor de aanmaak

van eieren.

FlirtenZijn de vogels weer op krachten, dan begint het grote gefl irt.

De mannen zoeken een nestplek en verkondigen dit eigen-

dom luidkeels vanaf een hoge post. Die zang dient ook om de

eigen kracht te tonen. Een man die veel zingt heeft een goed

voedselterritorium bemachtigd en heeft dus tijd over. Maar

het blijft niet bij akoestisch etaleren. Het vrouwenoog wil ook

wat. En dus pronkt de spreeuw met zijn lange, glanzende

borstveren, showt een merelman zijn oranje snavel tegen

de diepzwarte borst en koketteert de pimpelmees met zijn

ultraviolette blauwe kapje. Snavel, kap en borstveren zijn

maat voor de mannelijke potentie en bepalen de keuze van de

vrouw.

Nu kan het bouwen beginnen. Stekelige of dichte struiken en

bomen zoals meidoorns, cotoneaster, coniferen en vuurdoorn

zijn favoriet. Andere geliefde nestplekken zijn woekerende

klimmers zoals hop, klimop en clematis. De kool- en pimpel-

mees en de huismus nemen ook genoegen met een nestkast

of speciale dakpan, terwijl de gierzwaluw en zwarte roodstaart

het stenig houden. De vrouw bouwt bijna altijd alleen. Om

overspel te voorkomen volgt de man haar bijna hinderlijk

maar zelf steekt hij geen poot uit. Alleen het winterkoning-

mannetje helpt mee.

Flirten en pronken

in de achtertuin

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng

Door Monica Wesseling

DE VERRUKKELIJKE ONRUST VAN DE LENTE>

Campagne StadsvogelsHet gaat niet goed met de stadsvogel. Er is een chronisch te-

kort aan voedsel en nestgelegenheid. Fuut, meerkoet, meeuw

en merel redden het wel, maar huismus, spreeuw en zwaluw

hebben het moeilijk. De stad is te stenig geworden, het plat-

teland te veel op afstand. In parken, tuinen en plantsoenen

ontbreken rommelige wilde grassen of zaadrijke onkruiden.

Er zijn geen houtstapels meer, geen dode bomen of overge-

schoten rommelige hoekjes waarin vogels hun nestje kunnen

bouwen. Ook het vertrouwde pannendak is tegenwoordig

ontoegankelijk voor vogels.

Vogelbescherming Nederland voert daarom de Campagne

Stadsvogels. Gemeenten, architecten, stedenbouwers en

werkers in het openbaar groen krijgen voorlichting over moge-

lijkheden om met de vogels van de stad rekening te houden.

Maar ook burgers kunnen in hun eigen tuin vogels helpen

door te zorgen voor voldoende voedsel en nestgelegenheid.

Meer informatie over vogelvriendelijke tuinen en tuinieren is te vinden in de gratis brochure ‘Meer vogels in de tuin’ van Vogelbescherming Nederland. Aan te vragen via de website www.vogelbescherming.nl of op 030-6937700.

Enorme klusDe vrouwen staan nu voor een enorme klus: het leggen van de

eieren. Kool- en pimpelmezen leggen elk seizoen twee keer

hun eigen gewicht in eieren: zes tot dertien stuks. Merels leg-

gen vier of vijf iets grotere eieren maar herhalen deze krachtin-

spanning soms vier keer. De huismus houdt het op vier tot

vijf eieren per keer en twee tot drie legsels. Een prestatie blijft

het; veel mannen brengen hun vrouwen dan ook extra eiwit-

5

Foto’s: Foto Natura

rijke hapjes. Het broeden is een gezamenlijke taak, al doet

de vrouw het meeste werk. Na twee tot drie weken komen de

eieren uit en stijgt de voedselbehoefte elke dag. Ongeloofl ijke

hoeveelheden muggen, rupsen, kevers, spinnen en ander

klein grut zijn dagelijks nodig om het gebroed te voeden. Een

nestje koolmezen alleen al verbruikt achtduizend rupsen!

Onkruid, brandnetels en voorjaarsbloeiers als hondsdraf,

Maartse viooltjes, corydalis en speenkruid trekken insecten.

Een composthoop is prima voor duizendpoten en pissebed-

den. Volwassen lijsterachtigen varen wel bij wat slakken.

BedelenNa zo’n twee tot drie weken voeren, vliegen de jongen uit. Ze

zijn dan nog niet zelfstandig. Ze keren niet terug in het nest,

maar bedelen om voedsel bij de ouders. Vaak nog voor de

jongen echt zelfstandig zijn begint de vrouw aan haar tweede

legsel. Alleen de gierzwaluw houdt het bij één nest, maar

die zorgt dan ook voor compleet ‘afgewerkte’ jongen. Na zes

weken vliegen ze uit en zijn meteen volkomen zelfstandig.

Aan het eind van de zomer is het topdrukte in de lucht met

overal jonge vogels. Het merendeel daarvan sneuvelt in de

herfst en winter; het is geen sinecure helemaal voor jezelf te

zorgen. Maar zover is het nog lang niet. Eerst is het lente met

verrukkelijke vogel-

zang en pront pron-

kende mannen.

Monica Wesseling is freelance journalist

Stadsvogels bij IVNStadsvogels zijn prima ambassadeurs voor

natuurbescherming. Voor veel mensen begint

de liefde voor de natuur met de vogels rondom

het huis. Veel afdelingen organiseren daarom

vogelcursussen met aandacht voor stadsvo-

gels. IVN afdeling Alphen aan den Rijn geeft

ook uitleg over nestkasten en wintervoede-

ring, in Zwolle wordt het stadspark bekeken.

Direct stadsvogels beschermen gebeurt ook:

IVN Amstelveen inventariseert gierzwaluwen

en houdt de nestgelegenheid in stand door

overleg met en voorlichting aan de woning-

bouwvereniging en particulieren.

Nestkasten timmeren en vetbollen maken

is voor elke afdeling een prima activiteit om

kinderen te enthousiasmeren.

Bouwtekeningen en recepten zijn te krijgen bij Vogelbescherming Nederland: www.vogel-bescherming.nl of (030) 6937776 (Vogel Informatie Centrum).

6

Denkend aan

Noord-Holland...PAMFLET TER INSPIRATIE PROVINCIALE POLITIEK>

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng De provinciale verkiezingen liggen net achter ons.

Natuurbeschermingsorganisaties in Noord-Holland

maakten zich in de aanloop naar de verkiezingen

met een pamfl et sterk voor een prominente plaats

voor natuur en milieu in de verkiezingsprogramma’s.

Ook IVN Consulentschap Noord-Holland leverde een

bijdrage aan het verkiezingspamfl et.

‘Denkend aan Noord-Holland’. Dat was

de titel van het verkiezingspamfl et dat

het Natuur Beheerders Overleg Noord-

Holland (NBO) opstelde om de provinci-

ale politiek te inspireren. In het pamfl et

waren drie thema’s uit de nota ‘Ambitie

Natuur en Landschap 2010’ van het NBO

uitgewerkt: de provinciale ecologische

hoofdstructuur, de versterking van de

ruimtelijke kwaliteit en educatie en

participatie.

Ecologische HoofdstructuurAan de hand van de thema’s kwam het

NBO tot negen speerpunten. Zo pleitten

de natuurbeschermers voor een inten-

sivering van de aankoop van natuur-

gebieden en een strategische aanpak

door de overheid zodat de Ecologische

Hoofdstructuur volgens planning in 2018

ook écht is ingericht. Daarnaast maakte

het NBO zich sterk voor meer fi nanciële

middelen voor het beheer van deze

hoofdstructuur en het landschap daar-

buiten. Een ander belangrijk speerpunt:

de bescherming van het Noord-Hollands

landschap, met name van gebieden die

geen beschermde status hebben. Het

landschap wordt bedreigd door een

vergaande verstedelijking en verrom-

meling, ook buiten natuurgebieden. De

natuurbeschermers pleitten er bovendien

voor dat de provincie koploper wordt in

energiebesparing en duurzame energie

en daarmee streeft naar een klimaatneu-

trale provincie.

BurgerparticipatieHet NBO riep de politiek bovendien op

om burgerparticipatie en natuur- en

milieueducatie hoog op de agenda te

zetten. Dat kan door deze instrumenten

te verankeren in beleidsplannen en

voldoende fi nanciën en handhaving van

Wat doet IVN Consulentschap Noord-Holland?Ook het IVN Consulentschap Noord-Holland zet zich dit jaar in om natuur- en milieueducatie op de politieke agenda te krijgen. Dit gebeurt door een inventarisatie van NME-activitei-ten bij gemeenten en de provincie en advies aan ondermeer NME-centra over subsidies en de benadering en beïnvloeding van gemeenten. Verder onderhoudt het consulentschap nauwe contacten met de provincie.

Meer weten? Bel met NBO (p/a Milieu-federatie Noord-Holland) op 075-6351598. Een overzicht met standpun-ten over en suggesties voor concrete provinciale onderwerpen en projecten is op te vragen via mnh@mnh.nl

NME-instellingen te garanderen. Par-

ticipatie en NME zijn gericht op draag-

vlak en het betrekken van bewoners

bij toekomstige plannen in hun eigen

leefomgeving. Ook de NME-instellin-

gen hebben hierin een belangrijke rol,

stelde het NBO.

In de loop van dit jaar zetten de

natuurbeschermers op een rij welke

natuur- en milieuonderwerpen de

politieke partijen in hun verkiezings-

programma hebben uitgewerkt.

Caroline Dekker is redactielid/cor-respondent Noord-Holland en lid IVN Zuid-Kennemerland

Door Caroline Dekker

Foto: PWN

“De naam van dit blad zegt het al:

we zijn onlosmakelijk met de natuur ver-

bonden. We hebben haar nodig als bron,

bijvoorbeeld voor ontspanning als tegen-

hanger in de hectische samenleving, om

de innerlijke balans te herstellen, om te

genieten. Iedereen heeft wel een bijzon-

der moment beleefd in de natuur. Zo was

ik vorig voorjaar op Corsica. Het was daar

een feest voor de zintuigen: bloemen-

weides met allerlei kleuren, geuren en

vlinders, omringd door zee en prachtige

luchten. Je voelt je op zo’n moment klein,

je gaat op in ruimte en schoonheid.

Fantastisch.

Met meer dan 6,5 miljard mensen

is het niet aan ons om onze soort boven

de natuur te stellen. Soorten sterven

nog steeds in razendsnel tempo uit. Die

komen echt nooit meer terug. De mens

is dan misschien wel in staat om vanuit

zaadjes in geconserveerde mammoet-

mest plantensoorten te doen herleven,

maar dat is niet de juiste weg. De ver-

woesting gaat maar door. Het is voor de

mens een kwestie van voortbestaan mét

de natuur of van niet bestaan. Als wij niet

voor haar opkomen wordt de natuur het

‘kind van de rekening’.

Een zorgvuldig natuur- en mi-lieubeleid, gebaseerd op kennis en

ervaring, is van belang. Voor mij is het

een soort verantwoordelijkheidsgevoel,

een drijfveer. Natuurbelang moeten

we inpassen in het rechtsysteem, met

waterdichte wet- en regelgeving. Anders

kunnen we plannen maken tot we een

ons wegen maar zonder resultaat. Je

ziet bijvoorbeeld maar al te vaak dat

recreanten natuurgebieden overlopen.

Er ontstaat bebouwing op plaatsen waar

zeldzame soorten voorkwamen. Beleids-

makers en natuurbeheerders moeten

goed nadenken welke gebieden wél

geschikt zijn voor bebouwing. Anders

verliezen we de bijzondere soorten en

wordt alles uniform. In Nederland liggen

diverse belangen dicht bij elkaar, vaak

zelfs op dezelfde vierkante meter. Het

gaat om veelal economische belangen.

Maar een economie die de ecologie als

basis miskent, is funest.

Een mentaliteitsverandering kun je

bereiken door educatie die enthousias-

meert. Die zijn onmisbaar voor behoud

en ontwikkeling van de natuur. IVN-gid-

sen en lespakketten zijn zó belangrijk.

Iets kleins als het boeiende gedrag

van graafwespen of parasolmieren kan

iemand raken. Zo ontstaat een blijvende

waardering voor natuur. Basisscholen

zouden meer aandacht moeten besteden

aan natuur- en milieueducatie. Ga met

leerlingen naar buiten, laat ze ontdek-

ken, doen, meemaken en hun zintuigen

de kost geven. Niet eenmaal per jaar,

maar stelselmatig in het programma voor

tientallen uren. Dan beklijft het. Zo kun-

nen we de fakkel goed doorgeven.”

Tineke Velthorst is redactielid/correspon-dent Gelderland

Favorieten

Gebied: Schiermonnikoog vind ik paradij-

selijk. Ik kom er al 35 jaar. Wandelend of

fi etsend geniet ik van de enorme variatie aan

ecotopen. Als vogelaar zie ik er graag kieken-

dieven, ganzen en andere wadvogels.

Soort: De kluut! Een schitterend beest met

een prachtige manier van voedsel zoeken. Hij

maait door het water en de modder met zijn

omhooggebogen snavel.

Informatiebron: Ik hoor veel vanuit mijn

netwerk en ik lees veel. Ontwikkelingen houd

ik bij met tijdschriften van natuurbescher-

mingsorganisaties en vakbladen, maar ook

met rapporten van studies.

Vrije tijd: wandelen, fi etsen, lezen, schrijven,

muziek.

“De fakkel goed doorgeven”Door Tineke Velthorst

Peter van Wijmen ((Ginneken en Bavel, 1 september 1938)Hoogleraar Natuurbeschermingsrecht Universiteit Tilburg, voorzitter Raad voor het Landelijk Gebied (adviesorgaan LNV), bestuurslid Brabants Landschap én lid van IVN Mark en Donge (Breda). Voor-heen onder meer Tweede-Kamerlid (CDA, 1998-2002), lid bestuur Natuurmonu-menten en Raad van Advies Staatsbosbe-heer. Studeerde Rechten in Nijmegen en Utrecht. Gehuwd, twee zonen (35 en 30).

Thuis

in de natuur

Foto’s: Martine Sprangers

7

8

> FRYSL Â N

Onderwijsprijs voor IVN-project ‘Streekplan Fryslân’Klas 3C van het Piter Jelles Gymnasium in Leeuwar-

den kreeg in januari uit handen van gedeputeerde

Bertus Mulder de Friese Onderwijsprijs voor het

project ‘Streekplan Fryslân’. De klas deed vorig jaar

mee aan het project Scholen voor Duurzaamheid, het

landelijke IVN-programma voor het voortgezet onder-

wijs. De Leeuwarder leerlingen verdiepten zich in de

toekomstige ruimtelijke ordening van provincie. Hun

advies voor het provinciebestuur presenteerden ze

tijdens het grote Streekplancongres. De jury spreekt van ‘een succesvol-

le en zeer professionele poging om leerlingen al op school in contact te

brengen met reële maatschappelijke vraagstukken’. De winnende school

is genomineerd voor de landelijke fi nale van de Nationale Onderwijsprijs

en ontvangt een trofee, de Bronzen Olifant. De landelijke prijsuitreiking

is op 27 maart in de Beurs van Berlage te Amsterdam.

Uit het veld

> FRYSL Â N/GRO NINGEN

Natuurspeurders bij het LauwersmeerOp initiatief van IVN Consulentschap

Fryslân kunnen de groepen zeven

en acht van veertien basisscholen

rondom Nationaal park Lauwersmeer

dit voorjaar een natuurspeurders-

diploma verwerven. De leerlingen

onderzoeken de natuur en cultuurhis-

torische kenmerken van dit gebied.

Eerst in de klas, daarna buiten. De

leerlingen krijgen tien opdrachten,

waarbij IVN-medewerkers van het

Nationaal park hen helpen. Zo moeten

ze de uitkijkheuvel beklimmen en de

bruine kiekendief zoeken en een moe-

raswandeling maken door manshoog

riet. De leerlingen presenteren hun

ervaringen en foto’s daarna op school

aan ouders en genodigden. Voor hun

handelingsvaardigheid krijgen ze een

heus natuurspeurdersdiploma.

> DRENT HE

Jeugd op de bres voor bedreigde vogelsIVN-Snuffelclub Dwingelderveld heeft edeputeerde

Ali Edelenbosch een kijkdoos met een kerkuil aan-

geboden. Dat gebeurde in het kader van een ‘Rode

Lijst-wedstrijd’ van Vogelbescherming Nederland.

Op de lijst staan achtenzeventig vogelsoorten die

in Nederland in hun voortbestaan worden bedreigd.

In het hele land maakten scholieren kijkdozen.

In elke provincie was de mooiste voor het provin-

ciebestuur. De gedeputeerde kon de makers van

de kijkdoos wat de kerkuil betreft geruststellen.

Het timmeren van kasten voor de kerkuil heeft in

Drenthe ertoe geleid dat die soort inmiddels uit de

gevarenzone is geklommen.

> DRENT HE

Kappen voor betere houtwal Het lijkt kaalslag maar over een paar jaar komt er iets moois voor terug: een ouderwetse houtwal met een grote verscheidenheid aan struiken. Medewerkers van Landschapsbeheer Drenthe staken de handen uit de mouwen om de minstens 150 jaar oude houtwal bij Smalbroek langs de rondweg uit te dunnen. Door de bomenkap onstaat meer ruimte voor struiken, belang-rijk voor de diversiteit aan planten-groei en de functie van ecologische verbindingszone. Vroeger hielden de boeren hun houtwal zelf bij voor de houtproductie. Dat is veranderd, vertelt Jan Meijer van Landschaps-beheer Drenthe. “Gelukkig willen de boeren wel meewerken. Ook gaan we natuurgroepen als IVN benaderen om mee te helpen.” Het grote probleem is echter geld. Het ministerie heeft het onderhoud overgedragen aan de provincie, maar daar geen extra geld bijge-daan om het achterstallig onder-houd te kunnen wegwerken. Voor het onderhoud van de ongeveer 935 kilometer aan houtwallen in Drenthe bedraagt het tekort jaar-lijks € 535.700,-. Landschapsbe-heer Drenthe wil dat de landelijke overheid over de brug komt met een toereikende bijdrage.

Berichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatiein de provincies

> GELDERL A ND

Winterswijk wil eigen IVN-afdelingEr is een nieuwe IVN-afdeling in de maak in

Winterswijk. “We proberen voldoende mensen te

krijgen door gidscursussen op touw te zetten”,

vertelt voorzitter Schadee van de afdeling Groenlo-

Eibergen-Neede. Die heeft Groenlo, Lichtenvoorde,

Eibergen en Neede als werkgebied. Het is de bedoe-

ling zes keer per jaar een excursie te organiseren

in Winterswijk. De eerste wandeling is al achter de

rug. Dit jaar volgen er dus nog vijf.

9

> NO O RD - EN ZUID - HO LL A ND/UT RECHT

Opleiding voor IVN-docenten De Bestuurscommissie Natuurgidsencursussen (BCN) en de consulentschappen van Noord-

en Zuid-Holland en Utrecht hebben samen een opleiding voor docenten van IVN-Natuurgid-

sencursussen ontwikkeld. De opleiding is gericht op het vergroten van de vaardigheden als

docent en de praktische voorbereiding van een Natuurgidsencursus voor de eigen afdeling.

Er is aandacht voor bijvoorbeeld leer- en begeleidingsstijlen gericht op het onderwijs aan

volwassenen, het gebruik van verschillende werkvormen en het geven en ontvangen van

feedback. Aandachtspunten bij de cursusorganisatie zijn onder meer het opstellen van het

cursusprogramma, werving en selectie van deelnemers en het samenspel tussen afdelingsbe-

stuur, cursusteam, cursusbegeleiders (BCN) en het landelijk bureau van IVN.

De opleiding is bedoeld voor ervaren IVN’ers die docent zijn of IVN’ers die een Natuurgidsen-

cursus willen organiseren voor hun afdeling. Maar de opleiding is ook geschikt voor vrijwil-

ligers die coördinerende en organisatorische activiteiten rond de cursus gaan uitvoeren.

Per afdeling kunnen teams van twee tot vier personen zich aanmelden. Deelnemers die de

opleiding in november afronden hebben ook hun eigen Natuurgidsencursus voorbereid. Er

kan dan begin 2008 worden gestart. De cursus vindt plaats in Amsterdam op zeven zaterda-

gen tussen maart en november.

Informatie: Jan Willemse, BCN Noord-Holland, e-mail: jan-willemse@hetnet.nl, Ton Lommers, BCN Zuid-Holland, e-mail: tonlommers@casema.nl, of bij de provinciale vrijwilligersconsulent.

> NO O RD - HO LL A ND

Kust- en zeemuseum verhuist en vernieuwtHet Pieter Vermeulen Museum

verhuist naar IJmuiden aan Zee. Het

kust- en zeemuseum komt op een

toepasselijke plek: aan het IJmuider-

strand. Het vernieuwde museum laat

straks zien wat er gebeurt op de schei-

ding van land en water. Bezoekers

zien, ruiken en proeven wat er op drie

niveaus gebeurt: in het water, op het

land en in de lucht. Een actueel thema

als klimaatverandering past daar goed

in. De verhuizing is nodig omdat het

huidige pand aan het Moerbergplant-

soen in IJmuiden plaatsmaakt voor

eengezinswoningen. Sinds de opening

van het museum voor natuur- en

milieueducatie in 1952 hebben heel

wat generaties Velsenaren een bezoek

gebracht. Het museum hoopt straks

elk jaar zo’n vijftigduizend bezoekers

te verwelkomen.

> NO O RD - HO LL A ND

Wasbaksticker krijgt prijs Acht leerlingen van het St. Vituscolle-ge in Naarden hebben een wasbakstic-ker ontworpen die kinderen leert dat ze zuinig moeten zijn met water. Het idee ontwikkelden zij voor de ‘Future Awards’, een gezamenlijk programma van IVN, COS Nederland, Codename Future en de Nationale Jeugdraad. Om hun plan uit te voeren kregen ze een prijs van € 500,-. Een coach van de Nationale Jeugdraad hielp de leerlin-gen bij de uitvoering van hun idee. Ze vroegen en kregen zelf ook een subsi-die van het jongerenfonds Pekoenja. De Future Awards wil niet alleen jonge-ren uitdagen tot het ontwikkelen van concrete projecten, verbeterplannen en ideeën, maar spant zich ook actief in voor de realisatie en navolging hiervan. Informatie: www.futureawards.nl; Nati-onale Jeugdraad, afdeling communica-tie, e-mail communicatie-jeugdraad.nl

> GELDERL A ND

Zwerfafvalpakkers onderscheiden Achttien inwoners van de

gemeente Renkum zijn onder-

scheiden omdat ze vrijwillig hun

buurt schoonhouden. IVN-gids

Els Kaufman uit Wolfheze is een

van hen. Ze loopt geregeld in de

berm om het zwerfafval op te

ruimen. “Sommige mensen zien

misschien niet eens dat er afval

is neergegooid. Ik vind het zonde

dat het allemaal langs de weg

ligt. Meestal heb ik na een uurtje

ruimen twee vuilniszakken vol.“

Alle zwerfafvalpakkers kregen

het certifi caat Maatschappelijke

Betrokkenheid en een speldje.

> GELDERL A ND

Cursus Cultuurhistorie voor natuurgidsenMet de voorbeeldcursus Cultuurhistorie voor na-

tuurgidsen vergroten cursisten in zeven bijeenkom-

sten hun kennis van de zichtbare cultuurhistorie

en daaraan gerelateerde objecten, zoals gebouwen

in een natuurlijke omgeving, cultuurhistorische

landschapselementen en menselijke sporen in het

landschap. Kennis die de natuurgidsen kunnen

gebruiken bij (nieuwe) natuurwandelingen en/of

belevingsactiviteiten in hun eigen omgeving. De

cursus reikt daartoe ook creatieve, innovatieve

werkvormen aan. Binnen IVN opleidingen wordt

deze cursus een aanvullende specialisatiecursus

gebieds- en gidsgerichte cultuurhistorie, die kan

worden afgesloten met een certifi caat. De cursus is

dus een vervolg op de natuurgidsencursus.

De cursusopzet wordt in opdracht van de Landelijke

Raad dit voorjaar voor de IVN-afdelingen op en rond

de Veluwe uitgetest. In de tweede helft van dit jaar

is de cursusopzet voor andere afdelingen beschik-

baar.

10

> BR A B A NT/LIMBURG

25 jaar hart, hoofd en handen voor natuurDe IVN Consulentschappen Limburg en Brabant vierden op respectievelijk

24 november en 20 december hun zilveren jubilea. Dé gelegenheid om

partners en vrijwilligers op feestelijke en interactieve wijze te laten zien

waar zij voor staan. “Natuurbeleving begint bij het hart, bij de beleving, de

verwondering. Dan komt het hoofd, het verlangen naar weten, naar meer

kennis. En uiteindelijk zijn er de handen, de behoefte om daadwerkelijk

iets met die kennis te doen”, aldus regiodirecteur Ben Huisman op de

bijeenkomsten.

Gasten konden voor activiteiten, een drankje en met hun vragen terecht in

het Doe-paviljoen, het IVN-café en bij het IVN-loket. In een open discussie

met de gasten onderstreepte Ben Huisman nog eens voor welke uitda-

ging het IVN staat: door educatie komen tot een duurzame maatschappij.

Daarbij blijft het IVN doen waar ze goed in is, maar maakt het ook een stap

vooruit. Zo wil het IVN de zichtbaarheid in de politiek vergroten, maar ook

de betrokkenheid van burgers vergroten vanuit een perspectief van authen-

ticiteit en identifi catie met het landschap. Namens de provincie Noord-Bra-

bant schonk gedeputeerde Annemarie Moons de vrijwilligers een IVN-rug-

zak, -fl eecevest en

-polo. In Limburg

werd ter afsluiting

van de jubileum-

viering het boekje

B(l)oeiende Bermen

gepresenteerd (zie

pagina 12). Ook

werd er een door

IVN-vrijwilligers en

-beroepskrachten

gemaakt kunstwerk

onthuld.

> BR A B A NT

Brabantse NME-dagOp de Brabantse NME-dag daagde IVN Consulentschap Brabant haar NME-netwerk

uit tot het stellen van moeilijke vragen aan de medewerkers van het Consulentschap.

Hierna volgden de gasten twee interessante workshops, zoals ‘Natuurverhalen vertel-

len’ en ’Natuurouders’. De dag werd afgesloten met een discussie over de toekomst

van NME.

> ZEEL A ND

Middelburgse scholieren nemen de proef op de somIs EKO lekker, gezond, milieu- en diervriendelijk en hoe wordt het verbouwd? VMBO-scholieren in Middelburg staken in november hun licht op over voeding. Ze bezochten en interviewden gangbare en en biologische boeren, bedachten reclameleuzen en legden roofmijt onder de mi-croscoop. Ook was er een grote proeverij onder aanvoering van radioman Eric Rotte. Zo vormden de leerlingen zich een beeld van de verschillen en werden ze zich bewust van de weg die eten afl egt voordat het op hun bord ligt. Het project ‘Voorlichting over biologische landbouw en -voe-ding op aanvraag’ is een samenwerking tussen het IVN en de Zeeuwse Milieufederatie. Topkoks als Jamie Oliver en Pierre Wind zetten gezondheid en echtheid van voeding steeds hoger op de agenda. De betere restaurants werken met natuurlijke en streekeigen producten zonder (chemische) toevoegingen. Dat komt de smaak ten goede. Het ministerie van LNV heeft ervoor gezorgd dat vijfhonderd basisscholen een Smaakles kunnen aanvragen. Mee aan de gang? Zie www.smaaklessen.nl Voor meer informatie: Anne Jelle Lycklama, telefoon (06) 51592936 of e-mail a.j.lycklama@ivn.nl

Wonderful Life

O P L E I D I N G

(advertentie)

11

Maak er een punt van!De verkiezingen van de Provinciale Staten op 7 maart waren relevanter dan ooit. De relatief

warme winter maakt het klimaatprobleem voelbaar. Een goed klimaatbeleid is dan ook van

groot belang. Nederland verstedelijkt meer en meer. Willen we van de natuur en onze leefom-

geving blijven genieten dan zijn educatieve activiteiten van groot belang.

De provinciale IVN Consulentschappen vroegen met verschillende activiteiten de aandacht

van de provinciale politiek voor de betrokkenheid van burgers bij natuur, milieu en land-

schap.

Zo stuurde het IVN Consulentschap Limburg in samenwerking met andere groene Limburgse

organisaties nieuwsfl itsen naar kandidaat-Statenleden. In de nieuwsfl itsen ging het IVN bij-

voorbeeld in op het belang van educatie. De IVN Consulentschappen in de regio’s Midden en

Noord stuurden alle gekozen Statenleden direct na de verkiezingen een felicitatiekaart. Bood-

schap hiervan was dat IVN uitziet naar een goede samenwerking met de nieuwe Statenleden.

Binnenkort krijgen dezelfde Statenleden een uitnodiging om een activiteit van het IVN bij te

wonen.

> LIMBURG

Nieuwe visie, nieuw élanIVN Spau-Beek wil een nieuw élan en heeft met ondersteuning van het IVN

Consulentschap Limburg een visie ontwikkeld. Om te beginnen wil de afdeling er

dit jaar tien vrijwilligers bij. Een aantal formules, zoals de klussenwerkgroep, de

werkgroep landschapsbeheer en de schoolexcursies van de werkgroep amfi bie-

en, blijft overeind omdat ze voorzien in een sociale behoefte en sterk educatief

zijn. Het nieuwe élan moet komen van bestaande activiteiten die meer onder

een gezamenlijke noemer ‘NatuurNetwerk’ zijn in te passen. De afdeling denkt

daarbij aan het vergroten van zijn netwerk richting de gemeente en instanties

en groeperingen die bezig zijn met de verdere ontsluiting van het natuurgebied

Geleenbeekdal. Bovendien wil de afdeling meer mensen in het werkgebied

enthousiast krijgen. Public relations speelt daarbij een belangrijke rol, bijvoor-

beeld door medewerking aan cultuurhistorische programma’s van de regionale

televisie. Concrete activiteiten onder de noemer NatuurNetwerk zijn een natuur-

oudercursus, het inlenen van expertise van omliggende IVN-afdelingen, aanslui-

ting zoeken bij bestaande wandelroutes, het organiseren van de Boomfeestdag

in alle kernen van de gemeente en actiever meedenken bij groene projecten van

de gemeente. Andere ideeën: aansluiting zoeken bij wandelactiviteiten en ‘wan-

delcafés’, het aanbieden van natuurwandelingen met GPS om jongere mensen te

trekken, meer organiseren rondom de paddentrek en extern meer aanwezig zijn

op markten en IVN-activiteiten vaker buiten het verenigingslokaal organiseren.

Informatie: Myran IJpelaar, e-mail: ma.ijpelaar@zonnet.nl of IVN Consulentschap Limburg, Sylvia Spierts, tel. (0475) 386460.

> BR A B A NT

Brabant strijdt tegen verlies biodiversiteitDe natuur- en milieubeweging in Brabant doet mee

aan de Europese campagne tegen het verlies aan

biodiversiteit, de alarmerende achteruitgang van

het aantal planten- en dierensoorten op aarde.

De Brabantse Milieufederatie, Natuurmonumenten,

Staatsbosbeheer, IVN en De Kleine Aarde onderte-

kenden hiertoe in Boxtel de zogeheten Countdown

2010 Verklaring. Natuurbeheerder Brabants Land-

schap deed dat al eerder.

Jongeren van de Nationale Jeugdraad vertrokken in

januari vanuit Den Bosch per trein naar de Bul-

gaarse hoofdstad Sofi a. Tijdens hun reis maakten

ze een videoreportage over de waarde van biodi-

versiteit. De reportage werd vorige maand vertoond

tijdens een internationale conferentie over dit

thema in Oisterwijk.

> LIMBURG

Nieuwe cursus Samen de natuur inIVN Consulentschap Limburg en Staatsbosbeheer

organiseren de cursus ‘Samen de natuur in’ voor

mensen met een verstandelijke beperking. De

nieuwe cursus start op 13 april op Zorgboerderij

Assetlterhof te Asselt Swalmen. Tien vrijdagen zijn

er bijeenkomsten op het Bezoekerscentrum van

SBB – De Meinweg te Herkenbosch.

Informatie: B. Locht, e-mail: blocht@home.nl; internet: www.zorgboeren.nl

Gedeputeerde op bezoek in Gelderland

12

De campagne IVN NatuurNetwerk is verlengd tot 2009, met in het vervolg

speciale aandacht voor nieuwe doelgroepen en invalshoeken. Dankzij

vervolgsubsidie van het ministerie van LNV én door de positieve ervaringen

zetten alle geledingen van IVN zich nog eens twee jaar in voor natte en

droge verbindingszones.

De campagne biedt ondermeer fi nanciële ondersteuning en

begeleiding bij Fondsaanvragen.

Afgelopen jaar werden vijftig aanvragen gehonoreerd voor een

totaalbedrag van € 54.298,- uit het fonds IVN NatuurNetwerk.

De landelijke raad stelt ook in 2007 budget uit de gelden van

de Nationale Postcode Loterij beschikbaar voor districten,

consulentschappen en afdelingen. Elke IVN-afdeling kan dit

jaar maximaal € 1500,- aanvragen. Extra stimulans is er voor

aanvragen die zich richten op de nieuwe invalshoeken van de

campagne: natuur in de leefomgeving, natuur en cultuur, en

natuur en gezondheid. Ook voor samenwerking met jongeren-

organisaties en migrantenorganisaties is er extra inhoudelijke

en/of fi nanciële ondersteuning.

De aanvragen verlopen via het IVN Consulentschap en/of

district. Allerlei activiteiten komen in aanmerking. Denk

bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van informatief of educatief

materiaal over een ecologische verbindingszone, of aan de

aanleg van mini stapstenen in woonwijken. Maar het kan ook

een symposium zijn over ecologische verbindingszones of een

inventarisatieactie om het belang van een natuurgebied aan

te tonen.

B(l)oeiende bermen in LimburgEen mooie IVN NatuurNetwerk-activiteit was de wandelesta-

fette ‘B(l)oeiende bermen’ die het IVN in de zomer van 2005

in Limburg organiseerde. Bermen langs wegen, spoorranden,

slootkanten, bos- en akkerlanden vormen vaak de enige scha-

kel tussen diverse natuurgebieden. Niet alleen in de prachtige

bloeiende (zomer)periode maar ook in het voor- en naseizoen

vormen bermen een walhalla voor planten, insecten, vogels

en zoogdieren.

Rijkswaterstaat, provincie en gemeenten beheren de bermen

van oudsher. Sinds IVN Natuurnetwerk zijn ook diverse IVN-

afdelingen in Limburg betrokken bij de inventarisatie, de in-

richting en het beheer. Het project B(l)oeiende bermen zorgde

er bovendien voor dat scholen, bedrijven, buurtverenigingen,

winkeliersverenigingen en sportclubs één of meer

bermen adopteerden en ecologisch gingen beheren.

Daarnaast hebben een groot aantal IVN-afdelingen en

andere natuur- en milieuorganisaties vierenveertig

wandelroutes langs b(l)oeiende bermen beschreven

en voorzien van achtergrondinformatie. De routes, die

samen bijna één wandeling door de ‘langste tuin van Limburg’

vormen, zijn nu gebundeld in het boekje

B(l)oeiende bermen. Dit boekje is uitge-

ven bij het 25-jarig jubileum van IVN

Consulentschap Limburg. Naast de wandel-

beschrijvingen geeft het boekje in vier

hoofdstukken achtergrondinformatie over

bermen en het beheer.

Het is voor € 12,95 verkrijgbaar bij IVN Consulentschap Limburg, (0475) 386460 of kijk op www.ivn.nl/limburg

Estafettestokje naar Brabant en OverijsselNoord-Brabant en Overijssel nemen dit jaar het estafette-

stokje over van Limburg. Tussen maart en oktober houden

de afdelingen van oost naar west excursiewandelingen in

Noord-Brabant. De wandelingen beginnen in het Peelrand-

gebied en eindigen in het gebied van de Groene Zoom.

Campagne IVN NatuurNetwerk

geeft estafettestokje doorDoor Jeanne Hup en Lieke Muyris

Vere

nigi

ng e

n vr

ijwill

iger

sFoto’s: IVN Consulentschap Limburg

Afdelingen kiezen hun eigen gebieden kiezen en schakelen

ook hun eigen gidsen in. Elke wandeling zijn er gidsen van

de volgende afdeling om het ‘estafettestokje’ over te nemen.

Lokale bestuurders die verantwoordelijk zijn voor ruimtelijke

ordening of natuur en milieu krijgen ook een uitnodiging. Zo

bieden de wandelingen de mogelijkheid om meer te weten te

komen over Ecologische Verbindingszones en de Ecologische

Hoofdstructuur maar ook over de ideeën en activiteiten van de

verschillende IVN-afdelingen en bestuurders.

Overijssel vestigt met de estafettewandelingen de aandacht

op de ecologische verbindingszone. Tegelijk profi leert het IVN

de organisatie zo als meer dan een paar losse afdelingen (Eén

IVN). Elke week is er een excursie op zaterdag of op zondag.

Afdeling Losser geeft het startschot op 24 of 25 maart, Noord-

west Overijssel sluit af op 29 of 30 september.

Het centrale thema is ‘verbindingen’. Dat zijn bermen langs

wegen, spoorbanen, sloten en beken zijn, maar ook bos- en

akkerranden of ecoducten. De excursie kan op plaats A star-

ten en bij B eindigen, waarna wandelaars met het openbaar

vervoer terug kunnen, maar een rondwandeling of fi etstocht

kan ook. Alle wandelingen komen in een mooie brochure die

wordt verspreid via VVV’s, bibliotheken en pers. RTV-Oost en

de regionale bladen besteden ook aandacht aan de estafette.

Informatie IVN Consulentschap Brabant: Margreet ter Horst,tel. (0411) 61411, e-mail: m.ter.horst@ivn.nlInformatie Natuur en Milieu Overijssel: Marijke Wester,tel. (038) 4250960, e-mail: wester@natuurmilieu.nl

Jeanne Hup is projectleider IVN Nederland, Lieke Muyris is redactielid/correspondent Limburg en lid van IVN Stein

Leuke nieuwtjes zijn te vinden op www.ivn.nl en in de digitale NatuurNetwerk Nieuwsbrief. Wilt u deze ook ontvangen? Aanmelding via e-mail: natuurnetwerk@ivn.nl

IVN NatuurNetwerk KalenderWelke mogelijkheden zijn er om in de eigen leefomgeving wegen voor de natuur te creëren? Deze kalender geeft een impressie van dit succesvolle IVN-project in alle provincies. Bestellen kan via de website www.ivn.nl/catalogus Prijs: € 6,95, ledenprijs: € 4,95.

Inspiratie opdoen? Kom naar de Inspiratiedag!Op 14 april organiseert IVN NatuurNetwerkteam een Inspira-tiedag. Het thema is Landschap en Cultuurhistorie. U kunt kiezen uit verschillende workshops waarbij u inspiratie en ideeën kunt doen. Deze zijn goed bruikbaar voor activiteiten tijdens de Groene Maand.Locatie: Landgoed Oostbroek, Bunnikseweg 39, De BiltTijd: 10.15 - 16.00 uur Voor inspiratie en informatie kunt u bovendien contact opnemen met de vrijwilligersconsulent bij het IVN Consulentschap in uw provincie of met het IVN NatuurNetwerk team, Sylvia Spierts-Brouwer, tel. (0475) 386463 of Jeanne Hup, tel. (020) 6228115. Of kijk op www.ivn.nl onder de kop vrijwilligers en dan doorklikken naar de campagne IVN NatuurNetwerk.

13

Foto’s: ***

De route van de Overijsselse wandelestafette

14

Samenhang maakt het landschap leesbaarEen landschap is leesbaar door de samenhangen die we daarin kunnen waar-

nemen. Ze vertellen ons over het achterliggende systeem van de natuurlijke,

sociaal-economische en culturele omgeving.

• Verticale samenhang is de uitdrukking van de ondergrond (bodem,

water, reliëf) in de vegetatie en het grondgebruik.

• Horizontale samenhang is de uitdrukking van relaties (agronomisch,

sociaal of ecologisch) in patronen van sloten, wegen/paden, beplanting

en bebouwing.

• Seizoensamenhang is de uitdrukking van het jaarverloop in kleuren en

vormen.

• Historische samenhang is de uitdrukking van de ontstaansgeschiedenis in

patronen en elementen in het landschap.

Hoe beter deze samenhangen zichtbaar zijn, hoe sterker de identiteit van het

landschap.

We weten allemaal in welke omgeving we het liefst zouden wonen.

En iedereen heeft wel een favoriet landschap. Maar hoe bepalen we

eigenlijk de kwaliteit van die omgeving? De methodiek Leesbaar Landschap

leert mensen het landschap te lezen en betrekt ze zo ook meer bij hun

eigen omgeving.

Landschap

leren lezenDoor Annemieke Lenssinck i.s.m. Johan Eppink

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng

Leesbaar Landschap is een methode die men-

sen leert te zoeken naar zichtbare, eigen en

wezenlijke kenmerken in het landschap. Ken-

merken die meer vertellen over de samenhang

tussen landschap en natuur en cultuur, maar

ook over de sociaal-economische ontwikkeling

en seizoensbeleving. Het Groene Hart bijvoor-

beeld is op het eerste gezicht een weidege-

bied dat plaats biedt aan broedende weidevo-

gels. Maar het is ook een vlak terrein dat wordt

doorsneden door rechte afwateringssloten en

restanten van veenriviertjes. “Wie het heeft

leren zien, leest in de bebouwing en erfafschei-

dingen hoe het Groene Hart zich heeft ontwik-

keld tot veeteeltgebied”, vertelt Johan Eppink,

programmaleider IVN Nederland en trekker van

Leesbaar Landschap. “En heb je echt oog voor

de seizoenen dan geniet je van de afwisse-

lende tinten, de weidsheid en de bodemnevel

waarin de zwartbonte koeienkoppen lijken te

zweven. Kenmerken die de samenhang laten

zien tussen het landschap en de krachten die

het in de loop van de tijd hebben gevormd. Zij

vormen de eigenheid van het groene hart.”

METHODIEK BETREKT MENSEN BIJ HUN EIGEN LANDSCHAP>

verticale samenhang horizontale samenhang

seizoenssamenhang historische samenhang

15

Vier brillenDe cursusmodule Leesbaar Landschap is een introductie tot

de methode. Cursisten maken kennis met vier manieren - zeg

maar vier brillen - om naar het landschap te kijken: de ene

bril biedt vooral een blik op de ecologie, de andere kijkt naar

sociale geografi e, de derde meer naar de geschiedenis terwijl

de laatste is gericht op de loop van de seizoenen en de bele-

ving daarvan. “Leesbaar Landschap wil je meteen in het eigen

gebied toepassen”, vertelt Johan enthousiast. “Cursisten

willen bijvoorbeeld weten waaraan ze nu eigenlijk zien dat de

ondergrond kleiig is en waarom dat zo landschapsbepalend

is. De cursus confronteert deelnemers ook met hun eigen kijk

op landschap en biedt een stramien om de kwaliteit van de

eigen omgeving uit te diepen. Vaak ontdekken ze zo verras-

sende verbanden die kenmerkend zijn voor een streek.”

Doordat de methode cursisten leert samen naar het landschap

te kijken en de eigenheid er van te (her)ontdekken, ontstaat

bij hen ook een degelijke basis om zich verder in te zetten

voor het behoud van het landschap. Ook daaraan besteedt de

cursus ruim aandacht.

LandschapsmemokaartDe Leesbaar Landschapswandeling is een leuke manier om

met het publiek aan de slag te gaan. De methodiek levert

daarvoor een eenvoudig hulpmiddel: de landschapsmemo-

kaart. Johan: “Hiermee kunnen de gids en zijn publiek op zoek

gaan naar de kenmerken van het landschap. Zo raken ze ook

in gesprek over wezen en kwaliteit van hun eigen omgeving.

De methode richt zich op het landschap als geheel en op een

gezamenlijke inzet voor het landschap.” Verschillende par-

tijen kunnen aan de hand van deze methode nadenken over

kwaliteit en behoud van het landschap. Agrariërs, particuliere

grondeigenaren, bewonersgroepen en natuurvrijwilligers

kunnen de werkwijzen van Leesbaar Landschap gebruiken om

zich gezamenlijk in te zetten voor hun eigen omgeving.

CommunicatieboodschapLeesbaar Landschap geeft ook richting aan de communicatie-

boodschap van een streek of plek. Na een Leesbaar Land-

schap-wandeling kun je samen met verschillende streek-

experts zoeken naar het kenmerkende van het landschap.

Welke zijn belangrijk om te laten zien? En welke verbanden

tussen landschap, natuur en cultuur zijn echt zichtbaar?

Of zijn ze weer tot leven te roepen? In Laarbeek heeft deze

zoektocht geleid tot levendige informatieborden die vertellen

over verschillende kenmerkende aspecten van het landschap.

Zo kan de bezoeker vanaf de uitkijktoren dat landschap leren

lezen.

Johan Eppink is programmaleider IVN Nederland, Annemieke Lenssinck is freelance journalist/eindredacteur

16

Ze broeden op percelen met wintertarwe en luzerne. Maar daarbij hebben

grauwe kiekendieven wel wat bescherming nodig. Dankzij die hulp stijgt het

aantal broedparen én het aantal uitgevlogen jongen weer. In 2006 broedden

in het Groningse Oldambt, Flevoland en het Lauwersmeer respectievelijk

dertig, drie en vier paren. De meeste kans om ze te zien maak je in de buurt

van Finsterwolde.

De grauwe kiekendief is van oorsprong een vogel van step-

pen en andere uitgestrekte gebieden. Hij komt in vrijwel heel

Europa voor. Net als alle twaalf soorten kiekendieven behoort

ook de grauwe kiekendief tot de sperwerachtige. De drie in

Nederland broedende soorten – bruine, blauwe en grauwe

– bouwen een nest op de grond. Opvallend, want veel roofvo-

gels broeden in bomen.

Grauwe kieken zoeken hun voedsel tot 20 kilometer van hun

broedgebied. In goede muizenjaren dienen veldmuizen als

stapelvoedsel, maar ook zangvogels, hagedissen en grote

insecten staan op het menu.

Het vrouwtje legt in het voorjaar twee tot vier eieren die zij al-

leen (de man voedt haar) in 27 tot 40 dagen uitbroedt. Dankzij

veel voedsel, gebracht door beide ouders, zijn de jongen na

vijf tot zeven weken vliegvlug en groot genoeg om de jacht-

technieken van hun ouders te leren.

Door aantasting van de oorspronkelijke leefgebieden waren

grauwe kiekendieven in de jaren tachtig vrijwel uit Neder-

land verdwenen. Het tij keerde in de jaren negentig toen er

door de braaklegging in Groningen, bedoeld om agrarische

overproductie tegen te gaan, weer uitgestrekte ruige terreinen

ontstonden met enorme aantallen muizen en zangvogels.

De braakregeling is opgevolgd door subsidie voor kruidenrijke

akkerranden met ook hier vele zangvogels en muizen. Grauwe

kieken broeden in het gewas en moeten daarom beschermd:

eieren noch jongen zijn bestand tegen de oogstmachine.

Dankzij tientallen enthousiaste boeren en vrijwilligers worden

de nesten opgespoord en nauwgezet beschermd.

ff* zien - voorjaar 2007

Grauwe Kiekendief bij FinsterwoldeDoor Monica Wesseling

Gezocht: Grauwe KiekendiefLatijnse naam: Circus pygarcusFamilie: Accipitridae (sperwerachtigen)Oorspronkelijk broedgebied: steppen, duinen, hoogveen, heideAantal broedparen Nederland: 35 tot 40Broedgewoonte: twee tot vier eieren, broedtijd 27 tot 40 dagenUiterlijk man: grijsblauw verenkleed met zwarte vleugel-punten plus twee zwarte bandenUiterlijk vrouw: bruin verenkleed, lichtere borst met lichte strepenGewicht man: 260 gramGewicht vrouw: 370 gramSpanwijdte: 98 tot 110 centimeterVoedsel: muizen, zangvogels, hagedissen, insectenOverwintering: AfrikaIn Nederland aanwezig: april tot en met septemberVerschil met andere kiekendieven: kleiner, slanker en met een relatief lange staart

Foto: Bijlsma en RuiterN

atuu

r en

leef

omge

ving

Met IVN Oldambt op zoekOp zondagochtend 6 en 13 mei organiseert IVN Oldambt

excursies op zoek naar de Grauwe Kiekendief vanaf de

Reiderwolderpolder bij Finsterwolde. De excursies worden

geleid door gids Ben Koks van de Stichting Werkgroep Grauwe

Kiekendief.

Aanmelden vooraf verplicht (vol is vol): Henri Thunnissen, IVN-Oldambt, tel. 0598-446258 of e-mail: thun007@home.nl Kosten deelname: € 3,- (incl. koffi e/thee en cake).Verzamelen om 10.00 uur bij galerie/theeschenkerij de Gro-ninger Kroon, Reiderwolderpolder 4, Finsterwolde (zie kaart en route), waar vooraf een inleiding wordt gehouden onder het genot van een kop koffi e/thee met cake.

17

TrekrouteLang is gedacht dat grauwe kiekendieven in het najaar altijd direct naar het zuidwesten

vliegen. Onderzoek rond twee in Groningen gezenderde vogels wijst echter uit dat de die-

ren eerst oostwaarts gaan en de Midden-Europese gebieden bezoeken. De ene vogel trok

vervolgens wel via Spanje en Marokko naar Senegal om vandaar met de treksprinkhanen

mee oostwaarts te buigen naar Afrika. De ander koos een route via Italië en Tunesië en be-

landde via Algerije in Nigeria. Deze route wordt normaliter op de terugweg gekozen. Nader

onderzoek moet meer duidelijkheid verschaffen.

Kijk voor meer informatie op www.grauwekiekendief.nl

De routeHet uitgestrekte en overzichtelijke

akkerland van Oost-Groningen is het

belangrijkste broedgebied van grauwe

kiekendieven. De Reiderwolderpolder,

vijf kilometer ten noorden van Finster-

wolde, is een goed kijkgebied en te

overzien vanaf de weg Reiderwolder-

polder. Vanuit het centrum van Finster-

wolde oostelijk rijden en eerste weg

linksaf (Kerkweg). Aan het einde van

de weg links- of rechtsaf (Reiderwol-

derpolder). Bij Galerie, theeschenkerij

en beeldentuin de Groninger Kroon

(150 meter rechts) zijn vanaf het terras

de vogels te zien. Openbaar vervoer:

neem vanuit NS-station Winschoten

een bus of lijntaxi naar de Hongerige

Wolf, vandaar is het 15 minuten lopen.

*) fl ora en fauna

Eerste uit serie met kenmerkende seizoens-

soorten, en waar deze te vinden zijn.

Met dank overgenomen van natuurmaga-

zine Grasduinen.

De IVN-afdeling organiseert ter plekke

excursies op zoek naar de beschreven

soort.

Grasduinen biedt elke maand natuur-reportages, foto’s, tips en ideeën om er zelf op uit te trekken. Meer informatie, zie www.grasduinen.nl

Monica Wesseling is freelance journa-list

>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>

>> >>>>>>>>>>>>>

>>>>>>>>>>>>>>

>>>>>>>>>>>> >>>>

>>

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

>>

>>

>

>>>>>>>>>

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>

Illustratie: Hans Könemann

18

Door Marieke van Geel

Jeug

d en

jong

eren

Bij WoesteLand staan verschillende vormen van natuurbele-

ving centraal. Bij alle activiteiten doen we vrijwilligerswerk in

de natuur. Dé manier om intensief in contact te komen met

landschap en leefomgeving. In andere programmaonderdelen

werken we een thema inhoudelijk uit. Zo hadden we het deze

winter op Schiermonnikoog over afval en klimaatverandering

en dachten we op de Weerribben na over water. Deze zomer

gaan we aan de slag met LandArt: energie, praktisch idea-

lisme en nieuwe natuurgebieden.

Onze ‘educatiefjes’ zijn een andere manier om veel te weten

te komen over natuur en milieu. Een educatiefje is een ver-

haaltje over een dier, boom, plant of een verschijnsel. Bijvoor-

beeld over de herkomst van de naam, een ezelsbruggetje om

soorten uit elkaar te kunnen houden of een mooie mythe over

de ontstaanswijze van een gebied. Hier geven we er vast vijf!

Kabouters en eikenDe eik is de lievelingsboom van de

kabouters. Ze roken eikeltjestabak in

de pijpjes waar de eikels in zaten. In de

zomer gebruiken ze de pijpjes van de zo-

mereik. ‘s Winters zoeken ze pijpjes van

wintereiken, met de korte steeltjes heb-

ben ze het vuurtje bijna in hun handen.

Lekker warm!

Dat de bladeren van de zomereik korte

steeltjes hebben en die van de wintereik

lange is ook makkelijk te onthouden.

In de zomer dragen de kabouters korte

broeken, in de winter lange!

Mestkevers als busDraai eens een mestkever om! Die mooie

grote glimmende kevers fungeren als bus

voor mijten. Bij de ene mesthoop kruipen

de mijten op de buik van de kever, bij de

volgende springen ze er weer af.

Woeste educatie

Het IVN draagt bij aan een duurzame samenleving

door mensen te betrekken bij natuur, milieu,

landschap en leefomgeving. Ook WoesteLand,

de jongerentak van het IVN, zet zich daarvoor in.

Voor én door jongeren.

Den, spar of lariks?Als we aan het werk gaan zegt de beheer-

der dat de grove dennen mogen worden

omgezaagd, maar dat we sparren moeten

laten staan. Hoe zie je in hemelsnaam

het verschil?

Gelukkig is er het eeuwenoude ezels-

bruggetje. De naalden van naaldbomen

zitten in naaldhulzen aan de takken. Bij

sommige bomen zitten de naalden per

stuk vast aan de boom, solo dus, en dat

zijn sparren. Aan dennentakken zitten ze

met een duo bij elkaar. Een lariks heeft er

legio in een bosje zitten.

(Helaas zijn er enkele uitzonderingen,

met drie of vijf naalden bij elkaar, deze

komen gelukkig niet zo veel voor.)

Foto’s: WoesteLand

WoesteLand Werkweekend

Ken je het WoesteLand Werkweekend? Dat is dit jaar in het weekend na Pasen (13-15 april). Kijk voor meer informatie op www.woesteland.nl

Dit zijn onze WoesteLand-zomerkampen. Ga je mee?

Lost11 juli – 20 juli Mystiek in Ierland

Waß du Wild 13 juli – 20 juliWild spotten in Duitsland

Groene vingers, vuile handen23 juli – 28 juliPraktisch idealisme op biologische boer-derij Zonnehorst

Save your energy30 juli – 4 augustusAan de slag met energie op de Meinweg

Tussen kunst en kosmos6 – 11 augustusLandArt op de Meinweg

Stap Op!6 – 13 augustusFietstocht langs nieuwe natuur, van Friesland tot Nijmegen

Costa del Vlie20 – 25 augustusGeen typische strandvakantie op Vlie-land

De Woeste Inval13 – 25 augustus Iedereen is welkom op de Holterberg

Voor meer informatie en inschrijving kun je terecht op www.woesteland.nl

Wandelend wad Schiermonnikoog hoort bij de provincie

Friesland, maar ligt toch meer in Gronin-

gen. Kijk maar op de kaart. Provincies

maakten ruzie over wie het waddeneiland

mag claimen. Hoe komt dat zo?

Het eiland waar wij elke winter op kamp

gaan wandelt de ene provincie uit en de

andere in. Aan de westkant slaat de zee

land weg, aan de oostkant groeit er door

aanslibbing land aan. Het dorp Wester-

buren, dat aan de westkant lag zoals

de naam al doet vermoeden, is al lang

geleden door de zee verzwolgen.

NatuursprookjesDe natuursprookjes van Els Baars zijn

geliefd bij WoesteLanders. Wil je weten

hoe het winterkoninkje aan zijn naam

komt, waarom de roos stekels heeft die

omlaag wijzen of waarom het roodborstje

een rood borstje heeft? Kijk dan op

www.natuurverhalen.nl

Marieke van Geel is lid van de kerngroep WoesteLand

19

20

Initiatief? www.DuurzameDinsdag.nl!Op 4 september 2007 is het voor de achtste keer Duurzame Dinsdag. Het thema is dit jaar duurzaam consumeren. Symbolisch wordt het Duurzame Koffertje aan een vertegenwoordiger van de politiek overhandigd. Het Duurzame Koffertje is gevuld met initiatieven, wen-sen en statements van burgers en organisaties. Tussen 4 maart en 1 juni kan iedereen via de website www.duurzamedinsdag.nl een duurzaam initiatief voor het koffertje indienen dat aansluit bij het thema.

Vijftig jaar Nationale Boomfeestdag Op 21 maart is het feest. Al vijftig jaar plant de

Stichting Nationale Boomfeestdag bomen en levert

daarmee een bijdrage aan een groene, gezonde

wereld voor, door en met kinderen. Het zou mooi

zijn als alle 8500 Nederlandse basisscholen in dit

jubileumjaar meedoen. Daarom krijgen ze allemaal

een jubileumboom aangeboden. De nationale

viering is voor het eerst in de stad. In de nieuwe

stadswijk IJburg in Amsterdam mogen 750 kinde-

ren helpen bij het planten van vijftig grote bomen.

Er wordt een bomenmusical opgevoerd, er is een

Kids for Trees-songfestival en een gala waarvan

de opbrengst naar aanplant gaat voor het nieuwe

KinderBomenBos. Hier groeien Geboortebomen

en Gedenkbomen. Bovendien krijgt het bos een

educatief karakter. Samen met Staatsbosbeheer

werkt de stichting Natio-

nale Boomfeestdag aan

een educatief programma:

in het najaar komt er een

lespakket voor de boven-

bouw van de basisscholen

over het belang van bomen

en natuur.

IVN ontvangt 1,5 miljoen euro Over 2006 ontving IVN weer een

bedrag van 1,5 miljoen euro van de

Nationale Postcode Loterij. In totaal

keert de Postcode Loterij 216 mil-

joen euro uit aan 53 goededoelen-

organisaties; vier miljoen euro meer

dan over 2005, dankzij de met bijna

drie procent gestegen totaalinleg

van ruim 432 miljoen euro.

De Landschappen ontvingen een

bijdrage om het project ‘Laat het

Reitdiep weer kronkelen’ uit te

voeren. De Landschappen willen

met dit project het unieke cultuur-

landschap van het Reitdiepdal in de

provincie Groningen een robuuste

basis geven voor de toekomst en

voor het publiek beter ontsluiten.

De reservaatgebieden in het Reit-

diepdal vallen onder de Ecologische

Hoofdstructuur (EHS).

Uit het veldBerichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatie

24e IVN-zomerweek Cultuurhistorie, landschapsbeheer, wandelen en fi etsen in de natuur, creativiteit en een ac-

tief programma voor jong en oud. Dat zijn de ingrediënten van de IVN-zomerweek van 4 tot en

met 11 augustus aan het Veerse Meer, vlak bij Arnemuiden. Deze editie staat water centraal.

De accommodatie is in het Zilveren Schor. Dit natuurgebied aan de westzijde van het Veerse

Meer heeft een eigen strandje en zicht op de eilandjes in het Veerse Meer. De Noordzee is op

fi etsafstand.

Kosten: IVN’ers en gezinleden vanaf 14 jaar € 235,- ; niet-IVN-leden € 245,- ; Kinderen van IVN-leden 5 t/m 13 jaar € 155,- ; voor niet-IVN-leden € 160,-.Aanmelding: via website of Wil de Jong, tel: (043) 3521109, e-mail: ivnzw.dejong@kpnplanet.nlInformatie: www.ivn.nl/zomerweek

Themajaar Biodiversiteit Nationale ParkenIn het weekend van 2 en 3 juni gaat

in Nationaal Park De Biesbosch het

Biodiversiteitjaar van start dat in

alle Nationale Parken wordt gehou-

den. Het startsein valt samen met

de 1001-soortendag 2007. Natuur-

deskundigen en bezoekers gaan

dan samen op pad om binnen 24

uur zoveel mogelijk soorten te tellen

op verschillende locaties in Neder-

land. Op elke locatie zijn allerlei

publieksactiviteiten. De 1001-soor-

tendag is onderdeel van het project

‘Bezoekerscentra op de bres voor

biodiversiteit’, waaraan in 2006 en

dit jaar vijfendertig bezoekerscentra

meedoen. Er is een handreiking met

tips ontwikkeld, een training voor

excursieleiders, een interactieve

expositiezuil met veel spelelemen-

ten, een ‘Natuur-doekaarten-set’,

een kaartenset met vijftig leuke op-

drachten om met kinderen te doen

in elk natuurgebied en de ‘Scheur

door de natuur’ kalender. Deze is,

net als de Natuur-doekaarten-set ,

te koop bij de bezoekerscentra of te

bestellen via: m.mulder@ivn.nl

Voor meer informatie en program-ma: www.bezoekerscentra.info

21

PO

DIU

M˜ O

KT

OB

ER

20

06

, (34

e ja

arg

an

g) - w

ww

.po

diu

mo

nlin

e.n

l

PODIUMvoor educatie en communicatie over natuur en leefomgeving

Kwaliteitsmeter

Natuurhuis Apeldoorn

Leerprocessen omgevingseducatie

Langetermijneffecten NME

Cultuureducatie en NME

Den Haag Schittert

Sociaal leren

In Memoriam Jan Tuttel (1943 – 2006)Op 30 december 2006 overleed Jan

Tuttel na een lang ziekbed. Jan was

meer dan betrokken bij het IVN. Zijn

enthousiasme en grote creativiteit

laten duidelijke sporen na! Als

NJN’er deed hij mee aan het eerste

Natuurbeschermingswerkkamp van

het IVN in 1962; er zouden er vele

volgen. Hij werd in 1965 bestuurslid

van zowel de IVN-afdeling Eelde

als van district Drenthe en zat in

veel commissies en besturen van

diverse natuur- en cultuurorga-

nisaties. Jan hield zich naast de

natuurbescherming bezig met het

landschap, weerkunde, cultuurhis-

torie, volkscultuur, luchtvaart en

techniek, toerisme. Hij had gewoon

‘plezier in dingen’.

Hij schreef artikelen, verhalen, sa-

gen en boeken, verzorgde columns

voor de krant en had programma’s

op de regionale radio en TV. Zijn

verhalen waren divers en vol kennis

en humor. Hij hield een website bij

als een encyclopedie over onder

meer natuur, sagen, volkskunde,

paasvuren en het jeneverbesgilde.

In 1981 kwam Jan in dienst van het

IVN als eerste provinciaal consulent

Drenthe. Later werd hij coördinator

van de Nationale Parken in het

Noorden. Een paar jaar voor zijn

vervroegde pensionering werd hij

gedetacheerd bij Staatsbosbeheer,

een baan die hij erg ambieerde.

Helaas werd hij ruim 4 jaar geleden

ernstig ziek, maar hij ging door

met zijn werk. Tot het laatst was

hij aan het schrijven. Dat leverde

bijvoorbeeld boekje ‘Nieuwe sagen

en korte verhalen’ op. Je kon niet

om hem heen; zijn gedrevenheid en

enthousiasme lieten je niet gauw

los. Wij zijn hem dankbaar voor al

zijn werk, waarbij hij veel vrienden

maakte en veel mensen letterlijk en

fi guurlijk de weg wees in de natuur.

Kwaliteitsmeter NMEDe Kwaliteitsmeter is een mooi hulpmiddel om de kwaliteit van NME-materialen en -diensten te meten. Dit instrument brengt bovendien de samenhang in kaart in het aanbod van NME-producten. Dat gebeurt aan de hand van het Basispakket dat zes ontwikkelingsgebieden bevat, zoals Besef, Zorg en Verantwoordelijkheid en Waardering. Afgelopen najaar zijn twaalf mensen uit het NME-veld tot screener opgeleid. Lesmateriaal dat zij met de Kwaliteitsmeter hebben gescreend kan in de database. NME-organisaties kunnen deze materialen uitwisse-len. De NME-centra in Zuid-Holland, Noord-Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel en Limburg laten hun producten screenen of hebben dat al gedaan. De meeste worden lid van de Kwaliteitsmeter. De database wordt dit jaar dus fors uitgebreid met nieuwe produc-ten. Om een beeld te krijgen van de database gaat u naar www.podiumonline.nl/kwaliteits-meter Klik op de Database. Vul in bij Gebruikersnaam: nmepodium Wachtwoord: nmepodium Alleen leden van de database kunnen analyses, handleidingen en leerlingenmateriaal van alle producten downloaden. Informatie: Jeanne Hup, IVN Nederland, e-mail j.hup@ivn.nl, tel. (020) 6228115.

Groene Maand 2007: Landschap en CultuurhistorieDe voorbereidingen voor de Groene Maand in

september 2007 zijn in volle gang. Het thema is dit

jaar Landschap en Cultuurhistorie. Ons cultuurland-

schap met dijken, wegen, verkavelingspatronen en

kenmerkende bebouwing en begroeiing vertelt het

verhaal van eeuwenlange bewoning. Dat maakt het

landschap tot een levend archief van ons verleden.

Tijdens de Groene Maand kunnen natuurliefheb-

bers fi etsend, kijkend, wandelend, luisterend

en voelend een beeld krijgen van de samenhang

tussen landschap en cultuur. Ook wil de Groene

Maand aanzetten tot discussie over de kwaliteit

van het landschap met aandacht voor ruimtelijke

ontwikkeling en erfgoed.

De afgelopen jaren stijgt het aantal deelnemers aan

de excursies, wandelingen, fi etstochten, hotelarran-

gementen, exposities en andere activiteiten die de

partners organiseren. IVN-afdelingen verzorgen een

zeer groot deel daarvan. Het is de bedoeling dat

dit jaar nog meer partners aanhaken en de Groene

Maand nog meer publicitaire aandacht krijgt.

Zie ook www.groenemaand.nl

Vakblad Podium jubileertPodium, vakblad voor educatie

en communicatie over natuur

en leefomgeving , viert dit jaar

zijn 35e jaargang. Onder de titel

‘Podium Live’ organiseert dit

IVN-blad daarom inspirerende

activiteiten rondom het vakge-

bied natuur- en milieueducatie.

Eerste activiteit is een serie

lunchlezingen in samenwer-

king met Studium Generale van

Universiteit Utrecht. Wetenschap-

pers belichten hierin hun visie

op actuele maatschappelijke

thema’s, die ook relevant zijn

voor het natuur- en milieueduca-

tieve werkveld.

De gratis lezingen zijn op don-

derdagen van 13.00 tot 13.45

uur in de Boothzaal van de

Universiteitsbibliotheek op De

Uithof. Ze vinden plaats rondom

enkele door de Verenigde Naties

uitgeroepen dagen zoals Wereld-

WaterDag (22 maart), WereldGe-

zondheidsDag (5 april), EarthDay

(19 april), WereldBiodiversiteits-

Dag (24 mei) en WereldErfgoed-

Dag (7 juni).

Zie ook www.ivn.nl/podiumIn het najaar organiseren ook andere universiteiten en hoge-scholen activiteiten in verband met het Podium-jubileum.

22

Gehakkelde Aurelia

Klimaatveranderingen

in je achtertuin - 2007

Boomblauwtje

Door Inez de Jong

Educ

atie

en

com

mun

icat

ie

Koninginnepage

Witje

Hier groeit! De klimaatcampagne van de goede doelen van de Nationale

Postcode Loterij duikt steeds vaker op in kranten, op televisie en bij

bijzondere acties. Ook het onderdeel Klimaatverandering in je achtertuin

van IVN, SKBN en De Kleine Aarde heeft deze lente veel activiteiten

op stapel staan. Van een reizende tentoonstelling en een vlindertelling

tot een klimaatwijzer voor natuurgidsen.

In het kader van Hier heeft het IVN een tentoonstelling

gemaakt over de gevolgen van de opwarming van de aarde.

Bezoekers zien op de expositie dat de klimaatverandering niet

alleen een verhaal is dat zich ver weg afspeelt. En dat het gaat

over extreme droogte en smeltende ijskappen. De opwarming

van de aarde is immers ook van invloed op onze eigen leefom-

geving. En de gevolgen zijn in onze eigen achtertuin zichtbaar

en voelbaar. Hoe? Dat maakt de tentoonstelling zichtbaar aan

de hand van de thema’s weer, natuur, recreatie en gezond-

heid.

De tentoonstelling reist vanaf 1 april langs bezoekerscentra en nme-centra. Zie voor meer informatie www.ivn.nl/klimaat en www.hier.nu

Nationale VlindertellingActieweekend 12 en 13 meiOp 12 en 13 mei kan iedereen de nectarkroegen en vlinder-

tuinen bezoeken en waarnemingen noteren. Zo staan de

bezoekers stil bij de gevolgen van

de opwarming van de aarde die

ook in onze achtertuin zichtbaar

wordt. Er is in het actieweekend

van alles te zien en te doen in de

nectarkroegen en vlindertuinen die

meedoen. Leuk voor kinderen én

volwassenen.

Meer informatie over de Nationale Vlindertelling en de locaties op www.ivn.nl/klimaat en www.hier.nu

Klimaatwijzer voor natuurgidsenOver klimaatverandering wordt veel gepubliceerd. Te veel om

als natuurgids allemaal bij te houden. Daarom verschijnt eind

maart ‘Klimaatverandering in je achtertuin. Informatie voor

natuurgidsen’. Geschreven voor IVN-natuurgidsen maar zeker

ook interessant voor andere natuurliefhebbers. De klimaat-

wijzer geeft inzicht in het begrip klimaatverandering en vertelt

ook over de belangrijkste oorzaken van deze verandering.

Verder komt de invloed op de fl ora en fauna in Nederland aan

de orde. De klimaatwijzer vertelt ook over de concrete veran-

deringen bij specifi eke soorten die IVN natuurgidsen in het

veld tegen kunnen komen. Bij elke soort is de biotoop vermeld

en bij veel soorten staat ook een ‘weetje’ dat gidsen tijdens de

excursie aan het publiek kunnen vertellen.

Meer informatie: kijk op www.ivn.nl/klimaat

Ons land bestaat nog voor tweederde uit

agrarisch cultuurlandschap. In de volks-

mond noemen we het ‘het platteland’.

Ambtenaren hebben het over ‘het witte

gebied’. Ronduit beledigend. De ons

omringende landen spreken met meer

respect over hun landschap. Ze noemen

het de ‘country side’ of ‘la campagne’.

Daarbij loopt hen het water in de mond

en dringen zich bij hen visioenen op van

het gezonde, goede buitenleven.

Natuurlijk is door vele ruilverkavelingen

vrijwel alles wat boven het maaiveld

uitstak gerooid, rechtgetrokken of geëga-

liseerd. Hierdoor is veel van ons land-

schap inderdaad zo plat geworden als

het nu is. Erger is dat velen denken dat

de weidsheid en de vergezichten bij ons

land horen, terwijl leegheid, geschiede-

nisloosheid en een chronisch gebrek aan

biodiversiteit heersen. En helaas gaat de

vervlakking van Nederland door. Deze

teneur valt jaarlijks terug te lezen in de

Natuurbalans van het Milieu- en Natuur-

planbureau.

OpknapbeurtMet haar Deltaplan voor het landschap

wil de Vereniging Nederlands Cultuur-

landschap de vervlakking stoppen en

ons landschap een opknapbeurt geven.

Dat moet vooral gebeuren op de ran-

den van percelen, waar de agrarische

bedrijfsvoering nu al niet optimaal is.

Heggen, plasdras-sloten, akkerranden,

houtwallen enzovoorts moeten het land-

schap aankleden. Het Deltaplan voorziet

bovendien in tienduizenden kilometers

recreatieve routes, die ons eerder in

ruilverkavelingen zijn afgenomen; van

een mooi landschap moet je immers wel

kunnen genieten. De aanleg van nieuwe

landschapselementen levert een heel rijk

planten- en dierenleven op. Kriskras door

Nederland ontstaat een groen-blauw

netwerk en scheppen we een landschap

waar we trots op kunnen zijn!

Landschap rendeertNatuurlijk kost dit geld. Niet alleen moe-

ten de eigenaren van de grond betaald

krijgen voor hun landschapsbijdrage,

ze moeten er ook wat aan verdienen.

Waarom zouden ze het anders doen?

De uitvoering van het Deltaplan kost

600 miljoen euro per jaar. Veel, zegt u?

Cultuurlandschap heeft opknapbeurt nodig

De stelling van Amsterdam

Neemt u zelf ook stelling en heeft u een uitgesproken mening over een onderwerp dat een

relatie heeft met natuur, milieu en educatie, stuur deze dan in maximaal 400 worden naar:

mensennatuur@ivn.nl

De hier ingenomen stelling geeft uitsluitend de mening weer van de auteur, niet van de

redactie of het IVN.

23

Volgens het RIVM levert de inzet van

grond, arbeid en kapitaal in de recreatie-

sector in de laatste mooie landschappen

en natuurgebieden nu al acht miljard op

per jaar. Door overal een mooi landschap

te scheppen kunnen we die acht miljard

gemakkelijk verdubbelen. Doorrekening

van het Deltaplan, met als criticasters de

planbureaus, toont aan dat landschap

rendeert en in ruime mate winstgevend

is. Dus geld is het probleem niet. Er zijn

verschillende mogelijkheden om de

fi nanciering duurzaam te garanderen.

Het veiligste is een vermogensfonds dat

genoeg rente oplevert om de kosten te

dekken.

Het Deltaplan voor het landschap kent

vele voordelen. Niets staat ons in de weg

om weer een van de mooiste regio’s van

Europa te worden. Waar wachten we op?

Jaap Dirkmaat, Directeur Vereniging Nederlands Cultuurlandschap

Reageren op deze stelling? Ga naar www.ivn.nl/forum

Foto: René Ros, Stelling van Amsterdam

24

Agenda

Nationale Boomfeestdag21 maartDit jaar voor de vijftigste keer.

Jubileumactiviteiten: planten van

bomen in alle gemeenten op het-

zelfde tijdstip, aanbieden van een

boom aan 8500 basisscholen en

het Kids for Trees-Songfestival en

een musical.

www.boomfeestdag.nl

Wereldwaterdag22 maartHet thema van de Wereldwaterdag

2007: ‘Coping with Water Scarcity’.

www.worldwaterday.org

Landelijke Vlinderdag24 maart Voor donateurs, vrijwilligers en alle

anderen die geïnteresseerd zijn in

vlinders en libellen. Tijdens de dag

staan waarnemingen centraal.

www.vlinderstichting.nl

Landelijke Trenddag NME29 maart De dag is bedoeld voor leiding-

gevenden en beleidsmakers van

NME-centra. In conferentiecentrum

Drakenburg in Baarn.

www.podiumonline.nl/9861

Actieweekend ‘Klimaat in je achtertuin’12 en 13 meiNationale Vlindertelling en andere activiteiten rond

het project ‘Klimaat in je achtertuin; van nectar-

kroeg tot bijenhotel’. Dit samenwerkingsproject van

het IVN, Stichting Kinderboerderijen Nederland, De

Kleine Aarde en de Natuurkalender is onderdeel van

de nationale klimaatcampagne HIER. Zie ook pag.

22.

www.ivn.nl/klimaat

Nationaal Kinderboerderijen Weekend 12 en 13 meiEen kijkje achter de schermen bij de kinderboerde-

rij. Het thema is dit jaar ‘jong leven’.

www.kinderboerderijen.nl

Reizende klimaattentoonstelling en Klimaatroute Vanaf 1 april Bij de Kleine Aarde en reizend langs bezoekerscen-

tra: een interactieve en speelse tentoonstelling,

waarmee iedereen kan ervaren wat er aan de hand

is met het klimaat. En: hoe je zelf ‘klimaatneutraal’

kunt leven.

www.ivn.nl/klimaat en www.dekleineaarde.nl

Voorjaarsexcursie:

Vroege Vogelexcursie in Groninger StadsparkJe moet er vroeg voor uit de veren. Maar een vroege morgen in mei is hét moment om vogels te leren kennen en herkennen. Jaarlijks gaan dan ook meer dan vijftig mensen mee met de Vroege Vogelexcursie van de vogelwerkgroep van de IVN afdeling Groningen/Haren. Het oud-ste park van Groningen biedt een thuis voor veel verschillende vogelsoorten. In mei kun je daar optimaal van genieten: naast soorten die je het hele jaar door kunt waarnemen, - zoals roodborstje, winterkoning en merel – zijn dan ook zomergasten als fi tis, tjiftjaf, zwartkop en tuinfl uiter terug. Kleine groepjes gaan onder leiding van een ervaren gids zo stil mogelijk op pad. Je kunt dan als het ware een voor een de zang van de verschillende ontwakende soorten herkennen.

Datum: zondag 13 mei, start 4.30 uur, einde 7.00 uur. Vertrek- en eindpunt: ijscokar aan het begin van de Concourslaan, vlak bij de Paterswoldseweg. Informatie: e-mail: ivn-gron-haren@castel.nl of kijk op www.ivn-groningenharen.nl

Voor meer Vroege Vogel- en andere voorjaarsexcursies, zie de excursieagenda op www.ivn.nl

Voor meer voorjaarsexcursies en vele andere activiteiten van IVN-afdelingen zie www.ivn.nl, ook voor links naar afdelingssites. Veel informatie van en voor na-tuur- en milieueducatieve centra zijn te vinden op en via www.podiumonline.nl

25

> NOORD-HOLLAND

Mysterieuze MummiesVan 1 april tot en met 2 september Dierenmummies en hun bijzondere

verhalen. De dieren zijn op natuurlijke

wijze gemummifi ceerd. Fotografe Marieke

Kleijnee heeft het karakter van elk dier

op kunstzinnige wijze vastgelegd. Met

interactieve spelletjes over mummies.

Pieter Vermeulen Museum, Moerbergplantsoen 20, IJmuiden,www.pieter-vermeulen-museum.nl

Klimaatcafé31 maartVan 20.00 uur tot 22.00 uur.

Café fi lmtheater de Fabriek, Jan Sijbrandsteeg 12, Zaandam,www.milieudefensie.nl/klimaatcafe

> ZUID-HOLLAND

Robot ZooVanaf 2 februariOntdek met enorme robotmodellen

hoe dieren functioneren en bekijk hoe

perfect de natuur in elkaar zit. Bijzondere

kenmerken van dieren als de giraf, de

neushoorn, de vleermuis en de kameleon

worden door middel van deze robotmo-

dellen weergegeven. Hoe verandert een

kameleon van kleur? Hoe beweegt een

reuzeninktvis zich voort en hoe loopt een

vlieg over het plafond?

Museon, Stadhouderslaan 37, Den Haag, www.museon.nl

> LIMBURG

De Geheime Tuin Tot en met 17 juniGeïnspireerd door het beroemde kinderboek Francis Burnett. Kinderen kun-

nen op ontdekkingstocht in een sprookjeswereld. De belevenis draait om de

magische groeikracht van de natuur. Elke plek in de tuin biedt een speel- of

luisteropdracht.

Natuurhistorisch Museum Maastricht, De Bosquetplein 6-7, Maastricht, www.nhmmaastricht.nl

Dag van de Aarde22 april De Stichting Dag van de Aarde introduceert de Dag

van de Aarde met activiteiten (tot eind mei).

www.dagvandeaarde.nl

Actiemaand ‘Proef de aandacht’16 april tot en met 12 meiVolop aandacht voor biologische producten in

winkels en in de media.

www.eigenlijkheellogisch.nl

Week van de Zee19 tot en met 27 mei Jaarlijks evenement dat de Nederlandse kust en

zee op een positieve manier onder de aandacht

brengt aan een breed publiek. Van 19 tot en met 27

mei kunnen bezoekers langs de kust genieten van

meer dan 250 culturele, sportieve, spannende en

leerzame activiteiten.

www.weekvandezee.nl

> GELDERLAND

Gestipt en Gestreept1 april tot en met 26 augustus Kleine, eenvoudige dieren geven

hun geheimen prijs. Niet de zebra

of de tijger maar dieren zoals de

wesp, het lieveheersbeestjes, de

geelbuikvuurpad en de tijgervlinder

spelen de hoofdrol. De expositie

sluit aan bij de belevingswereld van

de allerkleinsten.

Natuurmuseum Nijmegen, Gerard Noodtstraat 121, Nijmegen, www.natuurmuseum.nl

> FLEVOLAND

Die groote leegte, 150 jaar toekomst van het Marker-meerTot en met 22 april 2007Over de mogelijke bestemmingen

van het Markermeergebied be-

staan veel meningen. Een nieuwe

uitbreidingswijk voor Amsterdam?

Een nieuwe luchthaven? Of toch een

groot natuur- en recreatiegebied?

De tentoonstelling toont tal van

bijzondere kaarten, documenten,

maquettes, foto- en fi lmmateriaal en

geeft zo een indringend beeld van

de plannen die in de loop der tijd

voor de inrichting van het gebied

zijn ontwikkeld.

Nieuw Land Erfgoedcentrum, Oostvaardersdijk 01-13, Lelystad, www.nieuwlanderfgoedcentrum.nl

> UTRECHT

Podium JubileumlezingenTot en met 7 juniPodium, IVN-vakblad voor educatie en communi-

catie over natuur en leefomgeving, viert zijn 35e

jaargang met een aantal inspirerende activiteiten:

‘Podium live’. Te beginnen met een aantal lezingen

rondom enkele door de Verenigde Naties uitge-

roepen dagen, zoals WereldWaterDag (22 maart),

WereldGezondheidsDag (5 april), EarthDay (19

april), WereldBiodiversiteitsDag (24 mei) en We-

reldErfgoedDag (7 juni). I.s.m. Studium Generale,

Universiteit Utrecht.

www.sg.uu.nl

> NOORD-BRABANT

Uit de natuur gemaaktVanaf 27 aprilTentoonstelling over het leven van verschillende

volkeren in Papua met de natuur en kunstvoorwer-

pen met de natuur als inspirator.

Natuurmuseum Brabant, Spoorlaan 434, Tilburg, www.natuurmuseumbrabant.nl

Het voortbestaan van de grutto hangt af van weide-

beheer in Nederland en wetlandbeheer in Senegal: is

de grutto uitgebroed, dan stapt hij op om in Senegal

de winter door te brengen. Zo zijn deze landen met

elkaar verbonden. Die verbondenheid voelden ook

de kinderen die elkaar in Senegal ontmoetten voor

het internationale project ‘Moving birds for Senegal’.

Moving birds

for Senegal Door Chris Maas Geesteranus

26

Jeug

d en

jong

eren

Door zijn kwetsbare leefwijze staat de grutto symbool voor de

mondiale aspecten van natuurbehoud. Voor het voortbestaan

van de weidevogel is meer nodig dan traditioneel behoud en

beheer van natuur. Aanpassing van het menselijk en econo-

misch gebruik aan de leefwijze van de grutto moet ook. In

dit vraagstuk lag het educatieve doel van ‘Moving birds for

Senegal’, een project van IVN en Stichting Yoff.

Eind vorig jaar vertrok een groep vwo- en vmbo-leerlingen

samen met leraren en IVN-Natuurgidsen naar Senegal. Leer-

lingen uit Yoff (bij Dakar) reisden daar met hen mee . Onder-

weg kwam op verschillende manieren het dilemma aan bod

van enerzijds de bescherming van de natuur en anderzijds

het gebruik ervan voor menselijke doelen als eten, drinken,

vervoer en brandstof. De groep bezocht het Nationale Park

Djoudj in het noorden, het natuurreservaat bij Popenguine

ten zuiden van Dakar en het dorp Yoff. De leerlingen hoorden

ondermeer wat de (legale) Europese visserij voor de kust van

Senegal betekent voor locale vissers. Ook de gevolgen van de

mangrovekap kwam aan de orde.

Vlotte integratieBen Krause, docent aan De Hoge Berg op Texel, kijkt zeer

positief op de reis die werd gefi nancierd door het ministe-

rie van Buitenlandse Zaken. Hij was vooral verrast door het

gemak waarmee de sociale en culturele integratie verliep. “De

Senegalezen en Nederlandse leerlingen vormden al snel een

hechte groep. Door samen te zingen en muziek ontstond een

heel bijzonder contact.”

Uit de enquête die de docent onder de leerlingen afnam bleek

dat hun kijk op de wereld, de natuur, Afrika en het ontwik-ke-

lingsbeleid drastisch is veranderd. “Deze reis heeft zeker ook

effect op hoe ze met hun eigen leefwereld omgaan. Wat ons

betreft is de reis voor herhaling vatbaar.”

Ook voor de natuurgidsen uit beide landen zijn er toekomst-

perspectieven. Het IVN neemt het initiatief tot samenwerking

tussen IVN-Natuurgidsen en de Nationale Parken en reserva-

ten bij Popenguine. Zij gaan elkaar helpen bij de methodiek.

De IVN-bijdrage versterkt de overdrachtsvaardigheden van de

gidsen.

Meer weten? Kijk op www.yoff.nl

Chris Maas Geesteranus is medewerker IVN internationaaleducation@ivn.nl

ProgrammaHet programma bestond uit drie onderdelen:

bezoek aan het Nationale Park Djoudj in het

noorden, aan het natuurreservaat bij Popen-

guine ten zuiden van Dakar en aan het dorp

Yoff. Aan bod kwamen onder andere:

• (legaal) vissen door Europa voor de

Senegaleze kust en de betekenis van

afnemende vistand voor Senegaleze

vissers. Een in Nederland ontwikkeld spel

maakte dit dilemma duidelijk.

• de gevolgen van mangrove-kap, speciaal in

en rond het natuurreservaat bij Popen-

guine: het verdwijnen van vissen, oesters,

mosselen en garnalen. Een actieve vrouwen-

gemeenschap plant opnieuw mangroves

aan. ‘Moving birds for Senegal’ gaf € 750,-

als compensatie van de mondiale voetafdruk.

De fi nanciering kwam van het programma

Xplore van het ministerie van Buitenlandse

Zaken.

Gesignaleerd Door Leontien Kuip, IVN Kenniscentrum

De dagvlinders van Nederland. Verspreiding en beschermingBos, F.G., Bosveld, M.A., Groenendijk, D.G., Swaay,

C.A.M. van, en Wijnhoff I., de Vlinderstichting.

Naturalis - KNNV Uitgeverij - EIS-Nederland, 2006,

381 p., ISBN 90-5011-227-7, prijs € 49,95, leden-

prijs € 44,95. Verzendkosten: € 3,95 p/bestelling.

Te bestellen via www.ivn.nl/catalogus of de catalo-

gus ‘Natuur in Nederland 2007’.

Deze uitgave geeft een compleet en actueel beeld van de vlinderstand in Nederland. Het boek be-

schrijft uitvoerig alle in Nederland waargenomen

dagvlinders. Met kleurenfoto’s van vlinders, het

rupsstadium en het leefgebied, verspreidingskaart-

jes en diagrammen.

Praktisch natuurbeheer: amfi bieën en reptielenUchelen, E., van, KNNV Uitgeverij,

152 p, ISBN: 978-90-5011-233-8,

prijs € 29,95.

Amfi bieën en reptielen hebben een verborgen levenswijze en veel soorten zijn lastig waar te nemen. Daardoor wordt bij het beheer soms

onvoldoende rekening gehouden

met deze interessante diergroep.

Speciaal beheer maakt het mogelijk

om deze zeldzame dieren aan te

trekken. Veel praktische tips voor

natuurbeheerders en tuineigenaren.

Nieuwe sagen en korte verhalenTuttel, J., 150 p., uitgeverij Van de Berg te Almere-

Enschede, ISBN 978-90-5512-252-3, prijs € 13,50.

Te bestellen via www.ivn.nl/catalogus of de catalo-

gus ‘Natuur in Nederland 2007’.

Van de hand van Jan Tuttel, de onlangs overleden natuuractivist, columnist, publicist en tv-presen-tator/programmamaker en oud-consulent van het IVN (zie pagina 21). Het boekje bevat 34 verhalen

waarin van alles tot leven komt. Een rondspokende

dienstmaagd, het geheime laatje in een kabinet in

de salon van een Drentse havezathe, raadselachti-

ge grafheuvels, een duivels-

rooster bij een Nederlands

Hervormde kerk, de ‘Devils

Bush’ in Engeland en een

vurig kruis op een bergtop

in Duitsland.

Leven in de stad. Betekenis en toepassing van natuur in de stedelijke omgevingZoest, J., van, Melchers, M., KNNV

Uitgeverij, 240 p, ISBN: 90-90-5011-

177-7, prijs € 47,95.

Slechtvalken op wolkenkrabbers, poema’s in de buitenwijken van Los Angeles of varens in de dakgoten van Amsterdam: op het eerste ge-

zicht misschien verrassende feitjes

voor wie bij een stad voornamelijk

denkt aan ‘asfalt’ en ‘beton’. ‘Leven

in de stad’ laat zien dat natuur wel

degelijk ook in de stad aanwezig is.

In het boek analyseren planoloog

Johan van Zoest en stadsecoloog

Martin Melchers de stedelijke om-

geving als leefgebied voor de mens:

aan welke eisen moet een stad

voldoen om onze soort succesvol te

laten voortbestaan?

27

Veldgids Nederlandse zoetwatervissenPrijs € 7,50. Te bestellen via de website

www.sportvisserijnederland.nl

Deze veldgids geeft een actueel beeld van de Nederlandse zoetwatervisfauna en is door de watervaste omslag, uitge-breide determinatietabel en het vissenoverzicht handig in gebruik. Bevat alle ruim 70 vissoorten die in het Nederland-

se binnenwater voorkomen en geeft informatie over hun

herkenning, verspreiding, voedsel en wettelijke status.

De rugstreeppad in de polderRijsewijk, A., van, Stichting RAVON,

2006, 96 p, prijs € 11,00 (+ ver-

zendkosten € 3,50). Te bestel-

len via RAVON Publicatiebureau,

w.dinnessen@wanadoo.nl of per post:

Publicatiebureau RAVON, Sluiskamp

3107, 6605 SL Wijchen.

De auteur van dit boek heeft in Noord-Brabant de kolonisatie van een ven door de rugstreeppad gevolgd. In

Flevoland werkte hij mee aan een drie-

jarig onderzoek naar de verspreiding

en het landgebruik van de soort in een

agrarisch landschap. Zijn kennis heeft

hij in een leuk verhaal beschreven.

Met veel foto’s en weetjes over de rug-

streeppad

en enkele

andere am-

fi bieënsoor-

ten.

2828

NatuurgidsencursusOost-VeluwezoomIngeborg Aalbers, Cynthia Berendsen,

Maarten van den Berg, Ferry Bijl, Marc

Bijlsma, Marijke van Delft, Joke van Ges-

sel, Henk Grijzen, Corrie de Groot, Gem-

meke Halewijn, Henriette Hoetjes, René

Hoetjes, Pia Holtjer, Gerdien Jolink, Bob

van der Linden, Anton de Maar, Mattie

Nijsse, Harry Rikken, Elise Sangers, Rob

Timmerman, Irene van Veelen.

SchoolgidsencursusGelderlandGerard Wesselink, Bertus Schoenmaker,

Joop Otten, Riek van de Veen, Gerdien

Velderman, Jolanda Keltjens, Gerard

Doornbos, Mai-Britt Peters, Willie

Wielinga, Joke te Velthuis, Ettie Segers,

Saskia Heinen.

Samen de natuur inLimburgStanislaus Kochanowski, Marcel Smeets,

Helmut Safl eur, Taha Verheyden, Michael

Martens, Pierre Straus, Jan Boots, Erik

van Buul.

Jubilea / Geslaagden Jong geleerd....Onze jeugd vervreemdt van de natuur, zo viel te lezen in De Telegraaf, Spits, Metro en verschillende nieuwssites. Onlangs vroegen ze mij hoe dit komt.Veel kinderen komen weinig in aanraking met de natuur. Op school is er weinig tijd voor en de ecologische kennis van onderwijzend personeel schiet helaas vaak tekort. Verder valt in veel woon- en schoolomgevingen weinig natuur meer te beleven.

De gevolgen blijven niet uit. Stadskinderen tekenen paarse koeien zoals ze die in tv-reclames zien, ze denken dat olifant en leeuw gevaar lopen uit te sterven in Nederland en als ze al eens in het bos komen, ruikt het er naar dennenshampoo. Een groot deel van de jeugd heeft geen inzicht meer in de betekenis en waarde van hun natuurlijke leefomgeving. De generatie van morgen kent haar plek in het ecologische systeem niet meer en verliest zo elk gevoel voor verhoudingen daarin. Dat heeft uiteindelijk zelfs gevolgen voor hun gezondheid en gevoel van welbevinden.Kinderen moeten meer naar buiten, aan de slag in bijvoorbeeld schooltuinen. Scholen moeten verder meer tijd steken in lessen waarin de samenhang tus-sen economie, natuur en mens in de eigen leefomgeving wordt besproken. Investeringen in zulk natuur- en omgevingsonderwijs zijn broodnodig. Een mooi voorbeeld daarvan is te vinden op www.scholenvoorduurzaamheid.nl, waarin IVN met scholen, overheden, bedrijven en maatschappelijke organisa-ties samenwerkt.

IVN zelf investeert volop in betrokkenheid van kinderen en jongeren bij natuur en milieu. We blijven werken aan de kwaliteit van natuur- en omgevings-onderwijs en lifelong learning op dit gebied. Dat doen we in samenwerking met het basisonderwijs, NME-centra, Pabo’s en universiteiten. Verder kunnen natuur- en milieueducatie (NME) en sectoren als welzijn, jeugd, sport en gezondheid elkaar over en weer versterken. De Brede School en buitenschoolse activiteiten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de betrokkenheid van jeugd en jongeren bij hun leefomgeving, zodat ze zich ook verantwoordelijk voelen voor de kwaliteit hiervan.

Essentieel is en blijft het, de jeugd van jongsaf aan en dichtbij huis in aanra-king te brengen met de natuur. Dat doen IVN afdelingen in het hele land van Groene Zoom tot Hoogeveen. Verder zijn bekende voorbeelden schooltuinen, natuurspeeltuinen, kinderboerderijen, vakantiekampen, veldwerkactiviteiten en niet in de laatste plaats ons eigen Woesteland! Ook uitdagende natuur-belevenissen wat verder van huis hebben toekomst: van watersafaris en moerastochten per kano tot vleermuisexcursies met een batdetector. Het werk van het IVN is harder nodig dan ooit!

Jurr van DalenAlgemeen directeur IVN vandalen@ivn.nl

29

Al Gore, Amerikaans ex-vicepresident, heeft

een spraakmakende fi lm en een indrukwek-

kend boek gemaakt over klimaatverandering.

Het boek ‘Een ongemakkelijke waarheid’ kost € 25,-. Adviesprijs van de ondertitelde DVD ‘An inconvenient truth’: € 19,99.

Bij bestelling van het boek ontvangt u echter de DVD voor slechts € 5,-! Dat is bovendien inclusief porto en verzendkosten.

Onweerstaanbare aanbieding boek en DVD ‘Een ongemakkelijke waarheid’ van Al Gore: geen € 44,99 maar slechts € 30,-

Maak dus snel € 30,- over

op postbanknummer 26.10.200

t.n.v. MGMG, Haarlem.

Vermeld ‘Combi Gore/IVN’ en het verzendadres.

Uw bestelling wordt verzonden zodra uw overma-

king ontvangen is. Deze actie geldt tot 1 mei 2007.

Dit is een actie van het IVN i.s.m. Maurits Groen Milieu &

Communicatie initiatiefnemer tot de uitgave van de Ne-

derlandse vertaling van Gore’s boek. Voor meer info - ook

over een klimaat-evenement op maat voor uw organisatie -

zie www.mgmc.nl

‘Wat zingt daar?’ is een vernieuwende vogel-

determinatiegids van de Leidse IVN-gids Dick

de Vos en Luc de Meersman. Centraal staat

het herkennen van de zang van vogels.

Als lezer van Mens en Natuur ontvangt u boek

en CD met vogelgeluiden ‘Wat zingt daar?’

(normale prijs € 24,95)

Nú:

• speciale (leden)prijs van € 19,95

• met extra vogelgidsje uit de serie

‘In Beeld’ naar keuze

• geen verzendkosten

Aanbieding geldig t/m 31 mei 2007.

Stuur een e-mail of deze bon met uw naam, adres, postcode, woonplaats én bestelcodes naar: ivn@support.hexspoor.nl of (per post):

IVN - antwoordnummer 16524 - 5280 WJ Boxtel

Zet in het onderwerp: lezerskorting IVN voorjaar 2007

Bestelcode > ‘Wat zingt daar?’: D 85Bestelcodes In Beeld-vogelboekje naar keuze normale prijs (€ 4,95):> Tuinvogels in beeld: IB 10> Broedvogels in beeld: IB 12> Mussen in beeld: IB 4

Korting op ‘Een ongemakkelijke waarheid’ van Al Gore

Een nestkast in de tuin geeft veel kijkplezier.

U kunt de vogels van dichtbij te bekijken.

Tevens schenkt u ze een helpende hand, want

steeds meer natuurlijke nestplaatsen verdwij-

nen, ook voor de huismus: akkers worden

armer, gaten en kieren in gebouwen gedicht

en kapotte dakpannen vervangen.

U kunt gratis de Vivara-Catalogus aanvragen.

Deze staat boordevol nuttige informatie en handige

producten om uw tuin nog aantrekkelijker te maken

voor vogels, egels en andere tuindieren. Bel 0478-

517960 om de catalogus kosteloos thuisgestuurd

te krijgen.

Kijk ook eens op www.vivara.nl

Lezersaanbiedingen

‘Wat zingt daar?’ - vogelherkenning in drie stappen

Nestkast Mus met kortingHuismussen broeden graag in kolonies. Daarom

heeft Vivara speciaal een nestkast ontworpen

waarin drie paartjes tegelijk kunnen broeden. Hier-

mee helpt u de teruglopende populatie van deze

vogelsoort op peil te houden. (40 x 18 x 30 cm)

Bestelnummer: 0-90042

Prijs: van € 29,99, voor € 27,50 (excl. € 3,99 verzend- en administratiekosten)

Wilt u deze nestkast bestellen? Stuur deze bon,

samen met uw naam en adres, naar:

> Vivara

> Postbus 5068

> 5800 GB Venray

30

Waar begin jij met oplossen van het klimaatprobleem?

(advertentie)

ADRESSEN IVN>

Mens en NatuurKwartaalmagazine voor leden en relaties van het IVN

58ste jaargang - nummer 1

Lente 2007

Postbus 20123

1000 HC Amsterdam

e-mail: mensennatuur@ivn.nl

www.ivn.nl/mensennatuur

Redactie

Michiel de Wit (hoofdredacteur), Zefea Samson (redacteur),

Annemieke Lenssinck (eindredactie), Marina de Bekker,

Caroline Dekker, Diederik van Grieken, Ria van Griethuizen,

Natascha Leenstra, Lieke Muyris-Meijer, Tineke Velthorst

Correspondenten:

Frits Colnot, Marcel Donks, Arthur Hilgersom, Ineke Noordhoff

Medewerkers aan dit nummer:

Jaap Dirkmaat, Johan Eppink, Marieke van Geel, Jeanne Hup,

Chris Maas-Geesteranus, Monica Wesseling

Vaste medewerkers:

Rob van de Bor, Leontien Kuip

Ontwerp en vormgeving:

En-i, Nijmegen

Druk:

Hollandia - De Volharding, Amsterdam

Advertenties:

All-Round Media Services, Haarlem,

tel. (023) 5245336, e-mail: amedia@xs4all.nl

IVN is lid van de World Conservation Union IUCN en de Ver-

eniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk).

De PostcodeLoterij steunt het IVN.

COLOFON <IVN NederlandPostbus 20123, 1000 HC Amsterdam

tel. (020) 6228115

e-mail: ivn@ivn.nl

www.ivn.nl

IVN Ledenservice Bereikbaar van maandag t/m donderdag,

tussen 9.00 en 16.00 uur.

tel. (020) 5308860

e-mail: ledenservice@ivn.nl

IVN Consulentschap Drenthe Postbus 125, 9400 AC Assen

tel. (0592) 371740

e-mail: consulentschap.drenthe@ivn.nl

www.ivn.nl/drenthe

IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen

tel. (050) 3135933

e-mail: consulentschap.groningen@ivn.nl

www.ivn.nl/groningen

IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538, 8901 BH Leeuwarden

tel. (058) 2890463

e-mail: consulentschap.fryslan@ivn.nl

www.ivn.nl/fryslan

IVN Consulentschap Utrecht Oostbroek, Bunnikseweg 39, 3732 HV De Bilt

tel. (030) 2210599

e-mail: consulentschap.utrecht@ivn.nl

www.ivn.nl/utrecht

IVN Consulentschap FlevolandBotter 11-37, 8232 JN Lelystad

tel. (0320) 258980

e-mail: consulentschap.fl evoland@ivn.nl

www.ivn.nl/fl evoland

IVN Consulentschap GelderlandJansbuitensingel 13, 6811 AB Arnhem

tel. (026) 3512927

e-mail: consulentschap.gelderland@ivn.nl

www.ivn.nl/gelderland

IVN Consulentschap Noord-HollandDorpsstraat 65, 1901 EJ Castricum

tel. (0251) 650783

e-mail: consulentschap.noordholland@ivn.nl

www.ivn.nl/noordholland

IVN Consulentschap Zuid-HollandOchterveltstraat 41 b, 3015 XL, Rotterdam

tel. (010) 4779669

e-mail: consulentschap.zuidholland@ivn.nl

www.ivn.nl/zuidholland

IVN Consulentschap Zeeland Postbus 334, 4460 AS Goes

tel. (0113) 211675

e-mail: consulentschap.zeeland@ivn.nl

www.ivn.nl/zeeland

IVN Consulentschap Brabant Postbus 883, 5280 AW Boxtel

tel. (0411) 614111

e-mail: consulentschap.brabant@ivn.nl

www.ivn.nl/brabant

IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2, 6041 GH Roermond

tel. (0475) 386460

e-mail: consulentschap.limburg@ivn.nl

www.ivn.nl/limburg

Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3, 8011 CZ Zwolle

tel. (038) 4250960

e-mail: info@natuurmilieu.nl

www.natuurmilieu.nl

31

Door Diederik van GriekenJagers, sportvissers, bijentelers en beschermers van weide-vogels, kerkuilen en andere dieren werken elk op hun eigen manier aan behoud van natuur en milieu. Maar in Stichting De Koppel trekken ze ook samen op. Zo’n vijftien jaar geleden maakte toenmalig wethouder Pouwels zich sterk voor een samenwerkingsverband, vertelt Wiebe Tolman, voorzitter van IVN Hardenberg. “Pouwels zocht meer aandacht voor posi-tieve gedragsbeïnvloeding van burgers en bedrijven.” Dat lukt steeds beter doordat de organisaties en de Histori-sche Kring, stichting Natuurbehoud en de plaatselijke KNNV-afdeling samen optrekken, meent Harry Teuben, directeur van De Koppel. “Onze leden streven nadrukkelijk niet naar eenvormigheid maar ze bundelen wel hun krachten.“ In 2000 opende het prachtige Natuuractiviteitencentrum De Koppel zijn deuren. Het golvende gebouw aan de Overijsselse Vecht heeft een dak van mos. IVN Hardenberg onderhoudt de Koppeltuin. Teuben: “Op de grens van industrie, recre-atie en natuur discussiëren burgers, bedrijven, overheden en natuur– en milieuorganisaties over plannen en beleid. En scholieren uit het basis- en voortgezet onderwijs leren hier aan de hand van allerlei projecten over natuur en milieu. Het Natuuractiviteitencentrum is ook een prima uitvalsbasis is voor het grote aantal vrijwilligers dat zich breed inzet, van beheer en onderhoud van natuurgebieden tot voorlichting aan het publiek.”

Stadsvogels zijn dit voorjaar het thema in De Koppel. Voor meer info: www.dekoppel.com

Diederik van Grieken is redactielid en correspondent Overijssel

Bij ons in... Hardenberg

Heeft uw werkgroep, afdeling, dienst of centrum ook een opmerkelijk of

succesvol project? Meld het bij mensennatuur@ivn.nl

Foto: ***

U een kans - Zij een kans

De Nationale Postcode Loterij is de

grootste Goede Doelen Loterij van

Nederland. Afgelopen jaar keerde zij

ruim 200 miljoen euro uit aan meer dan

50 organisaties die zich inzetten voor de

bescherming van mens en natuur.

Ook IVN Nederland deelt in de

op brengst van de loterij, dit jaar met

een bijdrage van 1,5 miljoen euro.

Hiermee kan IVN Nederland onder andere

natuur- en milieu-educatieve projecten

en campagnes voortzetten en verder

uitbreiden.

Natuur en milieu een kans, maar u ook.

Want tegenover uw steun staan grote

prijzen. Zoals de PostcodeKanjer van

25 miljoen euro en honderdduizenden

andere prijzen.

Meedoen is eenvoudig, bel 0909-0033 (15cpm) of meld u aan

via internet: www.postcodeloterij.nl

Voor € 8,50 per lot speelt u al mee.

Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

Foto: Alfons van Stiphout