1

Handleiding vir die

MEYER-BELANGSTELLINGSVRAELYS (MB-10)

en

Gestruktureerde Beroepsvoorligting

Opgestel deur:

JC Meyer, MA., DPhil Met erkenning aan die volgende medewerkers: Dr JF van Niekerk, Mnre. MB Britz, PS van Reenen, J Visser, Mej M Dippenaar van die Eenheid vir Studentevoorligting, Universiteit van Stellenbosch Prof JA le Roux, Mej MC le Roux, Mnre H Swart, PGR Roelofse en Mev CE Joubert van die Departement Sielkunde, Universiteit van Stellenbosch Prof JS Maritz van die Departement Statistiek, Universiteit van Stellenbosch Mnr J Wium van die Wes-Kaap Onderwysdepartement Mnr AE Meiring van die Kaaplandse Onderwysdepartement Mnr JO Beneke van die Departement Mannekrag, George

Kopiereg voorbehou Stellenbosch

1993

Hersien 2003

2

VOORWOORD

Toetsgebruikers moet kennis neem dat

q die MEYER-BELANGSTELLINGSVRAELYS (MB-10) in September 2000 as ‘n Sielkundige toets geklassifiseer is deur die Psigometrie-komitee van die Beroepsraad vir Sielkunde.

Die MB-10 kan dus

§ afgeneem word deur ‘n sielkundige/psigometris/psigotegnikus onder supervisie van ‘n geregistreerde sielkundige

§ nagesien word deur ‘n sielkundige/psigometris/psigotegnikus onder supervisie van ‘n geregistreerde sielkundige

§ interpreteer word deur ‘n sielkundige/psigometris (provisioneel)

§ verslag oor gedoen word deur ‘n sielkundige

q die MB-10 van toepassing is op:

§ leerders en studente wat bedrewe is in òf die Afrikaanse - òf die Engelse taal

§ opvoedkundige - en loopbaanbesluitneming in grade 7, 9 en 11 en by toetrede tot tersiêre studie

[aangesien die aard van die toetsinhoud en/of inligting daaruit verkry NIE potensieel ‘n nadelige sielkundige effek op die toetsling het nie, kan die MB-10, met toepaslike oordeel, vir ander hoërskool of volwasse groepe gebruik word. In sulke gevalle behoort die routellings en die naaste normgroep oorweeg te word]

q die normatiewe steekproef van die MB-10 beperk is met betrekking tot:

§ geografiese gebied (aangesien leerders en studente uit slegs die Wes- en Suid-Kaap ingesluit is)

§ studente van slegs een universiteit

Die normatiewe steekproef kan dus nie as nasionaal verteenwoordigend beskou word nie.

q My gebruik van apartheidsterminologie soos wit, swart en bruin reflekteer nie ‘n goedkeuring of bevestiging van sodanige terminologie nie, maar is eerder ‘n erkenning van die langdurige en diepgaande uitwerking van apartheid op mense.

Johann Meyer September 2003

3

1. INLEIDING

1.1 Agtergrond

Die Meyer-belangstellingsvraelys, bestaande uit tien velde, hierna verwys na as MB-l0, het uit die Kodus-belangstellingsvraelys (Meyer, 1980) ontstaan. Met inagneming van die dinamika van die beroepswêreld en die grootskaalse politieke en maatskaplike veranderinge in Suid-Afrika is die Kodus ná ‘n dekade in hersiening geneem. Op grond hiervan is daar besef dat daar ‘n behoefte is aan ‘n korter belangstellingsmeetinstrument met eenvoudige ekonomiese administrasie en maklike interpretasie wat algemeen by alle bevolkingsgroepe gebruik kan word. Daar is besluit om dieselfde formaat, rasionaal en breë inhoud van die wetenskaplik gestandaardiseerde en reeds bewese Kodus-belangstellingsvraelys te gebruik. Agt van die oorspronklike twaalf Kodus-belangstellingsvelde is behou en twee nuwe velde, naamlik Linguïsties en Prakties, is bygevoeg. Eerstens is die Skryf- en Lees-belangstellingsvelde, en tweedens die Handwerk- en Masjienwerk-belangstellingsvelde, van die Kodus gekombineer om die twee bogenoemde velde van die MB-10 te vorm. Hierna is alle items hersien, herskryf of vervang om verteenwoordigend van die verskillende beroepsgebiede te wees. Items moes verder so kort en so duidelik moontlik wees en moes binne die ervarings- en begripswêreld van die verskillende normgroepe val. Enkele items is tydens die standaardisasie op die graad sewe groepe verder vereenvoudig.

1.2 Doel met die Vraelys

Die MB-10 is oorspronklik opgestel om die belangstelling van graad 9- en graad 11-leerders en eerstejaarsuniversiteitstudente te meet (Meyer, 1993). Op graad 9-vlak kan die vraelys gebruik word as hulpmiddel by voorligting aan leerders en hul ouers in verband met die keuse van skoolvakke vir die senior standerds. Op graad 11- en hoër vlakke kan dit op dieselfde wyse gebruik word om leerders en studente tot naskoolse vakke, kursusse en/of beroepskeuses te lei. As gevolg van die radikale veranderinge wat sedert 1994 in die Suid-Afrikaanse onderwysstelsel plaasgevind het, is dit nou moontlik dat graad 7-leerders oor hul opvoedkundige toekoms kan besluit, in terme van die tipe skool (bv. tegniese- of akademiesgeoriënteerde skole) wat hulle wil bywoon wanneer hulle die laerskool verlaat. Dié keuse, wat grootliks deur die leerder se belangstelling beïnvloed sal word, sal natuurlik 'n beduidende invloed op sy/haar toekomstige loopbaansgang hê (Meyer, 1998). In die Suid-Afrikaanse konteks is dit slegs Meyer (1980) en later Beytell (1984) wat op graad sewes se belangstelling navorsing gedoen het en dan ook slegs op wit leerders. Beide navorsers het wel bevind dat graad sewes se belangstelling sodanig ontwikkel het dat dit wel getoets kan word en in die praktyk in die beroepsvoorligtingproses gebruik kan word. Terwyl die Kodus (Meyer, 1980) ongestandaardiseer is vir graad 7-leerders, is dit tot onlangs nog in die Wes-Kaap vir dié leerders gebruik as gevolg van die leemte wat daar onder gestandaardiseerde belangstellingsvraelyste vir dié populasie leerders bestaan (Wium, 2001). Daar is dus 'n behoefte aan 'n gestandaardiseerde belangstellingsmeetinstrument vir graad 7-leerders. Weens die feit dat die MB-10 vir graad 9- en graad 11-leerders gestandaardiseer is (Meyer, 1993), was dit vanselfsprekend dat die volgende stap sou wees om dié

4

belangstellingsmeetinstrument vir graad 7- leerders te standaardiseer. Dié opgedateerde weergawe van die MB-10 maak dit dus moontlik dat leerders so vroeg as graad 7 al toekomsgerigte loopbaanvoorligting kan ontvang, waar die resultate op wetenskaplike navorsing gebaseer kan word.

1.3 Belangstelling Belangstelling kan gedefinieer word as ‘n geneigdheid om relatief konstant voorkeur te gee aan sekere soorte aktiwiteite. As ‘n motiverende krag in ‘n besluitnemingsproses kan dit ‘n bewustelike of onbewustelike rol speel. Dit is ‘n gerigtheid van die persoon in sy/haar totaliteit, en die verontagsaming daarvan in ‘n beroepskeuse kan dus verreikende negatiewe invloede op die algemene welsyn van die persoon uitoefen. Die praktiese motiveringsbeginsel wat uit hierdie definisie vloei, is dat die beste rede om enigiets te doen, geleë is in die wil om dit te doen.

1.4 Rasionaal Die vraelys bevat ‘n gelyke getal items verteenwoordigend van tien belangstellingsvelde (36x10) wat met breë beroepsrigtings ooreenstem. ‘n Aanduiding van ‘n persoon se belangstelling is die getal kere wat hy/sy items van een veld bo items van ander velde verkies. Die rangorde en die verhouding van die tien belangstellingsvelde onderling, word dus ook in die proses bepaal.

1.5 Die Belangstellingsvelde By die beskrywing van elke veld word die simbool, ‘n kort definisie en ‘n aanduiding van die inhoud van die items gegee. Ter wille van verdere opheldering, word daar ook sommige beroepe genoem wat gewoonlik met 'n hoë telling (bo die sewentigste persentiel of hoog in die roupunttellingrangorde) in ‘n bepaalde veld verbind word.

1.5.1 In = Voorkeur vir werk met mense as individue of met klein groepies mense

Die indeling van die items sien soos volg daaruit: Humanitêr betrokke wees by mense 28% Menslike gedrag bestudeer 22% Mense raadgee, voorligting doen 17% Onderhoude voer 11% Sosiaal gesellig met mense verkeer 11% Onderwys gee ens. 11% 100% Voorbeelde van beroepe waarin In die hoofbelangstellings-element is, is dié van sielkundige en maatskaplike werker. Voorbeelde van beroepe waarin In saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van verpleegster, mediese dokter, onderwyser en sendeling.

5

1.5.2 Gr = Voorkeur vir werk met mense in groepe en vir openbare optrede

Die indeling van die items sien soos volg daaruit: ‘n Spreker/spreekster wees en toesprake maak 36% Leier/hoof van ‘n groep wees 17% Radio- en televisieoptrede 14% Kursusse aanbied en oorredingswerk doen 14% Hofoptrede, onbekende mense onthaal 11% Mense vermaak as bv. akteur/aktrise 8% 100% 'n Voorbeeld van ‘n beroep waarin Gr die hoofbelangstellingselement is, is dié van politikus. Voorbeelde van beroepe waarin Gr saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van advokaat, televisieprogram-aanbieder en predikant. 1.5.3 B = Voorkeur vir sakebedrywighede Die indeling van die items sien soos volg daaruit: Koop- en verkoopsaktiwiteite 28% Sakeondernemingsbestuur/ontwikkel 17% Beleggings doen, wins maak 17% Teoretiese kennis van handel hê 16% Bemarking doen 11% ‘n Sakeman wees 11% 100% Voorbeelde van beroepe waarin B die hoof belangstellingselement is, is dié van sakeman en ekonoom. Voorbeelde van beroepe waarin B saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van eiendomsagent, bemarkingsbestuurder, finansiële adviseur, afslaer en verkoops-verteenwoordiger. 1.5.4 Nu = Voorkeur vir syfers Die indeling van die items sien soos volg daaruit: 'n Verskeidenheid van praktiese berekeninge doen 53% Finansiële rekeningkundige werk doen 11% Wiskunde 11% Rekenkundige probleme oplos 11% Algemene syferkundige werk doen 8% Gewone rekenkunde (bv. geld uitkeer) 6% 100% 'n Voorbeeld van ‘n beroep waar Nu die hoofbelangstellingselement is, is dié van statistikus. Voorbeelde van beroepe waarin Nu saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van landmeter, bourekenaar en loonklerk. ‘n Sleutel tot die interpretasie van hierdie veld is dikwels in die sterkste ondersteunende veld te

6

vinde. As dit B is, kan dit dui op belangstelling in ‘n beroep soos dié van rekenmeester. In die geval van Sc kan dit dui op beroepe soos dié van wiskundige of fisikus. 1.5.5 L = Linguïstiese voorkeur. Voorkeur vir lees en skryf Die indeling van die items sien soos volg daaruit: Verskeidenheid leeswerk doen 31% Kennis van letterkunde hê 14% Boekwinkels, biblioteke besoek 8% Joernalistieke artikels skryf 19% Sake- en inligtingskryfwerk doen 14% Briewe, stories ens. skryf 14% 100% Afgesien van die totaaltelling in hierdie veld is dit ook moontlik om aparte roupunttellings vir die lees- sowel as die skryfonderafdelings vas te stel. Daar is 16 lees- en 20 skryfitems. Die skryfitems is aan die linkerkant van die kolom (5) op die handantwoordblad. Voorbeelde van beroepe waar L die hoofbelangstellingselement is, is dié van joernalis, bibliotekaris/bibliotekaresse, proefleser en vertaler. Voorbeelde van beroepe waarin L saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van sekretaresse en uitgewer. 1.5.6 A = Artistiese voorkeur of voorkeur vir kuns en kunswaardering Die indeling van die items sien soos volg daaruit: Kunstenaar wees, skilder en beeldhou- /houtsneewerk doen 22% Teoretiese studie van kuns en kunstenaars maak 22% Illustrasies doen en versierings maak 20% Kunswaardering, kunswerke besit/selekteer 14% Ontwerp 11% Teken: vryhand, spotprente 11% 100% ‘n Voorbeeld van ‘n beroep waarin A die hoof belangstellingselement is, is dié van kunsskilder. Voorbeelde van beroepe waarin A saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van argitek, fotograaf, kunskritikus en grafiese ontwerper.

7

1.5.7 Pr = Voorkeur vir praktiese werk (handwerk en masjiene/masjienwerk)

Die indeling van die items sien soos volg daaruit: Masjienwerk: algemeen, versiening, herstel, ontwerp, uitvind, bestudeer, besit, tentoonstel 53% Handwerk: algemeen, met handgereedskap werk, herstelwerk, modelle bou, speelgoed maak 47% 100% Afgesien van die totaaltelling in hierdie veld is dit ook moontlik om aparte roupunttellings vir die masjienwerk- sowel as die handwerkonderafdelings vas te stel. Daar is 19 masjien- en 17 handwerkitems. Laasgenoemde items is aan die linkerkant van die kolom (7) op die handantwoordblad. Voorbeelde van beroepe waar Pr die hoofbelangstellingselement is, is dié van skrynwerker, messelaar, kleremaker, werktuigkundige en masjienoperateur. Voorbeelde van beroepe waarin Pr saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van ingenieur, fisioterapeut, arbeidsterapeut en televisie-tegnikus. Items in hierdie veld is dikwels so bewoord dat daar vir beide geslagte voorsiening gemaak word, bv. houtwerk/naaldwerk doen. 1.5.8 Sc = Voorkeur vir natuurwetenskappe en fisies-wetenskaplike

werk Die indeling van die items sien soos volg daaruit: Algemene wetenskaplike laboratoriumwerk/eksperimente doen 33% Wetenskaplike navorsing doen 17% Fisika 14% Teoreties (wetenskaplike besoek, ontmoet, dophou of onderwys gee) 11% Chemie 11% Geologie en Geografie 8% Sterrekunde 6% 100% Voorbeelde van beroepe waarin Sc ‘n hoofbelangstellingselement is, is dié van skeikundige en fisikus. Voorbeelde van beroepe waarin Sc saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van apteker, chemiese ingenieur en geoloog.

8

1.5.9 Z = Voorkeur vir diere, dierkundige en aanverwante biologies-wetenskaplike werk

Die indeling van die items sien soos volg daaruit: Teoreties (diere bestudeer, dophou, ken) 27% Biologies-wetenskaplike werk 25% Algemene praktiese werk met diere 25% Voëls, visse en insekte 17% Mikrobiologie 6% 100% ‘n Voorbeeld van ‘n beroep waarin Z die hoof belangstellingselement is, is dié van veearts of dierebeskermingsbeampte. Voorbeelde van beroepe waarin Z saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van natuurbewaarder, mediese tegnoloog en biologieonderwyser. 1.5.10 P = Voorkeur vir plante, plantkundige en tuinboukundige werk Die indeling van die items sien soos volg daaruit: Plante kweek 28% Botanie (navorsing) 19% Algemene werk met plante 19% Teoreties (lees/kursus oor plante, studie/kennis van plante) 19% Tuinboukunde 15% 100% Voorbeelde van beroepe waarin P die hoof belangstellings-element is, is dié van kweker, plantkundige en tuinboukundige. Voorbeelde van beroepe waarin P saam met ander belangstellingsvelde ‘n belangrike rol speel, is dié van saai- of vrugteboer, natuurbewaarder en bloemis.

2. TOETSMATERIAAL

2.1 Vraestel

Aanlyn beskikbaar vir studente op die intranet

2.2 Resultate Aanlyn beskikbaar vir die sielkundige/psigometris op die intranet

2.3 Handleiding Beskikbaar as ’n aflaaibare pdf dokument vanaf die intranet (Afrikaans en Engels)

9

3. DIE ONTWIKKELING VAN DIE MB-10 3.1 Model

Die MB-10 het aanvanklik begin as ‘n projek om die items van die Kodus-belangstellingsvraelys te hersien. Dit het egter geblyk dat ten spyte van die wye wetenskaplike standaardisering van die Kodus en sy hoë betroubaarheidskoëffisiënte die vraelys net te lank was. Dit bestaan uit 660 items en neem jonger leerders ‘n uur of langer om te voltooi. Daar is dus besluit om die MB-l0 tot tien velde (in plaas van twaalf soos in die Kodus) te verkort. Dieselfde geordende model van die Kodus waarin elke veld een keer teenoor elke kombinasie van twee ander velde gestel is, is weereens by die MB-l0 gebruik. Met tien velde het dit 120 kombinasies en 36 items per veld tot gevolg. Hierdeur is die vraelys byna met die helfte verkort aangesien dit nou uit 360 items (10x36 of 120x3) bestaan het. Die volledige model verskyn op bladsy 44.

3.2 Itemseleksie

Die eerste stap in die seleksie van items was om die 36 beste items, dit wil sê items met die hoogste betroubaarheidsindekse, uit elk van agt velde van die Kodus te kies. Vir die oorblywende twee MB-10 velde is die 18 beste items uit vier Kodus-velde gekies. Op hierdie stadium was die veldname vir die eerste agt velde naamlik So (In), Op (Gr), B (B), Sy (Nu), K (A), W (Sc), D (Z) en P (P) dieselfde in beide vraelyste (die afkortings in hakies verwys na die Kodus afkorting se MB-10 ekwivalent) terwyl Linguïsties (L) saamgestel is uit Sk en L van die Kodus en Prakties (Pr) ‘n kombinasie van die twee Kodus-velde H en M was. Met die bestaande items van die Kodus as basis is daar hierna die volgende riglyne gestel vir die MB-l0: - die vraelys moet deur alle bevolkingsgroepe gebruik kan word. Die items moet dus

binne die begrip van almal val;

- items moet so kort en duidelik moontlik wees sonder dat die vraelys ‘n vervelige, verbeeldinglose herhaling van veldname is;

- die items moet die dinamika van die beroepswêreld reflekteer; - items moet in elke kombinasie in die vraelys vergelykbaar wees wat betref status,

duur en inspanning verbonde aan die aktiwiteit of beroep; - daar moet geen twyfel oor die gesigsgeldigheid van enige item wees nie (‘n paneel

van ervare voorligtingsielkundiges was hiermee behulpsaam); - die Afrikaanse en Engelse vorms van die vraelys moet so versoenbaar as moontlik

wees; en - items moet deurgaans vir beide geslagte voorsiening maak.

10

4. STANDAARDISERING VAN DIE MB-10 VIR GRAAD 9- EN GRAAD 11-

LEERDERS EN EERSTEJAARUNIVERSITEITSTUDENTE (Meyer, 1993)

4.1 Steekproef en toepassing

Die proefpersone het bestaan uit 776 graad 9-, 788 graad 11-leerders en 1913 eerstejaaruniversiteitstudente. Die leerders is getrek uit Suid- en Wes-Kaaplandse skole. Die verhouding seuns tot meisies was ongeveer 50/50 en die verhouding Afrikaans- /Engelssprekendes ongeveer 40/60. Byna die helfte van die leerders het uit bruin en swart skole gekom terwyl die res wittes was. Die eerstejaarstudentegroep het bestaan uit die universum van eerstejaarstudente van 1991 aan die Universiteit van Stellenbosch wat die eerstejaarstoetsing gedoen het. Die verhouding mans/dames was 55/45.

Die vraelys is gedurende die eerste (studente), tweede en derde kwartale (skoliere) van 1991 op die bogenoemde proefpersone toegepas.

4.2 Betroubaarheidskoëffisiënte en itemontleding

Betroubaarheidskoëffisiënte van r ≥ 0,65 vir die verskillende velde van hierdie tipe vraelys word as aanneemlik beskou. Hierdie aanneemlike waardes is met enkele uitsonderings by alle manlike en vroulike proefpersone van beide taalgroepe verkry (Tabel 2). Die enigste velde wat nie die gestelde perk gehaal het nie, was die Pr- en A- velde by die swart meisies en die In- en A-velde by die swart seuns. Een van die probleme was dat daar in die Engelse vorm van die vraelys woorde voorkom wat hierdie leerders nie begryp nie. In plaas daarvan om hierdie items te verander, is daar besluit om ‘n verduidelikende woordelys agter in die boekie in te sluit wat leerders tydens die beantwoording van die vraelys kan raadpleeg. Dit is gedoen omdat veranderinge aan individuele items in ‘n vraelys wat in sy geheel betroubaar is, nie noodwendig ‘n verbetering is nie.

Aangesien die aantal items in die vraelys op ‘n voorafbeplande model berus, kan individuele items nie net weggelaat word nie. Dit sou daartoe lei dat daar ‘n ongelyke getal items in die verskillende velde sou wees en dat al die velde nie teenoor mekaar gestel sou kon word nie. Hierdeur sou een van die groot bates van die vraelys, naamlik die rangorde-vergelykbaarheid van die roupunttellings verval. ‘n Itemontleding van die resultate van 16 groepe (4 hoofgroepe wat elk in vier subgroepe onderverdeel is) ten opsigte van al tien velde van die vraelys is gedoen (Tabel 2). Na aanleiding van die oorhoofse resultate is die Afrikaanse en Engelse proefvorms van die MB-l0 as die finale vorm van die vraelys aanvaar. Hierdie resultate word op bladsy 11 van hierdie handleiding volledig gerapporteer.

4.3 Norms

Die resultate van die bogenoemde toepassing het die berekening van norms vir bruin, swart en wit proefpersone van beide geslagte en taalgroepe moontlik gemaak. Dit sou neerkom op 32 verskillende normtabelle. Uit die navorsing op die Kodus (Meyer, 1980) is dit bekend dat die normverskille tussen

11

taalgroepe sowel as die normverskille tussen standerdgroepe gering en onbeduidend is, maar dat die normverskille tussen die geslagte beduidend is. Op een uitsondering na is presies dieselfde resultaat ten opsigte van die MB-10 gevind toe die normtabelle van die verskillende groepe aan statistiese ontleding onderwerp is. In die geval van die MB-10 is die normtabelle van die verskillende rassegroepe ook met mekaar vergelyk. Die enigste beduidende verskil (op die 5% peil) is ten opsigte van die Gr-veld tussen graad 9- en graad 11- wit seuns gevind. Indien die totale groep se normtellings egter bereken word, verskil die afsonderlike seunsgroepe se normtellings nie beduidend daarvan nie. Hierdie verskil hou dus geen gevaar vir onakkurate voorligting in nie - trouens die resultaat dui daarop dat bruin, swart en wit Engels- en Afrikaanssprekende graad 9- en graad 11- seuns aan die een kant en bruin, swart en wit Engels- en Afrikaanssprekende graad 9- en graad 11- meisies aan die ander kant wesenlik dieselfde breë belangstellingspatrone het.

Teen bogenoemde agtergrond is dit wetenskaplik voldoende om slegs die volgende vier normtabelle vir die MB-10 beskikbaar te stel:

Hoërskool seuns Hoërskool meisies Eerstejaarmanstudente Eerstejaardamestudente Dié normtabelle word aan die einde van hierdie handleiding verstrek. In vergelyking met die altesaam 52 normtabelle wat by die Kodus gebruik kan word, is die MB-l0 dus aansienlik eenvoudiger en meer ekonomies beide wat betref toetsadministrasie en -interpretasie.

4.4 Algemene bevindinge

Die volgende algemene bevindinge in verband met belangstelling het uit die standaardisering van die MB-l0 vir graad 9- en graad 11-leerders en eerstejaaruniversiteitstudente geblyk:

- Die vroulike groepe behaal deurgaans lae tellings ten opsigte van syfers en veral

praktiese werk met masjiene. Dit wil voorkom asof identifikasie met die geslagsrol ‘n groot invloed op belangstelling het. Dit is skynbaar in Suid-Afrika tradisioneel dat die vroulike geslag nie met syfers en veral masjienwerk geassosieer word nie. Meyer (1980) het soortgelyke bevindinge ten opsigte van die Kodus se standaardiseringstudie gemaak.

- Die manlike groepe behaal deurgaans lae tellings ten opsigte van die linguïstiese- en

artistiesevelde. Dit wil ook voorkom asof geslagsidentifikasie mans se belangstelling in hierdie velde beïnvloed.

- Beide geslagte behaal deurgaans lae tellings ten opsigte van plante. Moontlike

verklarings hiervoor is dat werk met plante met ‘n verpligte huishoudelike taak, naamlik om in die tuin te werk, geassosieer word of dalk het die proefpersone die persepsie dat daar nie juis beroepsmoontlikhede in hierdie veld is nie.

- Die belangstellingsverskille tussen geslagte is heelwat groter (dikwels beduidend) as

dié tussen ouderdoms-, rasse- en taalgroepe wat klein en, op een uitsondering na, onbeduidend is. Dit wil dus voorkom asof geslagsverskille in teenstelling met die ander biografiese veranderlikes ‘n groot rol in belangstelling speel.

12

- Dit het oor die algemeen geblyk dat die studente die vraelys betroubaarder beantwoord het as die leerders. Dit kan afgelei word van die feit dat die betroubaarheidskoëffisiënte van studente (Tabel 2) deurgaans hoër as dié van die leerders is. Hiervan kan afgelei word dat groter betroubaarheid gepaard gaan met toename in ouderdom en veral opvoedkundige vlak.

- As die resultate van die swart leerders, wat die vraelys in hulle tweede taal (Engels)

beantwoord het, met dié van die ander groepe vergelyk word, kan ‘n duidelike tendens van laer betroubaarheidskoëffisiënte onder dié groep in vergelyking met die wit en bruin leerders opgemerk word. Dit wil dus voorkom asof taalvaardigheid ‘n groot rol by betroubaarheid speel.

4.5 Betroubaarheid

Betroubaarheid is die graad van akkuraatheid en konstantheid waarmee ‘n toets meet. Die betroubaarheid van die MB-10 is op twee verskillende wyses, interne konsekwentheid en itemontleding, bepaal.

4.5.1 Interne konsekwentheid

Die interne konsekwentheid is volgens die halveermetode bereken. Halvering het volgens gelyke en ongelyke nommers plaasgevind. In Tabel 1 word die interne betroubaarheidsindekse van drie hoof groepe studente, bruin en swart graad 9- en graad 11-1eerders, asook wit graad 9- en graad 11-leerders verstrek.

Tabel 1: Interne Konsekwentheid van die MB-10 vir Eerstejaarstudente en Graad 9- en Graad 11-leerders

Velde Eerstejaarstudente (n = 1913)

Bruin en Swart Graad 9- en Graad 11-leerders

(n = 556)

Wit Graad 9- en Graad 11- leerders (n = 766)

In .91 .81 .91 Gr .91 .73 .88 B .95 .91 .93 Nu .95 .88 .93 L .89 .80 .84 A .88 .67 .86 Pr .90 .80 .90 Sc .93 .86 .93 Z .90 .91 .90 P .91 .87 .90

4.5.2 Itemontleding en Betroubaarheidskoëffisiënte Deur middel van itemontleding is ‘n betroubaarheidskoëffisiënt (Kuder-Richardson 14 en 20) vir al die items van ‘n bepaalde veld gesamentlik verkry. Hierdie data word in Tabel 2 verstrek. Geen ondersoek na die MB-10 se toets-hertoets-betroubaarheid is onderneem nie. Daar dien egter op gelet te word dat die MB-10 op die Kodus gebaseer is en dat Meyer (1980) gevind het dat enige een van die boonste drie rangordes op die Kodus ná vier jaar in die geval van 91% proefpersone weer onder die boonste drie val.

13

Tabel 2: Betroubaarheidskoëffisiënt by elke MB-10 VELD verkry vir elkeen van die verskillende Subgroepe

Velde

Subgroepe In Gr B Nu L A Pr Sc Z P

Studente Afr Manlik .88 .90 .93 .93 .87 .88 .92 .93 .92 .89

Studente Afr Vroulik .88 .91 .94 .94 .88 .91 .80 .93 .92 .85

Studente Eng Manlik .90 .89 .95 .92 .87 .89 .93 .92 .86 .90

Studente Eng Vroulik .88 .90 .92 .94 .87 .92 .77 .89 .88 .88

Seuns Afr Bruin .75 .75 .91 .90 .68 .83 .82 .84 .92 .85

Meisies Afr Bruin .78 .71 .89 .86 .75 .75 .75 .87 .86 .83

Seuns Eng Swart .60 .77 .85 .87 .80 .54 .69 .81 .81 .85

Meisies Eng Swart .69 .65 .82 .89 .67 .43 .64 .74 .72 .88

Seuns Afr Wit .80 .85 .92 .93 .79 .89 .92 .92 .94 .89

Meisies Afr Wit .87 .87 .90 .90 .78 .89 .82 .90 .92 .80

Seuns Eng Wit .82 .87 .91 .91 .82 .84 .91 .88 .92 .89

Meisies Eng Wit .79 .88 .89 .89 .82 .91 .75 .83 .90 .86

4.6 Geldigheid

Die geldigheid van die MB-10 is op twee verskillende wyses ondersoek. Eerstens, is die gelyktydige geldigheid van die studente se MB-10-tellings en hulle graadkursuskeuses by eerstejaarstudente aan die Universiteit van Stellenbosch ondersoek. ‘n Ewekansige steekproef van studente is vir elk van die hoofrigtings getrek. In Tabel 3 word die kursusgroepe met die boonste drie rangordes aangegee.

Tabel 3: Boonste drie MB-10-rangordes van verskillende Universiteitskursusgroepe

Rangorde

Kursus 1 2 3

M.B.,Ch.B Z Sc In

BSc.Agric. P Z Sc

BSc. Sc Nu Pr

BIng. Pr Sc Nu

BA. met Sielkunde In Gr L

BA. met Tale L Gr A

BA. met Regte Gr L B

BComm. B Nu L

BRek. Nu B L

In ‘n ontleding van die werklike MB-10 tellings het dit geblyk dat die tipiese profiele in die bogenoemde kursusse beduidend van mekaar onderskei kon word. Daar is bevind

14

dat die hoogste rangordes van MB-l0-velde deurgaans in ooreenstemming is met die tipiese inhoud wat in elk van die verskillende kursusse voorkom en met die beroepsrigting waarop die kursusse gerig is. Tweedens, is die gelyktydige geldigheid van leerders se MB-l0-tellings en hulle voorkeur vir verskillende skoolvakke by ‘n ewekansige steekproef van 446 leerders ondersoek. Die geslagte, taal- en rassegroepe is naasteby eweredig in hierdie groep verteenwoordig. In Tabel 4 word aangedui watter vakvoorkeurgroep in elke belangstellingsveld die hoogste gemiddelde telling behaal het. Tabel 4: Skoolvakvoorkeurgroep wat in elke Belangstellingsveld die hoogste gemiddelde telling behaal

MB-10-VELDE Vakvoorkeur met die hoogste gemiddelde telling Mense as individue (In) Tale Mense in groepe (Gr) Geskiedenis Sakebedrywighede (B) Ekonomie Syfers (Nu) Wiskunde/Rekeningkunde Linguïsties (L) Engels/Duits Artisties (A) Kuns Prakties (Pr) Houtwerk Fisiese wetenskap (Sc) Natuur- en Skeikunde Diere, biologiese wetenskap (Z) Biologie Plante (P) Biologie

Indien die geldigheidsondersoeke met die studente en die leerders gesamentlik beskou word, wil dit voorkom asof die inhoud van die MB-10 velde korrek gerapporteer is en dat die vraelys inderdaad belangstelling in hierdie tien velde meet.

5. STANDAARDISERING VAN DIE MB-10 VIR GRAAD 7- LEERDERS (Wium, 2001)

5.1 Steekproef en toepassing

Die proefpersone het bestaan uit 1923 graad 7-leerders. Om die ondersoek so verteenwoordigend as moontlik te maak, is die wydste verspreiding van leerders verkry, deurdat die proefpersone getrek is uit verskeie stedelike skole van die Kaapse Skiereiland en uit plattelandse skole van die Worcester-streek. Die verhouding leerders wat van stedelike-/plattelandse skole getrek is, was ongeveer 70/30. Die verhouding seuns tot meisies was ongeveer 50/50 en die verhouding Afrikaans- /Engelssprekendes ongeveer 40/60. Byna 70% van die leerders het uit bruin en swart skole gekom terwyl die res uit wit skole afkomstig was.

Die Afrikaanse weergawe van die MB-10 wat deur Meyer (1993) gebruik was, is uitgebrei ten opsigte van die feit dat daar ‘n Afrikaanse woordelys daarvoor opgestel en saam met die vraelys uitgedeel is.

Die vraelys is gedurende die tweede skoolkwartaal (Julie) van 2000 op die bogenoemde proefpersone toegepas.

15

5.2 Betroubaarheidskoëffisiënte en itemontleding

Soos vroeër genoem, word betroubaarheidskoëffisiënte van r ≥ 0,65 vir die verskillende velde van hierdie tipe vraelys as aanneemlik beskou. In dié standaardiseringsondersoek is ‘n waarde van r ≥ 0,60 aanvanklik as ‘n aanvaarde minimum vlak van betroubaarheid gestel. Die aanneemlike waarde van r ≥ 0,65 is vir al tien velde by die wit seuns- en wit meisies-subgroepe verkry en, met enkele uitsonderings, by die bruin seuns- en bruin meisies-subgroepe verkry. Die enigste velde wat nie die gestelde perk van betroubaarheid deur die laasgenoemde subgroepe gehaal het nie is die In-, Gr- en L-velde by die bruin seuns-subgroep (waar r < 0,60 was) en die L-veld by die bruin meisies-subgroep (alhoewel die betroubaarheidskoëffisiënt bo die aanvaarde minimum waarde van r ≥ 0,60 was). Beide die swart seuns- en swart meisies-subgroepe het net by drie van die tien velde ‘n betroubaarheidskoëffisiënt groter as 0,65 behaal. Vir die swart meisies-subgroep was die drie velde die Sc- , Z- en P-velde, en vir die swart seuns-subgroep was die drie velde die Nu- , Z- en P-velde (alhoewel r > 0,60 vir die Sc-veld was). Vir beide van die bogenoemde subgroepe was die betroubaarheidskoëffisiënt wat hulle vir die ander sewe velde behaal het heelwat laer as die aanvaarde minimum betroubaarheidskoëffisiënt van r ≥ 0,60. Weens die uiters lae betroubaarheidskoëffisiënte onder veral die swart subgroepe, en die onderdrukkende effek wat dit op die item-totaal korrelasies van die items het (wat weer die betroubaarheid van die meetinstrument as geheel verlaag) is die aanvaarde minimum vlak van betroubaarheid vir die swart en bruin subgroepe aangepas na r ≥ 0,50. Die gevolg hiervan was dat die bruin seuns-subgroep net in die In- en Gr-velde betroubaarheidskoëffisiënte onder die aanvaarde minimum vlak behaal het, terwyl daar net in die In-, Gr- en Pr-velde (swart seuns) en in die Gr- en A-velde (swart meisies) betroubaarheidskoëffisiënte onder die aanvaarde minimum vlak behaal is. ‘n Itemontleding van die resultate van ses groepe (drie hoofgroepe wat elk in twee subgroepe onderverdeel is) ten opsigte van al tien velde van die vraelys is gedoen (Tabel 6). Hierdie resultate word in hierdie handleiding volledig gerapporteer. ‘n Ontleding van die betroubaarheidskoëffisiënte (Tabel 6) vir die bruin en die swart groepe toon dus aan dat dié koëffisiënte in hoofsaaklik vyf velde, naamlik Individue (In), Groepe (Gr), Artisties (Ar), Linguïsties (L) en Prakties (Pr), laag is. Behalwe vir moontlike gebrekkige taalbegrip en/of blootstelling onder die bruin en swartgroepe, kan die lae betroubaarheidskoëffisiënte moontlik aan ander faktore toegeskryf word: - Vorige navorsing het aangedui dat jong leerders sosiaal ongemaklik is vanweë hul

ontwikkelingsfase en dus eerder in diere as mense belangstel (Meyer, 1980). Saam hiermee kan beperkte toegang tot loopbaanontwikkeling moontlik daartoe aanleiding gee dat swart en bruin leerders minder bewus is van loopbane in hierdie velde as wit leerders. Dit is ook moontlik dat die inteminhoud nie rekening gehou het met die sosio-ekonomiese en sosio-kulturele werklikheid van ongelyksoortige diverse groepe nie. Volgens Taylor en Boeyens (1991) kan gebruike en tradisies, kulturele oortuigings en ongelykheid in sosio-ekonomiese status item-relevansie beïnvloed.

16

- In-veld: Geslagsrolidentifikasie onder swart en bruin seuns, waar seuns in die kulture nie tradisioneel humanitêr by mense as individue betrokke is nie, kon tot die lae betroubaarheidskoëffisiënte onder die subgroepe bygedra het.

- Gr-veld: Saam met die eerste bogenoemde punt, kan dit wees dat veral swart seuns (en tot ‘n mindere mate bruin seuns) hulself nie kan indink in die tipe items wat in hierdie veld voorkom nie, weens die onderdrukkende apartheid nalatenskap waartydens baie min openbare rolmodelle sigbaar was. Dus mag hulle dalk aktiwiteite soos openbare optrede, toesprake maak en leierskap as ongeldig beoordeel.

- A-veld: ‘n Gebrek aan begrip, of gebrekkige (of geen) blootstelling aan kunsaktiwiteite en kunstenaars mag dalk die rede wees dat swart leerders nie die items in die veld as geldig beoordeel nie. Dit mag ook dalk wees dat hul leefwêreld tot so ‘n mate ingestel is op oorlewing dat hulle kunsaktiwiteite as onfunksionele luukshede beskou.

- L-veld: Dit is moontlik dat swart en bruin leerders nie werklike toegang het tot boeke nie en min met boeke omgaan en dus hierdie items as ongeldig beskou. Daar moet kennis geneem word van die feit dat die taalgebruik in heelwat van die items in hierdie veld vir die leerders moeilik was en dat dit ook ‘n bydrae kon gelewer het ten opsigte van die lae betroubaarheidskoëffisiënte wat vir die subgroepe in dié veld voorgekom het.

- Pr-veld: Die moontlike weerstand teen praktiese werk, hetsy dit met ‘n vorige politieke bedeling geassosieer word (ten opsigte van die feit dat swart leerders toe grootliks tot hand- en masjienwerk beperk was) of dit met lae sosio-ekonomiese omstandighede geassosieer word (omstandighede waarvan leerders graag wil ontkom), kon tot die lae betroubaarheidskoëffisiënte in hierdie veld gelei het. Die moontlike assosiasie van praktiese werk met ‘n vorige politieke bedeling is heelwaarskynlik deur die leerders van hul ouers afgeleer deurdat hul ouers hulle dalk gesosialiseer het om na die meer teoretiese witkraag beroepe te aspireer.

Wanneer daar spesifieke item-ontledings gedoen word op die individuele probleem items vir die bruin en swart subgroep, wil dit deurgaans voorkom dat die meederheid van dié items probleem items is weens die feit dat hul of te gesofistikeerd is, buite die ervaringsveld van die leerders lê, of kultuurvreemd is. Taalbegrip, en die gepaardggaande betekenisse wat aan woorde geheg word, mag die belangrikste faktor wees wat tot lae betroubaarheidskoëffisiënte lei, en alhoewel die vereenvoudiging van die taal van die items van die vraelys in die algemeen tot ‘n verhoging van die betroubaarheidskoëffisiënte behoort te lei, is dit van die bogenoemde duidelik dat kultureel-spesifieke faktore dalk ook ‘n rol speel.

5.3 Norms

Die bogoemde resultate is gebruik vir die berekening van norms vir bruin, swart en wit proefpersone van beide geslagte. Die gevolg was ses verskillende normtabelle. Chi-kwadraat toetse is gebruik om te toets vir beduidende verskille tussen norms van die verskillende subgroepe.

Daar was geen beduidende verskil tussen wit, bruin of swart leerders by enige van die velde nie. Die resultaate dui daarop dat graad 7- bruin, swart en wit seuns, en graad 7- bruin, swart en wit meisies, onderskeidelik, wesenlik dieselfde breë belangstellingspatrone het. Dus hoef daar net die volgende twee normtabelle vir graad

17

7-leerders beskikbaar gestel te word:

Gesamentlike norms vir Wit, Bruin en Swart graad 7 seuns

Gesamentlike norms vir Wit, Bruin en Swart graad 7 meisies

Die resultate stem ooreen met dié van die vorige navorsing wat bevind het dat die normverskille tussen taalgroepe en standerdgroepe (Meyer, 1980), sowel as die normverskille tussen rasse (Meyer, 1993), gering en onbeduidend is, maar dat die normverskille tussen die geslagte beduidend is (Botha, 1996; Meyer, 1980, 1993; Owen & Taljaard, 1988; en Stead, 1988).

Verder, weens die feit dat daar net twee normtabelle vir graad 7-leerders nodig is, word die kenmerke van die oorspronklike MB-10 ten opsigte van eenvoudigheid en ekonomiese toetsadministrasie en –interpretasie behou. Die gesamentlike norms vir wit, bruin en swart graad 7 seuns, en dié van wit, bruin en swart graad 7 meisies word aan die einde van hierdie handleiding verstrek.

5.4 Algemene bevindinge

Die volgende algemene bevindinge in verband met belangstelling het uit die standaardisering van die MB-l0 vir graad 7- leerders geblyk: - ‘n Ontleding van die velde en items toon dat daar onder die bruin, en veral die swart,

subgroepe 14 items in vier velde is waarvan die betroubaarheid onaanvaarbaar laag is – ‘n inhoudelike inspeksie het aangetoon dat dit aan gebrek aan woordbetekenis, swak woordebegrip, gebrek aan blootstelling en onbekendheid met die aktiwiteit toegeskryf kan word.

- Daar bestaan nie beduidende verskille op die tien belangstellingsvelde tussen die

rasse wat hulle belangstelling betref nie, maar daar bestaan wel verskille tussen geslagte.

- Die geldigheidsondersoek bevestig dat die MB-10 inderdaad belangstelling meet.

5.5 Betroubaarheid

Die betroubaarheid van die MB-10 vir graad 7-leerders is op twee verskillende wyses, interne konsekwentheid en itemontleding, bepaal.

5.5.1 Interne konsekwentheid

Die interne konsekwentheid is volgens die halveermetode bereken. Halvering het volgens gelyke en ongelyke nommer plaasgevind. In Tabel 5 word die interne betroubaarheidsindekse van die drie rasgreope, naamlik wit, bruin en swart, onder die graad 7-leerders verstrek.

18

Tabel 5: Interne Konsekwentheid van die MB-10 vir Wit, Bruin en Swart Graad 7-leerders (N = 1923)

Velde Wit Graad 7-leerders (n = 608)

Bruin Graad 7-leerders (n = 851)

Swart Graad 7- leerders (n = 464)

In .85 .72 .52 Gr .85 .60 .34 B .82 .69 .46 Nu .90 .76 .65 L .80 .57 .45 A .88 .65 .43 Pr .90 .72 .44 Sc .90 .77 .65 Z .92 .83 .66 P .88 .77 .62

5.5.2 Itemontleding en Betroubaarheidskoëffisiënte

Deur middel van itemontleding is ‘n betroubaarheidskoëffisiënt (Kuder-Richardson 14 en 20) vir al 36 items van ‘n bepaalde veld gesamentlik verkry. Hierdie data word in Tabel 6 verstrek. Tabel 6: Betroubaarheidskoëffisiënt by elke MB-10 VELD verkry vir elkeen van die verski1lende Subgroepe

Velde

Subgroepe In Gr B Nu L A Pr Sc Z P

Wit Meisies (n = 319) .82 .85 .84 .88 .80 .86 .73 .91 .93 .90

Wit Seuns (n = 289) .67 .81 .86 .90 .72 .84 .88 .89 .94 .91

Bruin Meisies (n = 421) .66 .65 .78 .82 .63 .73 .67 .79 .87 .83

Bruin Seuns (n = 430) .48 .48 .73 .75 .56 .66 .67 .77 .84 .79

Swart Meisies (n = 253) .56 .37 .55 .75 .54 .48 .47 .61 .71 .70

Swart Seuns (n = 211) .41 .28 56 .55 .54 .48 .34 .70 .72 .70

Totale Groep (N = 1923) .76 .72 .78 .83 .75 .76 .81 .84 .91 .83

5.6 Geldigheid

Die geldigheid van die MB-10 is ondersoek deur die gelyktydige geldigheid van leerders (N = 1923) se MB-l0-tellings en hulle voorkeur vir verskillende skoolvakke te ondersoek. In Tabel 7 word aangedui watter vakvoorkeurgroep in elke belangstellingsveld die hoogste gemiddelde telling behaal het.

19

Tabel 7: Skoolvakvoorkeurgroep wat in elke Belangstellingsveld die hoogste gemiddelde telling behaal

MB-10-VELDE Vakvoorkeure met die hoogste telling Mense as individue (In) Tale1 Mense in groepe (Gr) Tale2 Sakebedrywighede (B) Wiskunde3 Syfers (Nu) Wiskunde Linguïsties (L) Engels4 Artisties (A) Geen duidelike vakvoorkeur nie5 Prakties (Pr) Wiskunde6 Fisiese wetenskap (Sc) Wiskunde/Natuur- en Skeikunde Diere, biologiese wetenskap (Z) Wiskunde/Natuur- en Skeikunde Plante (P) Wiskunde

In Tabel 8 word die leerders se vakvoorkeur en hul ooreenstemmende hoogste belangstellingsveld getoon.

Tabel 8: Vakvoorkeure en ooreenstemmende hoogste belanstellingsveld vir Graad 7-leerders

Vakvoorkeur Hoogste belangstellingsveld Afrikaans Mense as individue (In-veld) Engels Mense as individue (In-veld) Xhosa Linguïsties voorkeur (L-veld) Wiskunde Syfers (Nu-veld)

Wetenskap Natuurwetenskappe en fisies- (Sc-veld) wetenskaplike werk

Aardrykskunde Diere, Dierkundige en aanverwante (Z-veld) biologiese-wetenskaplike werk

Geskiedenis Mense as Individue (In-veld) Prakties Praktiese werk (Pr-veld)

Vanuit die bogoemde wil die voorkom dat die MB-10 vraelys inderdaad belangstelling in hierdie tien velde onder Graad 7-leerders meet.

1 54% van die leerders wat In as hul hoogste veld gehad het, het tale as hoogste skoolvakvoorkeurgroep gehad,

waarvan 33% Engels as hul vakvoorkeur aangedui het. 2 Alhoewel 49% van die leerders wat Gr as hul hoogste veld gehad het, tale as hoogste skoolvakvoorkeurgroep

aangedui het, het Wiskunde die enkele hoogste telling (36%) van enige ander skoolvak gehad. Dit mag wees dat leerders, weens die a-sosiale ontwikkelingsfase waarin hulle is, meer selfvertroue as ander leerders het as hulle goed in Wiskunde vaar.

3 Graad 7-leerders het nog nie enige ekonomiese bestuurswetenskap skoolvakke soos ekonomie of bedryfsekonomie gehad nie en dus is dit moeilik om die gelyktydige geldigheid van die MB-10 vir hierdie veld te ondersoek.

4 Wiskunde het die tweede hoogste telling onder vakvoorkeur gekry (30%) na Engels (40%). 5 Engels (27%), Wiskunde (26%) en Praktiese vakke (14%) het die hoogste tellings behaal. 6 Alhoewel Wiskunde die hoogste enkele vakvoorkeurtelling gekry het (29%), is die Pr-veld dié veld wat die hoogste

telling in Praktiese vakvoorkeur behaal het (19%).

20

6. TOEPASSING VAN DIE MB-10

6.1 Algemene aanwysings

6.1.1 Toetsadministrasie ‘n Sielkundige toets word as sodanig geklassifiseer indien dit, onder andere, belangstelling meet, en dus kan die MB-10 as sodanig geklassifiseer word. Om dié rede behoort die toepassing van die MB-10 deur ‘n Sielkundige behartig te word, of deur ‘n Sielkundige gekontroleer te word. In die geval waar ‘n psigometris die MB-10 toepas, behoort dit onder die toesig van ‘n Sielkundige te geskied.

6.1.2 Toetsafnemers 6.1.2.1 Kulturele oorwegings

Weens die feit dat die MB-10 net in Afrikaans of in Engels beskikbaar is, is dit vanselfsprekend dat dié toetslinge wat of Afrikaans of Engels as ‘n eerste taal het, minder met taalbegrip, en die gepaardgaande betekenisse wat aan woorde geheg word, sal sukkel. Dus is die MB-10 tegnies beter geskik vir dié toetslinge wat die MB-10 in hul eerste taal aflê, ongeag van ras. In die standaardiseeringsondersoeke is daar enkele items gevind wat problematies vir veral die swart subgroepe was, ten opsigte van of taalbegrip of dat die items moontlik te gesofistikeerd was en buite die ervaringsveld van die leerders gelê het. Soos vroeër genoem, baat dit nie om enkele items in ‘n toets wat as ‘n geheel betroubaar is, te verander nie. Alhoewel dit die betroubaarheidkoëffisiënte van die individuele items mag verhoog, sal dit die betroubaarheid van die toets as geheel ondermyn. Tot tyd en wyl die MB-10 in ‘n Afrikataal vertaal word, sal die woordelyste wat nou agter beide die Afrikaanse en Engelse weergawes verskyn, moet voldoen. Dus kan die MB-10 as betroubaar vir wit, bruin en swart leerders geag word.

6.1.2.2 Algemene oorwegings

Die MB-10 kan individueel of in groepsverband afgeneem word. Die toetsafnemer moet daarop ingestel wees om toetslinge se heelhartige samewerking te verkry. Die toetsafnemer moet sorg dat hy/sy die aanwysings vooraf noukeurig deurgaan om sodoende vertroud te wees met die toetsprosedure wat gevolg moet word.

6.1.3 Toetslokaal

Toetslinge moet die vraelys verkieslik in ‘n lokaal voltooi waar hulle ‘n gekontroleerde omstandighede so ongesteurd en gemaklik moontlik kan werk.

6.1.4 Toetsmateriaal

Elke toetsling word van ‘n vraeboek (hy/sy kan kies tussen ‘n Afrikaans of ‘n Englse vraeboek), ‘n antwoordblad, ‘n potlood en ‘n uitveër voorsien. Die handleiding word net deur die toetsafnemer gebruik.

21

6.1.5 Toetstyd

Geen tydsbeperking word gestel nie, maar persone moet aangemoedig word om hulle eerste impulsreaksie te gee - met ander woorde om die vraelys so vinnig te beantwoord as wat hulle kan lees. Dit behoort vir leerders gemiddeld 35 minute en vir studente gemiddeld 25 minute te neem om die vraelys te voltooi.

6.2 Toetsaanwysings

6.2.1 Versoek die toetslinge om die vraeboek wat uitgedeel word met sorg te hanteer

sodat dit herhaaldelik gebruik kan word. Die vraeboek moet nie gevou word en geen merke moet daarin gemaak word nie. Die antwoordblad moet slegs op die aangeduide plekke gemerk of ingevul word. Slegs ‘n potlood moet hiervoor gebruik word.

6.2.2 Deel die toetsmateriaal uit. Die toetslinge vul eers die nodige besonderhede op

die antwoordblad in. Hierna lees die toetsafnemer die aanwysings in die vraeboek sorgvuldig voor, terwyl die toetslinge in hulle boeke volg. Hierdie aanwysings is geldig vir beide die handantwoordblad en die rekenaarantwoordblad.

6.2.3 Laat toetslinge nou omblaai en met die vraelys begin. Stap deur die toetslokaal

en stel vas of elke toetsling op die regte plek begin het en of hy/sy die vrae op die regte wyse beantwoord.

6.2.4 Toetslinge mag vrae stel oor enige aspek van die vraelys wat vir hulle onduidelik

is. Indien toetslinge sukkel om die begrip van sekere woorde in die vraelys te verstaan mag hulle na die woordelys, wat op die laaste blad van die vraelys voorkom, verwys. Dit is veral van toepassing op die jonger toetslinge (graad 7-leerders) en dié toetslinge vir wie die vraelys nie in hul moedertaal uiteengeset is nie (bv. Eerstetaal Afrika-taal sprekendes).

6.2.5 Daar moet opgelet word dat die bogenoemde toetsaanwysings noukeurig aan

veral die jonger (graad 7-) toetslinge verduidelik moet word om te sorg dat hulle duidelik verstaan wat van hulle verwag word.

7. NASIEN VAN DIE MB-10

7.1 Dit is belangrik dat ‘n gestandaardiseerde vraelys akkuraat nagesien word.

7.2 Kontroleer eers of daar nommers is waarby meer as een antwoordposisie gemerk is en/of daar vrae oorgeslaan is. Indien moontlik moet by die toetsling daaroor navraag gedoen word. As dit nie moontlik is nie, moet sulke items by die nasien nie in berekening gebring word nie. Wanneer daar egter meer as ses sulke gevalle op een antwoordblad voorkom, moet die beantwoording van die vraelys as onbetroubaar beskou word.

7.3 As ‘n toetsling sy keuses volgens ‘n vaste patroon op die antwoordblad gemerk het,

moet die erns en begrip bepaal word waarmee die vraelys voltooi is. Indien dit nie moontlik is nie, moet die beantwoording van die vraelys as onbetroubaar beskou word.

22

7.4 ‘n Maklike nasienkontroleprosedure is om die roupunttotale van die verskillende velde bymekaar te tel. Indien die somtotaal nie 120 is nie, is daar iewers ‘n fout. Met inagneming van punte 7.1, 7.2 en 7.3 kan toetslinge in sekere omstandighede, soos by gebrek aan genoeg nasieners, hulle eie veldtellings optel. Nasienfoute kan grootliks uitgeskakel word deur ‘n liniaal te gebruik om die oë by elke kolom te rig.

7.5 By albei nasienwyses (met die rekenaar via die optiese merkleser of per hand) is die

volgende van belang:

- Elkeen van die tien velde word afsonderlik nagesien - Elke gemerkte item tel net een (1) punt

7.6 Wanneer die rekenaarantwoordblad met ‘n optiese merkleser nagesien word, word ‘n

nasiensleutel en ‘n toetsmodel vereis. Die toetsmodel word aan die einde van hierdie handleiding verstrek. Die model is so saamgestel dat die verskillende velde eweredig oor die verskillende antwoordposisies a,b en c versprei is. Verder is die vrae so versprei dat daar geen vaste patroon van opeenvolgende velde is nie en enige bepaalde veld oor die hele vraelys versprei is.

7.7 In die geval van die antwoordblad wat sonder maskers met die hand nagesien word,

moet kennis daarvan geneem word dat die verskillende kolomme op die antwoordblad die volgende velde verteenwoordig:

1 = In 6 = A 2 = Gr 7 = Pr 3 = B 8 = Sc 4 = Nu 9 = Z 5 = L 10 = P

7.8 Nadat die toetsling se roupunte in elke veld opgetel is, kan die normpersentiele nageslaan word en sy belangstellingsprofiel getrek word. Dit is ook moontlik om net die roupunte te gebruik om ‘n veldrangorde te verkry, maar hiervan kan nie ‘n profiel getrek word nie.

8. GEBRUIK VAN DIE NORMS

8.1 Wanneer die norms gebruik word, moet daar ‘n ag geneem word dat die twee standaardiseringsondersoeke net op graad 7-, 9- en 11-leerders uit die Wes-Kaap provinsie, en studente op een Universiteit, geloots is. Dus moet die veralgemening van resultate vir enige groep wat buite dié populasies val, versigtig geskied.

8.2 Met die moontlike uitsondering van graad 8 kan die norms vir graad 9- en graad 11-

leerders vir alle hoërskoolleerders gebruik word, en dié van eerstejaarstudente vir alle universiteitstudente gebruik word.

8.3 In gevalle waar ‘n persoon nie in een van die bestaande normgroepe val nie, soos

byvoorbeeld ‘n technikonstudent, kan daar bloot met die roupunte gewerk word, alhoewel dit heel nuttig mag wees om die normtabel van die naaste ooreenstemmende, of aangrensende, groep (byvoorbeeld universiteitstudente) te raadpleeg. In die geval van graad 8-leerders, kan óf die graad 7- óf die graad 9-normtabelle gebruik word, afhangende daarvan of die toets in die eerste (eerste twee kwartale) of die tweede (laaste twee kwartale) semester van die jaar afgelê word.

23

8.4 Die behaalde roupunt word elke keer eers in die kolom onder “x” in die normtabel gevind, waarna die ooreenstemmende persentieltelling in die kolom van die betrokke veld afgelees word.

9. INTERPRETASlE VAN TOETSRESULTATE

9.1 Dit is van groot belang om by die interpretasie van die MB-10 te besef dat beide die roupunttellings en die normtellings in aanmerking geneem behoort te word. Die roupunttellings verskaf ‘n rangorde van velde vir elke bepaalde individu. Die normtellings (in hierdie geval persentieltellings) maak ‘n vergelyking van die persoon se belangstellings met dié van ander persone van dieselfde geslag en opvoedkundige vlak moontlik.

Beide stelle gegewens behoort in ewewigtige voorligting in aanmerking geneem te word anders kan ‘n skewe beeld van die persoon se belangstellings verkry word. Dit is byvoorbeeld moontlik dat ‘n meisie haar hoogste roupunt (19) in die In-veld kan behaal, maar nie daarmee die 40ste persentiel haal nie, terwyl sy haar laagste roupunt (8) in die Pr-veld behaal wat aan haar ‘n persentieltelling van 71 sou gee. Deur net die persentieltellings in ag te neem, sou die afleiding maklik en verkeerdelik gemaak kon word dat sy ‘n baie lae belangstelling in werk met mense as individue het en ‘n baie hoë belangstelling het vir praktiese werk.

Deur weer net te fokus op die roupunttellings sal daar nie besef word dat haar belangstelling net die van 37% van haar portuurgeslagsgroep ten opsigte van die In-veld oortref nie.

9.2 Omdat daar meestal met ander aansoekers om ‘n beroepsposisie meegeding moet word

en ná aanstelling met persone in dieselfde beroepsgroep saamgewerk moet word, is dit vir ‘n persoon wat ‘n beroepskeuse moet maak waardevol om homself met die universum te vergelyk. Norms maak so ‘n vergelyking wetenskaplik moontlik - dit is trouens een van die resultate van die standaardisering van ‘n toets of ‘n vraelys.

9.3 Die norms word in ‘n persentielskaal aangedui. By die vertolking van ‘n individu se

persentiele moet daar rekening gehou word met die feit dat die vraelys nie ‘n finale, presiese meetmiddel is nie. As breë riglyn vir die interpretasie van ‘n profiel word die volgende indeling aan die hand gedoen:

70% - 100% besliste voorkeur 40% - 69% neutraal - dit kan egter bydra tot voorkeur of afkeer ten opsigte

van ‘n bepaalde beroeps- of kursuskeuse 0% - 39% besliste afkeer

9.4 Beide hoë (≥ 70) en lae (≤ 40) persentiele moet as riglyne gebruik word by die identifisering van beroepsrigtings wat die betrokke persoon as moontlike loopbane kan oorweeg. Mits dit in die onderhoud bevestig word, kan lae persentiele ‘n aanduiding gee van beroepe wat liefs vermy moet word.

9.5 Ofskoon hoë persentiele (≥ 70) een vir een as aanwysers vir die keuse van ‘n beroep

gesien kan word, is dit wenslik om die moontlike beroepsrigtings eerder na aanleiding van kombinasies van die hoofbelangstellings te bepaa1. Daar is min beroepe wat beperk is tot belangstelling in slegs een van die MB-10 velde. Wanneer net een hoë persentiel in aanmerking geneem word, kan dit dus gebeur dat die persoon ‘n beroep kies waarin hy hom nie ten volle sal kan uitleef nie.

24

9.6 Wanneer die MB-10 resultate in die voorligtingsituasie geïnterpreteer word, moet die tellings nooit as finale beslissings oor die belangstelling van ‘n individu aanvaar word nie. Dit moet eerder beskou word as aanduidings van belangstelling wat, waar moontlik, deur ander soorte aanduidings soos bv. vryetydsbesteding en skoolvakvoorliefde geverifieer moet word. Verder moet ‘n persoon se belangstellingsprofiel in verband gebring word met, onder andere, sy persoonlikheid, aanleg, vermoë en skoolprestasie, asook die beroepsmoontlikhede waartoe sy skoolvakke toegang verleen.

9.7 Kennis van ‘n spesifieke beroepsveld, soos byvoorbeeld dié van die vader, bevorder nie

noodwendig belangstelling in daardie rigting nie. Goeie beroepskennis het meestal ‘n suiwerder oordeel tot gevolg.

9.8 Die belangstelling van ‘n persoon bly oor ‘n kort tyd relatief konstant hoewel daar soms

tydelike skommelinge voorkom. Oor die lang termyn is daar veral drie faktore wat in aanmerking geneem moet word:

- Ontwikkeling: Die persoonlikheidsontwikkeling wat ‘n individu ondergaan, sal ‘n

invloed op sy belangstelling hê.

- Ouderdom: Die belangstellingspatrone van ouer kinders (graad 12) is dikwels meer gedifferensieërd as dié van jonger kinders (graad 7 of graad 8).

- Omgewing: Dit is baie moontlik dat omgewingstimuli ‘n invloed op ‘n persoon se

belangstelling sal hê.

9.9 Wanneer die MB-10 by vakkeuse gebruik word, moet die volgende riglyne in gedagte gehou word:

- Daar moet deeglik kennis geneem word van ‘n leerder se skolastiese prestasie in al

die verskillende vakke.

- Die matrikulasievrystellingsvereistes en/of die skoolvakkombinasies wat vir bepaalde beroepsrigtings vereis word, plaas soms beperkings op leerders se keuses.

- Aangesien jonger leerders se belangstelling dikwels nie baie gedifferensieërd is nie,

moet die vraelys se resultate in hulle geval met groter omsigtigheid geïnterpreteer word.

10. GESTRUKTUREERDE BEROEPSVOORLIGTING MET DIE MB-10

10.1 Toeligting

Gestruktureerde beroepsvoorligting is ‘n manier om ‘n persoon deur die doolhof en magdom van beroepsrigtings te lei tot ‘n sinvolle groepie beroepe waaruit ‘n keuse gemaak kan word. Dit is veral van waarde vir minder ervare en minder kundige persone op die terrein van beroepsleiding. Dit mag selfs vir die professionele beroepsvoorligter baie nuttig wees omdat hy/sy kan kontroleer of daar nie tydens die beroepsvoorligting belangrike rigtings oorgeslaan is nie. Indien ‘n individu nie beroepsvoorligtingshulp van enige aard tot sy beskikking het nie kan hy, as ‘n laaste uitweg, self die beroepsrigtings verken en beroepskoers begin kry.

25

Hierdie gestruktureerde metode is nie ‘n simplistiese, eksakte resep waarvolgens beroepsvoorligting gedoen moet word nie. Dit is eerder ‘n poging om op ‘n geordende wyse ‘n breë en basiese kanalisering van mense te bewerkstellig sonder om lam gelê te word deur al die ingewikkeldhede verbonde aan beroepsvoorligting. Daar word baie goed besef dat beroepskeuse nie slegs van belangstelling afhang nie - vele ander faktore soos aanleg, beskikbaarheid van fondse vir opleiding en beskikbaarheid van werk ens. speel dikwels ‘n beslissende rol ten opsigte van die beroepsrigting waarin mense hulle uiteindelik bevind. Deur egter te soek na rigtings wat in ooreenstemming met sy belangstellings is, verbeter ‘n individu sy kanse op die bereiking van beroepsbevrediging en heelwaarskynlik ‘n meer produktiewe lewe. Vir ‘n realistiese keuse is dit belangrik dat benewens die veld ook die vlak van die beroep in aanmerking geneem word. Alle vlakke van beroepe kan met hierdie metode oorweeg word. Indien nodig, kan daar in publikasies soos My Loopbaan/My Career nagelees word wat die verskillende kwalifikasievlakke vir ‘n gegewe rigting is.

10.2 Rasionaal

Die rasionaal is dat ‘n lys van beroepe en hulle vereiste of gewenste MB-10-simbole voorsien word om aan die klient beroepsleiding te verskaf met betrekking tot die interpretasie van sy/haar vraelysresultate. Daar word nie aanspraak daarop gemaak dat alle beroepe of werksrigtings ingesluit is nie. In die beroepslys word daar eerder gekonsentreer op die hoof- en mees algemene rigtings wat in Suid-Afrika aangetref word.

10.3 Metode

Nadat die MB-10 beantwoord is, word die tellings in elkeen van die tien velde verkry deur die aantal response bymekaar te tel. Hierdie roupunttotale in elke veld kan nou vergelyk word om die persoon se rangorde van velde te verkry. Dit is egter meer gewens om, indien enigsins moontlik, die normtabelle te raadpleeg en die roupunte na persentieltellings om te skakel en op hierdie wyse vas te stel in watter velde die meeste belanggestel word. Die veldname word deur simbole aangedui. Die orde waarin die simbole op die beroepslys voorkom, is van belang. Die eerste of eerste twee hooflettersimbole, is gewoonlik die primêre belangstellingskomponent vir die beroep, terwyl verdere simbole meestal na sekondêre aspekte van die beroepsrigting verwys en deur kleinlettersimbole aangedui word. ‘n Persoon soek nou die beroepe wat hy/sy op grond van sy/haar belangstellings behoort te oorweeg deur te begin by sy/haar hoogste simbool en daarna te probeer kom by daardie beroepe wat ook sy/haar kombinasies van aanvullende simbole insluit.

10.4 Let wel:

Dit sal soms gebeur dat dieselfde beroep by meer as een MB-10-veld op die lys voorkom. Die rede hiervoor is dat persone verskil ten opsigte van waarop die klem in ‘n

26

bepaalde beroep vir hulle val. So byvoorbeeld mag een persoon ingenieurswese kies omdat dit vir hom ‘n prakties-wetenskaplike beroep is, terwyl ‘n ander deur die wiskundige of ontwerpaspek aangetrek word. Die simbole moet nie altyd gesien word as absolute vereistes vir bepaalde beroepe nie. Dit is eerder ‘n geval van beroepe wat gewoonlik met hoë tellings in sekere MB-10-velde geassosieer word. Die aanwesigheid van sommige simbole by sekere beroepe mag met die eerste oogopslag ietwat onsinnig voorkom. Dit is omdat die simboolname soms misleidend kan wees. So moet daar byvoorbeeld onthou word dat Diere (Z) ook verwys na fisiologie en anatomie en dat Linguïsties (L) ook klerklike skryfwerk insluit.

11. VERWYSINGS

Beytell, F.G. (1984). Die stabiliteit en geldigheid van Kodus-belangstellingspatrone van

Afrikaanssprekende plattelandse leerders. Ongepubliseerde meesterstesis, Universiteit van

Stellenbosch.

Botha, M. (1996). Beroepsidentiteitsontwikkeling by Xhosasprekende adolosente. Ongepubliseerde

meesterstesis, Universiteit van Stellenbosch.

Meyer, J.C. (1980). Die standaardisering en validering van die Kodus-belangstellingsvraelys.

Ongepubliseerde doktorale proefskrif, Universiteit van Stellenbosch.

Meyer, J.C. (1998). The development and standardisation of a new interest questionnaire. South

African Journal of Psychology, 28(1), 36-40.

Meyer, J.C. (1993). Handleiding vir die Meyer-Belangstellingvraelys. Departement Sielkunde:

Universiteit van Stellenbosch.

Owen, K., & Taljaard, J.J. (Reds.) (1988). Handleiding vir die gebruik van sielkundige en

skolastiese toetse van IPEN en NIPN. Pretoria: Gutenberg Boekdrukkers (Edms) Bpk.

Stead, G.B. (1988). Career decisional states and their correlates amongst white high school pupils.

Ongepubliseerde doktorale proefskrif, Universiteit van Stellenbosch.

Taylor, T.R. & Boeyens, J.C.A. (1991). The comparability of the scores of black and whites of the

South African personality questionnaire: An exploratory study. South African Journal of

Psychology, 21(1), 1-11.

Wium, J. (2001) ‘n Standaardiseringsondersoek na die MB-10 op graad sewe leerders in die Wes-

Kaap provinsie. Ongepubliseerde meesterstesis, Universiteit van Stellenbosch.

27

12. MB-10 BEROEPSLYS

In = VOORKEUR VIR WERK MET MENSE AS INDIVIDUE OF MET KLEIN GROEPIES MENSE

In-pr-b Behuisingsbeampte In-l-gr Beroepsvoorligter In-1-gr Grondwaardin In-pr Hospitaalportier In-1-gr-b Hotelontvangsbeampte In-l-gr Huweliksraadgewer In-b-l Indiensnemingsbeampte In-pr Kaartjieondersoeker In-pr Kajuitbeampte In-pr-gr Kelner In-a-pr-gr-1 Kindertuinonderwyseres In-l-gr Kinderwelsynbeampte In-a-pr-gr-1 Kleuteronderwyseres In-pr-l Kondukteur In-l-gr Kriminoloog In-gr-l Laerskool onderwyser In-l-gr Maatskaplike werker In-z-pr Masseur In-l-nu Mediese ontvangsdame In-nu-l-sc-z Navorsingsielkundige In-l Plekaanwyser In-l-gr Polisieman/vrou In-l-b-pr Privaatsekretaresse In-l/nu Remediërende onderwyser In-1-z Sielkundige (klinies) In-sc-l Speurder In-gr-z Sportafrigter In-pr-l-nu Telefonis In-z-pr Verpleegster In-pr-a Vlugkelner In-l-gr Voorligting onderwyser In-l-gr Voorligtingsielkundige In-z-pr Vroedvrou In-l-b-nu Werkstudiebeampte In-b-l Werwingsbeampte In-Gr-l Bewaarder In-Gr-l-b Buitelandse sakebeampte In-Gr-l Gevangenisbeampte In-Gr-pr-nu-b Kroegman In-Gr-1-a-pr Lugwaardin In-Gr-l-z Voorligter: Gesinsbeplanner

28

In-B-1-gr Bedryfsielkundige In-B-l Personeelbeampte In-B-nu Winkelassistent In-L-pr Bode In-L Immigrasiebeampte

In-L-Gr Landros In-L Proefbeampte

In-L-B-gr Prokureur In-L-gr Sendeling

In-L-z Spraakterapeut

In-A-z Skoonheidsterapeut In-Pr-a-z Arbeidsterapeut In-Pr-Sc-z Fisioterapeut In-Pr-z Masseur

In-Sc-z Mediese dokter In-Sc-z Psigiater

In-Z-pr Mondhigiënis

Gr = VOORKEUR VIR WERK MET MENSE IN GROEPE EN VIR OPENBARE OPTREDE

Gr-b-pr-in Fabrieksbestuurder

Gr-sc-nu-pr-in Handelsvlootoffisier Gr-a Mannekyn

Gr-in-1 Openbare Skakelbeampte Gr-in-1 Opleidingsbeampte Gr-1-in Politieke organiseerder Gr-1-in Politikus Gr-b-nu-in Produksiebestuurder

Gr-nu-sc-in Skeepskaptein Gr-in-1 Sosioloog Gr-in-I Sportorganiseerder

Gr-in-pr-nu Stasiemeester Gr-sc-pr-in-nu Vlootoffisier Gr-in-pr Voorman

Gr-In-l Antropoloog

Gr-In-b Bestuurder (algemeen) Gr-In-l-b Diplomaat

Gr-In-L Dosent (algemeen) Gr-In-L-a Drama onderwyser Gr-In-L Etnoloog

Gr-In-I Instrukteur Gr-In-pr-sc Leeroffisier

Gr-In-L Lektor

29

Gr-In-z-pr Matrone Gr-In Onderwyser (algemeen) Gr-In-L Predikant

Gr-B-nu Afslaer Gr-L-in Aanklaer

Gr-L-in Advokaat Gr-L-a Akteur

Gr-L-in Inligtingsbeampte Gr-L-in Radio-omroeper Gr-L-in Toergids Gr-L-a Toneelspeler Gr-L-in TV-aanbieder

B = VOORKEUR VIR SAKEBEDRYWIGHEDE

B-in-nu Eiendomsagent B Entrepeneur

B-nu Groothande1aar B-in-nu Handelsreisiger B-nu Invoerder B-in-nu Kafee-eienaar B-in-nu Kleinhandelaar B-z-p-nu-1 Landbou ekonoom B-in-nu Markagent B-in-sc-nu Mediese verteenwoordiger B-nu-pr-in Motorhandelaar B-pr-nu Motoronderdelehande1aar B-in-pr Motorverkoopsman B-nu-gr-pr-in Nywerheidskonsultant B-in-gr-1 Reisagent B Sakeman (informele sektor) B-nu Spekulant B-1-gr Sportadministrateur B-1-gr Sportbestuurder B-gr-nu-in Verkoopsbestuurder B-in-nu Verkoopsman B-In-nu-1 Verkoopsverteenwoordiger B-pr Vervaardiger B-nu-in Winkelier

B-In-gr-a Begrafnisondernemer

B-In-nu-gr-a Hotelbestuurder B-in-nu-gr Personeel konsultant B-In-1-gr Personeelbestuurder

B-In-L-gr Prokureur B-In-nu Versekeringsagent B-In-nu Versekeringsmakelaar

B-Gr-nu-in Bedryfsleier

30

B-Nu-in Aandelemakelaar B-Nu-in Aankoopbestuurder B-Nu-1-in Bedryfsekonoom B-Nu-in Beleggingsadviseur B-Nu-l Ekonoom B-Nu-in-gr Finansiële bestuurder B-Nu Versekeringsassessor

B-Nu-l Vervoerekonoom B-A-pr Juwelier B-Pr-nu Boukontrakteur B-P-in Vrugtesmous

B-P-in Groentesmous

Nu = VOORKEUR VIR SYFERS

Nu-b-l Aktuaris Nu-in-b-1 Bankklerk Nu-l-b Belastingamptenaar Nu-b-sc Bestekopnemer Nu-z-p-sc Biometrikus Nu-b-1 Boekhouer Nu-sc-b Bourekenaar Nu-b Eiendomswaardeerder Nu-1 Elektroniese dataverwerker Nu-b Geoktrooieerde rekenmeester Nu-in-b Kassier Nu-b Kosteberekenaar Nu-pr Landmeter Nu-1-b Loonklerk Nu-b-in Marknavorser Nu Meterleser Nu-sc Mynopmeter Nu-sc-in-gr Navagasie-offisier Nu-sc-pr Navigator (vliegtuig) Nu-b Ouditeur Nu-sc/b-1 Programmeerder Nu-1-sc/b Rekenaarprogrammeerder Nu-b/sc-1 Rekenaarstelselontleder Nu-b Rekenmeester Nu-b Stadstesourier Nu Statistikus Nu-b/sc-1 Stelselontleder Nu-l-b Tesourier (algemeen) Nu-sc-1 Topografiese opmeter Nu-b-1 Voorraadkontroleur Nu-sc Wiskundige

Nu-In-Gr-b Rekeningkunde onderwyser

31

Nu-In-Gr Wiskunde onderwyser

Nu-B-in-1 Bankamptenaar Nu-B-Gr-in Bankbestuurder Nu-B Belastingdeskundige Nu-B Bestuursrekenmeester Nu-B-1-in Bouverenigingsamptenaar Nu-B Finansiële kontroleur Nu-B-gr-in Kredietbestuurder Nu-B-1 Kredietkontroleur Nu-B-gr Sirkulasiebestuurder

Nu-Sc-l Rekenaarwetenskaplike Nu-Sc-pr-a Siviele ingenieur

32

L = LINGUïSTIESE VOORKEUR. VOORKEUR VIR LEES EN SKRYF L-b/nu L-sc-pr-a L-a L-in L-nu-pr-b L-in L-a-in L-b-nu L-a-in-gr L-b-nu L-b-nu L-in-gr L-b-in-gr L-in L-in-gr L-nu L-a-b L L-a/z/p/sc L-b-nu L-b-nu L-in-gr L L-in-gr L-pr L-in-b-nu L-nu-gr-in-b L-pr L-in-b L L-gr-in L-gr-in L-a-gr-in L-gr-in L-gr-in L-pr-b-in L-nu-b-in L L

Administratiewe beampte Argeoloog Argivaris Bibliotekaris Bouklerk Buitelandse korrespondent Digter Doeane- en Aksynsbeampte Dramaturg Faktuurklerk Geoktrooieërde sekretaris Geskiedkundige Hospitaal-administrateur Hotelklerk Joernalis Klerk Kopieskrywer Korrespondensieklerk Kurator Maatskappysekretaris Notaris Nuuskommentator Nuusopstel1er Nuusverslaggewer Posbesteller Poskantoorklerk Posmeester Possorteerder Produksiesekretaresse Proefleser Radiojoerna1is Redakteur Regisseur Regsgeleerde Regter Sekretaris/esse Skriba Skrywer Snelskritskrywer

33

L-in-gr L-in-gr-a/sc/pr L-in-gr L L-pr L-gr-in L-in-gr L-in L-a-in-gr L L-a-b L-In-a L-In L-In-Gr L-In-B-gr L-In-Gr L-In-gr L-Gr L-Gr-in-b L-B-pr-in L-B L-A-Gr-In L-A-Pr L-Sc

Sportskrywer Stads- en streekbeplanner Stadsklerk Taalbeampte Telegrafis Televisieomroeper Teoloog Tolk Tydskrifjoernalis Vertaler Advertensieskrywer Biblioteekassistent Immigrasiebeampte Landros Prokureur Taalonderwyser Volkekundige Nuusleser Publisiteitsbeampte Patenteprokureur Uitgewer Filmregesseur Fotojoernalis Wetenskapfiksieskrywer

A = ARTISTIESE VOORKEUR OF VOORKEUR VIR KUNS EN KUNSWAARDERING A-pr A-pr-b A-pr-b A-pr A-pr-sc A-pr A-pr A-pr A-pr A-pr-b A-in A A-pr-in A-in-pr A-pr A-pr-b A-In-gr

Argitekstekenaar Banketbakker Binneshuisversierder Dekorontwerper Keramiekontwerper Klereontwerper Kleurkonsultant Kostuumontwerper Kunstenaar Modeontwerper Portretskilder Skilder (kuns) Spotprenttekenaar Strokiesprenttekenaar Tekstielontwerper Winkelvensteruitstaller Kunsonderwyser

34

A-In-b A-In-z A-Gr-l A-B-pr A-L-Gr-In A-L A-L A-Pr A-Pr-sc-in-gr A-Pr-sc A-Pr-b A-Pr-b A-Pr-sc A-Pr-sc-l A-Pr-sc A-Pr-nu A-Pr-sc A-Pr A-Pr A-Sc-nu-pr A-P-sc-pr

Skoonheidskundige Skoonheidsterapeut Balletdanser Juwelier Filmregisseur Kunskritikus Kunsredakteur Beeldhouer Fotograaf Goudsmid Grafiese ontwerper Handelskunstenaar Juweelsmid Kartograaf Kopersmid Nywerheidsontwerper Silwersmid Spuitverwer Wewer Argitek Landskapargitek

Pr = VOORKEUR VIR PRAKTIESE WERK (HANDWERK EN MASJIENE/MASJIENWERK) Pr-sc/a Pr-in-z Pr Pr Pr-in Pr-a Pr-a-sc Pr-z-sc Pr Pr-a-l Pr-gr-in-b Pr-in-gr Pr-sc-gr Pr-sc Pr Pr-gr-in Pr-nu-l Pr-sc Pr-sc Pr-sc

Ambagsman Ambulansman Arbeider Baanmeester Bagasiehanteerder Bakker Beligtingsoperateur Bloedoortappingstegnikus Blokman Boekbinder Bou-opsiener Bouvoorman Brandweerman Brilmaker Broodbakker Busbestuurder Datatikster Diepdrukmasjienbediener Diesellokodrywer Dieselpasser

35

Pr-sc Pr-sc Pr Pr-sc-nu Pr-sc-nu Pr-sc Pr Pr-sc-nu Pr-sc-nu Pr-p Pr-sc-a Pr-sc-a Pr-a Pr-sc/z/p/a-in Pr-in Pr-sc Pr-sc Pr-sc Pr-a Pr-sc-a Pr-sc Pr-sc-nu Pr-a Pr-a-b Pr-a-z-p Pr-a Pr-sc-nu Pr-sc-nu Pr-sc-nu Pr-a-b-in Pr Pr-sc Pr-z-sc Pr-sc-nu Pr-a Pr-a-b Pr Pr-p-b Pr-a-nu-sc Pr Pr-sc-nu Pr-sc Pr-a Pr-sc Pr-a Pr Pr-a Pr-a Pr Pr-sc-nu Pr-z-in Pr

Dieselwerktuigkundige Drukkerwerktuigkundige Drywerassistent (trein) Elektrisiën Elektromeganikus Elektronieseingenieurstegnikus Fabriekwerker Geotegnikus Gereedskapmaker Graangradeerder Grofsmid Horlosiemaker Houtsnyer Huishoudkundige Huishulp Hyskraandrywer Inspekteur van werke Kabellasser Kabinetmaker Kameraman Klankoperateur Klanktegnikus Klavierstemmer Kleremaker Kok Letterskilder Loodgieter Lugvaartinstrumentmeganikus Lugvaartradio tegnikus Mans- en dameshaarkapper Masjienwerker Masjinis Mediese laboratoriumtegnikus Meganiese ingenieurstegnikus Messelaar Meubelmaker Meubelpoleerder Meulenaar Modelbouer Monteerbaanwerker Motorelektrisiën Motorfietswerktuigkundige Motorvoertuigbekleder Motorwerktuigkundige Muur- en vloerteëlleêr Mynwerker Naaimasjienoperateur Natrekker Opsigter Optiese tegnikus Ortopediese tegnikus Padwerker

36

Pr-a Pr-sc-nu Pr-sc-nu Pr-sc-nu Pr-in-nu Pr-z-p Pr Pr-sc-nu Pr Pr-sc-nu Pr Pr-nu-l Pr Pr-a Pr-in-gr Pr-a Pr-a-z-p Pr-in Pr-a Pr Pr Pr-b-z Pr Pr-sc Pr Pr-a Pr-nu-1 Pr Pr-a Pr-sc Pr-sc Pr-z-sc Pr-a Pr-sc-nu Pr-sc-nu Pr-sc-nu Pr-p Pr-a-p Pr Pr-sc Pr-1-a-gr Pr-b-z Pr-z Pr-a Pr Pr-z Pr-In Pr-In-A Pr-In-Gr-a Pr-In-Gr-sc-a Pr-In-z

Paneelklopper Papiertegnoloog Passer en Draaier Petroleumtegnoloog Petroljoggie Plaaswerker P1aatmetaalwerker Plastiektegnoloog Projeksionis Radio en televisiemeganikus Rangeerder Rekenaarbediener Saagoperateur Seilmaker Sekuriteitsbeampte Sifdrukker Sjef Skakelbordoperatrise Skoenmaker Skoonmaker Skrynwerker Slagter Sleutelmaker Slotmaker Smid Stoffeerder Stoorman Swaarvoertuigbestuurder Sweiser Takelaar Tandheelkundige tegnikus Tandtegnoloog Teatertegnikus Telefoontegnikus Telekommunikasietegnikus Televisietegnikus Terreinbeampte Terreinverfraaier Timmerman Treindrywer Verhoogbestuurder Visser Vleisinspekteur Voertuigbakbouer Vragmotorbestuurder Wolklasser

Chauffeur Grimeerder Houtwerkonderwyser Huishoudkundeonderwyser Hulpverpleegster

37

Pr-In-b Pr-In-gr-a Pr-In-Gr-L Pr-Gr-in Pr-B-nu Pr-B-sc Pr-L Pr-L Pr-A-sc Pr-A-sc Pr-A Pr-A-b Pr-A Pr-A-sc Pr-A Pr-A-sc Pr-Sc-nu Pr-Sc-nu Pr-Sc-a-nu Pr-Sc-Gr-in-a Pr-Sc Pr-Sc-nu Pr-Sc-nu Pr-Sc-nu Pr-Z-sc Pr-Z

Huurmotorbestuurder Naaldwerkonderwyser Tikonderwyser Verkeersbeampte Bouaannemer Droogskoonmaker Drukker Tikster Diamantslyper Fotolitograaf Graveerder Haarkapster Hoedemaker Pottebakker Prentramer Silwersmid Betontegnikus Betontegnikus Boot en skeepsbouer Huishoudkundeonderwyseres Instrumentmaker Instrumentmeganikus Kantoormasjientegnikus Laboratoriumtegnikus Dieregesondheidstegnikus Dieretuin-assistent

Sc = VOORKEUR VIR NATUURWETENSKAPPE EN FISIES WETENSKAPLIKE WERK Sc-z-in Sc-pr-nu Sc-z-nu-p Sc-nu Sc-pr-z/p Sc-p-pr Sc-pr-nu Sc-pr Sc-nu Sc-nu-pr Sc-nu-pr Sc-z-in Sc-nu-b Sc-nu-pr Sc-nu-in

Apteker Biofisikus Biochemikus Chemikus Geoloog Grondkundige Hidroloog Materiaalkundige Mediese navorser Metallurg Mineraloog Narkotiseur Nywerheidskeikundige Oseanograaf Oudiometris

38

Sc-pr-nu Sc-z-pr-in Sc-pr Sc-nu Sc-nu Sc-pr-p Sc-pr-a Sc-pr-a Sc-z-pr-p Sc-z-p Sc-z Sc-nu Sc-p-pr Sc-In-Gr-nu-pr Sc-In-Pr-z Sc-B-In-z Sc-Nu-b-pr Sc-Nu-pr-z Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr-z/p Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu-pr Sc-Nu Sc-L-in-pr Sc-Pr-a-z Sc-Z-p Sc-Z-pr-in Sc-Z Sc-Z-pr Sc-Z-p-pr-nu Sc-P-pr-nu

Plofstoftegnoloog Radiografis Rubbertegnoloog Seismoloog Skeikundige Suikertegnoloog Tekstieltegnoloog Verftegnoloog Voedseltegnoloog Voedselwetenskaplike Watersuiweringstegnoloog Weerkundige Wynmaker Natuur- en Skeikunde onderwyer Tandarts Apteker (kleinhandel) Bedryfsingenieur Biomediese ingenieur Chemiese ingenieur Elektriese ingenieur Elektroniese ingenieur Fisikus Geofisikus Ingenieur (algemeen) Kernnavorser Landbou-ingenieur Lugvaartkundige ingenieur Meganiese ingenieur Metallurgiese ingenieur Mynbou ingenieur Sterrekundige Geograaf Huishoudkundige Bakterioloog Gesondheidsinspekteur Mediese patoloog Mediese tegnoloog Mikrobioloog Houtkundige

39

Z = VOORKEUR VIR DIERE, DIERKUNDIGE EN AANVERWANTE BIOLOGIES-WETENSKAPLIKE WERK Z-sc-pr-in Z-in-pr Z-sc Z-sc Z-sc Z-pr Z-sc Z-pr Z-sc-p-pr-nu Z-pr Z-p Z-pr Z-b-p-pr Z-pr Z-sc-in-pr Z-sc-pr Z-pr Z-pr Z-sc Z-sc-pr Z-pr-p Z Z-In-Sc Z-In-pr-sc Z-In-pr Z-In-sc Z-In-sc Z-In-pr-sc Z-Gr-In Z-B-nu Z-Pr-sc Z-Pr-in Z-Sc-In Z-Sc-in-p Z-Sc Z-Sc-p-p-pr-nu Z-Sc-in Z-P-In-Gr-sc Z-P-b-pr Z-P-Sc-pr Z-P-sc Z-P-In-sc

Biokinetikus Dierebestermingsbeampte Dierefisioloog Dierkundige Entomoloog Hondemeester Insekkundige Jokkie Marine bioloog Noodhulpbeampte Ornitoloog Perde-afrigter Skaap- of beesboer Skutmeester Veearts Veeartsnykundige tegnoloog Veeartsnykundige verpleging Veeinspekteur Veekundige Vleistegnoloog Wildbewaarder Wildwagter Chiropraktisyn Fisioterapeut Mondhigiënis Oogkundige Ortopedis Verpleegster L.O. Onderwyser Veespekulant Diere-opstopper Snydokter Dermatoloog Dieetkundige Fisioloog Mikrobioloog Voetheelkundige Biologie onderwyser Boer Landboukundige Landboutegnikus Landbouvoor1igter

40

Z-P-sc-pr Z-P-gr-in Z-P-in

Natuurbewaarder Plaasvoorman Weidingsbeampte

P = VOORKEUR VIR PLANTE, PLANTKUNDIGE EN TUINBOUKUNDIGE WERK P-sc-z P-l-nu P-pr-z-sc P-gr-sc-z-in P-pr-sc-b P-in-l-z P-sc-pr-z P-sc P-sc-z P-b-pr-z P-a-pr P-pr P-pr P-b-sc P-sc-pr P-sc-pr P-In-Gr-z P-B-in P-B-in P-A-b-in P-Pr P-Pr-z P-Pr P-Z-In-Gr-sc

Akkerboukundig Bosbouklerk Bosboukundige Botanie Lektor Kweker Parke- en ontspanningsadministrateur Plantfisioloog Plantkundige Plantsiektekundige Saaiboer Siertuinboukundige Tuinboukundige Tuinier Vrugteboer Vrugtetegnoloog Wingerdboukundige Parke- en ontspanningsbeampte Groentesmous Vrugtesmous Bloemis Boomsnoeier Bosbouer Gronde superintendent Biologie onderwyser

41

13. MB-10 NORMTABELLE

Tabel 9: Norms vir eerstejaarmans (n = 1062)

X In Gr B Nu L A Pr Sc Z P X

0 0 3 1 2 4 4 1 2 2 7 0

1 1 8 3 6 10 11 4 5 6 19 1

2 2 12 6 8 17 18 8 7 10 28 2

3 4 16 9 12 25 26 13 11 14 38 3

4 8 22 13 15 33 34 21 16 18 47 4

5 11 27 18 18 40 42 27 20 25 52 5

6 15 32 21 21 47 51 33 23 30 57 6

7 19 38 25 25 53 57 39 26 35 64 7

8 25 44 28 27 60 63 44 31 42 69 8

9 32 48 31 31 66 68 48 34 46 73 9

10 39 52 35 34 70 72 52 38 50 76 10

11 44 57 37 37 74 76 56 42 54 80 11

12 50 60 40 42 78 80 59 46 58 83 12

13 54 65 44 44 81 82 63 48 62 85 13

14 59 69 48 48 85 85 66 51 66 87 14

15 63 73 51 51 86 88 70 56 69 87 15

16 68 76 54 54 88 90 72 58 71 90 16

17 71 78 56 59 91 92 74 61 74 91 17

18 76 80 58 62 93 92 78 63 76 92 18

19 80 83 60 65 94 93 80 66 78 93 19

20 82 85 62 69 95 94 83 68 81 94 20

21 84 87 65 71 96 95 84 71 84 94 21

22 87 89 67 74 97 96 87 72 86 95 22

23 90 90 69 76 97 97 89 75 88 96 23

24 92 92 72 79 98 97 91 78 89 97 24

25 93 93 75 83 98 97 92 80 90 97 25

26 94 94 77 85 99 98 93 82 92 97 26

27 96 95 80 87 99 98 95 85 93 98 27

28 97 96 83 89 99 99 97 88 94 98 28

29 98 97 86 91 99 99 97 91 95 98 29

30 99 98 90 93 100 99 98 93 96 99 30

31 99 98 92 95 100 100 98 96 97 99 31

32 99 99 94 97 100 100 99 97 98 99 32

33 100 99 97 98 100 100 99 98 99 100 33

34 100 99 98 99 100 100 100 99 99 100 34

35 100 99 99 100 100 100 100 100 100 100 35

36 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 36

42

Tabel 10: Norms vir eerstejaarsdames (n = 851)

X In Gr B Nu L A Pr Sc Z P X

0 0 2 2 9 1 1 2 5 1 4 0

1 0 4 6 18 2 2 7 11 3 12 1

2 0 7 10 28 4 6 17 18 7 20 2

3 1 11 18 35 7 8 26 24 11 30 3

4 2 16 23 41 12 12 35 29 15 39 4

5 2 19 29 46 17 18 45 36 21 49 5

6 4 23 37 50 21 21 54 41 26 56 6

7 5 27 41 56 24 26 62 47 32 62 7

8 6 32 46 59 29 31 68 52 36 68 8

9 7 35 49 62 36 36 74 56 42 73 9

10 9 39 53 65 41 40 78 60 46 76 10

11 11 44 58 69 47 44 82 64 50 80 11

12 13 49 60 72 52 49 87 67 53 82 12

13 16 53 63 74 57 53 90 71 56 85 13

14 19 57 65 77 64 56 92 73 60 88 14

15 23 62 69 79 68 59 94 76 64 90 15

16 27 65 71 81 72 64 96 78 67 91 16

17 31 69 74 82 76 69 97 80 71 93 17

18 35 73 76 83 79 72 98 83 75 94 18

19 38 76 78 85 81 75 99 85 77 95 19

20 43 79 80 87 84 79 99 87 79 96 20

21 48 82 81 88 87 82 99 88 81 96 21

22 53 85 83 90 89 84 100 90 85 97 22

23 59 87 85 91 90 87 100 91 87 97 23

24 65 90 87 92 92 89 100 92 89 98 24

25 68 91 89 93 94 92 100 93 90 98 25

26 73 93 90 94 96 93 100 95 91 99 26

27 77 95 91 95 96 94 100 96 93 99 27

28 83 95 94 96 97 95 100 96 95 99 28

29 87 97 95 97 98 96 100 98 96 100 29

30 89 97 97 98 98 97 100 98 97 100 30

31 92 98 98 98 99 98 100 99 97 100 31

32 95 99 98 98 100 99 100 99 98 100 32

33 97 100 99 99 100 99 100 100 99 100 33

34 99 100 100 100 100 100 100 100 99 100 34

35 99 100 100 100 100 100 100 100 100 100 35

36 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 36

43

Tabel 11: Norms vir Graad 9- en Graad 11-seuns

X In Gr B Nu L A Pr Sc Z P X

0 0 1 0 2 3 1 0 0 2 6 0

1 0 4 1 7 6 4 2 2 8 16 1

2 2 7 2 11 12 8 3 5 12 27 2

3 3 10 3 16 19 14 6 8 18 37 3

4 6 14 5 20 26 21 11 13 22 45 4

5 9 19 8 25 35 28 16 17 25 52 5

6 12 23 11 30 42 35 21 21 31 57 6

7 17 26 14 35 50 45 24 24 36 63 7

8 23 33 20 39 58 51 29 29 37 69 8

9 29 39 24 44 62 59 37 34 46 71 9

10 35 48 27 49 67 65 42 40 52 75 10

11 41 52 30 54 73 71 49 47 56 79 11

12 48 58 34 59 77 76 54 51 60 82 62

13 54 62 38 61 82 81 60 56 63 84 13

14 61 67 41 65 87 85 64 61 65 85 14

15 67 72 44 68 89 87 67 64 68 87 15

16 71 76 48 71 92 89 72 68 73 89 16

17 77 80 51 73 94 91 76 71 75 91 17

18 81 84 54 75 95 91 79 73 76 92 18

19 85 86 56 77 96 93 81 77 79 93 19

20 88 89 60 79 96 93 84 79 81 94 20

21 91 90 62 82 97 95 86 82 83 95 21

22 93 92 64 83 98 96 88 84 85 97 22

23 94 93 67 86 98 97 88 86 85 98 23

24 95 94 70 89 99 97 90 87 87 99 24

25 96 96 73 91 99 98 92 90 88 99 25

26 97 97 75 92 99 98 92 91 89 100 26

27 98 97 78 93 99 99 93 92 91 100 27

28 98 97 82 93 100 99 94 93 93 100 28

29 99 98 85 95 100 99 95 95 94 100 29

30 99 99 89 96 100 99 96 96 95 100 30

31 99 99 92 98 100 100 98 97 96 100 31

32 100 100 94 98 100 100 99 99 98 100 32

33 100 100 97 99 100 100 100 99 99 100 33

34 100 100 98 99 100 100 100 99 100 100 34

35 100 100 99 99 100 100 100 100 100 100 35

36 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 36

44

Tabel 12: Norms vir Graad 9- en Graad 11-meisies

X In Gr B Nu L A Pr Sc Z P X

0 0 0 0 5 0 1 1 4 1 4 0

1 0 1 1 12 1 1 6 10 5 9 1

2 0 2 2 19 1 3 16 18 10 15 2

3 0 4 4 27 2 6 25 26 14 31 3

4 1 5 6 36 5 9 35 34 20 39 4

5 1 7 9 42 8 15 46 41 25 50 5

6 1 9 14 48 13 20 56 49 360 59 6

7 2 12 18 55 15 27 65 55 35 64 7

8 3 15 21 60 23 34 71 59 41 68 8

9 4 19 28 64 26 41 77 65 46 72 9

10 6 25 32 70 35 48 82 69 51 77 10

11 8 30 37 74 42 55 86 73 56 81 11

12 9 34 41 77 49 61 89 77 59 85 12

13 12 39 47 80 56 67 91 81 63 88 13

14 14 45 51 82 64 72 94 83 66 89 14

15 18 51 56 85 69 75 95 84 70 91 15

16 21 57 59 87 74 79 97 87 74 92 16

17 26 63 62 89 78 81 97 89 77 93 17

18 31 69 66 91 84 83 98 90 79 93 18

19 37 74 69 92 87 84 99 92 81 95 19

20 42 77 74 93 91 86 99 93 83 95 20

21 48 80 76 93 94 87 99 94 86 96 21

22 53 84 80 95 95 89 100 96 89 96 22

23 59 88 84 95 96 90 100 97 89 98 23

24 64 92 85 95 98 91 100 97 90 98 24

25 70 93 89 96 98 93 100 98 91 98 25

26 74 96 90 97 99 94 100 98 93 99 26

27 78 96 93 97 99 95 100 98 93 99 27

28 83 97 94 98 99 96 100 99 95 100 28

29 87 97 96 99 99 97 100 99 96 100 29

30 92 98 98 99 99 98 100 100 97 100 30

31 95 99 99 100 100 99 100 100 98 100 31

32 97 100 100 100 100 99 100 100 98 100 32

33 99 100 100 100 100 100 100 100 98 100 33

34 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 34

35 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 35

36 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 36

45

Tabel 13: Norms vir Graad 7-seuns (n = 930)

X In Gr B Nu L A Pr Sc Z P X

0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 3 0

1 0 1 0 1 3 2 0 0 3 9 1

2 1 2 0 2 8 4 0 1 5 15 2

3 2 4 1 3 12 6 1 2 9 22 3

4 5 6 3 6 17 10 3 3 13 27 4

5 7 10 4 8 23 14 4 4 16 32 5

6 12 15 6 13 29 19 7 7 22 38 6

7 18 19 9 18 34 25 10 12 27 44 7

8 29 24 14 23 42 33 14 15 33 51 8

9 36 32 18 31 50 41 20 23 40 58 9

10 48 43 25 38 57 49 26 30 45 65 10

11 54 54 32 48 65 58 35 39 52 71 11

12 64 65 41 56 72 66 44 46 59 96 12

13 72 73 49 65 78 72 54 53 63 82 13

14 80 81 59 71 83 80 61 61 67 86 14

15 86 87 66 76 89 84 68 67 71 88 15

16 91 91 71 82 93 89 75 71 75 91 16

17 94 93 75 85 95 91 80 75 77 92 17

18 96 95 79 87 96 93 83 78 80 95 18

19 97 96 83 88 97 95 87 80 83 96 19

20 98 97 86 89 99 96 89 83 85 97 20

21 99 98 88 91 99 97 90 85 87 97 21

22 99 99 90 92 100 97 91 87 87 98 22

23 100 99 92 93 100 98 92 89 89 98 23

24 100 99 94 94 100 98 94 90 90 99 24

25 100 99 95 95 100 99 95 92 91 99 25

26 100 100 96 96 100 99 95 93 92 99 26

27 100 100 97 97 100 99 97 94 94 99 27

28 100 100 97 97 100 100 97 95 95 99 28

29 100 100 98 98 100 100 98 96 95 99 29

30 100 100 99 99 100 100 99 97 97 100 30

31 100 100 100 99 100 100 99 98 98 100 31

32 100 100 100 99 100 100 99 99 99 100 32

33 100 100 100 100 100 100 100 99 99 100 33

34 100 100 100 100 100 100 100 100 99 100 34

35 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 35

36 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 36

46

Tabel 14: Norms vir Graad 7-meisies (n = 993)

X In Gr B Nu L A Pr Sc Z P X

0 0 0 0 1 0 0 1 1 1 4 0

1 0 0 1 4 1 6 4 3 3 10 1

2 0 1 3 7 2 2 9 6 8 16 2

3 0 1 4 11 3 3 15 9 14 23 3

4 0 3 6 15 5 5 23 13 20 30 4

5 1 3 10 19 7 8 29 18 27 37 5

6 2 6 14 23 10 11 39 24 32 42 6

7 5 9 19 29 14 16 47 30 38 51 7

8 5 13 24 35 19 24 55 36 44 57 8

9 8 18 32 42 25 32 64 44 51 64 9

10 11 25 39 50 31 39 71 52 57 70 10

11 16 31 46 58 38 47 77 59 61 75 11

12 22 38 54 64 48 55 82 66 65 80 62

13 28 47 62 70 54 62 86 72 68 83 13

14 36 56 68 76 61 71 91 77 71 87 14

15 44 63 73 80 67 76 94 80 73 88 15

16 50 69 78 82 75 81 95 83 76 81 16

17 57 74 82 86 81 84 97 87 77 93 17

18 63 79 85 88 86 87 98 89 80 94 18

19 70 83 88 90 90 89 99 91 81 95 19

20 74 86 91 92 93 91 99 92 83 96 20

21 80 90 93 93 96 93 100 94 84 97 21

22 84 93 95 94 97 95 100 95 86 98 22

23 88 95 96 95 98 96 100 96 87 99 23

24 90 96 96 96 99 96 100 96 89 99 24

25 92 97 98 96 99 98 100 97 90 99 25

26 95 98 99 97 100 98 100 98 92 99 26

27 97 99 99 98 100 98 100 98 94 100 27

28 98 99 100 98 100 99 100 98 94 100 28

29 99 100 100 99 100 99 100 98 96 100 29

30 99 100 100 99 100 100 100 99 97 100 30

31 99 100 100 99 100 100 100 99 98 100 31

32 100 100 100 100 100 100 100 99 98 100 32

33 100 100 100 100 100 100 100 100 99 100 33

34 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 34

35 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 35

36 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 36

47

14. MB-10: MODEL VIR KOMBINASIES EN VOLGORDE VAN VRAE 1 1, 10, 9 31 6, 5, 3 61 7, 6, 1 91 3, 1, 6

2 3, 1, 9 32 3, 2, 10 62 9, 8, 3 92 10, 9, 4

3 4, 3, 1 33 5, 4, 10 63 10, 9, 3 93 5, 2, 9

4 5, 4, 1 34 10, 9, 6 64 10, 7, 4 94 8, 6, 4

5 1, 10, 7 35 8, 7, 3 65 1, 10, 3 95 8, 6, 3

6 7, 6, 4 36 1, 10, 5 66 10, 9, 2 96 1, 10, 8

7 3, 1, 7 37 9, 8, 4 67 4, 3, 2 97 9, 7, 2

8 4, 3, 9 38 9, 7, 5 68 5, 4, 2 98 6, 5, 4

9 9, 3, 8 39 4, 3, 6 69 10, 8, 6 99 6, 5, 10

10 5, 3, 8 40 6, 4, 1 70 2, 10, 7 100 2, 1, 4

11 10, 8, 5 41 5, 4, 3 71 2, 1, 6 101 2, 1, 8

12 6, 5, 1 42 1, 8, 5 72 6, 4, 2 102 4, 2, 7

13 3, 2, 7 43 9, 7, 4 73 7, 6, 10 103 9, 6, 3

14 10, 8, 3 44 9, 8, 7 74 9, 8, 2 104 3, 2, 6

15 2, 1, 5 45 7, 6, 9 75 8, 6, 1 105 8, 7, 10

16 6, 3, 10 46 7, 6, 5 76 6, 4, 10 106 4, 3, 7

17 8, 6, 2 47 6, 5, 2 77 10, 9, 8 107 6, 4, 9

18 2, 9, 6 48 3, 2, 8 78 4, 2, 8 108 5, 3, 10

19 1, 9, 7 49 2, 1, 7 79 6, 5, 9 109 5, 4, 8

20 1, 9, 6 50 10, 9, 5 80 2, 10, 5 110 3, 1, 8

21 7, 6, 3 51 10, 8, 4 81 7, 5, 1 111 9, 7, 3

22 7, 6, 2 52 6, 5, 8 82 7, 5, 3 112 9, 8, 1

23 5, 4, 9 53 4, 1, 8 83 7, 5, 2 113 3, 2, 9

24 1, 9, 5 54 3, 2, 5 84 2, 10, 6 114 8, 7, 2

25 1, 9, 4 55 3, 10, 7 85 8, 7, 4 115 4, 3, 8

26 5, 4, 7 56 3, 2, 1 86 8, 5, 2 116 2, 1, 10

27 1, 10, 4 57 4, 2, 10 87 2, 10, 8 117 5, 3, 9

28 8, 7, 1 58 2, 1, 9 88 10, 9, 7 118 5, 3, 1

29 8, 7, 6 59 4, 2, 9 89 9, 8, 6 119 1, 10, 6

30 7, 5, 10 60 4, 3, 10 90 8, 7, 5 120 7, 4, 1