MJEKËSIA E PEJGAMBERIT MUHAMMED

Ibn Kajjim el-Xhevzi

MJEKËSIA E PEJGAMBERIT MUHAMMED

PARATHËNIE

Lexues të nderuar!

Në duart e juaja po ua sjellim lebrin e çmuar Mjekësia e Pejgasmberit Muhammed a.s., të

përkthyer dhe të përshtatur në gjuhën shqipe. Është ëndërr imja e kahmotshme për t’i

pasuruar lexuesit shqiptarë me këtë vademekum me vlerë të madhe. Dhe ja më në fund,

duke falënderuar All-llahun e madhërishëm, kjo ëndërr imja u bë realitet.

Mjekësia e Pejgamberit Muhammed është vetëm një kapitull i librit të madh të autorit të

famëshëm të shekullit XIV, Ibn Kajjim el-Xhevziut.

Ky libër është mbështetur në Shpalljen kuranore, në udhëzimet e Pejgamberit të All-llahut ,

s.a.v.s., dhe në shpjegimet e haditheve.

Pas rënies së Perandorisë Romake në shek. V, dhe më vonë në shek. VII, fillon përhapja e

diturisë mjekësore në Kalifatin Islam. Në atë periudhë ka ekzistuar Shkolla e përkthyesve

dhe e komentuesve të veprave greke. Në këto shkolla janë përkthyer veprat e autorëve

grekë të lashtësisë, si dhe vepra të kulturave të popujve të tjerë të lashtësisë, të cilat ishin

me interes për studiuesit arabë të kohës. Prandaj, këtë punë të madhe të kulturës arabe të

kësaj kohe, bota duhet ta falënderojë, sepse në saje të punës së tyre u ruajtën veprat më

të vlershme të autorëve të lashtësisë, të cilat kanë arritur deri në ditët tona. Pa punën e

madhe të tyre ne sot, e themi me bindje të plotë, nuk do t’i njihnim autorët grekë, nuk do

ta njihnim Hipokratin, Galenin, Aristotelin dhe shkollat e tjera të mendimit grek, nuk do ta

njihnim kulturën greke. Prandaj, myslimanët janë meritorë për ruajtjen e diturisë së

mjekëve antikë. Evropa mori informacionet e para për mjekësinë antike nëpërmjet

përkthimeve arabe të periudhës së Renesansës. Pas kësaj periudhe, shkencëtarët

myslimanë kanë krijuar konceptet e tyre në mjekësi dhe këto koncepte kanë dominuar për

një kohë shumë të gjatë në shkollat mjekësore evropiane (Ibn Sina - Avicena).

Mjekësia e Pejgamberit Muhammed mund të kuptohet në dritën e Kur'anit dhe sunnetit, e

kurrësesi ndryshe.

Studimet analitike dhe skolastike që janë parashtruar në këtë libër janë unikate. Ato

vërtetojnë kuptimin e qartë shpirtëror, diturinë metafizike, kozmologjike dhe filozofike të

imam Ibn Kajjim el-Xhevziut.

Mjekësia e Pejgamberit Muhammed, e cila është paraqitur në këtë libër, ka të bëjë me

aspektet fizike dhe psikike të shëndetit të njeriut. Këtu janë përshkruar dy lloje themelore

të sëmundjeve (të shpjeguara në Kur'an): sëmundjet e zemrës dhe sëmundjet e trupit.

Në shëndetin trupor ekzistojnë tre rregulla themelore: mjekësia parandaluese, heqja dorë

nga gjërat e dëmshme, dhe pastrimi i trupit nga sekrecionet (tajitjet) e dëmshme.

Në këtë kontekst, trupi i njeriut mund të ketë tri gjendje: gjendjen e shëndetshme natyrore,

gjendjen jonormale dhe gjendjen jostabile.

Mjekësia tradicionale islame është përkufizuar si “art i cili merret me mbrojtjen e shëndetit

të mirë, me kundërvënien ndaj sëmundjes dhe me kthimin e shëndetit të personit të

sëmurë”.

Mjekësia tradicionale është shërbyer me teorinë e katër tajitjeve (sekrecioneve) të trupit:

vreri i i zi, gjaku, këlbaza dhe vreri i verdhë. Këto të katra u përgjigjen katër elementeve:

toka, zjarri, uji dhe ajri. Ekuilibri ndërmjet këtyre tajitjeve përcakton temperamentin dhe

emocionet e individit, si: melankolinë, gjallërinë, indiferencën dhe shqetësimin.

Atributet primare të gjendjeve të cilat i dallon mjekësia tradicionale janë: thatësia,

lagështia, ftohtësia dhe nxehtësia, dhe janë të ndërlidhura e të përziera me katër tajitjet

trupore.

Sëmundja somatike ka shkaqet e veta. Për këtë është e nevojshme të diagnostikohet

shkaku e pastaj të përcaktohen pasojat, të gjendet ilaçi dhe të fillojë shërimi (etiologjia,

diagnoza, terapia - parime të cilat nuk kanë ndryshuar deri sot).

Shkaku i mungesës së natyrshmërisë trupore mund të jetë i jashtëm dhe i brendshëm.

Shkaqet e brendshme paraqiten për arsye të katër gjendjeve të komplikuara: nxehtësisë,

ftohtësisë, lagështisë dhe thatësisë, ndërsa shkaqet e jashtme paraqiten nëpërmjet

faktorëve të shumtë të cilët mund të jenë të pranueshëm apo të papranueshëm për trupin.

Mjeku është personi i cili mund t’i përcaktojë këto parregullsi dhe të mënjanojë shkaqet.

Pejgamberi i All-llahu , s.a.v.s., ka thënë: “Për secilën sëmundje që e ka dhënë All-llahu,

Ai e ka përcaktuar edhe ilaçin” (Buhariu).

Shërimin natyror që Pejgamberi dhe shokët e tij e kanë zbatuar ka qenë shërim me ilaçe të

thjeshta dhe të paraportuara, por tejet efikase.

Pejgmaberi i All-llahut i ka shëruar sëmundjet me tre lloj ilaçesh: me ilaçe natyrore, ilaçe

hyjnore dhe duke i kombinuar këto.

Sipas hadithit të imam Malikut, r.a., i Dërguari i All-llahut, s.a.v.s., në një rast ka thënë:

“Ai që e ka krijuar sëmundjen, e ka krijuar gjithashtu edhe ilaçin”.

Më tej thuhet: “Krijimi i ilaçit për çdo sëmundje tregon superfuqinë e urtësisë së All-llahut,

pushtetin suprem të suverenitetit të All-llahut, dhe ndjenjën e dashurisë së papërshkruar

ndaj krijesave të veta. Ai që e krijoi sëmundjen, i ka përcaktuar gjithashtu ligjet e natyrës

dhe i ka paraqitur argumentet që tregojnë kush është Ai i cili dirigjon universet”.

Në pjesën e parë të këtij libri janë përshkruar ilaçet natyrore: temperatura shërohet me ujë

të ftohtë, peristaltika e zorrëve rregullohet me ushqim dietal dhe mjaltë. Përshkruhet

murtaja si sëmundje infektive, përshkruhet hollësisht pasqyra klinike dhe theksohet

pikëpamja e Pejgamberit lidhur me kontaktin me personin e infektuar.Hadithin e

transmeton Abdurrahman bin Avf, r.a.: “Kam dëgjuar Pejgamberin e All-llahut,

s.a.v.s., duke thënë: ‘Kur dëgjoni që në një vend është paraqitur murtaja, mos shkoni atje”

- karantina.

Më tej përshkruhen: shërimi i edemit, flebotomia dhe shërimi i epilepsisë, e sidomos forma

pa etiologji të njohur. Përshkruhen njëzet lloje të dhembjes së kokës dhe përdorimi

mjekësor i bimës së kënasë. Në kapitullin e ushqimit të të sëmurit citohet hadithi në të

cilin Pejgamberi i All-llahut, s.a.v.s., ka thënë: “Mos u jepni ushqim ose pije me dhunë

të sëmurëve, sepse All-llahu i plotfuqishëm i ushqen dhe u jep pijen atyre”.

Kur flitet për ilaçet shpirtërore (shërimi i sehirit), përmendet: “Zemra e besimtarit duhet

mbushur me dritën e All-llahut të madhërishëm, të ushqehet derisa të ngopet me mendime

të larta, të aftësohet dhe të pajiset me dituri të Krijuesit dhe Furnizuesit të saj. Trupi,

mendja dhe shpirti i tij duhet të hulumtojnë rrugën e shkallëve lartësuese me sinqeritet dhe

vendosmëri”.

Pjesa e tretë e librit përshkruan hollësisht ushqimin bimor dhe shtazor dhe substancat

shëruese që janë përdorur në mjekësinë tradicionale islame. Përshkrimi i vetive shëruese të

qimonit të zi, hurmës, rrushit, fikut, ullirit, alojes etj., është mahnitës.

Këtu vlen të theksojmë se gjatë përkthimit dhe emërtimit të bimëve mjekuese në gjuhën

tonë, kemi pasur vështirësi në gjetjen e termave përkatëse, por duke falënderuar disa

doracakë për bimët mjekuese të botuar në Tiranë, dhe konsultimet me ekspertë,

përkatësisht me biologë e botanistë, besojmë se kemi arritur t’ua ofrojmë dhe t’ua

lehtësojmë lexuesve tanë në mënyrë që këtë libër ta kuptojnë dhe të krijojnë njohuri

elementare në përdorimin e bimëve fitofarmaceutike.

Në kapitullin mbi përgjegjësinë e mjekut të pakualifikuar, i cili praktikon mjekësinë, sipas

Pejgamberit, s.a.v.s., ajo është çështje e ndërgjegjes dhe e përgjegjësisë personale. Sipas

Sheriatit përgjegjësia e mjekut përfshin: mashtrimin, rrezikimin e jetës së të sëmurit,

dëmtimin e tij, veprimin kriminal etj. Pasojat e padëshirueshme të shërimit ose gabimet

ndaj të sëmurëve janë kualifikuar në pesë kategori:

1. Mjeku me kualifikim të lartë, i cili në shërimin e një të sëmuri i përmbahet etikës dhe

profesionit në përputhje me rregullat dhe në përputhje me dëshirën e All-llahut, por fati i të

sëmurit merr kahun e padëshiruar. Në këtë rast skolastikët islamë pajtohen unanimisht se

mjeku nuk është përgjegjës.

2. Përgjegjësia e mashtruesit ose e personit të paudhëzuar, i cili e bind të sëmurin për

aftësitë e veta profesionale që ka, por i sëmuri ka komplikacione ose vdes. Në këtë rast

nëse i sëmuri e ka ditur se personi nga i cili ka kërkuar shërim nuk është mjek, por

megjithatë e ka pranuar trajtimin e propozuar prej tij, atëherë nuk mund të kërkohet

përgjegjësia te mashtruesi. Kësi mashtrues, për fat të keq, hasim tek ne në çdo kënd dhe

në çdo vis. Marketingu i tyre është më i fuqishëm sesa i mjekëve profesionistë dhe

specialistë.

3. Përgjegjësia për aktin pa dashje: mjeku i ditur dhe me përvojë, i cili i kryen shërbimet e

veta në përputhje me rregullat e përcaktuara, por pa dashur dora e tij prek pjesën e

shëndoshë të trupit të të sëmurit, mjeku nuk mban përgjegjësi.

4. Përgjegjësia për dhënien e ilaçit gabimisht: mjeku i ditur dhe i përgatitur mirë

profesionalisht mban përgjegjësi kur, edhe pse jep çdo gjë nga vetja, nuk mund të

përcaktojë diagnozën e saktë, ose e përshkruan gabimisht ilaçin e dëmshëm.

5. Përgjegjësia për veprim pa lejen e të sëmurit: mjeku i ditur dhe i përgatitur

profesionalisht, i cili kryen shërbimet e tij mjekësore sipas rregullave të përshkruara në

rastin e synetisë, ose operimit të personit të ri ose të retarduar mentalisht mban përgjegjësi

nëse anashkalon lejen e familjes, kurse i sëmuri ose fëmija kanë pasoja nga komplikimet,

apo edhe vdes.

Në libër janë numëruar dymbëdhjetë rregulla të diagnozës mjekësore dhe trajtimi i tyre.

Është përshkruar ndalimi i shërimit me substanca të palejueshme dhe mbrojtja efikase nga

sëmundjet infektive.

Rregull i përgjithshëm i Pejgamberit në mjekësinë parandaluese është se dituria vjen nga

fjalët dhe udhëzimet e All-llahut të madhërishëm: “Hani dhe pini e mos e teproni, pse Ai

(All-llahu) nuk i do ata që e teprojnë”. (El A’rafë, 31)

Mungesa e substancave ushqyese në ushqim ose ushqimi i tepërt mund të pengojnë

absorbimin dhe të shkaktojnë sëmundjen. Këtu përmenden hadithet e Pejgamberit të All-

llahut, s.a.v.s mbi ushqimin dhe pijen. Pastaj flitet për pozitën gjatë ngrënies së ushqimit

me gishtërinj, për përzierjen e ushqimit dhe të pijeve në një shujtë, për mënyrën e veshjes,

pamjen e dhomës, aromizimin me erëra të këndshme, për aktivitetet e përditshme, për

gjumin, lutjet e bekuara dhe të sinqerta që burojnë nga zemra, e të cilat shërojnë dhe

fuqizojnë, si dhe për ushtrimet fizike.

Në kapitullin mbi aspektet e jetës seksuale të njeriut citohen hadithet që flasin për sjelljen e

myslimanëve, për dëmin dhe për marrëdhëniet seksuale të palejueshme, për shërimin e

dashurinë dhe për “verën e shpirtit”, e cila e mpin mendjen, e dekoncentron zemrën dhe e

bën që të harrojë përkujtimin e All-llahut.

Edhe pse sot zgjebja nuk shërohet me bartjen e rrobave të mëndafshta, ndërsa për

neuralgjinë e ishiatikusit ekzistojnë medikamente më efikase se bishti i deles arabe, kurse

peluritisi nuk trajtohet më me drurin e alojes, megjithatë libri Mjekësia e Pejgamberit

Muhammed është përvojë e historisë së mjekësisë, gjithsesi dëshmi unikate e mjekësisë,

jetës, shëndetit, sëmundjes dhe vdekjes islame.

Lexues të nderuar!

Do të dëshiroja që ky libër i vlefshëm të hyjë në çdo shtëpi, jo vetëm në shtëpitë e

besimtarëve, të lexohet, të studiohet me vëmendje, të praktikohet nga të gjithë duke

medituar thellë për këshillat e bukura dhe recetat praktike të mësuesit tonë të dashur -

Muhammedit. Paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi të!

Prim. Dr. Med. Sci. Ali F. ILJAZI

PARATHËNIA E BOTIMIT BOSHNJAKISHT

Libri Mjekësia e Pejgamberit Muhammed (Et-tibbun-nebevi) e Ibn Kajjim el-Xhevziut është

një vepër kapitale e kulturës klasike islame. Në të vërtetë është fjala për një libër që është

pjesë e veprës jetësore të këtij kolosi të madh islam, që mban emrin Zad el-Mead

(Përgatitja për ditën e kthimit). I tërë dorëshkrimi i kësaj vepre u shtyp për herë të parë në

Indi në vitin 1897. Në këtë vepër Ibn Kajjim el-Xhevzi merret me jetëshkrimin e

Pejgamberit, me jurisprudencën islame (fikh), dhe me traditën islame (hadith). Njëri nga

librat e kësaj vepre kolosale merret me mjekësinë e Pejgamberit. Ibn- Kajjim el-Xhevzi u

lind në Damask në vitin 1292 (691 sipas hixhretit), ndërsa vdiq po në Damask në vitin

1350, në moshën 59-vjeçare.

Jetoi, u shkollua dhe veproi në njërën nga qendrat më të rëndësishme shpirtërore islame të

kohës, në Damask., ku vepronte gjeniu i madh mysliman Ibn-Tejmijjiu dhe përpiqej të

ringjallte mësimin intelektual islam. Ibn- Kajjim el-Xhevzi, krahas komentuesit të shquar

Ibn Kethir, ka qenë nxënësi më i shquar i Ibn Tejmijjiut. Ibn- Kajjim el-Xhevziu, sikurse

mësuesi i tij i madh Ibn Tejmijjiu, në angazhimin e vet intelektual dhe në punën shkencore

është përqëndruar në mbrojtjen e mësimit dhe mendimit tradicional islam nga ndikimi

gjithnjë e më i madh i filozofisë greke në mendimin fetar islam. Pikërisht për këtë,

interesimi më i madh i Ibn- Kajjim el-Xhevziut ka qenë hadithi (tradita e Muhammedit,

a.s.), fikhu (jurisprudenca islame), tefsiri (komentimi i Kur'anit) dhe ahlaku (etika islame).

Pra, prej nga vjen interesimi i Ibn- Kajjim el-Xhevzi për mjekësinë? Ku qëndron rëndësia e

veprës së tij Mjekësia e Pejgamberit? Interesimi i myslimanëve për mjekësinë dhe marrja

me të në periudhën klasike të kulturës islame paraqet njërin nga përcaktimet më

karakteristike shpirtërore të islamit. Nuk është fjala vetëm për atë që myslimanët me një

kureshtje të madhe intelektuale u ndeshën shumë herët në historinë e tyre me dituritë

mjekësore të Indisë, Persisë, Romës, Greqisë dhe Sirisë, por nisma kulturore e shekullit IX

dhe X, që e mori përsipër Shtëpia e urtësisë (Daru-l-hikma) në Bagdad, është unikate në

histori.

Në këtë institucion të vetëm shkencor dhe përkthyes, të cilin e themeloi kalifi abasit El-

Me’muni, shkollën e përkthimit e ka udhëhequr mjeku dhe filozofi Hunejn ibn-Ishak. Kështu

janë nxitur efektet dhe të arriturat tepër të mëdha që pasuan më vonë në mjekësi që i

arritën mendjet e mëdha myslimane, siç qenë: El-Kindi, Et-Tarabi, Ibn Sina (Avicena), Er-

Razi (Razes) e shumë të tjerë.

Interesimi i theksuar për mjekësi në kulturën klasike shpirtërore islame është bazuar në

mësimin islam që jeta njerëzore në këtë botë është vlerë që duhet ruajtur dhe për të cilën

duhet përkujdesur. Mesazhi islam për njeriun nuk thotë që jeta në këtë botë të lihet anash.

Aq sa jeta në këtë botë është e rëndësishme dhe me vlerë, për aq duhet t’i kushtohet

kujdes edhe shëndetit trupor të njerëzve, në të vërtetë mjekësisë si shkencë dhe praktikë.

Nga ana tjetër, shëndeti trupor është i lidhur ngushtë me shëndetin psikik dhe me fuqinë

shpirtërore. Lumturia, suksesi dhe shpëtimi ndodhen në perspektivën eskatologjike.

Ibn- Kajjim el-Xhevziu e përjeton dhe e kupton të Dërguarin e All-llahut , s.a.v.s., si

përçues të Shpalljes, e cila Shpallje është ilaç shërues për njerëzit. Sunneti i Pejgamberit

është zbatimi më i mirë i këtij ilaçi. Për këtë ai e shkruan librin Mjekësia e Pejgamberit.

Rëndësia e Mjekësisë së Pejgamberit e Ibn- Kajjim el-Xhevziut është e shumëfishtë.

Botimi i këtij libri në gjuhën tonë është një kontribut i rëndësishëm në studimin dhe njohjen

e jetës së Pejgamberit, të misionit të tij prej pejgamberi, dhe Sunnetit të tij. Kjo vepër para

së gjithash na njeh me një aspekt të rëndësishëm të jetës së Pejgamberit, e cila nuk është

njohur deri më tani në literaturën e hadithit. Në këtë kontekst përkthimin dhe botimin e

këtij libri të Ibn- Kajjim el-Xhevziut e karakterizon devotshmëria dhe kuptimi metafizik i

botës dhe jetës, nga njëra anë, dhe shprehja e vijës humane në kuptimin e qëllimit dhe në

kuptimin e jetës njerëzore në këtë botë, në anën tjetër.

Ky libër është një vepër me vlerë shumë të madhe edhe për shkencën mjekësore, edhe për

kulturën dhe civilizimin islam. Dhe në fund, ky libër është doracak praktik i rëndësishëm për

çdo mysliman. Në të mund të gjejmë shumë udhëzime praktike në mënyrën si duhet

ndjekur rrugën e Pejgamberit në çështje të fesë, moralit, shëndetit trupor e shpirtëror,

shërimin me Kur'an dhe ibadet, shërimin tradicional me ilaçe natyrore, barishte, ushqim etj.

Shkurt, përkthimi dhe botimi i këtij libri me autor Ibn- Kajjim el-Xhevziun është një

ndërmarrje e rëndësishme shkencore dhe përkthyese. Është fjala për një vepër e cila ka

rëndësi parësore për ta njohur Pejgamberin, për t’i njohur mendimet klasike islame,

historinë e mjekësisë në kulturën dhe civilizimin islam, mjekësinë tradicionale dhe shërimin

tradicional. Për librin do të gëzohen të gjithë ata që merren me shkencën e hadithit, me

historinë e mendimit islam, me civilizimin dhe me kulturën islame, historinë e mjekësisë dhe

me mjekësinë tradicionale, si dhe të gjithë ata që në jetën e tyre praktike dhe të

përditshme përpiqen t’i zbatojnë udhëzimet, këshillat dhe porositë e të Dërguarit të All-

llahut, Muhammedit. Paqja dhe bekimet qofshin mbi të!

Xhevat Hoxhiq

BIOGRAFIA E IMAM IBN-KAJJIM EL-XHEVZIUT (1292-1350)

Quhet Muhammed ibn Ebu Bekr ibn Ejjub ibn Sa’ad el-Damaski, i quajtur sipas t’et Ebu

Abdullah Shemsud-din, i njohur si Ibn Kajjim Xhevzi. U lind në Damask të Sirisë më 1292

(691 sipas H.), ndërsa mësimet e para i mori nga i ati, i cili ishte mësues lokal në shkollën e

El Xhevzit. Më vonë ai vazhdoi kërkimin e diturisë te mësues me famë dhe skolastikët e

kohës, dhe krahas kësaj i studioi edhe veprat e shejhëve sufi të asaj kohe. Shkollimi i tij

bazohet në jurisprudencën (fikh) dhe teologjinë islame, si dhe në hadith. Më në fund, në

vazhdim të kërkimit të diturisë, u bashkua me rrethin e imam Ibn Tejimijjiut (1262-1329).

Në shoqërinë e vet, ai e konsideronte si nxënësin dhe pasuesin më të afërt (më të ngushtë)

të tij, ndërsa ai më vonë u bë trashëgimtar i tij.

Ibn Kajjimi ka qenë shumë i afërt dhe i lidhur për mësuesin e vet dhe ka qenë nxënës i

shkëlqyer dhe trashëgimtar i dijetarit të madh islam imam Tekijjuddin ibn Tejjmijjiut. Ai i ka

mbrojtur qëndrimet dhe paraqitjet e tij fetare, pastaj i ka mbledhur dhe i ka botuar

shumicën e veprave të veta dhe, ajo që është më e rëndësishme, ka përqafuar mendimin e

njëjtë me atë të mësuesit të tij.

Për shkak të pikëpamjeve dhe mendimeve të tyre, që të dytë, edhe mësuesi edhe nxënësi,

janë akuzuar, gjykuar, dënuar dhe poshtëruar botërisht nga autoritetet e atëhershme

lokale. Kanë qëndruar në burg në një qeli, ndërsa pasuesit e tyre u mbajtën të burgosur

ndaras tyre në burgun qendror të Damaskut, i cili deri më sot ka mbetur i njohur me emrin

El Kal’a. Në mes të ithtarëve të burgosur, ka qenë gjithashtu një djalë i ri me emrin Ibn

Kethir (1302-1375), i cili më vonë u bë dijetari më i njohur islam dhe autor i komentit më të

gjerë të Kur'anit, Tefsir Ibn-Kethir.

Pas vdekjes së imam Ibn Tejimijjiut, pasuesit e tij u liruan nga burgu, ndërsa imam Ibn

Kajjim Xhevziu vazhdoi shkollimin e tij, por mbante ligjërata dhe kurse për nxënësit e vet.

Ibn Xhevziu për një periudhë të gjatë mbante mësime të jurisprudencës islame (fikh) në

shkollën Al Sadrija në Damask para se ta merrte detyrën e drejtorit të shkollës së Xhevzit.

Shumica e veprave të tij kanë qenë kompilime, por ka shkruar edhe vetë disa vepra, ndërsa

dorëshkrimet e tij origjinale ruhen edhe sot në Damask.

Në realitet, ishte nder dhe privilegj për të hyrë në rrethin e tij. Në mesin e skolastikëve të

njohur islamë nga ky rreth, që kanë mësuar nga ai, është me rëndësi të përmendet Ibn Abd

el-Hadi (1305-1345), Ibn Rexhebi (1337-1396) dhe të tjerë, të cilët shpesh merrnin pjesë

në ligjëratat e tij dhe kërkonin prezencën e tij, siç është imam Ibn Kethiri.

Shumica e skolastikëve të asaj kohe kanë pranuar njohjen mendjethellë dhe të

shkëlqyeshme të komentimit të Kur'anit (tefsirit), të komentimit të haditheve dhe njohjen e

teologjisë. Dituria e tij e gjerë dhe kuptimi i tefsirit të Kur'anit ua tejkalonte edhe disa

teologëve të njohur në historinë e islamit.

Ibn Kethiri, në librin e tij me titull Al-Bidaja ve-Nihaja, për të ka thënë: “Ai është më

sharmant dhe zemërmirë, nuk ka xhelozuar asnjë njeri asnjëherë, kurrë nuk ka fyer, kurrë

nuk ka pasur paragjykime ndaj ndokujt, ndërsa unë kam qenë më afër zemrës së tij. Pastaj

në kohën tonë nuk njoh njeri më të dhënë pas ibadetit (lutjes) sesa atë”. Po këtë mendim

për të e ka shprehur edhe Ibn Hixhri.

Ibn Kajjimi u brumos me dituri nga të gjitha degët e shkencës islame. Ishte i njohur dhe i

lavdëruar posaçërisht për komentet e tij. Hafiz Ibn Rexhebi ka thënë për mësuesin e vet:

“Ishte dijetar komplet në lëmin e shkencës islame dhe askush nuk mund t’i bënte

konkurrencë në të kuptuarit e thellë të Kur'anit dhe Hadithit, komentet e tij kanë qenë

unikate dhe pa vërejtje”.

Ibn Rexhebi ka shënuar se mësuesi i tij, Ibn Kajjim el-Xhevziu, e ka mësuar hadithin nga el-

Shahab el-Nabulsi, Kadi Tekixhuddin Sulejmani dhe Fatime bint Xhevhar. Gjatë periudhës së

hershme të mësimit të tij, imam Ibn Kajjimi kërkonte të kishte shoqëri me shumicën e

dijetarëve të kohës së tij, e posaçërisht ishte ekspert në shpjegimin e medhhebit hanbelit.

Jeta shpirtërore e tij

Imam Ibn Kajjim el-Xhevzi ka qenë besimtar i devotshëm dhe stoik. Ka kaluar orë të tëra

në namazin e natës, ishte në gjendjen e dhikrit (të përmendurit e All-llahut) të pandërprerë

dhe ishte i njohur për sexhdet (përulje me fytyrën përtokë) e gjata.

Në fytyrën e tij mund të shihej shenja e qartë e devotshmërisë dhe lutjes së pandërprerë

për shpërblimin dhe përkujdesin e All-llahut.

Gjatë kohës së burgosjes në burgun El Kal’a në Damask, ka lexuar rregullisht Kur'anin dhe i

ka studiuar kuptimet e tij. Ibn Rexhebi ka shënuar që gjatë kohës sa zgjati izolimi i tij, ai

kishte arritur një sukses të madh shpirtëror, po aq mirë sa e kishte zhvilluar edhe thellësinë

e të analizurit, diturinë dhe kuptimin e haditheve të Pejgamberit.

Pas lirimit nga burgu, ka qenë disa herë në haxh, e ndonjëherë qëndronte në Mekë një

periudhë të gjatë kohore. Gjatë asaj kohe i kalonte ditët duke u lutur dhe bërë tavaf rreth

Qabes.

Veprat e tij

El Nu’man el-Alusi el-Bagdadi ka thënë: “Shpjegimet e tij janë unikate dhe pa vërejtje”.

Njëherë dijetari i njohur islam el-Dhehebi ka thënë për të: “Ai i ka kushtuar kujdes të madh

hollësive në krahasimin e haditheve”. Më tej, shejh Burhan el-Din el-Dhari’ ka thënë kështu:

“Askush nuk ka qenë aq njohës (askush nuk ka pasur asi njohurie) siç ka qenë Ibn Kajjimi

në kohën e tij”.

Kontributet e imam Ibn Kajjim el-Xhevziut në shkencën islame kanë qenë shumë të gjera

dhe ato lidhen posaçërisht me komentimet e Kur'anit, kuptimin dhe analizën e Hadithit

(Fikh-u Sunna).

Ai, edhe përkundër veprave të veta, ka hartuar edhe shumë studime duke përfshirë:

Tahdhib Sunen Ebi-Davud (Korrigjimi i Sunenit nga Ebu Davudi); El-Kalem el-Tejjib ve al-

‘Amel el-Salih (Ekzistenca e fjalëve dhe veprave të All-llahut); Komentimi për librin e shejh

Abdullah el-Ensarit;

Menazil-u-Sa’irin (Gjendja e Kërkuesit), e cila konsiderohet si epitom i diturisë së librave

sufite dhe Zad el-Me’ad (Përgatitja për Ditën e kthimit), nga e cila është nxjerrë edhe ky

libër mbi Mjekësinë e Pejgamberit, në mesin e shumë dorëshkrimeve të tjera që janë

shumëzuar me dorën e tij, e që sot ruhen në bibliotekën qendrore në Damask të Sirisë.

Ibn Kajjimi e ka parë në ëndërr mësuesin e tij Tekixhuddin ibn Tejimijjun, pak pas vdekjes

së tij, dhe e ka pyetur për atë se çfarë ka rezervuar All-llahu për të në jetën pas vdekjes.

Ibn Tejmijje ka vërejtur se mësuesi i tij zë një vend më të lartë, që e tejkalon pozicionin e

shumë dijetarëve të njohur, dhe më pas shtoi: “Ti gati ke arritur prezencën tonë, gjendja

jote është e njëjtë me gjendjen e Ibn Kudhejmit”.

Ibn Kajjim el-Xhevzi kaloi në ahiret në vitin 1350 në qytetin e Damaskut, në moshën 59-

vjeçare, ndërsa është varrosur pranë t’et në varrezat e atëhershme El-Sagir.

“ Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit! Zoti ynë, vetëm Ty të jemi

mbështetur, vetëm nga Ti jemi të kthyer dhe vetëm te Ti është e ardhmja!”(El

Mumtehine, 4)

O Zoti im, e bëj këtë vepër nga dashuria për Ty, për fenë Tënde të shpallur – islamin dhe

për robtë e Tu të sinqertë, për t’u bërë dëshmitar i universalitetit, tërësisë, përgjithësisë dhe

fjalëve të Tua të vërteta që ia shpalle Pejgamberit Tënd të fundit – Muhammedit , s.a.v.s.,

pejgamberëve të Tu para tij, dhe robëve të Tu të zgjedhur!

Zoti im, le të jetë kjo vepër një hap imi i vogël i afrimit tek Ti dhe le të bëhet njëra nga

mënyrat për arritjen e kënaqësisë Tënde, mëshirës Tënde dhe mbrojtjes Tënde!

Zoti im, më ruaj nga vetitë jo të denja, që Ti i urren dhe të cilat mund të paraqiten si

pasojë e veprave të mia, si pasojë edhe e gjuhës, mendjes, syrit dhe zemrës sime, ngase

më ke krijuar si “qenie të dobët”, andaj nëse Ti nuk më ndihmon, cili është ai përveç Teje

që mund të më ndihmojë?!

Zoti im, Ti e njeh më mirë se unë zemrën dhe mendjen time, dhe atë që fshehin ato, andaj

të lutem Ty me zemër dhe duke u përulur, që të më pastrosh nga ndyrësitë dhe në vend të

tyre të vendosësh islamin dhe gjithë atë që bart me vete islami!

Zoti im, qetësoje nefsin tim në afërsinë Tënde dhe të jem i kënaqur që islami të jetë besimi

im!

Zoti im, Ti i njeh qëllimet e veprave të mia, andaj Të lutem që të mos më ngarkosh përtej

mundësive të mia dhe që të mos kem si ta zvogëloj apo dëmtoj besimin tim tek Ti!

Zoti im, më dhuro besim, fuqi, vendosmëri, mençuri dhe urtësi që të luftoj dhe të përpiqem

për fenë Tënde – islamin, gjatë tërë kohës së qëndrimit tim në këtë botë kalimtare, kundër

atyre që kanë devijuar nga rruga e Vërtetë, kundër atyre të cilët kanë nxitur hidhërimin

Tënd kundër vetes së tyre, kundër të gjithë atyre që mundohen ta shkatërrojnë islamin dhe

myslimanët, dhe na ndihmo kundër popullit që nuk beson!

“Suksesi im varet vetëm nga All-llahu, vetëm Atij iu kam mbështetur dhe vetëm

tek Ai jam i drejtuar!” (Hudë, 88)

Qoftë i lavdëruar All-llahu, Zoti, furnizuesi dhe mbajtësi i universit. Dëshmoj që nuk ka zot

pos All-llahut, vetëm Ai është Zot dhe Ai nuk ka shok dhe dëshmoj se Muhammedi është

robi dhe i dërguari i Tij.

Mjekësia e Pejgamberit, e cila është shpjeguar në këtë libër, ka të bëjë, si me aspektin

psikik, ashtu edhe me aspektin fizik të shëndetit. Në realitet, Mjekësia e Pejgamberit mund

të kuptohet vetëm në dritën e Kur'anit dhe sunnetit, e assesi ndryshe.

Siç është theksuar edhe më herët, studimet analitike dhe shpjegimet skolastike dhe

interpretimet e imam Ibn Kajjimi el-Xhevzit janë unikate. Ato vërtetojnë pasurinë e kuptimit

shpirtëror dhe njohjen e tij deri në hollësi të metafizikës, kozmologjisë dhe filozofisë. Më tej,

ato janë gjithashtu rezultat i diturisë së tij me themel të gjuhës arabe, studimet e

hollësishme të ngjarjeve historike dhe meditimeve të shënuara nga vetë autori, si dhe në

njohjen e veprimit të juristëve të mirënjohur islamë, të mjekëve dhe të shkencëtarëve të

shekullit XIV.

Vepra e imam Ibn Kajjimit hedh dritë gjithashtu në shkollat e ndryshme të mendimit.

Ekzistenca e kësaj metode të suksesshme të shërimit të sëmundjeve, e cila zgjat mbi një

mijë e katërqind vjet, tregon që në këtë ekzistojnë shumë mënyra të drejta të trajtimit

mjekësor të cilat sot përdoren në teori dhe praktikë.

PARATHËNIE

1. Periudha e tij

Hartuesi i veprës origjinale imam Ibn Kajjim el- Xhevzi (1292-1350) u rrit në Damask të

Sirisë në shek. XIV në kohën e ndryshimeve të mëdha sociale, politike, ekonomike dhe

fetare. Atë periudhë e karakterizon njohja dhe ndikimi i filozofisë greke në shkollat e tjera të

mendimit. Në atë periudhë përkushtimi dhe besimi i njerëzve tek All-llahu i gjithëfuqishëm,

nënshtrimi ndaj ligjeve të Tij dhe sinqeriteti i tyre në pasimin e Pejgamberit të Tij të bekuar

, s.a.v.s., kanë qenë vënë në sprovë serioze. Historia shënon që lëvizjen për ringjalljen e

sërishme të shpirtit islam e ka udhëhequr Mevlana Xhelaluddin el-Rumi (1207-1273),

skolastiku i njohur dhe sufiu i cili jetoi në Turqinë e sotme.

Bekimet e asaj periudhe ngërthejnë gjithashtu pasimin nga shejhët, imamët dhe

udhëheqësit e njohur shpirtërorë, prej të cilëve shumica jetuan në Damask. Të gjithë së

bashku, ata kanë luajtur rolin kryesor në ringjalljen e sërishme shpirtërore, ndërsa veprat e

tyre arritën të bëhen pjesë integrale e pikëpamjes myslimane. Këto vepra kanë dalë disa

vjet radhazi dhe kanë mbetur deri më sot si gur kufitar piramidal i marrëdhënieve islame.

Në mesin e dijetarëve të njohur të asaj kohe është me rëndësi të përmendet imam Ibn

Tejmiu, imam Ibn Kethiri, El Hafiz ibn Rexhebi, Ibn Abd el-Hadi e të tjerë.

Këta dijetarë, përveç të tjerash, kanë pasur një qëllim, ndërsa lufta e tyre ishte drejtuar për

të dhënë përgjigje në sulmet e fuqishme të filozofive dhe artit të huaj që morën hov në atë

kohë, dhe kundër pranimit pa kundërshtim të tyre në mendjet e dobëta dhe jokritike të

myslimanëve të rinj. Caku i këtyre shejhëve të ditur dhe të vërtetë ishte gjithashtu i

rëndësishëm në rivendosjen dhe vërtetimin e gurit themeltar të teologjisë skolastike islame

(Ilm al-Kelam), të shkencës me kredibilitet dhe nder (Tedhkija) të provuar, dhe mënyrën e

përdorimit të plotfuqishëm të vendimit islam (Ihsan). Në të vërtetë këto perspektiva

themelore kanë luajtur rol kryesor në rikuptimin e drejtë të mesazhit të lartë islam siç është

mishëruar dhe menduar nga i Dërguari i All-llahut, Muhammedi , s.a.v.s. Prandaj, veprat e

këtyre dijetarëve kanë mbetur burim kryesor i shpjegimit dhe kuptimit të drejtë të islamit

(fikh) deri në ditët tona.

2. Për veprën Përgatitja për ditën e kthimit

Shkrimi origjinal është titulluar si Zad el-Me’ad fi Huda hair el-‘Ibad (Përgatitja për Ditën e

kthimit në mënyrën siç ka udhëzuar më i miri i të gjitha krijesave të All-llahut).

Veprën e ka hartuar imam Ibn Kajjim el-Xhevziu. Dorëshkrimi i plotë u shtyp më parë në

Indi, në vitin 1897, më pastaj në Egjipt më 1923, ndërsa botimi i tretë doli në Halep të

Sirisë më 1927.

E gjithë vepra na njeh në mënyrë të saktë me praktikën e Pejgamberit deri në hollësitë më

të imëta, dhe kjo bëhet nëpërmejt shpjegimeve dhe shënimeve që janë transmetuar nga

persona të ndryshëm. Ajo shënon gjithashtu çdo aspekt të jetës së Pejgamberit duke

përfshirë traditat, Hadithin, veprat dhe vendimet. Vepra pasqyron gjithashtu ndikimin e

madh të haditheve të Pejgamberit, shembujt dhe udhëzimet, por edhe rolin e tyre

shpirtëror, psikologjik, etik, social-kulturor dhe ekonomik në jetën e myslimanëve, njësoj

sikurse edhe ndikimi i tyre në kulturat e tjera.

Vepra përfshin punën komplete dhe sistematike të punimeve të imam Ibn Kajjimit. Ajo

merret me jetëshkrimin e Pejgamberit (sira), sunnetin e Pejgamberit dhe jurisprudencën

islame (fikh), ndërsa në njërin nga kapitujt e saj, ajo merret me shpjegimin e këshillave

mjekësore që i ka dhënë i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s. Në të vërtetë vepra është pasqyrim

i shkencës islame në mësimet krahasimtare të Pejgamberit, ndërsa në qarqet e skolastikëve

islamë, sipas vlerës që radhitet menjëherë pas librit Ihja’ ‘ullum el-Din (Ringjallja e

shkencës islame) e imam Ebu-Hamid el-Gazaliut (1058-1111).

Imami i devotshëm dhe mistik imam Abdullah el-Gaznavi, në biografinë e tij për imam Ibn

el-Kajjimin, ka thënë që ai (Ibn Kajjimi) e kishte zakon të lutej vazhdimisht: “O i

Gjithëfuqishmi dhe i Mëshirshmi Zot, më ndihmo që ta përfundoj këtë libër dhe ajo të jetë

ndër veprat e mia më të mira dhe përgatitje për Ditën e kthimit”.1

1. Esenca e diturisë dhe zbatimi i udhëzimeve të Pejgamberit , s.a.v.s.

All-llahu i madhërishëm thotë:

“Çka t’ju jep Pejgamberi, atë merrenie e çka t’ju ndalojë, përmbanju dhe kinie frikë All-

llahun”. (El-Hashr, 7)

Imam Buhariu (809-869) njëherë ka thënë: “Dituria duhet të arrihet para se të thuhen

fjalët dhe para se të ndërmerren veprimet. Kjo për arsye se All-llahu i madhërishëm ka

thënë:“Atëherë, dije se nuk ka zot tjetër pos All-llahut”. (Muhammed, 19)

Andaj, All-llahu i gjithëfuqishëm së pari ka filluar ta mësojë Pejgamberin e Tij në mënyrë që

ai ta dijë se dituria është burim i të kuptuarit dhe i urtësisë dhe është lëvizje e ecjes

përpara, e përparimit shpirtëror dhe material. I Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., ka

thënë: “Dijetarët janë trashëgimtarët e pejgamberëve”.2

Ky hadith është vërtetuar gjithashtu në Shpallje: “Pastaj Ne u lamë në trashëgim robërve

Tanë që Ne i kemi zgjedhur”. (Fatir, 32)

Duke folur për Xhennetin si shpërblim i fundit për besimtarët, Ai thotë:

“Dhe ata të cilët i kushtojnë kujdes kohës së namazit të tyre. Të tillët janë mu ata

trashëgimtarët”. ((El Mu’minunë, 10)

Ai, gjithashtu, thotë: “Këta nuk i kupton kush pos dijetarëve”. (El Ankebutë, 43)

I Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thënë: “Kur All-llahu i gjithëfuqishëm vendos për ta

ngritur robin e Vet, Ai ia jep atij aftësinë për të kuptuar drejt. Në të vërtetë dituria duhet të

jetë kulturë”.

Ibn Abbasi , r.a., ka thënë: “Bëhuni të mirë, të durueshëm dhe të ditur”. Të mirët

(rabbanijjun – n. Rabb, mb. terbija, edukatë, edukuar) shpjegohet gjithashtu në kuptimin

që dijetarët fetarë duhet t’ua mësojnë njerëzve diturinë themelore para se të kalojnë në

diturinë e komplikuar. Andaj, dituria është shtylla e fesë, biletë e rrugës së kërkuesit dhe

themelim i trashëgimit të drejtë të adhurimit të vërtetë.

Njohja me mjekësinë islame

1. Histori e shkurtër

Dituria për mjekësinë u përhap nëpër Kalifatin Islam në kohën në mes të rënies së

Perandorisë Romake në shek. V dhe renesansës evropiane në shek. XV. Megjithatë, lulëzimi

i institucioneve mjekësore islame ka filluar gjatë shek. IX dhe përputhet me kohën e artë të

Kalifatit Abbasit në Lindje (749-1258)

Ky det i diturisë, i cili rrodhi gati katërqind vjet, më vonë u ndal nga invadimi mongol në

Kalifatin e Lindjes dhe pas rënies së Kalifatit të Perëndimit në Spanjë.

Mjekësia tradicionale islame ka eklektik të lartë dhe është ngritur mbi themelet e diturisë

më të hershme mjekësore, duke përfshirë këtu diturinë indiane, romake, greke dhe siriane.

Faza fillestare e zhvillimit të mjekësisë islame ishte koncentruar në përkthimin e veprave

greke, persiane dhe nestoriane në gjuhën arabe. Kjo periudhë njihet me emrin Medresetu-

Shurrah el-Igrikijjin (Shkolla e komentuesve të veprave greke), në të cilën dijetarët kanë

përkthyer kryesisht të gjitha veprat greke mbi mjekësinë dhe shkencën. Në të vërtetë

myslimanët janë meritorë për ruajtjen, ndërmjet të tjerash, të shumë veprave të Galenit

dhe Hipokratit dhe Evropa për herë të parë është njohur me mjekësinë greke nëpërmjet

përkthimeve arabe.

Në fazën tjetër të arritjes së shpejtë të shkencës greke dhe persiane, gjenerata e re e

shkencëtarëve islamë ka dalë me konceptet e veta autentike (origjinale) dhe me kontributin

e vet në mjekësi, ndërsa veprat e këtyre skolastikëve, siç janë veprat e Ibn Sina El Raziut

(Avicena) dhe të tjerëve, kanë dominuar në shkollat mjekësore evropiane disa shekuj me

radhë.

Kalifi abbasit Me’muni hedhi një hap gjigant në drejtim të përcaktimit të pjesëve që

duheshin përkthyer dhe të shkollave mjekësore kur e krijoi Dar el-Hikma (Shtëpia për

shërim) në Bagdad. Ky institucion kryesor ka përfshirë shkollën për përkthim, të cilën e ka

udhëhequr mjeku dhe filozofi Hunejn ibn Ishak el- ‘Ibadi (810-873), i cili njëkohësisht e

kryente edhe rolin e përkthyesit kryesor në atë kohë, ndërsa ai ishte rastësisht i biri i

farmacistit të qytetit Hirat ne Irak.

Këto shkolla mjekësore i kanë vënë themelet e praktikës mjekësore në atë kohë dhe kanë

kontribuuar mjaft në zgjerimin e arritjeve të reja në mjekësi, në kujdesin ambulantor ndaj

pacientit dhe në klinikat mobile.

Në mesin e këtyre shkollave dhe spitaleve, më i madhi dhe më i njohuri ka qenë spitali El

Nuri në Damask (1160), që ka vepruar gati 300 vjet dhe spitali Mensuri në Kajro të Egjiptit

(1276). Një kohë Bagdadi kishte afro 600 spitale, ndërsa Kordoba në Spanjë kishte më

shumë se 500. Spitalet më të mëdha kanë pasur bibliotekën, klinikën jashtë ambulantore,

dhe shkollat mjekësore. Këto spitale kanë punuar me kujdes e zell në hulumtimin e ndarjes

së pacientëve me temperaturë apo sëmundje infektive njësoj sikurse edhe të sëmurët

mentalë. Shkollimi mjekësor është përhapur pikërisht nga këto spitale. Aty studentët

kërkonin shkollën teorike dhe praktike, ndërsa këto mësime i merrnin nga mjekët dhe

kirurgët e njohur, që ishin zgjedhur për të shërbyer në këto spitale.

Spitali Mensuri ishte spitali i parë i cili kujdesej për shkencën, mësimin dhe gjendjen sociale.

Ai e kishte ndarë mbrojtjen dhe kujdesin për gra, fëmijë dhe rekonvalescentë, kujdesin ndaj

të sëmurëve me sëmundje specifike, historinë e gjer të sëmundjes dhe klinikat

jashtambulantore. Si plotësim i kësaj, ekzistonin biblioteka të vogla dhe përmbledhje

private, të gjitha vepra mjekësore me së paku 100.000 libra. Këto biblioteka kishin vepra

mjekësore, përveç veprave të tjera shkencore, siç ishin veprat që flitnin për astronominë,

kiminë, gjeometrinë, filozofinë dhe shkenca të tjera. Në këtë kohë, kryeqyteti lindor dhe

perëndimor i Kalifatit u bënë qendra të civilizimit, ndërsa institucionet mjekësore dhe puna

kërkimore-shkencore financohej nga shteti.

Mjekët islamë dalloheshin në ligjëratat e tyre si për çështje klinike, ashtu edhe për çështje

të mjekësisë bazike. Nga studentët e mjekësisë kërkohej të ishin të shkolluar në shkencat

bazike dhe të kenë dituri përkatëse nga veprat e autoriteteve mjekësore, siç ishin, ndër të

tjera, ato të Galenit, Hipokratit dhe të El-Zahravit. Dituria mjekësore ishte përmbledhur në

një vepër të shkruar, kështu që testet klinike kanë mundur të arsyetohen dhe të

argumentohen deri në një kufi të caktuar, ndërsa studentët janë pyetur në shkencat bazike.

Vetëm ata që kanë arritur sukses dhe kanë kaluar, u është lejuar t’u nënshtrohen testeve

klinike, ndërsa vërtetimi në mjekësi ka kërkuar dituri adekuate nga të dy fushat.

Kalifi abasit El-Muktadiri (vdekur më 908) ka kërkuar nga mjeku i shquar Sunnen ibn Thabiti

(vdekur në vitin 976) që t’i pyeste të gjithë mjekët dhe t’i certifikonte ata që janë

kualifikuar për praktikën mjekësore. Megjithatë, kolegjiumi mjekësor dhe mjekët e njohur

kanë qenë të përjashtuar nga kjo kërkesë.

Shkencëtarët islamë kanë përmirësuar dhe e kanë zhvilluar më tej edhe farmakologjinë dhe

kiminë. Ata kanë përshkruar shumë ilaçe, si: sana, kamfori, arrat moskate, pykëzat etj., por

janë shërbyer edhe karanfilat etj. Janë shërbyer gjithashtu me tretës të rinj të ilaçeve, siç

është: shurupi i trëndafilit dhe i portokallit. Kanë përdorur gjithashtu aldehidet, alkoolin dhe

tretës të tjerë të ngjashëm duke zhvilluar edhe më tej metodat e testimit të pastërtisë së

metaleve dhe kimikateve. Këmbëngulësia e tyre në kërkimin e metodave të shndërrimit të

metaleve në punime artistike rezultoi me zbulimin e disa kimikateve, siç janë metalet

acidike, antimoni, bizmuti, amoniaku dhe bashkëdyzimet e zhivës. Fjalët arabe si alkool

(arab.kuhul), shurup (arab. shurub) dhe të tjera, janë përdodur gjerësisht. Proceset kimike

bazike, duke përfshirë destilimin, kristalizimin dhe sublimimin janë zbuluar gjithashtu në

këtë mënyrë. Është e njohur po ashtu që mjekët islamë e kanë përdorur cannabis sativa

indica (arab. kuunab hindi; hashishatul kaif) si anestetik, ndërsa ekzistojnë shenja se e

kanë njohur inhalimin gjatë përdorimit të anestezionit. Vepra e El Kindit mbi metodën e

përshkrimit dhe dozimin e përcaktuar e të saktë të ilaçeve është e njohur mirë. Ai ka

përdorur ligjin e progresionit gjeometrik në përshkrimin e ilaçeve. Dhe, në fund, përhapja e

famës së Muhammed ibn Abdullah el-Ash’atinit nga Mosuli i Irakut, si njohës i shkëlqyer i

mjekësisë dhe farmakologjisë, bëri që nga të gjitha qytetet e largëta dhe të afërta të vinin

studentë për t’i dëgjuar ligjëratat e tij.

2. Kontributi i myslimanëve në mjekësi

Ndër mjekët më të njohur të Kalifatit Lindor nën udhëheqjen abasitëve ka qenë edhe El

Razi, i cili e ka dalluar fruthin nga lia e madhe, dhe Ibn Sina (lat. Avicena). “Princi i

mjekëve”, i cili u përpoq të bënte të pamundurën për të arritur kodifikimin e mjekësisë duke

i harmonizuar elementet e saj me sistemet e Galenit dhe të Aristotelit. Megjithatë, veprat e

tij patën ndikim me shekuj në Evropë.

Në Kalifatin Perëndimor nën sundimin e umajidëve ka jetuar kritiku më i madh Abdul-Melik

ibn Zuhr (lat. Avenzoar) nga Kordoba (vdekur më 1162). Ai ka qenë një ndër mjekët që disa

shekuj më herët i kanë paraprirë renesansës evropiane duke iu kundërvënë guximshëm

shkrimeve dhe qëndrimeve të Galenit.

Disa skolastikë myslimanë i nxorën penat e veta dhe u radhitën pas udhëheqësit të tyre – të

Dërguarit të All-llahut , s.a.v.s., dhe udhëzimeve të tij në mjekësi. Ndër ata, këtu është me

rëndësi të përmendim Hunejn ibn Ishak (lat. Joannitus, 809-873), i cili ka shkruar disa

trajtesa në të cilat ka komentuar udhëzimet e të Dërguarit të All-llahut. Ai ishte i njohur

veçanërisht për librin e tij nga oftalmologjia (sëmundjet e syrit) me titull Al-‘Ashr makalat fi

al-‘Ajn (Dhjetë trajtesa mbi syrin).

Këtu është me rëndësi gjithashtu të përmendim Muhammed ibn Zekerijja’a el-Razi (lat.

Rhazes, 865-925), vepra kryesore e të cilit El-Xhudari vel hasba (Lija e madhe dhe fruthi)

konsiderohet vepra më e vjetër e këtij lloji. Në këtë vepër ai e përshkruan themelin e

diagnostikimit mes këtyre dy sëmundjeve. El-Raziu ka shkruar gjithashtu librin mbi

sëmundjet e fëmijëve dhe, sipas mendimit të shumicës, ai konsiderohet si babai i pediatrisë.

Historia ka shënuar gjithashtu veprën e Ebu el-Hasan el-Muhtar ibn Butlanit (lat. Elluchasen

Elimithar, vdekur më 1065) me titull Tedhkir el-Kahhalin (Shënime për oftamologë), që

është vepra më e vjetër arabe mbi oftalmologjinë.

Pastaj vjen Abdul Melik ibn Zuhr (lat. Avenzoar, 1091-1162), mjeku i parë i cila ka trajtuar

dhembjet e eshtrave dhe shkaktarin e zgjebes (arab. Su’ubat el-Xhereb; lat. Acarus

scabici). Ai ka qenë i njohur edhe për veprën e tij Al-Tejsir fi el-mudavah vel tadbir

(Thjeshtësimi i terapeutikëve dhe dietës). Ali ibn el-Abbas (lat. Haly Abbas; vdekur më 994)

ka qenë shkrimtar produktiv i njohur me librin e tij me titull El-Kitab al-Meleki, që njihet

gjithashtu edhe me titullin tjetër Kamil el San’a el-tibbijjah (Libri mbretëror; lat. Liber

regius). Libri përmban trajtimin e hollësishëm shkencor dhe praktik në mjekësi, në të cilin ai

krahason dietetikët dhe materien mjekësore (materia medica), me të cilin dha kontributin e

vet në konceptin rudimentar të qarkullimit kapilar.

Këtu duhet përmendur gjithashtu filozofin e shquar islam dhe komentuesin Ibn Rushdi (lat.

Averoes, 1126-1198), në veprën kryesore enciklopedike-mjekësore të të cilit, El-Kullijat fi

el-tibb (Gjërat e përgjithshme në mjekësi), e njohim funksionin e retinës dhe ndikimin e

imunitetit në rastin e lisë së madhe.

Në shek. XIII ka jetuar Ali ibn el-Nafis (1210-1288), i cili ka shkruar veprën Sharh tashrih

el-Kanun (Koment në analizën e Kanunit të Ibn Sinait), i cili ka mbetur i njohur për

përparimin e përshkrimit të qarkullimit pulmonal të gjakut, tre shekuj para përshkrimit nga

portugezi Servetus, të cilit i është përshkruar ky zbulim.

Shekulli XIII e nxjerr gjithashtu historianin më të njohur të mjekësisë M. Ibn Ebi Usajbi’u

(1203-1270) për veprën e tij kapitale Ujun el-enba’ fi tabakat al-atibba’ (Burimet e të

dhënave për llojet e mjekëve). Kjo vepër është përmbledhje e hershme me 400 biografi të

mjekëve arabë dhe grekë.

Në fund, kjo listë e pjesërishme e mjekëve të njohur islamë dhe kontributi i tyre në fushat e

mjekësisë nuk mund të mbyllet pa i përmendur disa nga veprat më të hershme të “Princit të

mjekëve” Ebu Ali el-Husejn ibn Sina’a (lat. Avicena, 980-1037), i cili është cituar nga

shumica e skolastikëve të hershëm të përmendur. Ibn Sina ka përmbledhur shkencën e

mjekësisë të kohës së tij në një vepër enciklopedike, të cilën e ka quajtur Kanun fi el-tibb

(Ligji i mjekësisë). Ky libër është përkthyer disa herë në gjuhën latine dhe ka ndikuar në

shumë gjenerata të studentëve të mjekësisë në Evropë. Ibn Sina’a ka shkruar gjithashtu

vepra me titull Kitabul shifa (Libri i shërimeve), El Advija el-kalbijja (Ilaçet e zemrës) dhe

Kitabul-Kulanxh (Libri i dhembjeve në zorrë). Këto janë vetëm disa nga veprat e shumta që

mbajnë emrin e Ibn Sinës si autor. Ai ka qenë dy herë ministër i Hamadanit, ndërsa katër

muaj ka qenë i burgosur për shkak të bindjeve të tij politike. Doktori Kruger, M.D. ka thënë

për Ibn Sinën: “Përvoja e tij mjekësore në pikëpamje transhendentale është më e madhe se

ajo e Galenit...(ai) demonstron një mendje si të Gëtes dhe ka pasur një gjenialitet sikur të

Leonardo da Vinçit”. (C.Kruger, M.D. Springfild, III. Charles C. Thomas, 1963)

3. Mjekësia tradicionale

Mjekësia tradicionale islame ekziston në shkallë të ndryshme të sofistikimit. Skolastikët

islamë e kanë përkufizuar mjekësinë (tibb) si “art që merret me mbrojtjen e shëndetit të

mirë, kundërvënien ndaj sëmundjes dhe kthimin e shëndetit të personit të sëmurë”.

Format origjinale të mjekësisë tradicionale janë themeluar mbi bazë të përmbledhjeve të

teksteve, të zakoneve, mënyrave dhe hulumtimeve. Mjekësia tradicionale është shërbyer

me teorinë e katër sekrecioneve të trupit, gjegjësisht me vrerin e zi, gjakun, vrerin e verdhë

dhe këlbazën. Këto sekrecione të trupit apo fluide gjaku korrespondojnë me katër

elementet: toka, zjarri, uji dhe ajri. Emocionet dhe temperamenti janë përcaktuar me

ekuilibrin ndërmjet sekrecioneve të trupit, që, për shkak të raporteve të tyre, kanë rezultuar

në veti, siç janë: melankolia, gjallëria, apatia (indiferenca) dhe shqetësimi apo agresiviteti.

Në teorinë fiziologjike të sekrecioneve të trupit melankolia është shkak i vrerit të zi të

tepërt.

Këto katër sekrecione të trupit janë të përziera gjithashtu me atributet primare të thatësisë,

nxehtësisë, ftohtësisë dhe lagështisë. Ekuilibri dhe raporti ndërmjet këtyre sekrecioneve të

trupit përcakton raportin e shëndetit dhe sëmundjes. Në mjekësinë unane, që është degë e

mjekësisë tradicionale islame, terapia për shembull përdor ilaç të kundërt: sëmundja “e

nxehtë” është shëruar me ilaç të thatë etj. Në këtë shkollë mjekësore janë pranuar veprat e

Galenit dhe të Ibn Sinës deri në hollësi, por praktikantët (hakim) i kanë modifikuar disa nga

ato, ndërsa novacione vazhdojnë të bëhen në fushën e farmakologjisë. Në Indi, praktikantët

unanë ia kanë shtuar ofertave të veta terapeutike komeopatinë për shkak se ajo e vë

theksin veçanërisht mbi pjesët e bimëve.

Por, mjekësia moderne supozon se ilaçi shkakton pasoja të njëjta në trupin e njeriut, apo

përafërsisht të njëjta, ndërsa mjekësia tradicionale islame shëron secilin pacient në

përputhje me përzierjen autentike të sekrecioneve të veta të trupit, por që nuk mund të

gjenden në masë plotësisht të njëjtë te dy persona.

Në fund, mjekësia tradicionale islame është koncentruar po ashtu edhe në anatomi dhe

psikologji. Në mesin e shkrimeve, të cilat datojnë që nga shekulli IX, hasim në veprën El-

Muhtesar fi ‘ilm-i tashrih (Doracak i shkurtër i anatomisë), të cilin e ka shkruar Abdul-

Mexhid et-Bejdavi, dhe teksti i njohur pesëmbëdhjetëshekullor Tashrik el-Mensuri

(Anatomia e Mensurit), autor i të cilit është Mensur Muhammed ibni Fakih Iljas. Pjesa

kryesore e anatomisë së Galenit ka ardhur nëpërmjet veprës së Ibn el-Nafisit dhe zbulimit

nga ai të qarkullimit të vogël të gjakut.

Mjekësia e Pejgamberit

Mjekësia e Pejgamberit, e njohur gjithashtu si Tibbu nebevi, është themeluar mbi bazë të

Shpalljes kuranore dhe udhëzimeve të të Dërguarit të All-llahut , s.a.v.s. Shpjegimi i

haditheve nga skolastikët e ligjeve, siç thuhet edhe në këtë libër, e ka përvetësuar stilin e

suksesshëm dhe të përpunuar. Në realitet disa ligjvënës, filozofë, juristë, teologë dhe

historianë islamë, ndër të tjera, kanë nxjerrë penat e veta dhe i kanë shpjeguar gjerësisht

udhëzimet e të Dërguarit të All-llahut , s.a.v.s., dhe kanë qenë mjaft të suksesshëm në

integrimin e mjekësisë islame me materia medica, të cilën e kanë gjetur në sistemet

mjekësore të mëparshme. Leksikoni i njohur i bibliografit otoman Haxhi Halife, me titull

Kashf el-zunnun (Largimi i dyshimeve), të cilin e ka hartuar në vitin 1658, është një

shembull i mirë i këtij lloji.

Në mesin e skolastikëve të njohur, që janë përmendur në leksikonin e tij, këtu është me

rëndësi të përmendim edhe bibliografin e sufizmit të hershëm Ebu-Naim el-Asfahanin, Ebu-

Abdullah el-Zehebin, enciklopedistin Xhelaluddin el-Sujuti dhe shumë të tjerë, të cilët kanë

shkruar vepra mbi mjekësinë e Pejgamberit me titull Tibbu nebevi, ose së paku i kanë

stolisur veprat e veta me studime të këtilla.

5. Përfundim

Në përfundim, sikurse lexuesit që i bëhet thirrje për të notuar nëpër këtë det të diturisë, për

ta zbuluar të mirën, mençurinë analitike dhe shpjegimin e saktë të haditheve, njësoj sikurse

imam Ibn Kajjimi , r.a., në shek. XIV, kështu edhe unë e shfrytëzoj këtë rast t’i

falënderohem All-llahut të gjithëfuqishëm, i cili ia lejoi këtij robi për ta njohur shkëlqimin e

shenjave (arab. Ajet) të tij të madhërishëm dhe për një moment të mendoj mbi bukurinë e

veprave të Tij madhështore.

Qoftë lavdëruar All-llahu, i cili dërgon bekimet e veta të pakufishme për më të mirin dhe më

të përsosurin e krijesave të veta, Muhammedin , s.a.v.s., i cili ka poseduar temperamentet

më të ekuilibruara fizike dhe psikologjike. Familja e tij, shokët, fëmijët dhe pasuesit e tij

qofshin të bekuar gjithmonë.

A m i n

H Y R J E

Themi, kurse All-llahu është ndihmës i cili dhuron pasuri dhe kontrollon veprimet, se

ekzistojnë dy lloj sëmundjesh që janë shpjeguar në Kur'an:

1) sëmundjet e zemrës dhe

2) sëmundjet e trupit.

Sa i përket sëmundjeve të zemrës, ato janë dy llojesh:

E para është sëmundja e dyshimit dhe dilemës,

ndërsa e dyta është sëmundja e lakmisë, tërheqjes (e joshjes, epshore...).

Që të dyjat përmenden në Kur'an. Për këtë All-llahu i gjithëfuqishëm thotë:

“Në zemrat e tyre kanë sëmundje, e All-llahu u shton sëmundje edhe më shumë”. (El

Bekare, 10)

Gjithashtu ka thënë:

“Dhe ata që zemrat i kanë të sëmura dhe jobesimtarët të thanë:’Çka dashti All-llahu me

këtë shembull?’”. (El Muddeththir, 31)

Ai, më i madhërishmi, lidhur me ata që refuzojnë të pranojnë kriteret e Kur'anit

dhe synnetin e Pejgamberit, thotë:“E kur thirrën që ndërmjet tyre të gjykojë All-llahu

dhe i dërguari i Tij, një grup prej tyre nuk i përgjigjen asaj; po nëse është që e drejta u

takon atyre (në atë gjykim) ata i shkojnë atij të bindur e me respekt. A thua janë të sëmurë

në zemrat e tyre apo mos dyshojnë (në të dërguarin) ose frikësohen se All-llahu dhe i

dërguari i Tij do të gjykojnë padrejt kundër tyre? Por jo, ata janë zullumqarë”. (En Nurë,

48-50)

Kjo është sëmundja e dyshimit apo e dilemës.

Sa i përket sëmundjes së lakmisë, joshjes dhe mendjelehtësisë (shfrenimit),, All-

llahu i gjithëfuqishëm dhe më i madhërishmi, duke ua tërhequr vërejtjen besimtarëve,

porosit gratë e Pejgamberit të tij, të cilat shërbenin dhe udhëheqnin përkujdesjen për

nevojat në rritje të numrit gjithnjë e më të madh të njerëzve të cilët e vizitonin Pejgamberin

dhe e lutnin për t’u dhënë këshilla, dhe thotë:

“O gratë e Pejgamberit, ju nuk jeni si asnjë grua tjetër, nëse keni kujdes e ruheni,

andaj mos u llastoni në të folur e të lakmojë ai që ka sëmundje në zemrën e tij,

por thuani fjalë të matura!” (El Ahzabë, 32)

Sëmundja e lakmisë, e cila përmendet këtu, është sëmundja e prostitucionit, ndërsa All-

llahu e di më së miri!

Sëmundjet e trupit

Për sëmundjet e trupit, All-llahu i gjithëfuqishëm dhe më i madhërishmi, thotë:

“Nuk është mëkat (të ngelë pa dalë) për të verbërin, për të çalin, e as për të

sëmurin!” (El Fet-h, 17)

Ai, Zoti i plotfuqishëm, e përmend gjithashtu sëmundjen e trupit lidhur me ritualin e haxhit,

me agjërimin dhe me cilësitë higjienike të marrjes së abdestit, pa marrë parasysh dobitë e

tjera. Ai dëshiron t’u tregojë atyre që e lexojnë Kur'anin, se si mirëqenia praktike, ashtu

edhe mirëqenia shpirtërore, është e fshehur në Kur'anin famëmadh, d.m.th. t’ua tërheq

vëmendjen që të veprojnë mbi bazë të asaj që përmbajnë sekretet e tij. Për dallim nga të

tjerët, kjo do t’i ndihmojë ata që e kuptojnë Kur'anin për t’i plotësuar kërkesat më të larta

me rastin e zbatimit të udhëzimeve hyjnore. Kjo për arsye se janë tri rregulla themelore për

shëndetin e trupit: mjekësia parandaluese (preventive), vetëpërmbajtja nga ajo që është e

dëmshme, dhe pastrimi i trupit nga sekrecionet që e dëmtojnë.

All-llahu i gjithëfuqishëm i përmend këto tri parime në këto tri vende:

- në versetin mbi agjërimin: “(Jeni të obliguar) Ditë të caktuara, e kush është i sëmurë

prej jush ose është në udhëtim (e nuk agjëroi), atëherë ai (le të agjërojë) më vonë aq ditë”.

(El Bekare, 184).

Sipas kësaj, Ai ia ka lejuar të sëmurit ta shtyjë agjërimin e vet derisa të shërohet nga

sëmundja, udhëtarit që ta shtyjë agjërimin e obliguar përkohësisht dhe ta ruajë fuqinë për

shkak të ngarkesës fizike gjatë udhëtimit;

- në versetin mbi haxhin, Ai thotë: “Po kush është prej jush i sëmurë ose ka mundim

koke (e rruhet para kohe) kompensimi është: agjërim, sadaka ose kurban”. (El Bekare,

196)

Këtu përsëri All-llahu i gjithëfuqishëm ia lejon personit të sëmurë ose atij që është i sëmurë

nga zgjebja, zbokthi ose morrat, apo nga ndonjë sëmundje tjetër e lëkurës së kokës, që ta

rruajë kokën gjatë kohës kur e vesh ihramin, edhe pse nuk është e lejuar, t’i eleminojë

avullimet e dëmshme që do të mblidheshin përreth kokës, dhe për pasojë do ta mbyllte

frymëmarrjen e poreve dhe, ndoshta, do të shkaktonte infektimin e folikulave të qimeve

(folikulitis). Kur të rruhet koka, hapen poret dhe këto avullime dalin në lëkurë dhe e bëjnë

të mundur procesin e pastrimit natyror. Kështu, nga versetet e cituara të Kur'anit, dhe ajo

që do të mund të kuptohej nga shpjegimet hyjnore, lejohet mësimi në zgjidhjen e

sëmundjeve të lehta në mënyrë që të ndihmohet shërimi i sëmundjeve serioze, prandaj, për

këtë arsye, është zhvilluar metoda deduktive, që njihet me emrin qiyas, për eleminimin

(pastrimin) e helmeve të dëmshme dhe gëlqerizimeve të tjera. Kjo metodë ndahet në

dhjetë pjesë të trupit të njeriut duke përfshirë: gjakun kur vlon (rrjedh), farën (spermën)

kur vrushkullon, urinën, fecesin, fryrjen (ënjtjen), vjelljen, teshtitjen, gjumin, urinën dhe

etjen. Secili nga këto dhjetë elemente, kur grumbullohet, shkakton sëmundje dhe pastaj e

bën të domosdoshme pastrimin;

- nga pikëpamja e vetëpërmbajtjes dietetike (arab. himyah), udhëheqja

shpirtërore është përkujdesur në Kapitullin e abdestit, ku All-llahu i gjithëfuqishëm

thotë:

- “Nëse jeni të sëmurë, jeni në ndonjë udhëtim, ose ndonjëri prej jush vjen nga ultësia

(nevojtorja) ose keni takuar gratë, e nuk gjeni ujë, atëherë mësyne dheun dhe fërkoni me

të fytyrat dhe duart (tejemum). All-llahu shlyen e falë mëkatet”. (En Nisaë, 43)

Në këtë rast All-llahu i gjithëfuqishëm ia lejon të sëmurit që të zëvendësojë abdestin e

zakonshëm me tejemum (pastrim simbolik) dhe mos të përdorë ujin, kur përdorimi i tij i

jashtëm është i dëmshëm. Kjo është edhe një vërejtje për njerëzit, e cila u tregon atyre se

duhet të ruhen nga të gjitha ato që e dëmtojnë trupin, qoftë me karakter të jashtëm qoftë

me karakter të brendshëm. Por All-llahu i gjithëfuqishëm ua ka dërguar robve të vet

parimet themelore të shërimit mjekësor dhe të rregullimit të tyre.

Në këtë vepër, ne do t’i paraqesim gjithashtu udhëzimet mjekësore që janë dhënë nga i

Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., dhe me siguri nuk ka rrugë më të mirë për përdorimin e kësaj

diturie. Sa i përket shërimit të zemrës, ajo mund të shërohet vetëm nëpërmjet

pejgamberëve të All-llahut. Prandaj, një zemër, për t’u shëruar dhe pastruar nga ndyrësitë,

së pari duhet ta njohë Krijuesin dhe Zotin, emrat dhe cilësitë e Tij, veprat dhe rregullat e

Tij, të ndjekë veprimin e Tij, të mendojë për urtësinë e Tij. Dhe që e tërë kjo të veprojë në

ato zemra të tilla në atë mënyrë që ato zemra të dëshirojnë atë që urdhëron e dëshiron Ai,

ndërsa të vetëpërmbahen nga ajo që Ai e ndalon dhe e urren. Dhe nuk ka jetë dhe shëndet

të vërtetë përveç në këtë mënyrë. Këto dituri mund të mësohen vetëm nga mësimet e të

dërguarve të Tij, (Qofshin të gjithë në paqe!), në të kundërtën meditimi do të jetë

krejtësisht i gabuar dhe i pafrytshëm. As nuk mund të mendojmë se do të mund të

veprojmë në kundërshtim me udhëzimet, ndërsa zemrat të jenë të shëndosha. Do të

mashtrohet ai që mendon kësisoj, sepse një mënyrë e këtillë do të jetë vetëm ushqim i

jetës dhe i fuqisë së qenies së tij shtazore. Jeta e tij do të jetë e pakuptimshme dhe e

ngjashme me jetën e kafshëve, ndërsa zemra e vërtetë dhe e devotshme është e çliruar

nga parafytyrime të tilla të ulëta. Ai që nuk mund ta dallojë ndryshimin ndërmjet këtyre dy

gjërave të zemrës, duhet të qajë për jetën e zemrës së vet. Sepse ajo është plotësisht e

vdekur. Zemra e vërtetë është e mbushur me dritë, ndërsa zemra e vdekur është mbytur në

ambisiet e errësirës.

Mjekësia e trupit

Pejgamberi i All-llahut , s.a.v.s., ka treguar se ekzistojnë dy lloje diturish:

dituria mbi fenë (dituria religjoze) dhe

dituria mbi trupin.

Ekzistojnë dy mënyra (mjekësore) për shërimin e sëmundjeve të trupit.

E para, e lindur për njerëzit dhe kafshët, për të cilat nuk nevojitet mjeku. Të tilla janë:

uria,

etja,

ftohja dhe lodhja, ngase ekzistojnë ilaçe natyrore për to;

dhe lloji i dytë i sëmundjeve, të cilat kërkojnë diagnostikim dhe shërim, dhe ndikon në

kombinimin e sekrecioneve të trupit dhe të dukurive, siç janë: nxehtësia,

ftohtësia,

thatësia apo lagështia në trup, të cilat tejkalojnë ekuilibrin e tyre natyror.

Këto lloj sëmundjesh ndahen në dy lloje:

somatike (trupore)

dhe kolaterale (indirekte).

Pra, sëmundja somatike manifestohet në formë të gjakut të përzier (dallgëzuar) apo në

formë të ndarjes në pjesë (elemente), ndërsa sëmundja kolaterale paraqitet (manifestohet)

si pasojë e kësaj shpërndarjeje të tepërt (ndarje) dhe pas eleminimit të shkakut të vërtetë

(shkaktarit). Prandaj, shkaktarët e sëmundjeve shkatërrohen (mënjanohen), ndërsa ata që

kanë mbetur (shumë të paktë) veprojnë në kombinimin e sekrecioneve të trupit.

Sëmundja somatike (e trupit) ka përkatësisht nxitësit ose shkaqet e veta. Kështu, nëse

sëmundja është pasojë e nxitjes vetjake (ngacmim), së pari duhet të diagnostikohet

shkaktari i parë, pastaj (përcaktohen) shkaqet, pastaj duhet të gjendet ilaçi dhe në fund

fare të fillohet mjekimi. Ose, nëse sëmundjet somatike, të cilat paraqiten në formë të

ndryshimeve fiziologjike, siç është hapësira në organe, zvogëlimi apo rritja e kanaleve,

deformimi i organeve (për shembull zemra e zmadhuar apo barku i vogël), indi i vrazhdë

(ashpër) apo i butë (i lëmuar) i murit të mitrës, eshtrat e dislokuar (të shpërndarë) apo

organet e zhvendosura si dhe sëmundje të tjera, kur organet janë në lidhje reciproke dhe

punojnë në mënyrë harmonike, ato formojnë trup të shëndetshëm, ndërsa, nëse janë

abnormale, të paharmonishme dhe funskionojnë gabimisht (në mënyrë të deformuar), në të

njëjtën kohë shkaktojnë paraqitjen e sëmundjeve, prej të cilave disa janë organike, ndërsa

disa ndikojnë në kombinimin e sekrecioneve të trupit.

Sëmundjet e përgjithshme janë shkak i funksionimit të gabuar (të dobët) të sekrecioneve të

trupit.

Ky çrregullim quhet “sëmundje” (lëngim). Kur ndjehet dëmi i tyre, ai manifestohet në tetë

vende:

katër prej tyre janë të përbëra,

ndërsa katër të tjerat janë të thjeshta.

Të thjeshta janë: ftohtësia, nxehtësia, lagështia dhe thatësia. Gjendjet e përbëra

manifestohen nëpërmjet nxehtësisë dhe lagështisë, ftohtësisë dhe lagështisë, nxehtësisë

dhe thatësisë dhe ftohtësisë dhe thatësisë. Kjo është shkaktuar me apo pa ndarje të

komponentëve, por nëse sëmundja nuk shkakton shqetësim të zakonshëm, kjo tregon se

trupit i mungon ekuilibri i duhur.

Trupi i njeriut mund të ketë tri gjendje.

Këto janë: gjendja e shëndetshme natyrore, gjendja jonormale dhe gjendja jostabile.

Gjendja e shëndetshme natyrore manifestohet me veprime të rëndomta dhe ato e përbëjnë

shëndetin e trupit të njeriut;

gjendja e dytë është gjendje e sëmundjes,

kurse gjendja e tretë është gjendje mesatare dhe qëndron ndërmjet dy gjendjeve

paraprake. Ajo është ndërgjendje, e cila trajtohet si toleruese (e pranueshme), pa pasur

nevojë për ndihmën e mjekut, dhe shërohet duke marrë mjete për zvogëlimin e dhembjes.

Kjo ndërgjendje “e pashëndetshme” dhe “josëmundje” mund të ngecë në të njëjtën gjendje,

kur e keqja nuk bëhet më mirë, por më parë mbetet konstante dhe e pandryshuar.

Shkaku i “panatyrshmërisë” së trupit mund të jetë i brendshëm ose i jashtëm. Shkaqet e

brendshme paraqiten për arsye të katër gjendjeve të përbëra: nxehtësisë, ftohtësisë,

lagështisë dhe thatësisë, ndërsa sa i përket shkaqeve të jashtme, ato paraqiten për shkak

të faktorëve të ndryshëm, të cilët mund të jenë të pranueshëm apo të papranueshëm për

trupin. Prandaj paraqiten dëmet apo sëmundjet, të cilat kanë për pasojë këtë mungesë

ekuilibri dhe mungesë rregullsie, apo të cilat mund të jenë si pasojë e funksionimit të keq të

organit specifik ose të plogështisë së përgjithshme të trupit, ose bile edhe dobësisë së

energjisë që e mban trupi. Kjo gjendje e përgjithshme është shkaktuar nga: pasivitetii i

rritur i atyre substancave që duhet të jenë të ekuilibruara, kur ato substanca nuk i

kompensojnë (e duhet të kompensojnë) humbjet e veta; ose duke zvogëluar adaptimin e

nevojshëm të faktorëve ekuilibrues të sekrecioneve të trupit kur ata nuk e kompensojnë

ngopjen; ose duke mbyllur (gëlqerizuar) agensat, të cilët do të duheshin të bëjnë të mundur

rrjedhjen (rrjedhën) e faktorëve ekuilibrues; ose duke lidhur agensat që ndërtojnë lidhjet të

cilat bijnë në konflikt me prodhimet e ekuilibrit të drejtë; ose duke rritur sasinë e atij që do

të duhej të ishte i matur; ose duke deformuar molekulat; ose duke hequr (transferuar)

organet.

Mjeku është personi i cili mund të përcaktojë këto parregullsi dhe të eleminojë gjithashtu

shkaktarët që e kanë prishur strukturën karakteristike të trupit të shëndoshë, ose ndoshta

do të jetë e mundur të vërë ekuilibrin dhe dalëngadalë, përmes trajtimit adekuat, t’ia dalë

në krye me sëmundjen duke u shërbyer me antihelm real ose me dietë adekuate (të saktë)

(arab. himja), e cila e zvogëlon tepricën dhe maturinë. E gjithë kjo vërteton se, siç do të

shohim këtu, ilaçi më i mirë është shërimi natyror me mjekësinë e të Dërguarit të All-llahut

s.a.v.s., në të cilën, me lejen e All-llahut, ndodhet ilaçi.

2. PËRDORIMI I ILAÇEVE NATYRORE

Pjesa integrale e udhëzimit të tij ka qenë shërimi i vetvetes, ose shërimin ua ka urdhëruar

anëtarëve të familjes së vet ose shokëve të vet.

Pejgamberi i Zotit , s.a.v.s., ka thënë: “Për çdo sëmundje të cilën e ka dhënë All-llahu,

Ai e ka përcaktuar edhe ilaçin”. (Buhariu)

Çfarëdo ilaçesh që ka përdorur Pejgamberi i Zotit , s.a.v.s., i ka përdorur për nevojat

personale, të cilat ilaçe ia ka rekomanduar po ashtu edhe personit në rrethin e tij familjar që

ka pasur simptoma të ngjashme: të afërmve të tij dhe shokëve. Shërimet natyrore të cilat i

ka përdorur Pejgamberi, të afërmit e tij dhe ashabët (shokët) kanë qenë shërime të thjeshta

dhe nuk janë shënuar. As ai, as ndonjë pasues i tij nuk ka përdorur asnjëherë ilaçe

(medikamente) farmaceutike dhe të përbëra. Shumica e ilaçeve të tyre kanë qenë burimore

ose të thjeshta dhe të papërziera, por kanë mundur që të përdorin materie plotësuese

ushqyese të kohëpaskohëshme për të mënjanuar fortësinë e ilaçeve, ose bimë sekondare,

për ta dobësuar fuqinë e ilaçit ose për ta bërë të përshtatshëm. Kurdo që ushqimi ka dhënë

zgjidhje të thjeshtë, ata e kanë përdorur. Kështu janë shëruar shumica e arabëve, turqve

dhe beduinëve të shkretëtirës. Ilaçet e përbërë nga shumë substanca i kanë përdorur

romakët dhe grekët. Në Indi, gjithashtu, mjekësia ka qenë bazuar në përdorimin e ilaçeve

të thjeshta e jo të përbëra.

I Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thënë: “Barku është shtëpi e çdo sëmundjeje, ndërsa

maturia (ndalimi) është kryet e çdo ilaçi, andaj përvetësojeni këtë traditë”.(Buhariu)

Dikush e kishte pyetur mjekun arab El-Harif bin Kaladahun (viti 634): “Cili është thelbi

(përmbledhja) i mjekësisë?”

Ai u përgjigj: “Imponimi i ndalimit të ushqimit”.

Kjo maturi ndaj ushqimit shkakton lehtësimin e sëmundjes dhe ia bën të mundur trupit që

ta eleminojë atë. Shumica e mjekëve pajtohet se të ushqyerit me ushqim adekuat (racione

ushqimore) është mjekësia më e mirë për trupin e shëndoshë. Mjekët pajtohen gjithashtu

që kurdoherë ilaçi i thjeshtë mund të rezultojë me shërim, prandaj ilaçet e përbëra duhet të

lihen anash. Pra, kur sëmundja mund të shërohet me ushqime adekuate, dietë ose agjërim,

duhet ndjekur atë rrugë si zëvendësim për përdorimin e ilaçeve. Mjeku i mençur (hakim)

mundet dhe duhet të ndjekë atë rrugë për zëvendësimin e përdorimit të ilaçeve. Mjeku i

mençur nuk duhet të preokupohet që për çdo sëmundje të japë ilaçe të përbëra, sepse

mund të krijojë varësi. Në realitet kur ilaçi që është dhënë përtej dozës adekuate nuk mund

të gjejë stimulues mbi të cilin vepron, ose të cilin e zbërthen (shkrin), ose, nëse bëhet i

patretshëm, nuk mund të nxirret nga trupi dhe shndërrohet në toksin (helm), i cili do ta

vërë trupin nën kontroll dhe do të shkaktojë varësi dhe çrregullime të tjera në trup. Ky

parim përdoret (dhe zbatohet) në çdo rast të çrregullimeve në trup.

Mjekët me përvojë shpeshherë i shërojnë sëmundjet e thjeshta me ilaçe të thjeshta, ndërsa

simptomat e komplikuara me ilaçe të përziera (kombinuara). Njerëzit që hanë ushqim të

thjeshtë dhe natyror sëmuren rrallë, ndërsa ata që kanë bërë traditë të hanë

ushqime të përziera ose të hanë shujta me shumë përbërës (me shumë lloj

ushqimesh), kur të sëmuren në shumicën e rasteve u duhen ilaçe të përbëra.

Buhariu dhe Muslimi kanë shënuar që i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., nuk ka

ngrënë asnjëherë dy lloj ushqimesh në një shujtë. Për të treguar dietën e shëndoshë

(rezervimi i shëndoshë ndaj ushqimit) dhe zvogëlimin (e ushqimit), i Dërguari i All-llahut

, s.a.v.s., mendonte se njeriu duhet të mësohet të hajë normalisht

(mesatarisht), duke ndarë një të tretën e lukthit për ushqim, një të tretën për ujë

dhe një të tretën për ajër.

Ai, , s.a.v.s., pinte ujë së paku gjysmë ore pas ngrënies së ushqimit.

Shumica e ilaçeve mund të gjenden në natyrë dhe shumë dituri (njohuri) për mjekësinë

bimore (fitoterapinë-shërimi me bimë) është arritur me eksperimente. Kjo është e njohur si

mjekësi empirike (mjekësi e përvojës). Në këtë mënyrë disa mjekë (që i përdorin bimët për

shërim) i reduktojnë shumë njohuri vetëm në vrojtimin e raporteve ndërmjet jetës së egër

dhe natyrës. Ata kanë vërejtur se kafshët shërbehen me ilaçe në mënyrë instinktive. Kur

janë të uritura, ato kërkojnë ushqim, ndërsa kur janë të etshme kërkojnë ujë. Për shembull

kur ndodh që macja të hajë rastësisht një bimë helmuese, e cila nuk është ushqim i saj

natyror (i shëndoshë), ajo kërkon bimën tjetër e cila prodhon vaj ushqyes, të cilin e shtrydh

derisa të nxitë ndjenjën e pështirosjes dhe në këtë mënyrë shkakton të vjella për t’i

eleminuar pasojat vdekjeprurëse. Biologët, në mes të tjerash, kanë vërejtur se kur

gjarpërinjtë dalin në sipërfaqe me shqisën e të parit të dobësuar, ata kërkojnë

marajën (anis) (lat. Foenicilum vulgare) dhe i fërkojnë sytë e tyre me gjethet e

saj. Për këtë biologët kanë këshilluar ndonjëherë që të përdoret kjo bimë në rastet

e dobësimit të shqisës së të parit. Ngjashëm me këtë, kur verbohet zogu i dallëndyshes,

nëna dallëndyshe do t’ia sjellë bimën e quajtur bima e dallëndyshes, të cilën do ta kërkojë

kudo, qoftë edhe nëse i duhet të fluturojë deri në Kinë. Ose nëse shpezët e detit vuajnë nga

kapsllëku, ato e shpërlajnë lukthin e tyre me ujët e detit, por ka edhe shumë shembuj të

tjerë që janë përshkruar në veprat mjekësore.

Një dituri e tillë misterioze u takon zemrave dhe fuqisë së tyre shpirtërore; pranimit të

mjekësisë së vërtetë (shërimit të vërtetë) të Zotit të tyre; mbështetjes së tyre në

Ndihmësin e vetëm dhe Bamirësin; varësisë së tyre të plotë nga rregullat e Tij; mënjanimit

të arritjeve të tyre të fshehta; vullnetit të tyre për të ndërprerë besnikërinë e tyre ndaj

kësaj bote dhe për t’iu bindur me modesti fuqive të mbinatyrshme mjekuese të Krijuesit dhe

Drejtuesit të çdo shkaku dhe pasoje; përveç të mirës së tyre (lëmoshës, sadakasë), lutjeve,

pendimeve, kërkimit të faljes, natyrës së mirë, përkundër gjithçkaje tjetër, dhe ndihma e

nevojtarëve. Përpos shërimeve (ilaçeve) të tjera, të gjitha këto i kanë provuar edhe shumë

popuj të tjerë, pa marrë parasysh fatin ose religjionin e tyre, dhe që të gjithë ata kanë

zbuluar dobi të pashpjegueshme që mund t'i përshkruhen vetëm Atij, Krijuesit dhe Lëvizësit

të gjithçkaje. Prandaj, gjenitë mjekësore, qoftë fetarë apo ateistë, janë bindur në faktin i cili

është bërë i mundur nëpërmjet pacientëve të tyre, siç është përshkruar në librat e tyre të

historisë (anamnezës) së sëmundjeve, që ndonjëherë është thënë se janë rezultat i çudive

të shpirtrave deri te fenomene të pashpjegueshme. E këtillë është fuqia e vërtetë e Krijuesit

tonë dhe kjo është provë se vetëm Ai ka kontrollë mbi ne të gjithë, dhe vetëm Ai ka fuqi të

shkaktojë sëmundje dhe të prodhojë ilaçe.

Edhe sot e kësaj dite, mjeku me përvojë mund të duket i paarsimuar në krahasim me fuqinë

e shërimit të Zotit, nga i cili varen krijesat në kontekstin e ekzistencës, dhe një mjek i tillë

duket si një fshatare e moshuar, e cila mund t’i japë të pijë çorbë zogu njeriut që ka ethe

(temperaturë të lartë). Pra, këso vrojtimesh, në mes të tjerash, mund të bëjnë që veprimet

shëruese të mjekëve të trupit dhe mjekësia e mjekëve të duken si besëtytni, megjithëse

rrënjët e tyre janë të lidhura ende me urtësinë Hyjnore dhe me diturinë e pakufishme të

Zotit që i përket shkakut dhe pasojës. Megjithatë, shërimi i mjekëve nuk është i huaj për

mjekësinë shpirtërore, që është e shpallur. Dhe si do të mund të ishte kur zemra njerëzore

njëherë është lidhur me Krijuesin, Bamirësin, Drejtuesin e gjithçkaje dhe ajo mund t’i

pranojë ilaçet e vërteta që ndryshojnë nga ilaçet e mjekëve publikë. Kështu, zemra

njerëzore do të dallojë se kur është shpirti (ruh) i fuqishëm, ai bëhet makinë e fuqishme që

do ta forcojë zemrën, trurin dhe mbrojtjen natyrore të trupit (sistemin mbrojtës të

organizmit), dhe që të gjithë së bashku mund ta mposhtin dhe të ngadhnjejnë mbi

sëmundjen, sepse që të gjithë ata janë shërbëtorë të Zotit dhe Ai vetë ua mundëson që ata

t’i binden dhe ta adhurojnë Atë.

Andaj, si mund të dyshojë dikush në tjetrin që ka arritur ta realizojë bashkimin (shkrirjen) e

fuqisë fizike me fuqinë shpirtërore duke i qëndruar afër Zotit të vet, dhe zemra e të cilit

është përtërirë nëpërmjet dashurisë së Tij, qetësisë dhe rehatisë duke qëndruar afër

Krijuesit të vet, synimet dhe malli i të cilit për ta takuar Zotin e vet rriten vazhdimisht, i cili

beson plotësisht dhe kërkon vetëm udhëzimet dhe frymëzimin e Tij – si mund të dyshojë

dikush se një besimtar i tillë besnik dhe i bindur është pajisur me bamirësinë shpirtërore

Hyjnore, që është ilaçi më i mirë për të gjitha sëmundjet? Një fuqi që është frymëzuar

(nxitur) kështu shpirtërisht, do t’ia bëjë të mundur njeriut të aftë që të veprojë me

vendosmëri, vetëpërmbajtje dhe durim, që t’i kapërcejë vështirësitë, që të frenojë një

dhembje dhe vuajtje tepër të madhe dhe, ndoshta, (në fund, varësisht nga nevojat) që t’i

nxjerrë nga trupi. Vetëm personi i paarsimuar dhe ai që është skajshmërisht larg Zotit të tij,

që është më i padituri në aspektin shpirtëror të njerëzimit, bart velin më të madh të ndarjes

nga Zoti dhe ai që ka shpirt budallai do t’i mohojë këto arritje (dituri dhe zhvillime).

Në këtë vepër, me vullnetin e All-llahut, ne, me lejen e All-llahut, do të përmendim dobitë

nga leximi i pjesëve nga Shpalljet Hyjnore (Kur'ani) dhe fuqinë e tyre shpirtërore në

mënjanimin së paku edhe të helmeve vdekjeprurëse të kafshimit të gjarprit që i përshkruan

i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., ndërsa ne do t’i shpjegojmë në këtë libër dhe, me lejen e

Zotit, do të veprojmë sa më mirë që mundemi për t’i përshkruar dhe shpjeguar në kontekst

me diturinë tonë të kufizuar, duke shpresuar në shpërblimin, mëshirën dhe ndihmën që do

ta na japë Ai për të dëshmuar madhështinë, Lavdinë dhe Njësinë e Tij. “Ai i dërgon

meleqtë me Shpalljen, me vullnetin e Vet, atyre robve të Vet të cilëve dëshiron:

‘Tërhiquani vërejtjen atyre se nuk ka Zot tjetër përveç Meje dhe duhet të keni frikë

nga Unë!’’Të gjitha lutjet (duat) i drejtohen All-llahut, Zotit, Atij që kujdeset për

botën.

MËNYRAT E SHËRIMIT

Muslimi e ka shënuar në Sahihun e vet hadhithin që e ka treguar Xhabir bin

Abdullahu , r.a., ku thuhet se i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thënë: “Çdo

sëmundje ka ilaç. Njohja e ilaçit të vërtetë do ta shërojë sëmundjen me lejen e Zotit”.3

Në Musnedin e imam Ahmedit, Usame bin Sharik ka treguar se ka qenë aty kur një grup

arabësh kishte shkuar te i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., dhe e kishte pyetur:

“O i Dërguari i All-llahut, a duhet të shërohemi?”

Ai ishte përgjigjur: “Vërtet, o robtë e Zotit, përdorni ilaçet. Për çdo sëmundje që e ka

krijuar All-llahu, Ai e ka krijuar edhe ilaçin, përveç njërës”.

Arabët e pyetën: “Cila është ajo sëmundje e cila nuk ka ilaç?”

[COLOR="red"]Ai u përgjigj: [/COLOR]“Pleqëria”.4

Gjithashtu, si në Musnedin, ashtu edhe në Es-Sunenu, është shënuar se njëherë Ebi

Khuzame e kishte pyetur të Dërguarin e All-llahut , s.a.v.s., :”O i Dërguari i All-llahut! I

sheh të gjitha këto hajmali (rukje) që i bartim me vete, lutjet që i bëjmë, ilaçet

dhe mënyrat e tjera që i përdorim për shërimin nga sëmundjet – a parandalon

ndonjëra prej tyre përcaktimin e All-llahut?” I Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., u

përgjigj: “Ato janë pjesë e përcaktimit të Zotit”.5

Këto tregime të hadhitheve (ahadith) të Pejgamberit i pranojnë shkaqet dhe pasojat dhe u

kundërvihen mendimeve të atyre që nuk i pranojnë. Deklarimi i të Dërguarit të All-llahut ,

s.a.v.s., lidhur me përshkrimin e ilaçeve për secilën sëmundje është rregull i përgjithshëm, i

cili i kurajon njerëzit për të hulumtuar dhe për t’i njohur vetitë mjekuese të nevojshme për

shërimin e sëmundjeve të tyre. Fjala e tij arrin deri aty që t’i kurajon dhe t’i nxitë

hulumtimet për të gjetur mundësinë që ilaçet, nëse merren pa mbikëqyrjen e mjekut, mund

ta mbysin njeriun. Hulumtime të tilla dhe përpjekje të pandërprera, ndër të tjera, do të

shprehin faktin se mjeku është i varur nga ajo që ka krijuar All-llahu i gjithëfuqishëm dhe do

t’i zgjerojë horizontet mjekësore. Në të vërtetë vetëm Zoti është ai që mund të shërojë

sëmundjen, ndërsa dituria njerëzore është e kufizuar dhe e aftë vetëm aq sa Ai e ka bërë të

mundur për shkallën e kuptimit të tyre. Kjo do ta sqarojë shpjegimin e të Dërguarit të All-

llahut , s.a.v.s., “...njohja e ilaçit të vërtetë do ta shërojë sëmundjen me lejen e

Zotit”.

Për të gjitha ato që ka krijuar All-llahu, Ai e ka krijuar edhe të kundërtën e saj, dhe për çdo

sëmundje që e ka caktuar, Ai ka krijuar ilaçin përkatës. Ajo që është cituar më sipër

“shërimi i vërtetë” nënkupton gjithashtu dozimin përkatës, sepse po qe se ilaçi e tejkalon

fuqinë që kërkohet, ose po qe se pimë sasi më të mëdha, atëherë ai do të shkaktojë

komplikime shëndetësore të tjera dhe, me fjalë të tjera, do të shkaktojë sëmundje të re.

Sido që të jetë, kur ilaçi nuk është i plotë, ose doza nuk është e mjaftueshme, atëherë

trajtimi (shërimi) do të dështojë. Gjithashtu, secili ilaç ka mundësitë e veprimit dhe mbi

këto mundësi nuk mund të jenë kompetencat e mjekut, sepse ato nuk mund të veprojnë

dhe për këtë arsye nuk arrijnë asnjë rezultat. Nga ana tjetër, po qe se trupi e refuzon ilaçin,

ose po qe se trupi është i dobët dhe nuk është në gjendje që të absorbojë dhe ta zbërthejë

ilaçin si duhet, ose nëse ilaçi kundërshtohet nga antitipi, atëherë kjo do të shkaktojë

mënjanimin (neutralizimin) e tij dhe përsëri nuk do të arrihet sukses në realizimin e

nevojshëm të “ilaçit të vërtetë”, siç është përshkruar në fjalët e të Dërguarit të All-llahut ,

s.a.v.s. Zakonisht, në rrethana normale, “ilaçi i vërtetë” do të veprojë me lejen e Zotit, gjë

që është më mirë se dy mundësitë e para: rregulli i përgjithshëm “çdo sëmundje ka ilaç”

dhe “ilaçi i vërtetë”, që është rregull i veçantë.

Shpjegimi tjetër i mundshëm i thënies së të Dërguarit të All-llahut: “...për secilën

sëmundje që e ka krijuar All-llahu, Ai e ka dhënë edhe ilaçin” është se kur kemi

rastin që ilaçi nuk ndikon në shërim, atëherë trupi ynë përmban në vete përbërës të caktuar

malinj (kanceroz) të cilët e ushqejnë mbrojtjen themelore dhe ilaçin. Të marrim për

shembull forcën shkatërruese të erës, e cila për nga natyra nuk është e tillë, së cilës All-

llahu i dha urdhër për të shkatërruar banorët e Sodomës, dhe “...(Erë) që me lejen e

Zotit të saj, rrënon çdo send”. (El Ahkaf, 25) – pra, të shkatërrojë çdo person me urdhrin

e Ushqyesit të tyre.

Sëmundje të tjera të papërshtatshme mund të gjenden në shumë shembuj, bile edhe pa u

përzier ne vetë. Pra, nëse dikush mendon të krijojë kundërshti në univers, t’i fusë në

konflikt të vazhdueshëm dhe t’i kundërvihet rregullit të ekuilibrit ekologjik, ai do ta njohë

gjithsesi gjithëfuqinë e All-llahut, urtësinë e Tij, përsosurinë e veprave të Tij dhe në çdo rast

vetëm Ai është zotërues dhe vetëm Ai është Një, Sundues, Pushtues i gjithçkaje. Dikush do

të shohë gjithashtu të gjitha ato që i ka krijuar All-llahu, Ai e ka krijuar edhe të kundërtën,

por kjo mund të bëhet rrezik për ekzistencën dhe kontinuitetin e tij. Dhe, e kundërta.

Trajtimi më i hollësishëm i temës do të tregojë që All-llahu ekziston vetvetiu (El Ghanijju),

dhe ai nuk ka asnjë nevojë, ndërsa ekzistimi i gjithçkaje të krijuar varet vetëm prej Tij.

Në udhëzimin e njerëzve që “të përdorin ilaçe”, i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., në asnjë çast

nuk i ka nxitur njerëzit që të mos besojnë dhe mos të kenë shpresë (tavakkul) tek Zoti i

gjithëfuqishëm dhe Ushqyesi i botëve. Në të vërtetë mësimet e tij u përgjigjen qartë

veprimeve të zakonshme të shërimit të sëmundjeve të rëndomta të urisë, etjes,

temperaturës dhe ftohtësisë, që duhet të kompensohen me të kundërtat e tyre: me ushqim,

ujë, ftohtësi dhe nxehtësi, pa e harruar me këtë rast besimin tek All-llahu i gjithëfuqishëm

dhe udhëheqja shpirtërore e Tij për të siguruar kënaqësinë e përdorimit të tyre. Në të

vërtetë besimi i dikujt në unitetin (njësinë) e Zotit (tevhid) nuk është i plotë derisa ai nuk i

kupton implikimet praktike të shkakut dhe të pasojave (asbab) që All-llahu i ka dërguar si

ilaç; ndërsa lënia pas dore e kuptimit të këtillë për t’i shëruar sëmundjet e përgjithshme i

kundërvihet besimit të përgjithshëm dhe veprimit të kodit themelor fetar të ligjeve

shpirtërore hyjnore (Sheriatit).

Pra, lënia anash e këtij detyrimi është kundërshtim i së vërtetës dhe shkakton gjithashtu

gjunjëzimin dhe dobësinë e zemrës dhe të fesë së tij dhe mbështetjen e tij tek All-llahu i

gjithëfuqishëm. Nga ana tjetër, plotësimi i këtyre nevojave themelore e fuqizon fenë dhe

mbështetjen tek All-llahu, dhe ndihmon në jetën materiale, shpirtërore dhe fetare.

Përndryshe, do të jetë në kundërshtim me mendimin e përgjithshëm dhe kodin islam

(Sheriatin), sepse ligjet shpirtërore janë parime themelore të ekzistencës së njerëzimit.

Dobësia e dikujt nuk duhet të zëvendësohet me mbështetje (tavakkul), ndërsa mbështetja

(tavakkul) nuk do të duhet të zëvendësohet me dobësi. Pra, kjo do të vlejë për ata që e

mbështesin varësinë vetëm mbi bazë të parimit të shërimit fetar dhe që thonë: “Se, pasi

shërimi varet nga vullneti i Zotit dhe nga masat e paracaktuara (kadr), atëherë

ilaçi është joefikas, e pasi që sëmundja vjen vetëm me lejen e Tij, atëherë asgjë

nuk do ta pengojë fatin e dikujt!”

Kjo është çështje themelore që ishte shtruar nga ana e arabëve para ardhjes së të Dërguarit

të All-llahut , s.a.v.s. Mirëpo, ashabët (shokët) e ditur (All-llahu qoftë i kënaqur me të gjithë

ata!) e kanë njohur All-llahun dhe kanë pasur një qëndrim më të mirë ndaj Urtësisë së Tij

Hyjnore dhe cilësive (atributeve të Tij). Pra, përgjigjen e të Dërguarit të All-llahut ,

s.a.v.s., Ebu Khuzamai e përfundoi me këto pyetje duke thënë se këto veprime-rukju,

lutjet dhe ilaçet “janë pjesë e urdhrit të Zotit”.

Në të vërtetë vetëm përcaktimi i Zotit mund ta anulojë parapraken, kurse vetitë e “ilaçit të

vërtetë” janë paracaktuar me kodin Hyjnor se do ta shërojë një sëmundje të caktuar.

Natyrisht, sëmundja është pasojë e mëkateve të dikujt, ndërsa me krijimin e ilaçit, All-llahu

e ka treguar mëshirën Hyjnore dhe dhembshurinë për krijesat e Veta në këtë botë. Në këtë

mënyrë Ai e ka lejuar ndërmjetësuesin për shkak të pendimit dhe falënderimit.

Nëse dikush shtrihet dhe varet vetëm nga “dora e fatit”, e cila do të vijë për ta ushqyer,

për t’ia shuar etjen, për t’ia zbritur temperaturën dhe për t’ia ngrohur trupin e tij, ai me

siguri do të vdesë nga uria, etja, ethet dhe të ftohtit. Prandaj, sëmundja duhet të shërohet

me të kundërtën e vet (antitipin), ndërsa viruset duhet të shërohen me ilaçet e tyre

(virocidet), edhe pse ajo që largon, ajo që është larguar dhe, pas gjithë kësaj, fuqia, të

gjitha vijnë nga All-llahu i gjithëfuqishëm.

Pra, atij që pyet dhe që beson vetëm në shpresën nga shërimi fetar, ne i themi: “Nëse

zbaton rregullore të njëjtë në gjithçka që lidhet me jetën dhe ekzistencën tënde,

nuk do të arrish asgjë, nuk do t’i sjellësh vetit asnjë dobi ose mbrojtje nga e keqja,

derisa të besosh se gjithçka që do të ndodhë, do të ndodhë vetvetiu, ndërsa ajo që

nuk është thënë, nuk do të ndodhë gjithsesi!”

Një qëndrim i tillë jo vetëm se do të krijojë pështjellim shoqëror, por do të shkatërrojë fenë

e dikujt dhe do ta sjellë ekzistencën e tij deri në shkatërrim dhe brejtje të ndërgjegjes.

Vetëm personi kryelartë dhe kokëfortë do ta pasojë një pohim të tillë, siç është paraqitur në

argumentin e politeistëve, kur thonë:

“Sikur të donte All-llahu nuk do t’i bënim shok (nuk do të ishim idhujtarë), as ne,

as prindërti tanë...”. (El En’amë, 148)

Ata kanë përdorur këtë pohim për të polemizuar kundër shenjave të qartë (të pastër) të

Zotit dhe mesazhit, që ishin argument i fajësisë së tyre.

Ekziston edhe pikëpamja e tretë, të cilën dëshirojmë ta paraqesim këtu: All-llahu ka

krijuar dhe përcaktuar zinxhirin që është rezultat i ngjarjeve që kanë ndodhur. Nëse

paraqitet e para, e dyta do të ndodhë, por nëse paraqitet e treta, e katërta do të ndodhë, e

kështu me radhë. Pra, nëse prodhon shkakun, pasoja gjithsesi do të shfaqet, por jo në

ndonjë formë tjetër.

Pyetësi mund të pyes më tej:[B] “Por, nëse ai nuk ka qenë fati im që të më ndodhë

“shkaku”, unë nuk do ta bëja atë!”[/B] Përgjigjja është: “A do ta pranosh këtë

argument nga fëmija yt, kur ai nuk i bindet urdhrit tënd? Nëse pranon, atëherë

mos e fajëso kurrë atë që nuk të dëgjon, ose të mashtron për para, ose sajon

gënjeshtra kundër familjes tënde, ose i shkel të drejtat e tua.

Në një izraeliat (traditë hebraike) është shënuar se miku i afërt i Zotit, Ibrahimi,

(Qoftë në paqe!) e ka pyetur All-llahun e gjithëfuqishëm:

“O Zoti im, prej nga vjen sëmundja?”

[B]All-llahu iu përgjigj: [/B]“Nga Unë!”

Ibrahimi e pyeti përsëri: “Pra, nga vjen shërimi?”

[B]All-llahu iu përgjigj: [/B]“Gjithashtu nga Unë!”

“E, prej nga vjen ilaçi?”

All-llahu i gjithëfuqishëm iu përgjigj: “Ai është njeriu nëpërmjet të cilit Unë e sjell

ilaçin”.

I Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thënë: “Secila sëmundje e ka ilaçin”.

Edhe pse fjalimi i të Dërguarit të All-llahut , s.a.v.s., pajtohet me shpjegimet e tij, të cilat

lidhen me zbulimet hyjnore të ilaçeve mjekësore, kjo e fuqizon shpirtin e pacientit dhe e

trimëron mjekun e tij për të kërkuar dhe hulumtuar “ilaçin e vërtetë”. Në të vërtetë kur

pacienti e ndien se ka ilaç të vërtetë për sëmundjen e tij, zemrën e tij e prek fryma

shpresëdhënëse, temperatura e brengës do të ulet, dera e shpresës do të hapet, dhe kur

ajo frymë ia kthen fuqinë, atëherë ethet e mbrojtjeve të veta natyrore dhe të barabarta, që

njihet me emrin temperaturë normale, do të ndihmohet për t’i përtëritur ndodhitë e lindura

shtazore, psikologjike dhe natyrore brenda tij. Kur të jenë forcuar sistemet e organeve të

tij, ato bëhen forcë pozitive dhe do ta mposhtë sëmundjen. Po ky parim lidhet edhe me

mjekun: kur ai njëherë ta kuptojë se sëmundja e pacientit të tij ka ilaç, ai do të kërkojë ta

gjejë atë.

Kështu, sëmundjet e trupit dhe të zemrës janë të ngjashme. Dhe përsëri, për çdo sëmundje

të zemrës që e ka krijuar All-llahu i gjithëfuqishëm, Ai e ka krijuar edhe ilaçin – ai është e

kundërta e saj. Kur dikush me zemër të sëmurë e njeh sëmundjen dhe e trajton (shëron)

me të kundërtën e saj, ai njeri do të shërohet me urdhrin e Zotit.

KUPTIMI I DIETËS SË SHËNDOSHË DHE RREGULLAT PRAKTIKE TË NGRËNIES DHE

PIRJES

Në Musned, si edhe në vepra të tjera, është shënuar se i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., ka

thënë: “Njeriu nuk ka mbushur asnjëherë enë më të keqe sesa lukthin e vet. Për

këtë arsye është e mjaftueshme që bijtë e Ademit ta shuajnë urinë me disa

kafshata sa për ta kthyer forcën. Nëse duhet ngrënë për t’u ngopur, atëherë duhet

rezervuar një të tretën e lukthit për ushqim, një të tretën për ujë dhe një të tretën

për frymëmarrje normale”.6

Ekzistojnë dy lloj sëmundjesh: e zemrës dhe sëmundja fizike, e cila është pasojë e

hyrjes së substancës, veprimi i së cilës dëmton funksionet natyrore dhe ekuilibrin e trupit,

gjë që është një lloj i sëmundjes së përgjithshme që godet shumicën e njerëzve. Kjo lloj

sëmundje shkaktohet kryesisht: me ushqim të tepërt, ngrënia e ushqimit tjetër para se të

ketë përfunduar tretja e ushqimit të mëparshëm, ngrënia e ushqimit që ka përbërës

deficitar; ngrënia e ushqimit që tretet ngadalë, përzierja e disa lloje ushqimesh të kundërta;

të ngrënit e ëmbëlsirave që përgatiten për të njëjtën shujtë. Kur trupi mësohet me këtë

dietë, ai do të trashëgojë sëmundje të ndryshme. Disa prej tyre mund të tejkalohen më

shpejt, e disa më ngadalë. Prandaj themi se maturia është rruga e shëndetit të mirë, ndërsa

trupi ka dobi nga maturia dhe e zbërthen gjellën më shumë se që mund ta bëjë kur njeriu

fut shumë lloje ushqimesh dhe shtojca të ndryshme në lukth.

Trupi mund të mësohet me tri shkallë të kënaqjes me ushqim:

ushqimi i nevojshëm,

ushqimi i mjaftueshëm,

dhe ushqimi plotësues.

I Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., lidhur me dietën e nevojshme “të mjaftueshme” ka

thënë: “...disa kafshata sa për të rimarrë fuqi” dhe ky trajtim mbron trupin dhe nuk do

të lejojë të dobësohet ose të humbas fuqinë. Nëse dikush është vënë në sprovë dhe është i

detyruar ta tejkalojë atë shkallë elementare të mbrojtjes shëndetësore, atëherë duhet:

“...të rezervojë një të tretën për ushqim, një të tretën për ujë dhe një të tretën për

frymëmarrje normale”, dhe kjo është dieta më e mirë nga të gjitha dietat. Në të vërtetë

kur njeriu e ka mbushur lukthin me ushqime, ai nuk është në gjendje të pranojë ujin,

ndërsa kur ushqimi dhe uji e tejkalojnë shkallën e përshkruar (këshilluar), mund të vuajë

nga çrregullimi i mushkërive dhe e gjithë kjo paraqitet me stres dhe rraskapitje, ndërsa

mushkëritë nuk janë në gjendje ta përcjellin lehtësisht gjakun e oksiduar. Njeriu do të

ndiejë, në mes të tjerash, edhe vështirësi në trup, në zemër, dhe shpirti do të ndjehet i

rraskapitur dhe i plogështë, ndërsa gjymtyrët nuk do të jenë në gjendje të kryejnë detyrat

themelore fetare. Një pozitë e tillë do të përshpejtojë disa epshe të shpirtit. Pra, lukthi i

stërmbushur dëmton trupin, zemrën dhe shpirtin. Ky rast është i dhembshëm kur bëhet

zakon, diçka e rëndomtë, qoftë edhe nëse përkohësisht njeriu e kënaq veten me ushqime të

shumta e kalorike.

Në një hadith është thënë që Ebu Hurejre (All-llahu qoftë i kënaqur me të!) kishte pirë

qumësht derisa ishte ngopur, nga një enë të cilën ia kishte ofruar i Dërguari i All-llahut ,

s.a.v.s., pastaj kishte bërtitur: “Betohem në Atë i cili të dërgojë me mesazhin e

vërtetë që nuk mund të pijë më asnjë pikë!”7 Tradita rrëfen se kohë pas kohe edhe

ashabët e tjerë kanë ngrënë derisa u ka pëlcitur veshi, prandaj, siç kemi thënë më herët,

ushqimi i tepërt do të shkaktojë plogështimin dhe rraskapitjen e trupit, qoftë vetëm duke i

përshpejtuar ato. Sidoqoftë, shëndeti dhe fuqia e trupit vijnë nga ushqimi i cili përthithet

(resorbohet) e jo nga sasia e ngrënë dhe, duke qenë se qenia njerëzore është e përbërë nga

tri elemente: dheu, uji dhe ajri, i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., e ka ndarë në përpjesëtime

të barabarta dietën e tij në këto tri kategori.

Çështja e strukturës së trupit të njeriut dhe a është zjarri njëri prej elementeve?

A është zjarri njëri prej elementeve strukturore të trupit të njeriut? Tani, nëse dikush pyet

për pjesëmarrjen e zjarrit, i cili nuk ndodhet në pjesët e ndara të porosive të mësipërme të

të Dërguarit, përgjigjja e jonë është që të qartësojmë se disa mjekë kanë thënë që zjarri

është njëri prej elementeve, mirëpo disa mjekë të ditur dhe shkencëtarë e kanë mohuar

këtë teori dhe e kanë argumentuar me dy fakte: zjarri është prodhuar nga eteri

(mbitokësor) e më pastaj është lëshuar dhe përzier me ujin dhe dheun, ose zjarri është

prodhuar nga elementet e tjera pa asnjë trup tjetër.

Teoria e parë është absurde për dy shkaqe: i pari është se zjarri është element i ndritshëm,

dhe para së gjithash materie hyrëse, prandaj materia dalëse implikon ekzistimin e

kuazielementit i cili vepron si neutralizues dhe e detyron zjarrin të ketë karakteristika

rënëse, gjë që është e papranueshme. Nga ana tjetër, në urdhrin që zjarri të zbresë poshtë

në tokë, ai ka qenë i detyruar të kalojë nëpër atmosferë jashtëzakonisht të ftohtë

(zamharir) dhe ne mund të vërejmë lehtë në ndërhyrjen tonë të drejtpërdrejtë se edhe

zjarri tepër i madh mund të fiket me një sasi të vogël lëngu. Prej këtej, edhe sikur pjesë të

vogla të zjarrit të kalonin papritmas vetëm për një minutë nëpër këtë atmosferë të ngrirë,

ato me siguri do të shuheshin.

Në disa kaptina të Kur'anit, All-llahu i gjithëfuqishëm ka njoftuar për krijimin e qenies

njerëzore. Ai e ka përshkruar këtë krijim në të cilin thotë se është krijuar prej ujit, ndërsa

në vendet (versetet) e tjera Ai e ka përshkruar se krijimi i njeriut është bërë prej dheut, ose

nga kombinimi i ujit dhe dheut, të quajtur argjilë (tin), e cila është lënë në mjedis të hapur

dhe është lënë të thahet si një shtambë (fahhar) për shkak të përzierjes me ajër dhe me

nxehtësinë e diellit. Në të vërtetë në asnjë kaptinë (sure) të Kur'anit All-llahu i

madhërishëm nuk ka thënë se njeriun e ka krijuar nga zjarri, por elementin e zjarrit ia ka

përshkruar një lloji tjetër të krijesave, të quajtur exhin. Në mesin e tyre janë Iblisi, Shejtani

i mallkuar.

Në Sahihun e Muslimit është shënuar që i Dërguari i All-llahut , s.a.v.s., ka

thënë: “Meleqtë janë të krijuar nga drita (nuri), dhe nga zjarri flakërues, ndërsa

Ademi është krijuar në formën e cila u është dhënë edhe juve”.8 Kjo paraqitje

(hadith) e Pejgamberit është e qartë edhe sa i përket elementeve nga të cilët është krijuar

Ademi, ndërsa në asnjë pjesë të Kur'anit Zoti dhe Krijuesi ynë nuk e ka përmendur

përzierjen e zjarrit në strukturën e trupit të Ademit. Sidoqoftë, në përgjigje të këtyre

hipotezave, të gjithë pajtohemi që trupi i njeriut me të vërtetë ka temperaturë e cila është

krijuar nga faktorë të llojllojshëm e jo nga zjarri. Prandaj shumica e shkencëtarëve sot

pajtohen me teorinë e ndryshimeve të lëndëve të njëjta. Ne, për këtë, nxjerrim përfundimin

në pajtim me thënien e Kur'anit të shenjtë, ku All-llahu i gjithëfuqishëm thotë:

“Ne i krijuam ata prej një balte që ngjitet”. (Es Safatë, 11) Ky verset tregon se

elementet primordiale mbeten të pandryshueshme. Vërtet, All-llahu është Ai i cili furnizon

me njohuri dhe me sukses.

MJEKESIA NATYRORE DHE SHPIRTERORE (HYJNORE)

Ebu Hurejre ka shenuar qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., ka thene:

"Sherimi i semundjes me ate qe ka lejuar All-llahu, do te sheroje, ndersa sherimi i

semundjes me ate qe All-llahu e ka ndaluar, nuk do te sheroje"•. I Derguari i All-llahut i ka

sheruar semundjet me tre lloj ilacesh: natyrore, hyjnore dhe me kombinimin e ketyre dy

llojeve.

Ne kete kapitull do te fillojme te pershkruajme ilacet natyrore qe ai i ka perdorur dhe qe ua

ka dhene te tjereve qe ti perdorin, pastaj do ti shtjellojme ilacet hyjnore dhe me pastaj do

te pasoje kombinimi i ketyre dy sherimeve. Sa i perket ketyre dy llojeve te fundit, dhe me

deshiren e Zotit, ne do te perpiqemi ti pasqyrojme vetem shkurtimisht. Kete e bejme per ta

dalluar rolin dhe misionin e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., i cili i

ftonte njerezit qe ti bindeshin udheheqjes nga Zoti i tyre dhe ne kete menyre te kerkojne

Xhennetin e Tij. Ai, gjithashtu, ishte derguar qe ti mesonte njerezit lidhur me Krijuesin dhe

Mbajtesin e boteve; ti ndihmonte qe ta njihnin Zotin e tyre; qe ti mesonte te jene te

kenaqur me ate qe Ai eshte i kenaqur , ndersa te heqin dore nga ajo me te cilen Ai nuk

eshte i kenaqur. Sikurse qe ka qene vule e te derguarve dhe e profeteve te All-llahut, (Paqja

qofte mbi te gjithe!), ai u fliste gjithashtu njerezve per shpalljet Hyjnore qe kane te bejne

me resulet e meparshem dhe nebijjet e All-llahut te gjithefuqishem, per veprimin dhe

gjendjen e popujve te tyre. Pastaj, ai i mesonte besimtaret, krahas ndricimit te vezhgimit te

tyre me dituri, qe lidhej me fillimin e boteve: krijimin e njeriut; me kontratat (premtimet) e

tyre primordiale (lashtesi) me Zotin e tyre dhe me betimin solemn e madheshtor te Zotit qe

do te sjelle ne Diten e gjykimit gjithcka qe ka krijuar. Ai i ka pershkruar gjithashtu shkaqet

e vuajtjeve njerezore dhe rrugen e sherimit dhe te fatit te vertete. Pra, vula e te derguarve

te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., u ka sjelle njerezve porosine e Zotit te tyre me

shenja te qarte per ata qe mendojne per Te, respektojne Ate dhe per ata qe nuk veprojne

keshtu.

Sherimi i trupit (tibbul-abdan), te cilin i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., e

ka pershkruar, ka ardhur per ti perplotesuar ligjet e Sheriatit dhe per ti shpjeguar ilacet qe

jane pershkruar ne Kur'an. Detyra e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem.,

ka qene qe te beje harmonizimin e kuptimit te shkaqeve dhe te pasojave nga njeriu aq mire

si edhe shpjegimin e gjithefuqise Hyjnore dhe te diturise se pakufishme te Zotit lidhur me

krijesat e Tij. Dituria natyrore mjekesore, te cilen i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem., ua kumtoi besimtareve, kryesisht u eshte dedikuar te tjereve per tu ndihmuar qe te

rrisin besimin e tyre, te siguroje rehatine fizike, dhe te sheroje semundjet e tyre fizike, kur

eshte e nevojshme. Ne te vertete kurdo qe eshte e mundur te evitohet perdorimi i ilaceve

me qellim te ruajtjes se shendetit te trupit dhe te mendjes nepermjet sherimit preventiv,

mund te orientohen perpjekjet dhe brengat ne sherimin dhe ne vitalizimin e zemrave dhe te

shpirtrave. Kjo do te ndihmoje ne parandalimin e semundjeve edhe me te renda, te cilat

shkaktohen nga nevojat reale, bile edhe te jetes njerezore, ndersa ruajtja e pakontrolluar

dhe pa brenga e trupit te shendoshe eshte e padobishme per shendetin e zemres dhe te

shpirtit ne krahasim me ekzistencen e meparshme dhe kenaqesine e perhershme ne jeten

pas vdekjes. Ne realitet, pasojat e paparashikueshme te ketyre sot mund te duken minimale

dhe tejet te paperfillshme, ndersa neser ato do te jene tejet serioze. Ne anen tjeter, dobite

nga sherimi i vertete i zemres dhe shpirtit te dikujt nga ndyresite, sot sjellin rehatine dhe

kenaqesine e perhershme ne jeten pas vdekjes. Vertet All-llahu eshte ai qe ruan suksesin.

PJESA I

KAPITULLI I

Llojet e sherimit natyror

Sherimi i temperatures me uje

Anet pozitive te temperatures

Abdullah bin Omeri e transmeton hadithin qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ka thene: "Fuqia e temperatures eshte ajo qe djeg fuqishem sikur te jete leshuar

nga zjarri pervelues i xhehennemit, andaj duhet ta ftohni me uje". Ne te kaluaren, ky rrefim

e ka habitur shumicen e mjekeve te papervoje dhe hakimet (doktoret), te cilet ia dolen ti

bindin disa ligjvenes qe nuk besonin (te dyshimte) qe kete ta konsiderojne si nje hadith jo

te sakte (apokrif), joautentik. Prandaj, me lejen e All-llahut, nuk do te ishte dashur ta

shpjegojme thelbin e ketij mendimi te rendesishem te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, , i cili eshte zbulim hyjnor (vahj). Shpesh zbulimet, kur nuk kuptohen drejt,

behen kunderthenese per njerezit e udhezuar. Por, duke ndjekur praktiken e mjekesise

moderne, verejme se eshte bere zakon qe nga pediatrit te degjojme udhezime qe femijes

me temperature ti behen banja me uje te ftohte derisa ti bjere temperatura. Prandaj ne

argumentojme (deshmojme), ndersa All-llahu eshte ndihmesi yne, se i Derguari i Tij ,

salaAllahu alejhi we selem, e ka thene nje te vertete. Thenia e te Derguarit te All-llahut ka

dy kuptime: kuptimi i pare eshte i pergjithshem per te gjithe njerezit, ndersa kuptimi i dyte

eshte i vecante dhe ka te beje vetem me disa njerez. E keta njerez jetojne ne vende dhe

vise teper te nxehta, sic jane banoret e Gadishullit Arabik. Ne rastin e tyre eshte dicka e

rendomte qe te vuajne nga temperatura afatshkurtra, qe jane pasoje e qendrimit ne

temperatura te larta. Kjo temperature e larte duhet te shenohet duke pire uje te ftohte ose

duke u lare me te. Sidoqofte, qendrimi ne nje temperature te ulet mund te shkaktoje

gjithashtu keso temperaturash te larta. Ky rast mund te sherohet duke pire lengje te nxehta

ose duke u lare me uje te nxehte. Ne ketu e shohim perseri teorine e te kundertes.

Mbi ato qe meson tibb mjekesia, zjarrmia eshte temperature biologjikisht jonormale, jo e

natyrshme, e cila fillon ne zemer dhe rritet nepermes prishjes (stagnimit) te hormoneve te

caktuara te gjakut qe lidhen me shpirtin ose me frymen (qe Galeni e pershkruan si pneuma)

dhe, duke kaluar neper drejtimin qendror neper vena dhe arterie, nje temperature e ketille

perhapet neper tere trupin dhe ngritet deri ne ate shkalle sa mund te shkaktoje

cekuilibrimin biologjik, i cili vepron demshem ne funksionet natyrore te trupit.

Kemi dy lloj temperaturash; temperatura afatshkurter, qe shkaktohet nga pezmatimi, nga

levizja e tepert ose nga qendrimi i gjate ne temperaturat e larta te veres ose ne te ftohtin e

acarte te dimrit. Perpos rasteve te tjera, eshte edhe temperatura traumatike, e cila ndahet

ne tri kategori: temperatura traumatike, e cila fillon ne gjak. Gjaku, duke qene njeri nder

kater sekrecionet e trupit, zhvillon (e ngrit) temperaturen dhe ajo pastaj perhapet ne tere

trupin; kur temperatura eshte e lidhur me shpirtin, qe quhet temperature njeditshe, dhe

mund te zgjase deri ne tri dite; kur temperatura eshte e lidhur me kater sekrecionet

themelore te trupit, si: vreri (vreri i verdhe), mukusi, dhe gjaku i perbere, qe eshte quajtur

kalbesira; dhe me ne fund, kur temperatura shkaktohet nga organi primar, qe eshte quajtur

molisese. Kjo me vone zhvillohet ne shume lloje.

Anet pozitive te temperatures

Ndonjehere, qe te dy temperaturat - afatshkurtra dhe temperatura traumatike, prodhojne

dobi biologjike qe nuk mund ti arrije asnje ilac i pergjithshem. Ne te vertete disa baktere

shkaktojne semundje, ndersa organizma te tjere mikrobakterore dhe enzime shkaktojne

fermentimin (vlimin), i cili ndihmon zberthimin e komplekseve molekulare (molekulat e

perbera) ne bashkedyzime organike. Nje fermentim i tille eshte i domosdoshem per krijimin

e proteinave ne trup. Nje temperature e thjeshte e cila shkakton prishjen (vdekjen), mund

ta ndihmoje trupin qe te zhvilloje bakteret e nevojshme dhe enzimet qe nuk do te mund te

zhvilloheshin ne ndonje menyre tjeter. Perpos kesaj, temperatura shpeshhere eshte e

dobishme per sekrecionet e turbullta te trupit, ndihmon ne sherimin e paralizes dhe tret aq

sa shpejton hapjen e rrugeve qe mjekesia e pergjithshme nuk mund ti arrije. Dobi te tjera

qe mund te sjelle temperatura jane, pervec te tjerash, dobite qe mund ti kene pacientet e

semure nga oftalmia dhe trahoma me spazma kronike dhe spazma tonike (numri i

kontraktimeve dhe kontraktimet tonike). Ne raste te caktuara mjeket e ditur dhe hakimet

me pervoje renien e temperatures e quajne shenje te mire te permiresimit, kur shkaku

bakteror i fermentimit eshte trajtuar me "ilac efikas"•. Pra, ndonjehere temperatura

siguron kushte te pershtatshme per ilacet ne menyre qe te eliminohet me mire nga trupi.

Fjala e te Derguarit: "...ftohni me uje"• mund te kuptohet gjithashtu si ilac per

temperatura afatshkurtra. Kjo arrihet duke e lare pacientin ne uje te ftohte ose duke i

dhene per te pire uje akull te ftohte, keshtu qe pacienti nuk do te kerkoje asnje trajtim

tjeter plotesues. Ne kete rast, gjendja e mprehte do te permiresohet dukshem dhe do te

ftohet nepermjet kontaktit me kete substance kaq te ftohte, pa shkaktuar reaksione

biologjike ne trup. Galeni ne komentaret e vet i ka njohur dobite nga perdorimi i ujit te

ftohte kunder temperatures se pritshme afatshkurter: kur personi i trashe, qe ka moshe te

re dhe ka lekure te shendoshe, vuan nga temperatura afatshkurter, qe eshte shkaktuar nga

koha e nxehte, pa ndonje pezmatim te dukshem ose infektim, ai mund te qetesoje

temperaturen duke u lare ose duke notuar ne uje te ftohte...Ne te vertete ne zakonisht e

pranojme nje praktike te tille per viset e nxehta―. Po kete pohim e ka dhene edhe hakim

El- Razi per sherimin e temperatures kur pacienti eshte ende i forte fizikisht, dhe kur jane

kushtet te njejta me ato qe i ka pershkruar Galeni.

Ne hadith, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, temperaturen e ka pershkruar

gjithashtu:"...te djege sikur te kete dale nga zjarri pervelonjes i xhehennemit"•. Ky

pershkrim ndoshta mund te tregoje kete: e para eshte nevoja biologjike, sipas se ciles All-

llahu i gjithefuqishem e ka krijuar dhe ia ka percaktuar simptomat e saj qe ti tregoje trupit

te njeriut dhe ti barazoje shkaqet dhe pasojat qe kane qene te nevojshme dhe, mendimi i

dyte, eshte alegorik dhe paraqet pjesen e holle, qe eshte zbrazje e se keqes se zjarrit te

xhehennemit, te cilen mund ta njohin vetem personat e udhezuar nga Zoti dhe te

shqyrtojne arsyeshmerine e verejtjeve te te Derguarit. Ne kete pikepamje, fjala e te

Derguarit eshte drejtuar per te zgjuar nga gjumi ndergjegjen njerezore per vertetesine e

fuqise se denimit ne zjarrin e Xhehennemit. Prandaj, kjo mungese rehatie do te dalloje nga

gezimi, rehatia, kenaqesia dhe lumturia, qe jane shperblime te Xhennetit. Nje shije te tille

te kendshme All-llahu i gjithefuqishem e ka krijuar dhe ia ka percaktuar efektet e saj ne

jeten e njeriut ne kete bote per ti trimeruar krijesat e veta per te menduar lidhur me lajmet

e gezueshme qe i ka dhene nepermjet te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

per ata qe besojne dhe Ai i ka caktuar simptomat e tyre per te vertetuar se ekziston

semundja ne trupin e njeriut dhe per ti ekuilibruar shkaqet dhe pasojat e nevojshme sic

eshte kerkuar. Pra, fjala e te Derguarit te All-llahut salaAllahu alejhi we selem: "...ftohni me

uje"•, nenkupton gjithashtu bllokimin e pasojave te saj. Poeti arab Yrve bin Uzejne njehere

ka thene:

"Kur e kam ndier se ne zemren time djeg zjarri i dashurise,

I kam lutur disa njerez te mire qe ta ftohin.

Ta zeme se ia kam dale ta ftohe me uje nga jashte,

Po cka do ti shuaje te carat perveluese te flakeve te mia te brendshme?"

Ashtu sic e ka pershkruar All-llahu i gjithefuqishem ujin e ftohte, i cili e shuan etjen, uji ne

kete bote do ti ftohe edhe gropat ku vlon zjarri i Xhehennemit. Enesi, (All-llahu qofte i

kenaqur me te!), tegonte se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:

"Nese keni zjarrmi, beni dush me uje te ftohte tre dite, cdo here ne mengjes".

Kur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte temperature te larte, ai e

kishte zakon te kerkonte nje shtambe uje te ftohte te cilen e derdhte ne koke ose bente

gusull.

Ibn Maxhxhe ka shenuar qe Ebu Hurejre (All-llahu qofte i kenaqur me te!) e ka treguar nje

hadith, ku tregon se temperatura eshte permendur para se ta permendte i Derguari i All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe njeriu e ka mallkuar. I Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, i eshte pergjigjur:"Mos e mallko, sepse temperatura e pastron

trupin nga mekatet ne po ate menyre ne te cilen zjarri e heq papastertine nga hekuri"•. Kjo

eshte nje e vertete e madhe, sepse temperatura zbritet duke hequr dore nga ushqimi, me

agjerim, percaktimin e dietes (ushqimit) dhe me pirjen e "ilacit adekuat"•, qe jane ilace te

cilat ndihmojne nxjerrjen e papastertive nga trupi dhe ne matjen e funksioneve te trupit,

ekuilibrimin e tyre dhe pastrimin e substancave te tij. Sa i perket rolit te temperatures ne

pastrimin e zemres se dikujt nga papastertite dhe ndyresite, ose ne sherimin e ndonje

zemre te caktuar dhe te semundjeve vaskulare ose te tumoreve, keto gjera ua leme

specialisteve kardiologe qe ti njohin ato, por, me siguri, i Derguari i All-llahut e ka thene te

verteten. Por, kur ndodh ndonje semundje e caktuar e zemres, e cila eshte e pashprese, ate

nuk mund ta sheroje asgje. Megjithate, temperatura vertet mund ti sheroje disa semundje

specifike te zemres dhe te trupit, kurse mosperfillja e kesaj eshte me siguri mohim dhe

veprim i gabuar.

Duke ndjekur fjalet e te Derguarit te All-llahut, ashabi i bekuar Ebu Hurejre njehere ka

thene: "Nuk e dua asnje semundje, e cila me godet si temperatura, sepse ajo arrin ne

pjeset me te vogla te trupit tim, prandaj All-llahu i gjithefuqishem seciles prej tyre ua jep

nga nje pjese te shperblimit"•.

Njehere, derisa isha semure nga ethet, i citova vargjet e nje poeti, i cili kishte thene:

"Thithesi i mekateve me vizitoi

dhe ndarjen ma imponoi.

Qofsh i mallkuar si shikues

Dhe si agresor.

Kur vendosi te me linte, me tha:

Cfare deshiron?"

I thashe: "Aman, me lere rehat, o kundervajtes!"

Kur mendova lidhur me kete blasfemi ne fyerjen e asaj qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, e ka ndaluar te mallkohet, thashe me vete: "Do te ishte me mire sikur

poeti te kishte thene:

"Thithesi i mekateve me vizitoi per shkak te

kenaqesise personale,

E pranova si vizitor dhe

si agresor

Kur vendosi te me linte, me pyeti:

Cfare deshiron?

I thashe: "Mos me lere vetem,

O thithes i mekateve te kundervajtesit!"•

Ne te vertete nje qendrim i tille do te ishte me perparimtar per te. Sa me perket mua,

temperaturen time e luftova dhe e tejkalova shpejt.

Ne nje transmetim, per te cilen nuk jam i sigurt ne karakteristikat e saj ligjore, thuhet se i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:" Te qenet semure nga

temperatura nje dite i fshin mekatet e nje viti." Ky hadith ka dy shpjegime te mundshme:

se trupi i njeriut ka treqind e gjashtedhjete pjese (pjese qe cmontohen) dhe te qenet

semure vetem per nje dite nga temperatura do ti heqe mekatet e nje dite per secilen pjese.

Nje mendim tjeter i mundshem eshte mendimi se pasojat e temperatures njeditore ne trup

mund te zgjasin nje vit te plote. Ky eshte shpjegimi i pasojave nga perdorimi i metodes

deduktive (arab. kiyas), duke u mbeshtetur ne fjalet e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem: "Kush pi alkool (khamr), namazi nuk do ti pranohet 40 dite". Kjo do te

thote se pasoja kimike e mpirjes ne trup do ta dobesoje sistemin nervor qendror dhe

pasojat e tjera te alkoolit do te mbeten ne trup se paku 40 dite " All-llahu e di me se miri.

Imam Et-Tirmidhiu ne kompilimin e fjaleve te te derguarve ka shenuar se ne hadithin e

Xhami'ut, te transmetuar nga Rafi-bin Khadi, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ka thene: “Kushdo qe vuan nga temperatura, e cila eshte pjese e zjarrit te

Xhehennemit, le ta shuaje me uje te ftohte. Le te gjeje nje lume, te futet ne te dhe te vihet

perballe rrymes se ujit pas agimit, por para lindjes se diellit, dhe te lutet duke e permendur

emrin e All-llahut: "Zot, ktheja shendetin robit Tend dhe konfirmoje te verteten qe e ka

thene i Derguari Yt , salaAllahu alejhi we selem". Pastaj duhet te zhytet tri here duke e

perseritur po ate lutje. Keshtu duhet bere tri dite radhazi ne mengjes. Nese ka nevoje edhe

me, keshtu mund te bejme pese dite radhazi ne mengjes, por jo me shume se nente dite

radhazi ne mengjes, sepse nje temperature e tille, me lejen e All-llahut, nuk do te zgjase

me shume se nente mengjes"

Nje veprim i tille eshte vecanerisht i shendoshe ne kohen e temperaturave te veres, e

sidomos i dobishem ne vise te nxehta, sic eshte Gadishulli Arabik. Uji ne ato ore te

mengjesit eshte me i ftohte, sepse gjate gjithe nates ndodhet jashte ndikimit te rrezeve te

diellit.

Gjithashtu, ne ato ore te hershme te dites, trupi eshte me i pergatitur pas pushimit, dhe per

arsye te ajrit te fresket dhe qetesise. Ne ate kohe kaq te pershtatshme, aftesia fizike se

bashku me "ilacin e duhur"•, qe ne kete rast eshte uji i ftohte, do ti kundervihet

temperatures afatshkurter ose edhe thatesise kur nuk e shoqeron enjtja, pezmatimi i

brendshem ose simptoma te tjera biologjike te panatyrshme. Nje temperature e tille do te

bjere me lejen e All-llahut.

KAPITULLI II

Rregullimi i peristaltikes

(i punes se zorreve)

Perparesite e mjaltit

Buhariu ne Sahihun e vet e shenon hadithin e treguar nga Ebu Se'id el-Hudri, ku thote se

nje njeri kishte shkuar tek i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., dhe i kishte

thene qe i vellai ankohej se zorret nuk i punojne mire. I Derguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem., e porositit: "Duhet te pije mjalte"•. Njeriu kishte shkuar perseri dhe i

kishte thene: "I dhashe te pije mjalte dhe nuk i ndihmoi aspak!"• I Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem., e keshilloi njesoj dy-tri here, kurse njeriu i shkonte gjithnje me

te njejten pergjigje. Pas heres se trete apo te katert, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem., i tha: "All-llahu ka thene te verteten, ndersa barku i vellait tend genjen"•.Po ky

hadith eshte shenuar ne Sahihun e Muslimit, ne te cilin nje njeri thote: "Barku i vellait tim

eshte nazeqar (i ndieshem)"•, duke menduar ne ate se ka mundime, ka shqetesime dhe se

aparati (sistemi) i tij digjestiv eshte i ngacmuar (Eshte shenuar ne Sahihu-l-Buhari).

Mjalti eshte shume i dobishem. Ai eshte mjet per shperlarje dhe laksativ. Permban veti

pastruese dhe forcuese, i pastron arteriet dhe zorret nga papastertite. Eleminon bllokimin e

melcise, te veshkave dhe te fshikezes urinare. Eshte gjithashtu konservans i pergjithshem.

Ne mesin e preparateve te tjera natyrore, ndihmon ne ruajtjen e forces se ilaceve

mjekesore. Mjalti ndihmon gjithashtu ne parandalimin e hyrjes se lageshtise ne zorre, sic

ndodh ne te semuret me diare (barkqitje). Mjalti eshte me i mire se sheqeri, ne shume

raste, dhe eshte me pak i embel, por me i forte. Prandaj, nese hahet pertej mases, mund te

jete i demshem sepse, nese nuk tretet me uthull, shkakton vrer. Mjalti eshte i mire per

njerez te moshuar, e ndal kollitjen dhe ne mjekesi eshte perdorur per sherimin e

sekrecioneve jo te pastra (te ndotura) ne lukth dhe per ta nxehur tere strukturen e trupit.

Mjalti eshte gjithashtu ilac i mire qe kthen oreksin e humbur dhe kur pihet i tretur ne uje te

nxehte dhe ne shurup trendafili, ndihmon sherimin e te semurve nga rabiesi (terbimi) dhe

eshte konstatuar se vepron si sistem mbrojtes kunder infeksioneve te metejshme. Mjalti

eshte perdorur gjithashtu si kunderhelm (detoksikues) per ata qe perdorin droge dhe, ne

mes te tjerash, si antitoksin (kunderhelm) ne sherimin e helmimit te rastesishem nga

ngrenia e bimes se famlijes hija e nates (Hyoscyamus niger) ose kerpudhave te egra

(helmuese). Kur pihet i tretur ne uje te nxehte, eshte ilac i mire kunder plageve te

shkaktuara nga kafshimi i qenit. Si konservans, mjalti mund te perdoret per ta ruajtur

mishin deri ne tre muaj. Eshte perdorur per fermentimin e kastravecave, kungujve,

patllixhanit dhe te perimeve te ndryshme deri ne gjashte muaj. Duke qene i njohur si

"konservans i sigurt"•, mjalti eshte perdorur gjithashtu si perberes kryesor ne balsamimin

e te vdekurve.

Kalimi i lehte i dores se lyer me mjalte neper floke, si yndyre, do te zhduke morrat dhe

parazitet e tjere. Mund te perdoret gjithashtu si zbutes dhe freskues i flokeve dhe

pershpejton rritjen e tyre. Perdorimi i mjaltit si yndyre per sy forcon te paret, ndersa ferkimi

i dhembeve me mjalte i zbardhe dhe, kur perdoret si mjet per shperlarjen e gojes, forcon

mishin e dhembeve dhe menjanon semundjen e tyre.

Vetite natyrore e bejne mjaltin mjet plotesues dhe tretes te shkelqyer, i hap poret e eneve

te gjakut dhe lehteson rrjedhjen e gjakut menstrual, liron sekrecionet, ndihmon

metabolizmin , hap gelqerizimet e melcise, te veshkave dhe te fshikezes se urines. Mjalti

vertet ka vlere te madhe ushqyese (nutritive) dhe eshte pije e pijeve, embelsire e shkuar

embelsires, maja e yndyres dhe nuk ka ushqim tjeter, qe All-llahu e ka krijuar per ne e qe

mund te barazohet me vlerat e mjaltit dhe asgje nuk ka strukture sadopak te perafert me

te.

Njerezit kane ditur per mjaltin qe ne kohe teper te lashta edhe para fillimit te rafinimit te

sheqerit. Ne realitet, mjeket e koheve te lashta kane folur vetem per mjaltin, ndersa

sheqerin nuk e kane permendur fare ne shkrimet e tyre. Si ushqim me kalori te larte

(metabolik), mjalti eshte i fuqishem dhe i qendrueshem, ndersa sheqeri nuk tretet

plotesisht dhe prodhon pak energji te nxehtesise ne trup, e cila zvogelohet shpejt. Nje

energji e ketille, e perfituar kaq shpejt, i lejon trupit, i cili e ka crregulluar ekuilibrin e

molekulave te patretshme, rikonstruksionin e mureve te brendshme te arterieve qe kane

pesuar nga abrazioni (arterioskleroza) i shkaktuar nga kalimi i ketyre molekulave ne gjak

(ne qarkullimin e gjakut). Sidoqofte, sheqeri eshte me i rende per lukthin, me pak i embel

dhe me pak kalorik se mjalti.

I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., e kishte zakon (ndonjehere) te pinte

mjalte te tretur ne uje ne lukth te thate dhe ky zakon i sillte dobi te medha dhe sekrete te

papara, dhe, me vullnetin e Zotit, ne do ti perpunojme me vone ne kete pjese, ku flitet per

sherimin natyror me mjekesine natyrore (tibb).

Ibn Maxhxhe ka shenuar nje hadith te cilin e ka treguar Ebu Hurejre, (All-llahu qofte i

kenaqur me te!), ku tregohet se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., ka

thene: "Kush ha mjalte se paku tre here ne muaj nuk do te vuaje nga semundje te renda".

Ne nje hadith tjeter, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., ka thene: "Perdorni

dy ilace: mjaltin dhe Kur'anin". Ne kete fjale te tij, ai, salaAllahu alejhi we selem., e ka

lidhur mjekesine njerezore dhe mjekesine Hyjnore: ilacet per trup dhe ilacet per shpirt;

faktorin natyror me ate shpirteror; dhe mjekesine e kesaj bote me ate te Xhennetit. Pasi e

kuptuam kete, le tikthehemi rastit historik qe e permendem me siper, njeriut qe eshte

interesuar per ilacin kunder shqetesimeve te lukthit te vellait te vet dhe ilacit te pershkruar

nga i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem. Ne kete rast te caktuar (dhe specifik)

shkak i kapsllekut (obstipacionit) dhe vuajtjeve te te vellait ishte ngrenia e tepruar e

ushqimit dhe oreksi i stermadh, i cili shkaktoi dispepsi (gjendje e tretjes se dobet) dhe

pengesa ne tretje te ushqimit. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., i tha se

duhet tijepte vellait per te pire mjalte te tretur ne menyre qe ta zbuse lukthin.

Nje leng i tille i nxehte do t'i ndihmoje zorret qe te hapen (ndihmon peristaltiken dhe

tonusin e zorreve) dhe do te ndihmoje ekskercionin (daljen) e mbeturinave (jashteqitjes).

Pasi qe kjo mbyllje (obstipacion, kapsllek) eshte shkaktuar nga ushqimi i tepert qe ka

ngrene per nje kohe te gjate, per c"™shkak lukthi nga brenda eshte mbeshtjelle me mukus

(sekrecion i brendshem) ose me materie yndyrore, e cila ka shkaktuar plogeshtine e indeve

te lukthit dhe ka penguar sekrecionin e elementeve, ndersa lukthi eshte veshur me nje

shtrese mukoze qimesh te shkurtra, te dendura dhe te ngritura, si te nje peshqiri. Kur nje

substance e tille viskoze ngjitet perbrenda, ajo pengon ciklusin normal digjestiv dhe prish

ushqimin (hedh ushqimin) prandaj duhet te perdorim pastruesin natyror dhe laksativin

(mjete per clirim), sic eshte mjalti, ilaci me i mire nder ilacet e tjera, dhe sidomos kur

perzihet me uje te nxehte. Qellimi mjekesor i perseritjes se trajtimit ka vlere te

rendesishme terapeutike, sipas se ciles "ilaci i vertete"• duhet te kete cilesi dhe sasi te

percaktuar saktesisht per te qene efikas.

Kur mungon ilaci i cili do te mund tiplotesonte gjendjet e ketilla, ai nuk do te kete efekt,

kurse, kur nuk e respekton fuqine e kerkuar (perberesit e kerkuar), ai do te dobesohet dhe

do te shkaktoje dobesi te tjera. Prandaj, kur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem., ka pershkruar receten e dyte dhe te trete per sherim, ai ka treguar se gjendja eshte

e mprehte dhe kerkon trajtim te metejshem dhe, eventualisht, se gjendja e caktuar ka

kaluar. Kur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., i tha personit: "Zoti e ka

thene te verteten, por lukthi i vellait tend genjen"•, ai e ka perseritur vazhdimisht

qendrimin (e vet) se mjalti eshte "ilaci i vertete"• per gjendjen ne te cilen ndodhej vellai i

atij dhe se "natyra e lukthit"• te tij e ka hedhur qe nga fillimi i veprimit te ilacit (derisa ilaci

kishte zene te vepronte).

Mjekesia e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., nuk eshte si mjekesia e

mjekeve te tjere, sepse eshte mbeshtetur mbi frymezimin Hyjnor (vahj). Ajo eshte njera

nder profecite dhe perfundimet e para te jashtezakonshme, ndersa shumica e diagnozave

mjekesore bazohen ne intuite, supozim dhe eksperimente, te cilat nuk mund ta demantojne

veprimin e argumentuar te mjekesise se Pejgamberit. Por, pergjithesisht, ai qe e pranon

kete, beson ne karakterin sherues te saj, e ndjek me besim dhe i bindet vullnetarisht dhe

me kenaqesi veprimeve te saj sheruese, ai, me lejen e Zotit, do te sherohet. Po ky parim i

njejte i udheheq besimtaret kur All-llahu i gjithefuqishem thote per Kur'anin se ai eshte

"Sherimi i asaj qe gjendet ne kraharoret tuaj"•. (Junus, 57)

Prandaj, kur verejtja nuk eshte pranuar me ate lloj besimi, semundja nuk do te sherohet.

Kjo me siguri do ta rrise blasfemine e te pafeve, do te perhape dyfytyresine e mburraveceve

dhe do te rrite semundjet e tyre "“ edhe atehere kur ata do ta perdorin mjekesine e

percaktuar te Pejgamberit dhe, me siguri, mjekesia e Pejgamberit kryesisht do te jete ne

perputhje me trupin e bindur te besimtarit qe eshte bekuar me fe dhe, ngjashem me kete,

mjekesia e Kur'anit do tisheroje semundjet e shpirtrave te bekuar dhe me zemra te gjalla.

Prandaj, ata qe bejne perjashtim nga mjekesia e Pejgamberit (ne ilacet e Pejgamberit) nuk

do te kene dobi nga ajo sikurse edhe ata qe diskutojne kunder ilaceve te Kur'anit nuk mund

te kene dobi nga ajo. Ky nuk eshte gabim (mosefikasitet) i mjekesise, por, para se gjithash,

rrjedh nga mungesa e frymes shpirterore te saj, perdhosja e vendqendrimit te shenjte te

zemres dhe nga moszbatimi i udhezimit te Zotit (Kur'anit).

All-llahu i gjithefuqishem thote ne Kur'an: "Nga barqet e tyre (te bleteve) del leng, ngjyra e

te cilit eshte e ndryshme dhe ne te cilin ka sherim (bar-ilac) per njerez. Edhe ne kete ka

arsye per ate popull qe mendon thelle". (En Nahl, 69)

Me siguri, All-llahu eshte ai qe dhuron suksesin. Ai eshte Zoti i gjithedijshem.

KAPITULLI III

Sherimi i murtajes (Pesta)

Ne Dy sahihet eshte shenuar qe Usame bin Zejdi ka degjuar se i Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Murtaja eshte fatkeqesi e derguar si denim i Zotit per

popullin e Beni-Israileve dhe per ata qe ishin para jush. Nese degjoni se ka rene murtaja ne

ndonje vend, mos hyni aty, por nese ajo paraqitet derisa jeni ne ate vend, mos ikni prej

andej".

Murtaja eshte semundje infektuese vdekjeprurese, e sidomos murtaja glandulare (gjendra

limfatike te rritura). Murtaja glandulare eshte pezmatim fatal i cili shoqerohet me djersitje

te theksuara dhe dhembje te theksuara dhe te padurueshme. Ne mjekesi perkufizohet si

semundje e rende infektuese me etiologji bakteriale. Ben pjese ne grupin e zoonozave dhe

te semundjeve karantinoze. Manifestimi klinik eshte si pezmatim i gjendrave limfatike,

pezmatim i mushkerive dhe forma septike. Edhe sot murtaja dominon ne menyre endemike,

sidomos ne disa vise te Azise dhe te Afrikes, prej nga kalon kohe pas kohe dhe perhapet ne

vende te tjera te botes. Burim i infeksionit jane brejtesit, ne radhe te pare minjte, lepujt

dhe ketrat. Shkaktar eshte bacili gram-negativ, Pasteurella pestis, i cili ka endotoksine.

Shkaktari arrin te depertoje deri te gjendrat limfatike rajonale duke liruar endotoksine qe

shkaktojne pezmatim hemorragjik, nekroze, enjtje te gjendrave, qelbezim dhe intoksikim te

pergjithshem.

Vdekshmeria e te semureve nga kjo semundje eshte kryesisht e larte dhe sillet deri ne

60%, ndersa te format mushkerore dhe septike arrin gati 100%.

Aishja (All-llahu qofte i kenaqur me te!) e kishte pyetur te Derguarin e All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem:"•Ceshte murtaja?"• Ai i ishte pergjigjur: "Gjender e enjtur si ajo e

devese, kurse paraqitet ne gjendrat e gilcave dhe nen sqetulla".

Per kete murtaja (ta'uun) e pershkruar ne tri format e cekura, deri te forma vdekjeprurese,

per te cilen po e citojme hadithin e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem:"•Murtaja eshte shehadet (martirizim) per secilin mysliman".

Eshte me rendesi te permendet se nder krijesat e All-llahut, shpirti njerezor eshte me i

ndieshmi ne rrethin ku jeton dhe per kete fuqia e veprimit shpirteror eshte shume me

efikase se ajo qe shkaktojne (prodhojne) ilacet ne trupin e njeriut.

Infektimi spontan (semundja ngjitese) i molekulave ne ajer eshte vetem njeri nga faktoret

kryesor qe shkaktojne pasoja, sepse duke u infektuar ato shkaktojne murtajen. Ky

ndryshim i substancave ne ajer ndikon ne sekrecionet e trupit dhe shkakton perhapjen e

semundjes, e cila rezulton me crregullimin e molekulave te trupit dhe me zhvillimin e

nekrozes se qelizave virulente qe prodhojne ere te rende e te pakendshme. Kjo ere e rende

eshte pasoje e abnormaliteteve te ndryshme malinje. Mund te verehet se murtaja eshte me

teper infektive (ngjitese) kah fundi i veres dhe ne vjeshte. Kjo ndodh per shkak te sasise se

shtuar te vrerit dhe pamundesise qe trupi ta metabolizoje tere sasine e vrerit. Kjo sasi e

shtuar e vrerit qelbezohet dhe behet infektuese, sidomos kur ne te ekzistojne edhe gjendje

receptive, sic eshte rasti me personat e trashe, te cilet ushtrojne fare pak dhe nuk i

kushtojne rendesi dietes. Prandaj ne keto kushte do te jete e mundshme qe keta njerez te

trashe te jene gjithnje kandidate te mundshem per tu semure. Pranvera eshte stina me e

shendetshme.

Ketyre faktoreve shpirterore negative dhe te demshem u kundervihen faktoret e fuqishem,

sic jane: lutjet e verteta, lutjet nenshtruese, adhurimi i sinqerte, afersia me Zotin, miresia

dhe leximi i Kur'anit. Te gjithe keta faktore krijojne nje mjedis pozitiv shpirteror dhe krijojne

prezencen e fuqive te pastra dhe pa te meta shpirterore qe jane dominuese dhe te lejuara

nga Zoti.

Ne te vertete ne jemi perpjekur, sic jane perpjekur edhe shume njerez te tjere para nesh,

qe te zbatojme praktiken e stimulimit (kurajimit) te nje mjedisi shpirteror te tille pozitiv,

duke shqiptuar bekimet e Zotit dhe nxitjen e prezences se vazhdueshme pozitive te ketyre

vetive pozitive dhe paqedashese te shpirtrave ose te shpirtrave te meleqve (arvvah

malakijja). Ne kemi vertetuar gjithashtu shume here pasojat shpirterore shendetesore , te

afersise dhe te rolit te tyre ne zmbrapsjen e elementeve te demshme.

Ne hadith eshte thene: "Kur yjet paraqiten ne pamjen e tyre ekspresive (d.m.th. ne

pranvere), ngriten lart fatkeqesi te medha".Fjala nexhm mund te shpjegohet po ashtu me

kuptimin pranvere ose mund te paraqese yllin Alcyone (ylli me i shndritshem ne Galaktiken

Taurus). Ne lidhje me kete teme, El Tejimijjiu, ne librin e tij te sherimit me titull El-Shifa,

thekson se prirja (inklinacioni ) e Alcyonit ne agim ose paraqitja e tij para agimit ka ndikim

te madh ne ndotjen e ajrit dhe ne pasojat e mevonshme ne sekrecionet e trupit. Ebu

Muhammed bin Qutaiba ka shenuar se "para dhe pas paraqitjes se Alcyonit, njerezit dhe

kafshet sulmohen nga semundjet, ndersa fatkeqesite e tij (semundjet) zgjasin derisa ylli

duket me dobet sesa ne kohen kur perendon"•. Ketu verejme se lindja dhe perendimi i yllit

Alcyone shenon fundin e dimrit dhe fillimin e pranveres. Edhe nje shenim ne kete teme:

eshte thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka ndaluar blerjen dhe

shitjen e frutave para se te piqen dhe kete e ka bere per te siguruar dobine e tyre dhe ka

dhene urdher qe te kontrollohet perhapja e mundshme e semundjes.

Ne permbledhjet me hadithe te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, eshte

shenuar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Nese degjoni se ka

rene murtaja ne ndonje vend, mos hyni aty, por nese ajo ka rene ne vendin ku jeni ju, mos

ikni prej andej"•. (Buhariu dhe Muslimi). Kjo ndalese e te Derguarit te All-llahut, qe u eshte

urdheruar njerezve qe te mos i afrohen vendit te perfshire nga murtaja, eshte parandalimi

me i mire kunder perhapjes se metejshme te saj, sepse njeriu do te binte ne kontakt me

ajrin e infektuar dhe do te mund te vuante nga ajo lengate e rende. Po te vepronte ndryshe,

ai do t'ishkelte detyrimet fetare. Ai eshte i detyruar te qendroje larg murtajes, dhe kjo

ndalese eshte mbrojtje e jetes personale.

Keshtu, ndalesa per te mos hyre ne vendet e infektuara do te zvogeloje fatkeqesine dhe

gjithashtu eshte nje udhezim kunder hyrjes ne vendet qe jane perfshire nga murtaja. Kjo

urdherese ndalon gjithashtu perzierjen me njerez qe jane zhytur ne mekate, sepse

semundja e tyre eshte destruktive. Sa i perket aspektit tjeter te hadithit: "Mos ikni prej

andej"•, ka dy kuptime te mundshme: te parandaloje perhapjen e semundjes permes

karantines, d.m.th. ata te cilet tashme jane infektuar, duhet te jene te vetedijshem qe

largimi i tyre ne ndonje vend tjeter do te perhape murtajen atje dhe se bashku me te edhe

mundesine e vdekjes se shume njerezve. Ne kete shohim keshillen qe mendjet njerezore te

detyrohen dhe te mesojne fene e All-llahut te gjithefuqishem, qe te provojne te jene te

durueshem ndaj urdhrit te Tij dhe qe te mesojne si te gjejne kenaqesi dhe rehati ne kete

dhe te miratojne gjykimin e Tij dhe, mbi baze te mendimeve mjekesore, mjekesia me e

mire parandaluese per ate njeri qe ndodhet ne vendin ku ka rene murtaja eshte qe te

lirohet nga mbeturinat e lageshta te trupit, te kontrolloje pirjen e lengjeve dhe ta kufizoje

dieten vetem ne ushqim te thate. Nje mjekesi e tille parandaluese nuk duhet te shoqerohet

me asnje ushtrim fizik apo larje ne uje te nxehte. perndryshe, edhe ne keto rrethana,

pjesemarrja ne ushtrime te renda fizike ose larja (ne banje) me uje te nxehte, do ta

ndihmoje ndonje mbeturine te infektuar, qe ndonjehere mund te mbetet ne trup, qe te

perzihet me lengjet (sekrecionet) e lukthit dhe te zhvilloje komplikacione te metejshme

shendetesore ne kohen kur semundja eshte dominuese.

Ne vend te kesaj do te duhej bere pushim, te kontrollohen emocionet, dhe te kufizohet

levizja, ne menyre qe te ruhet fuqia dhe te punojne sistemet natyrore te mbrotjes te

individit. Pervec kesaj, shqetesimi shpirteror qe lidhet me largimin nga vendi ku ka rene

murtaja shpeshhere eshte me shqetesuesi dhe kerkon perpjekje te mundimshme, ndersa

cdo levizje ne rrethana te tilla mund te kete pasoja te demshme per trupin. All-llahu e di me

se miri.

Sa i perket ndaleses se te Derguarit per te mos hyre ne vendin ku ka rene murtaja, kjo

ndalese nenkupton parandalimin e vuajtjeve te metejshme dhe per t'isiguruar trupit rol me

te madh per t'isherbyer dhe per ta adhuruar Zotin; per ta penguar thithjen e ajrit te

infektuar ne menyre qe te mos behet viktime e semundjes; per ta izoluar dhe per ta

penguar kontaktin e drejtperdrejte me te semuret e infektuar, sic eshte shenuar ne

permbledhjen me hadithe Djersitja (shperlarja) eshte faktor i destruksionit 23 te Ebu

Davudit, gje qe, mbi baze te asaj qe ka thene Ibn Qutaibi, nenkupton: "Kontakti fizik me

personin e semure ndihmon (perhap) te njejten semundje"• dhe kontakti me semundjen

mund te ndikoje ne shpirtin dhe te shkaktoje depresion, qe eshte po ashtu faktor i

destruksionit.

Te pakta kane qene semundjet infektive qe kane pasur ndikim aq te madh ne historine e

njerezimit sic ka pasur murtaja. Sticker, historian i murtajes, ka paraqitur shume te dhena

per epidemite e medha te kesaj semundjeje, te cilat kane shfarosur popullaten si zjarri

barin e thate.

Nga kjo semundje gjate shek. XIV kane vdekur 25 milione njerez dhe ka qene e njohur me

emrin "vdekja e zeze"•.

Nga fundi i shek. XIX eshte paraqitur epidemi e madhe e murtajes ne Kine, prej nga kaloi

ne Hong-Kong, per te kaluar pastaj ne kontinente te tjera nepermjet rrugeve tregtare.

Thuhet se gjate asaj epidemie kane humbur jeten mbi 10 milione njerez. Gjate kesaj

epidemie te madhe, ne vitin 1895, Yersin dhe Kitasato, kane zbuluar shkaktarin e murtajes

"“ Pasteurela pestis.

Sipas infektologeve, murtaja eshte nje semundje ngjitese antropozoonoze me perhapje

endemo-epidemike qe shkaktohet nga Pasteurella pestis dhe ben pjese ne semundjet e

konventes. Semundja prek kryesisht brejtesit, te cilet jane rezervuari kryesor i semundjes

ne natyre, dhe i transmetohet njeriut nepermjet pickimit te pleshtit te infektuar te miut, ne

rastet e murtajes burbonike (gjendrave), ose me anen e sterkalave ne rastet e pneumonise

(pezmatimi i mushkerive) pestoze. Semundja te njeriu karakterizohet me nje fillim te

menjehershem, temperature te larte, rritje te gjendrave limfatike rajonale, intoksikim i

shprehur dhe vdekshmeri te larte te murtajes septike e pulmonare.

Nje rruge tjeter transmetimi eshte edhe ajo me anen e kontaktit te drejtperdrejte gjate

rrjepjes se kafsheve te semura qe kane lekure te semure.

Forma pulmonare e murtajes transmetohet me anen e sterkalave te njeriut te semure qe

kalojne te njeriu i shendoshe. Rrezik per njeriun paraqesin edhe pluhurat, te cilet permbajne

gjak, peshtyme ose fekale te thata te pleshtave te infektuar.

Bacili i murtajes mund te perdoret si arme bakteriologjike, duke e hedhur ne forme aerozoli.

Ne kete rast mundesia per tu infektuar eshte shume e madhe dhe sillet nga 80-90% e

popullsise.

Per mungese te mjekimit, nga murtaja vdesin 30-90% e rasteve. Te semuret duhet te

izolohen, kurse personat qe kane qene ne kontakt me te semuret duhet te mbahen ne

karantine.

Ne hadithin e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, shohim nje mrekulli te

vertete, sepse ai para 15 shekujve e ka pershkruar aq bukur kete semundje, duke i mesuar

dhe udhezuar njerezit per te marre masat parandaluese.

Ne fund, ndalesa qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, qe te shendoshet

mos te kene kontakt te drejtperdrejte me te semuret, tregon per kujdesin, parandalimin

dhe kufizimin e ekspozimit te demshem, ndersa ndalesa e dyte kunder ikjes nga vendi i

epidemise, nese i bie ne mend atij qe ndodhet aty, lidhet me nevojen qe te parandaloje

perhapjen e semundjes dhe te plotesoje besimin tek All-llahu i gjithefuqishem dhe qe te

pranohet urdhri i Tij, ndersa perdoren metoda parandaluese qe te kufizojne kontaminimin.

Ky hadith i te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, paraqet te dy udhezimet

praktike dhe kontrollin nepermes diturise.

Lidhur me kete teme, eshte thene ne Sahih se njehere Omer bin El-Hatabi i kishte

udhehequr ashabet drejt Sirise. Ne rruge e siper, kur ishte afruar te caku, takoi Ebu Ubejde

el-Xherrahun dhe shoket e tjeret, te cilet i treguan per epidemine e murtajes, e cila e kishte

pllakosur ate vend. Me ate rast u be nje diskutim i rrepte ne mes te ashabeve. Pastaj Omeri

i tha Ibn Abbasit qe t'itherrsite muhaxhiret per keshillim ne cadren e tij. Ata ishin te ndare

ne mendime dhe nuk dinin a te vazhdonin udhetimin apo te kthehen ne Medine. Omeri

kerkoi takim te vecante me ensaret, te cilet po ashtu kishin mendime te ndryshme. Pastaj

kerkoi keshillime te vecanta me ashabet e vjeter te fisit Kurejsh dhe aty takoi dy veta te

cilet nuk u pajtuan qe te nderpresin udhetimin, prandaj Omeri (All-llahu qofte i kenaqur me

te!) e shpalli vendimin qe ushtria te kthehej mbrapsht ne Medine. Ne ate cast Ebu Ubejde

el-Xherrah e pyeti: "A po iken nga percaktimi i All-llahut?"• Omeri u pergjigj: "Do te kisha

deshiruar qe per kete te me kishte pyetur dikush tjeter, Ebu Ubejde. Po, vertet do te ikim

nga njeri urdher i Zotit drejt urdhrit tjeter. Si thua, nese jeton me devete dhe sheh nje

lugine me dy peizazhe: nje te gjelber, kurse tjetri i thate, dhe i con ne luginen plot

gjelberim dhe uje, do te ndjekesh vullnetin e All-llahut, ndersa nese i con ne pjesen e thate

e te pajete, a do ta ndjekesh vullnetin e All-llahut?"• Atehere nderhyri Abdurrahman bin

Avf , r.a., dhe tha: "E kam degjuar te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

duke thene: "Nese degjoni se ne nje vend ka rene murtaja, e ju ndodheni aty, mos u

largoni dhe mos ikni prej andej, ndersa nese degjoni qe ne ndonje vend ka rene murtaja,

mos shkoni atje!"

KAPITULLI IV

Sherimi i edemit

(Semundja e ujit)

Muslimi ka shenuar ne Sahihun e tij ngjarjen e nje grupi beduinesh qe erdhen ne Medine:

"Gjate qendrimit tone ne Medine kemi ndier nje gjendje abnormale te zorreve. Ato ishin

bere te forta (te pandieshme), barqet tona ishin fryre dhe ndienim plogeshti, dobesi dhe

lodhje te pergjithshme ne gjymtyret tona..."•. Kur e njoftuan te Derguarin e All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, me gjendjen e tyre, ai tha: "Do te duhej te kerkonit tufen e

deveve qe jane sadaka (sigurisht ka menduar ne ate qe arabet e kane dhene sadakane e

devese duke i derguar ne shkretetire per t'i perdorur dikush) dhe pini urinen dhe qumeshtin

e tyre"•. Kur vepruan si u tha Pejgamberi, duke bere kete trajtim, ata u sheruan nga

semundja. Kur u sheruan, i rrahen barinjte, ua moren devete dhe keshtu luftuan kunder All-

llahut dhe te Derguarit te Tij , salaAllahu alejhi we selem, (d.m.th. i shkelen rregullat e Tij

dhe rregullat e te Derguarit te All-llahut). I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

dergoi njerez t'i ndjekin dhe i zune, ua pren duart dhe kembet dhe i verbuan, pastaj i lane

te vdisnin ne diell"•.25 Ky hadith eshte shenuar gjithashtu ne Sahihun e Buhariut.26

Edemi eshte semundje qe manifestohet me shtimin e sasise se lengut intersticial. Dallojme

edeme te pergjithshme dhe te lokalizuara.

Edemet e pergjithshem jane: kardiake (te zemres); renale (te veshkave); hipoproteinemike

(edemi nga uria, edemi i semundjeve te melcise); endokrin (miksedeni, M. Basedowi,

shtatzenia); medikamentoz (ATCH, kortizoni, fenibutazoni) etj.

Edemet e lokalizuara: ne te dy kembet (kordiak, renal, tromboza e venes kava, inf. staza

limfatike, pedes plani); ujera ne kembe (tromboza, tromboflebitisi, staza venoze dhe staza

limfatike); infeksioni, pickimi nga insektet, edemi i Quink-ut).

Diuretiket dhe laksativet jane ilace te njohura kunder edemit. Ata e bejne te mundur

nxjerrjen jashte te urines. Diuretiket (ilace qe shkaktojne nxjerrjen e lengut te tepert me

urine) jane gjetur ne urinen dhe qumeshtin e devese gjate ciklit te mbarsimit te saj. Per

kete arsye i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ua keshilloi kete ilac, duke

qene se cilesia e qumeshtit e ben te mundur dhe siguron urinimin e pershpejtuar, eshte

laksativ i lehte dhe rregullon peristaltiken (punen) e zorreve. Pasojat e ketij ilaci (diuretiku)

rrisin efikasitetin nese tufa e deveve ushqehet me pelin jashtezakonisht aromatik (lat.

Genus artemisia) ose, ne mes te tjerash, duke e kombinuar me llojin shumevjecar te

absintit (lat. Artemisia abstinthium), qe prodhon vaj te hidhur, te hasres se kenetave, te

pishes, te drureve te jugut (lat. Artemisia obrotanum), te pelinit te arte (lat. Artemisia

comphorata), kamfirit (lat. Andropogon schoenanthus), te nardit (dispiku) (lat. Nadostachys

jatamanis) te familjes se bimeve sheruese kineze, e cila permban lule te bardha e

ndonjehere te verdha, kurse rrenjet i ka aromatike, ose me sanen e deveve si ushqim. Te

gjitha keto jane ilace natyrore qe sherbejne dhe ndihmojne ne sherimin e enjtjes (edem).

KAPITULLI V

Sherimi i plageve

Ne Sahih eshte shenuar se dikush e kishte pyetur Sehl bin Sa'din per menyren si eshte

sheruar plaga e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kur ishte plagosur ne

Luften e Uhudit. Ai ishte pergjigjur: "Ne diten kur u zhvilluar lufta, i Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, ishte plagosur ne fytyre, dhembin e syrit e kishte te thyer dhe i

ishte thyer perkrenarja. E kam pare Fatimen, vajzen e tij ( All-llahu qofte i kenaqur me te!)

duke ia pastruar plagen dhe duke ia fshire me kujdes gjakun qe i rridhte neper fytyre. E

kam pare Aliun, gjithashtu, (All-llahu e bekofte qendrimin e tij!), si qendronte prane saj dhe

e perdorte parzmoren prej celiku si ene per t'ia pastruar plagen me uje. Kur e kuptoi se nuk

po mund ta ndalte gjakderdhjen, preu nje cope te vogel te hasres (shtroje e vrazhde qe

sherben per t'u ulur), e dogji derisa e beri hi, dhe ate hi ia vuri siper plages. Ashtu e mbajti

derisa u ngjiz (koagulua) gjaku"•.27

Ne te vertete hiri i prodhuar prej kashtes se hasres ka efekte te fuqishme, aglutinike per t'u

grumbulluar se bashku me qelizat e gjakut dhe ne ndaljen e gjakderdhjes. Keto pluhura

pranohen shume mire, sepse jane shume perthithese, dhe shume pak e ngacmojne plagen.

Ne anen tjeter, venia e absorbuesve te forte dhe absorbuesve te paqendrueshem ne plage

mund te trazoje gjakun dhe te rrite sasine e rrjedhjes se tij. Perdorimi i pluhurit te thate te

papirusit si puder, ose perzierja e tij me uthull, mund te ndale gjakun ne hunde (epistaksis)

ose gjakderdhjen nga hunda (arab. ru'af). Ne librin e tij te njohur Kanun fi tibbi (Ligji i

mjekesise), Ibn Sina ka permendur gjithashtu perdorimin e tij si antiseptik (agens

antiseptik) per sterilizimin e plageve te fresketa dhe per ngjizjen (koagulimin) e gjakut.

Bima prej se ciles perfitohet papirusi rritet shume ne viset perreth Nilit ne Egjipt dhe ka

qene perdorur ne Egjiptin e Vjeter si material per te shkruar. Bima e papirusit eshte e ftohte

dhe e thate dhe eshte e dobishme per sherimin e plageve ne rastet e gangrenes (plage

gangrenoze) ne goje si agens per mpiksjen e gjakut (si koagulans) dhe per parapengimin e

perhapjes se te thateve (ulcerave) malinj.

KAPITULLI VI

Sherimi duke pire mjalte, kauterizimi28 dhe

leshuarja (derdhja) e gjakut duke prere lekuren29

Ne Sahihun e Buhariut eshte shenuar qe Ibn Abbasi , r.a., ka cituar te Derguarin e All-llahut

, salaAllahu alejhi we selem, i cili ka thene: "Sherimi gjendet ne mes te perdorimit te

shurupit te mjaltit, leshimit te gjakut duke prere lekuren, dhe kauterizimit me zjarr, por une

ia kam ndaluar kauterizimin ummetit tim"•.30

Lidhur me kete teme, Ebu Abdullah el-Madhiri ka thene: "Semundjet kongjestive (te cilat

shkaktojne grumbullimin e gjakut-kongjestionin) ose jane pasoje e gjakut, ose e vrerit te

verdhe, ose e tajitjes, ose e vrerit te kuq"•.

Kur gjaku eshte shkaktar, atehere ilaci mund te gjendet ne leshimin e gjakut (flebotomia-

ventuza). Pastaj, nese shkaktare jane tre sekrecionet e tjera, atehere ilacet e tyre

konsistojne ne perdorimin e disa purgativeve. Ne hadithin e permendur me lart, rrjedh se i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka dhene perparesi perdorimit te mjaltit

si pastrues i rendesishem, si freskues i lehte, mbi laksativet (pastrues) e hidhur, por

leshimit te gjakut me ane te prerjes se lekures i ka dhene perparesi ndaj kauterizimit. Disa

komentues kane shpjeguar leshimin e gjakut me prerje lekure dhe kur sherimi eshte

joefikas, kauterizimi me zjarr eshte mjeti i fundit.

Ne nje hadith tjeter, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Une vete

nuk e preferoj kauterizimin"•.31 I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka

preferuar perdorimin e kauterizimit si ilac vetem atehere kur ilacet e tjera kunder

grumbullimit te gjakut (ilacet dekongjesitve) nuk jane efikase dhe ky rast qe ka dhembje te

vogel dhe te lehte nuk mund te kerkoje mjetin e fundit te durimit te dhembjes, shkak i se

ciles eshte kauterizimi. Seid el-Hattabi ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, i ka bere kauterizimin Sa'd ibn Muadhit per ta parapenguar gjakderdhjen, e cila,

po te mos sherohej menjehere, do t'i shkaktonte pasoja fatale.

Disa mjeke pohojne se semundjet humorale (semundjet e sekrecioneve te trupit)

shkaktohen nga interaksioni me sekrecionet e trupit ose pa keto. Sic kemi shpjeguar me

pare, kater sekrecionet e trupit mund te jene: nxehtesia, ftohtesia, lageshtia ose thatesia,

ose keto manifestohen si te perziera (te bashkuara). Jane te dobishme gjendjet qe kane

nxehtesi dhe ftohtesi, kurse gjendjet e lageshtise dhe te thatesise nuk jane efikase.

Rregullisht, gjendja e dobishme gjendet nga fakti se nuk veprojne (se nuk jane efikase).

Pasi qe keto sekrecione te trupit ekzistojne ne gjendje kinetike (levizese), ato jane te

gershetuara me elemente (gjera, substanca) te trupit, ato rregullojne panderprere cfaredo

mungese te ekuilibrit te sekrecioneve te trupit. Per kete shkak, thelbi i fjales se

Pejgamberit, e cila ben fjale per natyren themelore te sherimit te semundjes se nxehte ose

te ftohte, qendron ne pastrimin e gjakut duke e leshuar nepermjet prerjes se lekures ose

prerjes siperfaqesore te venes ne kupezore. Veprimet e tilla kryejne pastrimin dhe tregojne

me besnikeri qetesimin e sekrecioneve te trupit. Ne anen tjeter, sherimi i gjendjes se ftohte

kerkon nxehjen e elementeve, ndersa nje cilesi te tille e ka mjalti dhe per kete arsye kerkon

te pastrohet (purgacioni), sepse mjalti eshte laksativ, mjet per heqjen e shtresimeve te

holla (p.sh. ne lobuse ose ne zorre), tretes dhe abluent. Ekuilibri (mosekuilibri i

sekrecioneve te trupit) do te sherohet gradualisht dhe me siguri ne krahasim me

parregullsine qe lidhet me perdorimin e nje purgativi te forte (substance per pastrimin e

zorreve).

Sa i perket perdorimit te kauterizimit per sherimin e seciles prej ketyre semundjeve (fizike),

i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka lejuar perdorimin e tij vetem si

zgjidhje te fundit, sepse semundja humorale (semundja e sekrecioneve te trupit) mundet,

ne mes te tjerash, te jete: e mprehte dhe per kete, te nderpritet shpejt pa perdorimin e

kauterizimit, ose kronike, per cka kauterizimi behet me se miri ne gjymtyren e lenduar, dhe

pasi te jete kryer pastrimi (purgacioni) i gjakut. Kurse, ne rast se elementi (substanca) i

ftohte dhe i dendur deperton nen lekure, ku e zhvillon nje kore (dregez) te vrazhde, te

ftohte e te dendur, e cila do ta pengoje funksionimin e ekuilibruar te sekrecionit te trupit,

ajo do te behet kronike. Me kete rast qelizat fqinje do te perhapen dhe do te ndryshojne

duke u bere si vete ato. Nje semundje e tille infektuese mund te sherohet me kauterizim, si

mjet i fundit per te eleminuar shkaktarin (substancen qe ka shkaktuar semundjen). Prandaj,

nga keto hadithe, ne mesojme per menyren e sherimit te semundjeve fizike kur struktura e

tyre i hedh dhe nuk i pranon as ilacet me efikase, sic e kemi mesuar trajtimin themelor

(menyren themelore te mjekimit) te semundjeve te thjeshta nga hadithi: "Fuqia e

nxehtesise eshte ajo qe pjek e djeg fuqishem, sikur te jete leshuar nga zjarri pervelues i

Xhehennemit, prandaj duhet ta ftohni me uje"•.

Leshimi i gjakut ne kupezore duke prere lekuren *

Sa i perket sherimit te semundjes duke e leshuar gjakun me ane te prerjes se lekures

(flebotomia) ne kupezore, si mase terapeutike, disa hadithe jane shenuar ne Sahihun e

Buhariut dhe ne permbledhjen me hadithe qe i ka treguar Ibn Maxhxhe. Pervec te tjerave

Ibn Abbasi ka shenuar gjithashtu qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka

thene: "Eshte i bekuar ai rob i cili leshon gjak me ane te prerjes se lekures (flebotomia). Kjo

pastron gjakun, qeteson pezmatimet e brendshme dhe forcon te parit"•. Ai ka thene

gjithashtu se leshimi i gjakut duke prere lekuren (hixhama) eshte njeri prej ilaceve me te

mire"•.32

Ebu Hurejre ka treguar qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:

"Ditet e 17, 19 dhe 21 te muajve henore (lunar) jane ditet me te mira per leshimin e gjakut

me ane te prerjes se lekures dhe rrjedhja e tij ne kupezore (flebotomia). Ibn Maxhxhe ka

shenuar gjithashtu se i Derguari i All-llahut ka thene: "Disa prej trajtimeve tuaja me te mira

(sheruese) jane: perdorimi i ilaceve (qe perfitohen nga bimet natyrore) me ane te thithjes

me hunde, leshimi i gjakut duke prere siperfaqen e venes ne kupezore dhe purgacioni"•.

Menyra e fundit eshte e mire sidomos per banoret e Gadishullit Arabik dhe per ata te

vendeve te brezit te nxehte.

Dobite nga leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures (flebotomia)

Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures (flebotomia) eshte trajtim per semundje te

ndryshme. Kjo menyre nxjerr gjakun jashte nepermes poreve te lekures, pastron lekuren

nga infektimi dhe sjell agenset sherues natyrore (imunokorpet) ne ate vend. Ndonjehere

leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures eshte me efikas per semundjet e lekures, sesa

leshimi i gjakut me prerje siperfaqesore te venes, ndersa leshimi i gjakut ne kupezore, me

ane te prerjes siperfaqesore te venes, eshte trajtimi me i mire per semundjet qe jane

skajshmerisht te pashpresa per t'u sheruar. Vendimi per te zbatuar njeren nder dy metodat

varet nga disa momente. Ketu hyn koha, vendi, mosha e pacientit, sekrecionet e trupit ne

vende te nxehta, stinet e nxehta te vitit dhe castet e nxehta individuale, ne rastet kur gjaku

i individit eshte i trazuar (i nxehur, i agjituar).

Leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures eshte i dobishem gjithashtu per

femren, sepse kjo menyre nxit tek ajo ciklin menstrual. Ne ate rast, leshimi i gjakut me ane

te prerjes siperfaqesore te lekures e nxjerr jashte ate qe nuk mund ta beje leshimi i gjakut

nga vena.

Leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures eshte me i mire per te rinjte dhe

per ata qe nuk e perballojne dot leshimin e gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te venes.

Mjeket pajtohen po ashtu se leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures

eshte trajtim me i mire per viset e nxehta, ndersa leshimi i gjakut me ane te prerjes

siperfaqesore te venes eshte me i pershtatshem per viset e ftohta. Leshimi i gjakut me ane

te prerjes siperfaqesore te lekures duhet te behet ne mesin e muajit henor dhe ne kohen

kur hena eshte ne fazen pas henes se plote dhe para henes se re dhe, gjithsesi, gjate kohes

se te henes. Kjo eshte kohe me e pershtatshme per shkak se gjate kohes sa zgjat gjysma e

pare e henes rrjedhja e gjakut eshte e ftohte, jokongjestive dhe ne gjendje te hiperemise

pasive (gjendje abnormale e sasise se madhe te gjakut ne cdo pjese te trupit). Edhe pse

cdo sekrecion i trupit arrin kulmin e depertimit te vet te brendshem ne intervale te

ndryshme, te gjitha ato e arrijne kulminacionin e tyre ne mes te muajit dhe ne cerekun e

trete te henes. Po kete mendim e ka shprehur edhe Ibn Sina (Avicena), duke shtuar se

"leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures nuk duhet bere

gjate kohes se rritjes se henes (periudha nga fillimi i henes deri para henes se plote),33

sepse ne ate kohe sekrecionet e trupit dhe bashkedyzimet e tyre (ahlatet) nuk e kane

ngopur gjakun (nuk jane grumbulluar ne gjak) ose nuk gjenden ne sasi te madhe ne gjak,

dhe ne kohen e cerekut te fundit te henes, ngase, ne te kunderten, intensiteti i nje

koncentrimi te tille nuk do te jete i pershtatshem per te nxjerre te gjitha dobite nga leshimi i

gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures"•.

Theksimi i ketij hadithi eshte bere me qellim qe te tregohet se leshuarja e gjakut ne

kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures vlen per ata qe jetojne ne vise te

nxehta. Arsyeja e kesaj eshte se gjaku i tyre eshte me i holle dhe ndodhet me afer

siperfaqes se lekures. Ne vise te nxehta, nje terheqje e tille e gjakut me ane te nxehtesise

se rrezeve te diellit, mund te tejngope me gjak zona te ndryshme nen lekure. Edhe pse

banoret e viseve te nxehta i kane poret me te medha, ndonjehere kur ben teper nxehte, ata

mund te jene te lodhur dhe te molisur. Per keto raste, leshimi i gjakut ne kupezore me ane

te prerjes siperfaqesore te venes eshte i rrezikshem, kurse leshimi i gjakut ne kupezore me

ane te prerjes siperfaqesore te lekures shprish ne menyre te natyrshme cfaredo formacioni

te tejngopur nenlekuror. Ky trajtim natyror e pershpejton zinxhirin e proceseve metabolike

ne gjak (si njeri nga kater sekrecionet themelore te trupit), i cili shoqerohet me purgacion

natyror dhe me pastrimin apo shperlarjen e arterieve, e sidomos te atyre arterieve dhe

venave qe nuk mund te trajtohen lehte sipas kesaj metode. Shperlarja (rrjedhja) qe kryhet

ne secilen arterie siguron dobi te vecanta. Per shembull rrjedhja e gjakut nga vena basilicae

zvogelon kongjestionin dhe pezmatimin e melcise dhe te shpretkes. Kjo eshte e dobishme

po ashtu per zvogelimin e pezmatimit te mushkerive, pleuritit (pezmatimi i pleures-cipes se

mushkerive) dhe te shumices se semundjeve afatshkurtra te gjakut, te cilat godasin pjesen

nen gju e deri te nyjat femorale. Sa i perket vena medianae ne dore, leshimi i gjakut prej

saj eshte i dobishem ne pergjithesi per eleminimin e te enjturit (edemi) te perkohshem te

trupit, nese eshte shkaktuar nga pengesa vaskulare dhe nga infektimi i pergjithshem

(pezmatim) i gjakut ose nga toksikimi (helmimi i gjakut). Leshimi i gjakut nga vena

cephalicae ndihmon ne ekuilibrimin e dridhjes se perkohshme te kokes, dhembjes ne qafe

dhe kongjesitionit (rritjes se koncentrimit) te gjakut ose te simptomave te cianozes

(mavijosja ose zverdhja e lekures si pasoje e hipoksemise (sasia e zvogeluar e oksigjenit ne

gjak) te shkaktuar nga mungesa e oksigjenit, nga rritja e sasise se karbondioksidit ose nga

gjendja patologjike e homoglobines ne gjak. Sa i perket leshimit te gjakut nga vv. iugulares,

ajo ndihmon ne permiresimin e rrahjes se crregullt te zemres (hipokondria "“ crregullimet

ritmike ose aritmia), te gjendjeve me crregullime astmatike, dhembjen kronike te kokes,

herpesi (semundje virusale) dhe kur njeriut i duket sikur i jene enjtur kapaket e syrit.

Enesi (All-llahu qofte i kenaqur me te!) ka thene: "I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, eshte sheruar me ane te leshimit te gjakut duke ia prere lekuren ndermjet

shpatulles (scapulae) dhe dy venave te pasme te qafes (Vv. cervicales superfitiales)"•.34

Aliu (All-llahu e bekofte qetesine e tij!) ka treguar se meleqi Xhibril ishte ai qe e ka

percaktuar leshimin e gjakut te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ne

kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures 35. Ne Sahihu-n eshte shenuar

gjithashtu se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka perdorur leshimin e

gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures kunder dhembjes se kokes, e cila e

mundonte gjate kohes sa ishte ne haxh dhe i veshur me ihrame.36 Gjithashtu, ne hadithet

qe i ka shenuar Ebu Davudi, Xhabiri ka thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, e ka praktikuar nje leshim te tille te gjakut ne kofshe per shkak te nje shtangimi te

vogel qe e kishte perjetuar.

Perdorimi i leshimit te gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures

ndermjet dy shpatullave (kahil) ndihmon ne sherimin e dhembjes ne krahe, dhembjeve ne

llere dhe dhembjeve ne fyt. Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures mbi dy venat e

pasme te qafes (Vv. cervicales superfitiales) ndihmon ne sherimin e dridhjeve te kokes dhe

pjeseve te tjera te kokes (d.m.th. te fytyres, dhembit, vesheve, syve, hundes dhe fytit), pa

marre parasysh qe dhembjet ne keto pjese jane shkaktuar nga infektimi i gjakut, ose nga

shkaku i enjtjes qe eshte shkaktuar nga sekrecioni i gjakut.

Ceshtjet e perdorimit (zbatimit)

Mjekesia eshte perplot mendime te ndryshme qe lidhen me leshimin e gjakut me ane te

prerjes se lekures ne koke (xhevzet el-kamahduvva). Ne kete teme Ebu-Naim el-Asfani ne

librin e tij me titull Mjekesia e Pejgamberit thekson se i Derguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, ka thene: "Zbatoni leshimin e gjakut ne kupezore me ane te prerjes se

lekures ne tepe (maje) te kokes, sepse ajo sheron pese semundje"•37, ne mesin e te

cilave e ka permendur edhe lebren. Ne nje hadith tjeter ai ka keshilluar te behet i njejti

trajtim, por ka shtuar: "...sepse ajo sheron 72 semundje"•.38 Ata qe e kane studiuar kete

hadith (dhe e kane vleresuar mire), kane vene ne dukje disa dobi te tij. Pervec te tjerash,

ato dobi jane: parandalimi i fryrjes abnormale te kokerdhokut te syrit (rritjen e gl.

thyreoideae bashke me daljen e kokerdhokut te syrit), te enjtjes se kockes ballore te kafkes

(processus frontosphenoidalis), duke perfshire rendimin e kapakeve te syrit dhe te

vetullave. Imam Ahmed ibn Hanbeli kishte bere pyetje lidhur me hadithin qe flet per

leshimin e gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures ne majen e krese, megjithese,

kur ai vete kishte nevoje per nje trajtim te tille, e nderroi ate dhe e leshoi ne te dy anet e

majes se kokes. Sa i perket Ibn Sines (Avicena), atij i ka pelqyer kjo menyre dhe ka thene:

"Kur perdoret shpesh, shkakton harresen"•. Po ky mendim eshte shprehur ne hadithin

vijues, ku thote: "Kapaku i kokes eshte vendi i kujteses, leshimi i gjakut (ne ate vend) me

ane te prerjes se lekures shkakton harresen"•. Ata qe diskutojne per vleren e ketij hadithi

dhe thone se nuk ka vlere (nuk eshte i sakte), pohojne se leshimi i gjakut ne kupezore me

ane te prerjes se lekures vetem do ta dobesoje pjesen e pasme te trurit (pjesen okcipitale),

kur eshte bere pa nevoje. Perndryshe, kur eshte perdorur per prurjen kogjestive te gjakut,

ose te pikes ne tru (sulm ne tru), ajo gjithsesi do te jete e dobishme, duke u mbeshtetur

edhe ne rregullat mjekesore, edhe ne ato fetare.

Zbatimi i leshimit te gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures nen mjeker, ndihmon

ne zvogelimin e dhembjes se dhembit, dhembjes ne fytyre, pastrimin e kokes, dhe zvogelon

dhembjen ne fyt kur te jete perdorur me kohe. Leshimi i gjakut ne kupezoren me ane te

prerjes se lekures ne maje te shputes se kembes dhe mbi nyje eshte zevendesim i mire per

leshimin e gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te venes saphene ne kupezore

(phlebotomia venae saphenae magnae), e cila eshte vena e madhe e kembes qe mbaron ne

nyjen e kembes (maleolusu). Nje leshim i tille i gjakut ndihmon kunder pezmatimit te

testiseve, furunkulave te kembes (te thatet) dhe mosardhjes (deshtimit) se

menstruacioneve, ndersa leshimi i gjakut ne kupezoren pas gjunjeve (ne fossi poplitei)

ndihmon ne sherimin e aneurimes (zgjerimin e eneve te gjakut), abceseve kronike

(qelbosjeve), hemorroideve dhe te thateve septike (helmues) te kembes dhe shputes,

ndersa leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne mes te kofshes (femurit) eshte

trajtim i mire per dhembjet ne shpine (iritimi), ne rastet e gihtit (sasia e rritur e thartires

urike ne gjak) dhe te hemorroideve (majaselli).

Udhezimet e te Derguarit te All-llahut lidhur me kohen me te mire per zbatimin e

hixhamit

Imam Tirmidhi ka treguar se hadithi i permendur me siper, te cilin e ka transmetuar Ibn

Abbasi, qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Dita e 17, 19 dhe

21 te muajit henor (lunar) jane ditet me te mira per leshimin e gjakut me ane te prerjes se

lekures dhe derdhjes se tij ne kupezore"•.39 Ne hadithin tjeter ai ka thene

gjithashtu:"•Sherohuni duke e leshuar gjakun me ane te prerjes se lekures ne kupezore

dhe mos lejoni qe t'ju mbyse tensioni i larte i gjakut (hipertensio; arab. tebejjug)"•.40

Mirepo mjeket pajtohen se leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures dhe

derdhja e tij eshte trajtim i dobishem ne cdo kohe kur njeri eshte i semure. Ne

permbledhjen e haditheve te Ebu Davudit, nje keshille te tille e ka transmetuar Ebu Hurejre,

i cili thote se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njehere kishte thene: "Ky

eshte ilac per cdo semundje"•,41 duke menduar per cdo semundje qe shkaktohet nga

rrjedhja e tepert e gjakut ne nje organ ose ind ose (te shkaktuar) me kongjestionin e

gjakut. El-Hallali ka treguar se imam Ahmed ibn Hanbeli, pa marre parasysh diten dhe

kohen, e ka trajtuar veten duke e leshuar gjakun ne kupezore me ane te prerjes se lekures

dhe kete e ka bere per ta parandaluar prurjen e madhe te gjakut. Sa i perket Ibn Sines, ai

ka keshilluar qe "leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne kupezore te behet dy-tri

ore pasdite menjehere pasi te lahemi me uje te nxehte, pervec atehere kur eshte rritur

viskoziteti i gjakut, me c'rast individi do te duhej te lahej dhe te djersitej nje ore para se te

perdoret kupezorja per leshimin e gjakut"•.

Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne kupezore nuk duhet te perdoret pas

ushqimit, ngase kjo mund te pengoje tretjen, e sidomos pas ngrenies se ushqimit te

thjeshte, qe mund te shkaktoje rrjedhjen e pikave te sekrecioneve te trupit, ose enjtje me

giht (rritja e sasise se thartires urike ne gjak). I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ka thene: "Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne kupezore pa ngrene

eshte ilac, ndersa pas ngrenies eshte semundje, edhe ne diten e 17 te muajit henor eshte

ilac"•.

Ne thelb, dhenia e perparesise dates dhe kohes kur duhet leshuar gjaku ne kupezore me

ane te prerjes se lekures, kryesisht lidhet me masat e sigurise, perkatesisht kunder zbatimit

te panevojshem nga personi i shendoshe. Perndryshe, ne rast semundjeje, dhe nese mjeku

e quan te nevojshme, individi duhet te beje leshimin e gjakut ne kupezore me ane te

prerjes siperfaqesore te lekures atehere kur ajo eshte e nevojshme dhe ne vendin e

nevojshem. Sa i perket hadithit: "Sherohuni me ane te leshimit te gjakut ne kupezore duke

prere lekuren dhe mos lejoni t'ju mbyse tensioni i larte i gjakut"•, ky ka te beje kryesisht

me ata qe vuajne nga tensioni i larte i gjakut ne cast, pasi metoda e leshimit te gjakut ne

kupezore duke prere lekuren e lehteson kete shqetesim. Edhe me siper e kemi permendur

praktiken e Ahmed ibn Hanbelit, i cili e praktikonte leshimin e gjakut ne kupezore duke

prere lekuren pa saktesuar daten dhe kohen.

Dita me e mire dhe me e qelluar per leshimin e gjakut ne kupezore me ane te

prerjes se lekures

Ne librin e vet me titull El-Efrad, Ed-Darekutni ka shenuar qe Abdullah bin Omeri e ka cituar

te Derguarin e All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, se ka thene: "Leshimi i gjakut ne

kupezore me ane te prerjes se lekures rrit kujtesen (te mbajturit ne mend) dhe

kthjelltesine. Me emrin e All-llahut zbatoni metoden e leshimit te gjakut ne kupezore me

ane te prerjes se lekures, por mos e preni te enjten, te premten, te shtunen dhe te dielen, e

hena eshte dita me e pershtatshme"•. El-Hallal ne permbledhjen e tij me hadithe ka

shkruar se e ka pyetur imam Ahmed bin Hanbelin: "Ne cilat dite te javes nuk e lejon

leshimin e gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures?"• Ai ishte pergjigjur: "Ne

lidhje me kete pyetje une e di qe e shtuna dhe e merkura jane permendur ne hadithe, e

disa thone se edhe dita e premte"•. Ebu Bekri (All-llahu qofte i kenaqur me te!) nuk e

praktikonte kete prerje diten e marte dhe kete e bente ne perputhje me hadithin: "Gjaku

nuk koagulohet sa duhet (nuk mpikset) te marten"•. (Ebu Davudi)42 Sa i perket leshimit te

gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures te merkuren, Ebu Hurejre (All-llahu qofte i

kenaqur me te!) ka transmetuar hadithin vijues: "Nese ai qe praktikon leshimin e gjakut ne

kupezore me ane te prerjes se lekures, te shtunen ose te merkuren, semuret nga leukemia

ose lebra, le te fajesoje vetevten"•.43

Perfundim

Mbi dobite e leshimit te gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures

Ne shpjegimet e mesiperme kemi nxjerre perfundimin, gjithnje mbi baze te haditheve, se

trajtimi mjekesor eshte i domosdoshem, kurse leshimi i gjakut ne kupezore me ane te

prerjes se lekures eshte i nevojshem dhe duhet te behet ne pjese te trupit te percaktuara

saktesisht.

Leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes mund te behet gjate haxhit, edhe atehere

kur nje trajtim i ketille kerkon qethjen e flokeve per shkaqe mjekesore, e jo per ceremonite

fetare ose ligjin. Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures nuk eshte e thene se e

nderpren agjerimin. Bejne perjashtim keto raste: kur agjerimi eshte i detyruar (ne muajin

ramazan), kur individi nuk eshte ne udhetim, dhe kur semundja eshte e tille qe nuk ka

nevoje per veprimin e leshimit te gjakut. Por, imam Buhariu vertet ka shenuar ne Sahihun e

tij qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka perdorur kupezoret per

leshimin e gjakut gjate agjerimit (kur ka agjeruar)"•, ndoshta ky rast ka ndodhur ne kohen

e agjerimit vullnetar. All-llahu e di me se miri.

KAPITULLI VII

Leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te venes

(flebotomia) dhe kauterizimi

Xhabir bin Abdullahu ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka

derguar te mjeku Ubejj bin Ka'ab, i cili ia ka leshuar gjakun nga vena, pastaj e ka

kauterizuar"•.44 Eshte shenuar ne hadithet sahihe qe "kur Sa'ad bin Muazi u plagos ne

llere (ahlat) me shigjete, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ia kauterizoi

plagen me maje te shigjetes. Me vone plaga iu enjt dhe iu infektua, kurse ai ia leshoi gjakun

dhe ia kauterizoi perseri"•.45 Ebu Ubejde ka treguar qe nje person i plagosur ka ardhur tek

i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili i tha: "Kauterizoni plagen e tij, pastaj

siper saj shtypni gurin e (lare) dhe te nxehur"•. Keshtu, i Derguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, e ka perdorur kauterizimin si mjetin e fundit. Megjithate ai ka thene: "Nese

duhet zgjedhur mes sherimit me flebotomi ose kauterizim, une nuk e dua fare kauterizimin

(mua nuk me pelqen kauterizimi)"•. (Buhariu dhe Muslimi) Ne nje hadith tjeter, qe e kemi

theksuar me siper, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar

kauterizimin, por megjithate ka thene: "...Kemi qene ne sprova te medha, prandaj e kemi

perdorur kauterizimin, por nuk kemi arritur ta tejkalojme, as nuk kemi pasur sukses"•.46

El-Hatabi ka shpjeguar se "•plaga e Sa'ad bin Muazit eshte kauterizuar per ta shpejtuar

mpiksjen (koagulimin) e gjakut, ndersa i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

ka qene i brengosur, sepse sikur mos te veprohej ne ate menyre, atehere Sa'adi do te

vdiste nga gjakderdhja"•.

Kauterizimi do te duhej te perdorej vetem si trajtim mjekesor dhe lejohet vetem ne raste

teper urgjente dhe te domosdoshme e pa rrugedalje, pikerisht sikurse amputimi qe zbatohet

per te shpetuar jeten e njeriut. Sa i perket ndalimit te tij, ai eshte i rendesishem per t'iu

kundervene mendimit shoqeror se ky veprim eshte burreror dhe se individi do te mund te

vdiste nese e kundershton kete trajtim, bile edhe nese eshte prerje e paperfillshme. Per

kete shkak i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar zbatimin e tij si

zakon shoqeror pikerisht per kete qellim te qarte. Nje qendrim i tille eshte bere me i qarte

ne rastin e Imran bin Hasinit, i cili kishte besim te patundur ne kauterizim dhe ne vulosjen e

thate me zjarr, si ilac per cdo semundje. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

e ka pranuar se kauterizimi i plages se Imranit do te jete i rrezikshem, prandaj e ka ndaluar

zbatimin e tij. Ne kete rast del ne pah ndalimi i zbatimit ne vendet kritike te trupit. All-llahu

e di me se miri.

Ne kete teme, Ibn Kutejbe ka treguar se ekzistojne dy lloj kauterizimesh: sipas "zakoneve

shoqerore"•, si ne rastin e personit te shendoshe, me te cilin lidhen fjalet: "Ai qe e perdor

vulosjen e thate me zjarr nuk beson tek All-llahu"•, dhe zakoneve mjekesore, si ne rastin e

plages se qelbezuar, apo te amputimit. Kjo eshte ajo qe ka te beje me ate "si ilac"•. Kur

kihet parasysh se kauterizimi eshte ilac potencial, por pa ndonje siguri te plote, atehere kjo

nuk lejohet.

Ne Sahih eshte shenuar qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:

"Shtatedhejte mije njerez nga ummeti im do te hyjne ne Xhennet pa dhene llogari: ata qe

nuk kerkojne te sherohen me rukje, ata qe nuk kauterizohen, ata qe nuk jane besetyte dhe

ata qe i besojne plotesisht All-llahut te tyre"•. Prandaj, hadithet flasin per kauterizimin dhe

vulosjen e thate me zjarr ne kater menyra te ndryshme: qe te perdoret; qe nuk duhet te

perdoret; qe lavderohet ai qe heq dore nga kjo terapi, dhe ai qe i ndalon. Qofte i lavderuar

All-llahu i plotfuqishem "“ nuk ka kunderthenie ne mes te ketyre kater mendimeve, ndersa

individi mund ta perdore kete trajtim kur eshte i domosdoshem nga ana mjekesore, duke e

lejuar ate edhe pse nuk i pelqen. Sa i perket ndalimit te tij, ai varet nga deshira dhe prirja

personale, e sidomos kur perdoret si "zakon shoqeror"•. All-llahu e di me se miri.

KAPITULLI VIII

Sherimi i epilepsise

Ata bin Ebi-Rebbah ka shenuar transmetimin ne Sahih se njehere Ibn-Abasi kishte thene: "A

do te deshirosh ta shohesh gruan qe eshte njera nga banoret e Xhennetit?"• Ata ishte

pergjigjur: "Do te deshiroja"•. Ibn Abasi i kishte thene: "Shikoje ate gruan zeshkane!

Shume kohe me pare kishte ardhur tek i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

dhe i kishte thene: "Jam e semure nga epilepsia dhe gjate sulmeve te forta ndodhem

lakuriq pa dashur. Luteni All-llahun qe te me sheroje"•. I Derguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, iu pergjigj: "Nese deshiron, mund te merresh me durim me gjendjen tende

dhe te shperblehesh me Xhennet, por nese deshiron ndryshe, do t'i lutem All-llahut per

sherimin tend"•. Gruaja u pergjigj: "Une me me deshire do ta perdorja durimin"•. Pasi

mendoi pak, gruaja shtoi: "Gjate kohes sa zgjasin sulmet e renda ndodhem e zhveshur

lakuriq pa qellim, prandaj luteni All-llahun qe turpi dhe pafajsia ime te mbrohen"•. Pastaj i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u lut per te"•.47

Ka shume perkufizime per epilepsine, por nuk ka ndonje perkufizim te kenaqshem ne baze

te karakteristikave klinike. Shumica e epileptologeve e kupton epilepsine si nje sindrom

klinik. Shumica e perkufizojne epilepsine si gjendje e cila karakterizohet nga episode

rekurente me prejardhje primare cerebrale ne te cilat crregullohet vetedia, levizjet, ndjenjat

ose veprimet.

Problemi i klasifikimit te epilepsise eshte i hapur ende, ndersa perpjekjet e sotme te shumta

nuk kane dhene rezultate te pritura. Ndarja e epilepsise ne idiopatike dhe simptomatike

eshte ndarja me e hershme e epilepsise.

Klasifikimi i cili sot eshte i pranueshem nga shumica e epileptologeve bazohet ne aspektet

klinike dhe elektroencefalografike (Gastaut, 1969).

Sulmet mund te jene:

- parciale,

- te gjeneralizuara,

- unilaterale,

- sulme epileptike te pakualifikuara,

- sulme epileptike psikogjene (deatore, afektive),

- sulme epileptike psikosenzore (paraqitja paroksizmale e iluzioneve ose e halucinacioneve).

Ne Mjekesine e pejgamberit eshte pershkruar sherimi i llojit te epilepsise, sipas shkences,

me etiologji te panjohur.

Ka dy lloj epilepsish (sara'): ajo qe manifestohet te personi i cili lejon qe te kontrollohet nga

exhinet dhe shejtanet, qe njihet si i xhindosur; crregullimi psikosomatik, qe eshte shkaktuar

nga rendimi fizik i sekrecioneve te trupit ne trupin e njeriut, qe ne mjekesi njihet si prishje e

ahlak-ut ose shkaterrim i sekrecioneve primare trupore. Mjeket besimtare thone se perpiqen

qe ta sherojne llojin e dyte, ndersa lloji i pare njihet vetem nga mjeket e afte dhe eksperte.

Ekspertet e pranojne kete lloj te epilepsise, por nuk e sherojne. Ata gjithashtu e dine se ilaci

i saj ndodhet ne kundervenien ndaj ndikimit te exhineve nepermjet pranise se melekut. Kur

individi arrin te kete sukses dhe te krijoje shoqeri me meleket, nje e mire e ketille do te

neutralizoje pasojat e te keqes dhe do te shkaterroje rrezikimin prej saj. Sa i perket

mjekeve laike, te cilet e shqyrtojne veprimin themelor dhe kokecarjen, mendimet

epshndjellese si virtyt, sfide dhe te drejte, ata nuk e pranojne luften dhe ndikimin e

panderprere te shpirtrave te kundert dhe jane te prirur qe te mohojne ndikimin e tyre

emocional dhe fizik mbi trupin e njeriut; dhe, pervec ketyre, pa ndonje besim te fuqishem

ne rolin e tyre. Mirepo, ne realitet, nje budallallek te ketille te skajshem nuk e perbene

pjesa e profesionit te mjekesise kur pasojat ne trup jane te qarta dhe te vertetuara. Qellimi

i saj qe te reduktohen ne crregullim psikosomatik eshte pjeserisht i sakte. Mjeket e

lashtesise ndonjehere e quanin epilepsine "semundje hyjnore"•, sepse ate e shkaktojne

shpirtrat. Galeni, eshte njeri nder ata qe e ka analizuar nje emertim te tille dhe etimologjine

e tij e ka vene ne lidhje me crregullimet ne koke dhe, sipas tij, kjo semundje vepron ne

besimin e pacenueshem (te shenjte) ne njohurine hyjnore te ruajtur ne cerebrum, i cili i

kontrollon proceset e vetedijshme dhe te pavetedijshme. Natyrisht, nje mendim i ketille

gjithashtu nuk eshte i vertete dhe eshte pasoje e mosdijes se mjekeve laike per ekzistimin e

shpirtrave te ketille (ervah), strukturat dhe funksionet e tyre. Mjeket laike kane nxjerre

perfundimin e vet atehere kur nuk kane mundur te vertetojne asgje tjeter pervec

shkaterrimit te sekrecioneve primare te trupit. Megjithate, secili njeri qe ka pak mend dhe

qe mendon pak mund te dalloje lehte ekzistimin e shpirtrave te ketille dhe ndikimin e tyre,

dhe me tej, ai me siguri do te tallet me keto pohime te pabaza te mjekeve dhe me dobesine

e argumenteve te tyre.

Sherimi i epilepsise

Epilepsia mund te trajtohet ose nga vete pacienti, ose nga mjeku i tij. Sa i perket veprimit

autoterapeutik, ai varet nga besimi i pacientit dhe vullneti i tij per te marre kontrollin mbi

crregullimin e vet emocional. Ai varet gjithashtu nga fuqia e vendosmerise se tij dhe nga

sinqeriteti i tij dhe kthimit dhe kerkimit te ndihmes se vertete nga Autori dhe Krijuesi i te

gjitha jeteve dhe Furnizuesi (Ushqyesi) i tyre. Ai duhet te kerkoje me seriozitet dhe

sinqerisht vendstrehim tek Zoti i boteve, me gjuhen e se vertetes dhe ne thellesite me te

fshehta te zemres. Kjo eshte quajtur lufte e brendshme. Luftetari vetem mund ta mposht

kundershtarin kur ai beson me kembengulje ne armet e veta ose kur dora e tij eshte e

pathyeshme dhe me kete e kompenson armen me pak te sigurt. Kur besimi ose dora e tij

nuk jane te afta te hyjne ne nje lufte te ketille, atehere arma do te jete e padobishme pa

marre parasysh cfare arme eshte ajo. Zemra e tij do te jete ne shkaterrim e siper, e mjere

dhe e paafte per ta njohur Zotin e vet dhe atij do t'i mungoje feja e vertete, besimi, besimi

fetar ose edhe udheheqja. Ne te vertete nje person i tille eshte i pafuqishem dhe i denuar

me shkaterrim, pervec nese meshira e All-llahut do te beje qe atij t'ia tregoje rrugedaljen

nga veshtiresite.

Sherimi i epilepsise me ekzorcizem (ndjekja e xhineve)

Sa i perket sherimit spiritual te epilepsise nga nje mjek i shkathet, nje njeri i tille i mencur

me siguri duhet te jete mjek me pervoje dhe besimtar i forte. Ne te kunderten nderhyrja e

tij nuk do te kete dobi dhe ne vend te saj mund te jete e rrezikshme per te dyte "“ edhe per

pacientin, edhe per mjekun e tij. Ne rastin e shejhut te vertete, per te mund te jete e

mjaftueshme qe te ndjeke nje exhin te tille te huaj duke iu drejtuar atij ne menyre te

vendosur: "Dil prej tij!"• (uhruxh minhu); ose ai mund ta therrase fuqine e emrit te All-

llahut mbi te duke i thene keto fjale: "Me emrin e All-llahut, dil prej tij!"• (Bismillah uhruxh

minhu); ose duke thene: "Nuk ka force ose vullnet pervec me All-llahun"•. (la havle ve la

kuvvete illia billah). Ne hadithe eshte thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, e kishte zakon t'i ndillte keta shpirtra duke u thene: "Dil prej tij, o armik i All-llahut.

Une jam i Derguari i All-llahut dhe te urdheroj te dalesh!"•

Tek shejhu im kam pare me syte e mi kur ai e dergoi njerin per te folur me exhinin e huaj

qe e kishte zene nje person te ketille, kurse shejhu im i tha: "Shejhu te thote te dalesh prej

tij, sepse nuk te lejohet te mbetesh ashtu"•, dhe pacienti me epilepsi u zgjua menjehere

nga goditja epileptike. Nje i derguar i ketille mund ta therrase gjithashtu exhinin e huaj

vetvetiu duke i dhene urdher qe ta liroje viktimen e vet. Ndonjehere nje exhin i tille mund

te jete shejtani i ikur (marid), i cili do te dale nga pacienti vetem atehere kur eshte i

detyruar te beje dicka te tille. Megjithate, kur pacienti zgjohet nga goditja epileptike, ai do

te duhej te ndiente dhembje nga nje denim i ketille. Kemi deshmi ne nje ekzorcizem te tille,

si edhe shume vellezer tane te tjere qe jane sheruar shume here. Shume here shejhu yne i

lexonte pacientit ne vesh versete nga Kur'ani. Si per shembull:

"A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do te ktheheni ju te Ne?"• (El Mu'minune,

115)

Njehere shejhu, kur po e thoshte kete verset, e zgjati rrokjen e fundit "...uuun"• derisa

exhini i huaj i keq ia ktheu pergjigjen, nepermjet zerit te viktimes, duke thene: "Vertet!"•

Menjehere shejhu yne e rroku kallamin qe e mbante afer vetes dhe e goditit pacientin disa

here, duke i rene fuqishem ne venat e pasme nga te dy anet e qafes. Njerezit qe e pane

kete veprim menduan se personi me siguri do te vdese nga keto te rena te fuqishme.

Njehere gjate nje ekzorcizmi te ketille, exhini klithi me ze te larte dhe tha: "Por, une e

dua!"• Shejhu iu pergjigj: "Ai nuk te do ty!"• Pastaj exhini tha: "Dua ta kryeje haxhin me

te!"• Shejhu ia ktheu: "Ai nuk deshiron ta kryeje haxhin me ty! Pastaj exhini u pajtua dhe

tha: "Do ta liroje per shkakun tend!"• Shejhu u pergjigj: "Jo, jo per shkakun tim, por per

nenshtrimin ndaj urdhrit te All-llahut dhe te te Derguarit te Tij, , salaAllahu alejhi we

selem!"• Pastaj exhini pranoi: "Atehere do ta liroje menjehere"•. Pacientit menjehere iu

kthye vetedija dhe dukej sikur nje barre e rende ra nga supet e tij dhe qendroi ulur me

shikimin pyetes, dhe tha: "Çka me solli prane shejhut te nderuar?"• Njerezit pyeten: "A te

dhemb trupi nga te renat e fuqishme?"• Njeriu pyeti: "Per cfare te renash me pyesni? Pse

shejhu i nderuar do te me rrahte mua? Nuk kam bere asgje qe do te kerkonte denimin

tim"•. Ne te vertete pas nje hetimi te gjithanshem dhe pyetjesh te shumta, doli se njeriu

nuk kishte qene plotesisht i vetedijshem per ate qe i kishte ndodhur.

Ndonjehere shejhu lexonte versetin qe flet per fronin e All-llahut (ajetu-l-kursijj):

"All-llahu eshte nje, nuk ka zot tjeter pervec Atij. Ai eshte mbikeqyres i perhershem dhe i

perjetshem. Ate nuk e kap as kotje as gjume, gjithcka ka ne qiej dhe ne toke eshte vetem e

Tij. Kush mund te ndermjetesoje tek Ai, pos me lejen e Tij, e di te tashmen qe eshte prane

tyre dhe te ardhmen, nga ajo qe Ai di, tjeret dine vetem aq sa Ai ka deshiruar. Kursija e Tij

(dija-sundimi) perfshine qiejt dhe token, kujdesi i tij ndaj te dyjave, nuk i vjen rende, Ai

eshte me i larti, me i madhi"•. (El Bekare, 255)

Ai e kishte zakon gjithashtu te porosiste qe pacienti dhe personi qe e sheron ta lexonte

shpesh kete verset, pervec verseteve te tjera dhe te formulave te lutjes se te Derguarit per

mbrojtje kunder sulmeve te shpirtrave te keqij, sic eshte per shembull kaptina 113 dhe 114

e Kur'anit (El-Muavezetejn). Pergjithesisht, kjo lloj epilepsie, dhe pakontestueshmeria e nje

trajtimi te ketille, mund te kontestohet vetem nga nje person i paafte, qe ka mangesi

diturie, mencurie dhe diturie te vertete

Ne anen tjeter, shpirtrat e keqij dhe te papaster (josubstanciale) me se shumti i sulmojne

njerezit e dobet, te cilet kane pak ose nuk kane aspak besim, zemrat e te cileve jane te

mbrapshta dhe gjuhet e te cileve nuk e kane thene kurre te verteten, nuk e kane lexuar

kurre Kur'anin ose ndonje lutje (dua), ose lutje te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, kunder pranise se ketyre sulmuesve te mbrapshte. Prandaj, ndonjehere,

kur shpirti i keq endacak dhe i terbuar gjen personin me frymezim te mbrapshte, te

pafuqishem dhe te paarmatosur, ose personin e zhveshur, ai e ve kontrollin mbi te, e

shfrytezon trupin e tij si vendqendrim te vetin dhe i kontrollon veprimet e tij. Ne te vertete

nese ka mundesi qe te zbulohet vetedija e shumices se njerezve ose te hiqet veli i tyre dhe

te mund te shikojme nen lekuren e tyre, me siguri do te verejme se jane te nenshtrueshem

ndaj ketyre shpirtrave te keqij ne njerin apo ne nivelin tjeter. Keta lloj shpirtra do t'i lidhin

me litaret e vet, do t'i manipulojne ata dhe do t'i orientojne sic duan vete. Kur nje person i

tille refuzon te jete i degjueshem, ai vuan shpesh nga sulme te fuqishme epileptike deri kur

te pranoje te nenshtrohet ndaj ketyre kerkesave te mbrapshta. Shtegdalje e vetme nga kjo

lloj epilepsie eshte diagnostifikimi i drejte i semundjes dhe ndarja ndermjet dy kundershtive

dhe vetem atehere, me urdhrin e All-llahut, individi do te kuptoje se ka qene viktime e

pushtuar (masru) e ketyre shpirtrave te keqij persekutues.

Ilaci kryesor i nje gjendjeje te tille epileptike (sara) eshte rehabilitimi i shendetit shpirteror

dhe rilindja e fese. Ky ilac duhet te filloje te veproje ne kete menyre: se pari duke u cliruar

nga shpirtra te ketille mberthyes; rehabilitim duke u shoqeruar me njerez te drejte; duke u

bere te ndergjegjshem per ekzistimin e vepres hyjnore; duke iu nenshtruar urdhrave

hyjnore. Ky eshte gjithashtu ilac parandalues, i cili eshte mbeshtetur ne arsye (akl), i lidhur

me fene e vertete (iman). Individi njekohesisht duhet ta dije se ajo qe e sjelle i Derguari i

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, eshte e vertete; se Xhenneti dhe Xhehennemi jane te

vertete; se vdekja eshte e vertete; se dhenia e llogarise ne varr (kabur) eshte e vertete; se

ringjallja eshte e vertete dhe se Dita e gjyqit eshte e vertete. Njehere i cliruar dhe i nxjerre

nga nje pushtim i pazakonshem i jetes private, individi duhet te veshtroje me kujdes boten

dhe te mendoje mbi peripecite e kesaj bote, te ndjeke paralajmerimet e All-llahut, te

mendoje per hallet e te tjereve, per kufijte sekret dhe te drejte te fatit dhe per goditjet e

panderprera nga fatkeqesite derisa pjesa me e madhe e njerezve eshte mpire dhe nuk eshte

e vetedijshme per shkakun. Cfare denimi!

Ne te vertete kur jeta laike behet mase, dhe sikurse dora e fatit qe te godet fort, shumica e

njerezve verbohet dhe i sheh fatkeqesite si karakter te pergjithshem. Ata nuk e njohin

semundjen e vet, as semundjet e te tjereve. Me tej, per shkak te shumesise dhe shkalleve

te gjendjeve epileptike, perpos destruksionit masiv dhe shtrirjes me vone te epidemise, do

te kete mohim te vazhdueshem, ndersa njerez te infektuar ne kete menyre do t'i kthejne

syte e tyre prapa dhe nuk do ta njohin as viktimen, as sulmuesin. Kryesisht, ne mendjet e

tyre jostabile, cdo cast i kenaqesise vetjake eshte nga ana tjeter e harreses, pa marre

parasysh cmimin dhe pa marre parasysh kush vuan per kete, kurse ne mendjet e tyre do te

zhvillohet menyra e re e te menduarit. Nga ana tjeter, vetem nese deshiron All-llahu i

gjithefuqishem, Ai do ta zgjoje nga gjumi vetedijen e robit te vet. Nje person i ketille do te

shohe djathtas e majtas dhe do te kuptoje se shumica e njerezve ne bote eshte e goditur

nga verberia dhe nga gjendjet kronike epileptike, se eshte e pakujdesshme per vleren e vet

dhe per shkallen e sulmeve te tyre. Disa nga sulmet e tyre te ashpra jane me te mprehta se

te tjerat. Disa duken te arsyeshem per nje cast, ndersa ne castin tjeter jane te marre. Kur

nje person i ketille zgjohet pas nje sulmi te ashper, ai vepron normalisht dhe eshte i

dobishem, ndersa kur te sulmohet perseri, ate e pengojne idiotesi mekatare te

parendesishme dhe veteshkaterruese! Perseri shtrohet pyetja:

"A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do te ktheheni ju te Ne?"• (El Mu'minune,

115)

Sherimi i sekrecioneve te prishura te trupit

Sa i perket parregullsive psikosomatike ose kalbezimit te sekrecioneve primare te trupit

(ahlat), individi duhet te dije se kjo semundje i ngulfat pjeserisht funksionet e sistemit

nervor dhe i dobeson levizjet e natyrshme e te vullnetshme. Kjo gjithashtu eshte e njohur si

epilepsi psikosomatike. Ajo shfaqet ne rritjen jonormale te sasise se fluideve (likuorit

cerebrospinal) ne kafke, te njohur gjithashtu si hydrocephalia, duke e bere te mundshme

pjekjen e mukusit te dendur ngjites, i cili shkakton enjtjen e membranes se kokes

(delirium), bllokaden e pjeserishme te cerebrumit (muhl "“ truri i madh), ndersa ndonjehere

shkakton rritjen dhe demtimin e kokes. Kjo gjithashtu pengon reflekset natyrore dhe

ndjenjen, si dhe prodhon nje lloj epilepsie qe njihet me emrin epilepsia mioklonike.

Simptomat e tjere jane: kapslleku i shkaktuar nga akumulimi i gazrave; dendesimi dhe

prishja e ajrit ne trup; zhvillimi i avullimeve te pakendshme qe shkaktojne mungesen e

baraspeshimit dhe pamundesine per te qendruar drejt; depertimi i sekrecionit ne tru ose

simptoma te tjera te mprehta, pervec shenjave te tjera te demtimit te sistemit nervor

qendror dhe mungeses se baraspeshimit te sekrecionit si sekrecione te gjakut.48 Kur sulmi

epileptik shkaktohet nga sulmi i brendshem i papritur dhe i ashper, atehere ai shkakton

kontraktimin e trurit qe ndiqet nga tkurrja e menjehershme e ekstremiteteve qe ndiqet me

ngerce, qe e bejne te paafte personin te ngritet vete dhe si pasoje e kesaj ai do te rrezohet

dhe ndonjehere do te nxjerre shkume nga goja. Ky rast konsiderohet i mprehte, sidomos

kur ndiqet nga dhembje te mprehta. Ne kete shkalle, kjo semundje eshte trajtuar si kronike

per shkak te ashpersise se saj, kohezgjatjes dhe veshtiresise se sherimit. Kjo eshte e verete

atehere kur personi qe vuan nga epilepsia i kalon te 25 vjetet me semundjen qe e godet

trurin e tij, fijet dhe qelizat nervore. Hipokrati nga Kosi (460-377 para e.s.) kete lloj te

epilepsise e quan "kronike, e cila nuk reagon aspak ne ilace deri ne vdekje"•. Kur e dime

kete, individi do ta kuptoje rastin e permendur me siper te gruas e cila kishte shkuar tek i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe i kishte thene: "Vuaj nga sulmet

epileptike..."• Duke e njohur gjendjen e saj, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, i kishte ofruar te zgjedhe ndermjet sherimit te pritshem me ane te lutjeve dhe

pritjes se sigurt te Xhennetit te premtuar nese ajo do te kishte durim per semundjen e vet.

Gruaja kishte zgjedhur durimin, kurse i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

ishte lutur qe thjeshtesia e saj te shperblehet. Udhezimi i dyte i te Derguarit te All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, qe thote se kur semundja eshte kronike ndonjehere lejohet te

hiqet dore nga trajtimi mjekesor dhe te lutet per dashamiresine e All-llahut per te sheruar

semundjen e vertete te shpirtit. Ne te vertete fuqise sheruese te All-llahut nuk i duhet te

argumentoje veprimin, sepse Ai eshte krijues dhe levizes i semundjes dhe i ilacit te saj. E

kemi provuar, ashtu sic kane bere edhe shume njerez te tjere, ilacin e lutjeve te verteta per

ate qe eshte shenuar si "semundje e pasherueshme"•, dhe me ane te shpirtmadhesise se

Tij e kemi arritur qellimin e permiresimit. Mjeket e mencur tanime e dallojne fenomenin

fuqise psikologjike te sherimit dhe ndonjehere e dallojne veprimin e tyre ne sherimin e

gjendjeve kronike. Nga ana tjeter, graden e mjekut nuk e demton asgje me shume se

mendimi i mjekeve laike, nga te cilet shumica jane kryesisht egocentrike, ndersa

ndermarrjet e te cilet jane veteshkaterruese.

KAPITULLI IX

Sherimi i ishiasit

Pezmatimi i nervus ischiadicus

Ibn Maxhxhe ka shenuar ne librin e vet te haditheve Sunen Ibn Maxhxhe transmetimin e

imam Muhammed ibn Sirinit, i cili e ka shenuar hadithin qe e ka treguar imam Enesi bin

Maliku se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Ishiasi mund te

sherohet duke shkrire yndyren e bishtit (ilja "“ yndyra e bishtit) te deles arabe, duke e

ndare ne tre pjese te barabarta, dhe duke e pire ne lukth te zbrazet.49

Nervi ishiatik, i njohur ne gjuhen arabe si irkun-nisa, eshte nerv i gjate qe kalon nga vendi i

rajonit te nyjes se kerdhokulles (ischium), e cila eshte me e poshtmja nga te tre seksionet e

kocit te kerdhokulles, kurse zgjatet nga pjesa e fundit e kofshes deri poshte ne thember.

Pezmatimi i nervit ishiatik mund te shkaktohet nga lendimi ose shtypja dhe vepron mbi

nervat perreth duke shkaktuar dhembje therese. Vuajtja nga ishiasi per nje kohe te gjate

mund ta perhape dhembjen nga rajoni i kerdhokulles neper kercir (tibia) ndermjet gjurit

poshte deri te nyelli i kembes. Simptomat e tjere percjelles qe e zgjasin semundjenr nje

kohe perfshijne humbjen e peshes trupore dhe dobesimin ose atrofine e kerdhokulles.

Hadithi i permendur me siper ka dy kuptime themelore: gjuhesore dhe mjekesore. Sa i

perket kuptimit gjuhesor, nassa ne arabisht tregon nervin ishiatik ( nervus ischiadicus) se

bashku me dhembjen e vecante therese qe e ben te paafte personin, e percjell dhe e

shkakton, saqe pacienti harron gjithcka tjeter vec tij. Sa i perket kuptimit mjekesor, ishiasi

eshte pezmatim i ketij nervi dhe i nervave fqinje qe shkakton dhembje goditese deri poshte

ne nyellin e kembes. Sulmet jane te herepashershme dhe ndonjehere zgjasin shume, kurse

vuajtjet e pacientit mund te zgjasin edhe disa muaj. Dhembja zakonisht perseritet naten ne

te njejten kohe.

Sic eshte shpjeguar ne kapitujt e mesiperm, hadithet e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, ndahen ne dy lloje: te pergjithshem dhe specifike. Sa i perket haditheve te

pergjithshem, ata duhet te kuptohen ne raport me kohen, personin dhe gjendjen. Lloji i

dyte, ata specifike, dhe ne kete rast nje hadith i tille ka te beje me sherimin e ishiasit te

beduineve arabe dhe te njerezve te vendeve perreth, per te cilet ky trajtim eshte me i miri

per shkak te kohes dhe vendit. Nese shkaktari i kesaj frakture te legenit, dislokimi i

kerdhokulles, pezmatim i lehte artritik ose levizjet e tjera qe bejne shtypje mbi nervin

ishiatik, kjo lloj semundjeje shkakton tharjen ose mungesen e ekuilibrit te lageshtise (

d.m.th. zhvillimin e substances ngjitese koagulabile), qe shkakton nxehtesi, enjtje dhe

humbje te funksionit. Ne rastin tjeter te mungeses se baraspeshes se lageshtise, nje

substance e tille mund te trajtohet nepermjet hapjes se punes se zorreve, nepermjet

perdorimit te nje yndyre te shkrire, e cila, pervec te tjerash, ka veti te pjekjes dhe te

laksativit.

Kur ushqimi i kafsheve permban ne vete bime te nxehta, sic eshte per shembull

Caulophyum thalictroides, rrenje te bimes te familjes mersine, pelin dhe selvi, vetite

mjekesore te ketyre bimeve behen pjese e mishit dhe e yndyres se kafsheve. Individi mund

t'i perdore keto bime si bime mjekuese ose mund te perdore yndyren e perfituar nga

perzierja e ketyre vajrave duke e lyer gjithe gjatesine e nervit ishiatik ose te vihen

kompresa te ngrohta.

Pra, sic kemi thene ne kreret e mesiperm, semundjet e njerezve qe perdorin ushqime te

thjeshta sherohen kryesisht me ilace te thjeshta, ndersa semundjet e njerezve qe perdorin

ushqime te zgjedhura dhe me te llojllojshme kerkojne trajtim me ilace me te llojllojshme.

Megjithate, te gjithe mjeket pajtohen qe vetem atehere kur ushqimi natyror nuk mund te

siguroje ilacin e nevojshem, mund te pershkruhet per te perdorur ndonje ilac, por individi

mund te marre ndonje ilac me te komplikuar, vetem kur ilaci i thjeshte nuk eshte i

suksesshem

KAPITULLI X

Gjendjet me thatesire dhe nevoja natyrore per baraspeshimin e tyre

Imam Et-Termidhiu ka shenuar ne permbledhjen e vet me hadithe Xhami, si dhe imam Ibn

Maxhxhe ne Sunen e tij, qe i ka treguar Esme bint Umej se i Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, duke u pergjigjur ne nje pyetje te tij, ka thene: "Çka perdor

per pastrimin e zorreve?"• Ajo eshte pergjigjur: "E perdor euforbine50 si zbutes dhe

laksativ"•. Ai ia ktheu pergjigjen: "Kjo eshte teper e nxehte dhe e forte. Une vete i perdor

vetem farat e sanes"•.51 Ibn Maxhxhe ka thene gjithashtu ne Sunen se Abdullah bin

Harami e kishte degjuar pergjigjen e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i

cili, po ne kete pyetje, eshte pergjigjur: "E perdor sanen dhe qimnon52 (ose farat e

anisit)"•.

Esmeja e pyeti te Derguarin lidhur me perdorimin e laksativit natyror me qellim qe ai ta

ndihmoje per ta njohur nje stimulues me te mire per pastrimin natyror te jashteqitjes me

bime qe nuk jane te demshme per trupin e saj. Perdorimi i laksativit natyror per clirimin e

zorreve dhe shpengimi i kapsllekut tregon se perdorimi i laksativeve te forte mund t'i

shkaktoje trupit me shume dem se dobi. Ne te vertete kapslleku shkakton thatesine e

konstitucioneve53 dhe mbylljen e zorreve dhe do te duhej te trajtohet me te kunderten e

vet. Laksativi ne arabisht eshte quajtur mashi, qe do te thote ecje, levizje ose funksionim.

Kjo per shkak se perdoruesi perpiqet qe t'i nxjerre shpejt e shpejt produktet e panevojshme

te tretjes dhe fekalet e tjera. Korja e bimeve te familjes se qumshtores (euphorbiaceae),54

e sidomos llojet indiane, duke perfshire edhe Euphorbi antiquorum, eshte perdorur qe ne

kohe te lashta per sherimin e shpretkes dhe edemit. Megjithate, vetite laksative te saj

zakonisht perdoren edhe sot si purgativ ne veterinari. Kjo eshte bime e eger e nxehte dhe e

thate ne shkalle te ngurte dhe shumica e mjekeve e preferojne evitimin e perdorimit te saj

per shkak te reaksionit kimik kaustik qe e shkakton ne trup.55

Gjithcka qe lidhet me sanen, me e mira eshte sana e bute, qe eshte bime e sigurt. Gjethet e

kesaj sane veprojne si laksativ i lehte, kurse ajo konsiderohet e nxehte dhe e thate ne

shkalle te pare. Dobite e tjera prej saj jane pastrimi i vrerit te verdhe dhe te zi, por eshte

perdorur edhe per sherimin e angines se zemres (angina pectoris), verdhezes se zeze,

hepatitisit, herpes simplexit, carjes se lekures, migrenes se kokes, kunder renies se flokeve,

kunder morrave, pucrrave dhe kruarjes se lekures, epilepsise dhe per shtendosjen e tonusit

te muskujve.

Edhe sot e kesaj dite ne mjekesi perdoret sana (folium senae) si laksativ i shkelqyer ne

forme te cajeve qe shiten ne barnatore.

Receta:

Me mire eshte te zihen gjethet e sanes se bute (Cassia angustifolia) dhe te pihet uji i tyre,

sesa te pihet si pluhur. Si tretesire, mund te merret deri ne 3 drame56, kurse si pluhur

mund te perdoret deri ne 5 drame. Gjethet e ziera te sanes se bute mund te perzihen me

gjethet e embla te manushaqes dhe me rrush te kuq te thate pa fara. Imam El Razi

pershkruante sanen dhe marane mjekesore (Fumus terrae) si purgativ per te nxjerre jashte

kalbezimet ne sekrecionet primare te trupit. Per kete trajtim ai ka pershkruar gjithashtu te

perdoren 4 deri 7 drame sane.

Laksativet e tjere sekondare perfshijne qimnen, farat e anisit, rozmarinen, temjanin, anisin

(Foeniculum officinale), i cili eshte perdorur edhe si diuretik dhe ne sherimin e ngerceve,

kurse varesia nga anisi rrit instinktin seksual, ndersa teprimi i marredhenieve seksuale

mund te shkaktoje te thatin. Mjeket kane preferuar gjithashtu te perdoret nje luge anis

tokesor i perzier me anis ose me nje nga farat e permendura, me gjalpe dhe mjalte si

laksative te lehte natyrore.

KAPITULLI XI

Veshja e rrobave prej mendafshi per sherimin e kromes

Ne Dy sahiha (te Muslimit dhe te Buhariut), Katade ka shenuar hadithin qe e ka

transmetuar Enes bin Maliku, ne te cilin i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i

dha leje Abdurrahman bin Avfit dhe Zubejr bin el-Avvamut qe te veshin rroba mendafshi per

shkak te shqetesimit serioz te lekures nga e cila kane vuajtur. Ne transmetimin tjeter,

Abdurrahman bin Avf dhe Zubejr bin el-Avvam (All-llahu qofte i kenaqur me ta!) i qene

ankuar te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, per shqetesimin ne lekure per

shkak te morrave, kurse ai ua lejoi te veshin kemisha te mendafshta.57

Kur meshkujt veshin rroba te mendafshta, me ate rast ata i vene ne jete dy detyrime

themelore: i pari eshte kanunor (fikh), ndersa i dyti mjekesor. Sa i perket detyrimit

kanunor, eshte e kuptueshme dhe e qarte per te gjithe myslimanet se veshja e rrobave te

mendafshta u lejohet femrave e jo meshkujve, pervec ne raste teper te domosdoshme, si

per shembull kur ben mot teper i ftohte dhe kur nuk kane cka te veshin ose per shkaqe

mjekesore, kur individi mund te vesh rroba te medafshta per te kontrolluar ngacmimin

teper te theksuar te lekures te shkaktuar nga kroma, morrat, zgjebja etj. Ky trajtim eshte

pershkruar gjithashtu nga imam Ahmed ibn Hanbeli dhe imam Shafiu, te cilet pajtohen rreth

lejimit te sherimit per qellime mjekesore me ate qe eshte e ndaluar, edhe pse ne kete rast

imam Maliku e ndalon perdorimin e tij, duke e arsyetuar me faktin se te gjitha rastet e

perdorimit jane percaktuar nga i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem Lidhur me

kete eshte shenuar ne hadithet sahih se dikush e kishte pyetur te Derguarin e All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, per veren, kurse ai ishte pergjigjur: "Vera nuk eshte ilac"•.

Sa i perket detyrimit per nevoja mjekesore, mendafshi eshte fije e prodhuar me ane te

krimbave te mendafshit (veme e familjes Bombicidae) qe krijojne fshikat e tyre. Peri i

mendafshte me vone eshte perfituar nga fshikat e kultivuara per ta krijuar fijen e fabrikuar

qe eshte perdorur per rroba. Peri i mendafshte eshte fije e kultivuar dhe ka shume dobi

mjekesore: forcon zemren, eshte klasifikuar si stimulant, shquhet si ilac kunder

melankolise, si ilac kunder mosmbajtjes se vrerit te zi dhe komplikimeve te tij, permireson

te paret kur perdoret si pluhur per sy. Mendafshi ka shkallen me te larte te nxehtesise dhe

thatesise, edhe pse disa mjeke e klasifikojne si teper te nxehte dhe te lagesht. Sa i perket

demtimit afatgjate, studiuesit kane sugjeruar se kur mashkulli vesh mendafsh per nje kohe

te gjate, ai prodhon reaksion kimik ose retardim bashkevepruese brenda - (intra-)

molekular, qe jane rezultat i struktures hapesinore te molekulave te mashkulli, pervec

parregullsive te tjera fiziologjike qe ndikojne ne menyre te demshme ne ndryshimin e

spermatides ne spermatozoidin e spermes mashkullore.

Po kjo ndalese vlen edhe per mbajtjen e arit ose perdorimin e tij per meshkuj, pervec per

qellime mjekesore. Ari eshte njesoj i ekuilibruar. Edhe ky e forcon zemren, permban nje

nxehtesi te kendshme dhe e lehteson enjtjen. Pra, ndalimi kunder mbajtjes se mendafshit

dhe arit per meshkujt pajtohet mjaft me reaksionin negativ kimik dhe retardimin e

veprimeve reciproke indtra- dhe brendamolekulare, si rezultat i struktures hapesinore qe

ata e prodhojne tek mashkulli dhe, me tej, demi i tyre eshte me i madh se dobia. Prandaj,

ne kohen kur mencuria e te Derguarit te All-llahut (hadithi) eshte kuptuar gabimisht per

shkak te mungeses se diturise dhe familjaritetit, per ate qe deshiron te kete dobi nga keto

udhezime, individi duhet t'i pranoje ato pa kushte dhe te perpiqet per ate qe nje kohe e

tille, sic eshte koha e perparesise se diturise se njeriut, kurse All-llahu i gjithefuqishem lejon

hyrje ne mencurine e Tij te pakufishme dhe ua shpall disa kureshtareve qe i ka krijuar Ai

vete.

Klasifikimi i llojeve te rrobave

Imam Razi shpjegon se "mendafshi (harir; ibrisam) eshte me i nxehte se liri dhe me i ftohte

se pambuku"•. Ne baze te kesaj qe thote ai, "veshja e rrobave te mendafshta e permireson

shendetin e lekures, kurse veshja e rrobave te ashpra e thane lekuren, shkakton humbjen e

indit nenlekuror dhe peshen e trupit, dhe perkundrazi"•. Sa i perket imam Ibn Kajjim el-

Xhevzit, ai e klasifikon veshjen ne tri kategori: materialet per rroba qe e nxejne trupin dhe

leshojne nxehtesi; materialet qe e nxejne trupin, por nuk leshojne nxehtesi, dhe materialet

qe as nuk e nxejne trupin, as nuk leshojne nxehtesi. Nuk ekziston ndonje fabrike e tille qe

prodhon rroba te nxehta e qe nuk e nxejne trupin. Rrobat e bera me fije leshi, me fije

flokesh apo me lekure (vvabar) e nxejne trupin dhe prodhojne nxehtesi, kurse rrobat e

punuara prej liri dhe pambuku e nxejne trupin, por nuk prodhojne nxehtesi, kurse

mendafshi eshte me i bute dhe me i ftohte se pambuku. Si pambuku, edhe mendafshi nuk

prodhon nxehtesi, eshte material i lehte dhe ka me pak aftesi per te shkaterruar substancat

nga te cilat duhet te pastrohet trupi qe ndodhet nen ndikimin e nxehtesise. Cilido qofte

materiali qe vishet, me baze te lemuar, te bute dhe shkelqyese, dhe qe e ruan ftohtesine,

eshte me i pershtatshem per vise te nxehta. Mendafshin nuk e ben baza e ashper, prandaj

perdoret per sherimin e kromes, kurse nje pezmatim i tille i lekures eshte perkeqesuar nga

nxehtesia dhe thatesia. Pra, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ia ka dhene

lejen Abdurrahman bin Avfit dhe Zubejr bin Avvamit qe te mbajne kemisha te mendafshta

ne menyre qe te ndihmoje per sherimin e tyre. Me tej, materiali i bere nga mendafshi

natyror krijon nje mjedis qe eshte i kundert me mjedisin e morrave, prandaj edhe mund te

ndihmoje ne eleminimin e tyre.

Lidhur me kete teme, ne sahih hadith eshte shenuar se Ebu Musa el-Esharij (All-llahu qofte i

kenaqur me te!) ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:

"All-llahu ua ka ndaluar meshkujve qe jane pasues te mi te veshin rroba te mendafshta ose

te punuara prej ari, kurse ua ka lejuar grave"•.58 Ne hadithin tjeter qe eshte transemtuar

ne Sahihul-Buhari, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar veshjen e

rrobave te mendafshta, prej brokati ose prej ari, ose ulen mbi to, dhe ka shtuar: "Kjo per

ata eshte ne kete bote, ndersa per ju ne boten e ardhshme"•.59

KAPITULLI XII

Pleuritis (pezmatimi i pleures, i pelhures se mushkerive)

Imam Tirmidhiu ne permbledhjen e vet me hadithe, me titull Xhami', ka shenuar se Zejd bin

el-Arkam e ka cituar te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, se ka thene:

"Sheroni pleuren me gjethe te alojes indiane60 dhe me vaj"•. Ka dy lloje pleuriti (zatul

xhenb): i vertete dhe i genjeshtert. Pleuriti i verete eshte pezmatim i rende i membranes qe

ndodhet nga ana e brendshme e kafazit te kraharorit (lat. costa,-ae; brinje, arabisht xhanb:

ana) dhe i rrethon mushkerite, duke shkaktuar enjtjen e pleures. Shpesh ndiqet nga tajitja

e lengut ne zbrazetiren e kafazit te kraharorit, ndersa pleuriti i genjeshtert, i cili gjithashtu

karakterizohet me veshtiresi ne frymemarrje qe ndiqet nga dhembje te pleures, edhe pse

shkaktohet nga pengimi i zbrazjes se gazrave te demshem e te rende ndermjet membranes

dhe rreth aneve, kurse dhembja e tij mund te zevendesohet me dhembjen e pleuritit ose

me enjtjen e anes se brendshme te pleures (diaphragmitis). Dallimi ndermjet ketyre dy

llojeve te dhembjeve eshte se ne rastin e pleuritit te genjeshtert, dhembja ndonjehere eshte

konstante, ndersa tek pleuriti i vertete dhembja vjen si e papritur, e rende, e ashper dhe

percillet me ethe. Mjeku i madh islam Ibn Sina, ne librin e vet Ligjet e mjekesise (Kanun fi

tibb), e pershkruan kete semundje si pezmatim qe e sulmon skajin membranoz, brinjet,

muskujt e gjoksit dhe rrethinen e mushkerive, qe ne arabisht njihet si shevsa61 dhe

birsam62. Ka shume simptoma te papercaktuara te dhembjes se pleures dhe, shume here,

shumica e tyre jane quajtur gabimisht pleurit per shkak te rrenjes se fjales pleura (brinje,

ane). Per kete arsye Hipokriti ka propozuar qe ata qe kane dhembje ne brinje mund te kene

dobi nese bejne dush me uje te ngrohte. Mjeke te tjere e kane diagnostikuar pleuritin si te

gjitha komplikacionet qe shkaktohen nga mungesa e ekuilibrit te sekrecioneve te trupit, qe

ndiqen ose jo nga pezmatimi i brinjeve, temperatura e larte, skuqja e fytyres, etja, dhembja

dhe djersitja. Simptomat e pleuritit te vertete jane temperatura e larte, kolla, gjendja e

rende astmatike, parregullsia e pulsit dhe veshtiresi ne frymemarrje.

Prandaj, hadithi i cituar ketu nuk lidhet me pleuritin e vertete, por me pleuritin e

genjeshtert, qe eshte shkaktuar nga bllokimi i gazrave rreth gjoksit. Ne kete rast, levorja e

drurit te alojes, e shtypur si pluhur dhe e perzier me nje vaj te lehte bimesh, vihet anash.

Nje perzierje e tille mund te merret gjithashtu edhe nga goja per te ndihmuar nxjerrjen e

gazrave te tjere te bllokuar dhe per ta lehtesuar punen e zorreve.

Druri i alojes eshte i nxehte, i thate dhe konstipirues (obstipatik). Kjo veti e tij do te

ndihmoje gjithashtu ne rregullimin e punes se zorreve duke hapur vrima per te nxjerre

gazrat e demshem te bllokuar dhe do te pengoje kalimin e lageshtise. Eshte thene

gjithashtu se ky lloj druri i ben mire trurit dhe mund ta permiresoje lehte gjendjen e

individit te semure nga pleuriti i vertete, te shkaktuar nga mungesa e ekuilibrit ndermjet

sekrecioneve, e sidomos kur simptomat jane te dobeta "“ All-llahu e di me se miri.

Ne hadithet sahih eshte shenuar se i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, ne

prag te transferimit (ahiret), ka qendruar ne shtepine e Memunes (Zoti qofte i kenaqur me

te!), kur u semure papritmas. Kohe pas kohe, dhe kur e ndiente veten me mire, shkonte

dhe i printe xhematit ne namaz. Kur u perkeqesua semundja e tij, porositi qe xhemaatit t'i

prije Ebu Bekri. Njehere, gjate kohes kur kishte dhembje te kohepaskohshme, grate e tij,

xhaxhai Abbasi, Ummu el-Fadl bint el-Haris dhe Esma bint Umejs u mblodhen rreth tij dhe

ne konfuzion vendosen t'ia jepnin ilacin duke ia dhene nga goja. Kur e kuptoi qellimin e

tyre, i Derguari, salaAllahu alejhi we selem, pyeti: "Kush ma beri kete? Kjo mund te jete

vetem veper e grave qe kane ardhur ketu"•, dhe beri me dore ne drejtim te Abesinise. Ne

te vertete ate e kishte bere Ummu Selema dhe Esma. Pastaj grate thane: "O i Derguar i All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, u frikesuam se mund te jesh semure nga pleuriti!"• Ai,

salaAllahu alejhi we selem, kishte vazhduar t'i pyeste edhe me tej: "Pluhuri i alojes indiane

dhe i kamales63 i perzier me nje vaj te lehte"•. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, u pergjigj: "All-llahu nuk do te me denonte kurre me ate semundje"•. Pastaj shtoi:

"Kerkoj qe me tej te mos qendroni ketu, pervec xhaxhait tim (dajes) Abbasit, i cili nuk qe

pajtuar me ate trajtim"•. Me vone, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

kerkoi me njerezi qe te kaloje ne dhomat e Aishese, Zoti qofte i kenaqur me te.64

KAPITULLI XIII

Sherimi i dhembjes se kokes dhe i migrenes

Ne permbledhjen e vet me hadithe, imam Ibn Maxhxhe e ka cituar hadithin ne te cilin i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte vene kena ne koke, sepse i dhembte

shume koka, dhe tha: "Me vullnetin e All-llahut, kjo do te ndihmoje.65 Megjthese ka disa

ceshtje lidhur me saktesine e vargut te transmetuesve te hadithit te cituar, prapeseprape,

me vullnetin e All-llahut, me poshte do ta arsyetojme duke treguar disa nga dobite e kenase

per sherimin e dhembjes se kokes.

Dhembja e pergjithshme e kokes shkaktohet nga mungesa e ekuilibrit ne kombinimin e

kater sekrecioneve themelore te trupit, qe eshte crregullim i sekrecioneve te trupit qe ndjek

pothuajse cdo semundje. Dhembja tipike e kokes (suda) mund te jete e madhe dhe e

pjeserishme. Kur eshte periodike dhe e kufizuar ne njeren ane te kokes, eshte quajtur

migrene ose hemikrani (shakika), ndersa kur e perfshin krejt koken eshte quajtur bajda,

havsa (arabisht) ose helmete, me qellim qe te krahasohet me shtrirjen e dhembjes ne tere

koken sikurse helmeta qe e mbulon krejt koken. Kur dhembja e godet anen e pasme te

kokes, quhet cefalgji, kurse ekzistojne shume lloje te dhembjes se kokes dhe po aq

shkaktare.

Thene pergjithesisht, dhembja e kokes eshte pasoje e inflamacionit te cipave te trurit (lat.

meningitis) per shkak te akumulimit te avujve qe duan te dalin jashte, por duke mos pasur

mundesi te dalin, ata shkaktojne dhembje te forte dhe intensive te kokes. Po kjo mund te

ndodhe si per shembull me rastin e zierjes ne tenxhere, kur perberesit e saj velojne dhe

kerkojne te zgjerohen. Kur avujt e tille perhapen ne koke dhe ne menyre te pakontrolluar,

ata shkaktojne rritjen e sasise se lengut ne kranium, enjtjen e membranes se kokes dhe kur

ato nuk i leshojne, shkaktojne nje lloj dhembje te kokes e cila quhet delirium (sidr). Pra,

temperatura ne koke, edhe pa enjtje, ndonjehere shkakton emocione te pakontrolluara,

shqetesime, shpirtngushtesi dhe fjali te palidhura, qe njihet si dilerium i genjeshtert.

1. Llojet e dhembjes se kokes

Ekzistojne shume lloje te dhembjes se kokes. Kater prej tyre jane shkak i crregullimit te

ekuilibrit te kater sekrecioneve themelore te trupit; lloji i peste eshte pasoje e te thatit ne

lukth. Per pasoje, i thati shkakton dhembjen e kokes nepermjet nervus vagusit, i cili e lidh

trurin dhe lukthin; lloji i gjashte eshte pasoje e gazrave te ndenjur te lukthit qe perhapen

deri ne koke; lloji i shtate eshte pasoje e rrjedhjes se gjakut nga arteria gastrike (gastrica

dextra et sinistra); lloji i tete eshte pasoje e ngrenies se tepert, dhe kur nje pjese e

ushqimit tretet dhe kalon ne zorre, ekuilibri i ushqimit qe nuk tretet shkakton dhembje koke

dhe lodhje; lloji i nente i dhembjes se kokes shfaqet si efekt shoqerues i aktit seksual per

shkak te depertimit te nxehtesise; lloji i dhjete i dhembjes se kokes eshte shkaktuar me

mjetin per vjellje ose me purgativ per shkak te depertimit te thatesise ose lageshtise ne

lukth; lloji i njembedhjete eshte pasoje e qendrimit per kohe te gjate ne diell ose ne

temperatura te larta; lloji i dymbedhjete shkaktohet nga te ftohtet dhe nga kondensimi i

avujve ne koke; lloji i trembedhjete shkaktohet nga gjumi i pakte (insomnia) ose qendrimi

zgjuar me shume ore gjate nates; lloji i katermbedhjete i dhembjes se kokes eshte pasoje e

presionit ne koke nga nje material i rende ose per shkak te lendimit te kokes; lloji i

pesembedhjete eshte pasoje e bisedes se tepert ne ate menyre qe e dobeson fuqine e

trurit; lloji i gjashtembedhjete eshte pasoje e zvogelimit te ushtrimeve fizike dhe i lodhjes

se tepert; lloji i shtatembedhjete eshte depresioni, shqetesimet emocionale dhe mendimet

lakmitare; lloji i tetembedhjete eshte pasoje e urise, me c'rast avujt ngriten deri ne koke

dhe shkaktojne dhembje; lloji i nentembedhjete eshte shkaktuar nga enjtja e mbeshtjellesit

trunor, me te cilen individit i duket sikur po i pelcet koka ose se eshte goditur me cekan;

lloji i njezet i dhembjes se kokes eshte pasoje e etheve te medha ose e nje semundjeje

teper serioze qe e ka kaluar individi. All-llahu e di me se miri.

*Simptoma me e shpeshte neurologjike eshte dhembja e kokes. Shkaktaret jane te shumte,

duke filluar nga ata psikogjen e deri te tumoret. Neurologjia regjistron keta tipa te

dhembjes se kokes:

- psikogjen,

- ndryshimet ne sy (anomalite refraktive, hipermetropia, astigmatizmi, miopia etj.),

- dhembja adontogjene,

- semurja e sinuseve paranazale,

- hipertensioni arterial,

- dhembja histaminike e kokes (sindromi i Hortonit),

- dhembja traumatike e kokes,

- dhembjet meningiale te kokes, qe per nga intensiteti jane me te fortat,

- tumoret intrakranial,

- gjakderdhja subaraknoidale,

- migrena (hemicrania),

- neuralgjia e trigeminusit,

- neuralgjia vagale etj.*

2. Shkaktari i migrenes

Migrena ose hemikrania shkaktohet edhe nga mbyllja e eneve te gjakut (embolia) ne tru, e

cila vazhdon te zhvillohet me tej apo anon andej. Nje mbyllje e ketille eshte pasoje e

dromcave te gjakut qe perhapen me ane te gjakut (qarkullimit te gjakut). Ajo mund te

shkaktohet edhe nga dominimi i sekrecioneve te trupit ose nga depertimi i te ftohtit ose i

nxehtesise ne sekrecionet e trupit (ahlat). Simptomat specifike te migrenes jane pulsi i

shpejtuar, pulsimet e kokes, dhembja e kokes me intensitet te larte, shtypja e larte e

gjakut.

*Migrena eshte nje nder format me te perhapura te dhembjes se kokes, dhe ne 50% te

rasteve keta persona jane femrat. Migrena perben 16% te dhembjeve paresore te kokes,

d.m.th. te atyre qe nuk jane shkaktuar ne prezence edhe te semundjeve te tjera.

Manifestohet me nje dhembje te forte e pulsuese, qe pergjithesisht godet vetem gjysmen e

kokes. Ka gjithashtu edhe simptoma te tjera, si: shqetesim nga drita dhe zhurmat, te

perziera e te vjella, irritueshmeri, nervozizem dhe shok emotiv.

Shumica e te semureve i takojne familjeve te te cilat shume pjesetare te saj kane dhembje

koke te njejta (herediteti). Nje hipoteze, ne baze te pervojave te deritashme te studimeve

biokimike dhe farmakologjike, migrenen e shpjegon si vijon: fillimisht, gjate

vasokonstriksionit kryhet lirimi lokal i kateholamineve, gjate hiperemise reaktive serotonina

lirohet nga trombocitet dhe i sensibilizon nociceptoret kranial, sistemin kininogjen (kinina

luan gjithashtu rol gjate vazodilatimit, paraqitet neurokinina dhe zvogelohet kininogjeni;

kinina vepron fuqishem ne receptoret e dhembjeve, te cilet me pare i ka sensibilizuar

serotonina.

Sot, pervec ilaceve antimigrene (Sandomigran, Avamigran, Migristen, Cafergot, Ditamin,

betabllokuesit, antidepresivet, magneziumi etj.) pacientit duhet shpjeguar rolin e tendosjeve

fizike e psikike dhe emocionale gjate sulmit migrenoz.*

Lidhja e kokes me dicka do ta ndale dhembjen. Ne librin e tij Mjekesia e te Derguarit, Ebu

Na'im ka thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ndonjehere vuante nga

migrena dhe kjo semundje e mbyllte nje apo dy dite ne shtepi. Ibn Abasi ka thene se i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njehere kishte mbajtur fjalim ne hutbe me

koken e lidhur me nje shirit. Ne pergjithesi lidhja e shiritit rreth kokes e zvogelon

intensitetin e migrenes (shakika) njesoj mire si edhe ne llojet e tjera te dhembjes se kokes.

3. Sherimi i dhembjes se kokes

Secili lloj i dhembjes se kokes trajtohet ne perputhje me llojin dhe shkaktarin e vet.

Ndonjehere dhembja e kokes mund te trajtohet me purgativ ose duke shkaktuar vjellje,

ndersa ndonjehere mund te trajtohet vetem me pushim, qetesi dhe rehati. Llojet e tjera

sherohen duke lidhur shiritin rreth kokes ose duke vene kompresa te ftohta e ndonjehere

edhe kompresa te nxehta, apo duke qendruar larg zhurmes dhe duke pushuar.Kuptohet, se

ne ate kohe nuk ka pasur analgjetike dhe ilace antimigrenoze qe njihen sot.

Kur eshte diagnostikuar mire shkaktari i migrenes, atehere mund te kuptohet se trajtimi qe

e ka perdorur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, sic eshte shenuar ne

hadithin e permendur me siper lidhur me venien e kenase ne koke, qe eshte ilac i

pjeserishem ose i kufizuar. Ky trajtim eshte vecanerisht efikas ne viset jashtezakonisht te

nxehta, sic eshte Gadishulli Arabik, per shembull. Kur dhembja e kokes nuk eshte shkaktuar

me ndonje materie te demshme, e cila kerkon pastrimin e zorreve, atehere lyerja e

siperfaqes se kafkes me leng te zier te kenase mund te jete e dobishme. Ne mjekimin e

dhembjes se kokes kenaja mund te vihet gjithashtu si komprese e nxehte qe behet nga

pluhuri i saj i perzier me uthull. Kjo ben qe te hiqet dhembja dhe te qetesohen nervat.

Dobite nga ky zbatim nuk jane te kufizuara vetem ne sherimin e dhembjes se kokes, dhe

kjo eshte e dobishme gati per cdo dhembje te ekstremiteteve, por do te veproje edhe ne

tonusin e muskujve. Perdorimi i kompresave te nxehta te kenase si lidhese rreth indit te

fryre per shkak te nxehtesise ose rreth indit te fryre te trupit do te qetesoje zonen e

pezmatuar. Ne Tarihu-n e Buhariut eshte thene, edhe nga Ebu Davudi ne permbledhjen e tij

te haditheve, se kur dikush i eshte ankuar te Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi we

selem, per dhembje koke, ai do t'ia preferonte leshimin e gjakut ne kupezore, duke e prere

siperfaqen e lekures, ndersa kur dikush i ankohej per dhembjen e shputes, ai do t'i thoshte

te vinte kompresa me kena.66 Imam Tirmidhi ka shenuar ne permbledhjen e vet te

haditheve se Selma ummu Rafi' kishte thene: "Kurdo qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, ankohej ne lendim ose ne dhembje koke, i vendosja kena mbi vendin e

semure"•. 67

4. Natyra e kenase

Ne shkallen e pare kenaja eshte e ftohte, kurse ne te dyten e thate. Vetite mjekesore dhe

fitoterapeutike te drurit te kenase dhe te degeve te saj perfshijne: faktorin shkrires te

dobesise se organeve, karakteristikat e te cilit vijne nga lageshtia ekuilibruese qe e

permban. Ajo permban gjithashtu veti konstipimi te substances se ftohte te tokes.

Disa nga dobite e kenase (hana')68 perfshijne edhe sherimin e vendeve te djegura,

pershtatja me nervat kur shfrytezohet si kompresa te nxehta, ndersa eshte perdorur ne

sherimin e te thateve te gojes, stomatitis, te vendeve te djegura dhe enjtjeve te nxehta.

Venia e kenase se zier mbi vende te prera ka po ato pasoja mjekesore sic jane ato te drurit

"gjaku i gjarprit"•.69 Imam Tirmidhi dhe imam Bejhekiu kane shenuar ne permbledhjet e

veta hadithin qe thote se Ummu Selema eshte shprehur keshtu: " I Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, sa here qe ka pesuar ndonje lendim apo thumbim, ka vene kena

dhe nuk ka vuajtur kurre"•. Venia e lengut te zier te kenase dhe balsam trendafili te

perzier me dyll te shkrire te qirinjve ndihmon gjithashtu ne sherimin e pleuritit. Kena

ndihmon gjithashtu ne sherimin e varioles ne stadin e saj fillestar. Kjo behet ne kete

menyre: pjesa e pasme e thembres se femijes lyhet me kena, dhe kjo do te pengoje

perhapjen e metejme. Ky trajtim eshte i njohur mire dhe eshte trajtimi me i pergjithshem

ne rastin e varioles. Kur gjethet e kenase vihen ne rroba te leshta, ato marrin ere dhe e

ruajne nga tenjat. Kur gjethet e kenase njomen ne uje te fresket ne perpjesetim 20:10

drame sheqer, pastaj kullohen, kjo tretje pihet per cdo dite dhe kura zgjat 40 dite; nese

mishi i qengjit zihet ne kete tretje dhe perdoret 40 dite, ai ndihmon ne sherimin e lebres ne

stadet e saj fillestare. Balsami i kenase mund te perdoret gjithashtu ne sherimin e thyerjes

se thonjve. Kjo behet si vijon: pihet uji qe kullon prej gjetheve te shtrydhura te kenase. Kjo

kure zgjat dhjete dite. Pasta e kenase ndihmon ne mirembajtjen e thonjve dhe zbukurimin e

tyre. Perzierja e pluhurit te kenase me gjalpe te perpunuar ndihmon gjithashtu ne sherimin

e enjtjeve te nxehta qe i shkakton vreri i verdhe.

Kur perdoret si kompresa te ngrohta, ky ilac ndihmon ne sherimin e kromes dhe zgjebes.

Kenaja ndihmon edhe ne rritjen e flokeve, rrit freskine rinore, permireson te paret, rrit

nxitjen seksuale dhe eshte e dobishme ne sherimin e kallove, pucrrave dhe te thateve

ndermjet kembeve. Lidhur me kete teme, ne Sahihun e Buhariut eshte shenuar qe nje njeri

i ishte ankuar te Derguarit te Zotit , salaAllahu alejhi we selem, per nje dhembje ne kembe,

kurse ai i kishte thene: "Lyeji me kena"•. Ebu Davudi ka treguar se i Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Nuk ka bime me te dashur per All-llahun se druri i

kenase"•.

KAPITULLI XIV

Te ushqyerit e pacientit

Imam Tirmidhi ne vepren e vet Xhami'u dhe imam Ibn Maxhxhe ne Sunen-in e tij kane

shenuar se Ukbe bin Amir el-Xhuni e ka treguar hadithin ne te cilin i Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "•Pacienteve tuaj mos u jepni te hane e te pine me

zor , sepse All-llahu i gjithefuqishem i ushqen dhe u jep pijet e tyre"•.70

Disa mjek te njohur kane shenuar qe ky hadith, si nje burim i pashtershem, i shfrytezon

urtesite e Zotit qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka thene me fjale te

sakta. Dobite e tij jane te shumefishta dhe ai nenkupton udheheqjen per te gjithe mjeket,

po ashtu edhe per te gjithe ata qe kujdesen per pacientet. Ne te vertete kur pacienti nuk e

duron nje ushqim ose nuk deshiron te haje apo te pije dicka, kjo do te thote se natyra e tij

eshte e zene ne lufte me semundjen dhe ka shenja te humbjes se oreksit, dobesimin e

aftesive te tij ose humbjen e funksioneve te lindura te tij. Cilido qofte shkaktari, as ushqimi,

as pijet nuk duhet t'i jepen pacientit me zor. Kur pacienti te ndieje uri, kjo do te thote se

trupi i tij kerkon perberes qe aftesite e tij nuk mund t'ia ofrojne, ose kjo do te thote se ne

sasine e perberesve qe ka pasur e ka absorbuar ose e ka tretur. Duke kerkuar kesi perberes

te nevojshem ekstremitetet me te largeta imponohen mbi ato te afertat, duke krijuar nje

tension te tille ne lukth, qe me vone rezulton ne kerkimin e ushqimit. Perndryshe, gjate

kohes se semundjes, aftesite do te jene te zena me pjekjen, perpunimin dhe eleminimin e

substancave te padeshirueshme. Per kete arsye, imponimi i ushqimit ose i pijes ne kete rast

do ta zere lukthin e pacientit me tretjen e ushqimit tjeter (te ri) dhe, per kete arsye, do ta

pengoje procesin natyror te eleminimit te semundjes. Pasoja te ketilla jane sidomos te

fuqishme ne kohen e dobesimit te aftesive te tij ose gjate krizes se semundjes, gje qe mund

te shkaktoje komplikime te cilat ndiqen nga djersitja e madhe dhe ulja e temperatures

(buhran). Ne te vertete ne keto rrethana pacientit mund t'i jepet vetem dieta e ushqimit te

domosdoshem, e cila nuk e shqeteson traktin tretes te tij, gje qe do t'i ndihmoje per te

ruajtur fuqine dhe per ta mposhtur semundjen.

Per kete arsye, ne kohen e krizave te tilla, pacientit mund t'i jepen perberes te

domosdoshem per forcim sic jane lengu i nimfes aromatike (Nymphaea odorata), leng

molle, shurup trendafili ne mase te caktuar. Sa i perket shujtave, mund t'i jepet nje supe e

pergatitur mire me mish zogu. Per ta freskuar shpirtin e tij, pacienti, nder te tjera, kerkon

mjedis me arome te kendshme, t'i japin kurajo te tjeret dhe te degjoje vetem lajme te mira,

sepse mjeku i vertete eshte sherbetor dhe bamires i natyres, e jo kundershtar i saj.

Individi duhet te dije se gjaku i shendoshe permban perberes te nevojshem dhe substanca

te domosdoshme per ndertimin e qelizave ne trup, derisa sekrecioni eshte gjak i pazhvilluar.

Kur ka depertime te sekrecionit ne trup, natyra do te ndihmoje qe ky sekrecion te piqet

mire dhe do ta shnderroje ne gjak ne menyre qe per nje kohe te plotesoje nevojat e trupit.

Ne te vertete natyra eshte fuqi qe All-llahu e ka autorizuar me urdher per te rregulluar

funksionet e trupit dhe per te ruajtur shendetin e njeriut gjate kohes sa jeton ai.

Pacienti nuk ka nevoje te ushqehet me force, pervec ne rastet kur nuk eshte ne gjendje te

vetedijshme ose eshte i marre. Ne kete kuptim eshte nje hadith: "Mos ua impononi

ushqimin ose pijet pacienteve tuaj, sepse All-llahu i gjithefuqishem i ushqen dhe u jep te

pine"•, qe perputhet me gjendjen e pergjithshme fizike dhe nuk devijon nga ligji natyror.

Rendesia e hadithit te siperpermendur eshte qe pacienti mund te jetoje disa dite pa marre

as ushqim, as pije, d.m.th. ajo eshte nje gjendje kur personi i shendoshe nuk do te mund ta

duronte pa dobesimin e gjendjes se tij. Hadithi i te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, "...sepse All-llahu i gjithefuqishem i ushqen dhe u jep te pine"•, shpreh kuptimin

subtil te cilin mund ta kuptojne vetem mjeket qe i kushtojne kujdes gjendjes se vertete te

zemres dhe anes shpirterore. Ne rastin e tyre, ata mund ta njohin funksionin e trupit dhe te

shpirtit, dhe rolin natyror interaktiv ne te. Per kete shkak, duke bere aluzion ne ate, vetem

mund te themi se kur mendja e dikujt eshte e pushtuar nga mendimi per ate qe deshiron

ose kunder saj, ose kur eshte e shqetesuar ose e frikesuar, mund ta hedhe ushqimin ose

ujin dhe nuk eshte e thene qe do te ndieje uri, etje, ftohesi ose nxehtesi. Ne vend te kesaj,

ndijimet e tij jane preokupuar dhe perpiqen deri ne ate shkalle saqe ai edhe mund te mos e

ndieje goditjen, prerjen ose ndonje dhembje tjeter. Eshte e sigurt se secili prej nesh e ka

provuar ne vete nje shkalle te tille te harrimit, nje grumbullim te tille te ideve imagjinative

dhe te mposhtjes se dhembjes, urise dhe etjes. Kur mendimet jane te mira (pozitive) , ato i

zevendesojne substancat ushqyese, kurse trupi ngopet dhe freskohet, ndersa rriten forcat e

tij. Gjaku do te qarkulloje pa pengesa ne zemer dhe kjo do te shfaqet dhe verehet si nje

shkelqim ne fytyren e tij, sepse kenaqesia e freskon gjakun, e shpejton qarkullimin e tij

neper arterie dhe e shuan etjen. Ne kete rast, kenaqesia behet perberes primar i trupit,

ndersa trupi do te deshironte nje perjetim te tille dhe do te mbahej perkohesisht me te dhe

kjo do t'i sherbeje si zevendesim i ushqimit konvencional.

Ushqimi shpirteror

Kur natyra e manifeston prirjen e vet ose perfshin hapesira me te medha, kenaqesia e saj e

tejkalon ate qe eshte nenshtruese dhe sekondare. Per kete arsye eshte me rendesi mendimi

i shprehur i te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, : "Une jam me Zotin tim,

kurse Ai ma jep ushqimin dhe pijen time"•. Nga ana tjeter, kur drejtuesi nxit deshperimin,

hidherimin ose dhembjen, ketu, perseri, natyra preokupohet me luftimin, kundershtimin dhe

shtyrjen e tinezarit. Ne kete rast, nje lufte e tille prin gjithashtu ne kerkim te ushqimit.

Individi do te duhej ta fitonte betejen, pastaj trupi do te ndjehej i rilindur dhe i fresket dhe

do te kthehej kah ato substanca ushqyese thelbesore qe nuk i ka perdorur. Mirepo, nese

beteja eshte humbur me fajin personal te armikut, atehere ai e humb fuqine dhe behet

dicka e padeshirueshme. Me tej, ne rastin e gares, fuqia ndryshon. Ne thelb, nje lufte e tille

e brendshme eshte si lufta mes dy armiqve. (Kjo eshte lufta me nefsin "“ deshiren ilegale,

egon, unin e pakontrolluar.). Fituesi eshte ai qe feston, ndersa humbesi ose do te vritet, ose

do te zihet rob. Sikur kjo, personi i semure e merr ndihmen nga All-llahu i gjithefuqishem, e

cila ndihme do ta autorizoje qe te kete dobi nga afersia e Zotit te tij. Ne te vertete vartesit

dhe robte e All-llahut jane afer Zotit kur jane te lenduara zemrat e tyre dhe kjo do t'ua beje

te mundur qe t'i afrohen meshires dhe dhembshurise se All-llahut. Pacienti duhet te jete

njeri i devotshem dhe i perzemert dhe nje ushqim i tille shpirteror do ta pershkoje zemren e

tij, do ta rivitalizoje natyren e tij (tabi'a) dhe do te forcoje trupin e tij. Natyrisht, nje ushqim

i tille shpirteror ka nje baze dhe rendesi shume me te madhe per trupin sesa ushqimi dhe

uji. Sa me i fuqishem te jete besimi, aq me e madhe eshte dashuria per Zotin, te miren dhe

kenaqesia e te qenit afer Tij, dhe sa me e perzemert dhe e zjarrte te jete gjakimi per ta

takuar Zotin vete, aq me te fuqishme behen deshmia (jekin), kenaqesia, kenaqesia per

vullnetin e Zotit dhe njohja e dhuratave te Tij te panumerta. Nje perteritje e tille e forces

shpirterore i kompenson ne menyre te pakufishme nevojat e pacientit, ndersa dituria e

mjekeve laike nuk mund ta arrije kete shkalle te te kuptuarit, te pershkrimit te nje cudie te

ketille ose te kuptuarit e nje gjendjeje te tille te qartesise dhe ngjitjes per shkak te

vranesires qe e mbulon arsyen dhe shpirtin e tyre, dhe per shkak se atyre u mungon

besimi. Per ta kuptuar kete fenomen, individi mund te mendoje mbi gjendjen e artistit

entuziast, i cili e pelqen pikturimin dhe skulpturat dhe zemra e tij eshte e mbushur me kete

gjendje, te adhurimit dhe admirimit nga afersia. Ne te vertete kur individi eshte i magjepsur

plotesisht nga prirja per te pikturuar, me poziten shoqerore, titujt, parate, diturine ose

dashurine per njerezit, nepermjet koncentrimit te tij te pandryshueshem, ai mund t'i

pranoje cudirat dhe beharin me zbulimet e vazhdueshme per vetveten njesoj si edhe per te

tjeret.

Ne Sahih eshte shkruar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka pasur zakon

t'i kaloje disa dite panderprere ne agjerim, ndersa kete gje ua ndalonte ashabeve te vet.

Kur e kishin pyetur per kete, ishte pergjigjur: "Une nuk jam si ju, une mbetem prane Zotit

tim, i cili ma jep ushqimin dhe ujin tim"•.71

Natyrisht, nje ushqim i tille shpirteror nuk eshte marre nga goja, sepse atehere nuk do te

kishte dallim ndermjet agjerimit dhe ngrenies dhe ne kete rast ai nuk do te agjeronte. Kjo

nenkupton gjithashtu se ai, salaAllahu alejhi we selem, eshte i ushqyer me respekte te

jashtezakonshme, gje qe e bejne te afte per ate qe ata nuk jane ne gjendje ta durojne.

Perndryshe, sikur te kishte ngrene dhe pire vertet, nuk do te thoshte: "Une nuk jam si ju

(hai'a)"•. Pacienti qe eshte i lidhur per krevat dhe te cilit i mungojne keto lloj ushqimesh

shpirterore per shpirtin dhe zemren, njesoj si edhe rolet e tij ne prodhimin e ilacit per

semundjen e tij dhe rivitalizimin e natyres se tij, dhe i cili ballafaqohet me mosefikasitetin e

ilacit qe trupi i tij perpiqet ta trete ngrohtesisht, do ta kuptoje ate qe eshte thene me kete,

All-llahu eshte Ai qe con kuptimin perpara.

KAPITULLI XV

Pezmatimi i fytit

Ne Sahihu-n eshte thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:

"Disa nga ilacet e juaja me te mira ndodhen ne flebotomi* dhe ne alojen indiane72 dhe mos

i lendoni femijet tuaj duke ua shtypur njerithin (lat. uvulae) kur jane te semure nga

pezmatimi i fytit"•.73,74 . Ne hadithin tjeter, qe e tregon Xhabir bin Abdullahu, thuhet se i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, shkoi tek Aisheja, All-llahu qofte i kenaqur

me te, dhe e gjeti duke u kujdesur per nje femije qe po i rridhnin hundet gjak. E pyeti:

"C'po ndodh?"• Ajo i ishte pergjigjur: "Me siguri ka pezmatim te fytit ("˜uzra) ose dhembje

koke!"• I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, atehere tha: "Mos i vrisni

femijet tuaj. Kur femija juaj semuret nga pezmatimi i fytit ose dhembja e kokes (per

sherimin e tij) perdorni alojen indiane te trajtuar ne uje te fresket dhe femija le ta thithe

nga hunda"•.75 Aisheja menjehere e kerkoi ilacin, e perdori dhe femija u sherua.76

Sipas mendimit te tij, Ebu Ubejde ka shpjeguar se "˜uzra zhvillohet nga pezmatimi i grykes

ose nga acarimi i trakese qe shkaktohet me gjak (si njeri nga kater sekrecionet baze te

trupit "“ teoria mesjetare). Kur trajtohet, individi duhet te heshte nje kohe te shkurter dhe

do te arsyetohet per ate qe ka heshtur. Te tjeret thone se "˜uzra eshte qelbezimi qe

shkaktohet nga pezmatimi qe ndodh mes veshit dhe fytit dhe me se shumti i godet femijet.

Dobia nga thithja me hunde e pluhurit te alojes indiane qendron ne faktin se "˜uzra krijohet

ne gjakun perplot mukus, kurse aloja indiane ndihmon ne ndalimin e enjtjes se uvules dhe e

ben te mundur terheqjen e saj ne vendin perkates. Simptomat e "˜uzres perfshijne

gjithashtu uvulen* dhe bajamet (tonsilae) e semura dhe te enjtura, elongimin* dhe

inflamimin e uvules, ngjirjen e zerit, dhe ndonjehere, gjendjen me rrufe qe ndikon ne gjak

dhe sekrecion.

Kohe pas kohe, semundjet inflamuese mund te sherohen me ilace te nxehta. Ibn Sina ne

vepren e vet Kanun fi tibbi flet per sherimin e pezmatimit dhe elongacionin e uvules (lat.

uvulaptosis) duke thithur nga hunda perzierjet, pluhur te shapit (alaunit),77 farat e mirhut

(lat. Cammiphora myrrah) dhe te alojes indiane. Aloja indiane qe nevojitet per kete sherim

prodhon lule te bardha me shije te embelsires. Me heret njerezit e kishin zakon te sherojne

pezmatimin e grykes dhe tonsilitisin duke e shtypur uvulen. I Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, i mesoi me te kunderten e kesaj dhe ua mesoi ilacin. Su'ut eshte

cfaredo ilaci i cili thithet nga hunda, nganjehere perfshin edhe ilace te zakonshme ose te

komplikuara. Perzierja bluhet imet dhe behet pluhur i bute, sitet dhe laget pak, pastaj e

linin per t'u thare. Kur kishin nevoje per te, perzierja njomej ne uje dhe thithej nga hunda.

Pacienti duhet patjeter te shtrihet ne shpine me koken te kthyer anash, me ane te peshqirit

te hedhur mbi krahet, ne menyre qe te behet e mundur qe ilaci te merret duke e thithur me

hunde, te arrije ne sinus. Ne kete menyre semundja nxirrej jashte me teshtitje. Ibn Abasi

ka treguar se ndonjehere i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka perdorur

edhe ilace mjekesore qe merren me ane te thithjes nga hunda dhe kete e ka preferuar per

sherimin e semundjeve te ndryshme.

KAPITULLI XVI

Zgjerimi i zemres

Ebu Davudi ne Sunenin e tij ka shenuar se Sa'idi ka thene: "I Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, gjate kohes sa kam qene semure, e vinte doren e vet ndermjet

majave te sisave, kurse une i kam ndier bekimet e tij te ftohta ne organet qe ndodhen nen

murin e perparme te kafazit te kraharorit"•. Pastaj ka shpjeguar: "Je semure nga zgjerimi i

zemres (mef'ud). Thirrni Haris bin Kaladahun. Ai e sheron kete semundje. I thuani te marre

shtate hurma ("˜ajva) medinase te thara, shtypi bashke me farat e tyre per te bere nje

perzierje (ilac) te sherueshme, pastaj le ta beje masazh gjoksin tend"•.79

Hurmat medinase (te Medines) kane veti te theksuara mjekuese80 dhe receta e te

Derguarit te All-llahut me shtate hurmat per trajtimin e permendur me siper ka vlere te

persosur shpirterore, e cila mund te kuptohet nepermes fese. Ne Dy sahihet eshte thene se

babai i Sad bin Ebi Vekkasit ka shenuar nga i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, se ka thene: "Kush i ha per dreke shtate hurma nga plantacioni "˜Alijeh, ai njeri ate

dite nuk do te vuaje as nga helmimi, as nga sehiret (magjite)"•.81

Hurmat kane nxehtesi ne shkalle te dyte, ndersa thatesi ne shkalle te pare. Disa thone se

hurmat jane te lageshta. Hurmat jane ushqim i shkelqyeshem, sidomos per ata qe jane

mesuar t'i hane ato, sic jane banoret e Medines. Hurmat sigurojne substanca ushqyese te

nevojshme ne vendet me klime te ftohte, por jane me te dobishme per banoret ne vende

me klime te nxehte. Lukth i banoreve te vendeve me klime te ftohte eshte i nxehte, kurse

lukthi i banoreve te vendeve me klime te nxehte eshte i ftohte. Kjo shpjegon arsyen pse

banoret e Gadishullit Arabik, te Jemenit, te Taifes dhe te viseve perreth, qe kane klime te

nxehte, e durojne ushqimin e nxehte, sic eshte mjalti dhe hurmat, dhe per shkak se me me

deshire hedhin melmesa dhe koper ne ushqimin e tyre, duke i shtuar ushqimit perafersisht

dhjete here me shume se sasia e atyre qe perdoret zakonisht ne vendet me klime te ftohte

dhe mesatare. Edhe ne krahasim me banoret e viseve te ftohta ata hane speca djeges dhe

xhenxhefil dhe i perdorin nenproduktet e tyre njesoj sic i hane embelsirat e tjera. Ne te

vertete nje ushqim i tille perputhet me ata, sepse lukthi i tyre eshte i ftohte, ndersa

nxehtesia e trupit te tyre rritet ne siperfaqe te lekures. Kjo eshte e ngjashme me burimet

dhe gurrat natyrore, ku uji eshte me i ftohte veres, kurse me i nxehte dimrit. Ngjashem me

kete, nje lukth mund ta trete nje ushqim te zakonshem dimrit, por ndoshta kete nuk mund

ta beje veres.

Prandaj, banoret e Medines per shembull, varen shume nga hurmat si ushqim, njesoj

sikurse te tjeret qe varen nga mielli. Nga hurmat ata marrin aftesite e nevojshme dhe

substancat plotesuese themelore. Hurmat medinase te drurit te palmes (lat. Phoenix

dactilifera) nga alijehu jane nenlloji me i mire. Ato kane ngjyre te murrme, jane te medha,

te embla dhe mishtake. Ato e paten marre bekimin sepse ishin mbjelle nga dora e te

Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem Hurmat jane konsideruar ushqim, ilac, si

dhe fruta shume te mira. Ato jane te mira per shumicen e njerezve, e rrisin fuqine seksuale

dhe nuk prodhojne substanca te demshme dhe te padobishme, si disa fruta te tjera. Ne

vend te kesaj, per ata qe i perdorin shpesh, hurmat e pengojne kalbezimin e sekrecioneve

te trupit (ahlat) dhe prishjen e tyre.

Ndoshta ky hadith vlen vetem per banoret e Medines dhe fqinjet e tyre. Prandaj, mund te

behet se produktet agrikulturore te krahines se tyre ua sigurojne banoreve te vet ilacin

kritik. A duhet te mbillet kjo bime ne vise te tjera? Ndoshta kjo nuk do te prodhoje vlera

ushqyese te njejta me ato qe i permendem me siper ose veti mjekuese. Shkak i kesaj eshte

lloji i tokes, i ujit dhe i ajrit. Ne te vertete ne toke ekzistojne shume dallime, si edhe te

njerezit. Prandaj secila toke prodhon ushqimin e nevojshem me vlera ushqyese qe i

nevojiten njerezve te atij vendi. Disa lloje bimesh mund te jene te ushqyeshme dhe hahen

ne disa vende, ndersa ne vende te tjera ato konsiderohen te helmueshme, apo disa bime

mund te jene ilac per disa njerez, ndersa per te tjere ato jane ushqim.

2. Kuptimi shpirteror (ezoterik) i shtate hurmave

Sa i perket kuptimit shpirteror (ezoterik) te shtate hurmave te permendura ne hadith, ky

numer eshte rezultat i percaktimit te Zotit (kader) para se te krijoheshin krijesat e All-

llahut. Numri shtate eshte vendosur me Sheriat. Ne te vertete gjithcka e krijuar eshte e

shtatefishte. All-llahu i madherishem ka krijuar shtate Xhennete me shtate perfaqesues; dy

toka ne shtate forma; e ka perfunduar krijimin e njeriut si qenie ne shtate periudha (atvar);

ka dhene urdher qe besimtaret e tij duhet te bejne shtate here tavaf ne Qabe; shtate here

ta kalojne largesine ndermjet dy kodrave; shtate here me nga shtate gure ta gjuajne

shejtanin ne Mina dhe t'i thurin lavde Zotit nga shtate here ne secilin bajram ("˜id). I

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene se femijet duhet ta kryejne

namazin kur ta arrijne moshen shtate vjec.82 Ne rast te prishjes se kurores, i Derguari i All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka saktesuar se femija mund te zgjedhe ndermjet nenes

dhe babes pasi t'i kete mbushur shtate vjet.83 Ne hadithin tjeter ai ka gjykuar se babai i

femijes eshte me i pershtatshem t'i plotesoje nevojat e femijes, ndersa ne rastin tjeter

specifik ia ka dhene kete te drejte nenes. Gjate kohes se semundjes se tij te fundit, i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte kerkuar nga ashabet qe t'ia derdhin

shtate calike uje mbi koken e tij.84 All-llahu i gjithefuqishem e kishte urdheruar eren e

fuqishme qe ta sulmonte pa meshire popullin e pafe te Adit shtate net pa nderprere, si

denim. Keshtu, ajo e arriti kulmin e saj duke i shkaterruar ata. I Derguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, e ka lutur All-llahun e gjithefuqishem qe t'i ndihmoje per t'ia

derguar popullit Shpalljen me shtate bekime, ashtu sic i jane dhene Jusufit.85 Pastaj erdhi

krahasimi i All-llahut ne Kur'an, sipas te ciles All-llahu do ta shumefishoje shperblimin e

bamiresise shtate here. Ai thote:

"Shembulli i pasurise se atyre qe e japin ne rrugen e All-llahut, eshte si i nje kokrre qe i

mbin shtate kallinj, ne secilin kalli njeqind kokrra. All-llahu ia shumefishon (shperblimin) atij

qe deshiron, All-llahu eshte bujar i madh, i di qellimet"•. (El Bekare, 261)

Gjithashtu, gjate kohes se te Derguarit te All-llahut - Jusufit (Qetesia qofte mbi te!), mbreti

i Egjiptit kishte pare enderr shtate kallinj gruri dhe me shpjegimin e Jusufit, qe ishte i

burgosur, egjiptianet kane mbjelle shtate vjet. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, kishte paralajmeruar qe me pare se shtatedhjete mije pasues te tij do te hyjne ne

Xhennet pa dhene llogari. Me tej, nuk ka asnje dyshim se numri shtate ka kuptim te

rendesishem shpirteror, te cilin nuk e kane numrat e tjere. Po kete rendesi te numrit shtate

e kane gjithashtu edhe namazet nafile naten: shafa' dhe viter.

Shqyrtime po kaq te degjuara lidhur me numrin shtate ka edhe ne filozofine greke dhe ne

veprimet mjekesore. Hipokrati ne studimet e tij ka nenvizuar se gjithcka ne kete univers ka

shtate anet e veta (septilateral). Ekzistojne shtate planete ne sistemin tone diellor, shtate

periudha ne jeten e njeriut, sic jane: periudha e mekimit (ne gji), femijeria, rinia,

adoleshenca, mosha e mesme, pleqeria dhe rraskapitja, me te cilen mbyllet jeta ne kete

bote. All-llahu e di me se miri kuptimin e vertete, qellimin, urdhrin dhe mencurine qe ka

caktuar ne krijimin e numrit shtate, dhe drejtimi i permendur e shpjegon plotesisht kuptimin

qe kane shtate hurma te qytetit Medine, raportet e tyre reciproke dhe mbrojtjen e tyre nga

magjepsja dhe helmimi, sic eshte permendur ne shpjegimin e te Derguarit te All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem Pervec kesaj, po ai ilac dhe mendim eshte dhene edhe nga

Hipokrati dhe Galeni, nder mjeket me te famshem, por me siguri kete zbulim do ta lejonin

dhe do ta pershkruanin te gjithe mjeket e botes, sikur mendimet e tyre te mbeshteteshin ne

krijimin e rasteve dhe kuptimit te vrojtimit. Nga ana tjeter, fjalet e bekuara te te Derguarit

te All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, jane thene nga dituria, besimi dhe argumentimi

dhe jane shpallur nepermjet frymezimit te All-llahut, prandaj ato do te duhej te ishin me te

vlershme per nga profesioni, dituria, lejimi dhe autoriteti. Megjithate, mbi baze te sherimit

te helmeve te ftohta, ekzistojne disa veprime te pergjithshme me te pranueshme qe jane

perdorur ne trajtimin e tyre dhe ne raste te tjera te vecanta, ekzistojne substanca te tjera

kunderhelmuese qe ndodhen ne shume bime, ne gur gjysme te cmueshem dhe ne

mineralet: oniks, granit, kristal ose bruz. All-llahu di me se miri dhe ne te gjitha kohet.

3. Besimi: kunderhelm

Ne shqyrtimin e metejshem te hadithit te permendur: "Ai qe ha ne mengjes shtate hurma

nga plantacioni Alijeh, nuk do te vuaje ate dite as nga helmimi, as nga magjepsja"•,

mundet qe hurmat mjekesore argumentojne ne menyre te vecante se permbajne

kunderhelm te nevojshem i cili vepron kunder magjepsjes se keqe ose mund te kene ilacin

perkates i cili vepron mbi llojet specifike te helmeve te ftohta. Ne rastin per te cilin do te

bejme fjale ne vijim, toka, uji dhe ajri i qytetit te bekuar te te Derguarit te All-llahut,

salaAllahu alejhi we selem, do te japin pergjigjen. Mirepo, ekziston nje gjendje

parakushtezuese per t'u sheruar nga semundja dhe telashet qe i godasin njerezit, e ai eshte

roli i fese ne promovimin e sherimit. Me tej, ne rastin kur i semuri perdor ilace, ai se pari

duhet ta pranoje dhe te besoje ne efikasitetin e sherimit te semundjes se tij. Prandaj,

"natyra"•e individit (tabi'a) do t'i vleresoje keto vlera dhe do te siguroje ilac te sigurt per te

ndihmuar ne kapercimin e semundjes. Ne te vertete disa qasje ne sherimin e suksesshem

mbeshteten fuqimisht ne besimin qe ka pacienti (pranimi i plote dhe plotesisht i ilacit), dhe

besimi ne efikasitetin e tij. Keso fenomenesh te cuditshme jane edhe te pergjithshme, sepse

me gjendje te rregullt psikologjike "natyra"• do te pajtohet fort me ilacin, ndersa shpirti do

ta pranoje me gezim, duke provuar autenticitetin dhe superioritetin e funksioneve natyrore,

duke nxitur rezistencen natyrore te individit dhe duke e detyruar ngurtesine e tij

karakteristike (haar garidi) ose antitrupat natyrore qe te prodhojne limfocite te nevojshme

dhe antitrupa te tjere natyrore te cilet do te pengojne zhvillimin e mikroorganizmave te

demshem dhe do ta eleminojne helmin.

Sa per krahasim, shpeshhere "ilaci i vertete"• mund te jete joefikas kur pacienti ka rezerva

ose dyshime te pabaza dhe mungese te besimit ne rezultatin sherues te tij. Keshtu ndodh

qe "natyra"• te beje perjashtim dhe te veproje ne menyre indiferente ndaj ilacit. Ne kete

rast, nuk do t'i ndihmoje asnje ilac. Nje shembull i ketille mund te gjendet ne ilacin me te

mire, te shqyrtuar me hollesi per zemren, trupin dhe shpirtin, dhe ne trajtimin me te

favorshem qe rezulton me dobine e individit ne kete jete dhe ne jeten pas vdekjes. Ai ilac

quhet Kur'ani i Shenjte, i cili eshte ilac per cdo semundje. Nese zemrat nuk besojne tek ai,

nuk do te kene dobi prej tij. Ne vend te kesaj, ai do te rrite semundjet e tyre. Nga ana

tjeter, nuk ka ilac qe kujdeset per sherim te pandryshueshem, te plote dhe te perhershem

me mire se Kur'ani, sepse urtesia, dituria dhe drita e tij e madherishme jane dieta me e

mire dhe ilaci me i mire per cdo semundje. Perkunder kesaj, shumica e zemrave ia kthejne

shpinen atij; shumica e mangesise se besimit te vertete ne ilacet e tij per trupin, mendjen

dhe shpirtin gjenden ne rrugen e kundert te kerkimit te ilacit per semundjet e tyre.

Natyrisht, ilacet e tyre jane veprime te komplikuara qe ata i kane zbuluar permes perpjekjes

dhe gabimit dhe te cilat ata i kane perdorur nga shprehia. Ne te vertete ata kane vepruar

keshtu me me deshire sesa te ngriten ne nivele me te larta dhe te marrin ilace te verteta.

Njerezit qe kane zemra te tilla kane besim me te fuqishem ne funksionet e krijuara dhe ne

veprimin e "natyres"• ne perballimin e semundjes se tyre. Nje varesi e tille rritet permes

shprehise, perpjekjes se pergjithshme per te kerkuar metoda efikase per t'i perballuar. Kjo

behet kur nuk mjaftojne aftesite shpirterore te individit. Ne kete menyre semundjet e

pergjithshme dhe kronike mbizoterojne mbi mendjet, trupat dhe zemrat njerezore. Si

pacienti, ashtu edhe mjeku i tij krijojne varesi nga keto ilace dhe ne kete menyre krijojne

ndjeshmerine dhe brengen e sinqerte lidhur me llojin e tyre, ne vend qe te respektojne

mjekesine e Kur'anit dhe sherimin tradicional te te Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi

we selem Ata ia kane borxh besimin, respektin, frymen dhe mendimin pozitiv mesimeve qe

ua dhane mesuesit e tyre te ditur, ndersa nxenesit jane te helmuar me besimin dhe

respektin e tyre te ri ne veprat laike dhe e zbatojne shkencen me me deshire sesa fjalet e

Krijuesit te tyre dhe mesimet e te Derguarit te Tij , salaAllahu alejhi we selem Si pasoje e

semundjes se pergjithshme, semundjet e reja dhe semundjet me serioze nga te gjitha, si te

thuash86 zemra fiton dimensione te reja, zhvillon komplikime te reja shtese, i detyron

njerezit te bijne ne gjunje dhe deri tek varesia per keto trajtime dhe i preokupon mendjet

mjekesore ne kerkimin e shkaqeve dhe eksperimenteve ne sintetizimin e ilacit. Ne te

vertete sa me shume qe ata i sherojne semundjet e komplikuara me sintetike komplekse, te

ashtuquajtur "ilace"•, semundjet do te intensifikohen edhe me shume, dhe do te zhvillohen

me tej komplikime. Natyrisht, ne kete menyre faktet jane provuar, ndersa All-llahu e di me

mire.

Poeti njehere ka shkruar:

"Sa cudi! Kurse ngjarje te cuditshme ka plot

Ilaci eshte afer, megjithate nuk e kerkojne (pra, nuk e kerkon askush).

Mu si karvani, devete e te cilit jane te etshme,

Ndersa uje me bollek bartet mbi shpinat e tyre"•.

KAPITULLI XVII

Ekuilibrimi i ushqimit si sherim primar parandalues

Ne Dy sahihet thuhet se Abdullah bin Xha'feri ka thene: "Kam pare sesi i Derguari i All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, hante hurma te fresketa te pjekura me kastravec"•.87

(Buhariu dhe Muslimi)

Dobite nga ngrenia e hurmave dhe kastravecave te fresket

Per te ruajtur shendet te mire duhet te kontrollohet dhe te ekuilibrohet ngrenia e ushqimit

dhe e frutave. Krijimi i ekuilibrit te ushqimit do te pengoje cfaredo demi qe mund te

permbajne ato dhe do te optimizoje dobite e tyre. Hurmat e freketa te pjekura (rutab) jane

te nxehta dhe te lengeta ne shkalle te dyte. Ato i ndihmojne simptomat e perzierjes se

dobet te sekrecioneve te keqija te lukthit qe shkaktohen per shkak te vleres se ulet kalorike

te ushqimit dhe ndihmojne gjendjen e substancave me natyre te ftohte ne lukth. Ato

gjithashtu pajtohen me lukthin, e ndihmojne absorbimin e materieve ushqyese ne zorre dhe

i permiresojne dobesite e tretjes njesoj sikurse e permiresojne temperaturen e trupit kur i

perziejme me shurup mjalti dhe uthull88 ose me trendafil te eger. Megjithate, hurmat e

pjekura prishen shpejt. Hurmat e fresketa te pjekura e shtojne sasine e fares se mashkullit,

ndersa ngrenia e tepert do ta ngacmoje gjakun, do te shkaktoje dhembje koke, do te krijoje

pengesa ne enet e gjakut, do te shkaktoje dhembje ne fshikezen urinare, do te shtoje etjen

dhe do t'i demtoje dhembet. Nga ana tjeter, kastravecat kane shkallen e dyte te ftohtesise

dhe lageshtise. Ata e shuajne etjen dhe stimuloje fuqine me ane te eres se tyre shume te

mire. Ata e ftohin gjendjen e keqe (perzierjen e kater sekrecioneve themelore te trupit) te

lukthit, i ekuilibrojne funksionet gastrointensitale dhe e ulin temperaturen. Farat e thara te

kastravecit, te bluara, te situra dhe te bera emulzion e shuajne etjen, do te ndikojne si

diuretik dhe do ta pakesojne dhembjen e fshikezes urinare, kurse larja (ferkimi) e

dhembeve me farat e thara e te bluara te kastravecit i zbardhe dhembet. Keto jane vetem

disa nga dobite e shumta.

Te gjitha se bashku, hurmat e fresketa te pjekura jane te nxehta, ndersa kastravecat te

ftohte. Secila do t'i kompensoje mangesite e tjetres, do t'i ekuilibroje dhe do t'i permiresoje

proceset mbrojtese digjestive. Pasojat e keqija te hurmave mund te neutralizohen duke

ngrene fare bademi dhe hashashi. Ne te vertete kundervenia ndaj cdo substance te

merzitshme do t'i ekuilibroje kundershtite e saj, do t'i eleminoje demet e saj dhe do t'i vere

ne dukje dobite e saj. Ky eshte thelbi i ligjit natyror, qe eshte themel i sherimit mjekesor,

mbeshtetje per ruajtjen e trupit te shendoshe dhe te forte, si dhe eshte berthame e

mjekesise si shkence. Ne hadithet eshte shenuar se Aishja (Zoti qofte i kenaqur me te!) ka

thene: "Me kane dhene per te ngrene te gjitha llojet e ushqimeve, per te shtuar peshen e

trupit, por nuk kam arritur asgje. Pastaj kane shtuar kastravec dhe hurma te fresketa ne

ushqimin tim, dhe kjo me ndihmoi"•. Prandaj, e ftohta eshte perzier me te nxehten, e

nxehta me te ftohten, e lageshta me te thaten dhe e thata me te lagshten. Kjo do t'i nxjerre

jashte demet e tyre dhe do t'i ekuilibroje pasojat e tyre. I ngjashem me kete teori eshte

udhezimi i te Derguarit per perzierjen e sanes me gjalpe dhe mjalte (sunut) si laksativ i

lehte natyror, sepse sunut i zbut pasojat e gjetheve te sanes. Qofte i lavderuar All-llahu dhe

Ai le t'i derdhe te gjitha bekimet e Veta me te medha mbi te Derguarin e Vet , salaAllahu

alejhi we selem, i cili ka qene derguar per te ndihmuar ne permiresimin e gjendjes se

zemrave, te jape udhezime per ruajtjen e shendetit te mire dhe t'i sherbeje secilit ne

pikepamje te mireqenies se tij ne kete bote dhe ne jeten pas vdekjes.

KAPITULLI XVIII

Imponimi i abstenimit (heqjes dore) nga ushqimi

Sherimi implikon dy gjera: frika nga marrja e substancave te demshme dhe mbrojtja e

konstitucionit te trupit me ane te ushqimit te shendoshe per t'u mbrojtur nga pengesat ne

funksionet natyrore. Kur sekrecionet themelore te trupit arrijne shkallen e kalbezimit,

shfaqet nevoja per nxitjen e menyres se purgacionit te drejte. Prandaj, thelbi i praktikes

mjekesore e ka bazen ne keto dy parime. Jane dy lloj abstenimesh (himja): ajo qe pengon

semundjen, dhe ajo qe ndal pasojat e saj dhe e lejon trupin t'i nxjerre jashte. Abstenimi i

pare eshte mjekesia parandaluese, e cila eshte nje diete e ushqyeshme e personit te

shendoshe, kurse tjetra eshte dieta themelore dhe e domosdoshme qe i duhet personit te

semure. Kur te percaktohet njehere, ajo ben qe semundja te ndalet dhe kjo ndihmon qe

nepermjet aftesise se individit te nxirret jashte. Burimi i udhezimit te All-llahut per te

imponuar abstenimin nga ushqimi vjen nga Kur'ani, ku All-llahu i gjithefuqishem thote:

"...Nese jeni te semure, apo ne ndonje udhetim, ose ndonjeri prej jush vjen nga ultesira

(nevojtorja), ose keni takuar grate, e nuk gjeni uje, atehere mesyne dheun dhe ferkoni me

te fytyrat dhe duart (tejemmum)..."•. (En Nisae, 43)

Pra, personit te semure i eshte lejuar qe te mos e perdor ujin kur perdorimi i tij i jashtem

eshte i demshem. Perseri, ky udhezim tregon nevojen qe te hiqet dore ne menyre qe te

zvogelohen komplikimet e dyshimta shendetesore duke vene bazat e rregullit themelor te

trajtimit mjekesor.

Ibn Maxhxhe ne permbledhjen e tij te haditheve shenon se Ummi el-Mundhir bin Kajs el-

Ensarijja ka thene: "I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, hyri ne cadren time

dhe se bashku me te ishte edhe Aliu , radiallahu anhu, i cili ishte sheruar (nakihun) nga

semundja. Aty afer e kishim nje trup palme me kalavesha hurmash qe vareshin ne deget e

saj. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, rrinte dhe hante hurma. Po keshtu

hante edhe Aliu, radiallahu anhu. I Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, iu

drejtua Aliut, radiallahu anhu., dhe i tha: "Pak, pak, ende je duke u sheruar"•. Aliu,

radiallahu anhu, nuk hengri me dhe une ia pergatita nje pjate me rrepa90 te ziera me elb. I

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i tha Aliut, r.a., :"•Haje kete ushqim,

sepse eshte me i pershtatshem per ty"•.91

Ne permbledhjen e haditheve te Ibn Maxhxhes kemi pare se Suhajbi ka thene: "Njehere

kisha shkuar ta vizitoja te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili po hante

buke e hurma. Me tha: "˜Eja e ha me mua'. Keshtu u ula dhe fillova te haja hurma. I

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, me tha: "˜A ha hurma kur vuan nga

konjuktivitisi?'92 Iu pergjigja: "˜O i Derguar i All-llahut, i pertypi me anen tjeter!' Kur e

degjoi kete, i Derguari i All-llahut qeshi"•.93

Ne hadithin tjeter i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Kur All-llahu

e do robin, Ai e mbron nga telashet e kesaj bote, ashtu sikurse dikush nga ju nuk pushojne

se mbrojturi pacientin e vet nga ushqimet dhe pijet"•.94 Ashtu sic jane edhe keshillat e

zakonshme: "Imponimi i abstenimit nga ushqimet dhe pijet eshte mjekesia me e mire"•;

"Lukthi eshte vendi i cdo semundjeje"•; "Mjekoni cdo person me ate qe eshte mesuar

lukthi i tij"•; te gjitha keto fjale te urta jane te mjekut arab Haris bin Kaladahut dhe nuk

eshte e drejte te thuhet se jane te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem Disa

studiues te haditheve edhe pse pajtohen ne kete ceshtje, megjithate eshte shenuar se i

Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Lukthi eshte ena qendrore e

trupit, kurse venat lidhen ne te. Kur lukthi eshte i shendoshe, edhe venat do te qarkullojne

po ashtu te shendetshme, ndersa kur lukthi eshte i kalbezuar, venat do te absorbojne nje

kalbezim te tille, po edhe indet po ashtu"•.95

Haris bin Kaladah e kishte zakon te thoshte: "Abstenimi eshte permbledhje e shkurter e

mjekesise"•. Duke u mbeshtetur ne arabet e asaj kohe, abstenimi (himja) nenkuptonte

lidhjen e dietes me mjekesine parandaluese ne menyre qe shendeti te mbahet mire. Ata

kane pohuar gjithashtu se himja dietale e njeriut te shendoshe ka po ate rendesi si periudha

e permiresimit (nakaha), qe eshte e nevojshme per personat e shendoshe; edhe kur personi

i shendoshe jepet pas ushqimeve, eshte si kalbezimi i sekrecioneve te trupit (ahlat) tek

personat e semure. Natyrisht, imponimi i abstenimit nga substancat e demshme per

personin e shendoshe dhe kufizimi i marrjes se ushqimit kur ai person eshte ne permiresim

e siper, eshte me e dobishmja per permiresimin e tij. Gjate kohes sa zgjat kjo periudhe,

konstitucioni i trupit edhe me tej forcohet dhe trakti i tij digjestiv eshte i dobet. Shendeti i

tij ne ate periudhe eshte me i pershtatshmi per t'iu nenshtruar degjenerimit dhe ai rrezikon

qe semundja t'i kthehet perseri. Nje kthim i ketille mund te jete me i keq sesa semundja

fillestare dhe eshte me kritike per shendetin.

Duhet ta dime se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i kishte dhene Aliut,

radiallahu anhu keshillen me te mire mjekesore kur ia kishte ndaluar te hante hurma te

fresketa te pjekura ne kohen kur ishte duke u permiresuar nga pikepamja shendetesore. Ne

rastin e tij, hurmat e fresketa te pjekura, kalaveshet e te cilave njerezit e asaj kohe i virrnin

ne shtepiat e tyre, ne krahasim me llojet e tjera te frutave, jane te renda per tretje kur

gjendja e njeriut eshte e dobet dhe kur "natyra"• nuk mund ta shpenzoje lehte per arsye

se eshte e zene me mposhtjen (nxjerrjen) e semundjes. Kjo, para se gjithash, eshte e sakte

sa i perket disa llojeve te hurmave qe jane te renda per lukth. Prandaj, ngrenia e tyre gjate

periudhes se permiresimit, pacientit i shkakton me shume dem se dobi.

Ne kete rast, ajo qe ngelet nga semundja mund te qendroje ne trup ose ndoshta edhe te

perparoje me tej. Kur Ummu el-Munzir i ishte paraqitur Aliut, radiallahu anhu, me enen e

rrepes se zier me elb, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte ftuar ta

hante ate, sepse ky lloj ushqimi eshte me i shendetshem per permiresimin e pacientit. Uji

ne te cilin eshte zier rrepa e ftohe lukthin, vepron si purgativ dhe laksativ dhe siguron

substanca te nevojshme per pacientin. Nje shujte e ketille eshte e dobishme, sidomos kur

elbi zihet me kercejt dhe gjethet e rrepes. Kjo shujte siguron ushqimin me te mire per nje

lukth te ndieshem dhe nuk e shkakton prishjen e sekrecioneve te trupit.

Zejd bin Eslemi kishte treguar se njehere Omer bin Hattabi kishte qene semure nga

temperatura e larte. Ishte vene ne regjim te rrepte diete dhe nga ai kerkohej qe te

permbahet shume nga cfaredo ushqimi dhe pije. Gjate kohes sa ishte semure, edhe pa uri,

Omeri,radiallahu anhu, ndonjehere do te thithte berthamen e hurmase. Ne perfundim,

abstenimi dietal nga ushqimi per personin e semure ne stade te hershme te semundjes se

tij eshte ilaci me i mire para se te filloje te marre ilacet, kurse ne rastin kur ilaci eshte me

se i domosdoshem per t'iu kundervene semundjes, abstenimi pengon komplikimet dhe

ndihmon trupin qe zgjerimin e semundjes te mbaje nen kontroll.

KAPITULLI XIX

Deshirat e zjarrta te personit te semure

Nese pacienti, personi gjate kohes sa zgjate permiresimi i tij, ose nese personi i shendoshe

nxit dhe zhvillon deshiren e fuqishme per nje ushqim te caktuar, ose per ndonje pije e cila

nuk i lejohet, kurse deshira e tij e zjarrte per ate ushqim ose pije rritet, atehere nuk do te

kete dem nese i jepet (atij personi). Por, me kete rast duhet dhene vetem nje sasi e vogel e

asaj qe e deshiron me aq zjarr te madh, te cilin mund ta trete organizmi i tij. Nje sasi e

ketille nuk e demton. Perkundrazi, i ndihmon me siguri, sepse deshira e tij natyrore

paralajmeron se konstitucioni i trupit te tij do ta pranoje me deshire ate qe e kerkon zemra,

kurse nje efekt i tille pozitiv do te neutralizoje dhe do te tejkaloje cfaredo demi te

mundshem, nje pjese te vogel te te cilit e permban ne vete. Ne te vertete nje ushqim ose

pije qe merret ne kete menyre eshte me e dobishme per trupin sesa ngrenia ose pirja e asaj

qe nuk i pelqen. Kjo e shpjegon shkakun pse i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we

selem, ka lejuar qe Suhejbi i hengri disa hurma te fresketa (ratib) kur ishte i semure nga

konjuktivitisi. Ai e dinte qe ato nuk do t'i benin dem. Ne nje transmetim te ngjashem, eshte

thene se Aliu, radiallahu anhu., i kishte bere vizite te Derguarit te All-llahut, salaAllahu

alejhi we selem, i cili e kishte pyetur: "Per cfare ke deshire?"• Aliu, radiallahu anhu., ishte

pergjigjur: "Per hurma te fresketa"•. I Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, nga

dashuria e madhe dhe ndjenja e bashkevuajtjes me ashabet e tij, qeshi ne kohen kur po ia

hidhte nje hurme Aliut, radiallahu anhu., i cili e mori me shume falenderime. Nje cast me

vone, i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, ia hodhi hurmen tjeter, pastaj te

treten, dhe vazhdoi keshtu derisa Aliu, radiallahu anhu., i hengri shtate hurma. Pastaj i

Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, tha: "Ali, ke ngrene mjaft!"•

Ne nje transmetim tjeter, qe eshte shenuar nga Ibn Maxhxhe, thuhet se i Derguari i All-

llahut, kur po i bente vizite nje personi te semure, e kishte pyetur: "A ke deshire per

dicka?"• I semuri ishte pergjigjur: "Per nje cope buke gruri"•. I Derguari i All-llahut,

salaAllahu alejhi we selem, u tha ashabeve: "Nese dikush prej jush ka miell gruri ne shtepi,

i sillni pak vellait tuaj"•. Pastaj shtoi: "Nese pacienti juaj ka deshire per nje ushqim ose pije

te caktuar, ia jepni ta haje apo ta pije"•.96 Sigurisht se kjo keshille e te Derguarit tregon

bukurine e shkathtesine mjekesore te cilen mund ta kuptojne mjeket e afte.

Ne thelb, kur pacienti ha dicka qe e deshiron, por pa pasur uri te vertete dhe oreks te

natyrshem, kjo mund te jete me e dobishme per te sesa ngrenia ose pirja e dickaje te cilen

nuk e deshiron. Pastaj, trupi do te trete me lehtesi me te madhe dicka qe eshte ngrene ose

pire me deshire dhe kur instinkti i individit kerkon dicka te tille. All-llahu e di me se miri.

KAPITULLI XX

Sherimi i oftalmise (konjuktivitisit dhe semundjeve te tjera te syve)97

Me heret kemi thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, nuk e kishte

lejuar Suhabin te hante hurma te thara kur ishte i semure nga pezmatimi i syve (lat.

Ophtalmitis) dhe e kishte keshilluar Aliun , radiallahu anhu., qe te mos hante hurma te

fresketa te thata (ratib) gjate kohes kur sherohej nga konjuktivitisi. Lidhur me kete teme,

Ebu Naimi ne librin e vet me titull te njejte, Mjekesia e Pejgamberit, ka shenuar qe i

Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, nuk i afrohej asnjeres prej grave te veta

nese ishin te semura nga konjuktivitisi. Kjo zgjaste derisa ato te sheroheshin plotesisht.

Ophtalmia (remd) eshte nje pezmatim serioz i konjuktivit, qe vepron mbi membranen e

jashtme e cila e mbulon kokerdhokun e syrit, me perjashtim te corneaes. Nje pezmatim i

tille eshte pasoje e shpenzimit te njerit nga kater sekrecionet baze te trupit. Nese eshte

shkaktuar nga sekrecioni i gjakut, do te shkaktoje skuqjen e syrit dhe fryrjen e nje shtrese

te mishit, por nese shkaktar eshte vreri i verdhe, i semuri do te ndieje djegesire dhe

dhembje ne sy. Ne rastin e konjuktivitisit, goditet membrana e jashtme, por mund te

goditet edhe nga depertimi i avujve te nxehte qe ngriten drejt kokes. Disa nga keta avuj

ngriten papritmas deri te konjuktivi dhe ndonjehere mund te shkaktojne atak ne sy. Ne te

njejten kohe, trupi do te siguroje prurje te teperta te gjakut dhe te antitrupave ne zonen e

syrit per t'iu kundervene imponimit te shkaktarit. Si rezultat i kesaj, konjuktivitisi mund ta

shkaktoje enjtjen dhe gelqerizimin e venave

1. Pasojat e pergjithshme te sekrecioneve themelore te prishura te trupit

Ashtu sic ngriten avujt nga toka (disa jane te nxehte dhe te thate, ndersa te tjeret te

nxehte dhe te lagesht) dhe me kondensimin dhe sublimimin e vet te pikave te imeta te ujit

dhe te kristaleve te akullta ne ajer formohen rete qe na pengojne te shohim lartesite

qiellore. Po ky fenomen zhvillohet edhe ne fund te lukthit dhe ngritet deri tek ezofagu

(oesophagus), qe me vone mund te pengoje dhe te turbulloje te parit. Ky fenomen mund te

prodhoje gjithashtu disa tipa parregullsish dhe semundjesh ne trup. Nese trupi ka mundesi

qe te lirohet nga keta avuj ose gazra (te cilet qarkullojne neper gjak) neper hunde, trupi do

te reagoje duke lejuar kalimin e sekrecionit neper hunde (lat. Rhinorhea), ose me ftohtesi te

zakonshme ose ne forme te pezmatimit te sekrecionit (lat. Catarrhus). Perndryshe, nese

avujt zene vend ne ovule dhe ne vrimat e hundes, atehere ai do te manifestohet si zenie e

rende fryme, e nese zene vend ne pleure, keta gazra mund te shnderrohen ne angioneuroze

(lat. Angioneurosis; arab. shevsa). Nese avujt zene vend ne mushkeri, ata shkaktojne

bronkitis. Por nese zene vend ne zemer, mund te shkaktojne sulm ne zemer. Nese zene

vend ne sy, shkaktojne oftalmine (lat. Conjuctivitis). Nese depertojne poshte ne zgavrat e

trupit, ata mund te shkaktojne limforene (lat. Limphorea; arab. sajalan). Nese zene vend ne

tru, mund te shkaktojne humbjen perkohesisht te kujteses (lat. Amnesia), dhe nese gazrat

dhe avujt kondensohen edhe me shume dhe prodhojne lageshti ne tru, ata mund te

shkaktojne uljen e materieve te teperta nga truri ne mushkeri, te krijojne plogeshti

abnormale ose letargji (lat. Lethargia), ose mund te shkaktojne gjume pertej kohes normale

(lat. Dauernarkose {D}), prandaj endrra eshte e lagesht, kurse gjendja zgjuar e thate. Nese

nje koncentrim i ketille i gazrave ze vend ne koke dhe nuk gjen rruge per te dale jashte saj,

atehere avujt e ketille mund te shkaktojne dhembjen e kokes dhe pagjumesine, por nese

zene vend ne njeren ane te kokes, shkaktojne migrenen (lat. Hemicrania). Nese zene vend

ne trurin e vogel (lat. Cerebelum) ose ne vertex, ata shkaktojne rritjen e numrit te

leukociteve ne gjak (lat. Leukosis; arab. da'ul-baida). Nga ana tjeter, nese nje kondensim i

ketille i gazrave e ftoh, e nxen ose e lageshton membranen qe e mbeshtjelle trurin

(mbeshtjelleset e trurit) dhe pastaj stimulon fryrjen ose prodhon gazra ne lukth dhe ne

zorre, ato shkaktojne teshtitje (lat. Apomittosis). Nese avullimet dhe gazrat e tille

vazhdojne te perhapen edhe me tej dhe e ngacmojne lageshtiren e sekrecionit deri ne

shkallen e ngopjes se antitrupave, ato do te shkaktojne humbje te shkurtra te vetedijes dhe

sulme (lat. Apoplexia). Nese avujt apo gazrat e tille e ngacmojne vrerin e zi deri ne shkallen

e turbullimit te homogjenitetit te ajrit ne tru, ato mund te shkaktojne shqetesime,

halucinacione dhe dyshime. Nese ato e arrijne kufirin e skajshem te nervave, mund te

shkaktojne grumbullimin e qelizave, qe njihet si piknoepilepsi ose cmenduri (sar'a). Nese

avullimi i gazrave ze vend ne tru dhe shkakton kalimin e lageshtise ne sekrecion, si njerin

nga kater sekrecionet themelore te trupit, kjo mund te shkaktoje enjtjen e pjeseve te fundit

te nervave te trurit si dhe demtimin e qelizave trunore, qe me vone mund te shkaktoje

crregullim te mprehte nervor, paralize cerebrale ose mund te shfaqet si nje paralize e

pjeserishme (lat. hemiplegia). Nese avujt ose gazrat shkaktojne pezmatimin e membranave

trunore (lat. Meningitis) dhe veprojne ne likuorin cerebrospinal, kjo mund te shkaktoje

pleuritisin (arab. birsam), dhe ne rastin kur meningitisi eshte i lidhur me mushkerite, nje

coroditje e tille mund te shkaktoje semundjen e cerebrumit (arab. sirsam).

Ajo qe individi duhet te mesoje nga ky kapitull, eshte se vuajtja nga konjuktivitisi ben qe

sekrecionet e trupit dhe ato te kokes te behen aktive dhe te perziera, edhe kryerja e aktit

seksual, kur individi vuan nga konjuktivitisi, irriton simptomat dhe e perkeqeson gjendjen,

sepse ai veprim e trand tere trupin, natyren dhe shpirtin. Temperatura e trupit do te rritet,

nxehtesia e trandjes do te rritet dhe do te kulmoje ne klimaks, kurse shpirti (ruh) ne

perpjekje te harmonishme. Ne thelb, ky veprim eshte shkalla e pare e terheqjes ndermjet

trupit, zemres dhe shpirtit, dhe jeta nxiton kah nje lidhje e tille per te kenaqur tere trupin,

ndersa per natyren si teresi, qellimi i nje levizjeje te tille jashte mases, eshte sekretimi i

sasise se domosdoshme te spermes ne kulmin e aktit seksual.

Gjate aktit seksual i gjithe trupi leviz ne menyre konstante: trupi, natyra, sekrecionet e

trupit, shpirti, aftesia dhe mendja, ndersa cdo levizje tjeter e metejshme e nxit ekuilibrin e

sekrecioneve te trupit (ahlat) dhe e zberthen konsistencen e tyre ne kuptim te lehtesimit te

natyrshmerise se tyre dhe kullimit ne pjese te ndieshme te trupit, kurse syri eshte njeri

nder ato pjese. Per kete shkak, me gjendjen pezmatuese te konjuktivitisit, syri eshte edhe

me i ndieshem prandaj nje levizje e tille tej mase e trupit gjate aktit seksual eshte e

demshme per te. Ne kete rast Hipokrati nga Kosi terheq parabolen e semundjes se detit, e

cila paraqitet me qellim te nxitjes se trupit gjate levizjes se anijes.

Megjithate, pasi natyra e shpejtone pastrimin nga substancat e demshme ne trup gjate

kohes se semundjes, ndersa kjo para se gjithash do te lehtesoje ekuilibrimin e sekrecioneve

te trupit, konjuktivitisi sjell dobi te shumta per trupin, duke perfshire heqjen dore nga:

ushqimet e demshme (himja), nga shikimi i asaj qe eshte e ndaluar; pastrimi nga

substancat e demshme; pastrimi i kokes dhe trupit nga materiali i demshem dhe i

paperdorshem, dhe heqja dore nga ushqimi i trupit dhe i shpirtit me veti te neveritshme,

duke perfshire hidherimin, brengen, melankoline, veprimet e vrazhdta dhe punen e

mundimshme. Njehere hakimi i afte kishte thene: "Mos e gjykoni konjuktivitisin, sepse ai e

menjanon shkakun e verbimit"•.

2. Ilaci per konjuktivitis

Ekzistojne disa lloje te semundjeve te syve, ndersa disa prej tyre kerkojne konsultime me

mjeket specialiste (oftalmologe) te sotem. Sido qe te jete, sic kemi thene disa here me pare

ne kete liber, nuk do te duhej te pergjithesohej ajo qe eshte e individit dhe vendi per te cilin

vlen ilaci i te Derguarit, as nuk do te duhej te kufizohej ajo qe eshte pergjithesuar ne ate

ilac, perndryshe, gabime do te behen pa dyshim. Megjithate, mendimi i pergjithshem i

hakimeve ne raport me ilacin themelor natyror per konjuktivitis eshte pushimi, qetesia dhe

mosferkimi i syrit per te lehtesuar kromen e kapakut te syrit, sepse kjo do te beje qe te

aktivizohen antitrupa specifike, qe do te arrijne ne vendin e sulmuar ne koncentrime te

shumta, si mekanizma mbrojtes natyrore. Nje trajtim i ketille mund te jete i domosdoshem

duke pasur parasysh disa semundje te syrit, edhe atehere kur aplikohen ilace te tjera

natyrore. Ne te vertete syri eshte aq i ndieshem, saqe individi nuk do te duhej ta prekte pa

nevoje, kurse ilaci per semundjet e syve eshte mosprekja e tij.

Pervec pushimit, kur konjuktivitisin e shkakton gazi, mjeket mund te percaktojne gjithashtu

larjen e syve me uje te ftohte, sepse semundja eshte e nxehte dhe nje nxehtesi e tille mund

te ndalet me uje te ftohte. Nga ana tjeter, ne hadithet sahihe eshte shenuar qe njehere

"˜Abdullah bin Me'sudi i kishte thene gruas se vet, e cila ishte semure nga konjuktivitisi:

"Pse nuk po vepron ashtu sic ka porositur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem?

Kjo do te ishte me mire dhe do te sheroheshe me shpejt. Se pari shperlaj syte me uje te

ftohte dhe lutu: "O Zot i njerezve, m'i hiq telashet e mia. Me shero nga kjo semundje, sepse

Ti je Ai i vetmi qe ka ilac per cdo semundje. Zoti i madh, me shero plotesisht dhe mos lejo

qe te me rikthehet semundja'"•.98

Me kete e mbyllim kete kapitull qe ben fjale per udhezimet e Pejgamberit lidhur me

sherimin e konjuktivitisit. All-llahu e di me se miri.

KAPITULLI XXI

Sherimi i katalepsise (paraliza e muskujve)

Ebu Ubejde ne permbledhjen e vet me hadithe garib ka shenuar qe Ebu Osman el-Nahdi ka

thene: Nje grup i njerezve u afrua nen nje peme dhe po hante frutat e saj. Menjehere u

paralizuan sikur te kishte fryre ere e akullt ose sikur nje rryme e ftohte i kishte shtangur

nyjat dhe ekstremitetet e tyre. I Derguari i All-llahut , s.a.v.s., kishte thene: “Ftohni pak uje ne ene dhe iu hidhni atyre ndermjet dy namazeve•.

I Derguari i All-llahut , s.a.v.s., ne kete udhezim kishte keshilluar njerezit qe ta ftohin ujin

naten dhe t’ua hedhin atyre ne mengjes, ndermjet namazit te pare (ezanit) dhe ikametit

(namazit te dyte). Hakimi i afte e kishte komentuar kete udhezim dhe kishte thene: “Ky eshte trajtimi me i mire kunder shtangimit kataleptik (xhumda ahiza ose hidran kulli)―.

Ne te vertete ky eshte nje lloj sulmi kur vetedija dhe ndjenja e dikujt duken te humbura

perkohesisht, ndersa ndonjehere shoqerohet me shtangim muskujsh, me c’rast personi

behet menjehere i pandjeshem, e humb vetedijen ose behet i palevizshem. Nje shtangim i

ketille (kasat) shkaktohet nga vreri i zi, i cili shkakton gelqerizimin e seksioneve te poshtme

te trurit. Ky mund te trajtohet gjithashtu permes shperlarjes se zorreve (klizma). Termi

arab per kete semundje eshte i njohur gjithashtu si hidran kulli dhe nenkupton shtangimin e

plote te trupit dhe humbjen e ndjenjave. Trajtimi i permendur mund te jete karakteristik

vetem per banoret e Gadishullit Arabik dhe te vendeve me klime te ngjashme. Kushtet

atmosferike atje jane te nxehta dhe te thata, ndersa lengjet e trupit te dobeta, prandaj

derdhja e ujit te ftohte ne trupin e personave qe jane goditur nga gjendja e mungeses se

vetedijes ose e humbjes se kujteses, katalepsi, do te shkaktoje shok, dhe do te ndihmoje ne

rigrupimin e fuqive te tyre. Kjo do te nxite funksionet motorike te trupit per te reaguar dhe

per ti nxjerre jashte shkaktaret, prandaj do te rezultoje me permiresimin e gjendjes,

natyrisht, me lejen e All-llahut.

KAPITULLI XXII

Koncentrimi i semundjes dhe ilaci

Sherimi i helmit me antoidotin e tij

Ebu Hurejre ka treguar se i Derguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thene: Nese miza bie ne pijen

tende, se pari e zhytni ne te, pastaj e hiqni, sepse njeri nga krahet e saj perhap semundjen, ndersa krahu tjeter ilacin e semundjes•.99 Nje hadith i ngjashem eshte transmetuar edhe

ne Sunen e Ibn Maxhxhes.

Ky hadith shpjegon dy aspekte te rendesishme: njeri lidhet me fikhun, ndersa aspekti tjeter

eshte mendim mjekesor. Sa i perket te parit, ai eshte i qarte dhe konciz. Ai lejon qe, nese

ngordh miza qe ka rene ne pije (leng), kjo gje nuk e ndryshon pastertine (taharet) e lengut.

Te gjithe ulemate pajtohen me kete mendim. I Derguari i All-llahut , s.a.v.s., ka keshilluar

qe insekti te zhytet para se te nxirret prej lengut ne te cilin ka rene. Kjo nenkupton se miza

me siguri do te ngordhe nese bie ne leng ose ne nje gjelle te nxehte dhe kjo gjendje e ka

ndryshuar (fesad) pastertine e nevojshme te gjelles. I Derguari i All-llahut , s.a.v.s., do ta

vleresonte ushqimin ose lengun si jo te paster dhe do ti derdhte. Por, ne vend te kesaj, ai

ka keshilluar qe te ndreqet demi dhe te rivendoset ekuilibri. Per pasoje, kjo e drejte pastaj u

perhap me tej dhe arriti aq larg, saqe mbuloi tere zinxhirin e insekteve te rendit

Hymenoptera, duke i perfshire bletet, grerezat ose cilindo atropod te vogel, si merimanga

dhe insekte te ngjashme. Prandaj, rregullat juridike te te Derguarit te All-llahut jane bere te

pavlefshme kur semundja eshte me e rende dhe nuk mund te zbatohet nese nuk ekziston

shkaktari i drejtperdrejte. Ne kete rast, pasi shkaktari i drejtperdrejte me pasterti te

percaktuar eshte gjaku, ashtu sic eshte kongestioni vaskular i gjakut te kafshes se

ngordhur, e pasi insektet e rendit Hymenoptera dhe disa antropode te tjere nuk hyjne ne

kete kategori, rregullat e pastertise se percaktuar nuk kane te bejne me to.

1. Pastertia e percaktuar (tahara)

Ebu Said el-Hudri, r.a., e ka komentuar gjithashtu kete teme dhe e ka shpjeguar me faktin

se eshtrat e kofshes se ngordhur nuk jane konsideruar te papaster (dhe mund te perdoren

si instrumente per te drejtuar). Prandaj, pasi kjo eshte e arsyeshme kur behet fjale per

kurrizoret, qe, kur kafsha eshte e ngordhur, ajo gjithashtu mbart ne vete lageshtire,

mbeturina dhe gjak te prishur, kongestione (dhe akumulime te tjera te materialeve te

dezintegruara, atehere cfare ndodh me insektet e tjera te rendit Hymenoptera), te cilet nuk

e mbajne nje lageshti te tille te prishur, kongestionin e gjakut ose materiale te

dezintegruara? Me siguri se insekte te tilla nuk mund ta demtojne pastertine e percaktuar te

ushqimit ose te ujit. Ibrahim el-Nahi , r.a., i pari e ka perdorur termin ma la nefse lehu 100

ne pershkrimin e insekteve. Me vone skolastiket myslimane e pranuan kete term (nefes,

nefs) dhe e perdoren ne veprat e veta

2. Pasojat mjekesore

Sa i perket shpjegimit mjekesor: Ebu Ubejde e ka mbeshtetur mendimin se zhytja e mizes

para se te nxirret nga lengu ben qe ajo te liroje antitoksin, ashtu sic ka vepruar me heret

duke e sekretuar toksinin (ne fillim te gjendjes se saj fillestare jo te mire, luftes per

mbijetese pas renies ne materien e lengshme). Ne te vertete mizat bartin nje substance

helmuese, e cila eshte prove per kromen dhe enjtjen qe jane pasoja te (thumbimit)

kafshimit te saj.101 Ky eshte mekanizmi i tyre mbrojtes dhe per tiu kundervene, i Derguari

i All-llahut , s.a.v.s., ka kerkuar qe miza te zhytet ne leng para se te nxirret prej tij, ne

menyre qe helmi te luftohet me kunderhelmin e tij, te cilin All-llahu i gjithefuqishem e ka

vene ne krahun tjeter te mizes. Ne te vertete mjeket kane zbuluar se miza spanjolle ka

helmin e saj ne njerin krah, kurse antidotin ne krahun tjeter. Ky eshte udhezimi qe del nga

udhezimi (mishkat) i te Derguarit dhe thesari i frymezimeve hyjnore. Pika e arritjes se kesaj

mencurie eshte ne diturine e Tij te pafund, kurse Ai e frymezon ate qe e ka percaktuar qe

me pare me masa te caktuara.

Lidhur me kete teme, mjeket e kishin zakon me heret qe te pershkruanin nje perzierje

budrash te mizave spanjolle102, qe merret se brendshmi si diuretik dhe si afrodiziak, dhe se

jashtmi si ngacmues i lekures, qe ndonjehere te trajtoje thumbimin letal te grerezes dhe te

akrepit (lat. Euscorpius flavicaudus).103 Kantaride te ketille jane perdorur gjithashtu per

sherimin e pezmatimit te nyjave limfatike te syve (lat. Lymphadenitis, arab. shara), dhe me

kete, pasi miza te nxjerre koken, ekuilibri qendron aty qe te pudroset dhe pastaj te ferkohet

zona e infektuar. Perdorimet e tjera te insekteve hemipterane dhe te tjerave te rendit te

Hymenoptereve perfshijne edhe apioterapine104 (arab. el-mualaxha bi-zebib el-nahl), e cila

e perdor helmin e bletes per sherimin e semundjeve te llojllojshme. All-llahu e di me se

miri.

KAPITULLI XXIII

Trajtimi i pucrrave dhe i te thateve

Ibn el-Sinni ne librin e vet ka permendur mjekimet e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, , i cili njehere kishte shkuar te njera nga grate e veta dhe ia kishte pare te

thatin ne gisht. Per kete e kishte pyetur: "A ke pluhur plishi te mersines?105 Ajo e pohoi.

Pastaj i Derguari i tha: "Vere ne gishtin tend dhe lutu: "Zoti im, qe ke fuqi ta zvogelosh ate

qe eshte me e madhe dhe te rrisesh ate qe eshte me e vogel, zvogeloje ate qe me ka dale

ne gisht"•.106

Zarira107 eshte ilac indian qe behet nga plishi i mersines (lat. Hermarthria), qe eshte i

nxehte dhe i thate. Ndihmon ne eleminimin e enjtjes se barkut dhe melcise; e sheron

akumulimin abnormal te fluideve ne zgavrat e trupit (dmth. edemi ose semundja e ujit);

dhe e forcon zemren per shkak te aromes se vet te mire.

Ne Sahih eshte shenuar se Aishja , radiallahu anhu., ka thene: "Gjate qendrimit ne haxhin

lamtumires e kam lyer me vaj plish mersine dy here te Derguarin e All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, nje here para veshjes se ihramit dhe heren tjeter pasi e veshi"•.108

I thati eshte pezmatim i nje pjese te indit te trupit qe mbledh qelb ne nje "ishull"•, kurse

shkaktohet nga infeksioni lokal. Nxehtesia e tij, natyrisht, eshte kah siperfaqja, kurse vete

ai ka nevoje te piqet dhe te eleminohet. Plishi i mersines eshte nje ilac tradicional qe eshte

perdorur per kete qellim, dhe vec kesaj ka edhe arome te mire dhe e ftoh temperaturen e te

thatit. Po kete mendim e ka shprehur edhe Ibn Sina, i cili shton: "Nuk ka asgje me te mire

qe do ta ndalte temperaturen e te thateve sesa lyerja me krem qe eshte perfituar nga

pluhuri i plishit te mersines dhe qe eshte perzier me gjethe trendafili (petalet) dhe uthull"•.

KAPITULLI XXIV

Sherimi i enjtjeve dhe i ekcemit te lekures me depertime (te lekures)

Aliu , radiallahu anhu., ka treguar: "Njehere isha duke shkuar me te Derguarin e All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, per te bere vizite nje te semure qe vuante nga enjtja ne shpine.

Ajo qe kujdesej per te, tha: "˜ O i Derguar i All-llahut, kjo gjendje eshte ketu qe prej nje

kohe te gjate!' I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e pa vendin e enjtur dhe

tha: "˜Ia hapni ate vend'"•. Aliu , radiallahu anhu., e shpjegoi keshtu: "Shkuam vetem pasi

e hapen vendin e enjtur dhe te pezmatuar (hapja e lekures me teh per te nxjerre prej andej

apscesin109), ndersa i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte mbikeqyrur

tere veprimin"•.110

Ebu Hurejre , radiallahu anhu., ka shenuar gjithashtu se i Derguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, e luti mjekun qe te lancinoje abdomenin per ta thare lukthin nga lengjet e

prishura (lat. Sepsis) dhe te mbeturinave te patretura te cilat pastaj do te nxirreshin duke i

thithur. Dikush e pyeti: "O i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, a eshte e

dobishme mjekesia?"• Ai u pergjigj: "Ai qe e krijoi semundjen, e ka zbuluar gjithashtu

ilacin efikasiteti i te cilit i bindet vetem urdhrit te Tij"•.

Kruarjet (ekcemi) dhe enjtjet e lekures

Enjtja eshte e perbashket per te gjitha semundjet. Ajo eshte pasoje e prishjes se kater

sekrecioneve themelore te trupit (ahlat), pervec lengjeve te gabuara dhe gazrave te dendur

ne trup.Nese enjtja mbledh ne lekure, ajo quhet apsces (hiraxh; i thate). Kryesisht, enjtja e

nxehte perfundon ne keto tri menyra: piqet, dendesohet ose forcohet. Trupi i shendoshe do

ta ndale infeksionin, do ta zbertheje dhe do ta nxjerre nepermjet sistemit, qe eshte menyra

me e mire per zhdukjen e infeksionit. Perndryshe, antitrupat do ta pjekin infeksionin, do ta

shnderrojne ne materie te dendur te bardhe dhe do ta drenazhojne neper piken e derdhjes

ne siperfaqe te lekures. Perndryshe, nese lengu i verdhe ne te bardhe dendesohet, dhe nese

trupi nuk eshte ne gjendje ta nxjerre jashte, atehere individi duhet te kerkoje ndihmen e

mjekut per ta lancinuar ose qe t'i perdor metodat e tjera te njohura mjekesore per heqjen e

te thatit. Lancinimi (batt) sherben per dy qellime: drenazhimin e substances se prishur dhe

eleminimin e papastertive te tjera te mundshme nga vendi i semure.

Sa i perket udhezimit te Pejgamberit ne hadithin e dyte qe lidhet me kerkimin e

Muhammedit , salaAllahu alejhi we selem, qe mjeku te lancinoje abdomenin e pacientit per

ta drenazhuar sepsen nga lukthi i tij (xhavi), disa mjek jane me te kujdesshem sesa mjeket

e tjere ne kete ndermarrje. Disa hakime e trajtojne xhavin si edem (semundja e ujit)111,

qe eshte akumulim abnormal i fluideve te prishura ne qeliza, inde ose ne zgavrat e trupit

dhe qe shfaqet ne vendet e enjtura dhe ne fryrjet neper pjese te ndryshme te trupit, ku

shkaktohet akumulimi i fluideve. Ashtu sic e kemi shpjeguar me heret, ekzistojne tri lloje te

semundjes se ujit: semundja lekurore e ujit (Conjuctiva), e cila i godet indet dhe eshte me

seriozja; semundja abdominale e ujit (Edem), e cila mund ta godase gjithashtu melcine,

dhe semundja membranore112 e ujit, e cila shkakton fryrjen e abdomenit nga akumulimi i

gazrave ose ajrit ne zorren e holle ose ne zgavren peritoneale; semundja mebranore e ujit

shkakton fryrje dhe akumulime te mbledhjes se zorreve si pasoje e depertimit te sekrecionit

dhe gjakut ne trup dhe ben qe lukthi te ngjaje si nje fuci. Semundja membranore e ujit

eshte me serioze se semundja abdominale, ku fluidet e sepsit akumulohen ne pjeset e

poshtme te abdomenit dhe shkaktojne qe zorret te tingellojne si uji joharmonik ne nje

barkaliq. Megjithate, njeri nga trajtimet e mundshme per kete semundje (i perdorur me

heret) eshte drenazhimi jashte i lengut te demshem me ane te lancinimit, kurse kjo kategori

e operacionit eshte konsideruar njesoj si flebotomia ose nxjerrja e gjakut te prishur jashte

venes, mirepo kjo bart ne vete rrezik serioz. Perkunder kesaj, hadithi i cituar ka dhene nje

leje kategorike per lancinimin ne menyren sic e kane bere mjeket e asaj kohe. All-llahu e di

me se miri

KAPITULLI XXV

Vizita nje te semuri

Ebu Se'id el-Hudri , radiallahu anhu., ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, ka thene: "Kur e vizitoni nje te semure, e ngushelloni, edhe pse ai ngushellim

nuk e nderron fatin e tij, por do t'ia zbuse shqetesimet e tij dhe do ta freskoje shpirtin e

tij"•.113

Ne kete hadith ka shprehje te simpatise, si shprehje me fisnike e bashkevuajtjes, si dhe

menyra me e pershtatshme e sherimit. Nje qendrim i ketille do ta largoje shqetesimin nga

vizitori, do ta freskoje shpirtin e tij dhe do t'ia vere zemren ne levizje. Me vone, kjo do te

ndihmoje ndryshimin e "natyres"• se tij qe te tejkaloje pasojat, e ndonjehere do te

dobesoje ose edhe do te zvogeloje simptomat dhe do te munde shkaktarin e semundjes. Ky

eshte qellimi qe vjen menjehere pas thirrjes se mjekut dhe eshte mundesia qe mjeku mund

te ofroje, e kjo eshte te ngushelloje zemren e te semurit.

Ne te vertete terapia simpatike ndonjehere mund te beje cudira ne sherimin e semundjes

ose ne lehtesimin e pasojave te saj. Shpeshhere nje mbeshtetje e tille mbitokesore e

ndihmon shpirtin e njeriut, e forcon vullnetin e pacientit dhe i afteson proceset e tij

psikofizike per ta mposhtur semundjen. Kur personi i dashur, i respektuar dhe i nderuar e

viziton te semurin, individi mund te vertetoje me syte e vet se kjo vizite e forcon shpirtin e

te semurit dhe e mbush optimizem duke e gjalleruar permes fjaleve te embla dhe te mira

qe ia thote vizitori, por edhe vetem prania e tij i sjell qetesi zemres se pacientit. Faktore te

tille ekuilibrues dhe pozitive jane disa nga dobite nga vizita te semurit. Si rezultat i kesaj,

vizita te semurit ofron kater lloj dobish, si: dobi momentale per pacientin per te ndihmuar

rikonstruktimin e gjendjes se vet trupit dhe disponimit me lejen e All-llahut; dobi per

vizitorin; dobi qetesuese per familjen e te semurit dhe mbi te gjitha ka dobi konstruktive

per tere bashkesine.

Me heret kemi pare bashkevuajtjen dhe dashurine e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, ndaj ashabeve te vet kur i kishte vizituar derisa ishin te semure, kur me ze

te bute e kishte pyetur te semurin mbi shkallen e shqetesimit te tij, gjendjen dhe ndjenjat e

atij casti. Ai ia kthente disponimin e humbur te semurit dhe, duke ia vene doren e tij mbi

ballin e te semurit dhe ndonjehere ne gjoksin e tij ndermjet gjinjve dhe lutej per te. Ai

percaktonte gjithashtu ilacin e vertete per gjendjen e tij dhe ndonjehere i Derguari i All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, merrte abdest dhe ia lante fytyren ose trupin e te

semurit dhe shtonte: "Je mire dhe shendoshe. Kjo mund te jete vizite pastruese e meshires

se Zotit"•.114

Kjo eshte miresjellje e plote, trajtimi me fisnik dhe karakteristike e vertete e sjelljes.

KAPITULLI XXVI

Terapia dietale

Është më i mirë shërimi i trupit me ilaçe dhe ushqim me të cilin është mësuar pacienti, sesa

t’i jepen ilaçe që mund të jenë të dëmshëm për të. Ky është një parim i rëndësishëm, të

cilin duhet ta respektojë mjeku. Nëse ai nuk e respekton këtë parim mjekësor themelor,

mjeku do të mund t’i shkaktonte dëm pacientit duke menduar se është duke i ndihmuar. Në

të vërtetë vetëm një mjek i paditur do të japë ilaçe të përgjithshme që i gjen në librat e

mjekësisë, sepse “ilaçi i vërtetë” dhe ushqimi duhet të jenë në përputhje me prirjen

natyrore të pacientit. Të marrim për shembull fermerët, beduinët dhe të tjerët që janë

mësuar me një mjedis të vrazhdë jetësor dhe, duke qenë se pijet, si: lëngu i lëkoit, lëngu i

petaleve të trëndafilave ose lëngje të përfituar nga zierja e barërave të tjera delikate e

ndihmojnë shumë pak sistemin e tyre, e sidomos sistemin e fëmijëve gjithnjë e më nazeqar

të qyteteve, shtesat dhe gjellët e shijshme i ofrojnë shumë pak sistemit të tyre. Mjekët me

përvojë do të pajtohen me këtë.

Mirëpo, siç e kemi arsyetuar këtë në kapitullin paraardhës, ai që mendon për mjekësinë e të

Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, do të pajtohet me atë që ajo duhet të

jetë relevante me gjendjen e caktuar të pacientit, me mjedisin dhe me zakonet lokale. Ky

është njëri nga parimet e mjeshtërisë së shërimit që mjeku duhet ta vlerësojë në punën e

vet. Arabët e kanë respektuar shumë Harisi bin Kaladahun, i cili për ta ka qenë si Hipokrati

nga Kosta për grekët. Ky mjek i arabëve ka menduar në këtë mënyrë: “Imponimi i heqjes

dorë nga ushqimi dhe pijet është ilaçi më i mirë” dhe “Shëroni secilin njeri në përputhje me

atë me çka i është mësuar trupi i tij”. Të gjitha këto mendime të rëndësishme e kanë

përcaktuar përmbledhjen e praktikës mjekësore atëherë dhe shekuj më vonë. Kanë thënë

gjithashtu se Haris bin Kaladahu i ka thënë njërit prej pacientëve të vet: “Pije ilaçin dhe hiq

dorë nga ushqimet”. Mendonte në heqjen dorë plotësisht (lat. Nestitherapia ose

Limotherapia), që është njëri ndër trajtimet më të mira për shumicën e sëmundjeve që

lidhen me ngrënien e ushqimit, gëlqerizimet e mprehta gastrointensinale ose kapsllëku i

rëndë, gjë që është shumë më mirë sesa trajtimi i menjëhershëm me purgativë ose

laksativë, që gjendja të zbutet në mënyrë të natyrshme për shkak të pengesave në tretjen e

ushqimit (lat. Dispepsa), të kalbëzimit të sekrecioneve të trupit, të mykjes, shqetësimit ose

të komplikimeve të tjera në procesin e tretjes së ushqimit.

Sa i përket thënies: “Barku është vendi i çdo sëmundjeje”, kjo lidhet me barkun muskulor,

një organ në formë thesi, që i ngjan një kungulli prej qelqi.115 Pjesa e brendshme e tij

është e përbërë prej komponenteve neurofibriloze (lat. neurofibrila; arab. lif), të zgjatura

dhe të ndara mes veti me tri shtresa indesh lidhëse: një vertikal, një horizontal dhe i treti

diagonal. Hapësira (e brendshme) e lukthit (lat. Ostium) përbëhet kryesisht nga enë të

gjakut, fundi i tij është muskulor ose i përbërë nga mishi dhe muskujt (Carneous), ndërsa

pjesa e brendshme është fibriotike (penjëza muskulore). Lukthi është organ i tretjes dhe

është i vendosur në mes të abdomenit, ndërmjet ezofagut dhe zorrëve të holla. Është i

vendosur pjerrtas nga ana e djathtë e trupit, kurse është i krijuar ashtu që të paraqet

diturinë subtile që mund ta imagjinojë vetëm Krijuesi i urtë. Një organ i këtillë, për të cilin

flet Haris bin Kaladahu, është vendi i çdo sëmundjeje, sepse ai është organ nëpër të cilin

kalon ushqimi nga ezofagu dhe ruhet derisa të fillojnë proceset e hershme të tretjes

(digestionit), që njihen me emrin tretja (digestioni) e parë. Kur përfundon tretja, përbërësit

kalojnë në mëlçi dhe më tej deri në zorrët e holla ku kryhet pjesa më e madhe e tretjes.

Pjesët që nuk janë përdorur (që nuk janë tretur) trupi nuk mund t’i tretë në tërësi për shkak

të vëllimit të tij, për shkak të patretshmërisë, kalbëzimit ose përzierjes së gabueshme apo

kombinimit të të gjithë faktorëve, prandaj së bashku me sedimentet e tjera ato kalojnë

nëpërmjet valëve të kontraktimit muskulor në zorrën e trashë dhe nxirren jashtë si ndyrësi.

Atë që trupi nuk mund ta nxjerrë jashtë në mënyrë natyrore për shkak të absorbimit të

gabueshëm do të qëndrojë si mbeturinë dhe do t’i nënshtrohet ndryshimeve degjenerative

dhe pamundësia për shërimin me ilaçe të caktuara do të shkaktojë sëmundje.

Për këtë shkak, Haris bin Kaladahu e ka quajtur lukthin “vend i çdo sëmundjeje”. Kjo është

sikur ka bërë iluzion në nevojën që njerëzit të kontrollojnë futjen e ushqimit në lukth, pra

ushqimin që hanë, ta frenojnë dëshirën e madhe (nefs) për ngrënie dhe, në vend të

dëshirës jonormale për të ngrënë sa më shumë (fagomania), t’i respektojnë rregullat dietale

dhe të ngrënies me masë.

Kjo shprehi e dëmshme mund ta tejkalojë natyrën personale, prandaj për këtë shkak kanë

thënë: “Shprehia është natyra e dytë e njeriut”. Kjo është kështu për shkak se shprehia

mund të bëhet forcë tërheqëse e fuqishme, e pakontrolluar dhe e vazhdueshme që rregullon

ritmin e individit dhe e modifikon sjelljen e tij.

Ta krahasojmë këtu ndikimin e një substance te tre persona, trupi i të cilëve është mësuar

me lloje të ndryshme ushqimesh, edhe pse ata mund të kenë karakteristika të ngjashme në

rajone të ndryshme. Të tre trupat kanë temperament të ngrohtë (si përzierja e katërt

sekrecioneve themelore trupore) në rininë e tyre. Njëri trup është mësuar të hajë ushqim të

nxehtë, i dyti ushqim të ftohtë, ndërsa i treti ushqim të lehtë. Nëse personi i parë ha mjaltë,

ai nuk do ta dëmtojë sistemin e tij, mirëpo nëse ha personi i dytë, mjalti me siguri do t’ia

ngacmojë sistemin e tij, kurse sistemi i personit të tretë do të ketë pasoja të lehta. Prandaj,

shprehitë luajnë rol kryesor në ruajtjen e shëndetit dhe në shërimin e sëmundjes.

Prandaj mjekësia e të Dërguarit është mbështetur në ilaçe që janë kompatibilë me secilin

individ dhe që janë në përputhje me shprehitë e ushqimit dhe të ngrënies, sepse nuk ka

mjekësi më të mirë se kjo.

Planifikimi i dietës

Dieta e pacientit duhet të planifikohet me kujdes dhe varësisht nga propozimi i mjekut. Kjo

shtrihet ndërmjet dietës së plotë dhe të dietës tepër të domosdoshme. Në rastin e dietës

tepër të domosdoshme, shujtat duhet të jenë të pasura me vlera ushqyese, që treten lehtë

dhe të shijshme dhe duhet të jenë në përputhje me ushqimin e zakonshëm të pacientit.

Lidhur me këtë temë, në Dy sahiha është shënuar se Aishja , radiallahu anhu., ka thënë se

kur dikush nga familja e tyre kalonte në ahiret, gratë mblidheshin, planifikonin dhe pastaj

shpërndaheshin nëpër shtëpitë e veta për të përgatitur pjesën e ushqimit të vet për t’i

ndihmuar familjes së pikëlluar të të vdekurit. Aishja , radiallahu anhu., zakonisht i pyeste

gratë për të përgatitur gjellën në tenxheren tabline, ku zihej supë me krunde të ëmbëlsuara

me mjaltë. Aishja , radiallahu anhu., përgatiste një tenxhere me bukë të ulur, mish dhe

supë me mish (sarid) dhe i hidhte sipër talbin . Aishja , radiallahu anhu., pohonte se e

kishte dëgjuar të Dërguarin e All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, që kishte thënë:

“Talbina e ngushëllon zemrën më të fshehtë të të sëmurit dhe e zvogëlon pikëllimin e

tij”.116 Aishja , radiallahu anhu., kishte treguar gjithashtu se i Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Kur ju godet ajo që ju ngjall krupën, përdorni supë

kalorike dhe të këndshme (talbina) për ta kaluar këtë gjendje”.117 Në hadithe është thënë

gjithashtu që kur dikush sëmuret në shtëpi të të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ai do ta mbante një tenxhere supë (burma) në zjarr derisa pacienti të kalonte njërën

nga dy skajshmëritë – përmirësimin e qëllimshëm, ose vdekjen. Kur dëgjonte se dikush

ishte sëmurë, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, do të thoshte menjëherë:

“Ushqehuni me supën talbina, sepse ajo e shpërlan dhe e pastron lukthin e pacientit njësoj

sikur dikush prej jush kur e pastron baltën nga fytyra”.118

Imam Buhari ka shpjeguar se talbina, është një supë e lehtë me mish, që i ngjan qumështit.

Një supë e tillë solide, që tretet lehtë, e ushqyeshme dhe ndonjëherë pa mish, është mjaft

ushqyese dhe ndihmon në lehtësimin e stresit dhe pikëllimit. Dobitë e talbinës janë në

supën me mish dhe miell elbi të zier me krundet e veta. Ndryshimi themelor ndërmjet kësaj

supe dhe supës së zakonshme prej elbi dhe mishi qëndron në faktin se elbi zihet plotësisht,

kurse në supën talbina elbi është i miellzuar, gjë që bën që të dallojnë përbërësit ushqyes.

Siç e kemi thënë më sipër, shprehitë e zakonshme të ushqimit luajnë rol të rëndësishëm në

rritjen e dobive nga ilaçet dhe përbërësit e ushqyeshëm. Sa i përket banorëve në qytetet e

urbanizuara, duket se uji i vluar i elbit përputhet me sistemin e tyre të tretjes. Në të vërtetë

kur elbi zihet plotësisht, përbërësit e tij ushqyes kalojnë nëpër sistem dhe ofrojnë pak dobi.

Megjithatë, pirja e supës me mish të përgatitur me miell elbi të nxehtë ndihmon në

shpejtimin e kalimit të përbërësve të saj në sistemin e pacientit, vepron si një purgativ i

fuqishëm dhe vërtetohet si një mjet i sigurt në përparimin e natyrës së individit dhe në

mbrojtjen e anës së brendshme të lukthit.

Sa i përket hadithit:” Talbina e ngushëllon zemrën më të fshehtë”, kjo këtu tregon kardinë e

lukthit (pjesa e sipërme e lukthit), që do të thotë se e ngushëllon trupin dhe e zbut lukthin.

Sa i përket zvogëlimit të pikëllimit të pacientit, All-llahu e di më së miri, pikëllimi dhe

hidhërimi i ftohin sekrecionet e trupit dhe e dobësojnë mbrojtjen e trupit, sepse shpirti (ruh)

i individit mbështetet në zemër, e cila është vendndodhje e tij natyrore. Pirja e një supe të

tillë me mish e ngroh lukthin, e reanimon mbrojtjen e trupit dhe e zvogëlon traumën e

individit të shkaktuar nga telashet. Të tjerët mund të thonë se supa me mish do të

zvogëlojë telashet e individit për shkak se liron shpirtin e pacientit dhe për shkak se

përmban substanca freskuese që janë pjesë përbërëse të disa gjellëve. Thuhet se pikëllimi e

dëmton trupin, e sidomos lukthin. Natyrisht, mungesa e ushqimit e ndihmon shumë këtë

gjendje. Megjithatë, një supë e tillë e nxehtë me mish do ta qullë lukthin, do ta forcojë dhe

do ta mirëmbajë, ndërsa veprimi i këtyre efekteve do të arrijë në zemër. Nga ana tjetër,

shpeshherë, kur është në stres, lukthi i pacientit prodhon sasi më të madhe të lëngjeve të

lukthit dhe akumulon jargë dhe qelbëzim; domethënë, pirja i supës prej elbit të zier me

mish ndihmon shpërlarjen e akumulimeve të tilla të panevojshme njësoj si edhe qetësimi i

trupit, kthimi i aftësisë së tij mbrojtjëse, tejkalimin e shqetësimeve, ekuilibrimin e

sekrecioneve të brendshme, ngritjen e individit në aspektin shpirtëror dhe ndihmën që i

jepet atij për ta rivendosur ekuilibrin. Kjo vlen dhe është e vërtetë sidomos për banorët e

qytetit të bekuar të Medinës, të cilët janë mësuar të hanë bukë elbi, i cili kryesisht ka qenë

burimi kryesor i energjisë së tyre, sidomos kur mielli ka qenë mall i shtrenjtë. All-llahu e di

më së miri.

KAPITULLI XXVII

Shërimi nga helmimi me ushqim

Shtatë vjet pas Hixhres, pas marrëveshjes së paqes në Hejber, me të cilën marrëdhëniet

hebraito-myslimane u kthyen në gjendje normale, hebraikja nga Hejberi me emrin Zejneb

bint Haris e kishte pjekur një dele dhe ia kishte sjellë dhuratë të Dërguarit të All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem Lidhur me këtë çështje, Abdu-Rrahman bin Ka’b bin Maliku kishte

shënuar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte ulur ta hante së bashku

me ashabët. Pranë tij ishte ulur Bishr ibn el-Bera’, i cili, pasi kishte hëngër kafshatën e parë,

i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte ngritur në këmbë menjëherë dhe

kishte thënë: “Ndalni atë grua!”. Kur e kishin sjellë para tij, ai e kishte pyetur: “A e ke

helmuar këtë dele?” Ajo ishte përgjigjur: “Kush të tha?” Duke mbajtur në dorë një copë të

cilën kishte filluar ta hante, ishte përgjigjur: “Më tha kjo këmbë”. Pasi gruaja e pranojë

krimin e vet, tha: “Mendova se, nëse je gënjeshtar, kjo do të të shkaktonte fundin tënd, por

nëse je i Dërguar i vërtetë, ajo nuk do të të bënte asnjë dëm”. Pastaj i Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, e kishte liruar atë grua të shkonte në punë të vet. Pastaj kishte

bërë tri ditë flebotomi dhe u kishte thënë ashabëve të vet të bëjnë si ai. Mirëpo, një

kafshatë që e kishte hëngër Bishri kishte qenë fatale (vdekjeprurëse).119

Në një transmetim tjetër është thënë se një ashab me emrin Ebu Hind nga Medina i kishte

bërë flebotomi në pjesën e sipërme të shpinës së të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, dhe ia kishte lëshuar gjakun në një kupëz, duke ia prerë venën sipërfaqësisht .

Ky helm e kishte përfshirë tërë trupin e tij, kurse tre vjet më vonë, në kohën sa zgjati

sëmundja e tij e fundit, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte thënë:

“Edhe tani vuaj nga pasojat e helmit të mishit të deles që e kam ngrënë në Hejber”.120

Helmimi me ushqim ndodh për shkak se njeriu ha substanca kimike helmuese ose

mikroorganizma dhe toksinet e tyre. Ka shumë lloj shërimesh nga helmimi me ushqim.

Gjithmonë dhe më së miri është që të kërkohet ndihma e parë. Megjithatë, mjekët e

trajtojnë çdo rast të helmimit me ushqim në përputhje me llojin, substancën dhe sasinë e

ushqimit të helmuar që është ngrënë, natyrisht nëse dihet. Ky shërim kryesisht kryhet me

disa lloje purgativësh agresivë, duke nxitur të vjellat, duke bërë detoksifikimin, me

hematokatarzë, duke pastruar lukthin dhe traktin intestinal, si dhe duke pirë antidotin ose

kundërhelmin121 adekuat dhe ilaçe pas përmirësimit, kur trajtimi është kryer menjëherë

dhe varësisht nga suksesi i tij.

Nëse i helmuari nuk mund të trajtohet menjëherë nga mjeku, atëherë ai duhet të nxitet të

vjellë menjëherë, të bëjë purgacionin, kurse trajtimi më i mirë në kohën e të Dërguarit të

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, në rrethana të këtilla, ka qenë lëshimi i gjakut me

anë të flebotomisë. Kur helmimi me ushqim ndodh në vise të nxehta dhe në stinën e

nxehtë, atëherë helmi përhapet shpejt në sistemin e individit me anë të qarkullimit të gjakut

dhe shpërndahet nëpër vena e arterie për të arritur më në fund në zemër. Pasi të arrijë në

zemër, pasoja është e kobshme. Pra, gjaku është medium që e bart helmin deri te zemra

dhe në pjesë të tjera të paprekura të trupit. Viktima e helmimit me ushqim duhet të

shpejtojë për ta nxjerrë nga trupi sa më shpejt toksinin vdekjeprurës, e sidomos me anë të

lëshimit të gjakut, sepse ky proces do ta nxjerrë jashtë gjakun e helmuar dhe bashkë me të

edhe mjaft helm, i cili tashmë ka depërtuar në qarkullimin e gjakut. Nëse zbatimi i këtij

procesi kryhet me sukses, ndërsa purgacioni bëhet i plotë dhe shpejt, helmi nuk do të

shkaktojë pasoja fare ose fare pak. Në këtë kuptim, helmi ose do të nxirret plotësisht, ose

do të pengohet veprimi i tij i mëtejshëm.

Kur i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka përdorur flebotominë në pjesën

e sipërme të shpinës, ku shpatullat (Scapula) janë më së afërmi me zemrën, në vendin ku

mund të bëhet flebotomia, helmi është mënjanuar vetëm pjesërisht, ndërsa efektet e tij

janë reduktuar në një vuajtje të lehtë nga e cila i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ka vuajtur tri vjet pas helmimit. Në urtësinë e Vet të hollësishme, All-llahu i

gjithëfuqishëm e kishte qëllim që ta shpërblejë të Dërguarin e Vet me post të bekuar dhe të

nderuar të martirit, “...në mënyrë që All-llahu të plotësojë atë që është dashur të

ndodhë...(El Enfalë, 42) Ky shpjegon gjithashtu rëndësinë e fjalëve që All-llahu ua kishte

drejtuar hebrenjve në Kur'an, ku thotë:

“...E sa herë që u erdhi ndonjë i dërguar me çka nuk u pëlqeu juve, a nuk u bëtë kryelartë

dhe disa prej tyre i përgënjeshtruat e disa i mbytët!” (El Bekare, 87)

Në fund të versetit All-llahu i gjithëfuqishëm e ka përdorur kohën e kaluar për foljen

“përgënjeshtruat”, kurse kohën e tashme për foljen “i mbytët”, duke përfshirë të Dërguarin,

ardhja e të cilit dihej në shkrimet e tyre, e të cilin e pritën në atdheun e tyre. All-llahu e di

më së miri.

Shërimi dhe kundërvënia akteve (sihru) të magjisë

Magjepsja është sëmundje dhe gjendje jo e rregullt që duhet të trajtohet si të gjitha

parregullsitë e tjera. Ndër simptomat e saj janë: mashtrimi, shikimi imagjinar, magjepsja,

mahnitja dhe kuptimet e gabueshme, përpos treguesve të tjerë, të cilët kohë pas kohe

mund ta mashtrojnë perceptimin e drejtë të individit .

Udhëzimi i të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, në këtë fushë është ndarë

në dy sfera: eleminimi i “aktit” kriminal dhe kryerja e purgacionit dhe ekuilibrimi i

sekrecioneve të trupit. E para është më konseguente dhe kushtëzon zbulimin e “aktit”

kriminal, eleminimin dhe zhdukjen e tij.

Lidhur me këtë temë, Aishja , radiallahu anhu., ka treguar122 se një anëtar i fisit Beni

Zurejk, i njohur me emrin Lubejd bin al A’sam e ka kryer një “akt” të keq kundër të

Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili më vonë kishte ndier disa dhembje

koke të veçanta, disa shqetësime dhe dobësi të përgjithshme. Një ditë i Dërguari i All-llahut

, salaAllahu alejhi we selem, ishte duke pushuar në shtratin e vet, kur dy meleq i qëndruan

pranë kokës. Njëri prej tyre pyeti: “Nga se vuan?” I dyti u përgjigj: “Është i magjepsur”.123

Pastaj meleku i parë pyeti: “Kush e magjepsi?” I dyti u përgjigj: “Lubejd bin el-A’sam”.

“Si?”, pyeti i pari, kurse i dyti u përgjigj: “Ai e bëri këtë duke përdorur krehrin e të

Dërguarit, pak qime flokësh që kanë mbetur në krehër dhe një kore të polenit të palmës”. I

pari pyeti: “Ku i groposi?” I dyti u përgjigj: “I groposi brenda pusit Sarvan”. Pak çaste më

pas i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i hapi sytë dhe u kthye kah Aishja ,

radiallahu anhu., dhe i tha: “Oj Aishe, All-llahu më tregoi për atë që e pyeta”, dhe i tregoi

çka i kishte ndodhur. Duke përshkruar burimin, ai shtoi: “Oj Aishe, ngjyra e ujit të tij mori

ngjyrë të kuqe të mbyllët siç është ekstrakti i gjetheve të kënasë. Pastaj, majat e palmës

afër burimit dukeshin si kokat e shejtanëve”. I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, pastaj dha urdhër që të zbulohet “akti” i keq , të shembet pusi dhe të rrafshohet me

dhe, ndërsa All-llahu i gjithëfuqishëm i dhuroi përmirësim të plotë dhe, në të ardhmen, e

shpërbleu me mbrojtje të pagabueshme (‘isma) nga qëllimet e këqija të njerëzve.

Transmetimi i cituar paraqet në mënyrë figurative karakterin njerëzor të të Dërguarit të All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili gjithashtu ishte objekt i telasheve dhe i

shqetësimeve, të cilat i kanë përjetuar edhe ashabët e tij, si edhe shumë të dërguar të tjerë

të All-llahu , salaAllahu alejhi we selem, më parë. Këso veti njerëzore nuk përbëjnë në asnjë

mënyrë të kundërtën e postit të tij të lartë, i cili është vulë e të gjthë të dërguarve dhe

profetëve të All-llahut, ose misionit sublim, që e ka kryer për të nxjerrë njerëzimin nga

errësira në dritë. Edhe pse disa shkencëtarë diskutojnë për vërtetësinë dhe autenticitetin e

këtij hadithi, ai është shënuar në të gjitha përmbledhjet kryesore të haditheve sahihë dhe,

gjithsesi, qëllimi ynë këtu është që të diskutojmë shtegdaljen për viktimën nga magjepsja

në mënyrë që të lirohet nga veprimet (aktet) e këqija.

Gjëja e parë që individi e njeh nga hadithi garib124 është që sa më shpejt të zbulohen

veprimet e këqija, efektet e tyre do të ndalen dhe individi do të kthehet në gjendjen e vet të

natyrshme. Kjo është e ngjashme me nxjerrjen e materies së prishur nga trupi me anë të

purgacionit ose me terapinë e detoksifikimit të plotë. Kjo na çon te një lloj tjetër i trajtimit,

që është purgacioni* i plotë dhe ekuilibrimi i sekrecioneve të trupit, e sidomos në rajonin e

goditur me aktin e keq. Në të vërtetë magjia mund të godasë gjendjet trupore dhe të

çrregullojë ekuilibrin natyror të sekrecioneve të trupit. Kur simptomat e magjepsjes ose të

syrit magjepsës e godasin rajonin e trupit, atëherë individi duhet të fillojë të nxjerrë jashtë

substancat e kalbura nga ajo pjesë e trupit të vet.

Në përmbledhjen e vet të haditheve garibë, Ebu ‘Ubejde tregon se kur magjepsja ishte

drejtuar kundër të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ai e kishte shëruar

shqetësimin e vet duke zbatuar flebotominë* në rrashtën e kokës (parietal). Në këtë kuptim

mjekësia shënon aktin e keq. Në të vërtetë magjepsja është qëllim i keq i magjistarit

bashkë me shejtanët që janë ushtri e zjarrit të Xhehennemit. Kur një ateizëm i tillë

ndonjëherë ia arrin qëllimit, mund të veprojë në mënyrë të dëmshme në ekuilibrin natyror

të individit dhe në kiminë e përzierjeve të sekrecioneve të trupit. Kjo është e vërtetë kur

veprimet e këqija janë bërë për të shkaktuar heqjen dhe amnezinë, duke shkaktuar

humbjen e kohëpaskohshme të kujtesës, kurse kjo mënyrë e magjisë ka një veprim dhe

ndikim të fuqishëm në gjendjen e përgjithshme të individit.

Sipas disa burimeve të shkencëtarëve, edhe pse e kundërshtojnë njëri-tjetrin, në përgjigjen

e tij të parë në lëngimin e përgjithshëm, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

fillimisht ka zbatuar flebotominë në rajonin e caktuar, që ka qenë shkaktar i dhembjes së

kokës dhe i lëngimit. Ndoshta për shqetësimin e vet e ka fajësuar substancën e prishur të

gjakut, e cila ndoshta ka depërtuar në tru dhe ka vepruar në mënyrë të dëmshme në pjesën

frontale të trurit. Në atë rast, flebotomia do të ishte trajtimi më i mirë ndaj të dyve:

Hipokratit dhe Ibn Sinës. Megjithatë, kur All-llahu i gjithëfuqishëm e shpalli natyrën e

vërtetë të akteve të këqija të drejtuara kundër të Dërguarit të Vet , salaAllahu alejhi we

selem, ai i zbuloi menjëherë, i groposi pasojat e tyre dhe e ktheu fuqinë. Kjo ishte sikur ai

është i liruar nga heqja e brezit të fortë prej lëkure. Qëllimi pas këtyre akteve ka qenë që të

ndikojnë në mënyrë të dëmshme mbi trupin e tij dhe t’i dobësojnë fuqitë e tij dhe në asnjë

mënyrë kjo nuk ka mundur të ndikojë dëmshëm në zemrën ose në vlerësimin e tij. Duke e

ditur këtë, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka trajtuar këtë që

përmendëm në përputhje me natyrën e vet, kurse All-llahu di më së miri.

Ilaçet shpirtërore

Ilaçet shpirtërore janë antipodë të vërtetë kundër magjisë dhe magjepsjes, sepse e vërteta

është armik i përbetuar i gënjeshtrës. Në të vërtetë asgjë nuk mund t’i luftojë dhe t’i

neutralizojë pasojat e këqija dhe të vazhdojë ta mposhtë edhe më tej shpirtligësinë dhe

zvetënimin e shejtanëve të pafe më mirë se feja e individëve të caktuar dhe afërsia me

Zotin. Kjo është mjekësia shpirtërore së cilës nuk mund t’i kundërvihet asnjë sëmundje,

është helmetë dhe mburojë nëpër të cilën nuk mund të kalojë askush; është besimi i fituar,

të cilin luftëtari duhet ta mbartë gjithmonë në vete dhe për vete.

Për t’iu kundërvënë këtyre shpirtrave të shpifur, individi duhet të koncentrohet fuqimisht në

Rrugën e vërtetë. Individi duhet të marrë dituri të qartë të njerëzve të urtë dhe të

përfundojë punën e stërvitjes së luftëtarëve. Ashtu sikurse dy ushtri që luftojnë mes veti,

secila prej tyre duhet të jetë e përgatitur dhe e pajisur mirë, por vetëm njëra do të fitojë,

kurse tjetra do të pësojë disfatë. Sikur kjo, zemra e besimtarit duhet të mbushet me dritën

e All-llahut të gjithëfuqishëm, të ngopur me mendime të thella dhe e përgatitur me diturinë

e Ushqyesit të vet. Trupi, mendja dhe shpirti i tij, me sinqeritet dhe vendosmëri, duhet të

ngjiten nëpër shkallët që ngriten në lartësi. Suksesi i stërvitjes së tyre do të përcaktojë

rehatinë me të cilën ai i mbisundon përpjekjet e veta. Gjuha e tij duhet t’i shqiptojë fjalët të

cilat qenësia e tij më e thellë i njeh dhe ia shpjegon gjatë rrugës. Shenja të tillë të qartë

gjatë rrugës janë udhërrëfyes i tij në tejkalimin e pengesave dhe mundësive që të bëhet

viktimë dhe t’u lutet shejtanëve.

Sikurse sytë që janë dritare që e përçojnë dritën në trup, e cila pastaj e transformon në

përbërës fuqizues, ngjashëm me të dhikri do të mprehë dëgjimin dhe shikimin dhe do të

rigjallërojë aftësitë. Në të vërtetë vetëm një njohuri e tillë në zemrën e ndonjërit mund të

zhdavaritë errësirën e mendjes së fjetur dhe do t’i ndihmojë individit për të tejkaluar

humbjen e sigurt dhe të përhershme.

Njohja e këtyre atributeve do t’i ngrisë velat e misterit dhe do t’ia bëjë të mundur individit

që të shohë dhe t’i provojë shenjat e qartë të Zotit të tij. Këto janë shtyllat që çojnë në

rrugën e All-llahut; Ai i ka ngritur në rrafsh që njerëzit t’i shohin më mirë. Nga ana tjetër,

shejtanët e shpifur dhe të mallkuar e kanë shpikur dhe organizuar luftën e egër, i cili është i

drejtuar të nxitë të tjerët që njerëzit e painformuar, të pafajshëm dhe të dobët të kuptojnë

shtrembër. Një luftë e tillë mashtruese i ka ngatërruar dhe mashtruar shumë njerëz gjatë

historisë. Vetëm ata që janë të stërvitur mirë, më të ndershmit dhe më të sinqertët do të

jenë në gjendje të ikin dhe ta fitojnë luftën.

Në të vërtetë urdhri i unitetit të All-llahut në shpalljen e Tij dhe pushteti suprem i takojnë

vetëm Atij; të deleguarit e Tij të bekuar përbëjnë një vëllazëri, ndërsa thirrja dhe

paralajmërimi i All-llahut i janë dërguar tërë botës. As Nemrudi, as faraoni nuk kanë qenë

në gjendje t’i dalin përballë, dhe askush tjetër nuk do të jetë në gjendje për të penguar

vendimin e Tij dhe, përfundimisht, do të provojë se Vullneti i Tij është ai që triumfon. Këtë e

dinë edhe shejtanët. Sa çudi! Rasti i tyre ngjan me të atij që është sëmurë nga sëmundja e

murtajës dhe u ka lakmi njerëzve të tjerë për shëndetin e tyre të mirë dhe dëshiron që ta

ndajë të keqen me çdo njeri. Për ta bërë këtë, do të vërë maskën për t’i mashtruar njerëzit,

edhe pse e di se kontakti i tij i vetëm me ata do të përhapë sëmundjen e tij infektuese dhe

fatale. Në përputhje me këtë, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë:

“Kontakti shkakton shkatërrimin”.125

Mirëpo, mësimi i dhikrit, i verseteve të Kur'anit dhe kërkimi dhe lutja e pandërprerë drejtuar

All-llahut për t’i udhëhequr, është ilaçi më i mirë i cili me siguri do ta mund “aktin” e keq të

magjisë dhe do të çajë rrejtin e tij. Në të vërtetë magjia dhe namatisja mund të veprojnë

mjaft keq vetëm tek zemrat e ndieshme,126 tek njerëzit e shqetësuar emocionalisht, tek

ata që nuk kanë njohuri dhe tek ata që i kërkojnë kufijtë e pasioneve. Këta lloj njerëzish do

ta konsiderojnë të rëndë ikjen nga dominimi i pasioneve të veta, ndërsa detyrë e zotërinjve

të tyre të këqij është që ta ruajnë fort pushtetin mbi ta dhe t’i joshin deri në vdekje.

Gratë, të rinjtë, të paditurit dhe banorët e xhunglës janë kategori e përgjithshme e

viktimave të atilla. Ndër kategori të shumta, hyjnë edhe besimtarët që nuk i binden urdhrit

të Zotit të tyre, që e pranojnë urdhrin e Tij dhe që heqin dorë nga ajo që e ka ndaluar Ai,

dhe besimtarët që kanë pak fat në shfrytëzimin e lutjeve të tyre të rregullta, që dobitë e

veprave të mira të individit do të mund t’i bënin bashkë, ta mbrojë nga kurthet dhe ta sjellë

afër Zotit të tij.

Kanë thënë gjithashtu se personi i magjepsur është ai person që ndihmon që armiku i tij ta

marrë kontrollin mbi vetë atë. Me fjalë të tjera, ai është i magjepsur dhe ai është person që

kënaqet dhe mahnitet me këtë. Në të vërtetë shejtanët vetëm mund të grumbullojnë një

kontroll të këtillë vetëm kur të gjenjnë një person që përshtatshëm i cili mund të

çorientohet lehtë dhe që është e stërngarkuar me çudira dhe me nxitjen dhe tronditjen e

kohëpaskohshme dhe dëshirojnë atë që shejtanët e dëshirojnë për ata. Njerëzit e tillë e

kanë të mangët fuqinë e frikës nga Zoti, forca e të cilëve mbështetet në dituri, fe dhe

paradestinim. Një shpirt i tillë i frikës ndaj Zotit në qenien e njeriut është dritë që është e

autorizuar që ta zhdavaritë errësirën.

I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Përveç nëpërmjet shpirtrave

të këqij të njerëzve të tjerë, shpirtrat e këqij nuk kanë lidhje tjetër me qenien njerëzore”.

Prandaj, individi duhet ta zgjedhë mjedisin e vet, të ketë kërkesa sa i përket zgjedhjes së

miqve, t’i përgjigjet thirrjes së All-llahut të gjithëfuqishëm dhe të lutet për mbrojtje dhe

udhëzim

KAPITULLI XXVIII

Pastrimi me anë të vjelljes

Imam Tirmidhi në përmbledhjen e vet me hadithe, Xhami’ ka shënuar hadithin që e ka

treguar Ebu Derda’a, në të cilin thuhet se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

kishte kthyer e pastaj e kishte përsëritur abdestin e vet.. Imam Tirmidhi kishte thënë edhe

këtë: “E kam takuar (njërin nga ashabët e parë) Sevbanin në Damask, i cili e kishte pohuar

rastin e cekur më sipër, dhe kishte shtuar:’Ebu Derda’a e kishte thënë të vërtetën, sepse

unë kam qenë ai që e kam shërbyer me ujë për të marrë abdest’”.127

Vjellja është njëra ndër pesë llojet themelore të pastrimit, si: dijareja, flebotomia dhe

gjakderdhja nga hunda (tebehhur) dhe urinimi. Të gjitha këto lloje janë përmendur në

hadithe. Në krerët e mësipër kemi folur për dijarenë dhe punën e zorrëve, për të cilat i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Disa nga trajtimet më të mira

tuajat gjenden në thithjen e ajrit me hundë, lëshimin (derdhjen) e gjakut duke prerë venat

në kupëz, flebotomi dhe në pastrim”. Kemi folur gjithashtu edhe për lëshimin e gjakut dhe

flebotominë dhe, me vullnetin e All-llahut, në kapitullin e ardhshëm do të flasim mbi

grumbullimin e avujve. Sa i përket pastrimit me anë të avullimit apo djersitjes, ky është

pastrim natyror, nxjerrje e pavullnetshme e lagështisë së tepërt të cilën natyra e mënjanon

(nxjerr) duke e nxjerrë jashtë nëpër poret e lëkurës. Sa i përket vjelljes (lat. Emesia), kjo

është kthim i përmbajtjes së lukthit nëpër traktin e sipërm, kurse shpërlarja e zorrëve është

procedurë e pastrimit të materieve të panevojshme dhe pastrim i zorrëve nëpërmjet

sforcimit të purgacionit nëpër anus.

Ekzistojnë dy lloj vjelljesh: vjellje jo e dhunshme, që është nxjerrje e pavullnetshme e

përmbajtjes së lukthit për shkak të mundit dhe mbledhjes së vrerit; dhe nxitjes së të

vjellave me apo pa emetik (mjet për nxitjen e të vjellave). Lloji i parë nuk kërkon as

pengim, as stimulim, përveç në raste kur individi nuk ka frikë nga pasojat e mëvonshme

dhe nga hipertoksiteti. Vetëm në këto raste, ky lloj i të vjellave duhet të ndalet me anë të

mjetit për qetësim, në mënyrë që të hiqet aciditeti i tij dhe të ndalen pasojat e tij. Sa i

përket nxitjes së të vjellave, ajo është shpëtimtare për jetën në rastin kur ka nevojë për

shërim urgjent të helmimit me ushqim, e kjo është e dobishme kur pastrimi nga materiet e

panevojshme do të vendosë ekuilibrin e sekrecioneve të trupit dhe kur koha dhe gjendjet

kërkojnë një pastrim të tillë.

1. Shkaktarët e vjelljes

Vjellja stimulohet me anë të njëmbëdhjetë forcave detyruese: me anë të vrerit, i cili derdhet

nëpërmjet fshikëzës së tëmblit dhe kërkon rrugë për të dalë jashtë nëpër traktin e sipërm;

duke çrregulluar lukthin, me mukus të tepërt dhe me trazimin e lukthit; me tretje të dobët;

me shujta të gabuara në ushqim dhe duke ngrënë perime dhe pemë të papjekura; duke

ngrënë dhe pirë jashtë mase, duke shkaktuar në këtë mënyrë nervozitetin e lukthit;

nxjerrjen jashtë lukthit ushqimin e patretshëm; nga dëmtimet e zorrëve; me mjetin për

nxitjen e të vjellave dhe duke kthyer lëngjet e lukthit (derdhje e sekrecionit të ujshëm); me

mosdurim të ushqimit, mundimin për shkak të neverisë psikologjike nga papastërtia (lat.

Coprophobia); me ushqim ngacmues dhe me hipersensitivitetin ndaj ushqimit

jashtëzakonisht të pashijshëm (lat. Opsophobia), ose edhe frikën vetëm nga ushqimi (lat.

Sitophobia), gjë që mund të shkaktojë po ashtu neveritje dhe vjellje; me stres psikologjik

dhe emocional, me melankoli, brenga, pikëllim, me zhvillimin e abreaksionit motorik

(çlirimin e tendosjes emocionale që është arritur nëpërmjet grumbullimit të përvojës së

rëndë traumatike) të shkaktuar me kujtime të dhembshme dhe emocione; me vjellje

komunikative të shkaktuar vetëm me shikimin e një tjetri duke vjellë. Në të vërtetë

ekzistojnë shumë lloje të sëmundjeve të transmetueshme që përhapen shumë shpejt, duke

përfshirë kromën, të thatët, gogësitjet, teshtitjet, frikën dhe të qeshurat. Natyrisht, një

gjendje e tillë e marrjes së lehtë duhet të jetë joaktive tek individi që e merr para se të jetë

prekur me kontakt senzor nga truri për ta kundërshtuar këtë.

2. Dobitë dhe dëmet nga vjellja

Përgjithësisht, nxitja e vjelljes e pastron lukthin, e forcon dhe e ripërtërin procesin e tretjes

së ushqimit, mpreh shikimin, e liron rëndimin në kokë, ndihmon në shërimin e pezmatimit

të veshkave, të plagëve veneriane dhe gjenitale; ajo ndihmon gjithashtu në shërimin e

sëmundjeve kronike si lebra, murtaja, paraliza dhe dridhja e muskujve (lat. Myokymia)

njësoj sikurse ndihmon në shërimin e verdhëzës (lat. Iterus).

Në të kaluarën nxitja e vjelljes është preferuar edhe për njerëz jo të sëmurë. E kanë

përdorur edhe dy herë brenda muajit, si terapi të përgjithshme të pastrimit të trupit për të

nxjerrë jashtë materiet e panevojshme. Hipokrati e ka pasur zakon t’ua preferonte njerëzve

përdorimin e mjeteve për vjellje verës, ndërsa dimrit pastrimin me anë të purgativit.

Megjithatë, përdorimi i tepërt i kësaj terapie mund të shkaktojë sëmundje degjeneruese, të

dëmtojë brendësinë (lat. Serosis) e lukthit dhe të krijojë varshmëri, duke e bërë lukthin të

paaftë që të tretë ushqimin në mënyrë të pavarur. Përdorimi tej mase i një terapie të tillë

mund t’i dëmtojë gjithashtu sytë, dhëmbët dhe të dëgjuarit dhe mund të shkaktojë

gjakderdhje, temperaturë dhe djersitje të madhe, përtej mase. Një terapi e tillë e dëmshme

gjithashtu nuk duhet të përdoret nga personat që janë të sëmurë nga pezmatimi kronik i

fytit, astma ose personi me fyt të ngushtë ose kur pështun gjak (lat. Hemoptysis), ose ata

persona që kanë mundime me rastin e përpjekjes për të vjellë pa pasur diçka për të nxjerrë

jashtë. Një vërejtje e tillë është gjithsesi e dobishme nëse i sjellim ndër mend ata që kanë

harruar shprehitë përkatëse të ekuilibrimit të ngrënies, ata që zhdëpen se ngrëni dhe e

teprojnë ushqimin pastaj e vjellin në mënyrë rutinore (cf. Bulimerexia ose Anorexia). Cilido

qoftë shkaku i një vuajtje të tillë të njerëzve, këtu duhet të mbahet parasysh se vjellja

rutinore ose përpjekja për të vjellë bashkë me sindromin e stimulimit të zorrëve shkakton

fermentimin gastrik, tharjen e lukthit, dobësinë e zorrëve (lat. Viscera), ngushtësinë

abnormale mbi pasjen e sëmundjes imagjinare (lat. Hypochondriasis) ose sëmundjen e

përgjithshme dhe rraskapitjen fizike dhe në këto rrethana shpejtimi i vjelljes është tepër e

rrezikshme.

Recetë: Megjithatë, nën kushte të llojllojshme individi do të duhej të ndiqte njërën nga llojet

e përmendura të vjelljes me abdest përkatës, ose duke larë fytyrën me ujë të ftohtë, ndërsa

mandej do të duhej të pinte lëng mollësh, të cilit i kanë shtuar një sasi të vogël vaj të

arrave indiane të drurit të xinës

Kontributi i Muslimit dhënë mjeshtërive mjekësore

Në përmbledhjen e vet me udhëzimet e të dërguarve (Muvatta’ Malik), imam Maliku ,

radiallahu anhu., ka shënuar se Zejd bin Eslemi ka thënë se në kohën e të Dërguarit të All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, një njeri ishte plagosur dhe plaga e tij ishte bërë

infektuese, kurse gjaku i tij i tejmbushur. Ai njeri i kishte ftuar dy mjek autodidaktë të fisit

të Beni Anmarit për ta parë gjendjen e tij. Duke u mbështetur në këtë transmetim, i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte qenë i pranishëm aty dhe i kishte

pyetur: “Cili prej ju të dyve është mjek më i mirë?” Njeriu i plagosur kishte bërë këtë

pyetje: O i Dërguari i All-llahut, a ka ndonjë dobi nga shërimi në këtë nivel?” I Dërguari i

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte përgjigjur: “Ai që e ka krijuar sëmundjen, ka

krijuar gjithashtu edhe ilaçin”.129

Dobitë fillestare që individi mund t’i nxjerrë nga ky hadith tregojnë se duhet patjetër të

kërkohet ndihma e personit më të kualifikuar në çdo fushë. Mendimi i shkencëtarëve është

më i sigurt dhe më i vlershëm dhe ai do të pranohet më shpejt. Megjithatë, nxitja e

mendimeve mjekësore së pari do të duhej të fillonte me njeriun me përvojë të lartë e pastaj

të ndiqet një mendim tjetër. Për shembull nëse individi mendon se nuk ka mundësi që të

caktojë vetë drejtimin e duhur drejt Qabesë në Mekë për ta falur namazin, ai do të duhej ta

kërkonte një person më të ditur, shkencëtar ose të qëndrojë në rend pas ndonjë emri të

njohur. Në shembullin tjetër, kur është duke udhëtuar me anije në det, individi e ndien

veten më mirë dhe më rehat kur beson se kapiteni i anijes ka përvojë, i përmbahet hartës

dhe di si vepron. Individi duhet patjetër të kërkojë një udhërrëfyes të tillë dhe të varet nga

ekspertiza e tij.

Në këtë kuptim, rregullimi natyror (fitra) është vepër e madhërishme e All-llahut të

gjithëfuqishëm, i cili atë e ka bërë karakteristikë të krijesave të veta. Sa i përket kësaj

çështjeje, ligjet fetare, rregullimet natyrore dhe mendimi i përgjithshëm janë harmonizuar.

Mendimi i të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, “Ai që e ka krijuar

sëmundjen, e ka krijuar gjithashtu edhe ilaçin”, vërteton se All-llahu i madhërishëm e ka

krijuar ilaçin për çdo sëmundje dhe e ka bërë të mundshëm për të gjithë studiuesit dhe

hulumtuesit e vërtetë dhe seriozë, ndërsa shumica e njerëzve nuk e di këtë. Për këtë arsye i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Është e qartë për ata që e dinë

këtë, por nuk mund ta dinë ata që nuk janë të udhëzuar”. Disa hadithe që i cituam më sipër

e kanë përdorur shprehjen “vendosur”, “publikuar”, “krijuar”, “dërguar”, “ruajtur”,

“lëshuar”...secila nga këto shprehje e tregojnë punën e meleqve, të cilët kanë marrë

përsipër këtë detyrë të caktuar, që ta lëshojnë (inazal) ilaçin dhe ta lënë në tokë për ata që

kanë nevojë për të dhe për ata që e kërkojnë. Kurse All-llahu i gjithëfuqishëm efikasitetin e

këtyre ilaçeve e ka bërë të varet nga urdhri i Tij, edhe pse mjekët mund ta rishqyrtojnë këtë

(mund ta mohojnë këtë), megjithatë shumica e pacientëve i njeh këto fakte, sidomos kur

përkeqësohet tepër gjendja e tyre. Megjithatë, vetëm disa njerëz të rrallë jetojnë dhe kanë

njohuri mbi përmirësimin me ndihmën dhe lejen e All-llahut. Prandaj, ekzistojnë meleq që

me urdhrin e Tij lëshohen prej Xhennetit dhe të cilët janë të detyruar t’i shërbejnë vullnetit

të All-llahut në Tokë, e sidomos t’iu shërbejnë nevojave që ai, gjithashtu, i ka krijuar për

njerëzimin. I ngjashëm me këtë është jeta që Ai e krijon në mitrën e nënës, fëmijën, jetën e

tij dhe mbajtjen në Tokë deri në vdekje dhe më vonë pas ringjalljes. Secila nga këto detyra

u është besuar këtyre krijesave të bekuara, meleqve.

Teologët e tjerë e shpjegojnë se ilaçet që janë në tokë mbesin joaktivë derisa të vijnë në

kontakt me shiun që i rigjallëron nga gjendja e të vdekurit. Sikurse kjo, edhe ushqimi,

substancat ushqyese, ilaçet dhe sëmundjet, si dhe agensat e tyre që i transemtojnë, shkaku

dhe pasoja, të gjitha këto gjallërohen me anë të shiut. Disa nga ilaçet janë mineralet që

gjenden në lartësi të mëdha mbidetare, të tjerat janë në shtresime të ndryshme të tokës

njësoj sikurse edhe në lumenj dhe bimë, të cilët i përgjigjen shprehjes tenzil (të lëshosh).

Krijimi i ilaçit për çdo sëmundje tregon supermacinë e urtësisë së All-llahut, pushtetin

suprem të suverenitetit të All-llahut dhe bashkëvuajtjes së shkëlqyeshme ndaj krijesave të

veta. Ai që i ka krijuar sëmundjet i ka përcaktuar gjithashtu edhe ligjet e natyrës dhe i ka

treguar shenjat që tregojnë kush është ai që i drejton universet. Ai që i ka krijuar

fatkeqësitë, vuajtjet dhe përpjekjet i ka krijuar gjithashtu ilaçet për t’i ndihmuar njerëzit që

të shërohen nga mosmirënjohja dhe kënaqja e dëshirave. Ai e ka krijuar gjithashtu ilaçin

për çdo sëmundje. Ai u jep njerëzve shansin për t’i larë mëkatet e veta me anë të pendimit,

dhe Ai i shpërblen veprat e mira, përpjekjet dhe vuajtjet e besimtarëve sikurse shkallët që i

ngrisin në pozicionet dhe i afrojnë tek Ai. Sa u përket të tjerëve, edhe pas pendimit të tyre,

përpjekjet e tyre bëhen kundërpeshë ndaj antipatisë së kohës kur nuk ishin të udhëzuar.

Ashtu sikurse Ai që ia dhuroi njerëzimit sfidën e kundërshtimit ndaj shejtanëve, Ai i

ndihmon gjithashtu besimtarët që t’i mundin forcat e errësirës me ushtarët e dritës, këta

janë meleqtë e bekuar të Tij. All-llahu i gjithëfuqishëm ka krijuar lakmitë dhe kënaqësitë

natyrore, por Ai i ka rregulluar gjithashtu me ligjet e plotësimit të lejuar, kurse ai është që i

ka përcaktuar dobitë kalimtare dhe të amshueshme prej kësaj. Prandaj, çkado që e

vështirëson dhe e shqetëson (në këtë botë), robtë e Tij mund të ballafaqohen me atë gjatë

kohës udhëtimit të tyre në këtë jetë. Ai gjithashtu i ka pajisur me mënyrat për ta tejkaluar

këtë dhe fenë e ka bërë dritë gjë që zhdavarit mësymjen e fuqive të errësirës. Ndryshimi

mes njerëzve është niveli i diturisë së tyre dhe mosdetyrim me të cilin ata mund të

ballafaqohen me këto dobi. Vërtet All-llahu është ndihmëtari më i mirë.

Përgjegjësia e mjekut

1. 1. Praktikimi i mjekësisë pa kualifikim

Imam Ebu Davudi, imam Nesa’i dhe imam Ibn Maxhxhe kanë shënuar tregimet gojore të

Amr bin Shu’ajbit se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Ai që

pohon se është mjek, edhe pse nuk e njeh këtë profesion, ajo është çështje e përgjegjësisë

(damin) së tij personale”.

1. 2. Mjekësia (tibb) në gjuhë

Hadithet e përmendur më sipër ndahen në tri fusha: linguistike, juridike (fikh) dhe

mjekësore. Sa i përket interpretimit linguistik, fjala tibb në gjuhën arabe përmban disa

kuptime. Ndër ta do të përmendim: ndreqje, përtëritje, rregullim, përmirësim, drejtim,

dashamirësi, ekspertizë, mençuri, mjeshtëri, aftësi, taktikë, gatishmëri, kompetencë,

pjekuri, mendjemprehtësi, shprehi, praktikë e drejtë, mendjehollësi, inteligjencë, subtilitet,

efikasitet, mundësi marrëveshjeje, sundimi i mjeshtërive të arritura, stërhollim, si edhe

synim dhe lajme të gëzuara.

Përveç emrave që janë përmendur në listën e cituar më sipër, tabib (mjek) në gjuhën arabe

mund të ketë edhe këto kuptime: ai që shëron ose magjistar, ndërsa sëmundja (mered)

mund të ketë këtë kuptim: paaftësi, magjepsje, disharmoni, marrëzi, agresivitet, sëmundje,

rraskapitje, depresionim, i dashuruar dhe dëshpërim. Arabët e kanë përdorur termin “i

sëmurë” në kuptimin: i sëmurë në zemër (zemra e sëmurë), i mbushur me dashuri, i

dashuruar, shpirti i sëmurë, zemra e lënduar, i pakënaqur, i ngopur, i marrë etj. Duke

përdorur idiomën tibb në kuptimin e të dashuruarit, poeti arab El-Hamasi, ka shkruar:

“Nëse jam i sëmurë130, atëherë kjo le të jetë sëmundje e përhershme

Por, nëse jam i magjepsur, atëherë magjepsja le të jetë e pathyeshme”.

Shprehja “pohuar” e përdorur nga i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, në

kuptimin “shpallje botërisht e të qenit mjek”, gjithashtu ka kuptimin: i vetëquajtur,

deklarim, ose tregon imagjinimin. Sa i përket pohimit të diçkaje që individi nuk është, qoftë

kur atë e bën me qëllim ose pa qëllim, edhe më tej mund të prodhojë pasoja të dëmshme.

Kjo nënkupton gjithashtu shtirje dhe artificialitet, që janë të dukshme tek ai i cili e detyron

vetveten që të veprojë si mjek, kur ai nuk ka aftësi natyrore dhe kualifikimin e personave

që duhet ta kryejnë këtë profesion. Kjo përfshin diturinë, ekuilibrin, vetëbesimin, durimin,

përmbajturinë, frikën nga bërja e gabimeve dhe veti të ngjashme profesionale, përveç

njohurisë për të përdorur materialet e profesionit.

1. 3. Përgjegjësia e mjekut në të drejtën mjekësore islame

Në përputhje me Sheriatin, përgjegjësia e mjekut të vetëquajtur përfshin: deliktin, veprën

penale, mashtrimin dhe rrezikimin e jetës së tjetrit. Një veprim i tillë provon gjithashtu se

“krimineli”, në këtë rast, kujdeset shumë pak për jetën e njeriut dhe e kryen profesionin e

tij në mënyrë të papërgjegjshme dhe shpejt e shpejtë, në të cilën punë ai mund të ketë

motive të fshehta ose vetëm dobinë monetare. Në një rast të tillë, ai e mashtron pacientin

në kohën kur besimi i tij është tepër i dobët, kurse dëshira e tij për shërim tepër e

fuqishme. “Krimineli”, në këtë rast, është përgjegjës për të gjitha ato që u nënvizuan më

sipër, përveç akuzave të tjera rënduese, dhe duhet patjetër të paguajë kompensimin për të

gjitha dëmet që i ka shkaktuar. Shumica e dijetarëve myslimanë pajtohen me një qëndrim

të tillë. Megjithatë, në pikëpamje të ndryshme, El-Hattabi ka shtuar: “Nuk di për asnjë rast

që ka ndodhur më herët dhe për të cilin është shpallur aktgjykimi dhe që shërben si

shembull për raste të tjera të ngjashme dhe që është dhënë një aktgjykim tjetër për

mjekun e vetëquajtur, përveç asaj që u tha më sipër. Përkundër kësaj, aktgjykimi mund të

suspendohet, sepse ky lloj mjeku e ka marrë lejen për të vepruar nga vetë pacienti dhe ai

nuk do të kishte qenë në gjendje të veprojë pa një leje të tillë, kurse lëshimi që ka bërë

pacienti për të kërkuar çertifikatën e mjekut të vet është një gabim i tij personal.

1. 4. Pesë kategori të mjekut

Rezultatet jo të mira ose “gabimet” që janë shkaktuar nga mjekët ndaj pacientëve mund të

klasifikohen në pesë kategori: mjeku me përgatitje të lartë, që e respekton etikën e

profesionit dhe i cili ka kryer shërbime në përputhje me rregulloret, ndërsa me vullnetin e

All-llahut fati i pacientit ka marrë drejtim jo të mirë ose pacienti i tij nuk i ka respektuar

udhëzimet e mjekut dhe për pasojë është keqësuar gjendja e tij dhe ka rezultuar me

humbjen e mundësisë së përgjithshme natyrore, të organit ose ekstremitetit, ose

komplikimet shëndetësore të të cilit mund ta shpienin në vdekje. Në këtë rast të gjithë

dijetarët myslimanë pajtohen se mjeku nuk është fajtor. Keqësimi i gjendjes shëndetësore,

ndër të tjera, mund të jetë shkaktuar nga veprimi i organizmave patogjenë (siraxha) ose i

ndonjë agensi. Aktgjykim i njëjtë është shqiptuar edhe në rastin e synetisë (lat.

Posteotomia), për shembull. Nëse mjeku i kualifikuar e përdor ekspertizën e vet dhe e bën

operacion fëmijën në moshë të përshtatshme dhe në kohë të përshtatshme dhe nëse pas

operimit fëmija ka vuajtur nga komplikimet, ose nëse ato komplikime shkaktojnë lëndimin e

përjetshëm të organit reprodukues të fëmijës, mjeku edhe më tej është i liruar nga çdo

përgjegjësi. Po ky mendim vlen edhe në rastin e shpimit (batt), qoftë kur pacienti është i

shëndoshë mentalisht (lat. Orthophrenic), ose ndryshe, gjithnjë në përputhje me ligjet

islame, mjeku specialist nuk është fajtor.

I tillë aktgjykim juridik islam në cilindo operacion ose trajtim që është lejuar nga ana e

pacientit (siraxha ma’savna – heqje dorë). Megjithatë, dobitë e propozuara nga udhëzimet e

të Dërguarit që në çdo fushë të shkencës të kërkohet ndihmë nga personi më i kualifikuar

janë më të vlershmet dhe, në këto rrethana, kur diçka zhvillohej kundër qëllimeve të

mjekut, ajo gjë do të përshkruhej si “vepër e All-llahut”.

1. 6. Përgjegjësia e shpirtligut

Kategoria e dytë e përgjegjësisë është përgjegjësia e mashtruesit ose e personit të paditur

që me anë të mashtrimit mund ta bindë pacientin se ka dituri profesionale për ta shëruar. Si

pasojë e këtij mashtrimi pacienti mund të pësojë, të vdesë, ose sëmundja e tij mund të

keqësohet edhe më shumë. Në këtë rast, nëse pacienti e ka ditur se infermieri i tij nuk

është mjek dhe e ka lejuar trajtimin që ia ka propozuar ai, atëherë nuk ekziston

përgjegjësia. Ky përcaktim nuk është në kundërshtim me hadithin e cituar më sipër.

Megjithatë, nëse pacienti është i sigurt se personi që ia ofron shërbimet e veta është mjek,

ose nëse më vonë “mjeku” e bind pacientin me ndonjë mënyrë tjetër të theksuar në mënyrë

të veçantë, me detyrim ose duke e bindur për diturinë e tij për çështjen kontestuese, ose

nëse shpirtligu e shkruan ilaçin dhe pas përdorimit të tij përkeqësohet sëmundja e pacientit,

atëherë ai dhunues është përgjegjës, ashtu siç është thënë qartë në hadithin e cituar më

sipër.

1. 7. Përgjegjësia për aktin e kryer padashur

Kategoria e tretë e përgjegjësisë është ajo që mjeku i ditur dhe me përvojë, i cili i kryen

shërbimet e veta në përputhje me rregullat e përcaktuara, dhe nëse dora e tij padashur e

prek pjesën e shëndoshë të trupit të pacientit dhe e dëmton gabimisht, mjeku është

përgjegjës. Në vendimin e përmendur më sipër, në syneti për shembull, nëse mjeku

gabimisht e pret uretren, ose nëse tehu i thikës së tij e dëmton padashur skrotumin ose

testisin e fëmijës, mjeku konsiderohet përgjegjës për dëmin e shkaktuar dhe duhet ta

kompensojë patjetër pacientin ose familjen e tij. Sipas ligjit islam kjo është quajtur “veprim

padashur” (xhinajat el-hata’).

1. 8. përgjegjësia për dhënien e ilaçit të gabuar

Lloji i katërt i përgjegjësisë është ai i mjekut të mirë dhe me përvojë i cili jep nga vetja e tij,

por megjithatë bën prognoza jo të sakta, ose e jep gabimisht një ilaç të dëmshëm. Si pasojë

e vendimit të vet, pacienti vuan nga komplikimet dhe nëse shërimi rezulton me vdekjen e

pacientit, atëherë përgjegjësia është e mjekut. Megjithatë, në këtë rast, kompensimi mund

të paguhet nga ana e mjekut ose nga thesari mysliman (Bejtul-mal). Një rast më i hershëm,

i cili përdoret në këtë rast e ka përcaktuar imam Ahmedi, dhe merret në rastin e gabimit në

aktgjykimin që e ka bërë sundimtari ose gjyqtari.

1. 9. Përgjegjësia për veprimin pa lejen e pacientit

Kategoria e pestë e përgjegjësisë është ajo përgjegjësi që i ndodh mjekut të mirë dhe të

ditur, i cili i kryen shërbimet sipas rregullave të përcaktuara, kurse në rastin e synetisë ose

të operimit të një të riut, ose të personit të retarduar mentalisht për shembull, mjeku nuk e

merr lejen e familjes dhe kur pacienti ose fëmija do të vuanin nga komplikimet ose humbja,

mjeku është përfundimisht përgjegjës. Prandaj, nëse personi i retarduar mentalisht ose

adoleshenti i jep leje mjekut si bamirësi, atëherë përgjegjësia e mjekut mund të jetë qoftë e

provuar ose e rrëzuar në mënyrë të pakontestueshme. Në këtë rast, mjeku bën punë të

mirë, prandaj për këtë arsye personi me qëllim të mirë nuk do të duhej të dënohej për

pasoja të mundshme negative. Mendimet e shkencëtarëve myslimanë lidhur me këtë

çështje janë të kundërta . Mendimi më i rreptë kërkon që mjeku të kompensojë pacientin

ose familjen e tij, pa marrë parasysh nëse e ka marrë apo jo lejen nga i riu. Në këtë rast,

disa teologë e konsiderojnë këtë si lëndim dhe shkelje e të drejtave të pakontestueshme të

pacientit dhe papërgjegjësinë profesionale.

2. Kush është mjek (tabib)

Në hadisin e përmendur më sipër: “Kush pohon se është mjek...”, fjala arabe tetabbebe, të

cilin i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka përdorur, nënkupton: ai që i

diagnostikon sëmundjet e njerëzve, i shëron sëmundjet e tyre me këshilla apo receta, duke

shitur bimë dhe ilaçe bimore, me balsamues të lejueshëm, me stimulues, ilaçe, antidotë,

purgativë, mjete për vjellje, ilaçe për kollë ose me çfarëdo mjeti për zbutjen e dhembjeve

dhe i cili, gjithashtu, i propozon shfrytëzuesit të shërbimeve të veta dozën dhe mënyrën e

përdorimit, të njohur gjithashtu në arabisht si taba’i’i ose specialist i mjekësisë natyrore;

praktikues i cilësdo degë të mjeshtërisë së mjekimit, duke përfshirë prodhuesit dhe

tregtarët e recetave mjekësore, kirurgët, ortopedët, veterinarët ose cilindo praktikues

përkatës ose të njohur të mjekësisë terapeutike, duke përfshirë këtu edhe mjekimin me

ndihmën e fesë.

3. Rregullat e diagnozës mjekësore dhe trajtimi

Mjeku me përvojë dhe inteligjent i ndjek 12 rregulla në diagnostikimin dhe shërimin e

pacientëve, dhe me atë rast:

- e përcakton dhe e klasifikon llojin e sëmundjes;

- hulumton etiologjinë e sëmundjes, prejardhjen e saj dhe shkaktarin;

- hulumton konstituimin trupor, gjendjen momentale të pacientit dhe cilësitë e tij të fuqisë

dhe të dobësisë. Nëse gjendja e pacientit është e tillë që mund të luftojë me sëmundjen,

mjeku do të duhej të përmbahej dhe ose mos t’i japë ilaçe, ose ta shtyjë dhënien e ilaçeve;

- hulumton ekuilibrin e sekrecioneve të trupit;

- identifikon gjendjen e prishjes së sekrecioneve të trupit;

- shqyrton moshën e pacientit;

- shqyrton shprehitë e tij;

- shqyrton stinën dhe kohën dhe cili trajtim do të mund të ishte më efikas;

- shqyrton atdheun e pacientit dhe llojin e tokës ku është rritur;

- shqyrton kushtet e jetesës dhe shkallën e ndotjes së ajrit në të cilin jeton pacienti;

- e përcakton më për së afërmi llojin e ilaçit fuqidhënës që mund ta pranojë organizmi i

pacientit;

- përcakton fuqinë e ilaçit që do t’ia japë pacientit dhe dozën e nevojshme për ta mposhtur

sëmundjen;

- qëllimi i mjekut nuk do të duhej të ishte kufizimi vetëm në mposhtjen e simptomave ose

në izolimin e tyre, por, në vend të kësaj, do të duhej të koncentrohej në luftimin e

sëmundjes në mënyrë që nuk do ta shpejtojë përkeqësimin ose efektet serioze plotësuese.

Në një rast të tillë, eleminimi radikal i sëmundjes kërkon rënien shkallë-shkallë të

intensitetit të saj, para se të marrë vendim nëse duhet të bëhet operacion ose të

ndërmerret ndonjë lloj tjetër i trajtimit, siç është rasti në shembullin e zgjerimit të venave,

përveç në raste tepër serioze;

- në situata të zakonshme mjeku duhet të shfrytëzojë patjetër mençurinë e vet në

përshkrimin e trajtimit më të thjeshtë të mundshëm para se të marrë vendim t’ia rrisë

fuqinë e tij. Për shembull, mjeku do të duhej të ishte i kënaqur të fillojë me përcaktimin e

sëmundjes, ekuilibrimin e shujtave të pacientit para shërimit të tij me shtojca dietale dhe ai

do të duhej t’i jepte ilaçe të thjeshta para se të përcaktonte ilaçe më komplekse etj.;

- mjeku duhet ta studiojë sëmundjen dhe të vendosë kur do të mund të shërohej ajo, e kur

jo. Për sëmundjen kronike, ilaçi i mjekut duhet të jetë i kufizuar në reduktimin e dhembjes

dhe të vuajtjeve, kur është e mundur të bëhet, në izolimin e sëmundjes, në kufizimin e

dëmit nga ajo, kur mund të veprojë në këtë drejtim, dhe në zvogëlimin e mundësisë për

përhapjen e saj tek të tjerët. Mjeku do të duhej gjithashtu të respektonte veten dhe

profesionin dhe të mos ngutet me ndonjë trajtim të padobishëm për pak para;

- mjeku nuk do të duhej të provonte me purgacionin e substancave të tepruara ose të

dezikuilibrimit të sekrecioneve të trupit para kohës për të ndërmarrë një veprim të tillë, por,

në vend të kësaj, ai duhet patjetër të presë përgatitjen e plotë para se të ndërmarrë

purgacionin;

- mjeku gjithashtu duhet t’i njohë shumë sëmundje të ndryshme të zemrës dhe të shpirtit,

urtësinë që të merret me to dhe me trajtimin e tyre efikas. Pasja e një diturie të tillë luan

rolin kryesor në procesin e shërimit, aq më tepër në ballafaqimin me stresin emocional si

pasojë e sëmundjes. Një mjek i tillë është mjek (hakim) i plotë. Sa i përket praktikuesve, të

cilëve u mungon dituria e një specialisti të tillë, edhe kur ai e ka caktuar drejt diagnozën e

sëmundjes dhe i ka dhënë antidotët përkatës, megjithatë ai do ta shërojë vetëm gjysmën e

sëmundjes. Në të vërtetë mjeku i plotë (tabib kjamil) duhet të pyes për gjendjen e vërtetë

të zemrës së pacientit, normën morale, devotshmërinë, besimin, përkushtimin,

falënderimin, durimin, caqet shpirtërore, prirjet për botën kalimtare, dashurinë dhe dëshirën

për ta takuar Zotin e vet, përndryshe ai nuk është mjek i vërtetë, por është një praktikues

jo i plotë i profesioni mjekësor (tabib kasir). Më tej, ilaçet më të mira për sëmundjet e

njeriut qëndrojnë në përkujtimin e All-llahut të gjithëfuqishëm, veprave të mira, bamirësisë,

lutjeve, shqiptimit të emrave të bukur të All-llahu (esma el-husna) dhe dhikri. Shqiptimet e

tilla të emrave të All-llahut kanë një rëndësi të madhe në largimin e sëmundjeve para se të

paraqiten ato, dhe me vullnetin e All-llahut, gjetjen e ilaçit për sëmundjen e dikujt. Në të

vërtetë kënaqësia e një trupi të shëndoshë është më e mirë dhe më e madhe sesa

përdorimi i ilaçeve më të mira natyrore, ndërsa e gjithë kjo varet prej prirjes psikologjike të

individit, besimit dhe vullnetit për ta dëgjuar thirrjen e Krijuesit të tij;

- mjeku duhet të bashkëndiejë me pacientin dhe duhet ta shërojë me dashuri dhe duhet ta

kuptojë gjendjen e tij;

- mjeku duhet të përdor patjetër ilaçe natyrore njësoj si ilaçet shpirtërore. Ai duhet ta

shfrytëzojë inteligjencën e vet, teknikat psikologjike, aftësitë shpirtërore dhe ideologjike dhe

të bindë pacientin mentalisht çka do të jetë e mirë për të, që do të bëjë që ai ta tejkalojë

sëmundjen e vet. Në të vërtetë mjeku me përvojë do të shfrytëzojë metodën e lejueshme

për ta ndihmuar shërimin e pacientit të tij dhe, në fund,

- mjeku duhet të ketë kujdes të madh në caqet e shërimit të pacientit, duke ndjekur gjashtë

parakushtet themelore të profesionit të vet, siç janë: kultivimin e fuqisë momentale të

pacientit; ndihmën që pacienti ta rifitojë sa më parë pjesën e humbur të mundësive të veta

natyrore; eleminimin e shkaktarit të sëmundjes, kur mund të bëjë diçka të tillë; ndalimin e

çfarëdo komplikimeve të tjera; në rast të rreziqeve të sforcuara, të zgjedhë rrezikun më të

vogël në mënyrë që të shërohet më i madhi dhe kthimin kah drejtimi me më pak rrezik për

t’u eleminuar mundësia e më të madhes. Këto gjashtë rregulla janë thelbi i shërimit të

pacientit. Mjeku që nuk u përmbahet nuk është as mjek, kurse All-llahu e di më së miri.

4. Patologjia e sëmundjes

Sëmundja kalon nëpër katër faza patologjike: faza embriologjike ose fillimi i sëmundjes;

patobolizmi ose zhvillimi i sëmundjes; arritja e pjekurisë dhe rënia e saj. Mjeku duhet të

tregojë shkakun e vërtetë dhe të plotë për secilën nga këto faza dhe, në përputhje me këtë,

duhet t’i shërojë. Për shembull nëse në fazat e hershme të sëmundjes ai e vëren se

dobësohet puna e zorrëve të pacientit, ai duhet t’i japë laksativë dhe purgativë të

nevojshëm që t’ia shpejtojë tretjen e ushqimit.

Përndryshe, nëse nuk e bën këtë veprim që në fillim të sëmundjes për shkaqe të kundërta,

ai duhet të mos veprojë kur është zhvilluar sëmundja. Në vend të këtij veprimi, ai do të

duhej të shikonte zhvillimin dhe stabilizimin e saj të plotë e më pastaj të ndërmarrë masat

për të bërë purgacionin (pastrimin). Ky veprim do t’i ndihmonte trupit për të rimarrë forcat

në luftë me sëmundjen dhe për ta mundur atë. Kështu, vetëm kur të stabilizohet sëmundja,

mjeku mund të bëjë pastrimin (purgacionin), ndërsa heqja e shkakut do të bëhet pasi të

jetë dobësuar sëmundja.

5. Mjeku etik (taba’i’i)

Për një mjek me përvojë është kërkesë e domosdoshme që të ndjekë procedurat e thjeshta

para se të ndërmarrë ato më komplekset. Vetëm atëherë kur nuk ka më frikë nga

komplikimet, ose për shkak të përkeqësimit të gjendjes së pacientit, ai duhet të japë ilaçe

të thjeshta. Para se të provojë të japë ilaçe komplekse, ai duhet të provojë trajtimin dietal

para atij me ilaçe. Në gjendje të kundërta, jo të sigurta, mjeku duhet të japë dozën

përkatëse të ilaçeve me kujdes të shtuar në mënyrë që trupi mos të mësohet me ilaçe, por

që ato ilaçe të jenë më të përshtatshme për të arritur qëllimin e tyre. Mjeku ose taba’i’i

duhet të konstatojë a është sëmundja e nxehtë apo e ftohtë. Ai nuk duhet të bëjë

eksperimente me asnjë lloj ilaçi derisa të bindet dhe të krijojë siguri në dobinë e tij. Duke

supozuar se sëmundja ka simptoma të komplikuara, ai do të duhej të fillonte t’i trajtonte

simptomat më dominuese. Për shembull kur i thati në lukth ndiqet nga pezmatimi i

brendshëm, ai do të duhej fillimisht të eleminonte temperaturën dhe pezmatimin para se të

shërojë qelbëzimin. Në shembullin tjetër, nëse ai shëron septicophlebitisin, që shkakton

kalbëzim në gjak, të kombinuar me pezmatim të mprehtë të venave, ai së pari do të duhej

të eleminonte temperaturën dhe pezmatimin.133 Nëse mjeku shëron një sëmundje kronike

që ndiqet nga simptoma të rënda, ai do të duhej të shëronte simptomat që mund të pasojnë

drejtpërdrejt, ndërsa, në të njëjtën kohë, do të duhej të kujdesej për gjendjen tashmë të

krijuar dhe të qëndrueshme deri kur simptomat të jenë më të forta se sëmundja. Kështu

për shembull, në rastin e colibacillosis-it (kavlenxhun), mjeku fillimisht e shëron kapsllëkun

që shoqërohet me dhembje, përndryshe ai mund të fillojë shërimin e dhembjes, dhe pastaj

të shërojë kapsllëkun të shoqëruar me dhembje. Nëse ai mund të ndjekë trajtimin e

natyrshëm të detoksifikimit, duke hequr dorë nga ushqimi me anë të agjërimit ose të

pushimit, ai do të duhej të hiqte dorë nga purgacioni (pastrimi). Sikurse kjo, për ta

vërtetuar gjendjen, ai do të duhej ta ekuilibronte me gjendjen normale, kurse për ta

përmirësuar gjendjen, do të duhej ta shëronte me të kundërtën e saj.

.Lidhur me evitimin e infektimit

(studim mbi hadithet)

1. Lebroziteti (lebra ose gërbula)

Xhabir bin ‘Abdullahu ka treguar se delegacioni i fisit Sukejf kishte shkuar në Medinë për të

treguar se i takon Islamit dhe për të shprehur besnikërinë e vet në Rrugën e All-llahut. Me

vete kishin marrë njeriun që ishte sëmurë nga lebroza dhe gjendja e tij ishte tepër e rëndë

dhe e pashpresë për t’u shëruar. Para se të shkonin, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, u kishte dërguar një porosi me anë të korrierit. Në atë porosi u kishte thënë:

“Kthehuni në shtëpinë tuaj, e kemi marrë premtimin tuaj”.134

Gjithashtu, në Sahih-un e Muslimit është shënuar se Ebu Hurejre kishte treguar se i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Ikni nga njeriu i sëmurë nga

lebroza, ashtu siç ikni nga luani”.135 Imam Ibni Maxhxhe ka shënuar në përmbledhjen e vet

me hadithe se edhe vetë i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Mos

ia ngulni sytë njeriut të sëmurë nga leproza”.136 Në hadithin e dytë, të cilin e ka treguar

Ibn Abbasi, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Personi i sëmurë

nga një sëmundje ngjitëse mos t’i bëjë vizitë personit të shëndoshë”.137 Ai gjthashtu ka

thënë: “Folni me të sëmurin nga lebroza nga një largësi sa një apo dy gjatësi shtize”.138

Lebra është sëmundje ngjitëse që shkaktohet nga rrjedhja e vrerit të zi nëpër trup, që

shkakton shkatërrimin masiv të sekrecioneve të trupit, me ç’rast shkakton ndryshime fizike

dhe deformim të gjymtyrëve. Në kulmin e vet, sëmundja shkakton shkatërrimin e

qelbëzuar, kancerin, dhembje të padurueshme dhe dezintegrimin shkallë-shkallë të

gjymtyrëve. Kjo sëmundje ndonjëherë njihet me emrin leontiasis, kurse këtë emërtim

mjekët e përshkruajnë: manifestim i karakteristikave të luanit, për faktin se sëmundja në

fytyrën e të sëmurit krijon një pamje si të luanit, dhe për faktin se infektimi e përfshin

menjëherë secilin që kontakton me të (fytyrë për fytyrë).

Mjekët këtë sëmundje e konsiderojnë trashëguese, njësoj si edhe sëmundje infektuese të

rrezikshme. Ai që i afrohet lebrozit do të ndiejë një duhmë të rëndë dhe një erë gjithashtu

tepër të rëndë që shkaktojnë të vjella, e kjo është jashtëzakonisht e pështirë për personin

që vuan nga çfarëdo forme e sëmundjeve pulmonale (të mushkërive).

2. Faktori i ankthit

Në dashurinë e tij të përsosur ndaj pasuesve të vet, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, i ka këshilluar që të mos kenë kontakt me të keqen vdekjeprurëse për shkak të

pasojave të prekjes në rastet e sëmundjeve ngjitëse dhe prishjes së mundshme të trupave

dhe zemrave të tyre. Disa njerëz janë më të prirur se të tjerët kah këto sëmundje dhe kanë

një afri dhe ndieshmëri të fshehtë, së cilës i mjafton vetëm një kontakt i vetëm për t’u

zhvilluar virusi ose bakteri. Ndonjëherë frika e shpejton përhapjen e sëmundjeve të tilla

infektive. Në të vërtetë sulmi psikik që shkakton frika dhe brenga në konstitucionin e trupit

të individit nuk mund të injorohet. Pra, frika, ankthi dhe brengat bëhen faktorë dominues që

do të kontrollojnë fuqinë dhe natyrën e individit. Ndonjëherë, kur duhma e sëmundjes e

godet personin e shëndoshë, ajo shkakton pështirosje, prandaj kjo duhmë bëhet agens

bartës i drejtpërdrejtë. Megjithatë, siç e kemi vërtetuar edhe më sipër, marrësi që më herët

duhet të jetë i prirur për një reagim të tillë dhe i ndieshëm në sëmundjen (ndaj sëmundjes).

1. Kuptimi i udhëzimit të të Dërguarit

I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u martua me një pjesëtare të një fisi

fqinjë, dhe që natën e parë të martesës e pa se nusja kishte pësuar disa abnormalitete

kongenitale, ndër të tjera pigmente të bardha në lëkurë (lat. Leukoderma) në rajonin e

psoasit, dhe ai e luti që të kthehej në shtëpinë e saj.139 Ndonjëherë, në injorancën e tyre,

individë të ndryshëm marrin guximin ta kontestojnë mençurinë e të Dërguarit, e sidomos

kur prirja e tij demonstron veprime të ndryshme nga ato të cilave u besojnë njerëzit e

zakonshëm, ose atë që ata kanë dëshirë të shohin duke bërë. Njerëz të tjerë, për të provuar

shfuqizimin e haditheve senzitive të të dërguarve, përdorin hadithet kundërthënëse. Lidhur

me këtë temë, imam Tirmidhi ka shënuar në Xhemi ul hadithin e vet, të cilin e ka

transmetuar Abdullah bin Omeri, radiallahu anhu., se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, për dashurinë e madhe dhe ndjenjat e përbashkëta me ashabët e vet,

njëherë e kishte kapur dorën e një lebrozi dhe ia kishte futur në një enë me ujë, pastaj

ishte lutur: “Me emrin e All-llahut, duke i besuar All-llahut dhe duke u mbështetur tek All-

llahu”.

Një hadith të ngjashëm me këtë e ka shënuar Ibn Maxhxhe. Këtë hadith e ka treguar Xhabir

bin Abdullahu. Megjithatë, besueshmëria e këtij hadithi konsiderohet e dobët, siç do të

shohim më vonë në këtë kapitull.

Në një hadith tjetër, Ebu Hurejre, radiallahu anhu., ka treguar se i Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Nuk ekziston as infektimi, as besëtytnia”. Natyrisht,

ky hadith do të mund të merrej jashtë kontekstit, dhe njerëzit besimpak ose me qëllime të

dyshimta do të mund të luanin me këto fjalë, fatkeqësisht, në dëm të tyre. Megjithatë, me

mëshirën e All-llahut, nuk ka kundërthënie në mësimet e të Dërguarit të All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selemNëse individi i gjen dy kundërthënie, qoftë edhe në hadithet e

studiuara mirë, ka mundësi që njërin prej atyre dy haditheve ta ketë treguar ndonjë armik i

tij, ose hadithi mund të jetë transmetuar gabimisht nga ai që e ka treguar, ose që njeri

hadith ka mundur të humbasë diçka nga udhëzimet e tij nga shkaku i zinxhirit të gjatë të

transmetuesve. Në anën tjetër, ka mundësi gjithashtu që secili dëshmitar nuk mund ta

kuptojë urtësinë e të dërguarit njësoj dhe, prandaj, sa më shumë që të kalojë koha, prova

mbi bazë të indikacioneve të urtësisë së tij në atë kohë mund të kuptohet gabimisht. Kjo gjë

është shumë e mundshme edhe nëse autoriteti i transemtuesit nuk është i kontestueshëm.

Megjithatë, disa hadithe vërtet i kanë zhvlerësuar hadithet e mëhershme. Përndryshe,

kundërthënie mund të ketë në mendjen e dëgjuesit, bazuar në shkallën e të kuptuarit të tij,

më shumë sesa me vetë hadithin. Në fund të fundit, duhet të ekzistojë njëra nga këto tri

shpjegime, përndryshe nuk është e mundur të gjenden dy hadithe të vërteta që

kundështojnë njëri-tjetrin. Ruana Zot, kjo është e pakuptueshme edhe për krijesën më të

përsosur të All-llahut, fjalët e të cilit janë rezultat i frymëzimit të All-llahut, që në hadith të

ketë dëshmi kundërthënëse. Nëse gjenden ndonjëherë, atëherë sëmundja është ajo që

paraqitet për shkak të mungesës së diturisë së vërtetë, mungesës së interpretimit përkatës,

ose mungesës së njohjes jo të mirë të gjuhës arabe të asaj kohe, kurse shkaku i fundit

është i zakonshëm sot. All-llahu është udhëheqësi më i mirë.

Lidhur me këtë temë, në librin Ihtilaf-ul hadis (Mbi kundërthëniet në hadithe), Ibn Kutejba

ka theksuar se armiqtë e haditheve njëherë kanë zhvilluar këtë bisedë: “Keni thënë hadithe

të kundërta. Në një hadith thuani se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka

thënë: ‘Nuk ekziston as infektimi, as besëtytnia’. Në transmetimin e dytë keni thënë se i

Dërguari i All-llahut ka thënë: ‘Personi me sëmundje ngjitëse nuk duhet t’i bëjë vizitë

personit të shëndoshë’. Keni thënë gjithashtu se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ka thënë: ‘Folni me lebrozin nga largësia sa një ose dy shtiza gjatësi’. Dhe keni

treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë:’Ikni nga lebrozi

ashtu sikurse ikni nga luani’. Në një transmetim tjetër keni thënë se kur ka ardhur lebrozi të

shpreh besnikërinë e tij, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka dërguar një

porosi para se të vijë ai, ku ka kërkuar nga lebrozi që të kthehet në shtëpi sepse e ka

pranuar betimin e lebrozit pa qenë prezent personalisht, dhe të gjitha këto transmetime e

kundërshtojnë njëri-tjetrin. Si mund të ndodhë kjo?”

Imam Ebu Muhamed bin Sirini reagoi në këto citime dhe ne e dëshmojmë shpjegimin e tij

se në asnjërin nga hadithet e cituara nuk ka kundërthënie. Secili hadith i cituar lidhet me

një kohë dhe rrethanë specifike. Kur vihen në kontekstin e tyre përkatës, “kundërthëniet”

zhduken.

2. Sëmundje të transmetueshme seksualisht

Sido që të jetë, në krahasim me hadithet e cituara më sipër, ekzistojnë dy lloj infektimesh:

në rastin e lebrozës, infeksioni mund të transmetohet nëpërmjet ajrit. Pra, nëse individi

qëndron për një kohë të gjatë ulur dhe e thith ajrin e mjedisit lebroz të infektuar, ka

mundësi që edhe ai të infektohet. Shkaktari tjetër është transmetimi seksual, kur lebrozi ka

kontakt me gruan e vet. Në këtë mënyrë edhe ajo mund të infektohet me këtë sëmundje,

ashtu si edhe i posalinduri në një moshë më të shtyrë. Po kjo vlen edhe për të sëmurët nga

tuberkulozi (lat. Tuberculosis), pneumophtitisi, omphalophlebitisi ose treponematosisi, si

dhe nga sëmundje të tjera të transmetueshme seksualisht. Mjekët zakonisht i izolojnë

pacientët e infektuar nga tuberkulozi, ndësa i fusin në karantinë personat lebrozë, ua

kufizojnë kontaktet ose i izolojnë tërësisht. Në rastin e tyre shumë mjekë të sotëm janë

larguar shumë nga feja dhe besimi në besëtytni ose në parandjenja të këqija. Pra, ata nuk i

ndërmarrin këto masa parandaluese për shkaqe thjesht religjioze.

Në rastin e treponematosisit, kjo sëmundje zakonisht i godet delet dhe prodhon një lloj

zgjebe të lagësht (lat. Psoriasis). Kontaktet e zakonshme dhe të gjata me kafshët e

infektuara ose ecja dhe shkelja në urinën e tyre të infektuar do të bëjë që ajo të përhapet te

njerëzit. Në rastin e tyre do të shohim se disa nga parazitët në treponematosis janë

ambientuar te kafshët, edhe te zogjtë, dhe janë patogjen për njerëzit, tek të cilët mund të

shkaktojnë sifilis dhe frambezi.140 Në këtë kuptim i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, ka thënë: “Bartësi i sëmundjes infektuese mos ta vizitojë personin e shëndoshë”.

Këshilla e tij tregon se personi i shëndoshë nuk duhet të marrë pjesë në vuajtjet e personit

të infektuar me sëmundje ngjitëse. Në shembullin tjetër shohim se i Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, nuk duronte kur një person i shëndoshë duhej të qëndronte në

një mjedis me personin e marrë, për shkak të frikës se gjatë jetesës së gjatë së bashku,

personi i shëndoshë do të mund t’i merrte disa nga shprehjet dhe vetitë abnormale idiotike

në procesin e komunikimit të domosdoshëm. Pra, këto shprehje mund të lënë gjurmë të

përhershme te personi i shëndoshë.

Në shembullin e dytë të infektimit kemi infektim si epidemia ose murtaja e gjëndrave. Për

këtë rast është edhe një këshillë e të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem

:”Nëse dëgjoni për murtajën në një vend, mos hyni aty, por nëse ajo shfaqet në atë vend

derisa të jeni aty, mos ikni prej andej”. Në këtë rast, ai kishte frikë për njerëzit për shkak të

përhapjes së mundshme të sëmundjes. Gjithashtu, kjo duket sikur ka thënë se njerëzit nuk

do të duhej të mendonin se mund të ikin nga urdhri i All-llahut, e sidomos gjatë kohës së

epidemisë, sepse ikja nuk do t’i mbrojë domosdo; përpos kësaj, ikja është e rrezikshme për

njerëzit e tjerë. Kjo do të thotë gjithashtu se qëndrimi larg këtyre sëmundjeve do ta

qetësojë dhe do ta ngushëllojë zemrën e individit dhe do t’i ndihmojë për t’i avancuar

synimet e veta.

Sa i përket këshillës: “Ikni nga lebrozi sikur kur ikni prej luanit”, i Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, ka dhënë këtë këshillë si masë parandaluese dhe hap i

zakonshëm i marrjes së masave. Sa i përket ngrënies së ushqimit bashkë me lebrozin, ai ka

vepruar kështu për të demonstruar se ky nuk është veprim i ndaluar. Disa nga dijetarët

kanë thënë se këto dy hadithe tregojnë disa rrethana të caktuara, e jo ndonjë rregull të

përgjithshëm. Sa i përket thënies së tij: “Nuk ekziston as infektimi, as besëtytnia”, e kemi

shpjeguar më herët se kjo këshillë është dhënë jashtë kontekstit, përveç nëse individi i

kupton rrethanat që lidhen me atë që është thënë. Në të vërtetë ky hadith është thënë në

kuptim të mendjeve besëtyte dhe lidhet me qortimin e gabimeve të individit për shkak të

syrit magjepsës të njeriut.

I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Jam dërguar si mësues”.

Prandaj, si mësues, ai i ka folur secilit njeri në përputhje me shkallën e të kuptuarit të tij.

Disa njerëz kanë besim më të fuqishëm sesa të tjerët dhe besimi dhe shpresa e tyre tek

mbrojtja dhe udhëzimi i All-llahut mund t’iu ndihmojë për të tejkaluar me sukses infektimin

sikurse edhe shumë gjendje të tjera jo të mira. Besimi i tyre është si një trup i ri i

shëndoshë; kur të hyjë virusi në të, mbrojtja trupore natyrore e kthen goditjen dhe e

eleminon virusin. Njerëzit e tjerë nuk kanë mundësi ta kuptojnë të njëjtën gjë. Të kuptuarit

e tyre mund të jetë më i mangët. Pra, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u

është drejtuar duke ua tërhequr vërejtjen për të marrë masa shëruese parandaluese. Në të

vërtetë i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka themeluar dy mënyra të

vrojtimit për të treguar shembullin që mund ta ndjekin besimtarët, në një anë, dhe të

zvogëlojë përgjegjësinë e atyre që kanë aftësi më të vogla për ta kuptuar hadithin, nga ana

tjetër. Që të dy mënyrat janë të drejta. Njëra është e destinuar për besimtarin e fortë,

kurse tjetra për besimtarin më të dobët. Secili prej tyre do të ketë shembullin e vet personal

që do ta ndjekë dhe dëshminë që do ta pranojë. Po kjo vlen edhe për rastin kur i Dërguari i

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka përdorur kauterizimin në rrethana kundërthënëse,

edhe pse kishte preferuar të hiqej dorë nga përdorimi i kësaj metode mjekësore. Ekzistojnë

disa shembuj konkretë, që janë përmendur më herët, të cilat individi mund t’i gjejë në

Sunnet. Nëse individit i është dhuruar një mençuri e tillë dhe mund ta kuptojë veten drejt,

kur ai ndërmerr ndonjë veprim përkatës në rast nevoje, ai mund ta mbrojë veten nga

shumë kritika dhe të evitojë konfliktin.

Grupi i dytë i kritikëve diskuton lidhur me faktin se evitimi i kontaktit të personit të

shëndoshë me persona të infektuar nga sëmundje ngjitëse është reaksion i natyrshëm i

njeriut për t’u mbrojtur nga rreziku i mundshëm. Pra, për ta kufizuar infektimin, ata

preferojnë që të mos kontaktohet me personin e infektuar dhe të evitohet qëndrimi me ta

dhe thithja e ajrit të kontaminuar që e rrethon personin e sëmurë. Kjo duhet të zgjasë

derisa të shërohet personi i infektuar. Megjithatë, kontakti i kufizuar i mjekut ose i

kujdestarit të të sëmurit, ose ngrënia e ushqimit me të infektuarin, është i domosdoshëm

vetëm një herë. Për më tepër, nëse në rastin e kontaktit të kufizuar respektohen rregullat

higjienike nga pjesëtari i familjes (kujdestari), atëherë kjo do ta lirojë atë nga shqetësimet

psikike dhe nuk do të thotë se do të jetë bartës i sëmundjes. Pra, i Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, kur ka dhënë këshilla që individët mos të qëndrojnë gjatë me të

sëmurin, i cili mund të infektojë njeriun e shëndoshë, ai ka menduar në vënien e sëmundjes

nën kontroll, e sidomos format më të zhvilluara dhe më infektuese të saj. Megjithatë,

përsëri këtu, disa lloje të murtajës nuk transmetohen me anë të ajrit, me anë të ndarjes së

ushqimit ose me prekje (kontakt) dhe të gjithë të sëmurët nuk mbartin në vete sëmundje

ngjitëse. Disa janë infektuar, pastaj janë shëruar, duke ndalur kështu zhvillimin e

mëtejshëm të sëmundjes dhe duke kontrolluar përhapjen e saj në trupin e vet. Pra, gjithnjë

derisa i sëmuri lufton për ta shëruar sëmundjen e vet dhe për ta mbartur epideminë e vet,

dhe nëse është mbushur me durimin dhe falënderimin e Zotit të vet, për atë është më e

kuptueshme të ketë kujdes që të mos e përhapë vuajtjen e vet te të tjerët.

Grupi i tretë pohon se nga padituria, në kohën e paganizmit (xhahilijjet), njerëzit besonin se

sëmundja ngjitëse përhapet vetvetiu, pa pjesëmarrjen e All-llahut. Lidhur me këtë i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka qenë i detyruar t’i zhvlerësojë besimet e

tilla të gabuara dhe për këtë arsye kishte ngrënë bukë me lebrozin, që ta sqaronte këtë dhe

për t’i mësuar njerëzit se All-llahu është Ai që kontrollon sëmundjen dhe kujdeset për

shërimin e saj. Nga ana tjetër, kur i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka

këshilluar që të mos ketë asnjë kontakt, në fjalën e vet: “...nga kontakti vjen destruksioni”,

ai ka shpjeguar se kontakti është njëri ndër agensat të cilët All-llahu i gjithëfuqishëm i ka

krijuar si bartës potencial të sëmundjes. Prandaj, argumentimi i një shkaku të tillë qëndron

në këshillën e tij, në dëshminë e kontrollit të All-llahut mbi gjithçka, në dëshminë se asnjë

sëmundje nuk mund të shfaqet vetvetiu ose të përhapet si të dojë ajo. Kjo është vërtetuar

nëpërmjet ngrënies së tij me lebrozin. Por as vetë virusi nuk ka kontroll mbi lëvizjen e vet.

All-llahu është Krijues dhe ai udhëheq gjithçka. Nëse dëshiron, Ai ka kontroll dhe fuqi të

plotë t’i heqë të gjitha atributet elementare të tyre, dhe nëse ka dëshirë, të gjitha do të

funksionojnë në përputhje me urdhrin që e ka krijuar Ai vetë.

Grupi i katërt i dijetarëve pohon që hadithet e mëvonshme i shfuqizojnë dhe i zëvendësojnë

të mëhershmet. Ky veprim në gjuhën arabe është quajtur nash. Pra, ata e shikojnë datën

dhe secilit hadith ia shënojnë referencat para se ta shqyrtojnë cili do të pasojë. Të tjerë

mendojnë se disa hadithe duhet patjetër të ruhen (si ligj), pa marrë parasysh përparësinë e

tyre, ose a hyjnë apo nuk hyjnë në fushën e nash-it. Argumenti i tyre del nga hadithi që e

tregon Ebu Hurejre: “Nuk ekziston as infektimi, as besëtytnia”. Në fillim, Ebu Hurejre ,

radiallahu anhu., e ka shënuar hadithin, kurse më vonë u pa dhe u vërtetua se ai kishte

harruar se po ky hadith ishte thënë nga i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem

Kur shkuan disa njerëz tek ai për ta pyetur lidhur me këtë, i thanë: “Kemi dëgjuar se ke

thënë...”, kurse ai u përmbajt nga përsëritja e fjalëve të veta para tyre. Ebu Seleme e ka

komentuar sjelljen e Ebu Hurejres me këto fjalë: “Unë nuk mund të vërtetojë a e ka harruar

Ebu Hurejre, apo është shfuqizuar nga transmetuesit e mëvonshëm”. Sa i përket hadithit që

e ka transmetuar Xhabiri, në të cilin thuhet se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, e ka kapur lebrozin për dore dhe bashkë me dorën e vet e futi në një enë me ujë dhe

u lut...Imam Tirmidhi e ka mohuar këtë transmetim dhe e ka quajtur të pavërtetë ose garib.

Imam Tirmidhi ka shtuar dhe ka pohuar se ky transmetim është i Omer bin Hattabit ,

radiallahu anhu., e jo i të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem All-llahu e di

më së miri.

3.Ndalimi i përcaktimit të asaj që konsiderohet e papastër

Ebu Derda’ ka shënuar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “All-

llahu ka krijuar sëmundjen dhe ilaçin dhe Ai e ka bërë ilaçin për çdo sëmundje. Përdorni

mjekësinë, por mos i shëroni sëmundjet e juaja me atë që është e ndaluar”.141 Po në këtë

kuptim, imam Buhariu në Sahih-un e vet ka shënuar se Ibn Mesudi ka thënë se i Dërguari i

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “All-llahu nuk e ka bërë shërimin tuaj nga

sëmundja me atë që Ai e ka ndaluar”.142 Ebu Hurejre ka shënuar gjithashtu se i Dërguari i

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar përdorimin e ilaçeve me cilësi jo të

mira.143 Në një transmetim tjetër, Tarik bin Suvejd el-Xhaafi ka pyetur lidhur me dobinë

nga përdorimi i verës (hamr) në mjekësi, kurse i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, është përgjegjur: “Ajo nuk është ilaç, por sëmundje”.144 Në Sunen e imam Nesais

është shënuar se një mjek arab e ka përmendur përdorimin e bretkosës për eksperimentime

mjekësore, kurse i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar përdorimin

e bretkosës për këto qëllime. Në hadithin tjetër i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ka thënë: “Ai që e përdor alkoolin për shërimin e sëmundjes së vet, All-llahu nuk do

ta shërojë”.145

Shërimi i sëmundjes me ilaçe joetike dhe të papastra është një veprim i shëmtuar nga këto

dy pikëpamje: arsyes së shëndoshë dhe duke u mbështetur në jurisprudencën islame. Sa i

përket ligjeve të miratuara, ne i kemi përmendur disa hadithe lidhur me këtë temë. Sa i

përket arsyes së shëndoshë (‘akl), vërtet All-llahu i gjithëfuqishëm e ka ndaluar përdorimin

e substancave të papastra për shkak se ato nuk janë etike dhe janë të këqija, kurse Ai nuk

ua ka ndaluar kurrë besimtarëve asnjë gjë të mirë as nuk ua ka kufizuar diçka të dobishme

si dënim për mëkatet e tyre. Prandaj, Ai e ka përcaktuar çka është e dobishme, kurse e ka

ndaluar atë që është e dëmshme dhe një prohibicion i tillë është ndërmarrë për shkak të

dobisë personale të njerëzve dhe me qëllim që t’i mbrojë nga sëmundje më të rënda.

Prandaj, nuk është e ndershme që i sëmuri të kërkojë shërim nga sëmundja me ndihmën e

asaj që konsiderohet e dëmshme, edhe nëse ajo substancë mund ta lehtësojë për një kohë

të shkurtër gjendjen e tij, sepse me siguri do të pasojë një dëm edhe më i madh. Aspekti

tjetër i dëmit, që duhet patjetër të shënohet këtu, ka të bëjë me pastërtinë e zemrës së

besimtarit. Në të vërtetë joetikja i përshkruhet asaj që është e ndaluar dhe që mund ta

lehtësojë një aspekt të sëmundjes fizike, ndërsa e keqja e saj do ta përfshijë me siguri

zemrën e individit, do të gjenerojë sëmundje të re dhe do të jetë shkaktar i drejtpërdrejtë i

rënies shpirtërore të individit. Për këtë shkak ai do të devijojë me siguri, qëllimet e tij do ta

luhasin, ndërsa orientimi i tij do të lëkundet.

Është e vërtetë se urdhrat e All-llahut të gjithëfuqishëm duhet të zbatohen pa asnjë

kundërshtim, ndërsa atë që e ka ndaluar Ai duhet të mos përdoret në çdo pikëpamje të

mundshme. All-llahu nuk do ta ndalonte një gjë që nuk do të ishte e kobshme dhe

profetizim, sepse Ai e ka krijuar këtë botë për krijesat e Veta që të jetojnë në të, dhe aty të

qëndrojnë për një kohë të caktuar. All-llahu i gjithëfuqishëm është ligjvënësi suprem dhe

kur Ai, me urtësinë e Tij hyjnore, e lejon udhëheqjen e krijesave të veta, Ai për këtë qëllim

do t’i ndihmojë krijesat në mënyrë që ato ta kuptojnë dhe ta dallojnë të mirën nga e keqja.

Nga ana tjetër, trupi dhe shpirti i njeriut do të reagojnë me siguri në çdo substancë të

papastër. Pra, kur diçka është e kobshme dhe profetizim, atribute të tilla me siguri do ta

pushtonin qenien e individit. Çfarëdo të keqe që të bartin ato, do ta kontrollojnë individin

dhe do të shfaqen te vetë ai. Për këtë shkak All-llahu e ka ndaluar ndonjë ushqim, pije dhe

veshjen, sepse me to përdoruesi do të dukej si njeri i prishur, kurse All-llahu e ka lejuar

ushqimin, pijen dhe veshjen tjetër, sepse ato e paraqesin devotshmërinë dhe besnikërinë e

robit ndaj All-llahut.

Aspekti tjetër i një përçudnimi dhe jobesimi tek All-llahu do të shfaqet në dobësinë

personale, në prirjen kah kërkimi konstant i substancave të tilla të palejueshme, e sidomos

kur mendja e papjekur dhe zemra e verbuar mendon se një substancë e tillë është e mirë

për të, se ajo do ta shërojë nga sëmundja. Megjithatë, Ligjvënësi suprem i ka kundërshtuar

pretekstet e tilla të pabaza. Ai e ka siguruar ilaçin përkatës dhe të mirë dhe e ka siguruar

udhëzimin e drejtë për ta kërkuar atë. Më tej, All-llahu i gjithëfuqishëm ka paraqitur provë

të qartë të asaj që lejohet dhe të asaj që ndalohet, prandaj këtë fakt nuk mund ta

kundërshtojë askush. Pra, pasi përdorimi i bretkosës për eksperimentime mjekësore është i

paligjshëm, kurse disa lloje të tyre janë edhe helmuese, atëherë si mund të jetë e mirë

nëna e të pavlefshmes dhe e së keqes? Si mund të jetë alkooli ilaç? All-llahu i

gjithëfuqishëm nuk e ka destinuar kurrë për ilaç. Në të vërtetë dihet botërisht se alkooli dhe

vera e godasin trurin dhe funksionet e sistemit nervor të atij që pi. Edhe mjekët, edhe

teologët pajtohen në këtë. Edhe vetë Hipokrati ka folur për alkoolin si një sëmundje

jashtëzakonisht e dëmshme. Ai ka thënë se “alkooli është sëmundje e cila është në

kundërshtim me trupin dhe është sëmundje vetëlënduese, e cila mund të bëhet kronike”. Në

të vërtetë efektet e dëmshme të alkoolit kalojnë shpejt deri në tru, ndryshon shkallështën e

kufizimit humoral (ahlat) dhe shkakton qëndrimin e tyre mbi sipërfaqe. Kjo e ngadalëson

memorien e individit, godet lidhjen e saj dhe ia prish drejtpeshimin. Autori i veprës Liber

Regius (El-kamil) shton se alkooli e dëmton trurin dhe nervat.

Sa i përket ilaçeve të tjera të ndaluara, ekzistojnë dy lloje: lloji i parë janë ilaçet që merren

vullnetarisht, kurse trupi i refuzon, siç janë helmet, cilado substancë që ndodhet në helmin

e gjarprit, antidotet146 kundër kafshimit të gjarprit që përfshijnë mishin e gjarprit, ose

substanca të ngjashme të fecesit, që në mënyrë ultimative do të bëhen integrale, të

patretshme dhe në vend të ilaçit do të bëhen sëmundje; dhe lloji i dytë, i cili shkakton

reaksion cibofobik dhe pështirosje, si tek pijet e përziera në mënyrë speciale me erë të

këndshme ose çfarëdo ilaçesh të tjera, pasojat e dëmshme të të cilëve janë më të mëdha se

dobitë; këtu hyn anestezioni, i cili i jepet shtatzënës para lindjes. Pra, në këtë çështje, edhe

arsyeja e lindur dhe e shëndoshë pajtohen me jurisprudencën fetare.

Në të vërtetë ka një dashamirësi subtile shpirtërore në atë që All-llahu i gjithëfuqishëm e ka

bërë ilaç, duke përfshirë edhe bekime të posaçme që e përmban ilaçi që Ai e ka bërë të

lejueshëm, sepse ilaçi më i mirë është ai që është bekuar, të cilin ilaç trupi do ta pranojë me

gjithë dëshirë. Po kështu vlen edhe për njerëzit e bekuar, kudo që të jenë ata. Të tjerët do

të kenë dobi prej tyre, prej diturisë së tyre dhe shoqërimit me ta. Fakti i thjeshtë të cilin

myslimani e njeh është se ajo që është e lejueshme në mjekësi do t’i sjellë dobi atij. Sa më

i madh të jetë besimi i robit te Zoti dhe Edukatori i vet, aq më lehtë do ta eleminojë atë që

nuk është e lejueshme - të ndaluarën. A duhet t’i përdorë individi këto ilaçe pa marrë

parasysh se ai nuk e di se janë të ndaluara, që do t’i shkaktojnë sëmundje? Jo, përveç nëse

individi nuk i përfill ndjenjat e veta refuzuese ndaj këtyre ilaçeve ose kur reaksionin e vet

fobik të lindur ia kundërvë substancave të tilla dhe natyrës së tyre degjeneruese dhe këtë e

fut në mendjen e vet si dashuri ndaj këtyre ilaçeve. Megjithatë, besimtari i vërtetë nuk do

të veprojë kurrë kështu. All-llahu e di më së miri.

Shërimi i morrave

Në Dy sahiha (Buhariu dhe Muslimi) është shënuar se K’ab ibn ‘Ajra kishte shkuar tek i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i sëmurë nga morrat. I Dërguari i All-llahut

, salaAllahu alejhi we selem, i kishte thënë: “Vërtet ke shumë dhembje!” Në hadithin tjetër,

është shënuar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka thënë që ta rruajë

kokën, dhe t’i ushqejë shtatë persona, ose të therë një dele si kurban ose të agjërojë tre

ditë.147

Më herët në këtë libër kemi shpjeguar shërimin e morrave me mjaltë. Morrat (kaml) janë

insekte pa krahë që futen në rrënjën e folkëve dhe rriten si parazitë në kokën e njeriut.

Morrat bëjnë vezë në formë ovale, që njihen me emrin thërijë, që çelin brenda një jave dhe

kapën fort për bazën e folikulit të flokëve. Morrat përëhapen shumë lehtë nga njëri person

tek tjetri, sidomos në kushtet e ambienteve johigjienike dhe të stërmbushura me njerëz.

Kur kënaqen me gjakun e thithur, komplikimi i paraqitjes së tyre të shpeshtë mund të

zhvillojë gjithashtu sëmundje sistematike, e cila sëmundje prodhon mikroorganizma

patogjenë që i shtohen toksitetit të gjakut. Kjo gjendje njihet si helmim i gjakut. Fëmijët

janë më të ndieshëm dhe i nënshtrohen më lehtë sëmundjes së morrave për shkak të

lagështisë që është pasojë e lojës së tyre dhe qëndrimit në mjedise të infektuara. Kjo

shpjegon pse i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, në fillim ka porositur që të

rruhet koka në mënyrë që të eleminohen avullimet e dëmshme që do të grumbulloheshin

sipër kokës dhe do të pengonin frymëmarrjen e poreve dhe ndoshta do të shkaktonin

infeksionin e folikulit. Pas rruajtjes, poret do të rihapen dhe nuk do të ketë avullime të tilla

të dëmshme. Kështu do të bëhej i mundshëm procesi i pastrimit natyror. Pas rruajtjes së

kokës, e për të ndikuar në pastrimin e plotë nga morrat, individi do të duhej të lyente kokën

me piper të tretur në uthull ose me lëvore të tërshërës të njomur në uthull. Secila tretësirë

që është përmendur këtu, do të eleminojnë morrat para se të ikin jashtë. Individi mund t’i

shtojë masës edhe vaj ryze (bar shpretke; lat. Ruta graveolens) për të mbytur të gjitha

vezët që mund të çelin ose, drejtpërdrejt në vendin e infektuar, mund të vërë ekstrakt që

bëhet nga farat kolumbiane të bluara.

PJESA E DYTË

1.1. Shërimi i personit të cilin e ka goditur syri i keq magjepsës

Imam Muslimi në veprën e vet Sahih thotë se Ibn Abasi ka treguar transmetimin në të cilën

thuhet se i Dërguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Syri i keq magjepsës

është fakt. Sikur të ekzistonte ndonjë gjë më e shpejtë se fati (kadr), ajo gjë do të ishte syri

i keq magjepsës”.148 Gjithashtu, po në këtë përmbledhje të haditheve, Enesi ka treguar se

i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u ka dhënë leje njerëzve që t’i lexojnë

lutjet dhe versetet e shërimit (rukja) që të mund ta pengojnë dëmin që mund të shkaktojë

syri i keq magjepsës, ethet e tij të mëvonshme dhe ekcemin149 (namla). Pengimi i dëmit

nga syri i keq magjepsës mund të bëhet gjithashtu edhe vetëm duke lexuar versetin e

Kur'anit që flet kundër një syri të tillë magjepsës mashtrues. Edhe kjo është quajtur

gjithashtu rukja. Imam Ebu-Davudi në veprën e tij Sunen ka shkruar se Aisheja, radiallahu

anhu., ka thënë se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte zakon t’i

drejtohet atij që ia ngulte syrin e keq magjepsës personit tjetër që të marrë abdest, ndërsa

uji i abdestit të tij të derdhet nëpër trupin e personit që e shikon.150

Sufjan bin ‘Uxhejne ka treguar se Esma bint ‘Umejs kishte thënë: “O i Dërguar i All-llahut,

familja e Beni-Xha’aferit duket se është e sulmuar vazhdimisht nga ndikimi i syrit të keq

magjepsës (‘ajnun). A do të lutesh për ta?” Ai i ishte përgjigjur: “Po. Sikur të ekzistonte

ndonjë gjë që është më e shpejtë se fati, atë do ta udhëzonte syri i keq magjepsës”.151

Imam Tirmidhi e shënon gjithashtu një transmetim të Ebi-Imam bin Sahil ibn Hanife, i cili i

ka thënë: ”Njëherë ‘Amir bin Rebi’a e kishte parë Sahilin duke u larë dhe e kishte

komentuar kështu: ‘Nuk kam parë kurrë (ndër arapë) një lëkurë të tillë të bukur dhe të

bardhë’. Sahili menjëherë kishte rënë përtokë pa ndjenja. Pastaj e kishin thirur të Dërguarin

e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem Kur kishte mbërritur, pasi i kishte dëgjuar ato që

kishin thënë njerëzit, ishte hidhëruar, prandaj e kishte bërë këtë koment: ‘Pse do ta mbytnit

ndonjëri prej jush vëllanë tuaj (me sytë tuaj)? Pse nuk i ke bërë lutje All-llahut për

bereqet?’ Pastaj i kishte thënë Amir bin Rebi’ut: ‘Merr abdest dhe laje vëllanë tënd me ujin e

abdestit’. Amiri veproi siç i tha, dhe menjëherë u ul të lante fytyrën, duart deri në bërryla,

gjunjët dhe thembrat e Sahilit. Pastaj mori një filxhan të atij uji, dorën në të cilën mbante

filxhanin me ujë, e futi nën rrobat e Sahilit dhe ia hedhi në trup dhe një sasi të këtij uji ia

hedhi në kokë. Pak kohë pas kësaj, Sahili u zgjua dhe iu kthye vetëdija”.152

Imam Tirmidhi ka bërë këtë komentim lidhur me procedurën përkatëse për t’u liruar nga

ndikimi i syrit të keq magjepsës: “Syrit të keq magjepsës duhet dhënë urdhër sidomos të

marrë abdest, kurse uji me të cilin ka marrë abdest duhet të mblidhet në një enë. Pastaj

duhet ta lagë dorën e vet të djathtë me atë ujë, të marrë pak ujë dhe t’ia lajë gojën

personit që e ka zënë syri i keq magjepsës. Para se të lahet fytyra e tij, ai ujë të kthehet

përsëri në enë. Pastaj do të duhet ta lagë dorën e tij të majtë, të marrë pak ujë një filxhan

dhe t’i hidhet në gjurin e majtë të personit. Duke ndjekur këtë, ai do të duhej të lagte dorën

e vet të majtë, të marrë pak ujë në po atë filxhan dhe t’i hidhet në gjurin e djathtë të

personit. Pastaj rrobat e personit duhet të lagen me ujë. Në fund, ai duhet ta derdhë ujin

nga një filxhan tjetër mbi rrashtën e kokës, nga ana e pasme, me një të lëvizur dore. Me

këtë rast është me rëndësi të dihet se filxhani nuk duhet të lëshohet në tokë deri sa të

përfundojë ky veprim.

1.2. Llojet e syrit të keq magjepsës

Ekzistojnë dy lloje të syrit magjepsës ose të syrit të keq: syri i njeriut dhe syri i exhinit.

Lidhur me këtë temë është thënë se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

kishte parë në shtëpinë e Ummi Selemes , radiallahu anhu., shërbëtoren e saj si i kishte

ngulur sytë zhbirues në fytyrën e saj, dhe e kishte komentuar kështu: “Ajo ka sy të keq

(sa’afa). Le të marrë abdest”.153 El-Hysejn bin Mesud el-Farra’ e ka shpjeguar këtë hadith:

“Sa’afa nënkupton magjepsjen nga syri i keq magjepsës i xhinit. Kjo do të thotë se ai është

sulmuar nga ndikimi negativ i syrit të keq magjepsës të exhinit, për të cilin ka thënë se

është më i dëmshëm se therja e shtizës së armikut”.154 Më tej Xhabiri e ka komentuar se

“syri i keq magjepsës mund ta çojë personin deri në breg të vdekjes dhe mund ta fusë

devenë në tenxhere”.155

Ebu-Seid el-Hudri ka transmetuar se i Dërguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, për

t’u ruajtur nga syri i keq magjepsës i exhinit dhe i njeriut, e ka pasur zakon që të kërkonte

mbështetje tek All-llahu i gjithëfuqishëm.156 Megjithatë, grupi i myslimanëve të paaftë, që

kanë pak mençuri dhe që nuk janë të vetëdijshëm, edhe më tej vazhdojnë ta mohojnë

ekzistimin e syrit të keq magjepsës dhe pohojnë se kjo është vetëm një imagjinatë, mendim

i keq, diçka e thënë pa menduar fare. Natyrisht, njerëz të këtillë kanë më së paku mençuri.

Ata dëgjojnë dhe kuptojnë pak, por njëkohësisht qëndrojnë më larg së vërtetës, janë më

budallenjtë, më të verbtit dhe të ndarë nga Zoti i tyre me velin e ndarjes, qëndrojnë tepër

larg diturisë së vërtetë të shpirtit dhe të shpirtrave, larg natyrës, aftësive dhe ndikimit të

tyre. Për më tepër, udhëheqësit dhe njerëzit e mençur të shumicës së popujve të botës, pa

marrë parasysh besimin e tyre fetar dhe traditën, jo vetëm që nuk e mohojnë ekzistimin e

syrit të keq magjepsës, por edhe diskutojnë mbi shkaqet dhe shkallën e ndikimit të tij.

1.3. Burimet e syrit të keq magjepsës

Një grup i njerëzve pohon se syri i keq magjepsës shkaktohet nga prirja e keqe personale e

individit, ndjeshmëria e tij për mendim të keq, sfidat e tij, prirja e tij për gjëra

eksperimentale dhe përvojtësore, edhe atëherë kur ato janë të dëmshme dhe nuk janë në

të mirë të tij, koketimi personal me mendime lakmitare, të këqija dhe kryerja e veprave të

këqija. Jashtë një personi të këtillë, rryma e energjive të këqija dhe të zjarrta emitohet nga

sytë e tij që e godasin menjëherë personin. Grupi tjetër mendon se shpjegimi i dhënë është

i arsyetuar dhe është i ngjashëm me të njëjtën energji letale, të cilën e emitojnë disa

gjarpërinj kur e shikojnë gjahun e vet, kurse gjahu ngrihet menjëherë dhe ndonjëherë vdes

në të njëjtën kohë nga sulmi në zemër. Po ky fenomen energjetik është hasur gjithashtu te

disa lloje gurësh të çmuar, eleksirë dhe te minerale të tjera, me ç’rast ato emitojnë pa

gabuar aspak energji ose rreze radioaktive të fuqishme; disa nga ato janë letale, ndërsa të

tjerat mund të shkaktojnë ftohtësi, pasivitet, apati, plogështi, nënshtrim ndaj diçkaje,

mundim, ankth, frikë, lakmi, tërheqje ose shkatërrim etj.

Grupi i dytë i mendimtarëve pohon se, sa i përket realizimit, All-llahu i gjithëfuqishëm

shkakton gjithçka që vendos vullneti i Tij, qoftë e dobishme ose e dëmshme, sepse vetë Ai

përcakton fatin e të mirës dhe të keqes. Duke u mbështetur në to, kjo kryhet në tërësi

menjëherë pasi që njeriu me sy të keq e drejton shikimin e tij zhbirues në cilindo qoftë ose

në çkado qoftë, që mund të duket se ia rrit vetitë e këqija të tij apo të asaj. Pastaj energjitë

e këqija do të depërtojnë te personi nëpërmjet poreve të lëkurës së tij dhe do ta prishin

ekuilibrin e tij të natyrshëm. Personi me sy të tillë të keq është vetëm transmetues. Ai nuk

ka fuqi dhe as ndikim automatik, as nuk mund të inicojë aksione të tilla, ndërsa ai vetë

është i goditur njëkohësisht nga një e keqe e tillë. Megjithatë, një mendim i tillë mbetet

vetëm si mendim i atyre që nuk besojnë nëse nuk mund të kontestohen fuqitë

karakteristike të cilat All-llahu i gjithëfuqishëm i ka futur në çdo qelizë të krijesave

anembanë universit. Disa energji Ai i ka mbajtur të fshehta, ose të pashfrytëzuara deri në

kohën kur ato janë zbuluar, kurse të tjerat Ai i ka bërë konstante dhe aktive. Pra,

mendimtarë të këtillë përfundimisht e kanë turbulluar shikimin personal, e kanë kufizuar

horizontin e kuptimit të mjedisit të tyre personal dhe aftësinë e tyre që të bashkëveprojnë

në mjediset e veta.

Më tej, ata e kanë kundërshtuar përfundimisht arsyen e shëndoshë dhe mendimet e

pranueshme të shkencëtarëve. Në të vërtetë asnjë njeri i mençur nuk mund t’i mohojë

pasojat e përgjithshme të shpirtit dhe të shpirtrave në trup. Për më tepër, ato janë

materiale, prandaj gjithkush mund t’i shohë e ndonjëherë edhe t’i ndiejë. Të marrim për

shembull njeriun që skuqet në fytyrë kur e takon ndonjë individ të njohur ose kur flet diçka

për të cilën mund të turpërohet, ose kur shohim se si zverdhet fytyra e dikujt kur e takon

një gjë ose ndonjë njeri të cilit i frikësohet. Natyrisht, njerëzit ndonjëherë e dallojnë

ndjenjën e sëmundjes ose të humbjes së fuqisë pas takimit të tyre me ndonjë njeri ose pasi

kanë dëgjuar ndonjë vërejtje apo pasi ta ndijnë seksin e vet. Të gjitha këto bëhen

nëpërmjet marrjes së diçkaje ose të qenit subjekt i “qëllimit” të diçkaje tjetër, që

detyrimisht shpreh qëllimet e tij, ose nëpërmejt syve të tyre.

Domethënë, individi mund të goditet nëpërmjet syve të një njeriut tjetër, që tregon për

lidhjen e fuqishme ndërmjet shpirtrave, frymës dhe syve të tyre. Vetë sytë nuk kanë asnjë

lidhje me këtë, ndërsa shpirti dhe fryma janë ata që e përmbajnë atë ndikim. Çdo shpirt dhe

frymë ka ndikimet karakteristike, fuqinë, transmetuesit, karakteristikat bazike dhe natyrën

e vet. Për shembull personi xheloz mund ta lëndojë përfundimisht personin tjetër dhe për

këtë All-llahu i gjithëfuqishëm i ka dhënë urdhër të Dërguarit të vet , salaAllahu alejhi we

selem, që të kërkojë mbështetje tek Ai nga fuqia e dëmit të cilën vetëm ai mund ta

kontrollojë. Ai i ka dhënë urdhër gjithashtu të kërkojë mbështetje tek Ai nga çfarëdo dëmi

që personi xheloz mund t’i shkaktojë atij. Në të vërtetë dëmi i personit xheloz, i cili e godet

personin tjetër, vetëm mund të përgënjeshtrohet nga ndonjë njeri që nuk e njeh vetveten

dhe natyrën e vet.

Në të vërtetë natyra xheloze e njeriut është sëmundje specifike që merr formën e frymës

xheloze dhe të egër brenda vetë individit. Ai e godet personin naiv dhe me siguri vepron në

përputhje me karakteristikat e veta të këqija. E ngjashme me këtë është edhe shembulli i

gjarprit helmues. Helmi i tij është joaktiv dhe ndodhet në dhëmbët e tij helmues, por pasi ta

shohë gjahun e vet potencial, gjarpri përnjëherë rrëmbehet nga një sulm dhe hidhërim i

tërbuar. Ai bëhet si i xhindosur dhe helmi menjëherë del jashtë nëpërmjet kafshimit të

gjahut. Për këtë shkak disa njerëz e krahasojnë personin e keq, kriminel dhe xheloz me

gjarprin. Pra, xhelozia është krim i madh tinëzar. Ndonjëherë xhelozia mund të shkaktojë

dështimin e femrës, ndërsa në raste të tjera mund të shkaktojë verbimin. Për këtë arsye i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njëherë e kishte përdorur analogjinë e

gjarprit me zile, të gjarprit helmues (lat. Echis)157 dhe të nëpërkës afrikane që e hedh

helmin (lat. Bitis arietans),158 duke mbajtur parasysh se ato mund të shkaktojnë dështimin

(abortin) dhe verbimin e njeriut.

Lloje të tjera të qenieve të këqija dhe të sëmura mund t’i godasin personat e tjerë vetëm

duke i shikuar ata, pa asnjë kontakt fizik, për shkak të shkallës së madhe të smirës

helmuese të tyre, natyrës së tyre të sëmurë dhe energjive të këqija që i përmbajnë. Pra,

për të vepruar syri i keq magjepsës nuk duhet të kulmojë patjetër në kontakt fizik, siç mund

të pohojnë disa njerëz të cilët dinë shumë pak dhe nuk i njohin ligjet e fizikës dhe Sheriatin.

Në të vërtetë lëndime të tilla mund të ndodhin nëpërmjet kontaktit të drejtpërdrejtë,

konfrontimit të drejtpërdrejtë, shikimit sy më sy ose nëpërmjet porosive psikike

jashtëzakonisht të ndieshme, me ç’rast fryma e njeriut sykeq vepron si ndërmjetësues i cili

udhëton për ta takuar viktimën dhe ndikon dëmshëm në gjendjen e tij. Në raste të tjera

dëmi mund të shkaktohet nëpërmjet fuqisë mendore të njeriut sykeq ose nëpërmjet leximit

të lutjeve, insinuatave, magjive ose edhe flerteve të caktuara me imagjinatën e individit.

Mund të pengohen gjithashtu disa synime të sëmura duke iu kundërvënë atyre dhe duke

kthyer një synim të tillë të sëmurë me anë të leximit të lutjeve të kundërta mbi bazë të asaj

se njeriu i ndien vibracionet e tilla ose edhe mbi bazë të dyshimit në mundësi të tilla. Pra,

duke ndërruar me sukses drejtimin e syrit magjepsës, vetë autori që vepron ashtu bëhet

viktimë e iniciativës së vet. Pra, individi mund të mbrohet nga një e keqe e tillë. Për këtë

qëllim duhet të thotë shpesh lutje për të mbrojtur vetveten kundër syrit magjepsës.

Ndikimi dhe shpirtligësia e syrit magjepsës nuk kërkon domosdo kontakt të drejtpërdrejtë

me sy. Personi i keq dhe i sëmurë mund të jetë edhe i verbër, por kur dikush tjetër e

përshkruan një gjendje, karakteristikë, rast ose person të caktuar, mendimet e tij të këqija

mund të prodhojnë po atë efekt si edhe kontakti vizuel. Në shumë raste dëmi i shkaktuar

nga syri magjepsës është transmetuar nëpërmjet personit të tretë, të cilit i është treguar

shembulli, karakteristika ose personi, pasuria e tij, fuqia, shëndeti i mirë, fryma, afarizmi i

suksesshëm ose planet e udhëtimit etj....

Lidhur me këtë temë, All-llahu i gjithëfuqishëm i ka thënë të Dërguarit të vet , salaAllahu

alejhi we selem:

“E ata që nuk besuan gati sa nuk të zhdukin ty me shkrimet e tyre, kur e dëgjuan Kur'anin,

e (nga inati) thanë: ‘Ai është i marrë”. (El Kalem, 51)

Ai i ka thënë edhe këtë:

1. “Thuaj:’I mbështetem Zotit të agimit,

2. Prej dëmit të çdo krijese, që Ai e krijoi,

3. Dhe prej errësirës së natës kur ngryset plotësisht.

4. Dhe prej dëmit të atyre që lidhin dhe fryejnë nyja.

5. Edhe prej dëmit të smirëkeqit kur sipas smirës vepron”. (El Felek, 1-5)

Prandaj çdo person që ka sy magjepsës është xheloz, por çdo person xheloz nuk ka sy

magjepsës. Pasi personat xhelozë janë më të zakonshëm sesa njerëzit me sy magjepsës,

kërkimi i mbështetjes tek All-llahu i gjithëfuqishëm nga personi xheloz i përfshin edhe

njerëzit me sy magjepsës. Në rastin e tyre e keqja projektohet nga sytë e tyre si shigjeta e

padukshme të xhelozisë së tyre. Sa i përket viktimës, ndonjëherë goditet nga shigjetat e

xhelozisë, kurse në raste të tjera ato shkojnë huq. Kur këto shigjeta e gjejnë shenjën -

personin e pambrojtur dhe të pa pancir - ato me siguri veprojnë në mënyrë të dëmshme

mbi të. Megjithatë, nëse shigjetat e xhelozisë dhe të smirës personin e shenjuar e gjejnë të

kujdesshëm, të armatosur dhe me pancir të padepërtueshëm, ato nuk do t’i bëjnë dëm. Në

vend të kësaj, ndodh që ato të kthehen mbrapsht dhe të godasin e ta dëmtojnë personin që

i ka hedhur shigjetat e tilla, i cili bëhet viktimë e së keqes që e ka nisur vetë. Kjo është

pikërisht si shigjetari dhe shenjat e tij. Njëri është gjuajtja me shigjetë e mendjeve dhe

shpirtrave, kurse shenjat janë gjuajtja e trupave dhe hijeve.

Rrënja e xhelozisë dhe e zilisë rrjedh nga shikimi i individit në diçka, nga simpatia që ka ai,

nga urrejtja për të parë suksesin e një tjetri dhe lakminë e individit për vetveten. Kjo

zakonisht ndiqet nga shpirtligësia dhe lakmia e individit që ndjek viktimën potenciale, pastaj

ia ngul rrezet e veta helmuese ose porositë e nënvetëdijshme duke ia ngulur sytë viktimës

me dashakeqësi. Ndonjëherë individi mund të nxitë qëllimisht frymën e vet të keqe. Në

raste të tjera ai mund ta bëjë këtë pa qëllim ose edhe në mënyrë të nënvetëdijshme, sepse

xhelozia mund të jetë natyra e tij e dytë. Në të vërtetë ky është lloji më i keq i njeriut (i

qenies njerëzore). Disa dijetarë myslimanë shkojnë deri atje dhe thonë se kur dihet që një

person ka natyrë të keqe, magjepsëse dhe është shpirtkeq, ai do të duhej izoluar nga

shoqëria. Kjo do të bëhet me qëllim që të evitohet përhapja e të keqes së tij, kurse shteti

do të duhej të siguronte mjetet themelore që ky njeri të jetojë deri në vdekje.

1.4. Shërimi i viktimës së syrit të keq magjepsës 159

Në thelb, udhëzimi i të Dërguarit është orientuar në drejtim të shërimit të kësaj sëmundjeje

dhe siguron metoda të ndryshme shërimi. Lidhur me këtë temë, imam Ebu Davudi, në

Sunen e vet, ka shënuar se Sahil bin Hanifi ka thënë: “Njëherë me një grup njerëzish kaloja

pranë ujëvarës. Shkova dhe u lava, por kur dola (nga uji) më kapën ethe të forta”. Kur këtë

rast ia treguan të Dërguart të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ai e komentoi kështu:

“Thuani Ebu Sabitit160 që t’i lexojë versetet që flasin për mbrojtjen nga ana e All-llahut

(ta’viza)”. Dikush e pyeti: “Çka do të bëhej nga leximi i zakonshëm i rukjes - a do ta

ndihmonte ajo?” I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u përgjigj: “Leximi i

rukjes vlen vetëm për sëmundjet psikike, ethet dhe për kafshimet helmuese”.161

Syri magjepsës njihet në gjuhën arabe si nefs, prandaj kjo do të thotë vënie e syrit

magjepsës në lidhje me natyrën e keqe të lindur të dikujt ose “të vetes”, ndërsa kafshimi

helmues nënkupton thumbimin e akrepit (lat. Euscorpius flavicaudus) ose diçka të

ngjashme. Ndër lutjet e rregullta për mbrojtje të vazhdueshme lejohet të lexohen dy

kaptina (sure) mbrojtëse (ar. El-Mu’avizatejn). Këto janë surja El Felek e Kur'anit, e cituar

më sipër, dhe surja En Nas, që në përkthim do të thotë:

1.“Thuaj: ‘Mbështetem (mbrohem) me Zotin e njerëzve!

2. Sunduesin e njerëzve,

3. Të adhuruarin e njerëzve,

4. Prej të keqes së cytësit që fshihet.

5. i cili bën cytje në zemrat e njerëzve,

6. Qoftë ai (cytësi) nga xhinët o nga njerëzit”. (En Nas, 1-6)

El-Fatiha, e cila në përkthim do të thotë:

1. “Falënderimi i takon vetëm All-llahut, Zotit të botëve!

2. Bamirësit të përgjithshëm, Mëshirëbërësit!

3. Sunduesit në Ditën e gjykimit (përgjegjësisë-shpërblimit)!

4. Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm te Ti kërkojmë ndihmë!

5. Udhëzona (përforcona) për në rrugën e drejtë!

6. Në rrugën e atyre, të cilët i begatove me të mira,

7. Jo në të atyre që kundër veti e tërhoqën hidhërimin, e as në të atyre që e humbën veten!

(El Fathia, 1-6)

“Allahu është një, nuk ka Zot tjetër përveç Atij. Ai është mbikëqyrës i përhershëm dhe i

përjetshëm. Atë nuk e kap as kotje as gjumë, gjithçka ka në qiej dhe në tokë është vetëm e

Tij. Kush mund të ndërmjetësojë tek Ai, pos me lejen e Tij, e di të tashmen që është pranë

tyre dhe të ardhmen, nga ajo që Ai di, tjerët dinë vetëm aq sa Ai ka dëshiruar, Kursija e Tij

(dija-sundimi) përfshinë qiejt dhe tokën, kujdesi i Tij ndaj të dyjave, nuk i vjen rëndë, Ai

është më i larti, më i madhi”. (El Bekare, 255)

Krahas këtyre verseteve të Kur'anit, individi mund t’i lexojë gjithashtu lutjet e të Dërguarit,

si:

1) “Kërkoj mbrojtjen me fjalët e përsosura të All-llahut kundër cilësdo të keqe që mund të

vijë nga krijesa e Vet”.

2) “Kërkoj mbrojtjen me fjalët e përsosura të All-llahut kundër cilitdo shejtan, shqetësimeve

dhe brengave dhe kundër çdo syri magjepsës”.

3) “Kërkoj mbështetje në fjalët e përsosura të All-llahut, të cilat nuk mund t’i shkelë as

besimtari, as jobesimtari për çfarëdo të keqe që mund të vijë nga ai që e ka krijuar dhe që

e ka përcaktuar Ai, nga ai që e mban gjallë Ai dhe më vonë e kthen për ta gjykuar; nga ai

që bie nga kupa qiellore dhe që ngjitet drejt saj; nga çfarëdo rreziku që Ai e ka vendosur në

tokë dhe nga çfarëdo dëmi që mund ta shkaktojë ai; nga çfarëdo tundimi gjatë natës dhe

ditës; nga çfarëdo vizite në errësirë dhe në dritë, përveç postierit të porosive të dashura

nga Zoti im i mëshirshëm”.

4) “Kërkoj mbrojtje me fjalët e përsosura të All-llahut nga mëria dhe dënimi i Tij; nga

çfarëdo e keqe që është iniciuar nga krijesa e Tij dhe nga lajkat e këqija të shejtanit, ose

nga të qenit e tyre afër meje”.

5) “Zot, kërkoj mbrojtje me personalitetin Tënd dhe me fjalët e Tua të përsosura nga

krijesat e këqija, kufijtë e fundit të të cilëve vetëm Ti i kontrollon. Zot, vetëm Ti ke fuqi të

çlirosh nga fatkeqësitë dhe t’i ndryshosh padrejtësitë. Zot, ushtarët e Tu janë të

pagabueshëm dhe premtimi Yt nuk humbet. Qofsh i lavdëruar Ti dhe Ty të drejtohen të

gjitha lutjet”.

6) “Kërkoj mbështetje tek fytyra e madhërishme dhe më e lavdishme e All-llahut dhe kërkoj

mbrojtje tek fjalët e Tij të shenjta dhe të përsosura, të cilat nuk mund t’i cënojë as

besimtari, as jobesimtari; kërkoj mbështetje tek të gjitha atributet e All-llahut, emrat e të

cilave i di e të cilat nuk i di, nga çfarëdo e keqe që mund të më vijë nga ai që e ka krijuar

dhe e ka përcaktuar Ai, nga ajo që e mban gjallë Ai, dhe më vonë e nxjerr në gjykim, nga

dëmi i çfarëdo të keqeje, të cilin unë nuk mund ta duroj dhe nga çdo e keqe dhe nga krijesa

kufijtë e të cilës i kontrollon vetm Ti. Vërtet Zoti im vepron drejtësisht”.

7) “Zot, Ti je Ushqyesi im i vetëm. Tek Ti besoj unë, kurse Ti je Zotërues i fronit të

madhërishëm dhe më të shquar. Dëshira e All-llahut do të realizohet gjithmonë, kurse ajo

që Ai nuk e dëshiron, nuk do të realizohet. Vërtet nuk ka asnjë fuqi ose vullnet përpos

fuqisë dhe vullnetit të All-llahut. E di dhe dëshmoj se All-llahu ka fuqi dhe pushtet mbi

gjithçka. Dituria e Tij përfshin gjithçka dhe secilin, dhe vetëm Ai e di numrin e gjithçkaje

dhe të të gjitha atyre që janë krijuar përgjithësisht. Zot, unë kërkoj mbështetje tek Ti nga e

keqja ime dhe nga e keqja e shejtanit të mallkuar, nga politeizmi i tij; unë kërkoj

mbështetje tek Ti nga e keqja e gjithçkaje që lëviz në këtë tokë dhe që ekziston në të; nga

të gjitha krijesat, kufijtë e fundit të të cilave i kontrollon vetm Ti. Vërtet Zoti im vepron

drejtësisht”.

8) “Kërkoj mbështetje tek Zoti i madhërishëm. Nuk ka zot tjetër përveç Tij. Ai vërtet është

Zoti im dhe zotërues i gjithçkaje. Kërkoj mbështetje nga Ushqyesi im dhe Ushqyesi i

gjithçkaje. Unë besoj sinqerisht te Zoti im i gjallë, i cili nuk vdes. Mbrohem nga e keqja ime

me fuqinë gjithëpërfshirëse, ‘nuk ka vullnet ose fuqi përveç asaj që ka All-llahu’. Më mjafton

All-llahu, që është udhëzuesi më i mirë. Më mjafton Ushqyesi im dhe i vetmi Ushqyes i tërë

ekzistencës. Më mirë është t’i marrë gjërat e nevojshme nga Furnizuesi Suprem, sesa t’i

marrë nga varësit e Tij. Më mirë është të kërkoj kënaqësinë e Krijuesit sesa të krijesave. Më

mjafton Furnizuesi im. Më mjafton Drejtuesi i vetëm i të gjitha botëve. Ai e ruan vetë dhe

nuk mund të jetë askush si Ai. Më mjafton dëgjimi i lutjeve të mia nga All-llahu dhe vetëm

Ai ka fuqi për t’i plotësuar. Vërtet All-llahu është qëllimi i vetëm dhe nuk ekziston asgjë

tjetër përveç Atij. Tek Ai besoj unë, vërtet Ai është Zotërues i fronit të madhërishëm

hyjnor”.

Nuk ka asnjë dyshim se cilido njeri që ka bërë lutje të tilla, ka pasur dobi prej tyre dhe

ndoshta e ka kuptuar vlerën e tyre dhe leximin drejt dhe tepër të domosdoshëm të tyre.

Lutje të tilla unikate, vepruese dhe të bekuara kanë fuqi të pengojnë çfarëdo të keqe që

është drejtuar nga syri i keq magjepsës. Megjithatë, gjithçka varet nga shkalla e besimit të

individit, fuqisë së vendosmërisë së tij, syçeltësisë së tij të vazhdueshme (vigjilencës),

besimit të tij të patundur tek Zoti i tij dhe nga shkalla e dëshmimit dhe ekuilibrit të zemrës

së tij, sepse të gjitha këto që u përmendën janë armë, kurse efikasiteti i armëve varet nga

ai që i përdor ato.

1.5. Pengimi i dëmit ndaj të tjerëve

Kur një person dyshon se ka sy të keq magjepsës dhe frikohet nga shkaktimi i dëmit të

tjerëve me anë të natyrës së tij të pavullnetshme, atëherë pasi të ketë shikuar diçka ose

dikë, ai duhet ta thotë këtë lutje: “Zot, bekoje atë që ka ai”. Ky hadith është thënë kur Amir

bin Rebi’a e ka goditur Sahil bin Hanifen me syrin e vet magjepsës. I Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, atëherë i kishte thënë: “A nuk do ta kërkosh bekimin (e vëllait

tënd)?” Me atë rast kishte menduar t’i thoshte a nuk do të lutesh: “Zot, bekoje atë që ka

ai”. Hisham bin ‘Urve kishte treguar se kur babai i tij shihte diçka që i pëlqente dhe kur

hynte në shtëpinë ose në plantacionet e ndokujt, kishte zakon të lutej: “Do të bëhet vetëm

ajo që e cakton Zoti. Vërtet nuk ka fuqi të pavarur përveç fuqisë së All-llahut”.

Individi mund të bëjë gjithashtu lutjet vijuese pasi të ketë shikuar diçka ose dikë që i

pëlqen, fatin e të cilit do të dëshironte ta kishte edhe vetë.

Në vargun e drejtë të transmetuesve gjithashtu është transmetuar lutja (rukja) e melekut

të All-llahut, Xhibrilit, radiallahu anhu., i cili e kishte lexuar lutjen për mbrojtjen e të

Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe e kishte mësuar: “Të mbroj me

emrin e All-llahut nga çfarëdo dëmi që mund të të godasë dhe nga çfarëdo karakteri

magjepsës të qenieve ose dëbimit të syrit smirëzi. Vërtet All-llahu është Ai që shëron,

prandaj unë të lë ty në dorë të Emrit ushqyes suprem të Tij”.162

Sikur ta njihnin një sëmundje të këtillë në karakterin e dikujt, dhe për të zvogëluar çfarëdo

dëmi potencial ndaj të tjerëve, disa shejhë kanë shkuar aq larg, saqë kanë propozuar që

disa versete të Kur'anit, duke përfshirë të gjitha versetet e cituara deri tani, të shkruhen në

letër, kurse letra të laget duke e futur në ujë dhe atë ujë ta pijë personi me syrin

magjepsës.

Mendimtari mysliman Muxhahid e komentoi këtë praktikë si vijon: “Nuk ka asgjë kundër

shkrimit të verseteve të Kur'anit, lagies së tyre me ujë dhe dhënien e atij uji për ta pirë

personi i sëmurë (‘a’in)”.163

Individi mund të gjejë përdorime të tilla në shumë hadithe, duke përfshirë transmetimet e

Ebu Kalabeut, ku thuhet se Ibn Abasi , radiallahu anhu., kishte propozuar shkrimin e

verseteve të caktuara për shtatzënat, në mënyrë që All-llahut t’i drejtoheshin lutjet për

lindjen e lehtë të fëmijës. Në hadithin tjetër, Ejjubi ka thënë se ai e kishte parë Eb Kalabun

duke shkruar një verset në letër, të cilën e kishte lagur duke e futur në ujë, kurse atë ujë ia

kishte dhënë personit të sëmurë për ta pirë, që me vullnetin e All-llahut të zvogëlojë dhe të

lehtësojë dhembjen dhe vuajtjet.

1.6. Dobitë e abdestit në shërimin e personit xheloz

Ajo që është konsekuente në transmetimet e cituara është se personi me sy të keq

magjepsës është vërtet person i sëmurë, por nëse ai është besimtar i vërtetë, ai duhet të

shërohet dhe do të duhej t’i nënshtrohej shërimit të drejtë.

Metoda e dytë e të Dërguarit për ta luftuar ndikimin e syrit magjepsës, e përmendur në

hadithin e cituar: “Merr abdest dhe laje vëllanë tënd me ujin e abdestit”, siç është

përshkruar nga imam Tirmidhi, ndahet në tri etapa: pastërtia ceremoniale (gusl) për

sulmuesin (‘a’in); terapia sugjestive për të dytë, sulmuesin dhe viktimën, dhe terapia shok

për viktimën, duke përdorur elementin e befasisë për të qetësuar shqetësimin e viktimës në

rast konvulzionesh (ngërçesh) dhe komës.

Kjo kryhet duke futur dorën në mënyrë ceremoniale nën rrobat e viktimës dhe duke i

derdhur një filxhan ujë të abdestit të sulmuesit dhe, si element i befasisë, para se të

spërkatet me filxhanin e dytë, duhet hedhur ujin pas dhe sipër kokës së tij. Një trajtim i

këtillë konsiderohet i drejtë dhe i dobishëm në rast konvulzionesh dhe kome, kurse të gjithë

mjekët nuk pajtohen me këtë, por në përputhje me përfundimet e tyre, zakonisht një

trajtim i këtillë është mjaft efikas. Në të vërtetë atë që disa mjekë të zakonshëm mund ta

përqeshin, ose ta quajnë jo të plotë me atë që e trajtojnë ata si argument shkencor, mund

të jetë vetëm argumet i mungesës së diturisë së tyre mbi gjendjet e njeriut dhe me siguri të

mungesës së besimit të tyre dhe të kuptuarit të drejtë të ligjeve, shkaqeve dhe pasojave që

ka përcaktuar Zoti. Përkundër kësaj, mendjet e ekuilibruara do të pajtohen me një trajtim

të këtillë. Kjo kuptohet nga pranimi i faktit që helmi i gjarprit gjendet në mishin e gjarprit,

prandaj shërimi i personit tepër të shqetësuar qëndron në ftohjen e zemërimit të tij dhe në

luftimin e zjarrit të tij duke e nxjerrë jashtë personit, duke ia përkëdhelur kokën ose supet,

dhe duke i shprehur njëkohësisht dashurinë dhe shqetësimin për gjendjen e tij. Kjo është

njësoj si kundërshtimi ndaj atij që dëshiron të hedhë zjarrin mbi ty. Pra, kështu ti mund ta

shuash atë zjarr duke i hedhur një kovë ujë në dorën në të cilën ai e mban ende zjarrin, por

para se ai zjarr të kalojë tek ti. Kjo është vetëm arsyeja e shëndoshë.

Për këtë arsye i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka thënë njeriut me

karakter xheloz që të thotë këtë lutje: “Zot, bekoje atë që e ka ai njeri”. Kjo bëhet për atë

që të largohen pasojat e sëmundjes personale të dikujt me anë të lujtes. Kjo është ajo që

quhet njohje (ihsani) e ndonjë sëmundjeje personale të dikujt dhe kërkim i ilaçit për të. Siç

e kemi shqyrtuar në kapitujt e mësipërm, çdo sëmundje duhet të trajtohet me antidotin e

vet. Për këtë shkak, pasi kjo lloj sëmundje malinje i godet pjesët më të ndieshme të trupit

të njeriut, dhe pasi kjo sëmundje përpiqet të dalë nga trupi i njeriut nëpër pjesët që kanë

pore më të imëta në lëkurë, por pa sukses, ajo zë vend përfundimisht në rajonet e

përshtatshme për të sprovuar shpirtrat e këqij dhe veprimet e tyre; duke derdhur ujin e

abdestit në trupin e viktimës, nën rrobat e tij, dëshirohet të arrihet shuarja e zjarrit të kësaj

sëmundjeje dhe nxjerrja jashtë e shpirtligësisë helmuese. Qëllimi tjetër i këtij abdesti është

i tillë që ai të veprojë mbi zemrën, që është më e ndieshmja, më e përgatitura dhe më e

shpejta për t’u përgjigjur në krizën e shfaqur. Zemra e besimtarit do të përgjigjet në

mënyrë të natyrshme dhe do t’i zbusë pasojat e helmit, do të shuajë zjarrin e xhelozisë.

Pra, viktima shërohet me lejen e All-llahut. Nga ana tjetër, si në shembullin e grerëzës, kur

e thumbon viktimën e vet dhe kur ia lëshon helmin, ajo e ndien veten të qetë, ndërsa

viktima e ndien veten të kënaqur kur e mbyt grerëzën dhe viktimës fillon t’i kthehet fuqia.

Kënaqja e viktimës ndihmon të mos e hetojë dhembjen dhe, më tej, trupi i viktimës mbledh

antidotin natyror për ta luftuar dhe për ta eliminuar veprimin e helmit. Pra, shpërlarja nën

rroba e ndihmon viktimën në pikëpamje psikologjike dhe e përgatit zemrën e viktimës që të

ngritet kundër zemërligësisë së syrit magjepsës, ndërsa befasia e spërkatjes me ujë sipër

kokës së viktimës ndihmon shuarjen e zjarrit të syrit magjepsës dhe i shkatërron pasojat e

tij të këqija.

Një zjarr i tillë do të shuhet njëkohësisht dhe njësoj si te viktima, ashtu edhe te personi

xheloz. Nga ana tjetër, viktima do të ngritet në gjendjen e vet shpirtërore, ndërsa autori i

krimit do të bjerë. Dobi të tilla janë të ngjashme me ato të kovës së farkëtarit që ai e përdor

për të ftohur copat e çelikut pas farkimit të tyre, por para formësimit të tyre përfundimtar.

Uji i këtillë është përdorur në recetat mjekësore në mjekësinë natyrore (tibb).

Pra, ajo që mbledhësit e bimëve mjekuese (taba’i’i) u japin klientëve të vet, kur krahasohet

me mjekësinë e të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, është sikur të

krahasosh tregtarin e bimëve me një mjek, por edhe atëherë ai nuk është i barabartë me

vlerën e vërtetë të mjekësisë së të Dërguarit. Kjo është njësoj si krahasimi i njohurisë së

mjekut me atë të të Dërguarit të All-llahut (resul dhe nebijj). Edhe kjo është e mundur!

Megjithatë, ekziston një raport më i përsosur ndërmjet asaj që ata përdorin për shërimin e

pacientëve të tyre, sepse Krijuesi dhe Ligjdhënësi Suprem janë një, kurse secilit i është

dhënë dituria në përputhje me shkallën dhe thellësinë e të kuptuarit.

Më tej, individi në këtë libër mund të kuptojë lidhjen e përsosur dhe krejtësisht personale

ndërmjet mençurisë, shkencës dhe Sheriatit, që nuk ka asnjë kundërthënie. Vërtet All-llahu

e udhëzon atë që dëshiron Ai vetë, pa marrë parasysh cilat porta ia hap, kurse Ai, me siguri,

do t’ia hapë portat e suksesit atij që troket vazhdimisht në portën e Tij. Pra, edhe suksesi,

edhe fitorja janë dhuratë e Tij dhe mund të arrihen vetëm me mëshirën e Tij. Vërtet

kontributet dhe mbështetjet e Tij janë të shumta, kurse argumenti i ekzistimit të tyre nuk

mund të vihet në dyshim.

1.7. Ruajtja e të arriturave

Ndër ilaçet e tjera parandaluese kundër syrit magjepsës është edhe lirimi nga përhapja dhe

mbështetja e kushtit të plotë (të mbrojtjes) pa marrë parasysh që të tjerët mund ta

konsiderojnë këtë të parëndësishëm. Imam El Begavi në librin e tij Sharh-ul-sunna ka

shënuar se njëherë halifja Osman bin ‘Affani , radiallahu anhu., kishte parë një fëmijë të

bukur (fizikisht) dhe i kishte lutur prindërit e fëmijës që t’ia prishin pak pamjen e tij në

mënyrë që ta ruajnë nga syri magjepsës.164 Aishja , radiallahu anhu., kishte thënë se i

Dërguari i All-llahut njëherë kishte mbajtur një fjalim lidhur me mbajtjen e çallmës së zezë

të stolisur.165 El-Hatabi e kishte treguar këtë transmetim për ta ndriçuar rëndësinë e

vargjeve vijuese të poetit:

“Përsosuria e jote e madhërishme është e pamposhtshme,

ajo nuk ka nevojë për goditjen sugjestive të erës

për ta mbrojtur nga syri magjepsës”.

1.8. Fuqia e lutjes në eleminimin e pasojave nga syri magjepsës

Ebu Abdullah el-Taxhahi ka treguar se njëherë në rrugë e sipër për në haxh, duke shkuar

drejt Mekës, kishte hipur mbi një deve të mirë dhe të shpejtë. Në atë karvan ka qenë edhe

një njeri i cili u bë i njohur për syrin e tij magjepsës. Ndodhte shumë rrallë që të shikonte

dikë, e ai mos të rrëzohej. Në gjysmë të rrugës, dikush i kishte thënë Ebu Abdullahut:

“Ruaje devenë tënde nga syri magjepsës i këtij njeriut!” Ebu Abdullahu u përgjigj: “Ai nuk

mund t’i bëjë dëm devesë sime”. Ai tjetri i tha një personi tjetër dhe i tregoi atë çka i kishte

thënë Abdullahu. Mburrja dhe arroganca e personit me sy magjepsës pritën derisa Ebu

Abdullahu ishte zënë me një punë larg devesë së vet, kurse ky ishte afruar te deveja e Ebu

Abdullahut dhe e kishte shikuar. Në çast deveja u bë si e tërbuar dhe u rrëzua përdhe. Kur

u kthye Ebu Abdullahu, i thanë se personi shpirtkeq e kishte magjepsur devenë. Ebu

Abdullahu kishte dhënë urdhër: “Më çoni deri tek ai”. Sapo e kishte parë atë person, Ebu

Abdullahu e tha këtë lutje: “Me emrin Suprem të All-llahut, fuqia e të cilit ndal vërsuljen,

vendstrehimi i të cilit është i paprekshëm dhe pengesa e të cilit është e pathyeshme, sa më

e zjarrtë të jetë flaka kundër ngatërrestarit; kurse me ndihmën e Tij unë e thërras dhe i

eleminoj pasojat e syrit të keq magjepsës dhe pasojat e këtilla i kthej mbrapsht mbi

sulmuesin dhe mbi atë që e ka më të dashur. (Pastaj e citoi Kur'anin):

“Ai është që krijoi shtatë qiej palë mbi palë. Në krijimin e Mëshiruesit nuk mund të shohësh

ndonjë kontrast, andaj, drejto shikimin se a sheh ndonjë çarje?

Mandej, herë pas herë drejto shikimin, e shikimi do të kthehet te ti i përulur dhe i molisur”.

(El Mulk, 3-4)

Menjëherë pas kësaj kokërdhokët e syve të keqbërësit dolën jashtë gropave të tyre, kurse

deveja u ngrit në këmbë e mbrojtur dhe e palënduar.

1.9. Udhëzimet e të Dërguarit lidhur me lutjet e përgjithshme mbrojtëse (rukja)

Ebu Davudi ka shkruar në Sunen-in e tij se Ebu Derda’ kishte dëgjuar të Dërguarin e All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, duke thënë: “Nëse keni ankesa në syrin magjepsës ose

nëse vëllai i tij ankohet lidhur me diçka, mësoni lutjen: “All-llah, Zoti ynë që je në qiell, emri

Yt është i bekuar. Vullneti Yt e kontrollon qiellin dhe Tokën; siç është mëshira Jote në qiell,

ashtu u bëftë edhe në Tokë. Na i fal deliktet dhe mëkatet që i kemi bërë. Ti je zotëri i të

mirëve. Mëshira Jotë le të bjerë mbi ne dhe të na dërgojë ilaç prej Teje për të zbutur këtë

dhembje’, dhe vuajtjet e tij do të evitohen me lejen e All-llahut”.166

Gjithashtu në Sahih-un e Muslimit është shënuar se Ebi Sa’id el-Hudri ka treguar se meleku

i bekuar, Xhibrili , radiallahu anhu., kishte shkuar tek i Dërguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, dhe i kishte thënë: “O Muhammed, a nuk ndjehesh mirë?” Ai i ishte

përgjigjur: “Jo, nuk ndjehem” Pastaj Xhibrili, radiallahu anhu., e kishte mësuar: “Me emrin

e All-llahut të mbrojë nga çdo sëmundje e dëmshme, nga shpirtrat e këqij dhe nga syri

magjepsës i personit xheloz. Vërtet All-llahu e gjen ilaçin tënd me fuqinë e emrit të Tij unë

të nxjerrë (jashtë mundësisë së tyre)”.167

Nëse lidhur me hadithin e cituar më lart, dikush thotë: “Hajmalirat janë të mira kundër syrit

magjepsës, etheve dhe thumbimeve helmuese”, ne kësaj ia shtojmë se i Dërguari i All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, në këtë rast, përveç këtyre tri kategorive, nuk e ka

mohuar mundësinë e leximit të disa lutjeve të caktuara në raste të tjera. Interpretimi i

drejtë i hadithit të cituar në gjuhën arabe është që asgjë nuk i zvogëlon pasojat e syrit

magjepsës, të etheve dhe të thumbimeve helmuese më mirë se lutja (rukja), duke

numëruar gjithashtu hajmalinë. Kjo kuptohet mirë nga konteksti i transmetimit kur Sahil bin

Hanifi, të cilin e ka sulmuar syri magjepsës, e ka pyetur të Dërguarin e All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, :”O i Dërguar i All-llahut, a ka ndonjë dobi nga lutjet rukju?” i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i përgjigjet: “Rukju është më e dobishmja

kundër syrit magjepsës, etheve dhe thumbimeve helmuese”. Në të vërtetë ne kemi shumë

lutje të sakta të të dërguarit (ruka’) për t’i lexuar për qëllime të përgjithshme dhe për

qëllime specifike. Gjithashtu mund të lexojmë në sahihun e Muslimit se i Dërguari i All-llahut

, salaAllahu alejhi we selem, e ka lejuar leximin e lutjes rukju kundër syrit magjepsës,

thumbimit helmues dhe ekcemit. Lidhur me leximin e lutjeve rukju të përcaktuara

saktësisht, është thënë se njëherë ‘Avf bin Maliku e ka studiuar përdorimin e tyre, duke e

pyetur të Dërguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, :”A mendon ashtu siç kemi

vepruar në kohën e xhahiljetit?” Pastaj njerëzit e pyetën të Dërguarin e All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, :”O i Dërguar i All-llahut, çka mendon lidhur me këtë?” Ai u

përgjigj: “M’i thuani pjesët e juaja”. Pasi i dëgjoi ata, ai e shpjegoi kështu: “Të gjitha janë

të sakta dhe të mira, është e sigurt se në to nuk ka ndikim politeizmi”.

Lutjet e caktuara saktësisht dhe mbajtja e hajmalirave janë të dobishme kur janë pranuar

nga pacienti dhe si metodë për përmirësimin e shëndetit të sëmurë. Në të vërtetë disa

hadithe sot janë interpretuar gabimisht për shkak se njerëzit i interpretojnë si në kohët e

kaluara dhe në dialekt të vjetër. Kjo gjë është aktuale, përkundër faktit se kutubhanet

islame të intepretimeve religjioze sot janë përplot referenca të mira dokumentare (që të

udhëzojnë tek burimet).

1.10. Mbi eleminimin e pasojave të kafshimit helmues me anë të Fatihasë

Në Dy sahiha shkruan se Ebu Seid el-Hudri ka thënë: “Grupi i ashabëve të të Dërguarit të

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte nisur për rrugë. Në udhëtim e sipër kishin

arritur te një vendbanim beduinësh dhe kishin kërkuar t’i pranonin si mysafirë. Beduinët

kishin refuzuar kërkesën e tyre, prandaj ashabët ishin vendosur afër tyre dhe kishin filluar

të hanin ushqimet e veta. Ndërkohë, komandanti i beduinëve ishte sëmurë nga thumbimi i

akrepit (Euscorpius flavicaudus). Miqtë e tij kishin ndërmarrë gjithçka që kishin ditur (për ta

shëruar), por pa sukses. Më në fund, kishin shkuar tek ashabët për t’i pyetur nëse kishin

diçka për të shëruar komandantin e tyre. Njëri nga ashabët u tha: ‘Lavdi All-llahut, unë e di

cilat lutje duhet lexuar kundër kafshimit helmues. Megjithatë, ne ju pyetëm të na pranoni si

mysafirë, kurse ju na refuzuat, prandaj nuk dua t’ua lexojë këto lutje para se të merremi

vesh për këtë’. Beduinët u gëzuan dhe u premtuan se do t’i shpërblejnë duke u dhënë disa

dele nëse e shërojnë komandantin e tyre. Menjëherë ashabi shkoi në çadrën e komandantit

beduin dhe e spërkati me pështymë deri sa ia lexoi suren El Fatiha (Kur'ani, 1). Menjëherë i

erdhi fuqia komandantit. Ai dukej sikur të ishte liruar nga ca litarë. Kur ashabët e lëshuan,

komandantit të beduinëve iu kthye tërë fuqia e mëparshme. Pasi beduinët e plotësuan

premtimin, ashabët u thanë: ‘Ta ndajmë shpërblimin’. Ashabi që e lexoi rukju-n, u përgjigj:

‘Mos të bëjmë asgjë deri sa të kthehemi tek i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, dhe t’ia shpjegojmë rastin tonë’. Më vonë, kur u kthyen dhe ia shpjeguan çfarë u

kishte ndodhur, ai e kishte komentuar kështu: ‘Si e ditët se El Fatiha është rukju? Vërtet

keni pasur të drejtë. Tash ndani atë që keni për ta ndarë, kurse një pjesë ma jepni edhe

mua’”.168

Imam Ibn Maxhxhe e ka treguar hadithin që e transmeton Aliu , radiallahu anhu., se i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Kur'ani është mjekësia më e

mirë”. Duke e studiuar këtë përgjigje, pajtohemi me një argument të njohur mirë se disa

fjalë veprojnë ndryshe mbi njerëz të ndryshëm. Disa fjalë janë të dobishme, ndërsa disa të

tjera të dëmshme. Nëse kjo që u tha për fjalët njerëzore është e vërtetë, atëherë çfarë do

të thoshte individi për fjalët e shenjta të All-llahut të gjithëfuqishëm? Efikasiteti i fjalëve të

madhërishme në krahasim me fjalët njerëzore është si shenjtëria e krijuesit tonë në raport

me krijesat e veta. Sepse All-llahu i gjithëfuqishëm është siguri ndaj çfarëdo sëmundjeje,

qoftë shpirtërore ose organike; Ai është mbrojtësi absolut, dritë e dritave dhe përdëllestar i

përgjithshëm. Sikur fjalët e Tij të binin mbi malet, ato do të shembeshin dhe do të

thërmoheshin para lavdit dhe madhështisë së Tij. Këtë e kemi parë kur All-llahu i

gjithëfuqishëm e ka manifestuar afërsinë e Tij në malin e Sinajit, ku Musa alejhi selam,

qëndroi, kurse mali u shkatërrua nga frika dhe respekti ndaj Zotit të vet.

1.11. Thelbi i sures El Fatiha

All-llahu i gjithëfuqishëm thotë:

“Ne të shpallim Kur'anin që është shërim dhe mëshirë për besimtarët, kurse jobesimtarëve

nuk u shton tjetër përpos dëshprim”. (El Israë, 82)

Kjo është thënë me qëllim që më për së afërmi të shënohet karakteristika, e jo për t’u

vlerësuar thelbi. Kjo është sikur fjalimi i Tij:

“ ...Ndërsa atyre që besuan dhe bënë vepra të mira Allahu u premtoi falje të mëkateve dhe

shpërblim të madh”.( El Fet-h, 29)

Njerëzit e përmendur në këtë verset janë të gjithë besimtarë dhe të gjithë janë të njohur si

besimtarë të drejtë. Si mund t’i arrijë individi dobitë e madhërishme të sures El Fatiha, kur

as Tevrati i Moisiut, as Inxhilli i Isasë, as Zeburi i Davudit, dhe asnjë shpallje tjetër e

mëparshme nuk ka qenë më e plotë për nga përmbajtja dhe rëndësia. Në të vërtetë kjo

sure e veçantë që ka shtatë versete përmban në vete thelbin komplet të tërë Kur'anit dhe i

thekson tre emra të lavdishëm dhe esencialë: All-llah, Rabb (Zotëri) dhe Rrahman

(Mëshiruesi). Që të tre emrat e përcaktojnë qartë diturinë e mirëfilltë të Krijuesit tanë të

destinuar për krijesat e veta në mënyrë që ato ta njohin Atë. Në to është gjithashtu

përkujtuesi i grumbullimit të krijesave, që është caktuar saktësisht, dita në të cilën ato

(krijesat) do të dalin para Krijuesit për t’u ballafaquar me vendimin e Tij. Në to janë

përmendur gjithashtu dy atributet supreme të unitetit të Tij: Njësia e respektuesit

(rububijjet) dhe Njësia e pushtetit dhe e pavarësisë së Tij supreme (uluhijjet). Në këtë sure

është përshkruar gjithashtu varësia e krijesave nga Krijuesi i tyre, kërkimi i udhëzimeve nga

Ai dhe respektimi i tyre. Pastaj, ajo që është ndërgjegjësim i veçantë, në çdo pikëpamje

pushteti është vetëm i Tij.

Lutja më e mirë dhe themelore është e tillë. Ajo më së miri i shëron zemrat dhe trupat.

Vërtetësisë së saj i nënshtrohet gjithçka e krijuar. Pra, çfarë kërkojnë më shumë krijesat

përveç udhëzimeve të All-llahut dhe të qenit në Rrugë të drejtë? Që të veprojnë ashtu siç ka

urdhëruar Ai, që të heqin dorë nga ajo që e ka ndaluar Ai dhe të jenë konsekuente në

Rrugën e Tij deri në vdekje. Surja i përshkruan gjithashtu tre lloj njerëzish: lloji që është i

bekuar dhe që e njeh Zotëriun e vet të vërtetë, e do dhe vepron në përputhje me këtë që

di; lloji i dytë i njerëzve janë të mallkuarit, që kanë devijuar dhe janë çorientuar pasi e

morën vesh se All-llahu eksizton vërtet; dhe grupi i tretë janë njerëzit që kanë humbur

rrugën dhe nuk frikësohen për dëmin dhe rrezikun që veprat e tyre u shkatojnë shpirtrave

të tyre në këtë dhe në botën e ardhshme. Këto janë tri llojet e krijesave. Kjo sure vërteton

gjithashtu fatin, paradestinimin dhe supermacinë e Sheriatit. Ajo gjithashtu i bën të njohur

emrat dhe atributet e All-llahut, Ditën e gjyqit, profetizimet, mendimet mbi vlerën e

shpirtrave, korrigjimin dhe spastrimin e zemrës, Drejtësinë supreme dhe njohjen e aftësive

të krijesave të All-llahut nga vetë All-llahu - çfarë mund të bëjnë e çfarë nuk mund të bëjnë

ato krijesa. Në të vërtetë janë bërë disa studime dhe komentime të përgjithësuara mbi

suren e bekuar El Fatiha.

Pra, këto fjalë të bekuara të All-llahut janë më të vlershmet në shërimin e të sëmurëve,

duke futur këtu edhe evitimin e fatkeqësive dhe ndërrimin e drejtimit të veprimit të helmit

në gjak, si pasojë e kafshimit të gjarprit dhe thumbimit të akrepit etj. Prandaj, surja El

Fatiha paraqet qëndrimin nënshtrues që robi e shfaq ndaj Zotit të vet, e madhëron Atë, ia

beson të gjitha nevojat Atij, varet nga Ai për shkak të diturisë së Tij dhe e përgjëron Atë që

ta mbushë shpirtin e tij me bekime, që janë udhëzime fisnike dhe dritë, dhe të cilat ftojnë

për të bërë vepra të mira dhe për të shëruar mërinë.

Disa nga komentuesit thonë se thelbi kryesor i kësaj sureje është shkarkimi nga telashet

mbi bazë të fuqisë dhe bekimeve që kanë fjalët:

“Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm te Ti kërkojmë ndihmë!” (El Fatiha, 4)

Sepse këto dy fjalë: të adhurojmë (na’budu) dhe ndihmë (neste’in) janë elementet më të

fuqishme të ilaçit më efikas për çfarëdo sëmundje. Te këto fjalë individi gjen shpresën,

besimin, vendshërimin, njohjen me faktin se nevojat dhe varësia e individit janë në dorën e

Ushqyesit. Po kështu në dorën e Tij janë edhe kërkimi i orientimeve të fundit, që janë

adhurimi i vetëm Një të Vetmit Zot, vetëm i Respektuesit. Po kështu edhe kërkimi drejtuar

Atij që të na dhurojë shëndet të mirë, që të na forcojë përkushtimin, besnikërinë, të qenët

rob i tij dhe fetar i devotshëm. Prandaj, rëndësia më fisnike për të arritur këtë lloj shëndeti

dhe të të mirave të plota, është të pyetet vetë Ushqyesi për t’i ndihmuar krijesës së Vet në

mënyrë që ajo krijesë t’i kryejë të gjitha detyrat. Për këtë arsye kjo është lutja më e mirë

për shërim nga çfarëdo sëmundje, qoftë ajo sëmundje shpirtërore, mendore apo fizike.

Njëherë, gjatë kohës kur po qëndroja në Mekë, jam sëmur dhe nuk kam mundur të gjejë

mjek as ilaçin e nevojshëm, prandaj piva ujë nga burimi i Zemzemit, me filxhanin tim në

dorë, disa herë para se ta pija ujin, i lexova të gjitha versetet dhe kjo më siguroi

përmirësim të plotë. Natyrisht, me lejen e All-llahut.

1.12. Dobitë nga leximi i sures El Fatiha si ruku

Dobitë e mëdha dhe të hollësishme gjenden në leximin e sures El Fatiha në shërimin e

kafshimeve helmuese. E para, siç kemi thënë më sipër në këtë kapitull, zvarranikët dhe

insektet e tjera helmuese bartin në vete veti të lindura, tepër të këqija dhe neveritëse.

Arma e vetme e tyre për t’i mbajtur këto veti është kafshimi helmues dhe thumbimi

vdekjeprurës. Më tej, këto lloj krijesash mund ta hedhin jashtë helmin e vet kur janë të

nxitura nga ndonjë sulm i rëndë tërbues. Në anën tjetër, All-llahu i gjithëfuqishëm e ka

krijuar ilaçin për çdo sëmundje, antidotin për çdo helm dhe gjithçkaje ia ka krijuar të

kundërtën.

Siç kemi thënë edhe më herët, fryma e syrit magjepsës e godet reaksionin natyror në

shpirtin e viktimës së vet. Në po këtë mënyrë, pas takimit të tyre, fryma e atij që prodhon

ekzorcizëm (rukja)169 kalon nëpër frymën e viktimës dhe, në mënyrë instinktive, që të dytë

ngriten për të kundërshtuar njëri-tjetrin, mu si reaksionet kimike të helmit dhe të antidotit

të tij, kur ai depërton në trup që të luftojë dhe të eleminojë pasojat e helmit. Kjo zbulohet

pikërisht sipas luftës natyrore ndërmjet rruazave të kuqe dhe të bardha të gjakut gjatë

sëmundjes. Veprimi efikas i ilaçit varet nga fuqia e antidotit, duke supozuar se ai është ilaç i

duhur, kurse, me lejen e All-llahut, lutjet e eleminojnë pasojën e helmit, ndërsa trupi kryen

detyrën e nxjerrjes së helmit që ka mbetur.

E ngjashme me këtë është edhe reaksioni ndërmjet sëmundjes shpirtërore dhe ilaçit

shpirtëror. Po kështu ndodh edhe në rastin e sëmundjes fizike dhe reaksionit të saj në ilaçin

shpirtëror. Në këtë kuptim, përdorimi i fryrjes dhe i pështyrjes mbi viktimën nga personi që

përdor ekzorcizmin, e ftoh trupin e viktimës dhe e lagështon ajrin, kur ata janë të lidhur me

invokacione dhe lutje që dalin nga zemra e pasuruar e personit që bën ekzorcizëm

nëpërmjet gojës së tij. Ndërsa, në këtë rast, veprimi efikas i lutjes përzihet me frymën dhe

pështymën e tij dhe ato e arrijnë të bëhen më të fuqishme. Në të vërtetë reaksioni kimik në

përzierjen e lutjeve dhe pështymës është i ngjashëm me përzierjen e ilaçeve të

komplikuara. Kur fillon njëherë (ai ilaç i komplikuar), shkrirja e tij prodhon pasoja (telashe)

njësoj si të shkaktarit.

Fryma e njeriut që bën ekzorcizëm e sulmon shpirtin e keq magjepsës me ashpërsi të

theksuar dhe veprimin e syrit të keq e konsideron si diçka të neveritshme dhe të urryer, që

nuk mund ta durojë dot. Sa më e fuqishme të jetë fryma, besimi, pastërtia dhe lutjet e

personit që bën ekzorcizëm, aq më e fuqishme është rukja e tij. Përdorimi i pështymës

kundër syrit magjepsës bëhet gjithashtu me qëllim të luftimit të thumbimit të akrepit dhe

kafshimit letal të gjarprit.

Edhe shpirtrat e mirë dhe të këqij e përdorin pështymën e tyre. Për këtë magjistarët, në

disa forma të magjepsjes, lidhin nyja dhe pështyjnë mbi ta derisa t’i thonë mallkimet. Kjo

është shënuar mirë dhe qartë në versetin në të cilin kërkohet ndihma e All-llahut për

mbrojtje kundër së keqes dhe magjepsjes së atyre “që fryjnë mbi spango....” (Kur'ani

113:4) derisa t’i thonë mallkimet. Kjo ndodh për shkak se fryma (nefs) ballafaqohet me

luftën e mundshme dhe shkrihet me gjendjen e tërbimit dhe bëhet luftëtar i ashpër i cili i

hedh shigjetat mbi kundërshtarin. Ndërsa pështyma e tij, që ndiqet nga një sasi pështyme,

rrit efikasitetin e qëllimit të përkeqësimit. Ndonjëherë magjistarët e përdorin pështymën e

tyre, duke e zëvendësuar me nevojën që të jenë në kontakt të drejtpërdrejtë vizuel me

viktimën. Kjo bëhet me ndihmën e exhinëve të këqij nëntokësorë. Për ta përballuar këtë,

meleqtë e bekuar dhe të mirë i kundërvihen këtij imponimi duke e refuzuar përmes leximit

të verseteve të Kur'anit dhe fryrjen e këtyre fjalëve të shenjta kundër tyre, si dhe duke e

shoqëruar me pështymë këtë lexim. Në këtë luftë do të fitojë dhe do të dominojë një

luftëtar i fortë.

Betejat e shpirtrave dhe instrumentet e tyre janë të ngjashme me ato të betejave

materiale, me armët dhe luftërat e tyre. Fusha e luftës është toka e ballafaqimit të tyre me

armikun së bashku me armët dhe ushtarët e tyre. Megjithatë, kur individi është i përshkuar

nga ndijimet e veta fizike, ai nuk mund ta njohë praninë e shpirtrave, ndikimin e tyre,

reaksionet dhe qëllimet për shkak se dominojnë ndijimet trupore. Prandaj, ai është tepër

larg njohjes së botës së shpirtrave, të ligjeve, qëllimeve dhe synimeve të tyre. Shkurt, nëse

besimi, shpirti dhe fryma e dikujt janë të fuqishëm dhe nëse përputhen me thelbin e sures

El Fatiha, kurse me lejen e All-llahut, dhe duke lexuar fjalët e tij të shenjta njëkohësisht me

fryrjen mbi individin përkatës, që e shoqëron pështyma mbi viktimën, me vullnetin e All-

llahut, një lexim i këtillë do të nxitë reaksionin e shpirtrave të këqij dhe do të shkaktojë

eleminimin e veprës së tyre të shëmtuar, kurse All-llahu e di më së miri.

1.13. Shërimi i thumbimit të akrepit me ndihmën e verseteve të Kur'anit

Ibn Ebi Shibai në Musnedin e vet ka shkruar se Abdullah bin Mesudi ka thënë: “Kemi qenë

në namaz pas të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe kur ramë në

sexhde, atë e thumboi akrepi dhe i shkaktoi dhembje të madhe. I Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, u skajua anash dhe tha: ‘All-llahu e ka mallkuar akrepin, sepse

ai nuk e la të qetë as të Dërguarin, as të tjerët’. Pastaj i Dërguari i All-llahut, salaAllahu

alejhi we selem, kërkoi një enë me ujë dhe kripë dhe ujin e kriposur e vuri mbi varrën dhe e

fryu me frymën e vet të bekuar, ndërsa gjatë kësaj kohe thoshte:

1. “ Thuaj: ‘Ai, Allahu është Një!

2. Allahu është Ai që çdo krijesë i drejtohet (i mbështetet) për çdo nevojë.

3. As s’ka lindur, as nuk është i lindur.

4. Dhe Atij askush nuk i është i barabartë”. (El Ihlas, 1-4)

1. “ Thuaj: ‘i mbështetem Zotit të agimit,

2. Prej dëmit të ç’do krijese, që Ai e krijoi.

3. Dhe prej errësirës së natës kur ngryset plotësisht.

4. Dhe prej dëmit të atyre që lidhin dhe fryejnë nyja.

5. Edhe prej dëmit të smirëkeqit kur sipas smirës vepron”. (El Felek, 1-5)

1. “Thuaj: ‘Mbështetem (mbrohem) me Zotin e njerëzve!

2. Sunduesin e njerëzve,

3. Të adhuruarin e njerëzve,

4. Prej të keqes së cytësit që fshihet.

5. i cili bën cytje në zemrat e njerëzve,

6. Qoftë ai (cytësi) nga xhinët o nga njerëzit”. (En Nas, 1-6)

I Dërguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, e përsëriti këtë trajtim derisa i pushoi

dhembja dhe pasojat e helmimit”.170

Në këtë hadith mund të shihet përdorimi i ilaçeve të komplikuara: natyrore dhe shpirtërore.

Në suren Ihlas identifikohet gjithashtu qëndrimi më i përsosur i njohurisë dhe diturisë

shkencore të unitetit të All-llahut. Këto versete tregojnë gjithashtu se vetëm All-llahu,

Krijuesi i vetëm, Ai që e udhëheq universin, ka pavarësi absolute, ndërsa këto versete i

përgënjeshtrojnë të gjitha format e politeizmit ose barazimin e të tjerëve me All-llahun, si

dhe tregojnë se nuk ekziston edhe një i dytë sikur All-llahu. Ato tregojnë dhe theksojnë se

gjithçka e krijuar, e lartë apo e ulët qoftë, kërkon (tasmud) dhe i gjen të gjitha nevojat e

veta në pasurinë e Tij dhe që të gjithë ata varen nga ato që jep Ai. Këto versete e hedhin

poshtë çdo përfytyrim njerëzor të lindjes dhe të të lindurit (lem jelid ve lem juled), e cila

është vetëm frikë e njeriut, e asgjë tjetër që lidhet me konceptin e krijimit dhe kërkon nga

njerëzit që të vetëpërmbahen nga këto citime. Këto versete hedhin poshtë gjithashtu idenë

e pabazë njerëzore të identifikimit të prejardhjes dhe shtrirjes së All-llahut të

gjithëfuqishëm ose të krahasimeve, nxjerrjes së përfundimeve, të projektimit të

ngjashmërive, homogjenitetit ose të barazimit me Të. Këto shpallje janë udhëzimet më

sublime. Ato e largojnë besimtarin nga rrugët konfuze, të errëta, të paqarta dhe nga

shkatërrimi përfundimtar. Kjo është shfaqja që Krijuesi ynë e bën për Vetveten, kurse

dituria thelbësore është ajo e cila bën që kjo sure përfshin përmbajtjen e një të tretës së

tërë Kur'anit.

Atributi i Tij i lartë “Vendstrehim” (El Samed), që është rezultat i pakontestueshëm i faktit

se krijesat e Tij e kërkojnë Atë për t’i plotësuar të gjitha nevojat e ekzistencës së tyre

vetëm nga ato që jep Ai, provon madhështinë dhe përsosurinë e Tij. Nga ana tjetër,

përgënjeshtrimi i ekzistimit të një tjetri të barabartë me Të tregon madhështinë dhe

shenjtërinë e Tij, si dhe faktin që Ai nuk është subjekt i antropomorfizmit ose i përshkrimit

të karakteristikave njerëzore me mënyrën e theksimit të shembullit.

Atributi i tij i lartë “Një” (Ehad) është përgënjeshtrim i qartë i konceptit të gabuar njerëzor

të ekzistimit të krijuesve të tjerë përveç Atij, ose të bashkëpunëtorëve, seksioneve, ose

ndihmësve. Atributi i shenjtë Ehad gjithashtu është rritje e autorsisë së Tij dhe e ekzistimit

vetëm të madhështisë dhe lavdit të Tij.

Këto tri atribute të larta: Es-Samed, Ehad dhe Lem jelid ve lem juled janë thelbi i diturisë që

krijesa duhet ta pranojë (në vete) dhe ato janë mënyra kryesore e pranimit të unitetit të Tij.

Sa i përket dy sureve mbrojtëse (113 dhe 114) (el-Mu’avvizatejn), ato janë mburoja dhe

lutje drejtuar Krijuesit për vendstrehim të pakontestueshëm dhe të pathyeshëm në fjalët e

shenjta të All-llahut nga cilido qoftë dhe nga e keqja e vet, duke përfshirë edhe të këqijat që

dalin në errësirën e natës (gasik) dhe shenjën e saj kryesore - hënën, kur drita e saj nuk

është e qartë ose është e errët. Këta lloj shpirtrash të këqij dhe të dëmshëm fshihen ditën,

sepse nuk mund të shfaqen haptas, dhe veprojnë në errësirën e natës, shkatërrojnë dhe

bëjnë kërdi nëpër sferën psikike të njerëzve të përgjumur dhe të padrejtë, të njerëzve të

dobët dhe të atyre që s’i peshojnë fjalët, që nuk janë të kujdesshëm të kryejnë detyrimet

ndaj Zotit të tyre dhe të atyre që janë harrestar dhe të paditur, d.m.th. duhet kërkuar

mbrojtje tek fuqia e jashtëzakonshme e fjalëve të shenjta të All-llahut nga veprat kriminele

të magjistarëve dhe falltarëve, të cilët lidhin nyja në litarë, pështyjnë dhe fryjnë në njeriun

duke shqiptuar mallkime dhe sharje. Një mbështetje e fuqishme që është kërkuar në këtë

lutje përfshin gjithashtu mbrojtjen kundër njerëzve ziliqarë, kundër dëmit të tyre,

dashakeqësisë, dhe mbrojtjen nga syri magjepsës.

Surja e fundit El Nas (Njerëzit) paraqet lutjen e nevojshme për shërbëtorin dhe vartësin

(‘abd) ndaj rezervave të Zotit. Ai kërkon që All-llahu ta mbrojë prej gjithkujt dhe prej çdo

mallkimi dhe kërkon nga Zoti që ta largojë të keqen nga shejtanët e njerëzve dhe të

xhinëve.

Në thelb, që të dy suret sigurojnë mbrojtjen nga një e keqe e këtillë, para se ajo e keqe të

fillojë për të vepruar. Ato janë mburoja më e mirë, ndërsa fuqia e tyre është e pamposhtur.

Për këtë arsye i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka propozuar ‘Ukebe bin

‘Amrit që t’i lexojë rregullisht pas çdo namazi, dhe i ka thënë: “Asnjë gjurmues i mbrojtjes

së All-llahut nuk ka pasur kurrë mbrojtje më të mirë se këto dy lutje”.171 (Është

transmetuar nga imam Tirmidhi)

Në hadithet sahihë është thënë gjithashtu se para shpalljes së këtyre dy sureve, i Dërguari i

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte i sëmurë për shkak të magjive të mallkuara të

armiqve të tij, të cilët kishin bërë vepër kriminale duke lidhur njëmbëdhjetë nyja në litar,

kishin shkruar në to mallkimet më speciale. Këto dy sure iu shpallën atëherë kur meleku

Xhibril, radiallahu anhu., ia zbriti nga Zoti i tij. Sa herë që i lexonte, zgjidhej nga një nyjë,

dhe kështu deri sa u zgjidhën të gjitha nyjat. Më në fund, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, u ngrit në këmbë pasi u shkëput lidhja e fortë e mëparshme dhe ai u lirua

nga veprimi i tyre i shëmtuar dhe kriminal.

1. 14. Dobitë nga kripa

Sa i përket pasojave të mjekësisë natyrore dhe përdorimit të kripës së raktifikuar, ajo është

përdorur si antidot kundër helmi të nxehtë dhe të ftohtë. Ajo e thith helmin dhe e zbërthen.

Është efikase sidomos kundër thumbimit helmues të akrepit. Ibn Sina (Avicena) ka porositur

që të bëhet një krem me kripë dhe fara liri dhe të përdoren si kompresa të nxehta. Mjekët e

tjerë të traditës e përmendin gjithashtu kripën dhe e përshkruajnë vetinë e saj për të

tërhequr dhe zbërthyer helmet, dhe dobinë e saj si purgativ në stimulimin e vjelljes, për

përmirësimin e oreksit ose si pije fuqidhënëse. Përdorimi i tepruar i kripës shkakton

kromën, ndërsa përdorimi i lehtë i saj zbukuron ngjyrën e lëkurës. Kripa është përdorur

gjithashtu në zbutjen e ujit të larjes dhe si konservans dhe stabilizator.

Duke qenë se thumbimi i akrepit shkakton ndjenjën e djegies dhe kërkon ftohjen e vendit të

thumbuar, thithjen dhe zbërthimin, atëherë përdorimi i kripës ose i ujit të njelmët, dhe

vënia mbi plagën, bën që ajo të shërohet ngadalë.

Imam Muslimi në përmbledhjen e vet të haditheve sahihë ka shënuar transmetimin e Ebu

Hurejres, i cili ka treguar sesi një njeri kishte shkuar tek i Dërguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, dhe i kishte thënë: “O i Dërguar i All-llahut, mbrëmë më ka thumbuar

akrepi!” I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i kishte thënë: “Sikur ta kishe

thënë këtë lutje para se të bëje pushimin e ditës: ‘Kërkoj mbrotje tek fjalët e përsosura të

All-llahut nga çfarëdo e keqe që del nga krijesat e Tij’, nuk do të të bënte dëm asnjë e

keqe!”172

Individi do të duhej ta kuptonte se ilaçet shpirtërore janë efikase në të dy rastet: para dhe

pasi të ketë ndodhur e keqja. Leximi i rregullt i lutjeve mund ta pengojë këtë edhe pasi të

ketë ndodhur, por e keqja do të zhduket me lejen e All-llahut, ndërsa përdorimi i lutjeve

pasi të ndodh e keqja, e eviton të keqen dhe nuk e lë të ndodhë. Nga ana tjetër, përdorimi i

ilaçeve natyrore mund të jetë efikas pasi të ketë ndodhur e keqja. Pra, leximi i rregullt i

lutjeve për mbrojtje (ta’viza) mund ta pengojë shkaktarin ose t’i zvogëlojë pasojat. Shkalla

e efikasitetit të këtyre lutjeve, përveç të tjerash, varet nga leximi i mbrojtjes së vërtetë,

fuqisë ose dobësisë së saj.

Prandaj, leximi i rukjeve të përcaktuara saktësisht, mbajtja e hajmalisë ose thënia e lutjeve

është përdorur për ruajtjen e shëndetit ose mposhtjen e sëmundjes. Sa i përket qëllimit të

parë, Aisheja , radiallahu anhu., ka treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, e kishte zakon të lexonte suren Ihlas dhe El Mu’avezetejn (Felek dhe Nas), pastaj i

frynte shuplakat e duarve dhe me to fërkonte fytyrën dhe pjesët e tjera të trupit deri ku

mund të mbërrinin duart.173 Në hadithin tjetër në Uvza Ebi Derdi është shënuar se i

Dërguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, para se të bënte pushimin e ditës, lutej: “O

All-llah, Ti vërtet je Zoti im. Nuk ka zot tjetër përveç Teje. Unë besoj tek Ti dhe Ti je Zoti i

Fronit madhështor”. Ne më herët e kemi shpjeguar këtë lutje të të Dërguarit të All-llahut

dhe ai që e lexon në mëngjes nuk do t’i ndodhë asnjë e keqe deri në mbrëmje, kurse kush e

lexon në mbrëmje, asnjë e keqe nuk do t’i ndodhë deri në mëngjes.174

Është shënuar Në Dy sahihët, ku thuhet se ai njeri që i lexon dy versetet e fundit të sures El

Bekare në mbrëmje, do të ketë mbrojtje të gjerë.175 Këto dy versete në përkthim do të

thonë:

“I Dërguari i besoi asaj që iu shpall prej Zotit të Tij , e ashtu edhe besimtarët. Secili i besoi

Allahut, engjëjve të Tij, shpalljeve të Tij, të dërguarve të Tij. Ne nuk bëjmë dallim në

asnjërin nga të dërguarit e Tij dhe thanë: ‘Iu përgjegjëm (thirrjes) dhe respektuam

(urdhërin). Kërkojmë faljen tënde o Zoti ynë! Vetëm te Ti është ardhmëria jonë.

Allahu nuk e obligon asnjë njeri përtej mundësisë së tij, atij (njeriut) i takon ajo që e fitoi

dhe atij i bie ajo (e keqe) që e meritoi. Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose gabojmë!

Zoti ynë, mos nga ngarko neve barrë të rëndë siç i ngarkove ata që ishin para nesh! Zoti

ynë, mos na ngarko me atë për të cilën ne nuk kemi fuqi! Na i shlyej mëkatet, na i mbulo të

këqiat, na mëshiro. Ti je mbrojtësi ynë, na ndihmo kundër popullit pabesimtarë!” (El

Bekare, 285-286)

Në Sahih-un e Muslimit është shënuar gjithashtu se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, ka thënë: “Kur dikush shkon në një vend dhe thotë menjëherë: ‘Kërkoj mbrojtjen

me fjalët e përsosura të All-llahut nga çfarëdo e keqe që mund të shkaktohet nga krijesat e

Tij’, nuk do t’i ndodhë asnjë e keqe gjatë kohës sa qëndron në atë vend”.176

Po kështu, në Sunenin e Ebu Davudit, është shënuar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, kishte zakon të lutej në mbrëmje kur ishte duke shkuar diku: “Më dëgjo, oj

tokë! Zoti im dhe Zoti yt është All-llahu. Kërkoj mbrojtje nga Ai nga e keqja jote, nga

çfarëdo e keqe që ecën nëpër ty. Kërkoj mbrojtjen e All-llahut nga luani ose nga çdo

egërsirë, nga gjarpri dhe akrepi, nga çdo banor i keq i këtij vendi dhe kërkoj mbrojtjen e

All-llahut nga cilado qoftë krijesë dhe nga ajo që mbart ajo krijesë”.177 Sa i përket llojit

tjetër të rukusë, e kemi shpjeguar edhe më sipër.

1.15. Shërimi i ekcemit me ruku

Kemi përmendur në kapitullin e mëparshëm transmetimin që e ka treguar Enesi , radiallahu

anhu., që është shënuar në Sahihun e Muslimit se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, ka lejuar leximin e rukusë për t’u mbrojtur nga syri magjepsës, kafshimi helmues

dhe ekcemi. Lidhur me këtë temë është thënë në Sunen e Ebu Davudit se njëherë i Dërguari

i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte shkuar në Hafse dhe aty e kishte takuar

Shafa’u bint Abdullahun duke e mësuar të shkruante. Ai kishte dhënë urdhër: “Ashtu siç e

mëson të shkruajë, pse nuk ia mëson rukunë për ekcem?!”178

Ekcemi (nemleh) është sëmundje e lëkurës dhe manifestohet me pezmatim, pezmatim me

kromë të lëkurës që shumë shpesh përmban puçrra të vogla nën lëkurë dhe formacione

leskrash. Dermatitisi, i cili shkaktohet nga ngacmues të jashtëm, është shpesh term

interesant për këtë lloj të pezmatimit të lëkurës që njihet si ekcem, i cili në disa raste

prodhon ekcem të ngjashëm me atë që shkaktohet nga acidi irritues, të cilin e shkaktojnë

thneglat ose thumbimet e merimangës. Insekte të këtilla lëshojnë në viktimat e veta acidin

e pangjyrë, që gjithashtu është gjetur në hirin e shumë bimëve. Ekzistojnë tre lloje

ekcemash: ekcemi eritrodermik (ekcemi që e bën lëkurën të kuqe); ekcemi i shkaktuar nga

tajitja e tepërt dhe abnormale e gjëndrave dhjamore; ekcemi që tajit lëng. Ekzistojnë

gjithashtu disa lloje të ekcemit të lëkurës që ngjajnë me ekcemin dhe njihen me emrin

ekcematoid.

Është shënuar gjithashtu se Shafa’ bin Abdullahu e kishte pasur zakon të lexonte rukunë në

kohën e xhahilietit. E kishte pranuar Islamin në Mekë dhe e kishte bërë betimin para të

Dërguarit të All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, pak para se të bënte hixhren. Duke pasur

parasysh hadithin e përmendur më sipër, thuhet se pastaj Shafa’ kishte thënë: “O i

Dërguari i All-llahut, e kam bërë zakon ta lexoj rukunë para Islamit, a duhet t’i them edhe

para teje?” Pastaj kishte thënë: “Në emër të All-llahut, ky ekcem duhet të thahet nëpër

poret e lëkurës dhe mos të bëjë dëm më të madh. O Zoti suprem, ma hiq këtë fatkeqësi, o

Kujdestar dhe Mbrojtës i njerëzve”.

Shafa’ bint Abdullahu e kishte zakon ta lexonte këtë lutje shtatë herë mbi bimën e alojes

ose të lulëkuqes (lat. Paeonia), të shtypte gjethet dhe lulet e saj, t’i përziente me uthull të

dobësuar në gurin e pastër, dhe me këtë të fërkonte zonën e prekur. Ky trajtim ka qenë

efikas në atë kohë.

1.16. Përdorimi i rukusë kundër kafshimit të gjarprit

Në Sunenin e Ibn Maxhxhes është shënuar se Ibn Shahab el Zahiri ka thënë: “Njërin nga

ashabët e të Dërguarit të All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, e kishte kafshuar gjarpri

helmues. Për ta theksuar vlerën e rukusë, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

e kishte pyetur atë: ‘A e di ndonjëri prej jush rukunë e caktuar për këtë?’ Ashabët u

përgjigjën: ‘Familja e Hazamit e kishte zakon të lexonte rukutë për eleminimin e pasojave

të kafshimit të gjarprit, por, që nga koha kur është ndaluar, ata kanë hequr dorë nga kjo’.

Pastaj i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte thënë: ‘Thirrni Ammar bin

Hazamin!’ Kur kishte ardhur ai, i kishte thënë të lexonte rukunë e saktë dhe, kur e bëri

këtë, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte thënë: ‘Nuk ka asgjë të keqe

në këtë’, dhe ia lejoi ta lexonte këtë, kurse viktima e kafshimit të gjarprit u shërua më

vonë”.179

1. 17. Shërimi me ruku i qelbit, i të thatëve ose i vendeve të prera

Aishja , radiallahu anhu., tregon se kur dikush i ankohej të Dërguarit të All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, për ndonjë vend me qelb (lat. Pyosis), të thatë apo plagë, i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte bërë zakon ta drejtonte majën e

gishtit tregues dhe pastaj e prekte pluhurin (turab) me të dhe lutej: “Me emrin e All-llahut, i

cili e ka krijuar pluhurin nga toka jonë dhe e ka bërë pështymën e ndonjërit prej nesh

substancë mjekuese për të sëmurët tanë - me lejen Tënde, Zoti ynë”. I Dërguari i All-llahut

, salaAllahu alejhi we selem, pastaj, me pluhurin që i mbështillej rreth gishtit tregues të tij,

ia prekte vendin e qelbëzuar dhe njëherazi e thoshte këtë lutje.180

Lutja e cituar është e lehtë dhe e dobishme, ndërsa konsiderohet trajtim që i lejohet

gjithkujt. Kjo është një terapi e lehtë, e cila tregon një dituri të hollësishme dhe të thellë.

Me anë të saj, individi mund ta shërojë vendin e lënduar e të infektuar të vëllait të vet,

vendet e prera, të thatët, plagët ose qelbëzimet, sidomos kur nuk mund të sigurohen ilaçe

të tjera. Nga ana tjetër, toka është burim dhe nënë e çdo ilaçi. Pluhuri i papërzier dhe i

pastër është i ftohtë dhe i thatë, dhe hedhja e një sasie të vogël të tij mbi vendin e

infektuar në lëkurë do të ndihmojë në tharjen e lagështisë dhe të qelbit që janë krijuar nën

lëkurë.

Disa njerëz e ndiejnë veten keq pas një lëndimi të zakonshëm ose kur ai lëndim zë qelb.

Ndjenja e tyre paksa e shqetësuar paraqet gjithashtu çekuilibrimin e nxehtësisë, si njëra

nga katër temperamentet e trupit. Kombinimi i nxehtësisë së klimës natyrore, i nxehtësisë

së temperamentit dhe i nxehtësisë së vetë plagës ose të qelbit të saj shërohen me pluhur të

thatë të ftohtë, që është më i ftohtë se shumë ilaçe të tjera të thjeshta dhe të ftohta, e

sidomos kur pluhuri është i pastruar dhe i tharë pikërisht për këtë qëllim.

Infeksionet e këtilla ndonjëherë shoqërohen me lagështirë që kundërmon erë të rëndë

(qelbëzuese) dhe me lëng (lat. Pyorrhea), kurse pluhuri i thatë dhe i ftohtë ose glina merr

pjesë në avullimin e lagështirave të tilla, të cilat, në të kundërtën, do ta pengonin

përmirësimin e gjendjes. Ky progres ndihmon në vënien e ekuilibrit të sekrecioneve të trupit

në vendin e infektuar, kurse si rezultat të kësaj kemi, me lejen e All-llahut, eleminimin e

shkaktarit dhe të dhembjeve që e shoqërojnë atë.

Siç është thënë në hadithin e cituar, i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,

pastaj e lëpinte majën e gishtit tregues dhe me të e prekte pluhurin, pastaj në vendin e

lënduar, e vinte ngadalë gishtin e tij me tërë pluhurin që ishte mbështjell rreth gishtit të tij

dhe e thoshte lutjen e cekur. Bekimet e një lutjeje të tillë e thërrasin emrin e shenjtë të All-

llahut, besimin e të gjitha gjërave Atij dhe mbështetjen në mirësinë e Tij për shërimin e

lëndimit. Prandaj, bërthamat natyrore dhe shpirtërore janë të kombinuara, ndërsa efikasiteti

i qëllimit bëhet më i qëndrueshëm. Sa i përket zgjedhjes së togfjalëshit “toka jonë” nga ana

e të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, do të mund të kishte kuptimin e

tokës nënë, njësoj sikurse edhe toka e bekuar e qytetit Medinë. Mendimet skolastike lidhur

me këtë janë të ndryshme, megjithatë gjëja e përgjithshme që njihet e dihet sot është se

vënia e glinës së pastruar në lëkurë është më e dobishme për shumë lloje sëmundjesh dhe

për sëmundjet e lëkurës. Në veprat e veta Galeni ka theksuar që ai kishte parë në

Aleksandri (Egjipt) njerëz të sëmurë nga splenomegalia (rritja e shpretkës) dhe nga

sëmundja e ujit, të cilët e kishin përdorur glinën egjiptiane duke e vënë në kërdhokullat,

shpinën dhe në brinjët e veta, dhe dukej sikur kjo terapi u pëlqente. Kjo terapi është e

njohur me emrin peloterapi ose pelopati.

Pastaj, mbështjellja e lëkurës me glinë të këtillë natyrore siguron veprimin e fuqishëm

tharës, vepron si absorbues i fuqishëm dhe mund të ndihmojë në shumë lloje të të thatëve

septikë, të helmimit të gjakut, njerëz me lëkurë të fishkur e të varur dhe me abnormalitete

të tjera të lëkurës. Në disa raste të dokumentuara mirë, personat që vuajnë nga dhjamërat

e tepërt si pasojë e rrjedhjes abnormale të gjakut abdominal ose vaginal, njësoj sikurse

edhe nga purgacioni intensiv i prerjes sipërfaqësore të lëkurës së këmbëve ose të

kërdhokulave të tyre dhe të sëmurët nga shumë sëmundje kronike, që godasin pjesë të

ndieshme të trupit që mund të shërohen plotësisht, e kanë përdorur shumë dhe kanë pasur

dobi të mëdha nga përdorimi i glinës natyrore.

Glina natyrore është e pasur me minerale dhe me silikatin e aluminiumit ujor që e pinë ujin

në mënyrë shumë efikase. Një glinë e këtillë është krijuar nga shpërbërja kimike e

shkëmbinjve. Për shëmbull terra sigillata është mjet që e ndal gjakderdhjen. Fuqia thithëse

dhe mbyllëse e kësaj gline ndihmon gjithashtu tejdukshmërinë e qelizave, kontraktimin e

indeve dhe formimin e qelizave të reja të cilat i mbyllin të thatët.

Nëse toka e zakonshme përmban glinë natyrore me veti të tilla, atëherë çka duhet të

mendojmë për tokën më të bekuar të Tokës, siç është toka e qytetit të Medinës, qytetit të

dritës, për më tepër kur ajo përzihet me pështymën më të bekuar të të Dërguarit të All-

llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe kur një akt i tillë shoqërohet me shqiptimin me

gjithë zemër të atributeve më të larta të Zotit të tij? Dhe, siç e kemi shpjeguar më herët,

efikasiteti i rukusë varet shumë nga gjendja dhe besimi i atij që e bën, nga reaksioni që

personi i sëmurë e shfaq ndaj kësaj, si dhe besimi i tij në efikasitetin e rukusë. Aspekte të

këtilla nuk mund të përgënjështrohen nga asnjë mjek i mençur. Nëse ai që e bën një ruku

të tillë gjen në vetvete se i mungon mjeshtëria (dituria) e vërtetë, ose e ndien veten që nuk

është adekuat për të nxjerrë këso rezultatesh, ai le të shqiptojë lutje gjithfare, që mund t’i

përmbledhë zemra e tij, dhe në fund do të duhej ta përfundonte duke thënë lutjen e tij me

fjalët: “Mashaallah” (Do të bëhet me vullnetin e All-llahut).

1.18. Shërimi i dhembjeve dhe i dobësisë së përgjithshme me ruku

Imam Mulsimi në Sahih-un e vet ka shënuar se njëherë Osman bin Ebu-el-As i ishte ankuar

të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, për një dhembje kronike, nga e cila

kishte vuajtur që nga ditët e para të kalimit të tij në Islam. I Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, i kishte thënë: “Vëre dorën tënde të djathtë në vendin që të

dhemb dhe lutu tri herë: ‘Me emrin e All-llahut’, pastaj përsërite shtatë herë: ‘Kërkoj

mbështetje në fuqinë e All-llahut dhe në pushtetin e tij suprem mbi gjithçka kundër asaj që

po e përjetoj dhe mundimet që më sfilisin”.181

Në këtë recetë individi do të gjejë shqiptimin e emrit suprem të All-llahut, lënien e fatit në

dorë të Shëruesit të vërtetë, mbështetjen tek mëshira dhe dhembshuria e Tij, kërkimin e

vendstrehimit të sigurt tek suvereniteti i Tij dhe të fuqisë kundër vështirësive dhe vuajtjeve

që mund t’i shkaktojë dhembja. Përsëritja e kësaj lutjeje është më bamirëse dhe më e

sigurt dhe është sikurse përsëritja e recetës për nxjerrjen e sëmundjes. Sa i përket

përsëritjes së shqiptimit shtatë herë, nuk ka dyshim që numri shtatë evokon disa dobi të

caktuara që nuk mund të gjenden në numrat e tjerë, siç e kemi diskutuar këtë në kapitujt e

mëparshëm.

Është thënë gjithashtu në Dy sahiha-t se kur i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, i kishte bërë vizitë një të sëmuri në familjen e tij, ai e kishte pasur zakon ta lyente

me vaj, duke kaluar dorën e tij bamirëse mbi kokën e të sëmurit, dhe lutej: “O Zot dhe

Ushqyes i njerëzve, hiqja këto vështirësi dhe shëroje këtë rob. Vërtet vetëm Ti ke fuqinë e

shërimit dhe vetëm Ti mund të dhurosh përparim të vazhdueshëm”.182

Kjo ruku e përgjëron përsosurinë më të gjerë të All-llahut, suverenitetin e atributeve të

vetme të vetëruajtjes (rububijjet) dhe mëshirën e Tij, e cila përfshin gjithçka për t’i dhuruar

këto bekime të përmirësimit të shëndetit, dhe vetëm Ai ka një fuqi të tillë dhe asnjë tjetër

nuk mund ta arrijë shërimin nga sëmundja (përveç Tij). Pra, kjo lutje përfshin madhërimin e

njësisë së Tij (tevhid), njohjen (ihsan) e diturisë së Tij mbi gjithçka, dhe pranimin e pushteti

të Tij absolut (rububbijjet).

1. 19. Zbritja (ulja) e temperaturës që shkaktohet nga telashet dhe mërzia

All-llahu i gjithëfuqishëm thotë: “Ne do t’ju sprovojmë me ndonjë frikë, me uri, me ndonjë

humbje nga pasuria e nga jeta e edhe nga frytet, po ti jepju myzhde durimtarëve. Të cilët,

kur i godet ndonjë e pakëndshme thonë: ‘Ne jemi të Allahut dhe ne vetëm tek Ai kthehemi!’

Të tillët janë që te Zoti i tyre kanë bekime e mëshirë dhe të tillët janë ata të udhëzuarit në

rrugën e drejtë”. (El Bekare, 155-157)

Ne gjithashtu gjejmë një udhëzim të ngjashëm në versetin e cekur në Musned-in e imam

Ahmedit, në të cilin thuhet se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë:

“Kushdo që sulmohet nga telashet dhe thotë:’Ne jemi të All-llahut dhe do të kthehemi tek

Ai. Zot, bëhu ndihmësi im në këtë përpjekje timen dhe zëvendësoje humbjen time me diçka

që është më mirë’. All-llahu me siguri do t’i ndihmojë dhe do t’ia zëvendësojë humbjet e tij

me atë që është më e mirë”.183

Fjalë të këtilla të urta paraqesin ilaçin e fundit kundër mundimeve. Ato demonstrojnë

njohjen e Zotit dhe janë më të dobishmet për mirëqenien në këtë botë dhe në botën e

ardhshme. Këto fjalë gjithashtu përfshijnë qartë dy elemente sublime, të cilat kur i kupton

robi, me siguri do të pushtojnë kujdesin e tij dhe do të bëjnë që telashet e tij të duken të

parëndësishme. Para së gjithash, lutja e cituar nënkupton atë që robi, familja dhe pasuria e

tij t’i përkasin vërtet All-llahut. Çfarëdo dhuratash që All-llahu xh. sh. do t’i japë për t’i

plotësuar nevojat e përkohshme të robit të vet gjatë jetës në këtë botë, Ai ka të drejtë të

pakontestueshme që ato t’ia vazhdojë apo t’ia ndalojë. Kur All-llahu i gjithëfuqishëm i

tërheq pas, ato janë sikurse gjërat që merren hua, ku huadhënësi ka të drejtë ta përtërijë

marrëveshjen lidhur me kohën e kthimit. Ekzistenca e robit në këtë botë është e rrethuar

nga dy zbrazëti: një herë para lindjes së tij (daljes) në këtë botë, dhe herën e dytë pasi ta

lërë këtë botë. Në këtë kuptim, Pronari ka plotësisht të drejtë të përcaktojë përdorimin e

çfarëdo dhurate që Ai e ka bërë të pranueshme në kohë dhe në kushte specifike, ose t’ia

mohojë krijesës së vet përdorimin e mëtejshëm të saj. Më tej, kjo provon se këto

komponenta të varura nuk bëjnë aluzion në varësinë absolute, dhe Pronari i vërtetë i

kontrollon periudhat kohore të përdorimit të tyre. Pra, si mundet ekzistenca kalimtare të

pranojë pronësinë e përhershme? Elemente të tilla të huazuara nuk kanë fuqi ta mbështesin

plotësisht individin ose ta mbrojnë atë nga telashet, ose ta mbrojnë pasi ai të largohet nga

kjo botë. Në këtë kuptim, All-llahu është Pronari i gjithëfuqishëm dhe i vetëm i gjithçkaje,

dhe askush nuk ka pronësi të vërtetë mbi asgjë përveç Atij, ndërsa përdorimi i këtyre

elementeve nga individi, në asnjë rast nuk ia lejon atij që të disponojë me to si t’i teket. Në

vend të kësaj, një përdorim i tillë kalimtar është subjekt i periudhave kohore dhe i kushteve

të Pronarit.

Aspekti tjetër i lutjes së cekur merret me destinacionin e padyshimtë të robit dhe me

kthimin e tij përfundimtar dhe të domosdoshëm tek Zoti i tij. Urtësia e Krijuesit e ka bërë

këtë kthim të detyrueshëm për të gjitha krijesat. Prandaj ato duhet ta provojnë vdekjen,

ndarjen nga bota dhe daljen para Zotit Suprem e të vërtetë dhe të qëndrojnë lakuriq si në

ditën kur kanë qenë krijuar. As familja, as fisi atë ditë nuk do të jenë atje për ta mbrojtur,

por në vend të tyre do të jenë veprat e mira dhe të këqija të tij, të cilat do të maten dhe

vlerësohen drejt. Kur të jetë kuptuar kjo gjendje elementare, atëherë si mund të posedojë

dikush diçka, të gëzohet për atë që ka pasuri të veten, apo të hidhërohet për shkak të

humbjes së diçkaje? Në këtë pikëpamje, individi duhet patjetër të mbajë qëllimin e fundit në

qendër të interesimit të vet, duke pasur parasysh rregullat e mbijetesës së udhëtarit.

Njohja e fatit (kadr) vërteton gjithashtu pashmangshmërinë e ndodhjes dhe të mosndodhjes

së disa ngjarjeve. All-llahu i gjithëfuqishëm e vërteton këtë aspekt në Kur'an, ku shkruan:

“Nuk ndodh asnjë fatkeqësi në tokë e as në trupin tuaj, e që të mos jetë në shënime (libër -

Levhi Mahfudh) para se të ngjajë ajo, e kjo për Allahun është lehtë. Ashtu që të mos

dëshproheni tepër për atë që u ka kaluar, e as të mos gëzohi tepër me atë që Ai u ka

dhënë, pse Allahu nuk e do asnjë arrogant që u lavdërohet të tjerëve”. (El Hadidë, 22-23)

Si ilaç për këtë sëmundje, individi do të duhej të ndalej dhe të mendonte një çast lidhur me

të ashtuquajturën “fatkeqësi” të veten dhe rrethanat. Nëse e bën këtë, ai me siguri do të

shohë se, paralelisht me humbjet e veta, Zoti i tij (Rabb), në mëshirën e Tij të pakufishme

dhe në madhështinë e jashtëzakonshme, përmban dhuratën me vlerë të njëjtë apo edhe më

të madhe. Në anën tjetër, nëpërmjet një fatkeqësie të këtillë, All-llahu i gjithëfuqishëm i ka

dhënë mundësi të meditojë për të mirat dhe ta njohë misterin e kontrollit (kujumijja) të All-

llahut mbi të gjitha universet. Më tej, duke qenë i durueshëm në fatkeqësinë që i ka

ndodhur, individi do të shohë se All-llahu i gjithëfuqishëm ka ruajtur një dhuratë më të

madhe për të dhe, duke qenë se ky është vullneti i All-llahut, Ai me siguri ka fuqi ta bëjë të

pamatshme atë dhuratë. Me anë të meditimit, individi do të vërejë gjithashtu se All-llahu i

gjithëfuqishëm ka fuqi të shkaktojë fatkeqësi më të mëdha dhe, për shkak të mëshirës së

Tij ndaj krijesave të veta, ka kufizuar në mënyrë të theksuar ndikimin e asaj që robi i Tij e

kupton si fatkeqësi.

1.20. Shuarja e zjarrit të hutesës

Për ta shuar zjarrin e ndjenjës së hutesës, ose të depresionit që është pasojë e fatkeqësisë,

individi do të duhej të shikonte rreth vetes dhe të vërente nëse fatkeqësia e tij do të mund

të ishte më e madhe. Ai do të duhej gjithashtu t’i shikonte me kujdes të tjerët, të cilët

ndoshta përjetojnë fatkeqësi edhe më të mëdha në procesin e mësimit të leksioneve të tyre,

dhe duke parë nga afër, ai do të kuptojë se shkëlqimet e “familjes ideale”, që mund të

duket se ka një fat më të mirë, mund të fshehin gjithashtu pikëllim dhe pakënaqësi edhe

më të thellë.

Pra, nëse individi shikon nga ana e djathtë, a do të shohë ai diçka tjetër përveç sprova dhe

fatkeqësi? Por nëse ai shikon nga ana e majtë, a do të shohë diçka tjetër përveç pikëllimit

dhe pakënaqësisë? Në të vërtetë nëse individi do të kërkojë të dijë për atë si ndjehet e

gjithë bota, ai do të kuptojë se asnjë shpirt nuk është i liruar nga sprova të llojllojshme, nuk

është i kënaqur plotësisht. Qoftë për humbjen e personit të dashur, ose ankesës për

dhembjen e përditshme të kokës në punë. Individi do ta kuptojë po ashtu se fati i vërtetë në

këtë botë është ëndërr që mund të ndodhë vetëm në gjumë, ose se ai fat është si një hije e

cila me siguri do të zhduket menjëherë sikur kur perëndon dielli. Dhe, cilido qoftë shkaku i

një gëzimi, ai do të shkaktojë në mënyrë të pashmangshme edhe pikëllime, edhe mjerim të

madh. Ai do të kuptojë gjithashtu se në këtë botë, një gjë që dikë e bën të lumtur një ditë,

ajo gjë mund të shkaktojë pikëllimin e tij me decenie në jetën e pasvdekjes; se kënaqësia e

përkohshme e dikujt do të ndiqet me siguri me një periudhë të gjatë të pakënaqësisë; se

shtëpia që është përplot rezerva dhe ushqime, është gjithashtu përplot pluhur; se gjithmonë

kur bota i ofron dikujt një ditë qetësi dhe gëzim, ai do të ketë gjithsesi një ditë jo të mirë të

veten.

Ibn Mesudi, radiallahu anhu., kishte thënë njëherë: “Lumturia e madhe një ditë do të ketë

për pasojë pikëllimin e madh, kurse familja e lumtur një ditë do të sulmohet nga një

pikëllim jashtëzakonisht i madh kur do ta vajtojë të dashurin e vet”. Njëherë imam Ibn

Sirini kishte thënë: “Pas të qeshurave do të vijnë vajtimet”. Hinda bint Nu’mani kishte

thënë: “Një herë në mëngjes pashë familjen time si më të fuqishmen dhe më të pasurën,

kurse pasi perëndoi dielli, u bëmë më të vegjël dhe më të varfër se të tjerët. Me siguri,

kurdo që All-llahu i gjithëfuqishëm e mbush një shtëpi me bollëk, Ai e mbulon edhe me

pluhur”. Dikush e kishte lutur që ta shpjegonte tregimin e vet, kurse Hinda ishte përgjigjur:

“Familja jonë e kishte përjetuar ditën kur nuk kishte mbetur asnjë arab pa na lutur

përzemërsisht që t’ia plotësonim nevojat e domosdoshme, ndërsa më vonë ne nuk gjetëm

asnjë arab që kishte mëshirë ndaj nesh”.

Motra e saj, Harka bint Nu’mani, ishte parë njëherë duke qajtur në kohën e lulëzimit të

Dinastisë së Nu’manëve. Dikush e kishte pyetur: “Ç’ është shkaku i këtij vaji, a mos të

lëndoi dikush?” Ajo u përgjigj: “Jo! Me vajin tim e argumentova lulëzimin e familjes sime

dhe e kuptova se rrallëherë lulmturia e mbush një shtëpi pa u ndjekur nga pikëllimi i

papritur”. Ishak bin Talha e kishte vizituar njëherë dhe e kishte pyetur: “Si e ndien veten në

fundin e mbretërisë?” Ajo ishte përgjigjur: “Atë që po e përjetojmë sot me siguri është më

mirë se ajo e djeshmja. Megjithatë, në librat e historisë gjejmë fakte se asnjë njeri nuk e ka

përjetuar kurrë ditën e brohorimave pa e provuar pikëllimin si pasojë e asaj përmbysjeje

dhe se jeta asnjëherë nuk i është shfaqur kurrë dikujt me bukurinë dhe joshjen tërheqëse e

më vonë të mos ia ketë zbuluar dhëmbët e vet”.

Pastaj shtoi edhe këtë:

“Një ditë kemi vendosur për interesat e njerëzve dhe vendimi përfundimtar ishte yni.

Menjëherë u bëmë nevojtarë që të na kthehet e mira jonë dhe shpresuam se ata do të jenë

të moralshëm sikurse ne! Vaj për ata njerëz, lumturia e të cilëve nuk zgjat shumë, rrotët e

së cilës i ngrisin njerëzit e vet, kurse më vonë i lëshojnë dhe paraqiten sikur kanë qenë ata

që kanë përcaktuar fatin e tyre!”

1.21. Trajtimet e tjera kundër shqetësimit dhe pikëllimit

Individi duhet ta dijë patjetër që shqetësimi, pikëllimi, depresioni dhe hutimi as nuk e

shërojnë dhembjen, as nuk ndihmojnë për të kompensuar humbjet. Përkundrazi, në vend të

kësaj, përpos përkeqësimit të tyre, ato janë pjesë të vetë sëmundjes. Ilaçi i vërtetë kundër

këtyre shqetësimeve ndodhet në durim dhe në lënien e të gjitha përgjegjësive në dorë të

Zotit të gjithëfuqishëm. Kjo duhet për shkak se Ai duhet të lutet përzemërsisht dhe për t’iu

afruar bekimit, mëshirës dhe udhëzimeve të Tij. All-llahu ka premtuar se do t’iu dhurojë

këto bekime të gjithë atyre besimtarëve që janë të durueshëm. Ripërsëritja e gabimeve në

këtë rast është shumë më e dëmshme sesa shoku fillestar. Shqetësimi, depresioni dhe

pikëllimi tek individi shkaktojnë një ndjenjë gëzimi smirëzi të armiqve, dhembjen e miqve, e

kënaqin shejtanin personal të individit, e degradojnë dhuratën e tij, i kufizojnë arritjet e tij

dhe e dobësojnë shpirtin e tij. Për kontrast, kur individi ka arritur sukses të jetë i

durueshëm dhe mendon thellë lidhur me ngjarjen, ndërsa vullneti i All-llahut është mbi të

gjitha, ai do të jetë në gjendje ta dëbojë shejtanin e vet, t’i eleminojë lajkat dhe

pakënaqësitë e veta, dhe t’i zvogëlojë shqetësimet e veta. Ndërkohë, vullneti i individit e

kënaq Zotin e tij, i ngushëllon ata që merakosen për të, i kënaq zemrat e miqve dhe e

shqetëson armikun e tij. Ballafaqimi i individit me telashet dhe tolerimi i saj me trimëri dhe

durim, do të bëjë që ai të jetë në gjendje t’i ngushëllojë miqtë e vet para se ata të arrijnë t’i

japin mbështetje. Ky është akt i tolerancës së vërtetë dhe forma më e lartë e përsosurisë.

Prandaj nuk është as depresion, as dëshpërim, shpirtngushëtsi, vajtim i zëshëm, qortim i

fesë së ndokujt ose ndryshim i panevojshëm i ngjarjeve që do të pasojnë.

Ilaçi i dytë për shqetësimin, pikëllimin, depresionin dhe hutinë është që individi duhet ta dijë

se zbatimi i durimit dhe përsiatja për urtësinë që vjen pas ngjarjes (ihtisab) është bekim që

do të sjellë vazhdimisht fryte pafundësisht të gëzueshme, nderime dhe kënaqësi, të cilat,

krahasuar me perspektivën kalimtare dhe të kufizuar të emocioneve mallëngjyese, lidhen

me mospërjetimin e telasheve, me mospësimin e humbjeve ose me zvogëlimin gradual të

prirjeve të individit në këtë botë. Në këtë rast, gjëja më e vlershme për besimtarin është të

dijë që All-llahu i gjithëfuqishëm do ta shpërblejë me vendqëndrimin e atyre që shprehin

falënderimet, por këtë do ta bëjë kur besimtari bëhet i durueshëm dhe shpreh falënderimet

e veta (el-hamd) ndaj Zotit për të gjitha ato që i ndodhin, i njohur me emrin bejtul-hamdi,

që është i rezervuar për robtë e vërtetë - banorë të Xhennetit. Në këtë kuptim, individi do

të duhej ta vlerësonte shpërblimin dhe të mendonte cila është telashe (fatkeqësi) dhe

humbje më e madhe: kalimtarja apo e përhershmja? A do të hiqte dorë më me qejf nga ajo

që ai nuk ka fuqi ta mbajë, apo ta humbasë atë që, përndryshe, nuk mund ta ketë?

Gjithsesi, humbja e shtëpisë së falënderimit në Xhennet është humbje më e madhe.

Imam Tirmidhi ka treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë:

“Në Ditën e dhënies së llogarive, njerëzit do të dëshironin që lëkura e tyre në këtë botë të

ishte e prerë me gërshërë, një thërrime dikur, në krahasim me bekimet e mëdha dhe

lavdërimin për ata që i kanë vuajtur dhe i kanë përballuar me durim dhe falënderim të

gjitha telashet e veta në këtë botë”.184 Në këtë pikëpamje, njëri nga paraardhësit tanë ka

thënë: “Sikur në këtë botë mos do të kishte sprova dhe vuajtje, do të hynim në Xhennet si

të varfër”.

Një ilaç tjetër për këtë sëmundje është që të ngushëllohet zemra e individit me shpresë dhe

në pritje të kompensimit të sigurt të vuajtjeve të besimtarit me diçka më të mirë nga All-

llahu i gjithëfuqishëm. Në të vërtetë çdo vuajtje në këtë botë është e kompensueshme,

përveç humbjes së lidhjes së individit me All-llahun e gjithëfuqishëm. Një ilaç tjetër është

fakti i padyshimtë se besimtari e di që nuk ka mundur të evitohet fatkeqësia që i ka

ndodhur atij. Pra, nëse ai është i kënaqur, atëherë forca e kënaqësive është shpërblim i tij,

por nëse ai është i shqetësuar, atëherë rrotët e pakënaqësisë janë grykë e rrezikshme e

humbjes së tij.

Në këtë kuptim, individit i është lënë të zgjedhë ndërmjet fatit të mirë apo të keq. Nëse

telashja e tij e zemëron tepër, ia nxit mërinë, pakënaqësinë dhe mosfalënderimin, emri i tij

do të shkruhet në listën e personave të humbjes dhe të destruksionit. Nëse telashet e tij

shkaktojnë shqetësim, depresion dhe mosinteresim për detyrat e tij të vazhdueshme, si

atyre shpirtërore ashtu edhe fetare, ose nëse ato bëjnë që ai të shkelë aty ku nuk duhet, në

zona të ndaluara, emri i tij do të shkruhet në listën e njerëzve të pakujdesshëm dhe

indiferentë. Nëse telashet e tij e detyrojnë që të ankohet dhe të jetë i padurueshëm, emri i

tij do të shkruhet në listën e njerëzve fatkqij e të mashtruar. Nëse telashet e individit e

kundërshtojnë vullnetin e All-llahut, ai ose ka trokitur në derën e ateizmit (kufr), ose është

futur në rrugën e rebelimit dhe të dezertimit. Nga ana tjetër, nëse besimi i njeriut shpie

drejt ballafaqimit me telashet dhe durimin, dhe nëse ajo shkakton kënaqësi me vullnetin e

All-llahut, atëherë emri i tij do të shkruhet në listën e njerëzve të bekuar dhe të kënaqur.

Por, nëse telashet e detyrojnë të bëhet edhe më falënderues ndaj Zotit të vet, atëherë emri

i tij do të shkruhet në listën e njerëzve që falënderojnë. Nëse telashet ia rrisin dëshirën dhe

dashurinë e zjarrtë për ta takuar Zotin e vet, atëherë emri i tij do të shkruhet në listën e

njerëzve të sinqertë, të cilët vërtet e duan Zotin.

Lidhur me këtë temë, në Mesnud-in e imam Ahmedit dhe në Sunen e imam Tirmidhiut, e

gjemë të shënuar hadithin e transmetuar nga Mahmud bin ‘Ubejde, se i Dërguari i All-llahut

, salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Kur All-llahu i do disa njerëz, Ai i sprovon. Fatmirët

janë të lumtur dhe të kënaqur me Zotin e tyre, kurse fatkeqët janë të hidhëruar dhe të

zemëruar”.185

Sekreti dhe natyra qëndrojnë mbi bazë të marrëveshjes pa kushte dhe mbi bazë të

harmonisë së individit me vullnetin e tij. Pra, nëse dikush nuk është i kënaqur dhe ankohet,

hidhërohet ose zemërohet në vetvete me personin për të cilin thotë se e do, ai me siguri

nuk e do atë person. Ai dëshiron që në njëfarë mënyre ta kënaqë personin që e do, duke u

paraqitur vetë si person që meriton qortim, dhe në këtë mënyrë bëhet dëshmitari kryesor i

dyfytyrësisë dhe i gënjeshtrës së vet. Lidhur me këtë temë, Ebu Derda’ , radiallahu anhu.,

ka thënë: “Kur All-llahu vendos për diçka, Ai dëshiron që krijesa e vet ta miratojë atë

vendim”. Në kohën kur ishte sëmurë, Imran bin Hasuni e kishte zakon të thoshte: “Ajo që

unë e dua më së shumti është ajo që Ai e do më së shumti”. Duke folur për fatkeqësitë, Ebu

Aliu e kishte zakon të thoshte: “Sfidat janë melhem dhe ilaç që janë efikasë vetëm për të

dashuruarin e vërtetë dhe nuk i lejohet askujt tjetër që të shfrytëzojë dhe të nxjerrë dobi

prej tyre”.

Siç e kemi shpjeguar më sipër, për ta kapërcyer gjendjen e pikëllimit dhe të sëmundjes,

individi duhet ta masë vlerën e dy gëzimeve dhe kënaqësive: të gëzimeve dhe të

kënaqësive kalimtare dhe të amshueshme. Me këtë rast ai duhet të shohë cilat nga këto të

dyja janë më të qëndrueshme, ndihma momentale apo ilaçi i përhershëm. Pra, kënaqësia

dhe falënderimi për fatkeqësinë e vet bëhen kënaqësi kalimtare që çojnë kah përjetimi i

shpërblimit të përhershëm të All-llahut, i cili është rezervuar për ata që vërtet janë

mirënjohës. Pasi është bërë një zgjedhje e këtillë, atëherë kjo është një mundësi që

përparësia e kënaqësisë së individit mbi të tjerët të bëhet realitet. Sikur individi të përpiqej

për një diçka më të madhe, ai do të duhej të ishte tepër mirënjohës ndaj All-llahut që e do

atë. Përndryshe, nëse ai përpiqet për një gjendje më të ulët, atëherë duhet ta kuptojë se

fatkeqësia që e bën të vuajë është shkak i mendjes, zemrës, inversionit religjioz dhe

pikëpamjes së tij ateiste, e cila është edhe më e madhe sesa fatkeqësitë dhe sëmundjet e

tij në këtë botë.

Më tej, individi duhet ta dijë se Ai që jep urdhër dhe e drejton ndryshimin e të gjitha

gjendjeve kalimtare dhe të përhershme është Zoti i urtë dhe i drejtë, Ai është më i

mëshirshmi dhe më përdëllimtari, dhe këto ngjarje në jetën e individit në këtë botë nuk i

përcakton as për ta shkatërruar, as për ta lënduar, as për ta zhdukur atë si individ. Në vend

të kësaj, me anë të mëshirës së Tij gjithpërfshirëse, Ai e ka ballafaquar me këto lloj sfidash

për ta çuar përpara zhvillimin e tij dhe për t’ia bërë të mundur të kuptojë gjendjen e tij të

vërtetë dhe pa zbukurime. Sfida të tilla do t’i ndihmojnë robit për t’i njohur marrëdhëniet e

veta reale me Zotin e vet në aspektin fetar, në aspektin e kënaqësisë, mirënjohjes,

përkorjes dhe durimit. Gjatë kohës sa zgjasin sfida të tilla, All-llahu i gjithëfuqishëm

gjithashtu do të dëshironte të dëgjonte robin e vet si e thërret Atë, si i lutet, si i drejtohet

Atij, si troket vazhdimisht në portën e Tij, si i kërkon bekimet dhe simpatinë e Tij, si kërkon

falje nga Ai për gabimet që ka bërë, që të dëgjojë për mossuksesin e tij, për humbjen e

interesimit të tij ose për shkakun e të qenit larg nga dobitë e Tij të vërteta dhe të

përhershme për shkak të shkëlqimeve të dunjallëkut. Të gjitha këto bëhen me qëllim që t’i

kushtojë kujdesin e duhur marrëdhënieve reciproke. Sikur besimtari ta kuptonte seriozitetin

e gjendjes së vet, ai me siguri do të prekej thellë në shpirt, kurse rrënimi i tij personal

duhet ta zgjojë nga gjendja pa shtegdalje, nga kotësia dhe përgjumja. Ai duhet t’i ngrisë

duart e veta kah xhennetet, të përgjërohet për falje dhe t’i zhdavaritë hijet e pakënaqësisë,

kundërshtimit, mohimit, hidhërimit dhe padëgjueshmërisë ndaj Zotit të vet.

Shejh Muhjiddin Abdul Kadër Gjejlani , radiallahu anhu., njëherë kishte thënë: “Biri im,

sfidat nuk vijnë të të shkatërrojnë, por ato vijnë për të sfiduar durimin dhe besimin tënd.

Biri im, fati është lua, kurse luani nuk e ha kërmën”. Pra, fatkeqësitë janë vajet e

shërbëtorit, kurse kjo botë është farkëtore ku vlerat e individit mund të shkrihen nga zjarri i

saj për t’u modeluar roli i tij final. Rezultati final mund të jetë o ari, o zgjyrë. Ja si është

shprehur një poet:

“E shkrimë atë duke menduar se është argjend

Por e pamë se ishte vetëm zgjyrë e çelikut të shkrirë.”

Prandaj, nëse individi nuk i miraton dhe nuk i pranon dobitë nga ulërimat e kësaj bote,

atëherë ai le ta presë ulërimën e tmerrshme të zjarrit të xhehennemit në jetën pas vdekjes.

Robi duhet ta kuptojë gjithashtu se në përputhje me zhvillimin dhe rezultatin e rolit

përfundimtar, është e pashmangshme që ai do të varet nga njëra prej dy ulërimave: ose

prej sfidave të kësaj bote, ose prej sfidave të zjarrit të xhehennemit. Nëse ai e kupton këtë,

atëherë do të duhej të ishte mirënjohës dhe të dijë se, në vend që të jetojë në mundimet e

përhershme të jetës pas vdekjes, All-llahu e ka shpërblyer dhe e ka bekuar që të kalojë

nëpër sfidat kalimtare të kësaj bote. Individi duhet ta dijë gjithashtu se nëse robi është

imun ndaj këtyre sfidave dhe mundimeve, ai do të sulmohet pa dyshim dhe do të vuajë nga

sëmundjet fatale, si: kryelartësia, arroganca, kundërshtimi, faraonizmi dhe pandjeshmëria e

lartë. Por këto veti do të bëjnë që ai, në mënyrë të pashmangshme, të zhduket nga kjo botë

dhe të përjetojë ndjenja të përhershme dhe të vazhdueshme që i shkaktojnë dhembje në

jetën pas vdekjes.

Kjo është një bashkëndjesi sublime kur Ai ia dërgon robit të vet të gjitha ilaçet e

domosdoshme që shfaqen si sfida në këtë botë. Në të vërtetë kjo është mjekësia

parandaluese e cila eliminon mundësinë e çfarëdo xhunge malinje, ose i çfarëdo sëmundjeje

fatale. Një ilaç i këtillë është krijuar për të mbrojtur besimin dhe devotshmërinë e individit

që, me anë të purgacionit, të nxjerrë jashtë pasojat e mundimshme të mendjes dhe shpirtit

të sëmurë dhe të krijojë pastërtinë origjinale që e synon. Njëherë poeti ka thënë:

“Nganjëherë All-llahu e bekon robin me fatkeqësi,

edhe me të tilla, që janë të rënda për t’i duruar,

kurse bollëku është më e madhja ndër fatkeqësitë.”

Megjithatë, secili rob merr sasinë e ilaçeve të nevojshme dhe të domosdoshme për të

ndihmuar purgacionin dhe shpërlarjen e substancave vdekjeprurëse që janë akumuluar në

mendjen, zemrën dhe shpirtin e tij, dhe për ta pastruar sistemin e tij. Ky është akt i

mëshirës dhe dashurisë që All-llahu përdëllestar ia dhuron robit si një dozë të përzier, e cila

do të bashkëveprojë me sëmundjen e tij dhe e cila ka mundësi për ta mundur sëmundjen

vdekjeprurëse. Këto janë sëmundjet e mendjes, të zemrës dhe të shpirtit. Në përputhje me

kuptimin e zakonshëm të njeriut, ato janë quajtur sfida dhe fatkeqësi. Në të vërtetë një

shërim i këtillë është sfida themelore e sëmundjeve të vërteta individuale dhe ilaç

parandalues për të gjitha sëmundjet e mundshme. Në këtë proces All-llahu e pastron dhe e

dëlirë robin e vet duke e ngritur në gjendjen më të ndershme në këtë botë, e kjo është

madhërimi, shikimi dhe qëndrimi afër All-llahut.

Ilaçi është gjetur gjithashtu në realizimin e individit dhe në kuptimin nga ai se ana e hidhur

e kësaj bote është ajo që sjell shijen e ëmbël të jetës pas vdekjes dhe se vetëm All-llahu i

gjithëfuqishëm ka fuqi të bëjë një transformim të këtillë të substancës. Individi duhet ta

kuptojë gjithashtu se shija e ëmbël e kësaj bote projekton fund të hidhur në jetën pas

vdekjes. Pra, kalimi i përkohshëm nga e hidhura në të ëmblën është më i mirë se e

kundërta e kësaj. Nëse individi nuk mund ta kuptojë qartë rëndësinë e kësaj, atëherë ai do

të duhej të mendonte për hadithin e bekuar të të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi

we selem, “Xhenneti kufizohet me sfida dhe vështirësi, ndërsa zjarri i Xhehennemit

kufizohet me tronditje dhe joshje”.

Mendjet njerëzore nuk mund ta kuptojnë njësoj thelbin e këtij hadithi, i cili tregon

gjithashtu se njerëzit kanë nivele të ndryshme të të kuptuarit. Gjatë kohës sa zgjasin sfidat

e tilla, thelbi i vërtetë njerëzor del në sipërfaqe, sepse shumica e njerëzve më shumë e

duan kënaqësinë kalimtare sesa të përhershmen. Në të vërtetë shumica e njerëzve nuk

dëshirojnë ta ndërrojnë kënaqësinë e përhershme të asaj bote me asnjë orë të keqe, të

vrazhdë, dhe të mundimshme në këtë botë; ata nuk duan ta ndërrojnë lavdinë e

përhershme në atë botë me asnjë orë hidhërim në këtë botë dhe, nëse është e mundur, ata

duan që të mos iu mungojë asnjë orë rehati në këtë botë në ndërrim me fitimin e shëndetit

të përhershëm në atë botë, sepse mendjet e tyre e kanë parë dhe provuar të tashmen,

ndërsa të ardhmen nuk e njohin; sepse besimi i tyre është i dobët, kurse mbisundojnë

lakmia dhe pasioni i tyre i madh. Sëmundja e tyre e rrënjosur thellë nuk mbjell tek ata veç

nxitim dhe vënien e kënaqësive të vdekshme dhe kalimtare të kësaj bote dhe vënien në

dyshim të ekzistimit të botës pas vdekjes dhe të asaj që do të vijë me siguri.

Kjo është gjendje e atyre të cilët vetëm mund ta njohin dhe ta pranojnë atë të shijshmen,

të kapshmen dhe elementaren; të cilët do të dëshmojnë vetëm atë që shohin sytë e tyre

fizikë. Megjithatë, sa më shumë që të hapen sytë dhe të depërtohet brenda detit të

pengesave që kufizojnë këtë botë kalimtare, ose sa më shumë të arrihet përtej kufijve të

tyre për ta kuptuar qëllimin sublim, dhe që të njihen konsekuencat e secilit veprim. Kjo

gjendje është e rezervuar gjithnjë e më shumë për njerëz që kanë shkallë më të lartë të

vetëdijes. Mësues të tillë të vërtetë kërkohen dhe ndiqen shembujt e tyre. Ata janë të

dashurit e All-llahut, robtë e Tij besnikë, të dërguar të Tij (evlija) dhe të mbrojtur nga Ai.

All-llahu ka përgatitur shpërblimin më të madh e të përhershëm dhe kënaqësi të

përhershme për ta, duke ua garantuar fitoren përfundimtare. Me qëllim të krahasimit, All-

llahu për njerëz të pamend dhe që tjerrin shumë, me siguri, ka përgatitur dhunë, vuajtje

dhe pikëllim të përhershëm.

Prandaj, zgjidh njërën nga gjendjet që të pëlqejnë. Megjithatë, njerëzit do të arrijnë

patjetër ta realizojnë atë që e dëshirojnë, do të korrin atë që kanë mbjellë, dhe do të priren

kah dobësitë e tyre personale. Kjo është më e natyrshmja. Përveç kësaj, a duhet ta pranosh

një trajtim të këtillë, pastaj të merresh me të dhe mos ta konsiderosh atë si diçka të

stërzgjeruar, sepse nevoja intensive për të ka bërë që mjeku të jetë ashtu si e ka dashur

pacienti. Këtë e ka bërë të mundur All-llahu i gjithëfuqishëm, që është udhërrëfyes i

pashoq.

1.22. Shërimi i pikëllimit, shqetësimeve, dhembjeve dhe demoralizimit

Ibn Mesudi , radiallahu anhu., ka treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ka thënë: “Nuk ka rob të cilin do ta godasë dhe do t’i ndodhë ndonjë hidhërim ose

shqetësim, e të thotë: ‘O Zot, unë jam robi Yt, babai dhe nënë e të cilit janë robtë e Tu; fati

im është në duart e Tua dhe ai sillet në përputhje me urdhrin Tënd. Ti vërtet gjykon drejt. E

shqiptoj secilin emër Tëndin të shenjtë dhe çdo atribut me të cilin Ti e ke quajtur veten

tënde ose e ke shpallur në librin tënd ose ia ke mësuar cilësdo krijesë tënde ose atij që Ti e

quan sekret personal. Zot, bëje Kur'anin fisnik fuqi të zemrës sime, dritë të shpirtit tim dhe

mëshirë të qartë që e zhdavarit pikëllimin dhe shqetësimin tim”. Kushdo që të bëjë këtë

lutje, All-llahu do t’ia largojë shqetësimet e pikëllimet e tij dhe do t’ia zëvendësojë me

gëzime e lumturi”.186

Ibn Abasi , radiallahu anhu., ka treguar se në kohë fatkeqësish, i Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, e kishte zakon të bënte këtë lutje: “Nuk ka zot përveç All-llahut

të Madhërishëm, të Dashur. Nuk ka zot përveç All-llahut, Zotëruesit të fronit të

madhërishëm. Nuk ka zot përveç All-llahut, Zotëruesit të shtatë qiejve, Zotëruesit të Tokës

dhe Zotëruesit të fronit fisnik”.187

Në Xhami’u-n e imam Tirmidhiut është thënë gjithashtu se Enesi , radiallahu anhu., e ka

transmetuar hadithin në të cilin thuhet se kur i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ballafaqohej me shqetësime, ai e kishte zakon të bënte këtë lutje: “O i Gjallë, o

Drejtues i universit, po e thërras mëshirën Tënde të gjithanshme që të ma tregojë

rrugëdaljen nga kjo e keqe që më ka rënë në kokë”.188

Ebu Hurejre , radiallahu anhu., tregon se kur i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ballafaqohej me sfida të ndryshme, ai e kishte zakon t’i ngriste duart drejt qiellit dhe

të lutej: “Lavdi Zotit, Sundimtarit të madhërishëm”, dhe kur e përfundonte këtë lutje,

shtonte: “O i Gjallë, o Drejtues i universit”.189

Ebu Bekri , radiallahu anhu., ka treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, e ka mësuar njeriun që në raste pikëllimi të bëjë këtë lutje: “Zot, të lutem për

mëshirën Tënde. Mos më lërë asnjë çast vetëm me veten time. Zot, ma përmirëso gjendjen

time me një më të mirë. Vërtet nuk ka zot përveç Teje”.190

Gjithashtu, në sunen e Ebu Davudit është shënuar se Esma bint ‘Umejsi ka treguar se i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i kishte thënë: “Të t’i mësoj disa fjalë që

mund t’i thuash kur je tepër e shqetësuar ose kur të mundojnë brengat ose kur pret se do

të kesh brenga? Thuaj: ‘All-llahu është Zoti im dhe unë nuk them se ka ndonjë tjetër’”.191

Sa’d bin Eb Vekasi ka treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njëherë i

kishte treguar për lutjen e të Dërguarit të All-llahut, Junusit, , salaAllahu alejhi we selem,

kur ai ndodhej në barkun e balenës (peshkut), që ka këtë përmbajtje: “Nuk ka zot veç Teje.

Lavdi veprës Tënde. Vërtet unë kam gabuar”. Të gjithë myslimanët që e bëjnë këtë lutje, do

t’i plotësohet ajo për çka janë lutur.193

Ebu Sa’id el-Hudri ka treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njëherë e

kishte parë njeriun që quhej Ebu Umame, i cili ishte ulur i vetëm në xhami, jashtë kohës së

caktuar për namaz, dhe dukej i shqetësuar. I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, e pyeti: “Pse rri vetëm në këtë orë, o Ebu Umame?” Ai ishte përgjigjur: “Për shkak

të disa borxheve të vjetra, që e kam vështirë t’i shlyej, dhe brengat e vazhdueshme, o i

Dërguar i All-llahut “. Pastaj i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i tha: “A do

të dëshiroje të t’i mësoj disa fjalë, të cilat, kur t’i thuash, All-llahu do t’i heqë brengat dhe

do të të ndihmojë t’i shlyejsh borxhet e tua”. Ebu Umame ia ktheu: “Po, o i Dërguar i All-

llahut”. I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, pastaj i tha edhe këtë: “Thuaje

për çdo mëngjes dhe darkë: ‘Zot, kërkoj mbështetje tek Ti nga pikëllimi dhe hidhërimi, nga

përtacia dhe dobësimi; dhe kërkoj mbështetje tek Ti nga mungesa e guximit dhe koprracia;

kërkoj mbështetje tek Ti nga borxhet dhe nga nënshtrimi ndaj padrejtësisë njerëzore”. Ebu

Umame shtoi: “Kam vepruar kështu si thua dhe Zoti i ka hequr të gjitha brengat e mia dhe

më ka ndihmuar t’i shlyej borxhet e mia”.194

Ibn Abbasi , radiallahu anhu., ka treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, ka thënë: “All-llahu do t’i heqë brengat e atij që lutet vazhdimisht për falje. Ai do ta

ngrisë mbi përpjekjen dhe do t’i japë nga burimi prej nga ai nuk i pret”. 195

Në Musned është shënuar gjithashtu se gjithmonë kur i Dërguari i All-llahut , salaAllahu

alejhi we selem, ballafaqohej me vështirësi, ai ngutej të bënte namaz duke tërhequr

vërejtjen se All-llahu i gjithëfuqishëm kishte thënë:

“Kërkoni ndihmë (në të gjitha çështjet) me durim dhe me namaz, vërtet, ajo është e madhe

(vështirë), por jo edhe për ata që kanë frikë (Zotin)”. (El Bekare, 45)196

Ibn Abbasi ka treguar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thënë: “Kur

individi është i stërngarkuar me brenga dhe nuk është i disponuar, do të duhej ta thoshte

më shpesh: “Nuk ekziston fuqi ose forcë veç asaj të All-llahut”.

Kjo lutje është vërtetuar gjithashtu në dy përmbledhje me hadithe sahihë dhe se kjo është

një nga thesarët e fshehur të Xhennetit.197

Nëse këto lutje nuk janë ilaç për brengat, dhembjen dhe indisponimin e dikujt, kjo do të

thotë se gjendja e tij është serioze dhe kërkon pastrimin me themel të sistemit të tij

nëpërmjet purgacionit ose detoksifikimit të plotë, që shoqërohet me dhikër serioz dhe

devotshmërinë e vazhdueshme dhe të qëndrueshme.

Lutjet e përmendura paraqesin pesëmbëdhjetë lloje të ilaçeve shpirtërore, duke përfshirë:

1. Njohjen e njësisë së Zotit të madhërishëm (rububijjet);

2. Njohjen e besimit në njësinë e devotshmërisë (uluhijjet);

3. Kuptimin e njësisë së All-llahut të madhërishëm, me dituri dhe besim të patundur;

4. Pranimin që All-llahu i gjithëfuqishëm është i pastër nga padrejtësitë dhe se ai robit të

vet nuk do t’i shkaktojë kurrë asnjë vështirësi pa nevojë dhe pa shkak;

5. Pranimi se dhuna vjen vetëm nga robtë;

6. Lutja drejtuar All-llahut të gjithëfuqishëm nëpërmjet emrave dhe atributeve të tij të

madhërishme, që janë zbulesa dhe duhet të njihen patjetër nga krijesat e Tij. Ndër emrat

më gjithpërfshirës dhe më të përgjithshëm janë: El Hajj (i Gjalli) dhe El Kajjum (Drejtuesi);

7. Lutja për ndihmë, drejtuar vetëm Atij;

8. Pranimi i robit se vetëm All-llahu është ai që siguron dhe që plotëson nevojat e dikujt dhe

vetëm Atë e kërkojnë;

9. Pohimi i individit se varet vetëm prej Tij, mbështetet tek Ai, si dhe pohimi se fati i

individit sillet në përputhje me urdhrin e All-llahut; se vetëm Ai ka fuqi ta ndryshojë atë; se

ajo që ka përcaktuar Ai e ndjek këtë drejtim dhe se urdhri i Tij është i drejtë;

10. Kërkesa që zemra të ecën nëpër kopshtet e Kur'anit, të jetohet sipas tij dhe ai të njihet

si dritë e zemrës dhe shpirtit të individit. Nëpër të, individi do ta mënjanojë dyshimin, do ta

mund mallëngjimin, do ta tejkalojë pasionin dhe epshet dhe do të zhdavaritë errësirën.

Mësimi i rregullt i Kur'anit gjithashtu e rigjallëron zemrën e individit dhe i ndihmon individit

për ta fokusuar qëllimin pas humbjeve materiale dhe të përshtatë prirjen e individit me atë

që është e amshueshme, për dallim nga ajo që është kalimtare;

11. Kërkimi i faljes për gabimet (mëkatet);

12. Pendimi për gabimet;

13. Xhihadi - lufta në Rrugën e All-llahut;

14. Mbajtja e drejtimit të lutjes për të pranuar udhëzimet dhe, përfundimisht,

15. Mohimi i cilitdo vullnet ose fuqi që mund të ndikojë mbi gjërat dhe përshkrimi i drejtë i

të gjithë vullnetit dhe fuqisë vetëm All-llahut të gjithëfuqishëm.

1.23. Veprimi efikas i ilaçit

All-llahu e ka krijuar të birin e Ademit. Ai e ka pajisur çdo pjesë të trupit të tij me ekuilibrin

dhe përsosurinë e vet personale. Kur gjymtyra ndien çfarëdo mungese ekuilibri në tërë

përsosurinë e vet të lindur ose mungesë suksesi në funksionet e veta natyrore, ajo do të

ndiejë dhembje. Gjithashtu All-llahu e ka pajisur zemrën, që është mbret i trupit, me

ekuilibrin dhe përsosurinë e vet. Sikur zemra të zhvishej dhe sikur të humbiste çdo

ekuilibër, ajo do të ndiente dhembje, vuajtje, pikëllim, depresion, ankth dhe hidhërim.

Përveç kësaj, nëse sytë e humbin aftësinë e vet të shikimit dhe nëse veshi e humb aftësinë

e vet të dëgjimit, kurse gjuha e humb aftësinë e të folurit, ato e humbin qëllimin e tyre dhe

zhvishen nga çdo përsosuri, përkatësisht nuk do të jenë të përsosura.

Natyra e zemrës është krijuar e tillë që ta njohë Krijuesin e vet, për ta dashur Atë, për t’i

rritur mirënjohjet e Tij, për ta respektuar njësinë e Tij, për të ndier kënaqësi në praninë e

Tij, për t’u kënaqur duke e njohur Atë dhe për të qenë e kënaqur me drejtimin dhe

zotërimin e Tij mbi të gjithë. Zemra është krijuar për të qenë e kënaqur me Zotëriun e vet

dhe me vendimet e Tij, për të besuar tek Ai, për t’u mbështetur tek Ai, për të dashur atë që

e do Ai, për të urrejtur gjithçka që urren Ai, për ta mbrojtur emrin e Tij, për t’i dashur ata

që e mbrojnë emrin e Tij dhe që ta mbajë parasysh vazhdimisht Atë, të jetë e mbushur

përplot me Të dhe të ruajë kujtimin për Të. Zemra është krijuar për të mos e dashur askë

përveç Zotit të vet, për të mos gjetur ndonjë kënaqësi tjetër, përveç tek Ai, që të mos

respektojë asgjë tjetër veç Atij dhe zemra është krijuar për të mos e njohur gëzimin,

kënaqësinë, ose edhe mos të ndihet e gjallë në mesin e të tjerave, përpos Atij. Një dituri e

tillë është kujdes i domosdoshëm që zemra e kërkon për të ekzistuar. Nëse zemrës i

mungojnë cilado prej këtyre substancave ushqyese natyrore, atëherë, me siguri, do të

ndjehet e sëmurë, dhe për pasojë, do ta mundojnë brengat, pikëllimi, ankthi, pakënaqësia

dhe shqetësimi. Ajo do të ndiejë se të gjitha fatkeqësitë e sulmojnë atë, ndërsa ajo bëhet

viktimë dhe e burgosur e presioneve të tyre.

Armiqtë më të mëdhenj të zemrës janë: politeizmi, mëkatet dhe mungesa e vullnetit;

mungesa e interesimit për shërim të asaj që All-llahu e trajton si mjet për forcim; gjykimi i

pakujdesshëm i asaj që Ai e quan të rëndësishme; zvogëlimi i diturive dhe i zbulesave

personale të Krijuesit; dashuria edhe e diçkaje tjetër përveç Atij; përshkrimi i kënaqësive në

diçka jo Atij, por një tjetri; ndijimi i kënaqësisë jo pranë Tij, por pranë një tjetri; përshkrimi

i rivalit të Tij, i cili drejton dhe kontrollon universin; mospajtimi me vendimet e Tij;

mungesa e besimit tek Ai; mbështetja tek tjetri përveç Atij; dashuria e dikujt tjetër përveç

atij që do Ai; lakmia ndaj asaj që Ai e urren; urrejtja ndaj rregullave të Tij; shqiptimi i emrit

të Tij pa respekt; bashkëpunimi me ata që shfrytëzojnë emrin e Tij për ta anatemuar;

mosinteresim për Të; meditimi i dobët për Të; refuzimi i kujtimit të Tij; dyshimi në

premtimet e Tij; mosmarrja seriozisht e paralajmërimeve të Tij; kërkimi i gëzimeve,

kënaqësive, qetësisë dhe lumturisë tek tjetri dhe jo tek Ai dhe në shoqëri me Të dhe, në

fund, ndijimi i jetës tek tjetri, e jo tek Ai.

Një sëmundje e tillë do të bëjë që individi të vuajë nga brengat, pikëllimi, ankthi,

shqetësimet, pakënaqësitë, demoralizimi, ngarkesat dhe shqetësimet. Nëse individi i

shqyrton shumicën e dobësive të zemrës, ai do t’i gjejë në zemër disa nga sëmundjet e

përmendura, kurse ilaçi i vërtetë i këtyre sëmundjeve gjendet në ato që janë thënë në

hadithet e përmendura më sipër. Në të vërtetë, siç e kemi shqyrtuar edhe në kapitullin

paraardhës, çdo sëmundje duhet të shërohet me të kundërtën e vet, kurse shëndeti i mirë

mbrohet në mënyrë analoge.

Prandaj shëndeti duhet të mbrohet me anë të traditës më të mirë, e ajo është tradita e të

Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kurse sëmundjet shkaktohen për shkak

të kundërshtimit të saj. Nga këto tradita individi i njeh: besimi tek uniteti i All-llahut

(tevhid) hap dyert e bekimit, të rehatisë, qetësisë, kënaqësisë, mbrojtjes dhe mirëqenies;

dhikri ndihmon në pastrimin e sekrecioneve të këqija të trupit (ahlat) dhe substancave të

prishura që janë shkaktare të drejtpërdrejta të sëmundjeve. Kjo e ndihmon individin që të

ruhet nga përzierja e elementeve të kundërta. Pra, dyert e bekimeve dhe të fatit i hap

njohja e unitetit të All-llahut, kurse dyert e të këqijave dhe të dëmeve nga mëkatet i mbyll

dhikri dhe kërkimi i ndjesës nga All-llahu.

Sabit bin Karrah e ka shpjeguar njëherë se “mirëqenia fizike vjen kur individi e kufizon

ngrënien e ushqimeve; mirëqenia e shpirtit vjen duke u ruajtur nga gjërat e palejueshme,

ndërsa mbrojtja e gjuhës vjen nga kufizimi i fjalëve të shumta”. Njëherë mjeku arab kishte

thënë: “Për të mbajtur një shëndet të mirë, individi do të duhej të hante më pak, kurse për

të pasur zemër të pastër, individi duhet të heqë dorë nga gjërat e palejueshme”. Në të

vërtetë mëkatet janë helme për zemër. Nëse nuk e vrasin zemrën, së paku do ta dobësojnë.

Kur zemra të jetë dobësuar njëherë, ajo është fare pak rezistente ndaj sëmundjeve të

zakonshme. Njëherë mjeku i zemrës, shejh Abdullah bin el-Mubaraku, ka thënë: “ Mëkati e

mpin (mbyt) zemrën, ndërsa dhënia pas mëkateve mbjell nënshtrimin. Evitimi i mëkatit e

ringjall zemrën dhe është më mirë ta kundërshtosh lakminë e zjarrtë dhe të kontrollosh

pasionin”.

Në këtë kuptim, pasioni dhe lakmia e zjarrtë janë sëmundje fatale, kurse luftimi i tyre është

ilaçi më i mirë. Nga ana tjetër, nefsi është krijuar i paditur, i padrejtë dhe i verbër për

gabimet e veta. Nefsi beson se ilaçi i tij qëndron në kënaqjen sistematike të lakmisë dhe

mallëngjimit të vet, ndërsa, në të vërtetë , kultivimi i lakmive të tilla është shkaktari i

drejtpërdrejtë i verbërisë së tij dhe i destruksionit si rrjedhojë. Vepra dhe pasioni i tij i keq

janë fillim i mburrjes dhe i refuzimit të këshillave të gjithkujt. Në vend të kësaj, prirja është

sëmundje vdekjeprurëse e cila e trajton sëmundjen si ilaç, kurse ilaçin si sëmundje.

Sëmundje të këtilla kryesisht e hutojnë mendjen e mjekëve kur ata përpiqen t’i

diagnostikojnë dhe si pasojë e kësaj ata shpesh nuk ia dalin t’i shërojnë. Më e keqja ndodh

atëherë kur nefsi fillimisht ia përshkruan sëmundjen e vet fatit dhe refuzon të pranojë

përgjegjësinë dhe në mënyrë indirekte e akuzon Zotin dhe Ushqyesin e vet për shkaktimin e

një të keqeje të tillë.Kur sëmundja intensifikohet dhe nefsi i sëmurë nuk gjen rrugë për të

dalë nga vështirësitë, ai e akuzon në mënyrë të qartë Zotin e vet dhe atëherë gjuha merr

guximin të anatemojë duke e akuzuar Zotin e vet. Sa çudi! Kur sëmundja arrin një shkallë

të tillë, vetëm vepra mëshiruese e Zotit mund ta ruajë nefsin, t’i japë shtytje të re për jetë

dhe ta udhëzojë në rrugë të mbarë të dhikrit, të mëshirës dhe të faljes.

Kjo e shpjegon “lutjen e dekurajimit” në transmetimin e Ibn Abbasit , radiallahu anhu., i cili

ka treguar se në kohë fatkeqësish i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e

kishte zakon të bënte këtë lutje: “Nuk ka zot përveç All-llahut, të Madhërishmit, të

Mëshirshmit. Nuk ka zot përveç All-llahut, Zotit të madhërishëm të fronit. Nuk ka zot përveç

All-llahut, Zotit të shtatë qiejve dhe Tokës dhe Ai është ruajtës i fronit të madhërishëm”.

Këtë çështje e shpjegon edhe lutja e tij e dytë: “O i Gjallë, o Drejtues i universit, e lus

mëshirën tënde gjithëpërfshirëse që të ma tregojë rrugëdaljen nga kjo vështirësi e

imponuar”.

Kjo mënyrë e lutjes drejtuar All-llahut e madhëron të qenët një të atributeve të

qëndrueshme (rububijjet) dhe të atributeve të zotërimit, suverenitetit dhe të drejtimit të

vetëm të Tij (uluhijjet). Ata e shquajnë gjithashtu atributin e lavdisë dhe të përkorjes, nga

të cilët, që të dytë nënkuptojnë fuqinë dhe mëshirën e All-llahut, si dhe përcaktimin e

gjendjes dhe të statusit të krijesave të Tij. Më tej, ata e përshkruajnë në mënyrë të

theksuar përsosurinë e superioritetit të Tij mbi gjithçka të krijuar, mbi të dytë: rajonet e

larta dhe botët e ulëta. Ata e autorizojnë gjithashtu kontrollin absolut të fronit të Tij, i cili

përfshin tërë universin, gjë që paraqet kulminacionin mbi gjithçka të krijuar dhe brendia e

të cilit është krijesa më e madhërishme e All-llahut të gjithëfuqishëm. Atribute të tilla të

madhërishme janë më të fuqishmet dhe imponojnë respekt, edhe pse me hollësi të mëdha

ata me siguri shprehin njohjen e Qenies së Tij dhe të atributeve të përsosura dhe të

qëndrueshme. Një zotërim i tillë absolut i fton krijesën që të kuptojë dhe ta dijë se

përsosuria i takon vetëm All-llahut, ndërsa një zotërim i tillë suprem dhe i përsosur kërkon

orientimin e fokusit, qëllimit, zemrës, adhurimit, dashurisë, frikës, respektit, shpresës,

bindjes dhe besnikërisë së krijesës ndaj askujt tjetër veç Atij, All-llahut. Nga ana tjetër,

lavdia e Tij absolute, gjithëpërfshirëse dhe sovrane kërkon që çfarëdo papërsosuri të

konsiderohet vetëm pasojë e kufizimeve personale dhe kërkon të hedhë poshtë konceptin e

pakuptimtë njerëzor të teomorfizmit (pajisjen e ndonjë tjetri me atributet e All-llahut) dhe

krijimin e imixhit të All-llahut.Më tej, atributi i përsosur dhe i madhërishëm Zot

gjithëmëshirues, përshkimi i diturisë së Tij të shquar në secilin atom veç e veç në të gjitha

universet, të ushqyerit, mbajtja dhe kujdesi për ta, për nevojat e tyre dhe kthimi (orientimi)

i lindur i të krijuarit drejt burimit të nevojave të veta, të gjitha këto dituri Ai ia ka ofruar

zemrës njerëzore, gjë që provon mëshirimin e Tij ndaj krijesës së vet.

Kur zemra e njeriut ta njohë dhe ta vërtetojë një të vërtetë të tillë të pakundërshtueshme,

ajo do ta dashurojë në mënyrë të natyrshme, do ta adhurojë dhe do ta pohojë njësinë e Tij.

Një realizim i këtillë i sjell zemrës gëzim dhe fat, ia zhdavarit brengat, pikëllimin, ankthin,

demoralizimin, melankolinë dhe i tejkalon edhe sëmundjet fizike. Po kjo gjë mund të

vërehet edhe duke shikuar personin e sëmurë. Kur ai dëgjon lajme të mira, ato ia forcojnë

mbrojtjen trupore natyrore ose temperaturën e lindur dhe e ndihmojnë shërimin e

sëmundjes së tij. Në të vërtetë zemra e njeriut është më e ndjeshme dhe më e prekshme

nga një fenomen i tillë. Nëse i krahasojmë ndjenjat që shkaktohen nga depresioni, brengat

dhe ankthi me ndjenjat çliruese të kënaqësisë, qetësisë, rehatisë dhe gëzimit do të gjejmë

me siguri atribute të tilla shëruese që janë të pranishme në lutjen e njeriut të demoralizuar,

të cituar më sipër. Këtë e di ai njeri që është bekuar me besim, që është ndriçuar me dritën

e së vërtetës dhe zemra e të cilit është përshkuar nga e vërteta dhe realja.

Sa i përket lutjes: “O i Gjallë, o Drejtues i universit, thërras Mëshirën Tënde gjithpërfshirëse

që të më gjejë rrugëdalje nga kjo vështirësi e imponuar” , në të janë paraqitur në mënyrë

madhështore atributi i jetës (El-hajj), i cili përmban në vete të gjitha atributet e përsosurisë

dhe i vërteton ato, ndërsa atributi i madhërishëm i drejtimit (El-kajjum) i përmban të gjitha

atributet dhe fuqitë e veprimit. Për këtë arsye ky atribut është quajtur me emrin më të

madhërishëm dhe më të madh të All-llahut (ismu’l-lahi’l a’zam). Kushdo që e thërret me

këtë atribut, lutja e tij do të plotësohet, ndërsa kushdo që pyet me këtë atribut, nevojat e

tij do të plotësohen me siguri. Ky është emri i madhërishëm i All-llahut - El-Hajjul-Kajjum.

Pra, jeta absolute është e kundërta e të gjitha fatkeqësive dhe vuajtjeve. Për këtë shkak,

ekzistenca dhe jeta njerëzore në Xhennet nuk e njeh stresin, ankthin, dhembjen, vuajtjet

ose çfarëdo papërsosurie, ndërsa çfarëdo papërsosuri në jetë, në këtë botë është e kundërta

e realitetit të kontrollit të përsosur mbi gjithçka (kujumijjet). Pra, përsosuria e Drejtuesit

suprem është një dhe po ajo përsosuri e Zotëruesit të gjallë, kurse Zotëruesit të gjallë

absolut nuk i mungon kurrë përsosuria, dhe gjithë kjo është objekt i çfarëdo ndryshimi të

cilin mund ta shkaktojë vetë El-Kajjumi. Më tej, shqiptimi me zë i atributit të tij i Gjallë-

Drejtues do ta shërojë me siguri sëmundjen dhe do të ndikojë në të kundërtën e jetës (ajo

që i kundërvihet jetës), ose në cilëndo përsosuri njerëzore të rreme. Kjo është e qartë në

lutjen e të Dërguarit të All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili është lutur në emër të

Ushqyesit dhe Mbajtësit të vet me atributin e zotërinjve mbajtës të Tij (rububijjet) -

Xhibrilit, Mikailit dhe Israfilit, që ta udhëzojnë dhe t’i ndihmojnë për të fituar atë, për çka

kanë diskutuar familjet jo besnike, dhe ta udhëheqin, sepse zemra është e gjallë me

udhëzimin e All-llahut, kurse e vdekur pa të. All-llahu i gjithëfuqishëm u ka ndarë këtyre tre

meleqve të mëdhenj përfaqësimin dhe detyrën e dhurimit të jetës. Xhibrilit i është dhënë

roli i dërgimit të Shpalljes (vajh), që është jetë për zemrat, Mikailit ia ka dhënë dërgimin e

ujit, që është jetë për çdo ekzistencë në tokë dhe për atmosferën e saj përreth, kurse

Israfilit ia ka dhënë të fryjë në sur-in e jetës, i cili është përfaqësues i ekzistencës së të

gjitha universeve dhe i ringjalljes, përkatësisht i kthimit të sërishëm të trupit në jetë, kur në

Ditën e gjyqit, me lejen e All-llahut, ai ua fut shpirtin përsëri atyre. Më tej, lutja e Tij me

rububijjetin, uluhijjetin dhe kujumijjetin mbi bazë të këtyre tre shpirtrave më të bekuar dhe

më fisnikë, që janë përfaqësues të vetë jetës, gjithsesi do të sjellë, me lejen e All-llahut,

rezultate të nevojshme dhe përgjigje për lutjet e bëra. Thelbi i kësaj është që atributi i

madhërishëm i Gjallë-Drejtues realizon përgjigje të sigurt për lutjet dhe tejkalimin e të

gjitha fatkeqësive.

Në Sahihu-n e Ebi Hatimit është shënuar, dhe kjo është vërtetuar edhe nga imam Tirmidhi

se emri më i madhërishëm i All-llahut është në versetet:

“Zoti juaj (që meriton adhurim) është një, Allahu, nuk ka zot pos Atij që është

mëshirëplotë, gjithnjë mëshiron”. (El Bekare, 163) dhe

“Allahu është Një, e nuk ka të adhuruar (Zot) pos Tij, është i përjetshëm mbikëqyrës”. (Ali

Imran, 2)198 Gjithashtu, në përmbledhjen e dytë të haditheve sahihë gjejmë, duke

përfshirë edhe sahihun e Ibn Hibbanit, hadithin që e ka treguar Enesi , radiallahu anhu., se

një njeri është lutur: “O All-llah, të lutem sepse Ty të përket lavdia, me siguri nuk ka zot

përveç Teje, Krijuesit të vetëm dhe Fillestarit të të gjithë qiejve dhe Tokës dhe të asaj që

përfshijnë ata. O zotërues i madhështive dhe i të mirave. O Drejtues i Gjallë...” Enesi ka

shtuar se kur i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka dëgjuar këtë lutje, ka

thënë: “Vërtet, ai e ka thirrur emrin më të madhërishëm të All-llahut. Kushdo që e thërret

me këtë emër, lutje e tij do të plotësohet, dhe kushdo që kërkon përmes këtij emri, nevojat

e tij do të përmbushen”.199 Për këtë shkak i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we

selem, në çdo kohë kur i shihte pasuesit e vet që ballafaqoheshin me sfida në formë

fatkeqësish, lutej me gjithë zemër: “Ja Hajju, Ja Kajjum”.

Sa i përket lutjes së tij: “Zotëri, kërkoj mëshirën Tënde. Mos lejo që ta ndjek për asnjë çast

prirjen e imagjinatës sime. Zotëri, kompensoje gjendjen time me më të mirën. Vërtet, nuk

ka zot përveç Teje”, në të ka një dëshmi të qartë se çdo e mirë është në dorë të All-llahut

dhe se robi natyrshëm i drejtohet Atij për të gjitha nevojat e veta, beson tek Ai, varet prej

Tij, mbështetet tek Ai për ta ripërtërirë gjendjen e vet si është më së miri dhe ai e

përgjëron Zotin e vet që vetëm Ai të jetë vendstrehim i tij, që t’i kënaqë të gjitha nevojat e

udhëtimit të robit në këtë botë dhe çfarëdo ndihme që mund ta kërkojë ky segment i jetës.

Më tej, përgjërimi ndaj All-llahut të gjithëfuqishëm me suverenitet absolut të atributeve të

Tij dhe me fuqinë e njëshit, njësisë, unitetit (tevhid) do të tregohet me siguri më efikasi në

shërimin nga sëmundja. Po këto dobi sjellin edhe këto lutje: “All-llahu është Zoti dhe

Ushqyesi im i vetëm . Unë nuk ia bëj askë rival Atij”.

Sa i përket lutjes që e ka shënuar Ibn Mesudi: “Zot, unë jam robi Yt, baba dhe nëna e të

cilit janë robtë e Tu...”, ai e shpreh qartë thelbin e diturisë dhe të njohjes (lat. Gnosis) së

All-llahut të gjithëfuqishëm dhe sekretet e adhurimit, kurse asnjë libër nuk mund ta

përshkruajë kurrë kuptimin e tyre të plotë. Për më tepër, kjo lutje është përplot njohuri që

tregojnë kush është Zoti dhe ai që i lutet Zotit të vet e pranon Krijuesin e vet dhe për vete

thotë se është rob i All-llahut dhe bir i robve të Tij. Lutësi gjithashtu i vë gjërat aty ku e

kanë vendin pasi e kupton se shkatërrimi i tij është në dorë të Zotit, se fati i tij sillet në

përputhje me përcaktimin e Tij, se All-llahu i gjithëfuqishëm vepron si do vetë, se robi nuk

mund t’i sjellë dobi as nuk mund t’i bëjë dëm vetvetes, se ai nuk mund të kujdeset për

lindjen, vdekjen apo ringjalljen e vet, se fati i tij është në dorë të All-llahut, se ai nuk ka

fuqi ta ndryshojë nëse nuk dëshiron All-llahu, se ai varet plotësisht nga Krijuesi i vet, se

ekzistimi i tij personal është objekt vetëm i vendimit që merr All-llahu dhe se All-llahu është

i drejtë dhe do të bëhet çka dëshiron Ai.

Pastaj pason lutja e tij: “Fati im është në dorën Tënde, fati im lëviz në përputhje me

rregullat e Tua. Në gjykimet e Tua, Ti vërtet je i njohur...” Kjo pjesë e lutjes përfshin dy

aspekte kryesore që janë thelbi i doktrinës monoteiste (tevhid): i pari është njohja dhe

pranimi i fatit dhe se rregullat e All-llahut që vlejnë për robin e Tij do të zbatohen në

mënyrë të pakundërshtueshme dhe robi nuk mund të mos e respektojë as t’u shmanget;

dhe aspekti i dytë shpall se All-llahu është i drejtë, se Ai nuk i shtyp robtë e vet dhe ajo që

e përcakton Ai është e drejtë për shkak se drejtësia dhe dituria e All-llahut janë

shembullore. Kjo ndodh kështu për shkak se padrejtësia paraqet nevojën, paditurinë,

paaftësinë, dobësinë dhe inferioritetin e personit të padrejtë dhe, më tej, atribute të këtilla

nuk janë të lavdishme dhe ato nuk mund të rrjedhin nga ai që është i gjithëdijshëm, që njeh

gjithçka, i urti dhe të cilit nuk i nevojitet asgjë. Pra, urtësia e All-llahut është efikase

gjithkund ku ka urdhëruar vullneti i Tij. All-llahu është i pasur jashtë çdo nevoje, kurse të

gjithë të tjerët janë të varfër dhe kërkojnë kujdesin e Tij. Ai është i gjithëdijshmi dhe nuk

ekziston asnjë atom në të gjitha universet ku nuk vepron apo ku nuk është efikas vullneti i

Tij. Varësia absolute e qelizave veç e veç dhe e të gjithave së bashku në gjithçka të krijuar

dhe nxitja e mbështetjes dhe e vetëpërmbajtjes së tyre nga Ushqyesi i vetëm kërkojnë

falënderimin e tyre. Pra, falënderimi (shukr) është shpërblyer me bekime, ndërsa

mosfalënderimi (kufr) është shpërblyer me qortim dhe dënim me pasoja për të gjithë ata që

nuk pendohen.

Kur jobesimtarët e papërmirsueshëm, të cilët nuk u penduan dhe nuk u falënderuan, dhe

adhuruesit e idhujve i ishin kërcënuar të dërguarit të All-llahut - Hudit , salaAllahu alejhi we

selem, që do ta ndjellin mallkimin e zotave të tyre kundër tij, ai ishte përgjigjur:

“Ne nuk themi tjetër vetëm se dikush prej zotave tanë të ka goditur me çmendje! Ai tha:

‘Unë dëshmitar e kam Allahun, e ju dëshmoni se unë jam larg nga ajo çka ju i shoqëroni

(larg adhurimit) pos Tij. Ju pra, të gjithë përpiquni kundër meje e mos më jepni afat. Unë iu

kam mbështetur Allahut, Zotit tim dhe Zotit tuaj, pse nuk ka asnjë nga gjallesat, e që Ai të

mos e ketë nën sundim, vërtet, Zoti im është i drejtë”. (Hudë, 54-56)

Kështu kishte menduar në fuqinë e All-llahut, e cila është e pakufishme dhe veprimin e saj

nuk mund ta pengojë askush mbi krijesat dhe askush nuk mund t’i kundërvihet urdhrit të

Tij. Ai vetë ka fuqinë të veprojë me to sipas vullnetit të vet dhe Ai këtë e bënë në mënyrë të

drejtë, saktësisht, me urtësi dhe me mëshirë.

Në këtë lutje, deklarata e robit: “Fati im zhvillohet në përputhje me urdhrin Tënd” ka kuptim

të njëjtë sikur kur thuhet: “Nuk ekziston asnjë krijesë që lëviz, e që më parë të mos jetë

mbajtur në dorën e Tij”, dhe lutja e tij: “Ti vërtet gjykon drejt” gjithashtu është njësoj sikur

kur thuhet: “Zoti im vërtet vepron në mënyrë të drejtë”. Pastaj, i Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, në këtë lutje e shqipton emrin dhe atributin më të shenjtë të All-

llahut, të cilin Ai e shpalli në mbretërinë e vet, e shpalli në Libër, të cilin ia mësoi robit të

privilegjuar ose e ruajti si sekret të vetin, kështu që asnjë melek me status më të afërt me

Të dhe më të lartë dhe asnjë profet dhe asnjë i dërguar nuk të ka kërkuar me atë emër. Një

shqiptim dhe thirrje e tillë i tejkalon të gjitha lutjet dhe nga të gjitha lutjet, kjo është më e

dashura dhe më e vlershmja për Të. Kjo është e këtillë për shkak të përgjigjes së

drejtpërdrejtë, sepse ajo provon diturinë e robit dhe njohjen e Zotit të tij.

I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka lutur pastaj All-llahun e

gjithëfuqishëm për ta bërë Kur'anin e madhërishëm me fuqinë e zemrës së tij, duke

menduar me fuqinë shpirtërore të trupit, mendjes dhe shpirtit të tij dhe me anë të tij të

pastrojë, të zhdaravisë dhe t’i shërojë streset, brengat dhe shqetësimet e tij, duke e bërë

këtë mjekësinë e vetme vendimtare e cila do t’i zhdukë sëmundjet dhe do ta kthejë pas

qenien njerëzore, në gjendjen dhe ekuilibrin e tij të vërtetë. Pra, ai e luti Zotin e vet që ta

bënte Kur'anin dritë të shpirtit të tij, e cila dritë e heq gjithë ndryshkun që e errëson

pastërtinë dhe kuptimin e tij dhe e cila e bën të shkëlqyeshme zemrën e tij. Një mjekësi e

tillë vepron vetëm atëherë nëse kërkesat e pacientit janë të sinqerta, nëse është i bindur në

fenë e vet dhe në efikasitetin e saj dhe e përdor ashtu siç është përcaktuar nga ana e

mjekut të tij. Pra, me vullnetin e All-llahut, përdorimi i drejtë i ilaçit do të ndiqet gjithsesi

me përmirësimin e shëndetit, me shëndet të shkëlqyer dhe me vitalitet, kurse All-llahu

është Ndihmëtari Suprem.

Sa i përket lutjes së të dërguarit të All-llahut, Junusit , salaAllahu alejhi we selem, i cili

thotë: “Nuk ka zot përveç Teje, Lavdi të qoftë Ty. Në të vërtetë unë kam gabuar”. Kjo lutje

e madhëron të vërtetën më të madhe të unitetit (njësisë) të All-llahut, e çrrënjos konceptin

e pjesëmarrjes së njeriut në përbërjen e vullnetit të All-llahut dhe pranimin e padrejtësisë

dhe mëkatisë personale të robit. Kjo lutje mund të prodhojë ilaçin përfundimtar për rastet e

pikëllimeve, brengave, anktheve dhe depresioneve dhe ajo paraqet pikën e ngritjes për të

marrë një përgjigje të sigurt. Në të vërtetë njohja e njësisë së All-llahut dhe heqja dorë nga

akuzat ndaj Tij për padrejtësi, vërteton se përsosuria i takon vetëm All-llahut, se drejtësia e

Tij është e pakontestueshme dhe e eviton verbërinë e konceptit njerëzor mbi ekzistimin e

elementeve antropomorfike tek All-llahu. Pastaj pranimi e padrejtësisë personale dhe

mëkatësisë nga ana e robit reflektojnë në fenë dhe në besimin e tij te drejtësia e All-llahut,

shpërblimin për veprat e tij të mira, kurse dënimin për mëkatet e veta. Një zgjim i tillë

tregon për nevojën e robit për t’iu kthyer Zotit të vet, që të kthehet nëpër të njëjtën rrugë,

që të pendohet për veprat e veta, që në mënyrë bindëse të përulet para Zotit të vet, të

kërkojë falje nga Ai, gjë që përfshin pranimin e qartë të varësisë individuale nga urdhri dhe

mëshira e All-llahut. Në vazhdim po i japim katër efektet efikase të lutjes: besimi në njësinë

e All-llahut, mohimi i papërsosurisë në drejtësinë e All-llahut, falënderimi i krijesave për

statusin që kanë, dhe pranimi i fajit personal.

Sa i përket lutjes të cilën i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ia ka mësuar

Ebu Umamesë: “Zot, kërkoj mbështetje tek Ti nga pikëllimi dhe hidhërimi; nga dobësitë,

papërcaktueshmëria dhe frikacakllëku dhe kërkoj mbështetje tek Ti nga detyrimi dhe

nënshtrimi ndaj padrejtësisë njerëzore”. Kjo lutje e përfshin kërkimin e mbrojtjes së All-

llahut nga tetë vetitë njerëzore, të cilat shfaqen dy nga dy, së bashku, si një e përbashkët.

Kështu, shqetësimin e shoqëron pikëllimi, dobësinë e shoqëron papërcaktueshmëria,

koprracinë - frikacakllëku, ndërsa detyrimin e shoqëron nënshtrimi ndaj padrejtësisë

njerëzore. Kur zemrën e individit e viziton ndjenja e dëmshme, shkaktari mund të vijë qoftë

nga humbjet që i ka përjetuar në të kaluarën, që shkaktojnë pikëllim, ose nga shpresa,

duke u kthyer kështu në brengë dhe shqetësim. Një gjendje e tillë kontribuon në lënien

pasdore të zbatimit të detyrimeve të rregullta të robit dhe kjo ngadhnjen mbi mendimet dhe

veprimet e tij duke shkaktuar dobësimin e trupit dhe mendjes së tij dhe rezistencën

psikologjike drejt përmbushjes së detyrimeve dhe detyrave të tij. Në këtë kuptim, reaksioni

i individit do t’i çrregullojë dobitë personale të veta njësoj sikurse do t’i pengojë të mirat e

të tjerëve. Ngurrimi nga nxjerrja e dobive nga të tjerat nënkupton frikacakëri fizike, ndërsa

vetëpërmbajtja nga dobitë materiale nënkupton koprracinë dhe padrejtësinë ndaj të tjerëve.

Më tej, nëse individi është i bindur drejt dhe i detyruar që t’i shlyejë borxhet e veta, kjo do

të mund të vepronte në përparimin e tij fetar dhe shpirtëror, ndërsa kur është mërzitur

gabimisht ose padrejtësisht, kjo paraqet nënshtrim ndaj padrejtësisë njerëzore. Ky hadith

në të vërtetë është lutje për të kërkuar mbështetje tek mbrojtja që do t’i japë All-llahu nga

çdo e keqe.

Sa i përket dobisë nga kërkimi i faljes (istigfar) për heqjen e pikëllimit, stresit, depresionit

dhe ankthit, dihet shumë mirë nga dijetarët fetarë që mëkatet janë zënafilla e pikëllimit,

frikës, hidhërimit, nervozës, shqetësimit dhe dobësisë së zemrës. Njerëzit që ligështohen

dhe bëjnë vepra të këqija dhe mëkatare, pa marrë parasysh prirjen e tyre psikologjike dhe

dobësisë së fesë së tyre, dhe edhe pas kënaqjes së plotë të mendjeve, lakmisë dhe

idhujtarisë së tyre, ata edhe më tej e kërkojnë mjekësinë e pendesës, duke kërkuar falje

dhe premtuar atë që nuk mund ta përpmbushin për t’i shëruar vuajtjet e tyre për shkak të

dhembjes së ngarkuar dhe peshës që ata e ndiejnë në zemrat e tyre, e që kanë të bëjnë me

veprimtaritë e ndaluara, teprimet ose pamaturitë. Shejhu i keq, për ta shprehur pendimin e

vet, njëherë kishte thënë:

“Një gotë verë e kam ngritur lart duke dëshiruar ekstazën,

dhe tjetrën e pata

për ta shlyer kufirin e pikëllimit dhe keqardhjes sime.”

Kur këto janë pasoja të mëkatit dhe të stërkeqjes në zemër, nuk ka ilaçe për to përveç

dhikrit dhe kërkimit të faljes.

1.24. Dobitë e namazit (salat)

Sa i përket rolit të namazit në tejkalimin e barrës së brengave, depresionit, ankthit dhe

stresit nga zemra dhe në shërimin e sëmundjev të tij, individi duhet ta kuptojë patjetër se

nuk ekziston asgjë më tepër, më e vlershme, më e këndshme, më inteligjente dhe më e

bukur sesa gjendja e të qëndruarit para Krijuesit, përkulja ndaj Tij dhe lidhja e zemrës dhe

e shpirtit me praninë dhe afërsinë e All-llahut, gëzimi ndaj jehonës së shqiptimit të lutjeve

të Tij dhe shkrirjes tërësisht të ekzistencës, vetëdijes, trupit, mendjes, shpirtit dhe

veprimtarisë në përvojat më të gëzueshme shpirtërore dhe fizike të namazit. Në namaze

individi e vë në përdorim tërë qenien e vet (gjymtyrët, venat, arteriet, eshtrat, poret dhe

çdo qelizë të trupit të vet) së bashku me Krijuesin dhe ai vetveten, mendimet e veta,

kujdesin, fokusimin, përqëndrimin e shikimit dhe respektin e drejton vetëm ndaj Zotit të

vet. Gjithashtu, në namaz, individi e shkyç funksionin e vet motorik të adhurimit të kësaj

bote, krijesave të saj, punëve, shqetësimeve, verbërive kontakteve dhe pështjellimeve të

kësaj bote dhe ai shndrit nga një dritë shkëlqyese e Krijuesit të vet, e vë në veprim

magnetin e pagabueshëm të devotshmërisë dhe adhurimit dhe qëndron para Tij me tërë

qenien e vet, me zemrën, shpirtin dhe trupin e vet dhe secilës gjymtyrë ia ofron rastin për

ta adhuruar Zotin e vet dhe që të lahet në lotët e dashurisë dhe të mallëngjimit për ta

takuar Atë, në lotët e pendimit për mëkatet e veta dhe në lotët që e joshin dashurinë e All-

llahut dhe bashkëndijimin për t’ia falur mëkatet robit të vet, të cilat mëkate i ka bërë dhe ta

ngrisë në pozitë. Secila gjymtyrë (ekstremitet) do të veprojë në përputhje me atributet e

veta të lindura. Zemra do të tërhiqet nga ana e Krijuesit dhe Fillestarit të saj dhe ajo do të

pushojë në qetësinë më të rëndësishme dhe më madhështore të afërsisë së Tij. Të këtilla

janë forcat shëruese të namazit. Ai është ushqim i trupit dhe i shpirtit.

Qetësia, gëzimi, fati, rehatia, kënaqësia dhe ekstaza shpirtërore janë vetëm disa nga dobitë

që zemra e shëndoshë është mësuar t’i ketë. Këto substanca të këtilla delikate dhe të

ushqyeshme mund të jenë ndonjëherë jo të përshtatshme për zemrën e sëmurë, e cila

vepron si një trup i sëmurë. Në këtë rast namazet janë transformimi i saj më i mirë për të

marrë ndihmën e nevojshme dhe për t’i kënaqur interesat e veta në këtë botë dhe në botën

e ardhme. Namazi e ndihmon gjithashtu zemrën që t’i mposhtë fatkeqësitë në këtë dhe në

botën e ardhme. Ai vepron si mburojë kundër bërjes së mëkateve dhe gabimeve. Me

vullnetin e All-llahut, lutja e vërtetë dhe e sinqertë mund t’i ndalojë sëmundjet fizike ose

edhe t’i shërojë ato. Lutja e vërtetë e ndriçon zemrën dhe fytyrën, e freskon trupin, e zgjon

shpirtin, e bekon fitimin, i largon padrejtësitë, i pengon mendimet e palejueshme dhe i

neutralizon synimet e paligjshme, si dhe e zbut zemërimin e All-llahut dhe robin e vet e

mëshiron dhe ia fal gabimet.

Sa i përket rolit të namazit në shërimin e sëmundjeve fizike, në sunen e Ibn Maxhxhes

është shënuar se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte parë njëherë

Ebu Hurejren duke pushuar, sepse kishte dhembje barku. E pyeti: “Ebu Hurejre, a të dhemb

barku tani?” Ai e pohoi. I Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i tha: “Ngritu dhe

falu, sepse ilaçi qëndron në lutje”. Nëse zemra e mjekut laik nuk pajtohet ose nuk e ndien

veten mirë në këtë shkallë të ilaçit, atëherë ai duhet të jepet në kohë të caktuara që lidhen

me profesionin e mjekut. Kanë thënë gjithashtu se namazet janë sport i mirë për trupin dhe

zemrën. Ata e mishërojnë ushtrimin për tërë trupin, duke përfshirë: ngritjen, përkuljen,

sexhden, uljen, dhe dhikri i tyre në çdo namaz disa herë në ditë. Lëvizjet e tilla ndihmojnë

muskujt e individit dhe shumicën e nyjave dhe e lehtësojnë qarkullimin e gjakut nga arteriet

dhe sigurojnë ushtrime të lehta natyrore për barkun, zorrët dhe mushkëritë e individit.

Nga ana tjetër, sëmundjet e ateizmit, laicizmit, blasfemisë, diskutimeve kundër urdhrave të

All-llahut, refuzimi i pasimit të rrugës së të dërguarve të Tij të bekuar, kundërvënia ndaj

besimtarëve, ikja nga përgjegjësia në kuptim të fitimit të disa të mirave individuale të

përkohshme dhe mosfalënderimi ndaj veprës së All-llahut në kohën kur njeriu varet nga

gjërat që jep Ai etj. Këto përpjekje që të ndryshohet etika dhe vlerat që krijuesi ynë i ka

bërë pjesë përbërëse të njerëzimit dhe sajimi i ligjeve dhe amandamenteve laike përballë

ligjeve të All-llahut, një arrogancë e tillë dhe zemërngurtësia, të gjitha këto sëmundje

vetëm mund të bëhen të përshtatshme duke u ballafaquar me temperaturën intensive të

zjarrit të Xhehennemit. Natyrisht, kjo është mjekësia e njerëzve të pafatë. All-llahu i

gjithëfuqishëm thotë:

“E do t’i shmanget asaj, ai që është më i keq, i cili do të hyjë në zjarrin e madh. Dhe aty as

nuk do të vdesë, as nuk do të jetojë”. (El A’ëla) dhe

“Unë u kam tërhequr vërejtjen për zjarrin të ndezur fort. Që aty nuk hyn tjetër, pos atij që

është më i prishuri, i cili përgënjështroi dhe u zmbraps”. (El Lejl, 14-16)

Sa i përket dobive nga lutja e shpeshtë: “Nuk ka vullnet ose fuqi veç asaj të All-llahut” (La

havle ve la kuvvete illa billah), kjo lutje ka fuqi t’i mposhtë sëmundjet fizike, mendore dhe

emocionale vetëm nëpërmjet të vërtetës së thjeshtë të vënies së gjërave në vendin

përkatës, aty ku e kanë vendin; me rastin e heqjes dorë të pranimit të pushtetit të individit

mbi pushtetin autentik dhe origjinal; me rastin e marrjes së gjërave me synimet e tyre

egosite dhe kalimtare; me rastin e nënshtrimit ndaj vullnetit më të lartë dhe pranimi dhe

përshkrimi i një pronësie të tillë Drejtuesit të vërtetë, fuqia e të cilit përfshin të gjitha

ndryshimet që veprojnë në botët e ulëta dhe të poshtme. Përveç fuqisë së kësaj lutjeje për

t’i ndjekur shpirtrat e këqij, ekziston një qëndrim i përgjithshëm ndër besimtarë se asnjë

melek nuk mund të ulet nga Xhennetet as të ngritet deri atje përveç me ndihmën e vullnetit

të madhërishëm të All-llahut, Zotëriut, Krijuesit, Ushqyesit dhe Mbajtësit të botëve.

1.25. Lutjet për kapërcimin e frikës, druajtjes dhe pagjumësisë

Imam Tirmidhi në Xhamiun e vet ka shënuar se njëherë Halidi i ishte ankuar të Dërguarit të

All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, për pagjumësi dhe ankthe. I Dërguari i All-llahut ,

salaAllahu alejhi we selem, i kishte thënë: “Kur shkon për të fjetur, thuaj: ‘O All-llah, Ti je

Zot i shtatë qiejve dhe i asaj që ato përfshijnë, i dy tokëve dhe jetëve që i mbajnë ato, i

Zotëriut të shejtanëve dhe i atyre që ata i mashtrojnë. Zot, bëhu mbrojtësi dhe fqinji im. Më

ruaj nga çfarëdo e keqe që mund të më shkaktojnë krijesat e tua në mënyrë që asnjëra prej

tyre mos të mundet të më sulmojë kur jam duke pushuar ose të ma prishë jetën time

private. Vërtet, fqinjët e Tu janë të fuqishëm dhe të sigurt kur Ti i mbron. Kujtimi Yt është i

thellë. Vërtet, vetëm Ti je All-llah.’”200

Në të njëjtën përmbledhje thuhet se ‘Amir bin Shu’ajbi kishte mësuar nga gjyshi i vet se i

Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte zakon t’iu mësonte një lutje për

mposhtjen e frikës. Kjo lutje ka këtë tekst: “Kërkoj mbështetje në përsosurinë e fjalëve të

përsosura të All-llahut nga zemrimi i Tij, nga dënimi i Tij, nga çfarëdo e keqe që mund të

më vijë nga krijesat e Tij dhe nga provokimi i shejtanit, dhe kërkoj mbrojtjen e Tij nga

afrimi i tyre pranë meje”.201

Abdullah ibn Omeri e kishte zakon t’ua mësonte këtë lutje fëmijëve të vet, atyre që e kishin

arritur shkallën e gjykimit, kurse për më të vegjlit e kishte zakon të shkruante (në letër)

këtë lutje dhe ua jepte ta mbanin si hajmali rreth qafës.

1. 26. Shuarja e zjarrit me ndihmën e lutjeve

Po kështu, në të njëjtën përmbledhje, është shënuar se ‘Ami bin Shu’ajbi kishte mësuar nga

gjyshi i vet se i Dërguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njëherë kishte thënë:

“Nëse e shihni një zjarr të tërbuar, menjëherë thirrni në ndihmë superioritetin e All-llahut

për ta shuar atë. Me atë rast i thuani këto fjalë: ‘All-llahu ekber’ (All-llahu është më i

madhi)”.202

Pasi zjarri është element prej të cilit janë krijuar xhinnët, e kjo është kategori e krijesave ku

hyn edhe shejtani dhe, pasi shejtani dhe ushtria e tij e kriminelëve e kanë udhëhequr

gjithmonë shkaktarin e mendjemadhësisë, çoroditjes dhe destruksionit në tokë, duke fituar

mallkimin dhe mërinë e përhershme dhe të parevokueshme të All-llahut, kur ka rënë zjarr,

ai kërkon sfera më të larta dhe shkakton destruksion duke shkatërruar gjithçka që arrin.

Këto veti destruktive të mendjemadhësisë, arrogancës dhe çoroditjes janë veti të

mashtruesit që shejtani ua ofron pasuesve të vet. Të dytë, edhe zjarri edhe shejtani,

kërkojnë madhështi dhe mendjemadhësi, dhe që të dytë shkaktojnë çoroditje në Tokë.

Cilido nga bijtë e Ademit që ruan në vete këso vetish ose kushdo nga pasardhësit e tyre, ata

janë të dënuar të përjetojnë vuajtje të dhembshme dhe të përhershme në zjarrin e

Xhehenemit. Mendjemadhësia dhe arroganca nuk janë të lejueshme para lavdisë dhe

madhështisë së All-llahut të gjithëfuqishëm. Pra, duke shqiptuar atributin e madhërishëm

“All-llahu ekber”, do ta ndalë me siguri të keqen, do ta kufizojë dëmin dhe do ta pengojë

përhapjen e mëtejshme të zjarrit. Kur besimtari e thërret në ndihmë lavdinë e All-llahut,

asgjë nuk mund t’i dalë përpara asaj. Të dytë, edhe zjarri edhe shejtani, që është krijuar

nga zjarri, do të zvogëlohen, do të reduktohen dhe do të bëhen hiçgjë në krahasim me

proklamimin e lavdisë së All-llahut, dhe që të dytë do ta njohin superioritetin e Tij. Shejhu

ynë shtoi: “Ne, sikurse edhe njerëzit e tjerë, e thirrnim gjithëfuqinë e Tij kur shihnim zjarr

dhe mjaftonte vetëm kjo thirrje e emrit të All-llahut”. All-llahu e di më së miri.