modern devlet’İn Çiplak suretİ- a saygili

8/2/2019 MODERN DEVLETN IPLAK SURET- A saygili

1/37


2/37


3/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

63

Modern devlet, siyasal iktidarn dnm ekseninde kurumsallamsiyasal iktidara karlk geldii iin, devletsiz toplumlardan vekutsallatrlm siyasi iktidardan fakl olarak, yasay syleyenin de onuuygulayann da farkl organlara tekabl ettii bir yaplanma gsterir.Artk yasa-uygulama birlii ortadan kalkmtr.

Yasa-uygulama birliini ortadan kaldran modern devletyaplanmas, fiziksel, rasyonel ve hukuksal zelliklere sahiptir. Modern

devletin omurgas

meru iddet tekelidir ve egemenlik ve s

n

rlarla birlikte devletin fiziksel yapsn meydana getirirler. Bununla birlikte,devlet, idari merkezileme anlamna gelen brokrasi sayesinde rasyonel

bir nitelik kazanr. Meruiyet kaynann Tanrdan koparlmas vetebaann yerini yurttalarn almasyla beraber devletin hukuksal yapsortaya km ve modern devletin resmi bylece tamamlanm olur.

Bu makalenin bal, modern devletin plak suretieklinde tercihedilmitir. Zira plak suret eklindeki bir tamlamann modern devletianlamakta ve anlatmakta nemli bir ilevi bulunduunu dnyorum.

Suret, szlklerde, drt farkl anlama gelecek ekilde kullanlr.

Lakin bu anlamlardan zellikle ikisi, dierleri yannda, modern devletianlatmak asndan nemlidir. Suretin bir anlam, grn karlarken,dier anlam yol, tarz karlar. Buradan hareketle, szcn bu ikianlam, modern devlete uyarlanabilir.

Grn, modern devletin somutlamasn; dier bir deile, fizikselyapsn, yani onun iddet tekeli, egemenlii ve snrlaryla karmzdaduruunu ifade eder. Yinegrn, ikinci olarak, modern devletin tarznifade eder ki, bu da, modern devletin gndelik yaamda davraneklinekarlk gelir. Gndelik hayata mdahale de, brokrasi ve hukuklavastasyla olur.

te bu gerekelerle, suret kelimesinin kullandm, ancak bununlayetinmedim ve onu daha belirgin klmak iin plak sfatn ekledim.Bylece, modern devletin hem grnnn hem de tarznn, aslndadikkatle bakldnda, ne kadar yaln olduunu vurgulamak istedim.


4/37

Modern Devletin plak Sureti AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97

64

I. Modern Devleti Anlama abalar: Toplumsal ktidarn BirBiimi Olarak Siyasalktidar

Siyasal iktidar, toplumsal iktidarn bir biimi olarak tanmlamakyanl olmaz. Zor kullanmn srdrlebilir klma amacyla kullanlacakmaddi ve rgtsel olanaklar zerindeki kontrol anlamna gelen siyasaliktidar, ekonomik iktidar ve kuralc iktidarn yannda toplumsal iktidarnnc biimini oluturur.

Toplumsal iktidarn nc biimi olan siyasal iktidar, her alanayaylabilen ve hassas bir olgu olarak tarif edilmektedir.1 Toplumsaliktidarn dier biimleriyle birlikte, []hem daha geni toplumsalgereklikler oluturmak ve biimlendirmek iin, hem de ok dahakapsaml ve uzun mrl topluluklar oluturabilmek, biimlendirmek vekorumak iin vazgeilmez bir ortamdr siyasal iktidar.2 Ancak ununaltn net izmek gerekir ki, siyasal iktidar ile devlet zde deildir.zellikle kurumsallam siyasal iktidar devletten ok daha kapsaml birolgudur.3 Dolaysyla modern devletten bahsedilirken bu noktann akldatutulmas yararl olur.

Siyasal iktidar ilikisinin ikili unsurlar zerine ina edildii genelolarak kabul grr. Ve bu ikili unsurlar, en basit toplum tipinden enkarmak olanna kadar, btn toplu tiplerinin mutlaka uymak zorundaolduklar unsurlardr. Bu unsurlar, kimi zaman otorite-g, kimi zamanyasa-uygulama, bazen ilke-kullanm ve bazen de asa-kltr.4 Ama

bunlar arasnda en revata olan, yasa-uygulama ikiliidir. Toplumtiplerini ayrt etmekte bu ikilik kullanlr. Sz konusu ayrt etme ileminegirimeden nce, btn toplum tiplerinde/siyasal iktidar tiplerinde ortakolan baz zelliklere de deinelim.

1 Gianfranco Poggi, Devlet: Doas, Geliimi ve Gelecei, ev. Aysun Babacan, stanbulBilgi niversitesi Yay., stanbul 2007, s. 4

2 Poggi, Devlet: Doas, Geliimi ve Gelecei, s. 24.3 Cemal Bali Akal, ktidarn Yz, 3. Bask, Dost Kitabevi Yay., Ankara 2005,

s.325.4 Cemal Bali Akal, Yasa ve Kl, Afa Yay., stanbul 1991, s. 8.


5/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

65

Toplum tiplerine bakldnda, tm toplum tiplerinin uygulamaglerini bir yasaya dayandrdklar dikkati eker. Yasaya dayanmayanhibir uygulama makbul deildir nk. Yasa, uygulamaymerulatrmann bir n koulu, hatta uygulamann varlk sebebidir. Yine

btn toplum tiplerinde, kurban trenlerine rastlanmaktadr. Gerek gerekgerek simgesel olsun, kurban etme edimi, toplumlar iin vazgeilmezdir.lkel toplumlarda bu yamyamlk eklinde gzlemlenirken,5 moderntoplumlarda kurumsal riteller biiminde var edilir. Kurban edilenler;

ocuklar, hayvanlar veya nesneler yahut toplumun genelinintekiletirdikleri olabilir.

Aada toplum tiplerinin birbirlerinden ayrmas balk altndaincelenecektir. Ancak ayrntl bir incelemeye girimeden nce, ksaca, buayrm belirginletirelim.

Toplumlar, yasa ile uygulamann birbirinden kesin olarak ayrldtoplumlar ve yasa ile uygulamann birletii toplumlar olarak ikili birayrma tabi tutulabilir. Ve ilk ayrmdan hareketle bu toplumlar da ikiyeayrlabilir:

Yasa ile uygulamay birbirinden ayran toplumlar; yani, devletsiztoplumlar ve siyasi iktidarn kutsallat toplumlar. Devletsiztoplumlarda, toplum iinde konumu farkllam bir kii veya grup

bulunmaz. Aksine bu toplumlar kendi kendilerini ynetirler. Toplumyneten-ynetilen eklinde blnmemilerdir. Oysa siyasal iktidarnkutsallat toplumlarda, bir kii ya da grup dinsel bir ilev donanaraktoplum iinden syrlr. Bylece kutsalln temsilcisi/simgesi olur. Ancak

burada nemli bir nokta vardr. Bu temsilci/simge toplum tarafndandenetlenir ve toplumsal kontrol toplumun elindedir. nder yasay syler,ancak uygulayamaz. Daha akas, bunu uygulamaya muktedir deildir.

Yasa ile uygulaman

n birletii toplum tipinde, toplum, art

ktoplumsal kontrol kaybetmitir. Toplumsal kontrol mekanizmalarnelinde bulundurmaz. Bu ilev baka bir odaa tevdi edilmitir; ndere

5 Bkz. Marvin Harris, Yamyamlar ve Krallar (Kltrlerin Kkenleri), ev. M. FatihGm, mge Yay., Ankara 1994.


6/37


66

nder, yasay hem syleyen hem de uygulayandr. imdi bu ayrmnayrntlarn incelemeye gemeden nce son bir nokta var ki onuaklayalm: Yasay.

Latincede nl bir deyim vardr: Dura lex sed lex.6

Yasa yasadr elbet ve bunun sonucu olarak da kendisini, toplumnezdinde ya da bireyler baznda daima hatrda tutmak ister. Her yasannacmasz olduu nasl doru deilse, gerektiinde acmasz olmayan ey

de yasa deildir. Acmaszl akla kazyan yasa hatrlanmak iin herzaman ayn yntemi kullanmaz; dneme ve topluma gre deikenlikgsterir. Modern ceza hukukunun temel ilkelerinden olan yasasz su veceza olmaz ilkesi aslnda, yasann yazsz var olamayacana atf yapar.Yaz yasa iin icat edilmitir. Yazl olan akla kaznandr.7

Toplumlar da yelerinin aklna yasalarn kazmak ister. Bylecetoplumsal yaamn kurallar unutulmam olacaktr. Devletsiztoplumlarda yasa vcutlara kaznr:

Vcutlara ilenen yasa, ilkel toplumun blnme tehlikesiyle karkarya kalmasn, toplumdan ayr bir iktidarn, onun denetiminden

kurtulabilecek bir iktidarn olumasn nler. kenceyle retilen ilkelyasa, kimsenin kolay kolay unutamayaca birekilde eitsizlii yasaklar.Toplumun zn meydana getiren ilkel yasa, yasay, uygulama iradesinitemsil eden bireyin de zn meydana getirir.8

Vcuda kaznan yasayla, toplumun yeleri iaretlenmi olur. Bu,herkesin eit olduu anlamna gelir: Ne iktidar sahibi ol ne de boyune. Bylece yasa toplumdan ayr bir varla brnmez, toplumla

btnleir.9

Modern toplumlar ise, yasann bu toplumsal btnln yokederler. Toplumu yasadan ayrrlar; ikame ettikleri ise, yasa koyucu akl

6Acmasz da olsa yasa yasadr.7 Pierre Clastres, Devlete Kar Toplum, ev. Mehmet Sert/M. Nedim Demirta, Ayrnt

Yay., stanbul 2006, s. 151.8 Clastres, Devlete Kar Toplum, s. 158.9 Clastres, Devlete Kar Toplum, s. 161.


7/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

67

olur. Zira yasa koyucu akl, toplumu, akln ilkeleri erevesinde inaetmeyi tasarlar. Akln ilkesi gerei olarak blnmemi toplumlarda varolan szde kaosun sona erdirilmesi gerekir, yani dzenin kurulmasarttr. Bu yzden, yasa, devletsiz toplumlarda var olan gerek eitlii,kt zerine yazm olur. Kt zerinde olmak artyla herkes yasannde eittir. Eitlik gerek dnyadan alnarak hukukun karanlkdnyasna, kara kapl yasaya hapsedilir. Toplumun yeleri yine iktidarsahibi deildir, ancak bu kez boyun emek zorundadrlar. Yasa,

egemenin syledii, onun kelam olarak iktidarn da mutlak sahibidir.

A-Siyasal ktidarn Dnm Ekseninde Toplum Tipleri1- Devletsiz ToplumlarToplum tipleri arasndaki farklln temelinde, yasa ile yaptrm

(uygulama) arasndaki iliki yer alr. Buradan hareketle sylenirse,Devletsiz toplumlarda yasa ile uygulama birbirinden ayrlmam, yanisiyasal iktidar farkllamamtr. Yasay syleyen de onu denetleyen detoplumun kendisidir. Bu toplum tipinde bir ndere rastlanmaz. Dahagenel bir ifadeyle, sz konusu toplum tipinde devlet eklinde bir

mekanizma bulunmamaktadr.Devletin olmamas, yneten/ynetilen ayrmn beraberinde getirdii

iin aznlk-ounluk eklinde bir farkllama ortaya kamamakta;dolaysyla, bir taraf dier tarafa itaat etmek, sayg gstermek gibi

pozisyonlara girmemekteydi. Ksaca emir-riayet ikiliibulunmamaktayd. Toplumun tek ura, doa gleriyle mcadeleetmekti. Fakat buradan hareketle, bu toplum tipinde toplumsal denetiminve onun aralarnn bulunmad sonucuna ulamamak gerekir.Ulalacak sonu, bunlar uygulayacak stn bir gcn olmamasdr.nk blnmemi toplumlarda, o toplumun mensubu her birey kendi

kendisinin iftisi, yarg

c

, devlet adam

ve rahibidir ayn

zamanda.Herkes bakasnn zel katksn beklemedii iin toplumsal denetimdorudan ve aracszdr. Dolaysyla, bu toplum tipinde mekanikdayanma hkm srer. Dzey yatay bir dzeydir.


8/37


68

Blnmemi toplumlarda, siyasal iktidar yaygn olarak kullanldiin onun ilevlerindeki tek farkllama, dinsel rgtlenme dzeyindegrlmekteydi. Bu yzden blnmemi toplumlarda dinsel rgtlenmeeitlilik gstermedir. Klanlar arasnda dinsel eitlilik fazladr. Amahibir dinsel inan dier bir dinsel inantan stn deildir. Ancak

bahsedilen bu eit iliki bozulduunda, toplum da blnmeye balar. Ozamana kadar kmelerin eit olan dinsel inanlar, bir kme nderininkendi klannn dinsel inannn stnln kabul ettirmesiyle, artk

toplumsal yap bakalamtr. Daha nce soyut olan kutsallk oda,insan biimine brnr. Bu temsili grevi gren ise, nderin varldr.

Devletsiz toplumlarda, nder, iktidarsz bir nderdir. Onun tekzellii, sz sahibi olmasdr ki, sz, hem teknik bir stnlifadesidir hem de bir dev niteliindedir. Eni sonu nder denilen kii, birhakemden baka bir ey deildir. Uyumazlk durumunda toplumsal

bar yeniden tesis eden bir hakemnder denilen bu iktidarszhakemin sz toplumun dier kesimlerince ou kez kle alnmaz.nk nderin sznn ieriinden ok, sylemin kendisi bir ilevehaizdir ve nder bu sylemin gcn kendisine mndemi siyasi gce

dntrmek, baka bir deile siyasi gc ele geirmek iin aslakullanmaz. Kullanmas ya da kullanma giriimi onun mahvna sebep olur.Toplum nderi tarumar eder.10

nderine herhangi bir g atfetmeyen bu toplum modelinden baka bir toplum modeline geilmesine ne sebep oldu sorusu zihinlerde bircevap arayna neden olur. Bilindii gibi, toplumsal yapda, blnmemitoplumlardan blnm toplumlara doru bir evrilme (bunun birevrilme olduu phelidir!) yaanmtr. Soruya dnersek, cevaplarn okda net olmadn grrz. Bu sorunun cevabn, iki gruba ayrarakinceleyebiliriz.11

Evrimci gre gre, insanl srden devlete ulatran sre doalve kanlmazdr. nsanlk, tarih boyunca, hep aama kat ederek, yani

10 Akal, ktidarn Yz, s. 127.11 Akal, ktidarn Yz, s. 128 vd.


9/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

69

evrilerek bir adm ileriye gitmitir. Devletin olmad bir iktidaryapsndan, devletin olduu bir iktidar yaplanmasna doru

Baka bir gr ise, devletli topluma geiin evrimleaklanamayacan, bunun tamamen rastlantsal olduunu ileri srer;

blnmemi toplumun blnmeye balamasnn nedeni, rastlantsal bird dinamiktir. Bu noktadan hareket eden Emmanuel Terray, devletlerinoluumunu birbirinden bamsz iki srecin akmasnn rn olarak

grr. Terray

n bahsettii srelerden birincisi, srekli birmekanizmadr. Onunla soybana dayal toplumlar, hkim sosyalyaplarn iinde kendilerine ok az yer bulmu ya da hi bulamamkiileri snrlara doru iterler. kincisi, balanglarn, belli bir kesinlikletarihte bulabileceimiz bir olgudur: Uzak mesafeli ticaretingeliimesi[]Demek ki, bu iki ayrks durumun karlamas bir biimderastlantsal bir olaydr ve devletimizin douu, hangisi olduunu da

bilmediimiz bir tarihi zorunluluun sonucu deildir. Tacirler ile paral[blnm] toplumlarn birbirleriyle temasndan devlet ortaya ktnagre, bu durum aklanabilir ve anlalabilir, ama temas olgusununkendisi rastlantsal alana aittir.12 Grld gibi, bu gr, devletin

ortaya kn rastlantsal bir karlamayla (ticaretle) aklamaktadr.2- Kutsallam Siyasi ktidarKutsallam toplumlar, blnm toplumlardr. Toplum iinde baz

kiiler Yasay syleyen olarak, kutsall temsil ederler ve bu yzden dedier kiilerden farkllarlar. te bu yzden, toplum yneten-ynetileneklinde ayrlm, farkllam, blnm olur. Baka bir ifadeyle,toplum, siyasal iktidara bir kutsallk atfederek blnr. Bu birdnmn ifadesidir; artk devlet ortaya kmtr. Marcel Gauchetindeyiiyle, Devlet, toplumdaki blnml tam bir aklkla ortayakoymasyla, toplum yelerini ynetenlerle ynetilenlerin ayr tabiatlara

sahip insan trleri olduklarna inandrmasyla, bireylerin kendilerinitanmlama noktasnda ylesine bir ayrm yaratmtr ki, genel olarak, bu

12 Emmanuel Terray, Devlet, rastlant ve zorunluluk. Bir tarih zerine dnceler, ev.Grbz Sar, Devlet Kuram, der. Cemal Bali Akal, Dost Yay, Ankara 2000, s. 99.


10/37


70

sosyal yaplanma biiminin kendisinden ncekilere hi benzemediiinanc olumutur. Devlet, aslnda, insann insana baka bir anlamyklemesi, emretme/itaat etme blmlenmesinde bir kme insann birdier kme insana yabancl anlamna gelmektedir.13

Sz konusu siyasi iktidar tipinde de, yani devletin ilk oluummodelinde, tpk devletsiz toplum tipinde olduu gibi, Yasa ile Uygulama

birbirinden ayrlmamtr. Yasay syleyen de uygulayan da ayndr. Ama

bu kez Yasay

syleyen bir nderdir. Szn sahibi olan ayr

cal

n dasahibidir ve fakat gsz bir ayrcalnAncak yine de bu toplumtipinde, toplum yasann szn bir bakasna brakm olsa da, denetimihala kendi elinde tutmaktadr. Bu yzden yasa ile uygulama birliivarln korur.

Kutsallam siyasi iktidar tipinde, nder kutsal olmayandanarndrlr, soyutlanr ve ar biimde kutsallatrlr. Siyasi iktidarnkutsallamasnn ilk evrelerinde, kral ya da nder/ef olmak yani kutsalolmak sanldnn aksine tercih edilen birey deildi. nk kutsallntemsilcisi, en iren eyleri yapabilecek, tabular ineyebilecek biryaratk olarak kabul ediliyordu. Tahta kan kral, klc elinden alnm,topluma kar ezik bir kiinin tasviriydi.

Kral yasay syleyendir ve bununla yetinmek durumundadr. Butoplumlarda, yasa ile kl tek kiinin elinde olamaz. Kral Tanrnntemsilcisi olarak yasay syleyendir, onu uygulayansa bir bakas.nderin/Kraln tek ayrcal, teknik olarak donanml (szn sahibiolmas anlamnda) olmasdr. Bu donanm, ayn zamanda ona hakemlikgrevini de ykler. Kral toplum iindeki birliin, barn, gelenekseldeerlere saygnn erdemlerini sralayarak uzlamazlklarn stesindengelen kiidir. O, aslnda tecrit edilmi birisidir. Kutsallatrlarak tecritedilir; edilir ki, ynetmesi engellenmi olur.14 Kraln bedeni kutsalln da

odadr.

13 Marcel Gauchet, Anlam Borcu ve devletin kkenleri. lkellerde din ve siyaset, ev.Ozan Erzden, Devlet Kuram, der. Cemal Bali Akal, Dost Yay., Ankara 2000, s. 36.

14 Akal, Yasa ve Kl, s. 97, 100.


11/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

71

Kutsallatrlm siyasi iktidar modelinde, kutsallk srekli deildir.Bunun kant, kutsallatrlan kraln lmyle kutsal ile kutsal olmayan

bann kopmasdr. Bylece siyasi iktidarn sreklilii kesintiye urar veancak yeni kraln/nderin tahta kmasyla yeniden tahsis edilir. Bu sre,her seferinde bir oyun eklinde sergilenir. Ta ki, kral bu oyundansklncaya ve oyunun metnini kendisine gre deitirinceye kadar

Kral oyunu kendine gre yazmaya balar. Daha nce savayabiilen rol, kendine kapar. Savann klcn eline geirir. Yasay hem

syleyen hem de uygulayan olur. Siyasi iktidar bylece kurumsallar.Kraln bir elinde asa, tekisinde kl vardr.

3- Kurumsallam Siyasi ktidarSiyasal iktidarn klc eline geirmesi, zorlayc gc de eline

geirmesi anlamna gelir. Yasa ile uygulama bir kaynakta birlemitir.Meru iddet kullanma tekeli siyasal iktidardadr. ktidar, artk iktidarnkullanabilecek konuma geer ve toplumsal kontrol tersine dner;toplumun elindeki kontrol, siyasi iktidarn eline geer. Kutsallntemsilcisi olan kraln bedeni lmsz hale gelir, uygulama ilevine kutsal

bir ilev eklenir. Krallk sonsuzdur bundan sonra. Kutsalln temsilcisiPapalkla krallk arasnda bir mcadelenin de habercisidir bu gelimeler.Devlet dinsel iktidara, Kilise de siyasal iktidara sahip olma gayretinegiriir. Buna Laikleme sreci ad verilir.

Eer laikleme, cismani olanla dnyevi olann birbirinden ayrlmasise ya da baka bir ifadeyle Papann otoritesiyle (auctoritas) yasayuygulayan kraln gcnn (potestas) birbirine kartrlmamasysa, buklliyen bir yalandr. nk ancak devletsiz toplumlarda vekutsallatrlm toplumlarda yasa ile uygulama birbirinden ayrlmtr.Bir zamanlar Katolik kilisesinin iktidar kuram da bu dorultudadr.VIII.yya kadar Katolik Kilisesi, Tanrsal olanla dnyevi olann kesinlikle

birbirinden ayrlmasn savunmutur. Papann deyiiyle, ancakeytan buiki ilevi birletirmeye alr.

Fakat, VIII.yyn ortalarnda Katolik Kilisesi bu grnden arkeder. Cemal Bali Akaln aktard zere, II. Sephanus, ilk kez dnyevi


12/37


72

anlamda siyasi bir rol oynayarak, Franklarn kral Ksa Pepinle anlamayapar ve Papalka bal topraklarn, dnyevi haklarn onun tarafndantannmasn salar.15

Grlecei zere, gerek kralln gerek Kilisenin savlar ayndr:Yasayla uygulamay birletirmek. Yasa ile uygulama birleirse, g, tekelde toplanm olacakt. Laiklik, ruhani iktidar asndan kral, cismaniiktidar asndan Kiliseyi/Papal snrlamak olarak anlalrsa, tarihte bu

hi olmam

demektir. Tarihsel sre bize gsterir ki, kurumsallam

siyasi iktidar dnda, toplumlar, kutsal kutsal olmayandan, dinsel nderiuygulaycdan, ilkeyi kullanmdan, yasay uygulamadan kati suretleayrm toplumlardr. Dolaysyla, [l]aiklik, dinsel alanla dnyevi alann

birbirinden uzak tutulmas, bamszlatrlmas deil, birarayagetirilmesi, glerin birletirilmesidir.16 Kurumsallam siyasi iktidardaiki g birleir; adna da Kuvvetler Birlii denir.

Kutsal olanla kutsal olmayan ayrm, bylece kurumsallamaylatarumar edilmi, blnmemi toplumlardaki tek ve gerek KuvvetlerAyrl derin bir kuyuya gmlmtr. Kurumsallama bu ayrln altndinamitlemi, kuvvetleri bir daha ayrlmamak zere kenetlemitir. Ancaksonralar, bir Fransz, Montesquieu, ortaya km ve eski bir pla tekraralmaya balamtr: Kuvveler Ayrln

Kuvvetler Ayrlnn ge mucidi olarak nitelendirilenMontesquieu17, Kanunlara, ruhunu verir. Fakat bu ruh biroklartarafndan yanl anlalr ve belki Montesquieuy bile artacak kadar

baka sonulara ulalr. nk Montesquieu Kanunlarn Ruhunda18yarglama gcnden ayr bir g olarak bahsetmez. Yarglama, ileviYasaya baland iin bir g deildir. Yarglar, Yasay koyannszlerini dillendiren azlardr19 ve bu yzden talidirler. Montesquienndncesinde, yarg, srekli bir organ olarak tasavvur edilmez; o, ne

15 Akal, Yasa ve Kl, s. 119.16 Akal, Yasa ve Kl, s. 121-122.17 Bu niteleme iin bkz. Akal, Yasa ve Kl, s. 122.18 Montesquieu, Kanunlarn Ruhu zerine I ve II, ev. Fehmi Balda, Toplumsal

Dnm Yay., stanbul 1998.19 Akal, Yasa ve Kl, s. 123 ve Montesquieu, Kanunlarn Ruhu, Cilt I, s. 237.


13/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

73

uzmanlamal ne de srekli olmaldr. Bunun sebebi ok anlalrdr;yarg organlar srekli olduklar takdirde bir g olarak varlk kazanmolacaklardr. Bu da, kanunlarn ruhuna halel getirir; syleyen az,dnenin yerine geer, yani iktidara sahip olur.

Siyasal iktidarn yasa ile uygulamay bedenine ait bir uzuvmu gibisahiplenmesi; tabir caizse, eytanslatrmas, modern devletle

belirginlemitir. eytan, modern devletle birlikte, yeryzne iner vednyevileir; kurumsallam iktidarn en ar ve modern alm olarak

kimlik kazanr.B-Kurumsallam Siyasi ktidarn En ar ve modernalm:Modern Devlet

Hi kuku yok ki, siyasal iktidar, modern bir kavram olarak ya damodernliin bir yaratmeklinde deerlendirilemez. Daha nce de ifadeedildii gibi, toplumun olduu yerde, siyasal iktidar da hep var olmutur.Ancak siyasal iktidar, duraan olmadndan, dier deile dnmeuradndan toplumsal yaplara gre farkllk sergilemitir ve onun enar ve modern alm da modern devlette vcut bulmutur.

Siyasal iktidarn ar abisi olarak modern devletin birok tanm

yaplmtr. Genel olarak, iddet tekelini elinde bulundurmas, brokratikolarak yaplanmas, egemenlii Tanrnn ve dolaysyla Kilisenin elindenskp almas ve bunu snrlarla evrelemesi, Modern Devletin yapsntahlil etmek iin sylenenlerdir. Bu erevede G. Poggi yle bir tanmdener:

Modern devlet[], devlet dairelerindeki memurlarn srekli vetalimatlara uygun almalar yoluyla ynetimi salamak iinoluturulmu karmak kurumsal dzenlemeler[dir]. Bu dairelerin toplamolan devlet belli snrlar dahilindeki bir toplumda ynetim iini stlenir.Hem hukuken hem de mmkn olduunca fiilen ynetime ilikin tm gve olanaklar tekelindedir. lke olarak salt ynetimle ilgilenir. Ynetime

bak as ise, kendi zel karlar ve davran kurallarerevesindedir.20

20 Gianfranco Poggi, Modern Devletin Geliimi- Sosyolojik Bir Yaklam, ev. uleKut/Binnaz Toprak, stanbul Bilgi niversitesi Yay., stanbul 2001, s. 15.


14/37


74

Grlecei zere, Poggi modern devleti ynetim zerinden tanmlar.Zygmunt Bauman ise, modern devletin bahvanlk duruunu hatrlatr

bize. Ona gre modern devlet, baheci bir devlettir. Baumanndncesinde baheci devlet bir metafordur. Bu devlet, egemenliindekiinsanlar, akln yasalaryla uyumlu, dzenli bir topluma dntrmek iinonlar kapsaml bir ekilde incelemeyi misyon edinmi, kutsal bir cihatgc olarak dodu. Rasyonel bir ekilde tasarlanan toplum, moderndevletin causa finalisi [nihai amac] ilan edilmiti.21

Modern devletin nihai amac toplum olduuna gre, dzenisalamak iin onu ekillendirmek gerekecekti. Toplumun rasyoneltasarm, onun iinde rasyonel olmayanlarn ayklanmasn zorunluklmaktayd. te Baumann ayrks otlar dedii,22 toplumun terbiyeedilmemi kesimi, bahvan misyonunu stlenmi modern devletintoplum mhendislii iin arad tekiydi.

Modern devletin mkemmel ve rasyonel toplum ideali, korkungteki iddet tekeliyle birleince, ona gizil olan barbarln ne boyutlaraulaaca ortaya kar:Nazi Soykrm. Nazi soykrm, ne ar AlmanlarnYahudilerden nefreti ne de Hitlerin hastalkl ruhuyla tam olarakaklanabilir. Soykrm (Nazi ya da bakas fark etmez) tamamen modern

devletin bir sonucudur. Bauman bu dnceyi yle ifade eder:Modern soykrm, duygularn denetlenemeyen bir patlamas ve

neredeyse amaszca yaplan, tamamen irrasyonel bir eylem deildir. Buaksine, karmak ve mat olan toplumsal gerekliin yaratamadmphemlikten arnm homojenlii yapay aralarla gerekletirmeyealan, rasyonel bir toplum mhendislii uygulamasdr.23

Soykrm modern devleti okumak iin olduka yararldr. nksoykrm modern ruhun bir evladdr; ilerlemenin ve toplumsal sorunlarnnihai olarak zlebileceine dair inancn meru evlad.24 Baka birifadeyle, Aydnlanmann toplum tasarmnn bir zlmesidir soykrm.

21 Zygmunt Bauman , Modernlik ve Mphemlik, ev. smail Trkmen, Ayrnt Yay.,stanbul 2003, s. 34.

22 Zygmunt Bauman, Yasa Koyucular ve Yorumcular (Modernite, Postmodernite veEntelekteller zerine), ev. Kemal Atakay, Metis Yay., stanbul 1996, s. passim.

23 Bauman, Modernlik ve Mphemlik, s. 55.24 Bauman, Modernlik ve Mphemlik, s. 45.


15/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

75

Bu zlmeyi salayan da, Aydnlanmann ruhuyla daha da donanmlhale gelmi modern devletin t kendisidir.

imdi barbarln ve uygarln en gl silahlaryla donanmmodern devletin iini amann tam vaktidir.

II. Modern Devletin Yaps ya da Otopsisi

A-Modern Devletin Fiziksel zellikleri1-

Modern Devletin Omurgas

:Meru iddet Tekeli

25

Meru iddet tekeli, Giddensn snflandrmasyla modernitenin

kurumsal boyutlarndan bir tanesidir. Bu kurumsal boyut, devletinfiziksel iddet zerinde sahip olduu g eklinde de tanmlanabilir.Devlet, bu gc zerinde tekelletirdiinde, bireylerin bireylere, gruplarn

bireylere ve aslnda devletin de belli koullar dnda bireylere iddetkullanmasn alkoyuyor demektir. Devlet bu alkoymay iki gce tevdieder ve gndelik yaamda bu iki g iddetle yz yze kalr. Sz konusuiki g ise, snrlar ierisinde polis, snrlarda ise ordudur.

Meru iddet tekelini aklamadan gemeden evvel onun gvdesinde

yer alan bir kavram, yani iddeti aklamak gerekir.iddet, genel olarak, bir baka insani varla kastl olarak fiziksel

zarar vermek eklinde tanmlanmaktadr.26iddet onu uygulayan aktrtarafndan meru olarak grlse bile, ona maruz kalan ya da tank olantarafndan meru olarak nitelendirilmeyebilir. Bu yzden, iddet, hukuktarafndan ele aln p tanmlanm; zellikle ceza hukukular iddeti,insann benzerine kar giritii, onlardan nemli ya da nemsiz hasarlarya da yararlar oluturan hareketler 27 olarak alglamlardr. iddet, aktrtarafndan belli bir amaca ulamak iin bir ama olarak kullanlabilecei

25 Bu balk altndaki dncelerimi byk oranda Modern devletin polis teorisine giribalkl yazmdan alntlandrdm. Bkz. Abdurrahman Saygl, Modern devletin polisteorisine giri, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi, Say: 4, Aralk 2004, s. 51-52.

26 David Riches, iddet Olgusu, Antropolojik Adan iddet, der. David Riches, ev.D. Hattatolu, Ayrnt Yay., stanbul 1998, s.14.

27 Yves Michaud, iddet, ev. C. Muhtarolu, Cep niversitesi, letiim Yay., stanbul1991, s. 9.


16/37


76

gibi, bir strateji olarak da kullanlabilir. Bu noktada tm iddeteylemlerinde ortak olan bir ekirdek amacn olduu kabul edilir.ekirdek ama iddetin meru grlmesini salar.28 Ancakiddet eylemi

birok durumda aktrn denetimini aabildii iin29 ara amacnmeruiyetini yok edebilir.

Grld gibi iddet, kii ya da kiilerin eylemleri esas alnarakaklanmakta; aktrn insan dnda bir varlk olaca genellikle kabul

edilmemektedir. Oysa modern devletin en nemli zelliklerindenbirisinin iddet aralarn tekelinde tutmas akla geldiinde bu sav eksikkalmaktadr.30

Modern devletin bu fiziksel zellii hakknda yaplan kuramsalaklamalara bakldnda; devletin iddetin snrlarn kendisinin

belirledii;31 iddet ya da fiziksel gcn mutlaka kullanlmasnngerekirse, bunun ancak devlet tarafndan kullanlabilecei ve son olarakda sadece byle bir durumda iddet kullanmnn meru olacaeklindeki argmanlarn ileri srld ilk bata gze arpmaktadr. Buabann en bilinen temsilcisi de Max Weber'dir. Weber'e gre, devlet,amalarna baklarak tanmlanamaz; ancak, kendine zg somut aralarasndan tanmlanabilir. Bu aralar da phesiz fiziksel g ve iddetkullanmdr.32 Elbette iddet, devletin olaan ya da tek arac deildirdiyen Weber, unu da eklemeyi ihmal etmez: [A]ma iddet kullanmdevlete zg bir aratr.33

Weberin bak asyla, iddet kullanma hakknn tek kaynadevlettir ve bu hakk baka kurumlara ya da bireylere devretme hakk

28 Michaud, iddet, s.15-18.29 Hannah Arendt, iddet zerine, ev. Blent Peker, Seme Eserler 6, letiim Yay.,stanbul 2003, s. 10.

30 Sancar modern devletin omurgasnn iddet tekeli olduunu sylemektedir. Bkz. MithatSancar, iddet, iddet Tekeli ve Demokratik Hukuk Devleti, Dou-Bat Dergisi,Say 13, 2001, s.27.

31 Anthony Giddens, Modernliin Sonular, ev. E. Kudil, 2. Basm, Ayrnt Yay.,stanbul 1998, s. 57-58.

32 Max Weber, Sosyoloji Yazlar, ev. Taha Parla, letiim Yay., stanbul, s. 132.33 Weber, Sosyoloji Yazlar, s. 132.


17/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

77

yalnzca devlete tannmaktadr.34 rnein modern devletin bir kurumuolan polis ve dzenli ordu birlikleri de bu hakk kullanan en ilkelkurumlardr. Baz yazarlar, Weberin yukarda bahsedilen dncesini

polis rnei zerinden kalkarak aklamlardr. Bu yazarlara gre,demokratik toplumlarda polisin korunmasndan yararlanma ile polistenkorunma arasnda paradoksal bir durum bulunmaktadr.35iddet tekelinesahip olmakla birlikte, iddetle birebir iliki iinde olan, yine polisten bir

bakas deildir.36

Norbert Eliasn da belirtmi olduu gibi, []fiziksel iddettekelleri hlihazrda normal olarak hkmetler tarafndan iletilipdenetlenmekte ve yrtc organlar olarak asker ve polis tarafndantemsil edilmektedir. Dier birok insani bulu gibi bunlar da ift anlamlolmulardr: Tpk atein kontrol edilmesinin yemek piirmede medeni birilerlemeyi salamas kadar kulbe evlerin barbarca yaklp yklmasna dayok am olmas gibi; tpk atom enerjisinin hem verimli bir enerjikayna hem de korkutucu silah oluu gibi, fiziksel iddet zerinden tekeloluturmas ynndeki toplumsal bulu da eit derecede iftanlamldr[]nemli olan, iddet tekelinin bu iki ilevi arasndaki

dengedir.37

iddet tekelinin bu dengeleyici gc, hem toplumsal olarakhem de bireysel olarak edilginlemeyi salar. Bu edilginleme de,modern-ncesi dnemle modern dnemin arasndaki farka iaretetmektedir. Buna karlk, Zygmunt Bauman modern dnemin, insanndouuyla birlikte sahip olduu barbarlk ve iddet eiliminin yokedildii ya da en azndan bask altna alnarak trplendii bir durumolarak tasvir edildiine dikkati ekerek, aslnda bunun bir yanlsamadanibaret olduuna dem vurur. Baumana gre, modern uygarln iddetiermeyen karakteri tam bir yanlsamadr[] Uygarlama srecinde

34 Weber, Sosyoloji Yazlar, s.132-133.35 Gary Marx, Police and Democracy, http://web.mit.edu/gtmarx/www/dempol.html,eriim tarihi: 25/01/2010, s. 1.

36 Norbert Elias, iddet ve Medeniyet: Fiziki iddet zerindeki Devletin Tekeli veBunun hlali, Sivil Toplum ve Devlet: Avrupada Yeni Yaklam, der. John Keane,ev. E. Akn ve dierleri, Ayrnt Yay., stanbul 1993, s. 199.

37 Bkz. Elias, iddet ve Medeniyet:, s. 199-200.


18/37


78

gerekte olan ey, iddetin daha etkili biimde yeniden dzenlenmesi veiddete yeni alanlar almasdr[] iddetin varlna son verilmemi,yalnzca gzden uzaklatrlmtr.38

Giddens ise, Baumana benzer birekilde, Weberyen iddet tekelinedevletlerin hibir zaman eriemeyeceini ileri srmektedir. Ona gre,rgtl su ve aile ii iddet, devletlerin etkin denetimini andran ikikronikiddet eklidir.39 Dolaysyla, modern devletin iddet tekeli aslnda

baz

hallerde daima ask

da kalmaya mahkmdur.iddetin askya alnd bu durumlar dnda, modern devletin

kendisinden kaynaklanan bir ykclk hali daha vardr. Bu da, iddettekelinin imdiye kadar hibir devlet oluumunda grlmeyen devasa yoketme gcdr. te bu gizil yok edicilik gc, modern devletineytansldr. Modern devlet, donand tekel sayesinde kt ellerdekorkun bir silah haline gelebilir. Yahudi soykrm, Eski Yugoslavyadayaananlar bu korkun silahn zihinlerden silinmeyen rnekleridir.

2- EgemenlikEgemenliin modern devletle birlikte ortaya ktn sylemek

yanl olmaz. Hatta yanl yapmamak iin egemenliin modern devletigrnr kldn sylemek lzum eder. Modern devletle egemenliindoum gnleri bu yzden ayndr: On altnc yzyl her ikisinin dedoduu yzyldr. Bununla birlikte, egemenliin, modern siyasi-hukukikavramsallatrma srecinin birincil kurucu kavram olduunun da altnizmek gerekir.40 Aada, egemenlik, kavramlatrlmas (J. Bodin),toplum szlemesiyle balants (T. Hobbes) ve olaanst halde elindetuttuu yetkiler (C. Schmitt) asndan, ok ksa olarak incelenecektir.

38 Zygmunt Bauman, Modernite ve Holocaust, ev. Sha Serthabibolu, Sarmal Yay.,

stanbul 1997, s. 131.39 Aktaran Christopher Pierson, Modern Devlet, ev. Dilek Hattatolu, ivi YazlarYay., Ankara 2000, s.27.

40 Cemal Bali Akal, ktidarn Yz, s. 64. Egemenlik kavram ve kavramdakidnmler hakknda bkz. Blent Algan, Deien Egemenlik Anlay veKreselleme Balamnda nsan Haklar, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi, Say: 27-28, Yl: 2006, s. 65 vd.


19/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

79

Ancak bu inceleme sonucunda, modern devletin egemenliini ilan edensnrlarn resmi izilebilir.

a- Egemenliin Kavramlatrlmas:Jean BodinKavramsal olarak egemenliin ilk kullancs, Jean Bodindir ve

kavramn tarihesini Bodin ile balatmak da adettendir.41

Bodin, egemenliin devletin z olduunu syler. Ona gre, Naslki kenarlar, pruvay, pupay, gverteyi birarada tutan omurgaya sahipolmayan bir gemi biimsiz bir tahta ynndan baka bir ey deilse,

btn yeleri ve bunlarn paralarn, btn aileleri ve dernekleri tek birbeden eklinde birletiren egemen erki olmayan bir devlet de devletdeildir.42 Bu ereveden hareket eden Bodine gre, egemenlik,yurttalar zerindeki en yksek, en mutlak ve en srekli gtr. Butanm, ayn zamanda egemenliin niteliklerini de gsterir.

Bodinin dncesinde egemenliin zellii vardr:

Egemenlik, baka bir g tarafndan snrlanamayan bir gtr ve buyzden de mutlaktr. Onun mutlak olmas her eyin stnde olmas

anlam

na gelir ki, bu, onun yasalar

kimseye dan

madan var edebilmesinisalar. Tabii ki, yasalar yapma, onu yok etme ve deitirme yetkilerinide kapsar. Egemenin koyduu, deitirdii ve bozduu yasalar, onunegemenliinin yansmasdr.

Egemenliin dier bir gstergesi de, onun srekli olmasdr: Bodinegre, egemenlik sreklidir. []Egemen prens, egemenlik hakkn mr

boyu kullandktan sonra, tacyla birlikte kendinden sonra geleneaktarr[]Fransa Krallndaki kral ld, yaasn kral deyii, buanlayn en ak gstergesidir.43 1610 ylnda Fransada IV. Henrininlm zerinde Marie de Medicis ile bir anslyenin arasnda yaanandiyalog bu adan reticidir. Kraln ldn haber vermeye gelen

41 Carl Schmitt, Siyasal lahiyat- Egemenlik Kuram zerine Drt Blm, ev. A.Emre Zeybekolu, Dost Kitabevi Yay., Ankara 2000, s. 23.

42 Levent Kker/Mehmet Ali Aaoullar, Kral Devlet ya da lml Tanr, mge Yay.,Ankara s. 19.

43 Kker/Aaoullar, Kral Devlet ya da lml Tanr, s. 23.


20/37


80

Marie de Medicise, Madam der anslye, Fransada Krallar lmez.Gerekten de Fransada krallar lmezler. Ama bu sadece Fransaya zgdeildir. Avrupada da krallar lmez, zira onlar siyasal bir bedendir velen onlarn sadece fiziksel bedenleridir; egemenliin grnts olansiyasal bedenleri ise ebedidir. Bu, yani egemenliin sreklilii tezi,Bodinin modern devlet kuramna getirdii en byk katk olarakdeerlendirilir.44 Yasa ile uygulama bylelikle birlemi olur. Kral artkhem auctoritas hem depotestastr.

Egemenliin mutlak ve snrszl yanna onun blnmez,devredilemez olduunu da eklemek gerekir. Bodin egemenin egemenliitemsil ettiini sylemekle beraber, bu gc ona tevdi etmez. Egemeninsnrn egemenlik oluturur. Dolaysyla, egemenlik devredilemezdir. Budevredilemezlik onun blnemeyecei anlamna da gelir. Yani,egemenlik ikiye ayrlamaz; krallar egemenliin bir paras, blmdeillerdir. Onlar egemenliin somutlat, grnr klndtemsilcilerdir sadece, o kadar. Ancak bazen bu birbirine karabilir:egemenlik devlette soyut, kralda somut bir hal alr.45 Kral biri kamusaldieri zel olmak zere iki beden iinde yaar. Kral zel bedeni zerindetasarrufta bulunurken, kamusal bedenine malik deildir.

Yukarda krallarn lmeyeceinden bahsetmitik. Evet, krallarlmez, fakat bu onlarn ldrlemeyecei anlamna da gelmez. Krallar daldrlebilir, ancak len doal bedendir. ldrlemez ve lmez olansiyasal bedendir: Kral bu bedeni yznden kraldr; siyasal iktidarnkurumsallam halidir; XIV. Louisnin deiiyle, O artk Devlettir:modern devletin merkezilemesi; bir oluu, blnmezliidir.46 Bu

blnemezlik auctoritas asndandr. Oysa potestas bakalarndevredilebilir. Zirapotestas devlet biimi deil, ynetim eklidir.

b-Modern Devletin sim Babas:Thomas HobbesBodinin kavramsallatrd egemenlik, Thomas Hobbesla birlikte

toplum szlemesine balamtr. Hobbes, Leviathan olarak adlandrd

44 Kker/Aaoullar, Kral Devlet ya da lml Tanr, s. 23.45 Kker/Aaoullar, Kral Devlet ya da lml Tanr, s. 25.46 Kker/Aaoullar, Kral Devlet ya da lml Tanr, s. 26-27.


21/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

81

egemen ile mutlakln, snrszln ve devredilmeliini kuramsal birtemele kavuturmutur. Eer auctoritas ile potestasn tek merkezdetopland ve bu merkezin de rasyonel merulukla donatld siyasal yapmodern devletse, Hobbesun kuramnda beliren mutlak iktidar anlaymodern devletin ta kendisidir.47

Hobbesun siyaset felsefesindeki yenilii, devletilaikletirmesindedir. nk Hobbes devletin kkenini kendisinden nceki

dnrlerden farkl

olarak Tanr

sal iradeyle ilikilendirmez; dayanakolarak toplum szlemesini kabul eder. Toplum szlemesi ise, doadurumunun lavedilmesiyle varlk kazanr. Hobbesun devlet kuramnanlamak iin doa durumu ile neyi kastettiini incelemek gerekir.

Hobbesun kuramnda, doa durumu, devletin tarihsel kkeniniaklamann bir yolu deildir. Doa durumu sadece mantksal birvarsaym, bilimsel bir kurgudur Hobbesun kuramnda. Peki, nedir ozaman doa durumu? Doa durumu, kendisinden korkulacak bir golmamas halinde hayatn ne ekilde idame edileceini anlatr bize. Yanidoa durumu devletin zorunluluunun bir varsaymdr. Devletinolmad bir durumda, hayatlarmz, daha dorusu bekamz naslsrdrmek zorunda kalacamz hatrlatmann bir aracdr. Srekli biriddet; bir lm kalm savann, ksacas korkunun hkmdarlnn birvarsaymdr. Ancak Hobbes byle bir doa durumunun belki de hi varolmadn hatrlatr. Hatta hatrlatmakla kalmaz, byle bir eyinolmadna olan inancn da dillendirir.48 Bu yzdendir ki, Hobbesundoa durumu bir varsaymdr. Farazi olmakla birlikle byle bir ortamnvarl halinde, daha dorusu devlet olmadka herkes herkese kardaima sava halinde49 olacaktr.

Devletin olmamasnn insanlarn srkleyecei felaketi amann tekyolu, doa durumundan ka, toplumsala ynelmekte yatar. Birbirinin

kurdu olan insan (homo homini lupus) kuraca szlemeyle -toplum

47 Kker/Aaoullar, Kral devlet ya da lml Tanr, s. 161.48 Thomas Hobbes, Leviathan, ev. Semih Lim, YKY, stanbul, s. 95.49 Hobbes, Leviathan, s. 94.


22/37


82

szlemesiyle- felaketi aacaktr. Devlet savan sonu, barn takendisidir. nk sava, siyasetin (devletin ) bulunmad bir durumun,doa durumunun zelliidir. Hobbesun dncesinden hareketle, nerede

sava varsa, orada devlet (siyaset) yokturdenilebilir. Toplum szlemesi,barn belgesi, devletin bir adan tasdikidir.

c) Byk Engizisyoncu Ya da Egemenlik Kuram zerineDrt Blm: Carl Schmitt ve Modern Devletin Egemenlii

Yarm asrdan fazla bir zamandr Carl Schmittin bir gnahkrolduu, birok cenahta dillendirilegelmitir. nk O, Nazi barbarlnntescilli bir savunucusu,50 Nazilerin ba hukukusu ve iflah olmaz birYahudi dmandr.51 Ama ayn zamanda Schmitt, 20. yzyln grden byk fenomenlerden birisidir: akl ak, insan hayrete drecekkadar iyi donanml, entelektel bir hukukudur zira. te belki de buyzden, bir hayalettir Schmitt: uzunca zaman kilerde tutsak edilmi birhayalet

Artk bu hayalet kilerden kurtulmutur, ama bu kez onu avlamayaalanlarla saklamaya alanlar arasnda sk p kalmtr. Bu arada

kalml, burada zecek deiliz hi kukusuz. Fakat Schmitt, moderndevleti savunan ve kuramsal olarak tahlil eden bir dnr olarak enazndan baz noktalardan incelenmeyi hak ediyor. Schmittin birtarafndan tuttuumuz nokta, onun egemenlik zerine dnceleri olacak

bu balk altnda.

Egemen, olaanst hale karar verendir.52 Siyasal lahiyat: Egemenlik Kuram zerine Drt Blm kitabnn ilk ve en vurucucmlesidir bu ve Schmittin ifadesiyle, burada sz geen olaansthal ifadesinden[] devlet kuramnn genel bir kavramnn

50 fade elebiye aittir. Bkz. Aykut elebi, Devlet Toprak Egemenlik: CarlSchmitt'in Dncesinde Siyasal Kavram ve Kurucu ktidar Sorunu,maj Yay. , Ankara 2 00 s. 26.

51 Bkz. Yahudi Zihniyetiyle Mcadele (Der Kampf gegen den jdischen Geist)52 Schmitt, Siyasal lahiyat, s. 13.


23/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

83

anlalmas[]53 gerekir. Buradan hareket eden Schmitt egemenlikkuramn temellendirir.

Carl Schmitt, egemenlik zerine yaplan hibir incelemenin Bodini

es gemediine deinerek, onu kuramnn balang noktas yapmaktadr.

Schmitte gre, Bodinin egemenlik anlaynn alamet-i farikas,

egemenin yrrlkteki kanunlar ilga etme yetkisidir.54 Bu snrsz bir

yetkidir. O vurucu cmleyi bir kez daha hatrlarsak (egemen, olaanst

hale karar verendir), olaanst halin ilannn niin egemenliin varlkkoulu olduunu anlayabiliriz. Bunun anlam basittir: olaanst hal

ilan yla birlikte hukuk ask ya alnm , yani ondan geri adm atlmtr;

geri adm atlmayan, baki kalansa devletten bir bakas deildir.

Olaanst halde devlet, hukuku, kendini koruma hakkna dayanarak

askya alr.55 Baka bir ifadeyle, devlet, karar alr; bu karar da, hukuki

normun geerlilii karsnda devletin varlna tartmasz bir stnlk

tannmas anlamna gelir. phesiz ki, byle bir ask durumunun anlaml

olmas iin hukuk dzeninin, yani normal bir durumun var olmas

lazmdr. Anayasal dzenin olaanst hali, bir istisna olarak

dzenlemesi, aslnda normal bir dzeni gstermesi; bunlarn hepsi, srf buyzdendir.56

3- Snrlarn Ortaya kGeleneksel devletlerde, modern devletin aksine, snrlara (border)

rastlanmaz. Bu devletlerde snrlar yerine snr boylarndan (frontier) sz

edilir. Sz konusu bu farkllk sadece terimsel bir farkllk olmann

tesindedir.

Snr boyu, bir devletin, merkezin siyasi otoritesinin dank ya da

zayf olduu eper blgelerindeki bir alan (baka bir devlete bitiik

53 Schmitt, Siyasal lahiyat, s. 13.54 Schmitt, Siyasal lahiyat, s.16.55 Schmitt, Siyasal lahiyat, s. 19.56 Schmitt, Siyasal lahiyat, s. 21.


24/37


84

olmaz gerekmez) ifade eder.57 Daha ak sylenecek olunursa, snr

boylar, iki ekilde olur:

ki ya da daha fazla devlet arasnda belirli bir blnme trneklinde veya

Tek bir devletin yerleik olmayan ve yerleik blgeleri arasndakiblnme eklinde.

Yine bu ekil kendisi ierisinde ikiye ayrlr: Birincil yerleim snrboylar (primary settlement frontiers) ve ikincil yerleim snr boylar

(secondary settlement frontiers). Birincil yerleim snr boylar, bir

devletin ya hibir yerleimciye sahip olmayan topraklar ya da kabile

cemaatlerini barndran yerlere doru genileyen blgeleridir. kincil

yerleim snr boylaryla ise, bir devletin topraklar ierisinde seyrek

olarak yerleilen blgeleri kastedilmektedir.58

Bunun yannda modern devlete zg bir kavram olan snr ise, iki

veya daha fazla devleti ayran ve birletiren, bilinen ve corafi olarak

belirlenmi bir izgidir.

Giddens, geleneksel devletlerin snr boylar ile modern devletin

snrlar arasndaki fark ok gzel belirtir:

Modern olmayan devletlerde surlarla evrili snrlar, merkezi

otoritelerin dzenli denetiminin ok dnda kalan snr boylardr; devlet

bydke, bu durum daha da belirginlik kazanr. Surlar, ne Romada ne

de inde terimin bugn kullanld anlamyla ulusal egemenlikin

snrlarna tekabl etmez, daha ziyade derinlemesine bir savunma

sisteminin d uzantsn olutururdu. Modern devletin snrlar doal

savunma snrlar ile akabilir, fakat bu, savataki bir devletin kaderi

asndan nemli olsa da, snrlarn karakteri ile ilgili deildir. Snrlar,

57 Anthony Giddens, Ulus Devlet ve iddet, ev. Cumhur Atay, Devin Yay, 2005, s. 73.58 Giddens, Ulus Devlet ve iddet, s. 72-73.


25/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

85

devletin egemenliini belirlemek iin izilen izgilerden baka ey

deildir.59

Egemenliin neredeyse somut gstergeleri olan snrlarn bir ilevi,

kendisini d tehditlere kar grnr klmaksa, dier ilevi i tehditlere

kar ceberut olabilecei izlenimi vermektir. Ceberutluk modern devlete

mndemi olmakla birlikte, snrlarn dnda bu nitelii her zaman ie

yaramaz. Ama snrlarn ierisinde bu, o kadar da kolay sylenemez.

Snrlarn varl, bir yandan ordunun varln daimi klarken, te yandanpolisin mevcudiyetini merulatrr. Bu yzden, modern devletin snrlar,

ordunun ve polis tekilatnn tescil edilmesini salar. Milli gvenlik,

devletin li menfaatleri, kamu sal ve dzeni gibi ne kadar hukuki

olduklar tartma gtren kavramlar, ancak ve ancak snrlarn varlyla

anlam kazanrlar. ve d dmanlarn tespiti, snrlar var olan bir

devletle mmkndr ancak. nk egemenlik dediimiz ey, gerekte,

bir haritayla izilmi snrlardan baka bir ey deildir. Bu yzden,

modern devlet, snrlar belirginletirilmi bir devlettir. Hareket kabiliyeti

belirginletirilmi bu devlet, fiziksel zellikleriyle grnr olur ya da

baka bir ifadeyle kendisini grnr klar. Ancak grnrln tasdiketmek iin, modern ncesi devletlerde olmayan bir eye ihtiya duyar:

Rasyonaliteye

Rasyonellik modern devletin hem Tanryla ban koparr hem de

onu tekniklikletirerek soyutlar. Bylece modern devlet teknik bir devlete

dnr; saysz idari mekanizmayla ileyen, ahlaki kaygs olmayan

ccelerle ileyen dev bir mekanizma halini alr. Devletin bu teknik

dnm beraberinde kaytszl ve sorumsuzluu da getirir. Soykrm

gibi modern ncesi dnemde grlmesi mmkn olmayan kymlar,

brokratik ileyi sayesinde alelade teknik bir i olarak icra edilir. Bunadhil olanlar, brokrasinin demir kafesinin iinde, rutin bir i

yapyormuasna kaytszlkla hayatlarna devam edebilirler. Teknik,

59 Giddens, Ulus Devlet ve iddet, s. 75.


26/37


27/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

87

younlatrdn daha iyi tahlil edilmesi iin M. Weberin brokrasi

hakkndaki grleri nemlidir.

Weber brokrasiyi, modern toplumdaki byk leklirgtlenmelerin idaresinin soya dayal (jenerik) biimi olarak grmtr.Brokrasi ussallamann zgl biimidir. Modern devletin daha ncekidevlet modellerinden fark, idaresinin usa/akla dayal oluudur. Weber

brokrasinin bir kez kurulduktan sonra artk ortadan kaldrlmas en zor

sosyal yaplardan biri olduunu belirtmitir. Brokrasi der Weber,toplu eylemi rasyonel dzenlilik kazanm toplumsal eylemedntrmenin balca aracdr. Weber bunun ile brokrasinin gilikilerinin toplumsallamaya yarayan bir arac olduunu ifade etmekister. Hesaplanabilir kurallar (usa dayal kurallar da diyebiliriz bunlara)

brokrasi iin vazgeilmezdir. nk brokrasi ne denli insan faktrnmekanizmann dna karrsa, o denli kusursuz geliecektir.Brokrasinin asl niteliine yaklaabilmek iin resmi ilerden sevgi,nefret ve tm irrasyonel, kiisel ve duygusal eler arndrlmaldr.64Aksi halde nesnellikten uzaklalacak ve insan faktrnn olumsuz etkisi,yani manevi yn sisteme zarar verebilecektir. Weber bu dnceyi yle

ifade eder:

Bir kez kurulmu bulunan aygtn nesnel vazgeilmezlii, zgl ve'kiisellikten arnm' niteliiyle birlikte, brokratik mekanizmann -

kiisel inanmla dayanan feodal dzenlerdekinin tersine-onu

denetlemesini bilen herkesin elinde kolaylkla alabilmesi anlamna

gelir. Bir dman blgeyi igal ettikten sonra rasyonel dzene sahip bir

grevliler sistemi przsz ilemeye devam edebilir; yksek grevlilerin

deitirilmesi yeterlidir. Kalan grevli ordusu almaya devam eder,

nk bu herkesin karnadr, tabii bata dman olmak zere. 65[i.b.a.]

64 Weber, Sosyoloji Yazlar, s. 306.65 Weber, Sosyoloji Yazlar, s. 313.


28/37


88

Brokrasi, manevi yn ya da kiisellii dlayarak, ahlaksalsorumluluun yerine teknik sorumluluu koyar.66 Teknik sorumluluunsonucu olarak ve hiyerarinin de yardmyla brokratik ileyi, emir veemrin sonucu arasndaki illiyet ban koparr. Daha ak bir ifadeyle, bu; brokratik hiyeraride yer alan ou grevlinin verecei emrinsonular hakknda tam bilgisi olmadan emir verebilecei anlamnagelir.67

Bizatihi modern devlet, tm dilileri birbirine kenetlenen bir makine,aralarnda egdm salam ok sayda grevin hizmetindeki tek birmerkezden gelen bilgiyle harekete geen ve o merkezce ynetilen birmakine gibi tasarlanmtr. Bu makine benzetmesi idari aygt iin dier

paralara nazaran daha fazla geerlidir. Bu adan bakldnda, devletyalnzca bir mekanizma deildir; etkinlikleri srasnda her biri bir

bakasna kaynak salayan ya da onu kstlayan ok sayda kk paralardan oluan karmak ve incelikli bir mekanizmadr.68 Ve bumekanizma almak iin bir katkya ihtiya duyar. Bu katk da,hukuktur.

C- Modern Devletin Hukuksal zellii

Modern devletten bahsetmenin zorunlu bir koulu da hukuktur.Hukuk, mallar zerinde denetim kurulmasn ve anti-sosyal olarak kabuledilen davranlar zerinde bastrma pratiklerinin uygulanmasnsalamak yannda, siyasal iktidar rgtleme ve baz uygulama

biimlerini de programlamaktadr. Bylece hukuk, modern ncesidevletlerdeki gl ilevine daha da gl bir ilev eklemitir. Artk,hukuk, ne Tanrnn kelam ne de irrasyoneldir; o, yasal-ussal meru birzeminde hareket eden; rgtleyici, programlayc; kendisine itaat edecekkiileri -yurttalar- ikna ederek kuran bir katalizrdr.

66 Bauman, Modernite ve Holocaust, s.133.67 Bauman, Modernite ve Holocaust, s. 134.68 Poggi, Modern Devletin Geliimi, s.119.


29/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

89

1- Yasal-Ussal Meruiyet

Her devlet modeli iin geerli birey varsa, o da hepsinin meruiyetsorunuyla kar karya olduudur. nk her devlet tebaasnn veyayurttalarnn otoritesine inanarak ona boyun etmesini ister.69 Bu, moderndevlet iin de geerlidir.

Modern devletin ressam Max Webere gre, modern devlete en

uygun meruluk modeli, yasal-ussal meruiyettir. nk modern devlet

ncesinde, iktidar, meruluk kayna olarak cismani olmayanadayanyordu. Baka bir ifadeyle, iktidarn kayna dnyevi olmayand,

yani imdinin terimleriyle sylenirse gayri akli bir kaynakt. Mutlak

monarilerin zlmesi ve modern devletin filizlenmesiyle, meruiyetin

kayna da deimek zorunda kald. Artk meruiyetin kayna,

aklilemiti. Bu aklileme hukukta da kendini gsterdi. Bylece, hukukun

kayna, Tanrya deil, akla dayal hale gelmitir. Modern ncesinin din

ve gelenek kaynakl meruluu yerine insanlarn sorgulayabildii,

gerektiinde ykp yeniden yaptklar meruluk vard bundan sonra

Meruiyetin Tanr

n

n ve dinin egemenliinden kopmas

yla hukuk dadoal hukuktan gbek ban kendisi koparm ve pozitif hukuk varln

ilan etmitir. Sebep artc deildir; pozitif hukuk, snrlar belli,

ngrlebilir, yazl ve devletin kendi koyduu kurallarn bir toplamdr.70

Pozitif hukukun ngrlebilir yaps sayesinde, eski modellerin aksine bu

modele tabii olanlar gvenlik ierisinde yaayabileceklerdir. Kargaa,

kaos veya yarn muktedir olann hangi kural koyacan bilmeden

yaamak yerine, modern insan nn grebilecektir. Pozitif hukuk

kurallar Tanr kelam da olmadndan, yani kolayca

deitirilebildiinden gelien koullara ayak uydurabilecektir. Modern

devletle hukukun ilikisi bylece bir sarmak misali birbirinedolanacaktr. iddet tekelinin kullanm hukuk sayesinde geleneksel

69 Poggi, Modern Devletin Geliimi, s. 122.70 Poggi, Modern Devletin Geliimi, s. 123.


30/37


90

zordan ayrlacak, hukukun herkese eit mesafeden yaklaan yapsyla

belirginleecektir. Bylece, modern ncesinde Tanr egemenliinde ve

fakat eitsiz bir dzende tebaa olarak yaayanlar, modern devletle birlikte

eit haklara sahip, merkezi bir konumda rol alan; ad na yurtta denilen

zne/nesnelere dnecektir.

2- Yeni Bir zne/Nesne: Yurtta

Yurttalk, salt modern devlete zg bir yaratm deildir. Ama Antik

adan beri var olan yurtta, ancak modern devletin oluumuyla birlikte

merkezi bir konuma oturmutur. Mazisi ok eski olan yurtta,

moderniteyle birlikte devletin kurucu zne-nesnesi olarak canlanm ve

devletin normatif bir savunusunun beine yerletirilmitir.71

Yurttan bu merkezilemesinde hi kukusuz Fransz Devrimininrol byktr. Fransz Devrimi sayesinde yurtta yeni bir zne konumunaykselmi, dier bir ifadeyle evrensel bir stat kazanmtr.72 Byleceegemenlik kraln bedeninden yurttan bedenine aktarlmtr.

Peki o halde, egemenliin yeni taycs olduu sylenen yurtta

kimdir? Ya da daha doru bir soru eklinde formle edersek, moderndevletin yurttalktan anlad tam olarak nedir?

Piersonun Heldten aktardna gre, [y]urttalk, ilkesel olaraksiyasi topluluk (iinde) bireylere eit haklar ve grevler, zgrlkler vesnrlamalar, gler ve sorumluluklar veren bir statdr .73 Ancak butanm eksiktir. Bu yurttaln sadece bir yndr. Brubaker yurttaln

bundan baka tanmlaycu zelliklerinden bahseder:

Yurtta oluun resmi snrlanmas; ortak haklar ve ortak

ykmllkler yaratan medeni eitliin kurulmas; siyasi haklarn

kurumlat

r

lmas

; yurttalar ve yabanc

lar aras

ndaki ayr

m

n hukukiolarak akliletirilmesi ve ideolojik olarak vurgulanmas; ulusal egemenlik

71 Pierson, Modern Devlet, s. 201.72 Pierson, Modern Devlet, s. 53-54.73 Pierson, Modern Devlet, s. 52.


31/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

91

retisiyle yurttalk ve ulus olmak arasnda ban btnlemesi; yurtta

ile devlet arasnda, eski rejimin aracl, dolayl iliki karakteristiinin

yerini, yakn, dorudan ilikilerin almas.74

Tm bu niteliklerin billurlamas Fransz Devrimiyle olmu;

Devrim, hem ulus devleti hem de ulusal yurttaln modern kurumunu ve

ideolojisini icat etmitir. Bu anlamda, modern devletin merkeze

konumlandrd bir yaratm olarak yurttaln drt belirleyici

karakteristiinden bahsedilebilir.

Her eyden ziyade, yurtta olmak, bir siyasi topluluun yesi

olmaktr. Bu siyasi topluluk da ulus-devlettir. Ulus-devletin yesi olarak

yurttalar, belirli haklara veya imtiyazlara ve bunlarla birlikte bir dizi

grev ve ykmllklere sahip olurlar. Haklar/imtiyazlar beraberinde

grevler/ykmllkler getirirler. Biri olmadan dieri dnlemez olur.

Ulus-devletin hak ve grevle eperlenmi yeliinin resmi bir yelik

olduunun altn izmekte yarar var. Modern ncesinde olduu gibi artk

yurttalk, cinsiyet veya dinsel aidiyet asndan snrlanmaz.

Yurttaln ikinci karakteristii, yurttaln bir stat ilikisiolduudur. Bu u anlama gelir: Bizler ulus-devletlerin iinde domu

bireyler olarak, yurttalmz kendimiz tayin etmeyiz. Yurttalk bazen

nerede doduumuza bazen de anne ve/veya babamza bal olarak iinde

yaadmz ulus devlete gre statlendirilir. Bir kez bir devletin

yurttal elde edilirse, onu kaybetmek kolay deildir. Ama aksi de ayn

ekilde dorudur. Yani, baka bir devletin yurttaln kazanmak da bir o

kadar zordur. Kazanlmak istenilen yurttalk iin devlet bin dereden su

getirecek, birokart nnze srecektir.

Yurttaln baka bir karakteristii, onun bir haklar dizisi olmasdr.

Yurttalk hereyden nce pozitif bir yasal statdr. Bu statye bir kezgirildikten sonra devlet de dhil herkese kar ileri srlebilecek yasal

74 Aktaran iin bkz. Pierson, Modern Devlet, s. 202.


32/37


92

haklar elde edilir. Hatta yurttalk haklar, en st belge olan Anayasalarda

yer almaktadr.

Yurttaln son karakteristii ise, onun grevler dizisi olmasdr.

Gerekten de yurttalk bir hak olduu kadar bir grevdir de. Bunun da en

iyi rnei, zorunlu askerlik grevidir. Yurtta askerlik hizmetiyle devleti

korumakla mkellef klnmtr. Keza oy hakkna benzer bir rnek tekil

eder. Oy hem bir hak hem de bir dev eklinde formle edilmitir.

Bylece yurtta kendisini yneteceklerin seimine kat

larak ynetimemeruiyet ve yasallk katm olacaktr.

Yurttaln karakteristiklerine belki biri daha eklenebilir: Yurttalk

eitlik demektir ayn zamanda. Modern ncesi devlet modellerinde,

yurttalk istisnai ve belli kiilere hasredilen bir karaktere sahipken,

modern devletle birlikte herkese eitlenmek istenmitir. Ulus-devlet

snrlarnda yaayan ve o devletin yasalar erevesine giren herkes eit

yurttalardr. Yurttalar arasnda eitler-daha az eitler gibi bir

derecelendirme yoktur. Btn Yurttalar eittir ve yabanclardan (yurtta

olmayanlardan) stndr. Ve yine kt zerinde de olsa eitler aras

birinciler yoktur.SONU

Kurumsallam siyasal iktidarn en ar ve modern alm olan

modern devlet, Avrupaldr; daha ak sylemek gerekirse, Bat

Avrupann bir icaddr. On beinci ve on altnca yzylda tedrici olarak

doan modern devletin olgunlamas ise on yedinci yzyl bulur. On

yedinci yzylda olgunlaan modern devletin; modern kapitalizm, modern

bilim- felsefe ve zelikle Hristiyanln modern formu olan Protestanlk

gibi belli parametreleri bulunur.75

Modern devletin siyasal iktidarn bir alm olmas, siyasal iktidar

da modern dneme zg klmaz. Siyasal iktidar, modern devletten ve

75 Heinz Lubasz, Introduction, The Development of the Modern State, ed. H. Lubasz,Macmillan, 1964, s. 1.


33/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

93

moderniteden ok nceleri var olmutur. Bu adan bakldnda, modern

devlet, siyasal iktidarn dnm srecinde en son halkadr.

Dnmn son halkas olan modern devletle birlikte, modern ncesi

iktidar tiplerinde grlen yasa-uygulama (yaptrm) birlii, bunlarn farkl

organlara tevdi edilmesiyle bozulmu ve yepyeni bir yap ortaya

kmtr. Bu yeni yap, toplumsal iktidar ve dolaysyla siyasi iktidar

deitirir. Deiim, topluma ait olan kontrol ve denetimi de yerinden

eder. Art

k toplum, kontrol eden ve denetleyen aktr deil, aksine kontroledilen ve denetlenen bir nesnedir.

zne/nesne kipleri arasndaki gel-gitler yeni siyasal iktidar

modelinin eytanslnn da bir gstergesidir. Modern devlet

kutsallam siyasal iktidar tipinde olduu gibi kaynan kutsalda

bulmaz. Devletin kutsalla olan ba kaybolur ve by bozumuyla

rasyonelleir. Akln dzeni kutsala galebe alar. Zira akl, kutsalla olan

illiyet ban kesmeye, mitleri yok etmeye muktedir olduunu ilan eder.

Fakat bu by bozumu devleti kutsallktan ve mitlerden yalnzca grnr

dzeyde kurtarr. Modern devlet ykp yok ettiini iddia ettii kutsalla

gark olmutur oktan. Modern devlet, kutsallam siyasi iktidarnmirasn devralr. Tebaay ykan ve yerine yurtta geiren devlet, yurtta

ulusla birletirerek onu kutsar. Modern devlet anlaynda merkezi

konumda olan brokrasiyle, kiisel ilikilerin yok edildii dnlrken,

gerekte emir-itaat sisteminin ierisine szan kiiselliin nasl szde bir

teknik ie dnt gzden kaar. Dolaysyla, akln egemenlii devleti

ekillendiremez. Daha vahim bir hal ortaya kar.

Eski dzende kutsallk zerinden ileyen devletin bu yn, modern

devlete miras yoluyla dhil olur. Bir tarafta, akln dzeninin hkm

srd, dier tarafta ise kutsalln cirit att modern bir yap. temodern devlet bundan dolayeytansdr. Eski dzenin iine sirayet ettii

kutsallkla ve modern dnemin yaratm olan rasyonellikle donanm

devasa bir mekanizmadr modern devlet. Bir de buna toplumsal kontrol

ve denetimin toplumun elinden alndn ve farkl organlarn


34/37


94

egemenliinde olduunu eklersek, eytansln boyutlarn daha iyi

anlalr.

Hi phe yok ki, modern devlet; snrlar belli, egemenliin

kaynann akl olduu, toplumsal ilikilerin hukuk vastasyla sregittii,

koca dililerden olumu devasa brokratik ama bunlarn dnda bir o

kadar da kutsal bir devlettir. Modern devletin iki yz vardr. Bir yz,

toplumu zgrletirme olana sunarken, dier yz cezalandrma

tehdidini tar. Modern devletle birlikte, kutsallam siyasal iktidarnkutsallk odaklar ortadan kalkmaz, sadece biim deitirir. Tanrnn

yerini ulus alr, kutsal kitabn yeriniyse hukuk. Yasa ve uygulama artk

devletsiz toplumlarda olduu gibi, toplumu gc elinde tutamaz, bilakis

toplum bunlarca kuatlr. Ksacas, modern devlet, sunduu zgrln

bir o kadarnn da kaybna yol aar.


35/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

95

KAYNAKA

AKAL Cemal Bali, ktidarn Yz, 3. Bask, Dost Kitabevi Yay.,Ankara 2005.

AKAL Cemal Bali, Yasa ve Kl, Afa Yay., stanbul 1991.

ALGAN Blent, Deien Egemenlik Anlay ve KresellemeBalamnda nsan Haklar, Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi,

Say: 27-28, Yl: 2006.ARENDT Hannah, iddet zerine, ev. Blent Peker, Seme Eserler 6,

letiim Yay., stanbul 2003.

BAUMAN Zygmunt, Modernite ve Holocaust, ev. Sha Serthabibolu,Sarmal Yay., stanbul 1997.

BAUMAN Zygmunt, Modernlik ve Mphemlik, ev. smail Trkmen,Ayrnt Yay., stanbul 2003.

BAUMAN Zygmunt, Yasa Koyucular ve Yorumcular (Modernite,Postmodernite ve Entelekteller zerine), ev. Kemal Atakay,

Metis Yay., stanbul 1996.CLASTRES Pierre, Devlete Kar Toplum, ev. Mehmet Sert/M. Nedim

Demirta, Ayrnt Yay., stanbul 2006.

ELEB Aykut, Devlet Toprak Egemenlik: Carl Schmitt'inDncesinde Siyasal Kavram ve Kurucu ktidarSorunu , maj Yay., Ankara 2007.

ELIAS Norbert, iddet ve Medeniyet: Fiziki iddet zerindeki DevletinTekeli ve Bunun hlali, Sivil Toplum ve Devlet: Avrupada YeniYaklam, der. John Keane, ev. E. Akn ve dierleri, Ayrnt Yay.,

stanbul 1993.ERZDEN Ozan, Devlet Kuram, der. Cemal Bali Akal, Dost Yay.,

Ankara 2000.


36/37


96

GAUCHET Marcel, Anlam Borcu ve devletin kkenleri. lkellerde dinve siyaset, ev. Ozan Erzden, der. Cemal Bali Akal, Dost Yay.,Ankara 2000.

GIDDENS Anthony, Modernliin Sonular, ev. E. Kudil, 2. Basm,Ayrnt Yay., stanbul 1998.

GIDDENS Anthony, Ulus Devlet ve iddet, ev. Cumhur Atay, DevinYay, 2005.

HARRIS Marvin, Yamyamlar ve Krallar (Kltrlerin Kkenleri),ev. M. Fatih Gm, mge Yay., Ankara 1994.

HOBBES Thomas, Leviathan, ev. Semih Lim, YKY, stanbul.

KKER Levent /Mehmet Ali AAOULLARI, Kral Devlet ya dalml Tanr, mge Yay., Ankara 1994.

LUBASZ Heinz, Introduction, The Development of the ModernState, ed. H. Lubasz, Macmillan, 1964.

MARX Gary, Police and Democracy,http://web.mit.edu/gtmarx/www/dempol.html, eriim tarihi:25/01/2010.

MICHAUD Yves, iddet, ev. C. Muhtarolu, Cep niversitesi, letiimYay., stanbul 1991.

MONTESQUIEU, Kanunlarn Ruhu zerine I ve II, ev. FehmiBalda, Toplumsal Dnm Yay., stanbul 1998.

PIERSON Christopher, Modern Devlet, ev. Dilek Hattatolu, iviYazlar Yay., Ankara 2000.

POGGI Gianfranco, Devlet: Doas, Geliimi ve Gelecei, ev. Aysun

Babacan, stanbul Bilgi niversitesi Yay., stanbul 2007.POGGI Gianfranco, Modern Devletin Geliimi- Sosyolojik Bir

Yaklam, ev. ule Kut/Binnaz Toprak, stanbul Bilgi niversitesiYay., stanbul 2001.


37/37

AUHFD, 59 (1) 2010: 61-97 Saygl

97

RICHES David, iddet Olgusu, Antropolojik Adan iddet, der.David Riches, ev. D. Hattatolu, Ayrnt Yay., stanbul 1998.

SANCAR Mithat, iddet, iddet Tekeli ve Demokratik HukukDevleti, Dou-BatDergisi, Say: 13, 2001.

SAYGILI Abdurrahman, Modern devletin polis teorisine giri,Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi, Say: 4, Aralk 2004.

SCHMITT Carl, Siyasal lahiyat- Egemenlik Kuram zerine DrtBlm, ev. A. Emre Zeybekolu, Dost Kitabevi Yay., Ankara2000.

TERRAY Emmanuel, Devlet, rastlant ve zorunluluk. Bir tarih zerinednceler, ev. Grbz Sar, Devlet Kuram, der. Cemal BaliAkal, Dost Yay, Ankara 2000.

WEBER Max, Sosyoloji Yazlar, ev. Taha Parla, letiim Yay.,stanbul.

modern devlet’İn Çiplak suretİ- a saygili

Documents