Mslman ixtiralar dnyaya n veriblr? ARADIRMA - FOTO

Orta srlrd Avropa dbiyyat v elmi tapntlara mara olanlar yandrd halda slam hr zaman elmi v ziyall dstklyib. slam Alimlrinin Avropa Oyanna byk dstyi olub. Bu bard avropann intellektual sinfinin n tannm xadimlri dflrl danblar. FaktXbr-in verdiyi mlumata gr bu gn trafmzda olan bir sra yalar mhz mslman alimlri trfindn kf edilib.1. Qhv

fsany gr, rb Xalid Efiopiyann cnub regionu olan Kaffada z qoyunlarn otarrd. Bir mddtdn sonra mahid edir ki, heyvanlar bir nv bitki il qidalandqda daha da enerjili olurlar. Onlar toplayan Xalid ilk qhvni dmlyir.Bu bitkinin ilk ixrac Efiopiyadan Ymn olub. Artq 15-ci srd o, Mkk v Trkiyy, 1645-ci ild is Venesiyaya gtirilir. 1650-ci ild trk silli Paskua Rosi qhvni ngiltry gtirir v Londonun Lombard ksind ilk qhvxanasn ar.

2. Kamera

Qdim yunanlar hesab edirdi ki, gz iq buraxr, bunun saysind trafdaklar grr. 10-cu srd yaam mslman riyaziyyat, astronom v fizik bn l-Hytam is myyn edir ki, slind iq gz dr. q asnn yarqdan dmsini mahid edn alim ilk kameran ixtira edir (qamara, rb dilindn trcmd qaranlq, yaxud ayrca otaq mnasn verir). Hminin hesab olunur ki, l-Hytam fizikan flsf elmindn tcrb elmin keirn ilk alim olub.

3. ahmat

ahmat qdim hindlilr oynayrd. Lakin o oyun masir variantdan ox frqlnib. Bu gnk ahmat oyunu randa yaranb v oradan da Avropaya yaylb.

4. Parat

Rayt Qardalarndan min il vvl yaam mslman air, astronom v mhndis Abbas ibn Firnas uan aparat dzltmk istyib. O, 852-ci ild aac dayaqlarla zn brkitdiyi plala mscidin minarsindn tullanb. O, qu kimi uacana mid edirdi, anca bu alnmad. Pla yer dymsini zifltdi v onu haradasa ilk parat adlandrmaq olar. Alim czi qorxu v ynglvari travma il bu tcrbdn xmd. 70 yanda z aparatn daha da masirldirdi v dadan tullanmaqla z chdini tkrarlad. O, 10 dqiq havada qalsa da, yer enrkn rplr: Msl burasndadr ki, alim aparata quyruq dzltmmidi.

5. Sabun v ampun

Tmizlik v immk slamn sas rtlrindn biridir. Blk d bu sbbdn alimlr sabun reseptini daha da yaxladrmaq n alrdlar. Mlumdur ki, sabunaoxar bir ya vvllr qdim misird v romallarda olub. Lakin mhz rblr bitki yan hidroksid natriumla v aromatik birlmlrl qardrma tapblar. ampun is 1759-cu ild ngiltrd bir mslman trfindn hamam alandan sonra gtirilir.

6. Masir kimya

Cabir ibn Hyyan lkimyan kimyaya evirn xsdir. 9-cu srd o, bu gn masir kimyada istifad olunan proseslri ixtira edib: distill, kristialladrma, ritm, rafin, turutma, buxarlandrma v filtrasiya.

7. Dirskli val

Mexanikann n vacib tapntlarndan saylan dirskli val mslman mhndis l-Czari trfinn ixtiar olunub. Bu gn masir manlarda istifad olunan bu ya ilk vvl irriqasiyada ttbiq olunub.O, hmininventil v klapanlarixtira edib, ilkmexaniki saathazrlayb.Kodlu qflda onun kfidir.

8. Ox formal ta (arka)

Avropa qotik kilslrinin xarakterik simasdr. Ancaq maraqldr ki, bu ideya mslmanlardan gtrlb. Bu, romallar v normanlar trfinln istifad olunan yarmdair tadan daha mhkm olduu n daha hndr v mrkkb tikililr n lverili idi.5-ci Henrixin qsrinin memamr mslman olub.

9. Crrah altlri

Bir sra masir crrah altlri, o cmldn nazik qay, klbtin, netrlr, tibb miar bu gn d mslman l Zhravinin kf eldiyi kimi qalb. Mhz o, daxili tiki zaman orqanizm trfindn sorulan, hminin tibbi kapsulalar hazrlanarkn istifad olunan ketqutu ixtira edib.13-c srd, Uilyam Qarveydn 300 il nc mslman hkim bn Nafis qan dvran prosesi bard yazmd.Mslman hkimlr hminin anestiklr v kataraktann xarlmas n iynni kf edib.

10. Klk dyirman

rblr 634-c ild qardaln ytmk v su il tchiz etmk n klk dyirmanndan istifad edirmilr. Avropa bu qurudan ancaq 500 ildn sonra istifad edib.

11. Peyvnd

lk peyvnd tklifi Cenner v Paster trfindn deyil, mslmanlar trfindn irli srlb. Avropaya bu texnika 1724-c ild Trkiydn glib. O zaman ingilis sfirinin arvad bu proses diqqtini ynltmidi. Avropallardan yarm sr vvl Trkiyd uaqlara ik xstliyindn peyvnd vurulurdu.

12. Avtoqlm

lk avtoqlm 953-c ild Sultan n ixtira edilib. Sultan onun paltarn v lini bulamayan qlm tlb etmidi. O zaman mrkkbin qlmin ucduuna axmas sistemi indiki kimi olub.

13. ddlr sistemi

Ehtimal ki, btn dnyada istifad olunan dlr sistemi, Hindistandan glib. Ancaq rqmlrin formas rblrdn glib. Onlar ilk df 825-ci ild mslman riyaziyyat l-Xvarizmi v l-Kindinin ilrind istifad olunub. Cbr sz is l-Xvarizmin l Cbr l Mqabilah kitabnn adndan gtrlb. Qeyd edk ki, mslman riyaziyatlarn ilri, o cmldn alqoritmlr v triqonometriyann bzi nzriyylri bu gn d istifad olunur. Avropa bu bard ancaq 300 ildn sonra yrndi.Masir kriptoqrafiyann inkiafi l-Kindinin ixtiralarnn analizlri saysind mmkn olub.

14. nv yemkdn ibart nahar

yemkdn ibart nahar konsepsiyasn orba, ondan sonra yeyiln t, yaxud balq, sonda is meyv v fndqlarn istifadsini raqdan Kordovaya li ibn Nafi 9-cu srd gtirib.Xrustal stkandan (yeri glmikn Abbas ibn Firnas tryindn ixtira olunub) istifadni d o gtirib.

15. Xalalar

Xallar orta sr mslmannn ayrlmaz mit yas imi. Toxuculuq ox geni inkiaf etdiyindn, gn gndn yeni boyalar yaranrd.

16. ek

Mslmanlar olmasayd, yqin ki, bu gn eklr yaranmazd. ek sznn z rb dilind olan saqq zndn yaranb v mal atdrld yerd dyrinin dnmsi bard yazl msuliyytdir. ekin yaranmasna uzaq msaflr pul aparmaq thlksi sbb olub. Artq 9-cu srd mslman biznesmenlr Badad banklarnn verdiyi eki ind nad pula evir bilirdilr.

17. Yer kr formasndadr

9-cu srd artq bir ox mslmanlar Yerin kr formasnda olduunu deyirdilr. Astronom bn Hazmn szlrin gr, bunun sbutu Gnin myyn vaxtda Yerin eyni nqtsind olmasdr. Bu Qalileyin kfindn 500 il vvl olub.Mslman alimlr hesablaman o qdr dqiq aparmdlar ki, ekvatorun uzunluunu myyn edrkn cmi 200 km shv ediblr.

18. Torpeda v raketlr

inlilr selitra bartn atfanlqda istifad etslr d, mhz mslmanlar ondan hrbi mqsdlr n istifad etmy balayb. Mslmanlar mhz silahn kmyi il slibilri qorxuya sala biliblr. Artq 15-ci srd onlar z hrkt edn v yanan yumurta adlandrdqlar raketi v torpedan ixtira ediblr.

19. Balar

Orta sr Avropasnda balar var idi, ancaq mhz rblr ondan istiraht yeri kimi istifad etmy balayblar. 11 srd mslman spaniyasnda bu cr ah balar yaranr. FaktXbr-in verdiyi mlumata gr, qrnfil v lallrin vtni d mslman lklridir.