name: te aotaihi kutia-ngata€¦  · web viewreo māori vocab, word puzzles, phrases, mihi,...

34
Te Hiringa i te Mahara YEAR 11 UNIT PLAN 2 TE HAU PUORO 1 A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Upload: others

Post on 19-Jul-2020

9 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

YEAR 11 UNIT PLAN 2

TE HAU PUORO

1

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 2: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

TE AHUA O TE MAHERE Akoranga 1 Te Hau Reo 5 Mahere Ngā Ngohe Akoranga 2 Ruia 8 Mahere Ngā Ngohe Akoranga 3 Ngā Reo Waiata 14 Mahere Ngā Ngohe Akoranga 4/5 Te Koioranga(Biography) 22Mahere Ngā Ngohe

2

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 3: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Kaupapa Mahi 2Tau 11

TE HAU PUORO

KAUPAPA TEINAKOEKE 5TE ROA 8 X 45 menetiWHĀINGA PAETAE

5.2 communicate about present and past states, feelings and opinions

This Unit Plan includes kaupapa Māori references from He Aratohu 2007 Integrating Kaupapa Māori into Mainstream Secondary School Teaching and Learning Programmes-Practical Guidelines for teachers of all subjects. See www.thm.ac.nz

TE KAUPAPA AKO ME ONA WHEUE

Mainstream He AratohuLanguage and Languages - Te Reo MāoriWhenu Torohū: Whakarongo, Pānui, Mātakitaki

Whenu Whakaputa: Kōrero, Tuhituhi,

Reo Māori Integration MōdelReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori

Tikanga Māori Integration ModelWhakawhanaunga, manaakitanga

TE REO MĀORI Nga ariā o te reo

Te wāNgā whakaaro

Te wetewete i te reo

nā te…rerenga hāngūka…ai

Kupu hou

makaukōwaewhatakupuwhiwhitairanga

Kīwaha

kātahi anō

kua pahemo ake nei

NGA PŪKENGA HEI WHAI

Hei te mutunga o te kaupapa mahi nei, ka mārama ngā ākonga ki nga rerenga kōrero, kua taunga hoki ki

ngā whakapuakitanga o roto ka mārama ngā ākonga ki te ia o ngā rerenga kōrero āhua uaua ake ka aro mai ngā ākonga ki ngā tohutohu ka tuhituhi mai e ngā ākonga ā rātou kōrero

KAWENGANgā tikanga hei whakahauhau atu i ngā ākonga kia mārama ai ngā mahi ki a rātou e tutuki ai ngā whāinga pūkenga

Me whakanui atu i ngā kupu hou kia mau i te ākonga. Me whakauru mai ko ngā kupu pēnei i te; nā te…, ngā rerenga hāngū, ai.

Me auau te whakamahi i ngā rauemi kua whakaritea mai kia waia te hinengaro o te ākonga ki te rere o ngā kōrero, hei reira ka mau huna i a ia, ka puta noa mai hei kōrero ā te wā.

MAHI I IA RĀNGOHENgoheK = KatoaTR = TakirōpūT = Takiruatt = Takitahi

Akoranga 11. He whakatangi2. He reo makau3.Taku reo makau

Akoranga 21. He hokinga mahara2. Ruia te whetū3. Ruia te kupu

Akoranga 3

He Aratohu Māori Practice

Me rongo ngā ākonga ki te reo Māori e kōrerotia ana. Tōna tikanga mā tēnei e mau i a rātou ētahi āhuatanga o te reo, mā tēnei anō e kaupapa Māori ai te ako.

Me mataara te kaiako ki te kōrero reo Māori ki ngā ākonga ahakoa te

3

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 4: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

1. He hokinga mahara2. Ruia tapahi3. Aromatawai

Akoranga 4/51. He kimi kupu2. Koioranga

matatau, te kore matatau rānei o te ākonga. Ko te tikanga kia rongo ngā ākonga ki te reo Māori pai, tika hoki e kōrerotia ana

Me whakarite kia mihia ngā ākonga e tētahi atu menā ka whakapuaki ia i ōna whakaaro mō tētahi kaupapa kōrero.

Me whai wāhi katoa ngā ākonga ki ngā mahi menā kei te takirōpū te mahi.

AROMATAWAINgā whakaritenga e tika ana hei aromatawai i te whai a ngā ākonga kia tutuki i ā rātou ngā whāinga, kia mau i a rātou ngā pūkenga

1. Te mātakitaki, te whakarongo 2. Te whakahoki kōrero mai a te ākonga3. Te kōrero ki/a nga hoa ākonga4. Te tuhituhi5. Ka noho ko AS90134 ‘Tuhituhi i te reo o tōna ao’ hei tikanga aromatawai e taea e te kaiako te whai kia whakaritea ētahi o ngā mahi nei hei tautoko i ngā mahi aromatawai i te reo Māori o ngā ākonga

RAUEMI 1. Rauemi mō Akoranga 1, 2, 3, 4, 5, 62. Panui 13. Papa Kupu 5. See resources on Te Hiringa i te Mahara http://www.thm.ac.nz/resources/

4

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 5: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Tau Mahere Ako 2

Ingoa Mahere Ako TE HAU PUORO

Tau Akoranga 1 o 5

Ingoa Akoranga Te Hau Reo

Paetau Tau 11

Te whāinga hei whakatutuki 5.3 Communicate about past habits and routines

5.4 describe, compare and contrast people, places, and things

Te wā hei whakatutuki 45 meneti

Ngā rauemi Rauemi 1

Te raupapa ngohe Te Roa

5

25

15

1. He whakatangi

2. He reo makau

3. Taku reo makau

Ngā mahi aromatawai

5

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 6: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 1: He whakatangi

Mahi: He whakarongo, he kōreroWhāinga: Kia mau i ngā ākonga te ia o ngā tohutohu.Kia whiwhi:Te roa: 5 menetiTe mahi: Katoa

1. Me tū porowhita te katoa o ngā ākonga. 2. Ka whiriwhiria e ngā ākonga he ingoa rākau whakatangi mō rātou, me te mahi ā-ringa

hei whakaatu i taua rākau whakatangi. 3. He kēmu tēnei e kīa ana ko ‘Pass the musical Instrument’.

Mā tētahi o ngā ākonga e tīmata, mā te papaki turi a tētahi(kia rua papakitanga) me te whakaatu i tana rākau whakatangi(ka rua papakitanga), kātahi ka whakaatu i te rākau whakatangi a tētahi atu(kia rua papakitanga anō), ā, ka whiua atu ki tērā ākonga.

4. Ko te tikanga o te kēmu he whakaatu i ngā rākau whakatangi engari kaua e kōrero. Ka tere haere kia hē tētahi, ā, ka heke.

Ngohe 2: He reo makau

Mahi: He ōhia manomano(brainstorm), he kōrero, he tuhituhi.Whāinga: Kia whakapuaki kōrero mō tētahi kaiwaiata e manakonuitia nei e ngā ākonga.Kia whiwhi: Pepa nui

Pene hinuTe roa: 25 menetiTe mahi: Takirōpū

1. Whakarōpūhia ngā ākonga, kātahi ka hōatu he pepa nui, he pene hinu ki ia rōpū.

2. Ko tā rātou mahi he tuhi kōrero mō tētahi kaiwaiata e manakonuitia nei e rātou.3. Mā ēnei rātou e ārahi;

Ko wai tōna/ō rātou ingoa Nō hea ia/rātou He aha tana/ā rātou momo waiata/puoro He aha ētahi o āna/ā rātou tikanga waiata/puoro Tuhia mai tētahi wāhi o tētahi o āna/ā rātou waiata.

4. Whakaritea kia whakahokia mai e ia rōpū ā rātou kōrero. Kīa atu ki a rātou me kōrero Māori mai te āhua 70% o ā rātou kōrero.

6

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 7: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 3: Taku reo makau ( My favourite voice – singer )

Mahi: He tuhituhi.Whāinga: Kia oti i ngā ākonga ngā kōrero mō tētahi kaiwaiata te tuhituhi mai.Kia whiwhi: Rauemi 1 Te roa: 15 menetiTe mahi: Takitahi

1. Hōatu te Rauemi 1 ki ia ākonga.2. Ko tā rātou mahi he āta whai i ngā tauira kōrero kia oti i ā rātou te tuhi kōrero poto mō

tētahi kaiwaiata e manakonuitia ana e rātou.3. Me whakamārama atu ki ngā ākonga te tikanga o ngā kōrero i Rauemi 1.4. Me whai wāhi hoki ki te whakahoki kōrero ki te karaehe i tēnei akoranga, i te akoranga

hoki e whai muri atu ana.

Rauemi 1

Taku Reo Makau – My favourite singerWhāia ngā tauira i raro iho nei hei āwhina i a koe ki te tuhi kōrero mō tētahi kaiwaiata e manakonuitia ana e koe. He tīmatanga noa iho ēnei tauira kōrero.Follow the examples below to help you write about your favourite musician. These examples are just starters for you to begin with.

Ko _________ te/ngā tino kaiwaiata/kaiwhakatangi puoro e manakonuitia ana e au…

Nō ________ ia/rātou, ā, kei _______ e noho ana…

He _________ tana/ā rātou momo waiata/puoro…

Ko ētahi o ā rātou tikanga/mahi waiata/puoro he _______, he _________, he __________...

Ko tētahi o āna/ā rātou waiata pai ki a au ko _______...

7

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 8: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Tau Mahere Ako 2

Ingoa Mahere Ako TE HAU PUORO

Tau Akoranga 2 o 5

Ingoa Akoranga Ruia

Paetau Tau 11

Te whāinga hei whakatutuki 5.3 Communicate about past habits and routines

5.4 describe, compare and contrast people, places, and things

Te wā hei whakatutuki 45 meneti

Ngā rauemi Pānui 1

Rauemi 2, 3

Te raupapa ngohe Te Roa

10

20

15

1. He hokinga mahara

2. Ruia te whetū

3. Ruia te kupu

Ngā mahi aromatawai

8

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 9: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 1: He hokinga mahara

Mahi: He whakarongo, he kōrero.Whāinga: Kia whakahokia e ngā ākonga ngā kōrero i rangona i Akoranga 1.Kia whiwhi: Ngā kōrero whakamārama a ngā ākonga mō ngā kaiwaiata.Te Roa: 10 menetiTe Mahi: Katoa

1. Whakaritea kia whakahokia mai e ētahi ākonga ā rātou kōrero ‘Taku reo makau’ i tuhia i Akoranga 1, ki te karaehe.

2. I a rātou e kōrero ana me whiriwhiri mā ētahi atu ākonga rātou e mihi, kia mōhiotia ai menā i te whakarongo, kāore rānei.

Ngohe 2: Ruia te whetū

Mahi: He whakarongo.Whāinga: Kia mau i nga ākonga te ia o te kōrero.Kia whiwhi: Rauemi 2

Pānui 1Te Roa: 15 menetiTe Mahi: Katoa

1. Hōatu te Rauemi 2 ki ngā ākonga.2. Pānuitia te Pānui 1 mō Ruia ki a rātou. Me āta pānui i ia kōwae kōrero.3. I a koe e pānui ana ko te mahi mā ngā ākonga he tohu i te tikanga o ia kōwae kōrero ki te

Rauemi 2.4. Mutu ana tēnei, kōrerotia me ngā ākonga te tikanga o ia kōwae kōrero.

9

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 10: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Pānui 1: Te Whetū o Te Tau 1

Kua riro i a Ruia Aperahama te tohu nui a Te Taura Whiri i te reo Māori, arā ko ia Te Whetū o Te Tau mō 2008. Kātahi anō te tohu nei ka riro i te tāne. He tohu ka whakawhiwhia ia tau ki tētahi tangata kaha nei tana whakaora i te reo. I whakaingoatia a Hareruia ‘Ruia’ Aperahama o te iwi Mōrehu, Ngāti Kurī me Te Aupōuri mō ana whakatairangatanga i te reo ki te ao katoa.

I whakawhiwhia ia ki te tohu mō Te Whetū o Te Tau i te pō nui o Matariki i Te Papa Tongarewa i te 27 o Pipiri kua pahemo ake nei. “I tēnei tau i tahuri ai ō mātou whakaaro ki ngā pou o tō tātou ao waiata e hiki nei te wairua o te iwi, e whakatakahia nei te waewae,” hei tā Huhana Rokx. I poipoia a Ruia i te reo Māori i te kāinga, i te Pā o Rātana. He kaitito waiata kua roa e waiata ana. He kaiako, he kaiwhakapāho hoki i runga i te reo irirangi o Wātea i Māngere.

He kaingākau rā ki ngā mahi whakaora reo, ēngari nāna ka aro mai ai te hunga taiohi ki ngā āhuatanga papai ki a rātou-taua momo waiata me ngā tini kaupapa. “I waimarie te ao Māori i a Ruia, heoi anō e whakaaro ana ki ngā huarahi nāna i para,” tā Huhana. “He mea angitu te huihuinga whakanui i Te Whetu o Te Tau mā te kōmihana kia kitea te pakari o te reo Māori i tēnā takiwā, i tēnā takiwā. Nā te reka, nā te pai hoki o ngā waiata reo Māori i whakaputaina e te rangatira nei, i rongo whānuitia ai te reo, pēnei i tana whakamāoritanga i ngā waiata a Bob Marley.”

Nā te Taura Whiri i Te Reo Māori te tohu nei i whakawhiwhi ki a ia. Me mihi tahi ki Te Papa Tongarewa i whai whakaaro nei ki tēnei whakawhiwhinga.

1 2008, Koanga Putanga 21, Te Taura i Te Reo Māori, He Muka 10

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 11: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Rauemi 2

Whakarongo ki te kōrero mō Ruia. Ka pānuitia mai ko ia kōwae kōrero. Ko tāu mahi he tuhi i ētahi kupu ruarua nei hei whakamārama i ia kōwae kōrero.

Listen to the story about Ruia. Each paragaph will be read to you. While listening you are to explain briefly in Māori or English what each paragraph was about.

Kōwae kōrero

Whakamāramatanga

1

2

3

4

11

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 12: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 3: Ruia te kupu

Mahi: He pānui, he whakahoki kupu.Whāinga: Kia mau i ngā ākonga ētahi kupu hou.Kia whiwhi: Rauemi 3Te Roa: 15 menetiTe Mahi: Takitahi

1. Hōatu te Rauemi 3 ki ngā ākonga.2. Ko te mahi mā ngā ākonga he whakahoki i ngā kupu ki ngā āputa i roto i te kōrero mō Ruia.3. Mutu ana tēnei, whakamātautauria atu kia kitea ngā tika, ngā hapa rānei hei whakatika.

12

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 13: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Rauemi 3: Ngā Kupu

whakawhiwhia rātou-taua angituwhakatakahia whakatairangatanga whakawhiwhiawhakaputaina kōmihana Bob Marleywhakaora pahemo whakawhiwhingapoipoia taiohi kaiwhakapāho

Whiriwhirihia te kupu tika mō ngā āputa hei whakaoti i te rerenga kōrero.

Te Whetū o Te Tau

Kua riro i a Ruia Aperahama te tohu nui a Te Taura Whiri i te reo Māori, arā ko ia Te Whetū o Te

Tau mō 2008. Kātahi anō te tohu nei ka riro i te tāne. He tohu ka _______________ ia tau ki tētahi

tangata kaha nei tana _________________ i te reo. I whakaingoatia a Hareruia ‘Ruia’ Aperahama

o te iwi Mōrehu, Ngāti Kurī me Te Aupōuri mō ana _________________ i te reo ki te ao katoa.

I _________________ ia ki te tohu mō Te Whetū o Te Tau i te pō nui o Matariki i Te Papa

Tongarewa i te 27 o Pipiri kua _________________ ake nei. “I tēnei tau i tahuri ai ō mātou

whakaaro ki ngā pou o tō tātou ao waiata e hiki nei te wairua o te iwi, e _________________ nei te

waewae,” hei tā Huhana Rokx. I _________________ a Ruia i te reo Māori i te kāinga, i te Pā o

Rātana. He kaitito waiata kua roa e waiata ana. He kaiako, he _________________ hoki i runga i

te reo irirangi o Wātea i Māngere.

He kaingākau rā ki ngā mahi whakaora reo, ēngari nāna ka aro mai ai te hunga

_________________ ki ngā āhuatanga papai ki a _________________ momo waiata me ngā tini

kaupapa. “I waimarie te ao Māori i a Ruia, heoi anō e whakaaro ana ki ngā huarahi nāna i para,” tā

Huhana. “He mea _________________ te huihuinga whakanui i Te Whetu o Te Tau mā te

_________________ kia kitea te pakari o te reo Māori i tēnā takiwā, i tēnā takiwā. Nā te reka, nā te

pai hoki o ngā waiata reo Māori i _________________ e te rangatira nei, i rongo whānuitia ai te reo,

pēnei i tana whakamāoritanga i ngā waiata a _________________.”

Nā te Taura Whiri i Te Reo Māori te tohu nei i whakawhiwhi ki a ia.

Me mihi tahi ki Te Papa Tongarewa i whai whakaaro nei ki tēnei _________________.

13

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 14: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Tau Mahere Ako 2

Ingoa Mahere Ako TE HAU PUORO

Tau Akoranga 3 o 5

Ingoa Akoranga Ngā reo waiata

Paetau Tau 11

Te whāinga hei whakatutuki 5.3 Communicate about past habits and routines

5.4 describe, compare and contrast people, places, and things

Te wā hei whakatutuki 45 meneti

Ngā rauemi Rauemi 4, 6

Pānui 1

Te raupapa ngohe Te Roa

10

15

20

1. He hokinga mahara

2. Ruia tapahi

3. Aromatawai

Ngā mahi aromatawai Ka noho ko AS90134 ‘Tuhituhi i te reo o tōna ao’ hei tikanga aromatawai e taea e te kaiako te whai kia whakaritea ētahi o ngā mahi nei hei tautoko i ngā mahi aromatawai i te reo Māori o ngā ākonga

14

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 15: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 1: He hokinga mahara

Mahi: He whakarongo, he mahiWhāinga: Kia mau i ngā ākonga te ia o ngā kōrero mō RuiaKia whiwhi: Rauemi 3 (o Akoranga 2), Pānui 1 (mā te kaiako)Te Roa: 10-15 menetiTe Mahi: Katoa

1. Tāruatia ngā kupu 15 nō roto i Rauemi 3 kia nui rawa.2. Whakapirihia ngā kupu ki ngā wāhi katoa o te rūma.3. Ko tā te kaiako he karanga atu i te kupu Pākehā mō te kupu Māori me te tohu ki tētahi/ētahi

ākonga; ko tā taua ākonga he tuhi atu i tōna ringa ki te kupu Māori e rite ana i roto i te rūma4. Me haere tonu tēnei mahi kia pau katoa ngā kupu 15 te tuhi atu.

15

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 16: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 2: Ruia tapahi

Mahi: He whakarongo, pānui, he kōrero kia tūhonohono anō te kōrero mō Ruia.Whāinga: Kia oti i ngā ākonga te kōrero te whakatakoto kia tika.Kia whiwhi: Rauemi 4

Pānui 1 (mā te kaiako)Te roa: 15 menetiTe mahi: Takirōpū

1. Tāruatia te Rauemi 4, tapatapahia hoki.2. Pānuitia anō te Pānui 1 ki ngā ākonga.3. Tohatohaina ngā mokamoka kōrero ki ngā ākonga hei pānui mā rātou.4. Ko tā rātou māhi he kimi i ngā kōrero i mua, i muri hoki i ā rātou kia noho honohono ai ngā

kōrero. 5. Ko te mea nui kaua rawa e whakaae kia kōrero Pākehā ngā ākonga. Me kōrero ngā rerenga

kōrero kei a rātou, kia rongo ai ō rātou hoa.

16

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 17: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Rauemi 4:

Te Whetū O Te Tau

Kua riro i a Ruia Aperahama te tohu nui a Te Taura Whiri i te reo

Māori

arā ko ia Te Whetū o Te Tau mō 2008

Kātahi anō te tohu nei ka riro i te tāne

He tohu ka whakawhiwhia ia tau ki tētahi tangata kaha nei tana

whakaora i te reo.

I whakaingoatia a Hareruia ‘Ruia’ Aperahama o te iwi Mōrehu

Ngāti Kurī me Te Aupōuri mō ana whakatairangatanga i te reo ki te

ao katoa

17

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 18: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

I whakawhiwhia ia ki te tohu mō Te Whetū o te Tau i te pō nui o

Matariki i

Te Papa Tongarewa i te 27 o Pipiri kua pahemo ake nei

“I tēnei tau i tahuri ai ō mātou whakaaro ki ngā pou o tō tātou ao

waiata e hiki nei te wairua o te iwi

e whakatakahia nei te waewae”

hei tā Huhana Rokx

I poipoia a Ruia i te reo Māori i te kāinga

I te Pā o Rātana

He kaitito waiata kua roa e waiata ana

18

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 19: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

He kaiako

he kaiwhakapāho hoki i runga i te reo irirangi o Wātea i Māngere.

He kaingākau rā ki ngā mahi whakaora reo

ēngari nāna ka aro mai ki te hunga taiohi ki ngā āhuatanga papai

ki a rātou-taua momo waiata me ngā tini kaupapa

“I waimarie te ao Māori i a Ruia,

heoi anō e whakaaro ana ki ngā huarahi nāna i para”

tā Huhana “he mea angitu te huihuinga whakanui i Te Whetu o Te

Tau

19

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 20: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

mā te kōmihana kia kitea te pakari o te reo Māori i tēnā takiwā

i tēnā takiwā

Nā te reka, nā te pai hoki o ngā waiata reo Māori i whakaputaina e te

rangatira nei

I rongo whānuitia ai te reo

pēnei i tana whakamāoritanga i ngā waiata a Bob Marley”

Nā te Taura Whiri i Te Reo Māori te tohu nei i whakawhiwhi ki a ia.

Me mihi tahi ki Te Papa Tongarewa i whai whakaaro nei ki tēnei

whakawhiwhinga.

20

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 21: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 3: Aromatawai

Mahi: He whakamōhio atu ki ngā ākonga ngā tikanga mō te aromatawai hei mahi mā rātou.Whāinga: Kia mau i a rātou te tikanga o ngā mahi aromatawai.Kia whiwhi: Rauemi 6Te roa: 20 menetiTe mahi: Takitahi

1. Hōatu te Rauemi 6 ki ngā ākonga. Whakamāramatia hoki te tikanga o ngā mahi aromatawai.

2. Me whakatau i tēnei akomanga ngā kaiwaiata ka kōrerotia e ia ākonga kia taea e rātou te rangahau kōrero i te kāinga.

3. Ka mahi anō i tēnei mahi i Akoranga 4, 5 hoki kia whai wāhi ngā ākonga ki te whakaoti i te mahi aromatawai.

21

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 22: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Tau Mahere Ako 2

Ingoa Mahere Ako TE HAU PUORO

Tau Akoranga 4, 5 o 5

Ingoa Akoranga Te Koioranga

Paetau Tau 11

Te whāinga hei whakatutuki 5.3 Communicate about past habits and routines

5.4 describe, compare and contrast people, places, and things

Te wā hei whakatutuki 45 meneti

Ngā rauemi Pānui 1

Rauemi 5, 6

Te raupapa ngohe Te Roa

10

35

1. He kimi kupu

2. Koioranga

Ngā mahi aromatawai Ka noho ko AS90134 ‘Tuhituhi i te reo o tōna ao’ hei tikanga aromatawai e taea e te kaiako te whai kia whakaritea ētahi o ngā mahi nei hei tautoko i ngā mahi aromatawai i te reo Māori o ngā ākonga

22

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 23: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 1: He kimi kupu

Mahi: He pānui whatakupu (word finder) kia kitea ngā kupu nō roto i te kōrero mō Ruia. Whāinga: Kia mau i ngā ākonga te/ngā kupu hou Kia whiwhi: Rauemi 5, Pānui 1 (mā te kaiako)Te Roa: 10 menetiTe Mahi: Katoa

1. Hōatu te Rauemi 5 ki ngā ākonga.2. Ko tā rātou mahi he kimi i ngā kupu nō roto i te kōrero mō Ruia i roto i te Whatakupu (Word

Finder)3. Whakamātautauria atu.

23

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 24: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Rauemi 5:

Kimihia ngā kupu nō roto i te kōrero mō Ruia i roto i te Whatakupu (Find the following words from the story Ruia in the Word Finder below.)

whiwhia rātou-taua angituwhakatakahia whakatairangatanga whakawhiwhiawhakaputaina kōmihana Bob Marleywhakaora pahemo whakawhiwhingapoipoia taiohi kaiwhakapāho

B K W R Q D M G Q S O X W H U O V C U WG A D A W I C M A K O M I H A N A M H PZ J X T R H Y U N F A C A R W N W A X AG Z M O G X A N R K D E T P G H K O R WF P S U T U G K A V Y S R I V A R B A HW E H T M S Z D A V D X T K O X Z I B AH E R A N X L U T P H U S R Y N O B Q KA T P U R V X E N W U I A A F P U L C AK T A A M Y Y E L W Q T G Q I X Y C W WA M E I M C W H A A V W A O I F X N Z HT I Q T O V O P R Z A O P I P G E M F IA G I S L H V A V H D V I Z N R Q E P WK E A I H W I H W A K A H W E A X V X HA S K P R K D E G R I T W H I W H I A IH W P C P A X M K I B F Q A X H E M L NI J H G C R V O T B Z A T H U P X W F GA A H T I O R O L Y E L R A M B O B U AF V V W V O H A P A K A H W I A K S D ZF A G N A T A G N A R I A T A K A H W PI P W O R N K L P J L I R G Y O C D M W

24

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 25: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngā Whakautu mō te Kaiako:

B K W R Q D M G Q S O X W H U O V C U WG A D A W I C M A K O M I H A N A M H PZ J X T R H Y U N F A C A R W N W A X AG Z M O G X A N R K D E T P G H K O R WF P S U T U G K A V Y S R I V A R B A HW E H T M S Z D A V D X T K O X Z I B AH E R A N X L U T P H U S R Y N O B Q KA T P U R V X E N W U I A A F P U L C AK T A A M Y Y E L W Q T G Q I X Y C W WA M E I M C W H A A V W A O I F X N Z HT I Q T O V O P R Z A O P I P G E M F IA G I S L H V A V H D V I Z N R Q E P WK E A I H W I H W A K A H W E A X V X HA S K P R K D E G R I T W H I W H I A IH W P C P A X M K I B F Q A X H E M L NI J H G C R V O T B Z A T H U P X W F GA A H T I O R O L Y E L R A M B O B U AF V V W V O H A P A K A H W I A K S D ZF A G N A T A G N A R I A T A K A H W PI P W O R N K L P J L I R G Y O C D M W

25

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 26: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Ngohe 2: Koioranga

Mahi: He tuhituhi kōrero hei koioranga mō tētahi kaiwaiata e manakonuitia ana e koe.Whāinga: Kia tuhia e ngā ākonga he kōreroKia whiwhi: Rauemi 6 Te Mahi: Takitahi

1. Hōatu te Rauemi 5 ki ngā ākonga.2. Tiakina kia oti ngā mahi nei Akoranga 4, 5 hoki.3. Ka whai wāhi hoki ki te tuku i ngā ākonga ki te whare pukapuka ki te rangahau kōrero mō tō

rātou kaiwaiata.

26

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education

Page 27: NAME: Te Aotaihi Kutia-Ngata€¦  · Web viewReo Māori vocab, word puzzles, phrases, mihi, rūmaki ki te reo Māori. Tikanga Māori Integration Model. Whakawhanaunga, manaakitanga

Te Hiringa i te Mahara

Rauemi 6

Whāinga: Kia taea e te ākonga te tuhituhi kōrero hei koioranga mō tētahi kaiwaiata e manakonuitia ana e ia.

Tā te kaiako:1. Kia tuhia e ngā ākonga he koioranga mō tētahi kaiwaiata.

Students are required to write a biography about their favourite musician.

2. Ka noho ko AS90134 ‘Tuhituhi i te reo o tōna ao’ hei tikanga aromatawai e taea e te kaiako te whai kia whakaritea ētahi o ngā mahi nei hei tautoko i ngā mahi aromatawai i te reo Māori o ngā ākonga. This activity can be used to support assessment for AS90134 ‘Tuhituhi i te reo o tōna ao’.

Tā te ākonga:1. Taku reo makau - My favourite musician

Whiriwhiria tētahi kaiwaiata, kaiwhakatangi puoro rānei hei kaupapa tuhituhi māu e kīa nei ‘Taku reo makau’. Select a favourite musician to write about as ‘My favourite musician’.

Rangahau Kimihia he kōrero mōna, ōna wāhi noho, tōna whānau, āna momo waiata/puoro, āna tikanga waiata/puoro, me tētahi o āna waiata.

ResearchFind information on this particular musician, origins, family, music genre, musical habits, routines, idiosyncrises, and a piece of their music.

WhakawhāitiHe tuhinga te kōrero nei. He pai anō kia whai whakaahua engari ko te tikanga he tuhinga mō tētahi kaiwaiata. Kia kaua e iti iho i te 500 kupu. Me tuhi ā-rorohiko mai, katoa i te reo Māori.

PreparationThis is a written assignment. Pictures and images may be added but writing is the main purpose. No less than 500 words are required. It must be a word processed document and must all be in Māori.

27

A project managed by Gardiner and Parata Limited for the Ministry of Education