NARCOLEPSIE EN GEDRAGDr. H.A. Droogleever Fortuyn, psychiater

Inhoud• Verhouding tussen narcolepsie patienten en psychiaters• Wat is narcolepsie?• Onderzoek• Eetgedrag en emotioneel gedrag• Hypnagoge hallucinaties en dromen• Oerbewustzijn• Behandeling nachtmerries

Psychiatrische diagnoses in jaar voorafgaand aan diagnose narcolepsie• 36 % kreeg ‘psychiatrische diagnose’• Neurotisch• Depressie• Persoonlijkheidsstoornis• Psychose

• Kryger 2002

Hypocretin Deficiency in Human Narcolepsy

Aug 2005 (4)

Narcoleptic Control

f; fornix1 cm 1 cm

Lateral hypothalamicbrain tissueCerebrospinal fluid

0

200

400

600

Control(n=15)

NeurologicalControls

(n=19)

Narcolepsy(n=38)

(pg/mL)

Adapted from Nishino et al. Ann Neurol 2001;50:381; Peyron et al. Nat Med 2000;6:991.

Microdialyse amygdalaBlouin (2013)

Hypocretine uitscheiding Amygdala

Onderzoeksgroep• Dr. S. Overeem• Prof. Dr. J.K. Buitelaar• Prof. Dr. W.O. Renier• Dr. G.J. Lammers• G.A. Lappenschaar• Prof. Dr. P.P. Hodiamont

• En vele anderen

Opzet onderzoek• Psychiatrische vragenlijst SCAN 2.1• 60 patienten met narcolepsie• 120 personen uit bevolkingsonderzoek

Promotie 2011

Symptomen en Diagnoses• Let op: niet iedereen zal zich hierin herkennen!

eetgedrag• Vreetbuien met controleverlies 43%• Enorme zin in eten (craving) 67%• Diagnose ‘eetstoornis’: 23%

• Eetgedrag gestuurd vanuit hypothalamus, waar ook hypocretine (orexin) wordt geproduceerd.

Gedrag in situaties• angst menigten, winkels, theater 17%/ 2%• angst te vallen, geen hulp 17%/ 1%• angst uitgaan, alleen reizen 13%/ 2%• Angst alleen thuis zijn 10%/ 1%

• geeft hinder in dagelijkse bezigh. 28%/ 0%

• Agorafobie: 1%/0%

ANGST VOOR DIEREN, INSECTEN

Vermijdingsgedrag • Hoogtevrees (trappen, bruggen) 48%/6%• angst voor dieren (insecten, ratten) 22%/8%• angst voor water (zwembad, meer, zee) 13%/ 3% • angst voor tunnels en kleine ruimtes 15%/ 4%• angst voor ziekenhuis, tandarts, inject. 15%/3%

• Hinder in dagelijkse activiteiten 13%/2%

• Specifieke fobie: 1%/0%

Paniek gedrag

• Angst gek te worden 28%/ 5%• Angst dood te gaan 23%/ 3%• Paniekaanvallen 22%/ 6%

• Hinder dagelijkse bezigheden: 27%/ 4%

• Paniekstoornis zonder agorafobie: 2%/ 1%

Sociaal gedrag• Liever niet naar verjaardagen en feestjes, vermijding van sociale

contacten• Spreken met vreemden (publiek) 30%/ 1%• Spreken met kleine groep bekenden 10%/1%• Eten en drinken in openbare gelegenh. 8%/ 2%

• Geeft hinder in dagelijkse bezigheden: 28%/ 1%

• 20% van de patienten: sociale fobie

Somber gedrag• sombere stemming 30%/8%• huilerig 25%/3%• nergens zin in hebben 27%/3%• overdreven schuldgevoel 22%/2%• minder zelfvertrouwen 20%/3%

• Hinder bij dagelijkse bezigheden: 33%/7%• Diagnose depressie: 7%/ 3% (n.s.): niet vaker• Diagnose bipolair I 7%/ 0% (n.s.) niet vaker

Hypnagoge hallucinaties gedrag• Hallucinaties zijn zichtbaar (visueel), hoorbaar (auditief) en

voelbaar (haptisch)• Hoe dichterbij hoe enger. Binnendringers op 80 cm ervaren,

uittreden en zichzelf zien op 2 meter, vliegen vaak buiten de kamer. Vliegen vaak plezierig.

• Lichamelijk contact (wurgen, druk op de borst, steken) meest beangstigend, • Cheyne 2004

Onderzoek: hallucinaties• Resultaten

• JA, hallucinaties narcolepsie verschillen van schizofrenie.• Multi- modaal bij narcolepsie• Meer stemmen horen (in combinatie met wanen) bij schizofrenie

Hallucinatie en droom in geheugen• Overdag ook angst voor insecten, water, hoogtes e.d.• Soms moeilijk te onderscheiden: gebeurd of niet

gebeurd? (Wamsley, Donjacour en Stickgold 2013) bron van herinnering niet goed te achterhalen.

• Hallucinaties doen denken aan psychose• ‘Ik ben toch niet gek?’

Extra eigenschappen• Paranormaal• Contact met ‘Oerbewustzijn’• Uittredingen vgl. Bijna Dood Ervaringen• Primitieve culturen: ziel als ‘mannetje’

• Celebes: bij vrees ziel kwijt te raken vishaken om neus en mond• Bij gapen knippen Hindoes met de vingers, dan kan ziel lichaam

niet verlaten

Extra eigenschappen• Bororo’s: tijdens dromen maakt uitgetreden ziel echte

gebeurtenissen mee die even reëel zijn als de gebeurtenissen overdag.• The golden bough, Frazer, 1922

• Venster op het collectieve onbewuste• B.v. Vannachtfilm op Net 5 ‘the invisible’ : Nick verlaat na een

vechtpartij zijn lichaam en komt terecht in een schemerwereld..(micro gids)

voordeel• Waarschijnlijk minder verslavingsgevoelig

Behandeling nachtmerries• Imaginatie en Rescripting Therapy (IRT)

• 1. Normalisatie: starten nachtmerrie dagboek• 2. Preparatie: leren ontspannen• 3. Rescripting: alternatief scenario bedenken en opschrijven. 6-8 x

per dag inbeelden oefenen• 4. Imaginatie: inbeelden alternatieve droom, registreren, 1 -2

nachtmerries tegelijk, bij angst ontspannen• Annette van Schagen 2012 Nachtmerries en werkboek• Spoormaker, Lancée.

Conclusie• Nadelen: stemming, angsten, vermoeid• Voordelen: venster op (collectief) onderbewuste, ws

minder snel verslaafd.

Levens perspectief• Kinderen wat meer in zichzelf gekeerd, hallucinaties,

kunnen wat gedrukt zijn, sociale angst en woedebuien• Adolescenten: buitenschoolse activiteiten minder, blijven

soms onder eigen niveau• Volwassenen: meer relatieproblemen, werk soms beter

dan vrije tijdsbesteding, ongelukken• Oude dag: betere kwaliteit van leven, minder depressief

Bijna Dood Ervaring (BDI)• Begin

• Gevoel crisis• Gevoelens van vrede• Een geluid (gezoem)• Donkere tunnel, licht

• Tot • Buiten het lichaam• Ontmoeting met anderen / een lichtwezen• Levensschouw, bereiken van een grens

• Einde• terugkeer

Vermoeidheid• 63% ernstig vermoeid

• Kwaliteit van leven minder• Depressieviteit meer• Relatief onafhankelijk van slaperigheid

Gevoeligheid voor beloning en straf• Alarmsysteem werkt minder goed: vermijden straf minder