Nastanak i nestajanje šuma26/11/2004

Prema fosilnim ostatcima prvi oblik zivota u obliku bakterija pojavio se pre 3,5 biliona godina. Pojavio se u okeanima pošto je površina zemlje pocela da se hladi, stabilizuje i dobija oblik a oblaci poceli da stvaraju ogromnu kolicinu padavina pa su pocela da se stvaraju mora. U Pre Kambrionskom periodu, atmosvera je bila sasvim drugacija od danasnje a koono ne zasticeno od sunca.

Prve biljke na nasoj planeti bile su plavo zelene alge, koje su se pojavile i zivele u okeanima pre 3,4 biliona godina, gde su bile zasticene od stetne visoke sunceve radijacije. U vodi su one mogle da se razvijaju i vrse fotosintezu. Prve prave alge pojavile su se bilion godina kasnije.

Pre nekih 470 miliona godina, zemlja je izgledala bezivotno, negostoljubivo i sprzeno, tada nije bilo ni biljaka ni zivotinja na kopnu.

Zivotinje su prve naselile kopno ali su biljke bile te koje su im pripremile put na kopno. Obavljajuci fotosintezu povecale su procenat kiseonika u atmosveri a smanjile procenat ugljendioksida, snaznog gasa koji stvara efekat zelene baste.

Prva kopnene biljke pojavile su se pre 460 miliona godina i bile su to alge. Da bi se kretale iz mora ka kopnu, morale su da se adaptiraju kako bi mogle da rastu, obezbede transport vode i hranjivih materija kroz njihov sistem, da se zastite od isušivanja, sunca i temperaturnih razlika.Da ovo prilagodjavanje nije bilo toliko slozeno pojavile bi se dosta ranije.

Bilo je potrebno narednih 90 miliona godina da se pojavi drvece i da prve sume pocnu da prekrivaju tlo. Danas je tesko i zamisliti da su zivotinje koje su osvojile tle znatno pre biljaka mogle da postoje pre biljaka i da se nisu razvijale makar u isto vrme na tlu.

Koliko je poznato, prvo drvo je bilo Arheopteris, veoma slicno danasnjoj jelki. Vrlo je brzo pokrlo veliki deo zemljine povrsine, formiralo je prve šume i bilo je dominantno gde god su se biljke odomacile. Razvoj prvih šuma dalo je snazan zamah daljoj evoluciji tj. omogucilo je razvoj novih biljnih vrsta a sto je bila snaznija evolucija biljaka potsticala je evoluciju vecih i sve razlicitijih kopnenih zivotinja ukljucujuci i mamute.

Današnje drvece

Prema pracenju W.R.I (World Resourses Institute), danas postoji priblizno 100.000 poznatih vrsta drveca. 8000 vrsta je ugrozeno a 976 vrsta je u stanju odumiranja.

Drvece je vazno za svetsko zdavlje na svim nivoima. Ono je pre svega esencijalno vazno za zdravlje celokupnog ekosistema i njegovo funkcionisanje. Jedna od mnogih kljucnih uloga šuma je reugulisanje klime, kruzenje i distribucija hranjivih materija. Drvece cisti vazduh i obezbedjuje kiseonik, pomaze da zemljiste zadrzi vlagu, stiti zivotinje i druge biljke od isusivanja i pruza im staniste.

Za ljude sume su vazne u ekonomskom pogledu jer prema nekim procenama sume obezbedjuju 4 triliona dolara godisnje u robi i uslugama.

Sume danas pokrivaju 3,9 biliona hektara, što je svega 29,6% kopna. Samo 1/5 šuma je ostala na velikim, kontinuiranim površinama, kao relativno netaknute šume. Nazivaju se granicne šume a najvece u Rusiji.

Pre nego sto optuzimo covekovu pohlepu sa nestajanje šuma treba istaknuti jedan vazan princip u ekologiji. Sve vrste flore i faune zavise jedne od drugih. Da bi se neke vrste razvile druge trebaju da nestanu. Primer bi mogli da budu dinosaurusi koji su nestali pre nekih 65 miliona godina zajedno sa 70% drugih vrsta koje su tada zivele na zemlji, sto je napravilo mesta za evoluciju novih vrsta. Covek je dosao na kraju tog novog evolucijskog lanca. Preterano pojednostavljeno ali tehnicki moguce, mozda se ljudska vrsta ne bi pojavila da dinosaurusi nisu iscezli.

Tako se postavlja pitanje da li bi ljudi bili u stanju da napreduju i šire se kao vrsta da su šume nastavile da dominiraju zemljom?

Ljudska populacija je rasla nesrazmerno u odnosu na bilo koju drugu vrstu u zemljinoj 4,5 biliona staroj

istoriji. U skladu sa porastom ljudske populacije rasla je i potreba za potrosnjom prirodnih resurasa, narocito posle industrijske revolucije, od pocetka koje do sad je ljudska populacija porasla za vise od 5 biliona ljudi. Ljudi su krcili sume zbog svojih potreba, da bi izgradili gradove, za poljoprivredu, industrijsku proizvodnju. Izmedju 1990-te i 2000-te godine oko 2% ukupne povrsine šuma, koja je pokrivala 10 miliona hektara je poseceno i nije obnovljeno.

U razvijenim zemljama, posecene šume se nadohnadjuju sadnjim novih, ali i ova intervencija nije dovoljna da nadohnadi gubitak starijeg drveca.

Resenje ovog problema bi moglo lezati u stabilizaciji rasta ljudske populacije i pametnom koriscenju šuma, gde bi se posecena stabla zamenjivala sadnjom novih.

ZA EKOLOŠKU SAMOSVEST

- Budućnost je onakva kakvom je pravimo -Nova rekonceptualizaciju čoveka i sveta

Industrijski način proizvodnje, tehnički progres, nove tehnologije te postindustrijski ciklus razvoja, u najrazvijenijim zemljama evropskog i američkog zapada, - doneo je znatan i neslućen prosperitet na planu opšteg razvoja čovečanstva, ali je u isto vreme prouzrokovao niz složenih procesa, negativnih promena prirodne sredine, koje ugrožavaju ili čak destruiraju život na Planeti Zemlji. Stanje je takvo da upućuje na uzbunu i pozornost od strane sveta nauke, u oblastima prirodnih i društvenih istraživanja, a i sveta politike. Nauka je bila jedinstvena u konstantaciji da je nastupilo stanje opasne i ozbiljne, zabrinjavajuće ekološke krize. To je vreme od 70-tih godina našeg veka pa zaključno sa našim vremenom.

Ekološka kriza se tokom praćenja razvoja ekološke misli, pa i od nastanka ekologije kao samostalne naučne discipline, do danas, ispoljavala u svojim raznolikim oblicima, modalitetima. Tako se ekološka kriza objektivno pojavljuje paralelno sa nastankom i razvojem ljudske civilizacije - u jednom obliku: zagađenja prirodne sredine. Naravno, to zagađenje prirodne sredine je bivalo srazmerno stepenu ukupnog razvoja ljudske civilizacije. Stoga je taj prvi oblik ekološke krize objektivno prisutan, sa manje-više neznatnim stepenom, tokom čitave istorije jedne (naše) civilizacije, i on se proteže sa različitim intenzitetom faktički sve do polovine XX veka. Ovaj oblik ekološke krize je po svom karakteru takav da omogućuje prirodnoj sredini moć samoreprodukcije, i njenu samobitnost. Teži oblik ekološke krize ispoljava se u modalitetu ugroženosti prirodne sredine. Ovaj oblik ekološke krize iskazuje nemoć prirode da sama izvrši procese samoreprodukcije te se imperativno pretpostavlja intervencija čoveka da se uspostavi ravnoteža prirodne sredine. Mada je uputnije da uloga čoveka bude preventivna, - tj. da čovek spreči, - da ne dođe do ugrožavanja prirodne sredine. Najzad, najzaoštrniji oblik ekološke krize je destrukcija. Ovaj oblik ekološke krize izražava stanje propadanja prirodne sredine, u kojem su neki njeni delovi potpuno uništeni, i ne mogu se obnoviti, a da se neki delovi uz kvalifikovanu pomoć i napor čoveka, i same prirode, mogu obnoviti. Taj stadijum ekološke krize zabrinjava našu današnju civilizaciju i izraz je (ne)moći čoveka da "ruši delo i rad prirode koji je omogućio da se on pojavi na ovoj planeti".

Savremeni rat i moderno naoružanje se uzimaju kao najveće zlo za ljudsku i prirodnu sredinu, jer uzrokuju zastrašujuće oblike destrukcije - te su neuporedivo najveća opasnost i pretnja za opstanak i ljudske vrste i prirode.

Posledice lokalnih ratova u savremenom svetu, uključujući i ratno okruženje i sukobe u nas, na prostoru prethodne Jugoslavije, to nesumljivo potvrđuje zagađenost i destrukciju: tla, voda, vazduha. Stepen ugroženosti ljudske i prirodne sredine su takvi da bi država morala što hitnije da preduzima mere barem ublažavanja propadanja i ljudske vrste i prirode. Savremeni naš građanin mora formirati ekološku svest i ekološku kulturu u procesu rekonceptualizacije sveta.

Ekološki problemi su brojni i objektivno teški za rešavanje. Odgovornost za to pada na čoveka, koji s obzirom na njegovu veliku naučnu i tehničku moć i ekološku svest, - može prirodu zaštititi, razoriti ili je dalje "stvarati" u stanju dinamičke ravnoteže. Naravno, to zavisi od karaktera usmerenosti i nove skale vrednosti, - u procesima industrijalizma, postindustrijalizma, urbanizacije i adekvatno projektovanje novih tehnologija. Jer, zaštita prirodne, životne sredine, ako se hoće prosperitet i sadašnjih i budućih generacija, mora postati organski deo ukupne projekcije razvoja. Naime, čovek sa tehničkim, tehnološkim rešenjima može razrešiti veliki broj ekoloških problema u zajednici sa ulogom drugih naučnih oblasti poput: ekonomskih, etičkih, političkih i dr.

Jedan od ekoloških problema je zagađivanje i delom ugrožavanje zemljišta (tla) i brojnih prirodnih resursa. Modernizacija u poljoprivredi ne bi smela da upropašćuje zemljište i smanjuje njegovu plodnost. Pogotovu kada se zna da se danas obrađuje svega 10% kopnene zemljine površine. Istraživanja i statistički podaci upozoravaju na alarmantnost ugroženosti prirodne sredine, zemljišta napose. Tako, oko jedne trećine zemljišnih oblasti na Zemlji (pustinje, popločani gradovi) održava malu biološku aktivnost, jedna trećina su šume i savane, a jedna trećina usevi i pašnjaci. Pašnjačke oblasti sveta se smanjuju od sredine sedamdesetih godina kako ih preterana ispaša pretvara u pustinju; čak i udeo obradivih zemljišta opada zbog degradacije ili korišćenja u nepoljoprivredne svrhe (putevi, gradovi, aerodromi itd). Najvažnije od svega je činjenica da su tropske šume sečene brže nego ikada. Procenjeno je da je 1980. godine godišnja stopa uništavanja šuma u tropima oko 11.4 miliona hektara; a jedna procena koja mnogo više uznemiruje (a možda je nerealno visoka) podiže ukupan broj na 20.4 miliona hektara tropskih šuma godišnje - što je jednako veličini Paname. Nestajanje tropskih šuma (posebno u Latinskoj Americi, koja sadrži 60% tropskih šuma u svetu) brine ekologe, iz nekoliko razloga. Prvi je uništavanje načina života mnogih nedužnih plemena. Takođe je tačno i to da ove šume sadrže daleko najveće svetske zalihe biljnih i životinjskih vrsta (sama Panama ima isto toliko biljnih vrsta kao cela Evropa), i da bi uništavanje ovog fantastičnog skupa zadalo težak udarac stalnoj potrebi ljudske vrste da održi obnavljanje (i poboljšanje) useva otpornih na štetočine, a produktivnih. Pritisak stanovništva koji vodi ka uništavanju šuma bi tako ograničio sposobnost globalne poljoprivrede da se obnavlja - i da snadbeva dodatne milijarde potrošača. To bi takođe bio udarac plodnosti i divoti samog života. A sve se to dešava tako brzo. Prema jednom apelu koji je u julu 1991. godine latinoameričkim predsednicima poslao Gabrijel Garsija Markes i ostali ugledni potpisnici, do 2000. godine tri četvtine američkih tropskih šuma može biti oboreno, a 50% njihovih vrsta biljaka i životinja zauvek izgubljeno. Ono što je Priroda stvorila tokom miliona godina biće od nas uništeno za malo više od 40 godina." (P. Kennedy).

Voda je kao što se zna značajan ili nezamenljiv prirodni resurs za održavanje života na zemlji, zato se ona mora sačuvati u zdravim prirodnim uslovima. Ukupne količine vode na zemlji, izraženo statistički, pokrivaju 97% morskom vodom, 0.58% u zemljinoj kori, 0.02% jezera i reke, te 0.001% u atmosferi. Preostali deo od 2.01% pokriva polarni led.

Međutim dobrim delom "prljavi", poljoprivredni i industrijski razvoj takođe pogađa kvantitet i kvalitet vodenih zaliha Zemlje. Još jednom je glavni uzrok povećanje stanovništva u svetu tokom ovog veka od 1.6 milijardi na više od 5 milijardi, čija je posledica rast potražnje za vodom. U bukvalno svakom velegradu sveta u razvoju, kombinacija prenaseljenosti, nesmotrenog koraka u industrijalizaciji, i skoro potpuni nedostatak kanalizacije i postrojenja za prečišćavanje, uništila je ono što su nekad bile čiste vode. Porast svetskog stanovništva je takođe ohrabrio masovno ulaganje u navodnjavanje. Svake godine, ogromne količine vode, - procenjene kao 6 puta većeg protoka vode Misisipija, - vadi se iz zemaljskih reka, potoka i podzemnih rezervoara da bi se navodnjavali usevi. Vremenom, ovo vodi do natopljenih i zaslanjenih zemljišta, sve oskudnijih i zagađenih podzemnih rezervoara, jezera i unutrašnjih mora koja se smanjuju, kao i do uništavanja divljih životinja i ribljih boravišta. (P. Kennedy).

Zagađivanje vazduha je takođe jedan od ozbiljno prisutnih narastajućih ekoloških problema koji pokazuju iz decenije u deceniju, parametre povećanog zagađivanja i ugrožavanja prirodne sredine, osobito po čoveka. Opširnije o tome P. Kennedy upozorava:

"Dim koji se vije nad današnjim kineskim gradovima i loše zdravlje radne snage slični su uslovima u Mančesteru sredinom XIX veka. Nedavno, 1952. godine, ozloglašeni londonski smog je oduzeo 4000 života i ostavio desetina hiljada bolesnih - da bi konačno bio donesen britanski Zakon o čistom vazduhu dve godine kasnije; napori razvijenih država da kontrolišu izduvne gasove iz automobila su još skorijeg datuma. Čak i danas, čitavih 150 miliona ljudi u SAD dišu vazduh koji Agencija za zaštitu prirodne sredine smatra nezdravim. Javne građevine, od spomenika Građanskog rata u SAD do Akropolja, stalno su nagrizane. Zagađivači kao kisela kiša prenose se vetrom iz Britanije i Nemačke u Skandinaviju, ili sa Srednjeg zapada SAD u Kanadu, gde je desetine hiljada jezera zakiseljeno. Istovremeno, naučnici su takođe zabrinuti da je ozonski sloj, koji štiti zemlju i njene stanovnike od štetnog sunčevog zračenja, ozbiljno istrošen isparenjima hemikalija kao što je hloro-floro-ugljenik. Što je šira ozonska rupa, bilo da je iznad Antartika ili Nove Engleske, ljudska bića su ranjivija, kažu, prema raku kože", itd.

Van sumnje je da dolazi do ugrožavanja vitalnih atmosferskih gasova sa kojima je zemlja obmotana, i koji omogućuju život, jer veštačke hemikalije permanentno truju danas atmosferu, jer je evidentno i enormno povećanje ugljen-monoksida godišnje, te koncentracija atmosferskog ugljen-dioksida, koji krajem ovog veka prema predviđanjima futurologa, ekologa i dr., će iznositi oko 350 milionitih delova te metana i dr., upućuje na zaključak - da nam je biosfera ugrožena.

U razaranje prirodne, životne sredine bez sumlje se ubraja i demografska eksplozija stanovništva, jer se ljudsko stanovništvo sada udvostručuje svakih 30 godina. Statistika koju vode stručnjaci UN pokazuje da je ljudsko stanovništvo pre 8000 godina bilo 5 miliona, 1850. godine jednu milijardu, 1970. godine 3.7 milijardi, a prognoze predviđaju da će 2000. godine brojati oko 6 milijardi, te 2025. godine oko 8.5 milijardi. Neki proračuni koje vode stručnjaci Svetske Banke došli su do standarda da se svetsko stanovništvo može stabilizovati na 10 ili 11 milijardi ljudi u drugoj polovini XXI veka.

Tako enormno povećanje stanovništva na Zemlji najpre povećava gustinu naseljenosti stanovništva, koja po svojoj prirodi više zagađuje u celini prirodnu, životnu sredinu; drugo, tako veliki porast stanovništva prirodno vrši u velikim razmerama pritisak na povećanje poljoprivredne proizvodnje za neuporedivo većom proizvodnjom životnih namirnica, te izgradnje stanova, škola, bolnica i osposobljenost raznovrsnih kadrova koji će se starati o tom stanovništvu i dr.

Predhodno je pitanje da li tako visok eksponencijalni rast stanovništva može opskrbiti današnji napredak tehnike i proizvodnje, te obim rezervi prirodnih resursa (povećanje potreba za žitaricama najmanje 200 puta, za vodom, iscrpljenost sirovina).

Milioni stanovnika umire od gladi, u raznim delovima sveta, na desetine miliona samo u zemljama EU je nezaposlenih itd.

Razrešenje demografske ekspanzije je, generalno uzev, u smanjenju populacionog priraštaja, tj. u kontroli reprodukcije čoveka.

Ekološki problemi koje analiziramo su najveći izazovi koje već konfrontiraju naše društvo i zahtevaju globalnu planetarnu novu alternativu civilizacije, - a to dalje znači, moramo se opredeliti za ideje koje će izraziti rekonceptualizaciju sveta i koje će objektivno biti efektivni uzročnici novih promena. Tu se kao najbitniji izvor promena nameće i vidi u tehnologiji, jer ona objektivno stvara nove mogućnosti usavršavanja prirode i transformisanja resursa, nezavisno od tipa i razvijenosti društva ponaosob. Takav pristup pretpostavlja napuštanje stihijnosti u razvoju. Moraju se stvarati nove institucije za ekološke probleme koje bi permanentno radile na programskim alternativama, i naravno, nužno je organizovano izdvajati finansijska sredstva u okviru svakog društva ponaosob, za zaštitu i očuvanje prirodne, životne sredine. Poznato je da u poslednjoj deceniji našeg veka većina zemalja izdvaja ta sredstva u iznosu od 0.5% - do 2.5% nacionalnog bruto proizvoda.

Ekološki problemi savremenog čoveka su toliko obimni i intenzivni da prevazilaze moć efektivne intervencije bilo koje pojedinačne zemlje, organizacije, struke, nauke i discipline. Samo zajednički saznajno-praktični napori svih zemalja, mogu da ublaže zastrašujuće posledice ekološke katastrofe. Taj projekat pripada nacrtu jednog drugačijeg shvatanja sveta, društva, politike, ekonomije, privrede, industrije, kulture i naravno socijalne etike. Čovečanstvo mora da angažuje sve saznajne resurse naše civilizacije, kako bi pokrenulo globalnu borbu protiv posledica koje je samo proizvelo. Taj proces ekološkog senzibilizovanja ljudi mora da bude permanentan, i dugoročan, mora da se odvija na svim nivoima podjednako, kako na globalnom tako i na lokalnom planu. To učenje nove ekološke kulture mora da krene od svetske zajednice, od njenih zakona, načela, principa i konvencija, koje će obavezivati sve zemlje sveta. Dalje, svaka država mora da organizuje specifične institucije, ustanove i organizacije koje će na lokalnom planu da razvijaju ekološku svest, ekološku kulturu, standarde, zakone i norme. To jest, svako civilno društvo mora da razvija poseban vid ekološke samosvesti građana. Tu brigu za prirodu, mogu da preuzmu brojne nevladine organizacije, pacifistički i ekeološki pokreti, poput recimo, Zelenih partija na Zapadu. I na kraju, svaki pojedinac bi morao da razvije privatnu etiku odgovornosti prema prirodi, i sredini u kojoj živi i radi. Danas je sazrela teorijska i politička svest da je pitanje budućnosti čoveka neraskidivo povezano sa pitanjem budućnosti prirode. Ugrožena budućnost prirode i čoveka traži jednu novu etiku solidarnosti sa organskim svetom čiji smo mi neraskidivi deo. U pitanju više nije princip nade, već princip odgovornosti prema prirodi shvaćen kao ljudska samoodgovornost. "Budućnost čovječanstva je prva obaveza čovjekovog kolektivnog ponašanja u doba negativnog ishoda tehničke civilizacije, koja je postala svemoćna. U ovom je sadržana ... i budućnost prirode ... cele biosfere ...Interes čoveka u najsublimiranijem smislu poklapa se s interesom ostalog života koji je njegova svetska domovina". Dostojanstvo čoveka je nemoguće izgraditi bez dostojanstva prirode. To dostojanstvo prirode nam nalaže da konačno prestanemo da svetsku okolinu tretiramo na egoističan, utilitarističko-pragmatičan način

Oвo je html верзија датотеке http://www.endemit.org.yu/grupe/seminar/tekstovi/Jovana%20Cosic.pdf. G o o g l e аутоматски генерише html верзије докумената док ми претражујемо Интернет.Да бисте направили везу ка овој страни или да бисте ову страну сачували као "омиљену", користите следећу адресу: http://www.google.com/search?q=cache:kWhlhPZ7vJoJ:www.endemit.org.yu/grupe/seminar/tekstovi/Jovana%2520Cosic.pdf+nestajanje+biljnih+vrsta&hl=sr&ct=clnk&cd=8&lr=lang_sr

Google није повезан са ауторима ове стране нити је оgговоран за њен саgржај.

Ови тражени појмови су наглашени: nestajanje biljnih vrsta 

Page 11

BIODIVERZITETSažetakNe postoji definitivan podatak o ukupnom broju vrsta živih bića na zemlji. Smatra se daje do sada identifikovano 1.7 miliona vrsta a prema različitim pretpostavkama moglo bise računati da na zemlji ima ukupno između 5 i 30 miliona vrsta organizama. Međutim, raznovrsnost određenih vrsta nije reavnomerno raspoređena širom sveta. Na primer, u Evropi ima 12 vrsta žaba u Velikoj Britaniji samo 2 dok je na čitavojplaneti prisutno više od 3500 vrsta žaba. Raznovrsnost organizama je rezultat četiri milijarde godina stare evolucije. Još uvek su nedovoljno poznati tropski i marinskiekosistemi u kojima je 50% biodiverziteta planete.Tokom XX veka ubrzano je izumiranje organskih vrsta što je dovelo do smanjenje

genetičkog diverziteta i osiromašenja genofonda planete Zemlje. Pored toga, nestajanje davno selekcionisanih sorti i rasa kulturnih biljaka i domaćih životinja uslovilo je takođe smanjenje genetičkog diverziteta. BIODIVERSITY Summary There is now the exact data on all living creatures on Earth. So far scientists identified 1,7 billion species, but estimations range from 5 to 30 billion. However, biological diversity is not equally distributed. For instance, there are 12 frog species in Europe, only 2 species in Great Britain and 3500 species in the rest ofthe world. Diversity of species is the result of 4, 000.000.000 years long process ofevolution. Tropical and marine ecosystems own 50% of the world species diversity, but they are still not definitely researched. During the XX-th century extinction of species increased which led to elevation ofgenetic resources of Earth. Besides, intensive domestification of species also contributed fall of Earth genetic resources. Jovana ĆosićEkološko društvo ENDEMIT Grupa za lokalne zajednice mtendemit@yahoo.com

Page 22

Uvod: Pod pojmom biodiverzitet ili biološka raznovrsnost podrazumeva se sveukupnost gena, vrsta i ekosistema na Zemlji. Dakle, biodiverzitet obuhvata ukupnu različitost i variranje gena i svih vrsta mikroorganizama, gljiva, biljaka i životinja, kao i svu raznolikost ekosistema u kojima su živa bića aktivni izvršioci ekoloških procesa.Biodiverzitet se realizuje u prostornom i vremenskom kontinuumu, kao rezultatevolutivnih procesa, hijerarhijski, kroz tri osnovna, međusobno uslovljena i biološkineraskidiva nivoa: genetičkom, specijskom i ekosistemskom.Na sveukupnoj biološkoj raznovrsnosti gena, organskih vrsta i ekoloških sistema,zasniva se struktura, funkcionalnost i integritet života na zemlji. GENETIČKI DIVERZITET Genetički diverzitet podrazumeva ukupan broj i raznovrsnost gena, odnosno genetičkih informacija realizovanih u pojedinačnim vrstama svih tipova organizama na zemlji. Svaka organska vrsta poseduje specifičnu kombinaciju gena koja je jedinstvena i neponovljiva nastala tokom evolucijonog razvoja. Prirodne i antropogeno izazvane promene u biosferi, naročito one globalnogkaraktera (narušavanje ozona, efekat staklene bašte, kisele kiše... ) kao i genetički inženjering može dovesti do narušavanje genetičkih resursa (genetički resursi obuhvatajuukupan genetički materijal svih organskih vrsta koje su bile ili i danas postoje na zemlji),t.j. smanjenje i gubitak genetičkog diverziteta.Tokom XX veka ubrzano je izumiranje organskih vrsta što je dovelo dosmanjenje genetičkog diverziteta i osiromašenja genofonda planete Zemlje. Pored toga, nestajanje davno selekcionisanih sorti i rasa kulturnih biljaka i domaćih životinja uslovilo je takođe smanjenje genetičkog diverziteta. Postavlja se pitanje da li se može manipulisatigenetičkim diverzitetom. Ljudske aktivnosti mogu da dovedu do povećanja genetičkog diverziteta. To se realizuje u veštačkom ukrštanju i selekciji raznovrsnih sorti. U savremenim uslovima visoko razvijenoh tehnoloških postupaka i naučnih dostignuća, čovek sve više manipuiliše genetičkim materijalom brojnih organskih vrsta i tako stvaranove genetičke kombinacije. Ovo, ustvari predstavlja moderan nastavak tradicionalneprakse ukrštanja. Ovakve genetičke manipulacije su od velike koristi za poboljšanje i

otpornost organizama važnih za poljoprivrednu, industrijsku ili farmaceutsku proizvodnju. SPECIJSKI DIVERZITETSpecijski diverzitet obuhvata ukupnu raznovrsnost svih organskih vrsta na zemlji, od nastanka života na planeti do danas. Do danas je opisano 1,7 miliona vrsta a procenjuje se da postojioko 30 miliona vrsta. Vrste se međusobno razlikuju opštim izgledom (habitusom), građom tela (strukturom), načinom odvijanja fizioloških reakcija kao i opštim biološkim ponašanjem

Page 33

(razmnožavanje, rast i razviće...). Raznovrsnim oblicima, veličinom, manjom ili većompokretljivošću, potrebama i načinom iskorišćavanja uslova i resursa sredine, različitiorganizmi popunjavaju sve postojeće ekološke niše u biosferi u skladu sa njihovimadaptivnim sposobnostima. Na taj način se osigurava opstanak živog sveta na zemlji.EKOSISTEMSKI DIVERZITET Ekosistemski diverzitet obuhvata ukupnu raznovrsnost staništa (neživekomponente) i biocenoze (žive komponente) kao i ekoloških procesa koje ih povezuju (kruženje supstanci, proticanje energije, sukcesije...). Raznovrsnost staništa- vlažna, sušna, kamenita, izložena vetru, na velikim nadmorskim visinama itd. uslovljavajupojavu najrazličitijih biocenoza. Od ekvatora ka polovima smenjuju se, shodno klimatskim zonama, ekosistemi večno zelenih i listopadnih tropskih šuma, savana, pustinja, tvrdolisne zimzelene mediteranske vegetacije, listopadnih šuma umerene zone ukojoj se prema kontinentalnim predelima pružaju ekosistemi stepa, a prema severnimm hladnim oblastima ekosistemi četinarskih šuma. Opšte pravilo ekosistemskog diverziteta je da što su u njima povoljniji uslovi i dostupniji resursi to su oni bogatiji vrstama. STANJE GLOBALNOG BIODIVERZITETANe postoji definitivan podatak o ukupnom broju vrsta živih bića na zemlji. Smatrase da je do sada identifikovano 1.7 miliona vrsta a prema različitim pretpostavkamamoglo bi se računati da na zemlji ima ukupno između 5 i 30 miliona vrsta organizama.Međutim, raznovrsnost određenih vrsta nije reavnomerno raspoređena širom sveta. Na primer, u Evropi ima 12 vrsta žaba u Velikoj Britaniji samo 2 dok je na čitavoj planeti prisutno više od 3500 vrsta žaba. Raznovrsnost organizama je rezultat četirimilijarde godina stare evolucije. Još uvek su nedovoljno poznati tropski i marinskiekosistemi u kojima je 50% biodiverziteta planete. Određene oblasti na planeti Zemlji odlikuju se prisustvom velikog broja različitih vrsta organizama. Takva mesta predstavljaju centre biološke raznovrsnosti. Ovakvi prostori mogu biti od globalnog, regionalnog kao i lokalnog značaja. Tropska zona obiluje centrima diverziteta, koji se izdvajaju ne samo velikim brojem različitih organizmima već i znatnim prisustvom endemičnih, retkih i ugroženih vrsta. Takođe, kao posebni centri diverziteta izdvajaju se prostori specifičnih edafskih odlika (serpentinska staništa, slatine, zemljišta bogata određenim metalima). Određena mesta koja se odlikuju velikom biološkom raznovrsnošću aistovremeno su ugrožene antropogenim narušavanjem označena su kao biološki «vruće tačke». Na Balkanskom Poluostrvu vruće tačke su sledeće planine: Šara, Prokletije, Rila, Olimp, Pind; močvarno jezerski predeli: Skadarsko, Ohridsko i Dojransko jezero, kao i mediteranska oblast Jadranskog priobalja.Srbija i Crna Gora u poređenju sa drugim regionima umerenog pojasa zapadnogHolarktika odlikuje se, srazmerno veličini i pravcu pružanja svoje teritorije, velikim genetskim, specijskim i ekosistemskim diverzitetom. Zbog toga se sa puno prava svrstava u jedan od najznačajnijih regiona biološke raznovrsnosti u Evropi.

Page 44

Veliki biodiverzitet uslovljen je raznovrsnim klimatskim, geomorfološkim,hidrološkim kao i geografskim položajem na Balkanskom poluostrvu i pružanjemteritorije u pravcu sever - jug u dužini od skoro 500 km vazdušne linije i otvorenosti različitim klimatskim uticajima.Kao najneposredniji pokazatelj biodiverziteta je bogatstvo organskih vrsta.Raznovrsnost velikog broja ekološki različitih staništa uslovila je veliki specijskidiverzitet kako pojedinih delova tako i ukupne teritoriji Srbije i Crne Gore. Geografski položaj naše zemlje, koja se nalazi na raskrsnici najrazličitijih florogenetskih i faunogenetskih uticaja i puteva uslovio je današnji heterogeni sastavflore i faune koji sačinjavaju različiti geno-, migro- i geoelementi. U ukupnom sastavu flore i faune posebno se izdvajaju s jedne strane drevni Tercijerni, a sa druge glacijalni iinterglacijalni tipovi (relikti). Relativno je veliki broj vrsta endemičan od kojih posebno mesto imaju vrste lokalnog i usko lokalnog rasprostranjenja, kao i relikti/endemo-relikti. Nekoliko tipova staništa posebno su značajna za razvoj i očuvanje endemične ireliktne/endemoreliktne flore i faune. To su: • visokoplaninska ostrva, • podzemni speleološki objekti u krasu, uključujući podzemne vodotoke, • klisure i kanjoni, • rečna mreža i jezera Jadranskog sliva,• podzemna staništa (pećine, ponori, podzemni vodotoci, itd. izdvajaju se svojim visokim stepenom endemizma pojedinih grupa životinja - amfipodni rakovi, pseudoskorpije, puževi, itd.). Nekoliko ekološko-biogeografskih celina mogu se označiti kao stvarni i potencijalni centri biodiverziteta Srbije i Crne Gore: 1. visokoplaninske oblasti 2. kanjoni i klisure 3. preostale stepe i peščare4. močvarna, barska i ritska područja Vojvodine 5. planinske tresave 6. stare oligo- ili polidominantne šumske sastojine na planinama i u kanjonima 7. primorske i kontinetalne slatine i morska peščana žala8. pećine, jame i ponori sa podzemnim vodotocima u karpatsko-balkanskom idinarskom krasu sa bogatom endemičnom i reliktnom troglobiontskom faunom.

Page 55

NACIONALNI PARKOVI SRBIJE I CRNE GORE Nacionalni park ĐerdapOsnovan: Godine 1974.Područje: 63.500 ha. Posebni razlozi za očuvanje diverziteta: 1. reliktne mešovite širokolisne šumske zajednice uglavnom oraha: sastojine drveća u blizini Lepenskog vira; 2. šume mečje leske i bukve; 3. tipični šibljaci običnog jorgovana, 4. hazmofitska flora krečnjačkih litica. 5. brojne populacije guštera (Ablepharus kitaibeli),6. retke gnezdarice: crna roda, sova buljina, suri orao, patuljasti orao, lončarica.Nacionalni park Biogradska goraOsnovan: Godine 1952.

Područje: 5.400 haPosebni razlozi za očuvanje diverziteta: Prašumski rezervat oko Biogradskog jezera koji predstavlja prirodni arboretum sa više od 60 vrsta dendroflore. Svaka vrsta u ovim ekosistemima dostiže svoju maksimalnuvisinu i veličinu, što se retko može sresti na bilo kom drugom mestu. Ovo važi za skorosve vrste listopadnog i četinarskog drveća koje se tu javljaju. Svaka jedinka natprosečne veličine i starosti predstavlja izvor genetičkog materijala; sastojine molike se nalaze na najzapadnijoj granici svog rasprostranjenja. Nacionalni park DurmitorOsnovan: Godine 1952; kanjon reke Tare proglašen je rezervatom 1977; Područje: N.P.: 39.000 ha; od ove teritorije kanjon Tare zauzima 41%. Strogi prirodni rezervati u parku:

Page 66

1. prašumska stabla smrče i jele u basenu Mlinskog potoka, starija od 350 godina i visoka skoro 50 m;2. tresava na Barnom jezeru;prašuma crnog bora u kanjonu Tare - Crne pode, sa stablima crnog bora visokim skoro50 m i sa prečnikom većim od 1,5 m, stara više od 400 godina 5. prašuma smrče i jele oko Zabojskog jezera;6. kanjon Sušice sa prašumskim sastojinama smrče, jele i bukve;7. Dragišnjica - prašuma bukve, kao i bukve i bora; 8. sastojine crnog bora i munike u regionu Vaškovo uključujući i kanjon Vaškovskereke; 9. šume smrče i jele oko Crnog jezera. Nacionalni park Fruška GoraOsnovan: Godine 1960.Područje: 25.393 ha. Posebni razlozi za očuvanje diverziteta: Proširivanje vikend naselja, turizam, korišćenje šumskog fonda, pretvaranje prirodnih rudina u obradivo zemljište. Nacionalni park KopaonikOsnovan: Godine 1981.Područje: 11.800 ha. Posebni razlozi za očuvanje diverziteta: 1. šume smrče borealnog tipa (takozvana balkanska tajga)2. zona subalpijske patuljaste smrče do najvišeg vrha planine

Page 77

3. tipski ekosistem tresave; retka i ugrožena flora i fauna (biljke - runolist, ptice - šumskašljuka, gaćasti ćuk, uralska sova, crna žuna, itd.) Nacionalni park LovćenOsnovan: Godine 1952.Područje: 6.300 ha. Posebni razlozi za očuvanje diverziteta: Očuvanje retkih i endemičnih vrsta i njihovih staništa Nacionalni park Šar planinaOsnovan: Godine 1986.Područje: 39.000 ha koje treba da se proširi na 48.200 ha (urađen je detaljan izvođačkiprojekat). Ideja je osmišljena da bi se objedinili N.P. "Šara" i "Mavrovo" u Makedoniji,

sa ukupnom površinom od 180.000 ha. Nacionalni park Skadarsko jezeroOsnovan: Godine 1983.Područje: 40.000 ha. Posebni razlozi za očuvanje diverziteta: Slatkovodna fauna. Nacionalni park TaraOsnovan: Godine 1981.Područje: 19.200 ha. Posebni razlozi za očuvanje diverziteta: Prirodne populacije Pančićeve omorike kao genofond; očuvane šumske zajednice.

Page 88

UOPŠTENE NAPOMENE Na području Jugoslavije živi oko 1.600 divljih biljnih i životinjskih vrsta koje imaju status međunarodno značajnih vrsta. Izuzetno bogatstvo biljnih i životinjskih vrsta i njihovih zajednica Jugoslavije čini i 4.182 vrsta viših biljaka, oko 1.400 vrsta slatkovodnih algi, 1.500 vrsta morskih algi, 565 vrsta mahovina, 516 vrsta lišajeva i oko650 vrsta gljiva makromiceta (Stevanović, Vasić, Regner (eds) 1997). Broj vrsta do sada istraženih beskičmenjaka kreće se oko 15.000. U vodama Jugoslavije beleži se oko 465 vrsta riba od kojih 115 vrsta riba i kolousta živi u slatkim vodama. Na teritorijiJugoslavije zabeleženo je 658 vrsta vodozemaca i gmizavaca, 382 vrste ptica i 96 vrsta kopnenih sisara (Tabela 1). Tab. 1. Ukupan broj taksona u okviru različitih taksonomskih kategorija napodručju Jugoslavije (Yu), Srbije (Srb) i Crne Gore (Mtg). . Grupe biljaka (Plant groups)YuSrbMtgMakromicete (Mushrooms)650625205Lišajevi (Lichens)516406284Slatkovodne alge (Freshnjater algae)1.400??Morske alge (Marine algae)1.500-1.500Mahovine (Mosses and livernjorts)565444323Vaskularne biljke (Vascular plants)4.182

3.6623.136Naša zemlja je još uvek bogata šumom. Ukupna površina pod šumom iznosi 3.075.362 ha od čega je u Srbiji 2.348.692 ha ili oko 27% teritorije Srbije a u Crnoj Gori 726.670 ha ili 52% teritorije Crne Gore. Da bi se očuvala ova izuzetna prirodnabogatstva, a u skladu sa važećom zakonskom regulativom, svaka Republika svojim propisima pojedina područja stavlja pod zaštitu kao zaštićena prirodna dobra različitekategorije (Slika 2). U Srbiji je pod zaštitu prirode stavljeno 5% teritorije Republike, a Prostornimplanom Republike Srbije predviđeno je da do 2010. godine zaštitom bude obuhvaćeno 10% teritorije. Do sada je zaštićeno 5 nacionalnih parkova, 120 rezervata prirode, 20parkova prirode, oko 470 spomenika prirode, a pod zaštitom države je i 215 biljnih i 427životinjskih vrsta kao prirodnih retkosti u Srbiji. Kontrolom sakupljanja i stavljanja u promet obuhvaćeno je još 156 biljnih i životinjskih vrsta. Na području Republike Crne Gore zaštitom prirode je obuhvaćeno oko 8% teritorije. Do sada je zaštićeno: 4

Page 99

nacionalna parka, 4 rezervata prirode, 51 spomenik prirode, 4 park šume ili posebna prirodna predela, a pod zaštitom države je 314 životinjskih vrsta i 52 biljne vrste kao prirodne retkosti. Najveća zaštićena prirodna dobra u Jugoslaviji su nacionalni parkovi.NacionalniparkoviJugoslavije...Nacionalni park (National park) Površina (Surface area) (ha)Srbija (Serbia)Đerdap (Djerdap-Iron Gate) 63.680Šar planina (Šar Planina Mts.)39.000Fruška Gora (Fruška Gora Mt)25.000Tara (Tara Mt.)19.200Kopaonik (Kopaonik Mts.)11.800Crna Gora (Montenegro)Skardarsko jezero (Skadarsko lake)40.000Durmitor (Durmitor Mts.)33.850Lovćen (Lovćen Mt.)6.220Biogradska gora (Biogradska Mt.)5.400RAZNOVRSNOST KOPNENIH VODENIH EKOSISTEMAKopneni vodeni ekosistemi su, s obzorom na fizičke i hemijske karakteristike vode i podloge mnogo raznovrsniji od mora i okeana. Opšti diverzitet vrsta kopnenih

vodenih ekosistema je manja od onog u morima i okeanima. Međutim, s obzirom na razliku u veličini između okeana i mora i vodenih basena na kopmu, znatno manji, kopneni videni ekosistemi odlikuju se velikim diverzitetom. Kopneni vodeni ekosistemiobuhvataju 1% površina kontinenata a tamo živi 40 % od svih poznatih vrsta riba. Biodiverziet Dunava u našoj zemlji:Zbog velike raznovsrnsoti prisutne u Dunavu, ovde će biti prezentovane samogeneralne karakteristike diverziteta nekih grupa : baketrja fitoplankton, zooplankton, fauna rečnog dna (oligoheta), mekušci i ihtiofauna. Mikrobiloške analize vode rekeDunava pokazuju prisustvo četri fiziološke grupe bakterija i to: aminofiksatori, proteolitičke, fosfofiksatori, i fosfomobilizatori. Amonofiksatori predstavlju dominantnubiološku grupu, što nije iznenađujuće s obzirom da su ove bakterije uključene u početnefaze mineralizacije organskih bio razgradivih komponenata. Proteolitičke bakterije se uvelikom broju nalaze duž većeg dela rečnog profila. Prema skorašnjim mikrobiološkim

Page 1010

istraživanjima Dunav pokazuje visok kapacitet prijema zagađivača, koje će bakterijesmoprečistiti,vraćajući prvobitan kavalitet vode. Algološka istraživanja fitoplanktona pokazuju heterogenu rasprostanjenost ove grupe. Otprilike 1400 vrsta algi je prisuno u svim kopnenim vodama Srbije i Crne Gore od čega je 300 vrsta prisutno u Dunavu. Većina ovih vrsta pripada jednoj od sledećih grupa : Bacillariophyta, Chlorophyta,Euglenophyta, Criptophyta, Cyanophyta i Charophyta. Što se tiče zooplanktona opet jeheteogena. Ukupan broj zooplanktonskih vrsta je 236. Postoje dve lokalne endemične vrste Colaropyxida Stankovicii i Protocucurbitella Danubialis, ove vrste du odmeđunarodnog značaja i obe su nađene na Đerdapskom jezeru. Najbrojnija grupa zooplanktonskih organizama je Rotatorija sa 218 vrsta.izrazito bogastvo zooplanktona čini plavne zone reke Dunava bitne centre biodiverziteta u Srbiji i Crnoj Gori. Raznovrsnost Cladocera i Copepoda je ugrožena zagađenjem Dunava. Faunu dna činesledeće grupe: Turbelarija, Nematoda, Oligoheta, Gamaride, Hironomide, Gastropoda i Bivalvia. Što se tiče ihtiofaune, prisutne su vrste karakteristične za reke Crnomorskog sliva. Od internacionalnog značaja su Dunavska paklara i kečiga, prisutne u Dunavu. Takođe treba napomenuti prisustvo 22 do 32 vrsta reptila i vodozemaca. One su ugrožene antropogrnim uticajem kao što je zagađanje voda, remećenjem prvobitnog rečnog toka islično. Neki predstavnici su od međunarodnog značaja. Nekoliko vrsta sisara iz Dunavskog regiona su od međunarodnog zanačaja.

 Ekološka kriza

Ekološki problemi su brojni i objektivno teški za rešavanje. Svake godine izčezne blizu 40.000 vrsta 

(34 000 biljnih vrsta i 5200 životinjskih vrsta širom sveta su pred izumiranjem, a mnogo hiljada njih

izumre pre nego što budu uvrštene u spisak ugroženih). S njima nestaje i mogućnost njihove

upotrebe u medicini i nauci koja bi moglo pomoći čovčanstvu u smanjivanju gladi i pronalaženju

lekova za razne bolesti. Tekuća globalna brzina izumiranja eksponencijalno je veća od praistorijske

brzine izumiranja dinosaurusa. Mnogi biolozi veruju da smo usred najveće epizode izumiranja od

nestanka dinosaurusa pre 65  miliona godina isključivo zaslugom čovekovog odnosa prema prirodi i

sebi samome. Naučnici su izračunali da će, ako se nastavi sadašnji trend izumiranja, do kraja 21.

veka nestati oko 50% biološke raznovrsnosti. Njenim smanjivanjem na globalnom nivou cela

plneta postaje sve ugroženija kako za biljni i životinjski svet, tako i za samog čoveka.

Neki od uzroka ekološke krize su sledeći:

Uništavanje staništa   - različitim ljudskim delatnostima dolazi do promena ekoloških uslova u

staništima što za posledicu ima nestanak biljnih i životinjskih vrsta koje su vezane upravo za

ekološke uslove datog staništa.

Fragmentacija prirodnih staništa - izgradnjom puteva, naselja i sl. dolazi do izolovanja pojedinih

oblasti u kojima vrste više ne mogu komunicirati s drugim područjima te vrlo brzo dolazi do

njihovog izumiranja i siromašenja biološke raznvrsnosti.

  

Intenzivna poljoprivreda, šumarstvo - stvaranjem monokultura nastaju dugotrajne promene a

intenzivno korišćenje pesticida dovodi do njihovog akumuliranja u organizmima što uzrokuje

stradanje osjetljivih vrsta.

Prekomerno iskorićavanje prirodnih resursa - lov, ribolov, skupljanje lekovitog bilja, gljiva, itd. u

komercijalne svrhe dovodi do ugrožavanja pojedinih vrsta.

Introdukcija (unošenje) stranih vrsta - ova pojava gotovo uvek negativno utieče na biološku

raznvrsnost. Unešene (alohtone) vrste agresivnije su od domaćih (autohtonih) a budući da imaju

iste ekološke potrebe za hranom i životnim prostorom, ova  kompeticija često završava

istiskivanjem domaćih vrsta iz njihovih staništa. Takođe, alohtone vrste otporne su na bolesti i

najčešće nemaju prirodnih neprijatelja koji bi regulsali njihovu brojnost. Sve to remeti ekološku

ravnotežu. Primeri alohtonih vrsta i njihovog štetnog utjecaja su: bagrem, amorfa, i  agresivna alga

Caulerpa u Jadranu.

Zagađivanje vode, vazduha i tla – takodje dovodi do ekoloske krize.

Nekontrolisana seča šuma - Tropske šume se seku brže nego ikada. Nestajanje tropskih šuma

(posebno u Latinskoj Americi, koja sadrži 60% tropskih šuma u svetu) dovodi i do nestanka velikog

broja biljnih i životinjskih vrsta.

Demografska eksplozija stanovništva - ljudsko stanovništvo sada se udvostručuje svakih 30 godina.

Tako enormno povećanje stanovništva na Zemlji najpre povećava gustinu naseljenosti

stanovništva, koja po svojoj prirodi više zagađuje u celini životnu sredinu. Tako veliki porast

stanovništva prirodno vrši u velikim razmerama pritisak na povećanje poljoprivredne proizvodnje

zbog veće proizvodnje životnih namirnica.

Ekološki problemi savremenog čoveka su toliko obimni i intenzivni da prevazilaze moć efektivne

intervencije bilo koje pojedinačne zemlje, organizacije, struke, nauke i discipline.  Samo zajednički

saznajno-praktični napori svih zemalja, mogu da ublaže zastrašujuće posledice ekološke katastrofe.

 

 Ekološka edukacija

Neke zastrasujuce cinjenice:

Navodimo samo neke od zastrasujucih primera koji ukazuju na cinjenicu o neophodnosti hitne ekoloske edukacuje.

Svedoci smo cinjenice da je ljudska svest o ekologiji, nezrela i preslaba. Nasa misija je da istinski pomgnemo sebi i

drugima.

   

- Prirodnih resursi su u veloikoj meri unisteni i sada ih nema dovoljno. Uništavanje se udvostrucava sa svakom novom 

generacijom ljudi. Od 1970. godine do 1998. godine uništeno je 30% prirode na planeti. Takodje se za to vreme

udvostrucila potrošnja hrane i vode.

- 50% tekucih voda je trajno uništeno. Prirodne rezerve pijace vode na planeti procenjene su na trajanje do 2011. godine.

Takode se predvidaju veliki ratovi oko rezervi pijace vode, ako se zagadjivanje planete nastavi ovim tempom.

- Samo jedna baterija ili ulje za motornih vozila, baceni na zemljište dovoljni su da trajno zatruju izvor pijace vode.

- Stanovnici jedne evropske zemlje proizvedu toliko otpada godišnje da bi se slaganjem u visinu napravio most do Meseca.

- Na zemljištu gde je zasadena genetski modifikovana hrana, 12 godina ne može da raste niti jedna druga biljna vrsta.

- Oko 300 štetnih hemikalija se može naci u telu "zdravog" evropskog coveka.

- Plastika koju koristimo, sadrži materiju PBC koja napada polne žlezde i izaziva genetske poremecaje na polnim organima

kod novorodencadi ljudi i životinja. Uloga PBC-a je da plastika ne bude zapaljiva, sadrže je svi tehnicki uredaji i nije

hemijski vezana za plastiku što znaci da isparava u vazduh, ostaje na krpama kojima brišemo plastiku i odlazi u vodu i

zemljište a samim tim i u hranu.

- Godina 2005. je imala najveci broj uragana i tajfuna ikada zabeleženih u istoriji planete i smatra se da ce njihov broj i

jacina rasti iducih godina.

- Rezultati najnovijih istraživanja globalnog otopljavanja pokazuju da je severna hemisfera sada toplija nego što je to 

ikada bila u poslednjih 1200 godina. 

 

 Ekološki podsetnik

Svako od nas može uraditi mnogo konkretnih stvari u cilju očuvanja životne sredine.

Ovaj kratki potsetnik obuhvata samo nekoliko praktičnih saveta, koje nije teško realizovati.

Ovo je naš pokušaj da Vas zmolimo da ne budete lenji, da se trgnete, da zasučete rukave i uradite nešto konkretno.

Mnogo se priča o ekološkoj krizi i načinima njenog sprečavanja, ali na žalost malo toga se radi.

Ekološku krizu moguće je sprečiti samo ako se shvati kao pitanje, koje se tiče svih nas.

Ukoiko svako od nas učini malo, zajedno možemo učiniti mnogo u rešavanju ovog kompleksnog problema.

Praktični saveti:

- Umesto plastičnih kesa koristiti platnene torbe i kese.

- Smanjiti upotrebu proizvoda u papirnatoj, plastičnoj ili ambalaži od stiropora.

- Sokove, sosove i druge prehrambene namernice kupovati u staklenoj ambalaži.

- Smanjiti količinu opasnih proizvoda u svakodnevnoj upotrebi (boje za kosu, lakovi, dezedoransi, insekticidi, herbicidi,

sredstva za higijenu).

- Koristiti bezbednija sredstva kad god postoji mogućnost za to (na primer koristiti boje na bazi vodenog rastvora ili

deterdžente sa niskim sadržajem fosfata).

- Odvojiti smeće na papir, plastiku, organsko i neorgansko.

- U svakoj prilici ljude iz svoje okoine upoznati sa ekološkim problemima, odnosno problemima životne sredine.