Ферримолибдит Рб?(МоОд)я*7Н?0 орно.

Аз

Арсенопирит

Аурипигмөнт

Диморфит

Лөллингит

Хүнцэл (мышьяк) Реальгар

СимплезитСкородит

Энаргит

РөАзЗ

А523 3

■ АЗ4З3

РеАз2

АзАзЗ

Рёз(Аз04)2-8Н20РеА804-2Н20

СиаАз34

Н1М03-д 3 ба Аз20 3 үүсгэн задрах ба "Хааны дарс” ба хлорын усанд уусна. НЫ03 ба "Хааны дарс”-д 3 ялгаруулан уусна. КОН-д хялбар уусч тундас үүсэхгүй.Н!М03 ба "Хааны дарс”-д уусна. Шүлтийн металлуудын усан исэлд хэсэгчлэн уусна.Буцалсан НЫОэ-д Аз20 3 ялгаруулан задралд орно.Баяжсан НЫ03-д уусна.НЫ03 болон КОН-ны буцалсан уусмалд уусна.НС1-д уусна.НС1-Д уусна; НЫОэ-д хэсэгчлэн уусна. НЫ03-д уусна.

N3

АльбитАнальцим

АрфведсонитРалитГаюин

Глауберит

Глаукофан . Десмин ' Жадеит

КанкринитМирабилитНатрийн шүү(селитр)НатролитНатрон

СодалитТенардитЭгирин

ЫаА13|30 8Ма(А13120в)-Н20

ЫаЛМдРвЫРеАМЗЦОиМОН.Р)гЫаС1ЫавСа(А13]04)в(304)

Ыа2Са(304)2

Ыа^Мд.РеУ^ЗцОцМОН.Р) 2 ‘(Са,Ыа2, К2)А123|60 1в-6Н20 ЫаА1(512Ов)

ЫавСа(А13Ю4)в(С04304)Ыа230 4-ЮН20№!М03

Ма2(А123|3О10)-2Н2О№2С0э-ЮН20

Ыа8(А13Ю4)6С12Ыа2304ЫаРе(3|Оя),

Ус ба хүчилд уусахгүй.НС1-Д уусч цахиурын лаг үүсгэн задралдорно.Хүчлүүдэд уусахгүй.Усанд хялбар уусна.НС1-Д бүлхэрхэг тундас ба РЬ23 үүсгэн уусна.НС1-д уусах ба усанд хэсэгчлэн уусна. Хүчлүүдэд уусахгүй.Давсны хүчилд задрана.Зөвхөн хайлуулсны дараагаар хүчлүүд үйлчилнэ. 'НС1-дуусна.Усанд сайн уусна.Усайд хялбар уусна.НС1-д уусна.Усанд хялбар уусна. НСГ үйлчлэлээр нүүрсхүчлийн хий хүчтэй япгаруулна. НС1-Д уусна.Усанд хялбар уусна.Ус ба хүчлүүдэд уусахгүй.

Зп

Касситерит

Станнин

*4 ^

Си2РеЗп8 4

Хүчлүүдэд уусахгүй. Хайлуулахад Тунсаа (бура) ба хужир (сода)-тай задралд орно.НЫ03-д 3 ба хөнгөнцагааны давхар исэл үүсгэн задралд орно.

Нд

КаломельКиноварь

КолорадоитЛивингстонйт

Нд2С12 . НдЗ

НдТеНяЗЬ4Зт

Зөвхөн “Хааны дарс”-д уусна. Азотын хүчилд уусна. К23 ба Ыа23 уусмалуудад задрана.Азотын хүчилд уусна.Азотын хүчилд тундас уүсгэн уусна.

РЬ АттаитАнглезит

Буланжерит

РЬТөрьзо 4

РЬдЗЬ43^ ,

...............♦. - ' ■ ' '

Азотын хүчилд уусна.Н1М03-д тундасжин уусна. 25%-ийн МаС1 (5 мл/л) ба РөС13-той 25%-ийн ЫаС1 (60 мл/л) хольцод уусна. 20%- - ийн ЫаОН ба 20%-ийн НС1-д уусна (халаахад).Халуун НС1-д бүрэн уусна. НЫ03 'ба ЫаС1 агуулсан РеС13, уусмалуудад уусйа. ■*.

238

Бурнонит СиРЬЗЬЗз НЫ0 3-д тундасжин уусна.Галөнит РЬЗ Баяжсан НС1 ба НЫОэ-д удаан

халаахад уусна. Эрдсийн нунтаг Н2304, РеС13 ба РеС13 агуулсан 25%- ийн ЫаС1 (бОг/л) хольцод уусна.НС1-Д Н23 ялгаруулан уусах ба

Джемсонит РЬ4РөЗЬ63 14 хөргехөд РЬС12-ийн тундас үүснэ. НК|0 3-д уусна; Н2304-д нэмж өгехед

Клаусталит РЬЗе хар тугалганы сульфат тундасжина. НС1-д тундас үүсэн уусна.Н2304-д РЬ304-ийн тунадас үүсэн

Козалит СиРЬ7В|3322 уусна.Крокоит РЬСЮ4 Н1\Ю3, НС1 ба КОН-ийн уусмалуудад

уусна.Миметезит РЬ5(Аз04)3С1 Давсны хүчилд уусна.

Давсны хүчилд Н2\Л/04 ялгарууланПироморфит РЬб(Р04)3С1 уусна.Штольцит рь\лго4 Шингэлсэн НЫ03 болон КОН, НС1

болон 10%-ийн СН3СООН-д уусна.Церуссит РЬСОз

5е Клаусталит; РЬЗе Азотын хүчилд уусна.Науманнит Ад,5е Азотын хүчилд уусна.Аргентит Ад23 Азотын хүчилд хүхэр ялгаруулан

уусна.Гессит Ад2Тө Азотын хүчилд уусна.Дискразит Ад3ЗЬ Азотын хүчилд ЗЬ20 3-ын цагаан

тундас үүсгэн уусна.Кераргирит АдС1 Аммиакт сайн уусна.Лаутит (Си,Ад)А83 НЫ03-д уусна.

Ад Мөтилдит АдВ|32 Н Ш 3-д уусна.Науманнит Ад23е Азотын хүчилд уусна.Пираргирит Ад3ЗЬ8 3 Азотын хүчилд уусна.Пленаргирит Ад23-В|233 Удаан буцалгасны дараагаар НЫ03-д

бүрэн уусна.Прустит АдзАзЗз Азотын хүчилд уусна.Полибазит Ад^-ЗЬгЗц Азотын хүчилд задрана.Менгө Ад Н1М03-д уусна.Стефанит Ад58Ь34 Азотын хүчилд уусна.Эвкайрит Ая,3е-Си,3е Азотын хүчилд задрана.Стронцианит ЗгС03 Хүчлүүдэд хялбар уусна.

5г Целестин 3г304 Усанд болон баяжсан Н,304-д уусна.Антимонит зь2з 3 / Халуун давсны хүчилд Н23

ялгаруулан удаан уусна.ЗЬ Сенармонтит зь2о 3 ^ НЫ03-д уусахгүй. ЗЬ20 3 үүсгэн

задралд орно.Сурьма 23Ь233-ЗЬ203 НС1-д Н23 ялгаруулан бүрэн уусна.Анатаз' Т|02 Нунтаг эрдсийг гурван хэсэг Ма2С03-

той хольж хайлуулсны дараагаар НЫОэ-д уусна.

Брукит тю 2 Анатазтай мен адилИльменит РеТЮ3 Ус ба хүчлүүдэд уусахгүй.Перовскит СаТЮ3 Зөвхөн буцалсан Н2304, эсвэл КН304-

И тэй хайлуулсны дараа уусна.Хүчлүүдэд уусахгүй. Зөвхөн КОН

Рутил ТЮ2 • эсвэл КН304-тэй хайлуулсны • дараагаар уусна.Халуун НС1-Д хэсэгчлэн задрана;

Сфен СаТ|ЗЮб Н2304-д Са304-ийн тундас үүсгэнбүрэн задрана.

Аутунит Са021Ю2-Р20 5-8Н20 Давсны хүчилд уусна.Джоханит Си112330 1е-4Н20 Усанд хэсэгчлэн уусах ба давсны

хүчилд бүрэн уусна.

11

КарнотитМетаторбернитОтунитТорбернитТюямунит

Кги2(У04)204-ЗН20Си(1)02)2(Р04)2-8Н20Са(1Ю2)2(Р04)2-8Н20Си(Ц02)2(Р04)2-12Н20Са(и02)2(У04)2-8Н20

Шингэрүүлсэн НС/-Д уусна. Азотын хүчилд уусна. Азотын хүчилд уусна. Давсны хүчилд уусна. Давсны хүчилд уусна.

СаУранинитУраноспинитУранопилит

УраноталлитУраноцирцитЦейнерит

цо2Са0-2и03-А820 5-8Н20 (иО2)в(5О4)(ОН)10-12Н2О Са2(1Ю2)(С0з)з-ЮН20 Ва(Ц02)2(Р04)2-8Н20 Си(1102)2(А804)2-12Н20

Азотын хүчилд уусна.Давсны хүчилд уусна.Усан хэсэгчлэн уусах ба хүчлүүдэд сайн уусна.Давсны хүчилд уусна.Давсны хүчилд уусна.Давсны хүчилд уусна.

Сг

КеммереритКрокоит

Уваровит

Хромит

(Мд,Ре)в(А1,Сг)(А151зО10)(ОН)вРЬСЮ4

Са3Сг(8|04) 3

РеСЮ4

Хүхрийн хүчилд уусна.Халуун НС1-Д хлор ялгаруулж РЬС12 ба КОН тундасжуулна. * Хүчлүүдэд зевхен хайлуулсны дараагаар (тухайлбал хужиртай) уусна.Хүчлүүдэд зевхен хайлуулсны дараагаар (тухайлбал хужиртай) уусна.

Сз ВоробьөвитПоллуцит

сз^Вб^и^А^^з^о^з)Сз(А18|20 6)

Хүчлүүдэд уусахгүй. Хүчлүүдэд уусахгүй.

2 п

ГанитМонгеймитСмитсонитСфалеритФранклинит4 инкит , '

2пА120 4

(2п,Ре)С032пС03

2 п8

(2п,Мп)Ре20 4

2 пО

Хүчил ба шүлтэд үйлчлэхгүй. Хүчилд хялбар уусна.Хүчилд хялбар уусна.Н2304 ба НС1-д 5 үүсгэн уусна. Давсны хүчилд уусна. Хүчлүүдэд уусна.

2 г Циркон 2г5Ю4 Хүчилд уусахгүй. .5г Стронцианит ЗгС03 Хүчлүүдэд хялбар уусна.

51 Цахиур 8102 *НР-д уусч 5|Р4 гэсэн дэгдэмхий нэ^дэл үүсгэнэ. Бусад хүчлүүдэд ууса&сгүй. Шүлтийн нөлеелелд орно.

С Бал чулуу СХүчлүүдэд уусахгүй. КЫ03 хольцтой нунтаг нь халаахад тэсрэл егнө.

нд

(аломельКиноварь

(олорадоит1ивингстонит

НдС1Нд8

НдТеНд8 Ь48 7

Зөвхөн “Хааны дарс"-д уусна.Азотын хүчилд уусна. К25 ба Ма25 уусмалд задрана.Азотын хүчилд задрана.Азотын хүчилд тунадас үүсгэн уусна.

Практикт шингэн хаягдал дахь цианид агуулга 200-500 м/л хүрдэг [25]. Иймээс түүхий хаягдал зайлуулахын өмнө хоргүйжүүлнэ. •

Цианидын агуулгын зөвшөөрёгдөх хэм хэмжээ 0.1-0.05 мг/л, доод хэмжээ нь загас ахуйн усан сангийнх юм. Хоргүйжүүлэх аргууд:

a) Цианидыг синил хүчлийн хэлбэрт шилжүүлнэ. Үүний тулд шингэн хаягдлыг хүхрийн хүчил ба хүхэрт хийгээр хүчилжүүлж (рН=2.8-3.5) агаараар үлээлгэх ба синил хүчлийн уурыг шүлтээр бороожуулсан босоо колонноор (адсорбентоор) баяжуулж барина. Давуу тал ялгасан цианид агуулсан

у- уусмалыг процесст хэсэгчлэн буцаана.b) Төмрийн сульфатаар хоргүйжүүлж хоргүй цогц анион Ре^СМ)4̂ буюу усанд

уусахгүй энгийн цианид Ре(СМ)2 үүсгэнэ. Сул тал харш циант нэгдлүүд 0 2-той нэгдэх аюултай.

c) Циант нэгдлийг №ОС1( Са(ОС1)2, эсвэл СаОС12-оор исэлдүүлнэ. Энгийн ба цогц цианидууд харшгүй СМО- ион болж исэлдэх нь:

СЫ' + ОСГ = СЫО' + СГ;2Си(СМ)2‘3 + 70СГ + 20Н" + Н20 = 6С1ЧО’ + 7СГ + 2Си(ОН)2 СМ5' + 4С10' + 20Н‘ = С1ЧО' + 5 0 2'4 + 4СГ + Н20

Үүссэн циант гидролизлогдох нь:СЫО' + 2Н20 = 1ЧН+4 + С02'3

Нэгэн зэрэг флотацийн органик урвалжууд исэлдэлд орно.с!) Циант нэгдлийн исэлдүүлэлтэд хлорыг хэрэглэх:

СЫ' + С12 = СГ + СЮЫ

4’. 1.-р зураг. Циант шингэн хаягдлыг хлороор хоргүйжүүлэх тоноглолын схем.

е) Озоноор исэлдүүлэн хоргүйжүүлэл. Озоныг гаргаж авахдаа хийн хүчилтөрөгч, эсвэл агаарт цахилгаан цэнэгээр үйлчилнэ. Сул тал цахилгаан зарцуулалт асар ихтэй.

Идэвхжүүлсэн нүүрсээр сорбцлолИдэвхжүүлсэн нүүрсний нэгж гадарга 400-1000 мг/л бөгөөд бичил сүвшил 0

0.5-2 нм. Идэвхжүүлсэн нүүрсийг овоолгын шүлтгүйжүүлэлтийн циант уусмалаас (<0.5 мг/л) алт сорбцлоход хэрэглэх процесст холиуртай торход гүйцэтгэнэ. Тийм уусмалаас цайр ба ион солилцлын давирхайг хэрэглэх нь өгөөжтэй. Идэвхжүүлсэн нүүрсний алт тунадасжуулах онцлог нь Дагалдах хольцод мэдрэмж багатай учир нэн бага агуулгатай, бохирдсон уусмалаас алт ялгахад зориулагдана. Тухайлбал, тийм уусмал бол овоолгын шүлтжүүлэлтийн уусмал юм.

Сорбцлолыг динамик нөхцөлд алт агуулсан уусмалыг ~ 1 мм ширхэглэлтэй идэвхжүүлсэн мөхлөгжүүлсэн нүүрсээр ачаалагдсан угсраа 3-4 босоо колонноор дамжуулна. Нүүрсийг уусмалын сөрөг чиглэлд колонноос колоннд үе үө шилжүүлэн ачаална. 1-дэх (уусмалын урсгалын дагуу) колонноос алтаар ханасан нүүрсийг буулгаж, дараагийн колоннд дахин сэргээсэн нүүрсээ ачаална. 2-5 кг/т алт агуулсан ханасан нүүрс дахин сэргэлтэд орно. Жишээ: Өтгөрүүлэлтээс халиа уусмалын агуулга, мг/л: 0.2-1 Аи, < 5 Ад, 400-500 Си, 40-50 2п ба бусад хольц агуулжээ. Нүүрсэн шүүлтүүр даралтын дор ажиллана. Ханасан нүүрс 1-2 кг/т Аи ба 1-4 кг/т Ад агуулна. Энэ т о х и о л д о л д ханасан сорбентыг дахин сэргээхгүйгээр зэсийн, эсвэл цайрын баяжмалтай хутгаж, пирометаллургийн процесст оруулж болно.

Булингаас сорбцпол. Булингаас Аи, Ад - г шууд сорбцлолын багаж, тоноглолын схемийг 4’.2-р зураг үзүүлэв.

4'.2-р зураг. Алтыг идэвхжүүлсэн нүүрсээр, сорбцлолын схем: 1 - урьдчилсан цианжуулалын төхөөрөмж; 2 - сорбцпон шүлтгүйжүүлэлтийн төхөөрөмж; 3 - нүүрс ба булингийг салгах шигшүүр; 4 - хяналтын шигшүүр; 5 - алт угаалтын колонн; б - нүүрсийг хүчлээр боловсруулах колонн; 7 - хүчлийн торх; 8 - элөктролизын ванн; 9 - дулаан солилцуур; 10 - дамарт зуух; 11 - шигшүүр.

Урьдчилсан цианжуулалтын дараагаар алт агуулсан уусмалыг угсраа 5-10 колонноор дамжуулна. Ихэвчлэн наргил модны самрын хальсаар хийсэн 1.2-1.3 мм ширхэглэлтэй нүүрс ашиглана.

Сорбцлолыг Ш: X = 40-45%-ийн харьцаатай булингаас шингэн фаз дахь цианидын агуулга 0.01-0.02 % үед гүйцэтгэнэ (рН=10-10.5). Сорбентын 1 удаагийн ачаалал 10-30 г/л. Нүүрсний баггаамж алтаар 2-8 кг/т. Нүүрсэн сорбөнтын хаягдал 100 • 200 г/т хүдэрт байна. Нүүрс нунтаг байдлаар хаягдана.

Нүүрсийг дахин сэргээлт. Алтыг нүүрснээс халуун циант уусмал (0 1-0.2% №СМ ба 1-2% ЫаОН), шингэн (усгүй) аммиак, хүхэрт натрийн усан уусмал, эсвэл шүлт зэргээр эргүүлж ялгана. Эхний колоннд угаалтын уусмал өгч байхад сүүлчийн колонноос алт агуулсан уусмал (элюат)-ыг гаргана. Колонн бүр уусмал дрроос дээш хөдөлнө. Сорбөнтыг уусмалын урсгалын сөрөг чиглэлд колонноос колоннд аэролифтээр үе үе шахна. Эхний колонноос алтгүйжсэн нүүрсийг юүлж байхад эцсийнХэд ханасан сорбент ачаална. Процессыг 85-95°С-т явуулна.

Десорбцлолын хугацаа 2-3 хоног. Температурыг 120°-130°С хүртэл өгсөх замаар десорбцлолын хугацааг 8 цаг хүртэл богиносгож болох боловч зориулалтын өндөр даралт (400-500 кПа)-ын төхөөрөмж шаардагдана. Мөн циант уусмалд этилийн спирт 10-20% (эзлэхүүнээс) нэмж угаалтын хугацааг хурдан нэмэгдүүлж болох хэдий ч сөрөг үр дагавартай үнэ өндөртэй сул талтай. Алтыг элюатаас уусахгүй анодоор электролизоор тунадасжуулна. Процессыг цилиндр хэлбэрийн ванн дотор явуулна. Ванны төвд “хөвөн” хэлбэрийн натрийн торон катод байрлана. Зэврэхгүй ган анод нь цилиндрийн гадна хүрээг дагаж байрлана.

Цианжуулал (А лт ба мөнгө). Алтыг циант уусмалд уусгахад хүчилтөрөгч шаардагдах нь [Эльскер, 1846]:

4Аи + 8№СЫ + 0 2 + 2Н20 -» 4МаАи(СЫ)2 + 4МаОН (4*. 1)Алт уусгах цахилгаан-химийн процессын нэгдмэл урвал [Хабащи, 1966]:

2Аи + 4ЫаСМ +02 + 2Н20 2МаАи(СМ)2 + 2ЫаОН + Н20 2 (4’.?)Үүний нотолгоо нь:

a) 2 г - атом ууссан алтанд 1 моль хүчилтөрөгч ба 4 моль цианид зарцуулагдана;

b) Алт ба мөнгийг уусгахад устөрөгчийн хэт исэл үүснэ (ууссан 2 г-атом металл бүрт 1 моль Н20 2 үүснэ).

c) Н20 2 агуулсан циант уусмалд уусалт удаан явагдана. Гэвч 0 2 байхгүй. Уг урвал:

* 2Аи + 4МаСЫ + Н20 2 2МаАи(СЫ)2 + 2ЫаОН (4’.3)гэсэн урвал хязгаарлагдмал явагдана. Бодит байдалд Н20 2 хэмжээ оролцоо ихэсвэл алтны уусалт удаашрина. Яагаад гэвэл цианид -ион циант -мон болтлоо исэлдэнэ. Цианит -ион алтанд идэвхгүй: С1Ч- + Н20 2 С1МО" + Н20 .

Хүчилтөрөгч ба Н20 2 орчинд алт мөнгөний уусалтыг 4’. 1 -р хүснэгтээр үзүүлэв.

Металл Ууссан металлын жин, мг Уусгалтад шаардагдах хугацаа, минЫаСМ + О, ЫаСИ + Н,0,

Аи 1 0 5 -1 0 30 -90Ад 5 15 180

Цианидын агуулгы н нелөөлөл. Цианидын агуулга нэмэгдэхэд алтны уусалтын хурд шугамын хамаарлаар өсөж, доод хэмжээндээ хүрмэгц уусалт удааширна. (4’.3- Р зураг)

4’.3-зураг. А лт ба мөнгөний уусалтын хурдад цианидын агуулга нөлөөлөл [Макпорен, 1983 он].

Цианидын өндөр агуулгад хурд буурдаг нь уусмалд рН өсөж гидролиз явагддапгай холбоотой нь: •

С!\Г + Н20 -» НСМ + ОН " (4’.4)Циант уусмал дахь рН ба цианидын агуулгын хамаарал:КСЫ агуулга, % 0.01 0.02 0.05 0.10 0.15 0.20Уусмалын рН 10.16 10.31 10.40 10.51 10.66 10.81Уусмал дахь рН өсөхөд алт уусалтын хурд буурна.Устөрөгчийн ионы агуулгы н нөлөөлөл. Хийн хэлбэрийн синил хүчил ба хүчилтөрөгчөөр баяжсан ус алттай харилцан үйлчилж, усанд уусахгүй АиСЫ давс болон Н20 2 үүсэх нь:

, 2Аи + 2НСМ + 0 2 -* 2АиСМ + Н20 2 . ' ф'.5)Алт шүлтжүүлэхэд хэрэглэгддэг циант уусмал нь чөлөөт шүлт агуулах ёстой.

Эсрэг тохиолдолд цианид гидролизжих нь:С!\|-+ Н20 -> НСЫ + ОН', (4’.6)

Түүний агаар дахь нүүрсхүчлээр задрах нь:С1Ч- + Н2С03 -> НСЫ + НСОэ- (4’.7)

Хоёр тохиолдлын аль алинд уусахгүй алт синилийн хүчил үүснэ. Өндөр шүлтлэг нь уусмалын хурдыг сааруулна (4’.4-р зураг). Ингээд рН=11-13 гэсэн бүсэд уусалтын хурд нь рН-ийн хэмжээтэй шууд пропорционал байна.

4'.4- р зураг. рН хэмжээ алт ба мөнгөний КСЫ дахь уусалтын хурдад нөлөөлөх нөлөөлөл [Каковский, 1959]

10-3 10-2 10-1 10°

Агуулга КОН, г/л

Температурын нөлөөлөл. Температур нэмэгдэхэд уусалтын хурд өснө! Гэхдээ, температур нэмэгдэхэд уусац буурдгийг харгалзах хэрэгтэй; бас уус^ал дахь хүчилтөрөгчийн агуулга буурна. Иймээс уусалтын дээд хурд оновчтой температурт харгалзана. Тийм темрератур нь ойролцоогоор 85°С гэж тогтоогдсон.

(4\5-р зураг). Циант уусмал дахь алт, мөнгө,- зэсийн уусалтын процессын идэвхжилтийн энерги 2-5 ккал/моль-ийн хязгаарт оршино. Энэ нь диффузийн бүсэд явагдаж буй процессуудын жишиг мөн.

4’.5- р зураг. Хүчилтөрөгчийн парциал дарал ба ЫАСМ агуулга 24 С дэх мөнгений уусалтад нөлөөлөл [Дейтц ба Халлерн, 1953 он]

4’.6- р зураг. КСЫ-ийн 25% - ийн уусмал дахь алтны уусгалтад температурын нөлөөлөл [Джулиан ба Смарт, 1921 он]

_ 4 М щ т

А г у у л г а Ы аС Ы , %Хүчилтөрөчийн агуулгы н нөлөөлөл. Цианидын агуулга бага үед уусалтын

хурд нь зөвхөн цианидын агуулгаас хамаарна (4’.5-р зураг); иианидын агуулга ө н д ө р байх тохиолдол бол уусалтын х у р д цианидын агуулгаас хамаарахгуй. зөвхөн х уч и л тө р ө гч и й н даралтаас шалтгаална.

Процессын механизм. Дээрх 4’.7-р зурагт дүрсэлсэн кинөтикийн муруй нь шингэн ба хатуу фазуудын хооронд явагдах процессуудыг илэрхийлнэ. Иймээс

уусалтын механизм нь цахилгаан химийнх юм. (4’.7-р зураг)А,

Гэтэл циант уусмалтыг 8 хавтгайд орших металлын нийт талбай А нь А̂ ба А2 нийлбэр бөгөөд:

Хурд = ™

Цианидын агуулга доогуур үед хүртвэрийн эхний гишүүн 2-дохоосоо нэн бага

учраас Х у р д = -^ % ^ [а г ]= Д ,[с л г } (4М5)2 8

*) Нарийвчилбал: [02]„ « [0 2] ба [СЫ']П « [С1М]. СМ' ионуудын диффузийн хурдны ялгавар болон 0 2 молекул харьцангуй бага хэмжээтэйгээс болж зөвхөн нэг л хольцын гадаргын агууламж буй болох (диффузийн хурд багатай нь), харин хоёул шууд хамт бишээ. Сүүлчийнх нь илэрхийлэл нь цианидын бага агуулгад уусалтын хурд зөвхөн цианидын агуулгаас хамаарахыг харуулж буй (4’.6-р зураг).Мөн цианидын өндөр температурт гэхэд хуваарын 2-х гишүүн 1-дэхээс бүр бага,

иймээс: Хурд=2— —[02]= &^Рг\3

Өөрөөр хэлбэл, цианидын өндөр температурт уусалтын хурд нь зөвхөн хүчилтөрөгчийн агуулгаас хамаарна. '

Тэгшитгэл (3.23) дагуу: хэрвээ Осм.[СМ'] = 4002[0 2], [СМ']/[02] = 0О2/0Сы- тэгвэл уусалтын хурд дээд хэмжээнд хүрнэ. I

Металл Р0 2» ат Уусмал дахь [02], Ю3 моль/л

[С№]. 1 0 3 моль/л

[СЫ ]/[02] (хязгаарын хурдны үед)

1 . 0 0 1.28 6 . 0 4.680 .2 1 0.27 1.3 4.85

Алт 1 . 0 0 1 . 1 0 5.1 4.621 . 0 0 1.28 8 . 8 6.800 .2 1 0.27 1.7 6.30

Тасалгааны температурт, агаарын даралтад хүчмлтөрөгчийн усанд уусалт 8.2 мг/л (буюу 0.27 • 103 моль/л) бол энэ нөхцөлд уусалтын хязгаарын хурд КСМ агуулга 6x0.27x103 моль/л 6 у ю у 0.01% болно. Практикт уусмал хүчилтөрөгчийн агуулга (өөрөөр хэлбэл, уусмалын агааршлын зэрэг) ч, чөлөөт цианидын агуулга ч тус тусдаа тийм ч чухал биш; тэдгээрийн хоорондын харьцаа хамгийн чухал зүйл. Тухайлбал, уусмал дахь чөлөөт цианид дутагдалтай үед агааршлын идэвхжүүлэл процессын хүссэн хурдыг өгөхгүй. Хэрвээ хүчилтөрөгчийн агуулга бага бол цианидын илүүдэл үр дүн бас өгөхгүй. Иймд чөлөөт цианид ба уусмал х у ч и л т ө р ө гч и й н агуулгыг. т э д гэ э р и й н м о л я р ы н харьиаа 6 байхаар тохируулах нь чухалаа.

Хөндлөнгийн ионуудын нөлөөлөл. Байгаль дээр алт инжирлиг хэлбэрээр тохиолдох боловч мөнгөнөөс гадна хүдрийн эрдсүүд (пирит, галөнит, цайрын эвэр хуурмаг, арсөнопирит, стибнит, халькопирит г.м)-үүд дагалдах нь олонтаа. Хүдрийн бус эрдсүүдээс цахиур, хээрийн жонш, гялтнануур, боржин, кальцит давамгайлна. Олонхи хүдрийн эрдсүүд циант уусмалтай харилцан үйлчилж, алт, мөнгийг уусгана.• Процессын эрчимжил. Бага хэмжээтэй хар тугалга (4’.7-р зураг). Висмут, мөнгөн ус, талли зэргийн оролцоо нь уусалтыг хурдасгах магадлалтай гэж шинжээчид үздэг.

4’.8-р зураг. 1% агуулгатай буфержүүлсэн ЫаС^ уусмал дахь азотхүчлийн хар тугалганы агуулга алтны уусалтад нөлөөлөх нь [финк ба Путнам, 1950]

30 Агуулга

РЬ(Ы03)2, мг/л

Процессын удаашрал. Уусалтын процессын удаашралд нөлөөлөх хүчин зүйлүүд:

1. Уусмал дахь хүчилтөрөгчийн агуулгын бууралт. Хэдийгээр алтны уусалтад 0 2 хэрэгцээтэй ч, дурын дагалдах урвалууд 0 2-ийн оролцоотойгоор явагдаж, алтны уусалтын хурдыг бууруулна. Тухайлбал, алтны хүдэр дэх Пирротин гэхэд шүлтийн орчинд төмрийн хэт ислийн гидрат ба хүхэрт натри үүсгэн задрах нь:

РөЗ + 20Н' -» Ре (ОН)2 + З2- (4’.16)Ре(ОН)2 нь хүчилтөрөгчийн оролцоотойгоор хялбар исэлдэж Ре(ОН)3 үүсгэх нь:

2Ре(ОН)2 + 3 0 2 + Н20 -» 2Ре(ОН)3. (4’.17)Харин сульфид - ион хэсэпнлэн тиосульфатад шилжих нь:

2. Чөлөөт цианидын агуулгын бууралтын учир шалтгаан гэвэл:a) Хам цианид үүсэл. Алтны хүдэр дэх зэс, цайр, төмөр гэсэн эрдсүүд циант

уусмалтай урвалд орсноор чөлөөт цианидын агуулгыг бууруулах нь:2п5 + 4СМ->[2п(С1\1)4]2- + 32';

b) Роданитууд үүсэл. Хүдэр дэх сульфид ионууд циант уусмалд сульфид - ионууд буй болгоно. Тэдгээр цианид ба хүчилтөрөгчтэй харилцан үйлчлэлээр алтны хувьд тогтонги роданид - ион үүсгэх нь:

52' + СН' + 3 0 2 + Н20 -> СМЗ + 20Н';c) Адсорбци. Цахиур, цахиурт хөнгөн цагаан, эсвэл бусад цахиурт

эрдсүүдийг агуулсан нунтагласан төмөрлиг алтны хүдэр ба баяжмал нь шүлтийн орчинд цахиурын болон хөнгөн цагааны коллоид хэлбэрийн исэл үүсгэдэг. Төмрийн сульфид орших тохиолдолд төмрийн усан исэл үүснэ. ̂ Тийм нэн нунтаг матөриал нь цианид натриар адсорбцийн багтаамж сайтай байдаг.

3. Эрдсийн гадаргад тусгай хальсанцар бүрдэл:а) Сульфидуудын. Уусмал дахь сульфид - ионуудын агуулга 0.5 мг/л хүрэх

үе дэх тэдгээрийн үйлчлэлийн саатлыг 4’.9-р зургаас харж болно.

Үүнийг уусмал дахь цианид ба хүчилтөрөгчийн агуулга бууралтаар тайлбарлаж болохгүй; яагаад гэвэл ихэнхдээ уусмал тэдгээр хольцуудыг илүүдэл агуулга ажиглагдана. Алтны гадаргад алтны сульфидын хальсанцар үүсэх нь металлын уусалтыг саатуулна.

Ь)Хэт ислүүдийн рН > 11.5 үед кальцийн ионууд алт ба мөнгөний уусалтыг саатуулна. Шүлтлигийг тогтворжуулахын тулд цианлиг уусмалд нэмдэг шохой нь алт ба мөнгөний уусалтыг идэмхий натри болон кали-гаас илүү саатуулдаг. (4’,10-р зураг).

4’.10-р зураг. Уусмал өндөр ш үлттэй үе дэхуусалтад кальцын ионы удаашруулах үйлчлэл: а-алт уусгалт [Барский, 1934]; б-мөнгө уусгалт Щ өйтц ба Халперн, 1953]; 1 - Са(ОН)% 2 - №ОН; 3 - КОН.

1_1иант уусмалын идэвхишлийг өгөгдсөн нөхиөлд алтны жижиг ялтсыг уусгахад шаардагдах хугацаагаар у н э л ж у з д э г арга бий. Энэхүү шууд аргаас гадна хаягдал дахь алтны агуулгыг тодорхойлох, рН хэмжих, чөлөөт цианид ба хүчилтөрөпчийг тодорхойлох аргууд хэрэглэгдэнэ.

Сульфид эрдэс агуулсан хүдрийн боловсруулалт хүндрэлтэй бөгөөд тийм хүдрийг боловсруулах хоёр арга бий:

1. Циант уусмалыг цианид ба хүчилтөрөгчөөр сэлбэж өгөөд уусмалд уусмал сульфидүүф холимог сульфидүүд ба роданитууд хуримтлагдана. Ийнхүү

цианжуулалтыг хар тугалганы нэгдлүүд (исэл, азотлиг, эсвэл уксусхүчлийн хар тугалга)-ийн оролцоотой явуулж сульфид - ионуудыг тэдгээрийг үүсэх мөчид нь хар тугалганы уусахгүй сульфидэд хувиргана. Бас булингад калийн перманганатыг бага хэмжээгээр өгч сульфид - ионы хортой үйлчилгээг дарна; энэ нь тэдгээр ионуудыг сульфат - ион хүртэл исэлдүүлэхтэй холбоотой.

2. Пиритийн орчинд бупингыг хольж, сульфидын эрдсийг урьдчилан задална. Гарган авсан уусмалыг овоолгод зайлуулж, харин хүдрийг жирийн аргаар цианжуулна.

Хэрвээ цианжуулалтыг урьдчилсан цианжуулалтгүй явуулж буй болвоос хүдрийг шууд циант уусмалд нунтаглана. Энэ нь алтны уусалтыг хурдасгана.

Практик жишээ. Эдүгээ дэлхийд алт, мөнгийг овоолгод шүлтжүүлдэг 120 гаруй уурхай ажиллаж буй. Овоолгод шүлтжүүлэлтийг хоёр төрөлд хуваадаг: а) усны нэмэх тэнцэлтэй буюу хур тунадасны хэмжээгээр нь ууршилтаар чийгийн алдагдлаас давуу; б) хасах нь тэнцлийг дэмжихийн тулд процөсст ус сэлбэх шаардлагатай. Энд хэвийн ба хуурай уур амьсгалтай нөхцөл хамаарна. Тухайлбал, нуруулдаж буй хүдрийн чийгшил (1%) хүдрийн үлдэгдэл чийг (8%) бөгөөд шүлтжилтийн мөчлөг дууссаны дараа уусмал овоолгод үлдэнэ. Иймээс овоолгын өндөр нэмэгдэхэд түүнтэй «холбоотой» уусмалын хэмжээ дагаж өснө. Тийм уусмал бас алт агуулж байдаг.

Усны хасах баланстай нөхцөлд овоолгын зохистой өндрийг хэрхэн тодорхойлох вэ? Овоолгын өндрөөс хамаарч шүүрцийн коэффициөнт өөрчлөгдөнө. Хүдрийн овоолгын давхрын тоог 2-оос 8 (тус бүр 10 м өндөртэй) болгоход хүдрийн цулын шүүрцийн коэффициент овоолгын доод доголд 2 дахин буурна [37]. Үүнээс үндэслэн дуусвар сүвүүдийн уусмал дахь алтыг үлдэгдэл чийгшлийг тусган тооцболж болно. Хүдрийн дэвсэгжүүлсэн овоолгын:

Давууталууд:■ Шүлтгүйжүүлэлтийн мөчлөгийг тодорхой хугацаанд зогсоож, үлдэгдэл аЛТыг

уусмал дээр давхраар шүүрэх процесст ялгана; '■ Овоолгын дундаж зохимжит өндрийн шалгуур нь хүдрээс ялгасан алтны

хэмжээ ба уусмал дахь алтны харьцаагаар тодорхойлогдоно;■ Шүлтжүүлж дууссан овоолгыг хүдрийн дотоод “сүв" эзлэхүүнээс 2 дахин илүү

усаар угааж цианидыг зайлуулна.Сул талууд;

■ бвоолгын өндөр нэмэгдэхэд алт ялгалт буурна;■ Шүлтгүйжүүлэлтййн явцад алтны агуулга багатай уусмал ихээр

хуримтлагдана(тийм хэмжээний уусмалыг боловсруулж, алтыг тунадасжуулахад нэмэлт хүчин чадал шаардлагатай; яагаад гэвэл хэрэглэгдэж буй Мөррилл-Кроу процөсс нь уг ачааллыг даахгүй);

■ Нэмэлт ус ихээр шаардагдана.Дээрх нотолгоо нь овоолго байгуулах бүтээмж, хүдэр дэх алтны агуулга, алт

авалт, хүдрийн шүүрцийн коэффициент ба түүний давхрагууд дахь чийгшил, овоолгын өндөр, бороожуулалтад байгаа хүдрийн талбай ба эзлэхүүн болон шимт уусмал дахь алтны агуулга гэсэн үзүүлэлтийг нэптэнэ.

Практикт шимт уусмал дахь алтны боломжит агуулгыг хангахын тулд шүлтжүүлэлтийг олон шатлал (мөчлөг)-аар явуулах болдог. Нэг шатлалтай мөчлөг нь хүдрээс алт уусгалтын овоолгод эргүүлж, шүлтжүүлэлтийн мөчлөгийг дуусвар болгодог бөг§өд уусмэл дахь алтны агуулга хангагдсан нөхцөлд түүнийг боловсруулалтад шилжүүлж, цайраар тунадасжуулалтыг Меррилл-Кроу- төхөөрөмжөөр явуулна. Уусмалын хөдөлгөөний зарчмын схөмийг 4’.12-р зурагт харуулав. "

4’. 12-р зураг. Олон шатлалаар шүлтжүүлэх мөчлөгийн үе дэх уусмалын хуваарлалтын схем [Зарафшан - Ньюмонт (Узбекстан), 2003]

Хүдрийн дэвсэгжүүлсэн овоолго байгуулах хувилбарт хүдрийн шүлтжүүлэл3 өөр төвшинд явагдаж, далангийн илүү өндөртэй хэсгийг ажилласан уусмалаар бороожуулна. Цианжуулалтын процесс дуусварласны дараагаар уг даланг угаах ба нэгэн зэрэг түүний зэрэгцээх хэсгийг цианжуулахдаа нэмэлт усыг ажилласан хэсгээс сэлбэн авна (3.18-р зураг). “Зеравшан - Ньюмонт” хамтарсан үйлдвэр зөвхөн 6 жилийн дотор оволгод уусгах технологиор балансын бус хүдрээс ( < 2 г/т Аи агуулгатай) 81.7 т алт олборлосон байдаг [40]. Циант процессоор боловсруулахад тохиромжтой нөхцөлүүд:

a) Уусмал дахь алт авалт 90% ба дээш; цианжуулалтын хаягдал дахь агуулга <0.5-1.0 г/т; '

b) Цйанжуулалтын өмнөх нунтаглал - 0.07 мм (80-90% байх);c) Циант булингыг 24 цаг хүртлэх хугацаанд холилттой шүлтжүүлэхэд алт авалт

хангагдах;0) Уусмалаас стаНдарт аргаар - цайрын нунтгийн цементжүүлэлтээр алтыг

тунадасжуулал (тунадасжуулалтын зэрэг > 95-97%);е) Циант булинга нь харьцангуй хялбар өтгөрөх ба шүүлтүүрлэгдэх;)̂ 1 т хүдэрт цианидын зарцуулалт 0.5-1.0 кг-ээс дээшгүй байна. Тийм шаардлага

нь их биш сульфид агуулсан цахиурын хүдэр болон төмрийн ислийн нэгдэл, түүн дэх алт чөлөөт хэлбэртэй байх үед хангагдана. Алт агуулсан зарим төрлийн хүдрийн цианжуулалтын технологийн үзүүлэлтийг 4’.3-р хүснэгтэд тусгав.

Цахиурлиг ба шаварлиг хүдрийг цианжуулахад тохиромжтой боловч сульфид цианжуулалтад тохирохгүйг дээрххүснэгтээсхарж болно. Алт боловсруулах фабрикт хүдрийн нунтаглалтыг эргэлтийн алтгүйжсэн циант уусмалд явуулна. Нунтаглалтын процесст алтны 40-60% шүлтжинэ. Энэ агитаторт цианжилтыг хугацаа хэмнэхээс гадна цианид ба шохой хэмнэнэ.

Шүлтгүйжүүлэлтийн үр ашиг. Шүлтгүйжүүлэлтийн үр өгөөжийн үнэлгээнд:• Металл авалт (уусмалд ялгагдсан хольцын жин ба түүний анхдагч хүдэр дэх

жингийн харьцаа), %;• Процессын хурд (нэгж хугацаанд ялгагдсан хольцын жин). Процессын хурд

нь температур, урвалжийн агуулга, холилтын эрчимжилт, эрдсийн нэгж гадаргыг нэмэгдүүлэхэд өснө.

• Салангишиц буюу сонгоц (урвалжийн жинг ялгасан хольцын жинд харьцуулсан харьцаа). Энэ үзүүлэлт нь эрдсийн фазын бүрдэл, уусмалаас металл тунадасжуулалын шатанд урвалжийн регенерацийн үзүүлэлтүүд болон уусгагчийн эргэлтийн (битүү) схемийн зохион байгуулалтаас хамаарна. Урвалжийн зарцуулалт нь температурын, эрдсийн нэгж гадаргын өсөлт болон шүлтгүйжүүлэлтийн үргэлжлэл процессын дагалдах урвалуудаас хамаарч нэмэгдэнэ;

• Гаргасан булингын реолог шинжүүд, тэдгээрийн тунгашил ба усгүйжилтад нөлөөллийн үзүүлэлтүүд. Уг үзүүлэлтүүд хатуу фазын бүрдэл ба мөхлөгийн бүтэц, булингын зуурмагшил ба нягт, температураар тодорхойлогдоно. Шүлтгүйжүүлэлтийн процессын параметрийн болон горимын сонголт, түүнээс хамаарах технологийн үзүүлэлтийн үндэслэлд тусгах хүчин зүйлүүд:

• Металл авалт өндөр байх тутам, төдийчинээ процессын хурд буурч процесст булингын орших хугацаа уртас ч шаардагдах төхөөрөмжийн эзлэхүүний өсөлтийг дагаж, хөрөнгө оруулалт үлэмж нэмэгдэнэ;

• Хүдрийн нунтаглалтын төвшинг дагаж металл авалт ба процессын хурд нэмэгдэх боловч хүдэр - бэлдэцийн зардал ихээр нэмэгдэхийн сацуу булингын реолог шинж доройтно;

Уусгагчийн температур ба агуулгыг дээшлүүлэхэд металл авалт ба процессын хурд өснө. Гэхдээ процессын салангашиц буурч, эрчим хүч зарцуулалт нэмэгдэж, гаргасан уусмалын боловсруулалт хүндэрч, төхөөрөмжийн хийцэд хүчил тэсвэршилтэй материал илүү шаардагдана.

Цианид ба мөнгөн устай ажиллахад үе дэх аюулгүй ажиллагааны журамМөнгөн устай ажиллахад болгоомжлох арга хэмжээ. Ажлын байрны агаар

дахь мөнгөн усны агуулгын зөвшөөрөгдөххэм хэмжээ 0.01 мг/м3 байна. Амальгамацыг халааж ууршуулах төхөөрөмжийг нэвт солилцооны агааржуулалттай тусгай байранд байрлуулна. Мөнгөн усны уур ялгаралтаас сэргийлэхийн тулд цэглэсэн агаар соруураар тоноглоно (амальгамтай ажиллах ширээ, уураар боловсруулалтын зуух болон бохир алт хайлуулах зуухуудын дээгүүр).

Ажилагсдыг мөнгөн устай хавьтлыг зайлуулахын тулд мөнгөн устай болон амальгамыг боловсруулахтай холбоотой бүх ажилбаруудыг аль болохоор механикжуулж, автоматжуулна. Бүх ажиллагааг резинэн бээлийтэй гүйцэтгэнэ.

302

Үзүүлэлтүүд Хүдрийн төрөлЦахиурлиг Шаварлиг Сульфидын1. Хүдэр дэх алтны агуулга, г/т 6 8 5 2 7 02. Нунтаглалтын зэрэг, мм - 0.15 - 0 3 - 0 153. Цианжуулалтын үргэлжлэл, цаг 8 8 244. Цианжуулалтын хаягдал дахь алтны агуулга, г/т 0 3 0 4 5 4Үүнээс нарийн шиггээстэй, г/т 5 15. Шүүлтүүрлэлтийн нэгж талбай, м2/(т.хоногт) 0.21 6.25

Реторууд нь асбестон чийрэгтэй нягт хавхагтай байна. Бохир алтны хайлшийг мөнгөн усыг бүрэн (агуулга < 0.5% Нд) ууршуулж реторыг хөргөсний дараагаар юүлнэ. Хоол ундыг зөвхөн тусгай байранд хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Ажиллагсад ажлын төгсгөлөөр шүршүүрт орж, амаа калийн пөрманганатаар зайлах ба шүдээ угаана. '

Цман>щтай ажиллах үе дэх аюулгүйн арга хэмжээ. Ил шархтай хүн цианидтай ажиллахыг хориглоно. Синил хүчлийн уураар хордлоготой хүнийг амил- нитритын уусмалаар амьсгалуулах ба эрүүл агаарт гаргана. Хэрвээ цианид хоол боловсруулах эрхтэнээр организмд орсон бол хордогсодод калийн пермаганатын0.4% уусмал, эсвэл устөрөгчийн 2% хэт исэл өгнө. Ажлын байрны агаар дахь синил хүчлийн зөвшөөрөгдөх хязгаар агуулга 0.3 мг/м3 болно. Тийм байрыг аваарын агааржуулаптын системээр нэмж тоноглох естой. Синил хүчлийн уур ялгарах боломж бүхий бүх төхеөрөмж (цианжуулалтын пачук, сорбцлолын пачук, регенерацийн колоннууд г.м.)-үүдийг аваарын агааржуулалт шаардлагатай бол автомат дохиоллын системээр тоноглоно.

Төхнологийн циант уусмалд цианидын гидролиз үүсгэх хэмжээнд хамгаалалын шүлтийн агуулгыг тогтоон барина. Циант уусмалтай ба булинга (агитаторууд, өтгөрүүлүүр, торх - хураагуур г.м.) бүхий савнуудад асгаралтын хоолой болон автомат тоноглол тавина. Баяжсан (10%-ийн) циант натрийн уусмал бэлтгэхдээ онцгой сэргийлэх арга хэмжээ авна. Тийм ажилбар гүйцэтгэх байранд гадны хүн орохыг хориглоно. Циант натри агуулж байсан савыг хлорын шохойн, эсвэл зэсийн байвангийн уусмалаар яаралтай хоргүйжүүлнэ. Тэнд ажиллагсад хувийн хамгаалах хэрэгсэл (хорт утааны баг, резин бээлий, хормогч) хэрэглэнэ. Мөн алт цайрын тундсыг боловсруулах үед тийм арга хэрэглэнэ. ..

70-аад онуудад сульфиджүүлсэн нүүрсийг нийлэг давирхайгаар орлуулж эхэлсэн. Тэдгээр нь налархай гурван хэмжээст нүүрстөрөгчийн гинжин тороос тогтох бөгөөд түүнд оноосон бүлэг ионууд бэхлэгдэнэ. Түүнд З0'з, Н+ гэсэн бүлэг ионуудыг оруулснаар нүүрстөрөгчийн макромолекулууд усанд уусах боломжтой. Гэхдээ тийм бүлгийг агуулсан ионитууд нь нүүрстөрөгчийн гинжийг холбохын тулд хөндлөөш холбоос оруулсан тохиолдолд уусахгүй болдог талтай.

Хэвтээ холбоосын агуулга буюу сүлжээний зэрэглэл Нь давирхайн физик шинжийг тодорхойлно.Ион солилцлын давирхайн төрөлжүүлэлт:

1. Хүчтэй хүчлийн катионууд:Сульфобүлэг - 8 0 3Н;Фосфор-хүчлийн - Р03Н2;Дээрх бүлгүүдийн сарнилын тогтмолын аравтын хасах логарифм рК <2

2. Сул хүчлийн катионууд:Фенолын бүлэг - — < (^ ^ > - -о Н

^ °Карбоксил бүлэг-С с1_ОН

Эдгээр бүлгүүдийн хувьд рК ^ 4.3. Хэт суурлиг анионитууд:

Дөрөвдөгч аммоны суурь №ЭН;

Пиридин бүлэг

4. Сул суурлиг анионитууд ' (амино бүлэг - 1МН3ОН; = МН^ОН;- МНОН). Тэдгээр рК^4

Хэрэв хэвтээ сүлжээст полистирол сульфиджүүлэлд нэрвэгдсэн бол хэт хүчиллэг катионит үүснэ.

5’ 1-р зураг. Идэвхитэй сульфид бүлэг бүхий хэт хүчиллэг катионитын бүтцийн схем.

Дан хлордиметил эфир [(СН2С1)20]-ээр хөндлөн сүлжээст полистиролыП боловсруулж, дараа нь дөрөвдөгч аммоны суурийн ион гарвалын бүлгийн ,хэт суурлиг нэгдпийг илтгэн агуулсан гурвалжин метиламин [(СН3)3М]-аар анионит гарган авна.

Энэ тохиолдолд хөндлөш холбоогүй гинж үүсч, уур - байрлал ОН бүлгээр орлоно; харин мета - байрлал альдегидад хүртээлгүй болно. Гэхдээ хольцод чөлөөт фенол нэмбэл хөндлөөш холбоостой полимөр үүсэх нь:

2. 503Н - бүлгийг агуулсан хүчтэй хүчлийн катионитууд:a. Полимержуулалтын өмнө сульфиджүүлсэнb. Бэлэн полимерийн сульфижүүлэл.

3. Амино - бүлэг агуулсан сул суурьлиг анионитууд, тухайлбал:

4. Хучтэй суурьлиг анионитууд. Орлоцтой амин хэрэглэсэн ионитын үндсэн шинж, тухайлбал:

>сн, см3ч . * » / 1 +

N — Ы/ I *

АНУ-д сорбцлолын технологид хүчтэй суурьлиг Амборлит 1Р1А 400 металл ялгахад өргөн хэрэглэдэг:

Давирхайг хүчтэй ангижруулагч, тухайлбал Т|3+ ионоор ангижруулж дахин ашиглаж болнс. Процесс эргэлт буцалтгүй, учир нь Ре3+ давирхайг ангижруулах боломжгүй юм. .

. Хавсралт 6.Хүдэрт тавигдах шаардлагууд

( алт нуруулдан уусгалт)Нуруулдан шүлтгүйжүүлэлт хэрэглэгдэх хүрээ:

1. Нунтаг алт бүхий шохойн чулуулаг, сульфидын хольц багатай эрдсүүд;2. ширхэглэл хоорондын гадаргын шигтээс бүхий элсэнцэр бадмар

(доломитууд);3. Чөлөөт алт агуулсан кварцын нимгэн судлуудаар хавчуулагдсан бялхмал

чулуулгууд;4. лимонитын (төмрийн) хүдэржилтийн зурвас болон ан цавууд дахь алт

агуулсан цахиурын судлын чулуулгууд;5. Төмрийн исэлд нарийн шигтгээ үүсгэсэн алт бүхий цахиуржсан хурдас

чулуулаг;6. Үөнцэрүүдийн гадаргад чөлөөт алт бүхий занар зэрэг болно.7. Алтны ширхэглэл >50 - 70 мкм байх;8. Алт бүхий нүүрслэг эрдэсгүй байх;9. Шохойн зарцуулалтыг өсгөдөг хүчил үүсгэх нэгдлүүдийн агуулга бага байх;Ю.Шаврын агуулга бага байвал зохино. Хортхольцын босго агуулга: Аз, 5Ь, Си,

2п, РЬ, 5 нь цианидын зарцуулалтыг нэмэгдүүлж, цементацлал болон сорбцлолын процессын үр ашгийг эрс бууруулна.

I. Хүдрийг агуулахад хураалт. Хүдрийн агуулахын овоолго (далан) дахь багтаамж 1-10 мян.т байж болно. Тэдгээрийн өндөр хүдрийг физик - механикийн шинжээс хамаарч 0.9 - 2.4 -өөс 9 - 10.5 м - т хэлбэлзэнэ [25]. Хүдрийн 6 - 10 м өндөрт рвоолгод 10 мян.т - оос 2 сая.т хүдэр хураана.Хүдэр нуруулан хураах аргууд;

1. самосвалаар асгасан хүдрийг бульдозероор тараах, гүн сийрэгжүүлэл; энэ аргыг нунтаграл багатай, бат бэх хүдрийг нуруулдахад сонгоно. Энэхүү хувилбарт далангийн хүдрийн үеийг 2 - 3 м өндөртэй түрж тэгшлэх бөгөөд дараа овоолгын налуу эрэгцэгийн дагууд хүдрийг автосамосвалаар буулгаж2 - дох ба дараа дараагийн үеүдийг 8 - 10 м хүртэл өндөртэй хураах явцад тухайн үе бүрийг гүн сийрэгжүүлсэн байх технологийн нөхцөлийг хангана.

2. нунтаг ихтэй, эсвэл бөөнцөглөсөн хүдрийг нэг үеэр нуруулдах аргыг хэрэглэх (хүдрийг суурь талбайд асгаж, зэрэгцээ далангууд үүсгэнэ) үед бэсрэг ачих тэрэг ба зориулалтын төхөөрөмж ажиллуулбал учир хүдрийн нягтрал үүсэхгүй. Практикт тийм хүдрийн агуулахад портал, гүүрэн өргүүр (кран) болон шанагат ачих тэрэг сонгоно. Гүүрэн кранаар нягтрашаагүй даланг скрепер ба бульдозортой харьцуулахад илүү хурдан байгуулна. Тийм далангийн өндөр 0.9-2.4 м байна.

3. конвейержуулсан овоолгуудыг явах анги бүхий овоолгуур (гинжит стакер)-т конвейерийн системээр байгуулна.

II. Шаварлаг, нунтаг хүдрийг нуруулдан уусгалтанд бэлтгэх ажилбар. Нуруулдан уусгалтын процесст хүдэр дэх шавар, нунтаг нь нүх сүвийг таглах (кольматацлах), урвалжийн нэвчицийн процессыг хүндрүүлэх, уусмалыг овоолпэд жигд бус тархахад нөлөөлж, агааршилийг доройтуулна. Овоолгын нэвчицийн бууралт алт авалтад шууд нөлөөлдөг. Судалгаагаар хүдэр дэх -1.5мм - ийн ангилал 60% хүрэхэд овоолгын нэвчиц 60 дахин буурч, уусгалтын хугацаа 8 - 9 дахин өснө. Өөрөөр хэлбэл 15 хоног байснаа 120 хоног болж уусгалтын хугацаа уртсах жишээтэй.

Иймээс нунтаг, шаварлаг хүдрийг урьдчилан бөөнцөглөнө. Ингэж бөөнцөглөсний дараагаар уг далан дахь уусмал нэвчиц хэдэн зуу, мянга дахин нэмэгдэнэ. Жишээлбэл 0.005 - аас 25 м3/м2 ц болж нэмэгдэнэ.

Бөөнцөглөхүйн төхникийн нөхцөл:

Бөөнцөглөхийн техникийн нөхцөл:- Хүдрийн мөхлөгийн бүтэц;- Хүдэр дэх -0.071 мм - ийн ангийн нийт хувь;- Хүдрийн чийгшил;- Бутлагдсан хүдрийн бүхэллэг;- Бөөнцөглөгдсөн матөриалын бэхжилтийн хугацаа зэрэг болно.Бөөнцөглөлтийн технологийн процесс. Хүдрийг 5 - 15 мм ширхэглэлээр

шатлан бутлан шигшүүрээр ангилна. Алтны шороон ордын элсийг угаалгаар (эсвэл шигшүүрээр) ялгасан нунтаг (<12-16мм) хаягдлыг эФөль гэнэ. Үлдэгдэл алт агуулсан эфелийг гравитацаар: шлюз, сэгсрэх ширээ, тунаах машин, хүндрүүлсэн орчин, бас эргүүлгэн сепаратороор баяжуулах ба цианжуулалт, амальгамацаар уусган боловсруулна. Шороон ордоос эфелийг скруббер-шлюз гэсэн угсраа процессоор хаягдалд зайлуулна.

Скруббер [а. ЗсгиЬЬег, -цэвэрлэх]- тоос хийн болон нунтаг хольцыг усаар угааж * ялгах аппарат. Дунд зэрэг ба хүндрэлтэй угаагдах хүдрийг угаах дамарт шигшүүр нь хүдэр ачаалах (25% хүртэл) ба юүлэх цорготой бөгөөд түүнийг цахилгаан хөдөлгүүрээр эргүүлнэ. Скрубберийг хэвтээ буюу 7° налуу өнцгөөр ажиллуулна. Материалыг угаах ба шигших зориулалттай шувтан хэлбэрийн нүхжүүлсэн конусыг дамарт залгаж ус ба нунтагийг салгана (тийм дамарт шигшүүрийг скруббер-бутар гэнэ). Скрубберийн хэмжээс: урт 3-1 Ом, 01.5-4м, ус зарцуулалт 3-6м3/т; угаах хугацаа бохирдлын зэргээс хамаарч 2-12 минутанд хэлбэлзэнэ; бүтээмж 25-200 т/ц болно.

Флотацийн хаягдал зутан буюу шлам [нем. ЗЫатт-шавар]- ашигт малтмалын нунтаг фракц (30-40мкм). Баяжуулалтаар ялгах боломжтой бүхэллэг гэвэл: гравитацын процессор- 40-400мкм, магнитых сепарациар -150-200мкм, флотациар - 10-20мкм, харин радиометрийн болон цахилгаан аргаар баяжуулалтанд -Змкм байж болно. Баяжуулалтанд шлам нь саад болдог учраас урьдчилан гидроциклон буюу агилуураар зайлуулах шаардлага бий. Флотацийн хаягдал хураагуураар (хвдсры оф)үлдэгдэл металл агуулсан нунтаг (лаг)-ийг нуруулдан шүлтгүйжүүлэлтэд бэлтгэх ажилбарт бөөнцөглөх уламжлалт арга хэрэглэж болно.

Алт агуулсан хүдрийг бөөнцөглөлд бэлтгэх жор: портланд цемент, шохой, каустик хужир (сода); зэсийн хүдрийнх - хүчилд тэсвэртэй цемент, Н2304 , зарим тохиолдолд шингэн шил гэсэн холбоос материал зэргийг хэрэглэнэ. Бөөнцөгийг зориулалтын холиурт бэлдэнэ. Орц хэмжээ: 1т хүдэр бөөнцөглөхөд 2 - 5 кг цемент холино. Хүдрийг бүрэн холисны дараагаар түүн дээр ус, эсвэл уусгалтын урвалжийн уусмалыг хийж өгнө. Халиа (шихт)-ны чийгшлийг туршилтаар тодорхойлно. Ихэнхдээ чийгшил 14-20% байна.

Хүдэр бөөнцөглөлийг дамар, эсвэл тавагт бөөнцөглүүрт гүйцэтгэнэ. Бас хүдрийн бөөнцөглөлийг шууд 30-45° налуу конвейер дээр явуулж болно. Хүдрийг бөөнцөглөсний дараагаар нунтагралыг шигшүүрээр тогтооно. Нунгийг бөөнцөглүүрт эргүүлж өгөх ба хүдрийн бөөнцөгийг агуулахад 8-12 цаг байлгана. Хүдэр бөөнцөглөлийн технологийн төхөөрөмжийн схемийг 6’.1- р зурагт үзүүлэв.

Жишээ нь: төмөрлөг үйлдвэрлэлд зориулсан баяжмалыг өөр аргаар буюу бөсөж бөөнцөглөдөг: тухайлбал, төмрийн баяжмалын Бөөнцөглөл [агломөрацлал- 31п1өппд]- нунтаг тоосонцор хүдэр ба баяжмалыг илчээр бөөнцөглөх процесс; металл агуулсан хаягдлыг бөсөж мөхлөгжүүлэл. Бөөнцөглөлийн эх материал нь шихт (хольш) бөгөөд түүнд хүдэр, эсвэл баяжмалаас гадна коксын нунтаг (<3мм), антрацит (<3мм), тураг нүүрс (<3мм), шохойн чулуу (<3мм), шохой ба бөөнцөгийн буцах нунтаг (<5мм бөөнцөгийн хэт нунтгийг эргүүлж бөсөх зориулалтаар хольшид буцааж оруулна). Түүнчлэн нунтаг хүдэр, баяжмал, шүүрийн тоос гэсэн дахин нунтаглал шаардагдах бусад нэмэлтүүдийн хольшид өгч, хольшийг бункерээс бөөнцөглөлийн дамарт оруулна. Бөсөлтийг конвейерт бөөнцөглөлийн машинд гүйцэтгэх бөгөөд уг машин нь тасралтгүй гинжин хөдөлгөөнт торлог шүүрэн секцүүдтэй тэргэнцэрүүдээс бүрдэнэ. Тэдгээр тэргэнцэрүүдийн доогуур эксгаустертэй-холбогдсон вакуум-камер байрлана. Хольшоор ачаалагдсан тэргэнцэрүүд тулман цохиур доогуур шургаж, машины төгсгөл хэсэг рүү шилжин хөдлөнө. Шүүрэн торлог доороос эксгаутерийн тусламжтайгаар 104 Па хүртэл вакуум үүсэх замаар хольшийн бөсөх үе дундуур дээрээс доош 80-аас 120м3/мин агаараар хангана. үеийн зузаан 180-550мм. Хатуу түлш шаталтын бүсэд (1° 1200- 1500°С) хольш хайлна. Түлш гүйцэд шатаж явцад шаталтын бүс доош шилжин, цог агаартай хавьдах ба талстжин агломератон “Ширэм” үүснэ. Уг “Ширэм”-ийг буталж, домен зуухны кондицийн (5-60мм) бөөнцөг гаргана.

III. Шүлтгүйжүүлэлтийн технологи. Шүлтгүйжүүлэлтэд цементацлал, эсвэл сорбцлолын төхөөрөмжийн хаягдал шингэнийг цианидаар сэлбэн оруулахыг зөвлөмж болгодог юм. Хүдрийн найрлагаас хамаарч ажпын уусмал дахь циант давсны агууламж 0.10 - 0.15% байна. Шүлтгүйжүүлэлтийн үе дэх цианид рН буурвал НСЫ (синил хүчил) ялгарч, циант давсны гидролиз явагдах урвал:

ЫаСЫ + Н20 = НСМ14 + №ОН. (6’.1) Циант уусмалын цианид Ыа гидролиз дэх нөлөөллийг 6’.2-р зурагт үзүүлэв.

Зураг 6’. 2. Циант уусмалын цианид Л/а гидролиз дэх нөлөөлөл.

Алтны уусалт 0 2 оролцоотой явагдах нь:2Аи + 4№СМ + 1/202 + Н20 = 2№Аи(С!Ч)2 + 2МаОН (6’.2 )

Урвалын дүнд үүссэн дицианаурат натри гэсэн цогц нэгдэл нь Ыа+ катион ба Аи(СМ)2' гэсэн анионы нэгдлээр бүрдэнэ. Ажлын уусмалыг далангийн гадаргад насосоор нийлэг яндангуудийн сүлжээнд өгнө.

Уусмалыг бороожуулахад шахах шуршуур (эмиттерууд). “Вигглер” - ийн төрлийн шүршүүр (бороожуулалтын сүлжээний цоргуудад суурилуулсан чөлөөт

савалгаа бүхий рөзин хошуувчуудаар уусмал жигд цацагдана) болон “Воблер” (буюу эргэлтэд төрлийн шүршүүр) нэлээд өргөн хэрэглэгдэж байна. Бороожуулалтад 9-10 м радиустай хүрээ үүсгэх бороожуулуур төхөөрөмж нэвтэрч байна. Бороожуулаж буй талбайд уусмалын жигд тархалтыг хангах зориулалтаар бороожуулалтын системийн секцүүдэд даралтын цохицуулагч - датчикууд (датчики- регуляторы) болон шингэн зарцуулалтын хэмжүүр (расходомеры) суурилуулна.

Урвалжийн яндан хоолойнуудад кальцийн карбонатын хагшил (ялангуяа Са(ОН)2 хэрэглэх тохиолдолд) үүсэлтээр сэргийлэх Антискалант, Трилон Б, эсвэл метафосфат гэсэн тусгай нэмэлт бодис хэрэглэнэ.

Сэрүүн уур амьсгалтай бүсэд далангийн гадаргад тусгайлсан цөөрөм - санг үүсгэн уусмалыг оруулж гидравлик түрцийг 0.9 - 1.1 м төвшинд тогтворжуулна. Нуруулдсан овоолгын гадаргын бороожуулалтад циант уусмалын нэгжийн зарцуулалт 10-20 дм3/м2ц хэлбэлзэнэ. • Шүлтгүйжүүлэлтийн өгөөжийг нэмэгдүүлэхийн тулд ажлын уусмалыг вентури яндангийн тусламжтай 0 2 - оор/ баяжуулна.

Кондицийн шимт уусмалууд дахь алтны агуулга > 0 . 5 - 3 мг/л бегөөд боловсруулж буй хүдэр Аи, Ад - аас гадна цианидаар мөн Си, 2п, Нд, 5Ь, Аг, 5 уусдаг нь урвалжийн зарцуулалтыг өсгөж, шимт уусмалыг бохирдуулна. Уусмалаас зохих хэсэг (10% орчим) - ээс Аи ба Ад ялгасны дараагаар үө үе озонжуулэх замаар тэдгээр хүнд металлын хольцоос ангижруулна.

Шүлтгүйжүүлэлтийн шимт уусмалыг тосгуур сувгуудад цуглуулж, дараа нь яндан хоолойгоор дамжуулан хураагуурт (сав, эсвэл цөөрөм) орж тунгаагдан, улмаар цементацлал буюу сорбцлолоор алтыг ялгана. төхөөрөмжийн шингэн хаягдал нь шүлтгүйжүүлэлтийн уусмалын цөөрөмд орно. Хур бороо болон аваарын халиаг цуглуулах хураагуур - цөөрөм байгуулна. Уг цөөрмийн ёроолыг наанги шаврын зузаан үе, Зсвэл наанги шавар (0.2м) ба нийлэг хальсанцар (0.4 - 1.0 мм) - ын давхар үеэр хучина.

Нуруулдсан овоолгыг холимог графикаар хэсэгчлэн шүлтгүйжүүлнэ. Уусгалтын бүх хугацаанд ажлын болон шимт уусмал дахь циант давс ба шүгггийн агуулга, шимт уусмалын тоо хэмжээнд байнгын хяналт тавина. Нуруулдан уусгалтын алт авалт хүдрийн найрлага ба бүхэллэгээс хамаарч 60-90% байна. Овоолгод нуруулдан шүлтгүйжүүлэлтийн үргэлжлэх хугацаа хурдавчилсан -7 - 30 хоног, уртасгасан - хэдэн сар болно.

Шүлтгүйжүүлэлтийн процесс дууссаны дараагаар н у р у у л д с э н х у д р и й г хоргүйжүүлэх ажилбар гүйцэтгэнэ. Хаягдал дахь чөлөөт СМ агуулга 0.2 мг/л - ээс хэтрэхгүй гэсэн норматив АНУ болон бусад орнуудад мөрдөгдөж байна.Нуруудсан хүдрийн хоргүйжуулэлтийг исэлдүүлэгч (хлорын шохой, устөрөгчийн хэт исэл, калийн перманганат, төмрийн сульфат)- аар угаалт хийнэ. “Хоумс Гейк” (АНУ) компани цианидыг бактераар задлах арга боловсруулжээ.Хаягдлыг хоргуйжуулсний дараагаар талбайд устгалтыг нөхөн сэргээлттэйгээр хийнэ.

Алт агуулсан хүдрийн овоолгын байгуулалт ба овоолгод нуруулдан шүлтгүйжүүлэлтийн загвар - схемийг 6’.3- р ба 6’.4- р зурагт үзүүлэв.

в’.4-р зураг. А лт агуулсан хүдрийг нуруулдан шүлтгүйжүүлэлтийн загвар-схөм: 1-хүдрийн нуруу; 2-бороожуулалтын систөм; 3-шүүрүүлэлтийн хоолойнууд; 4-шүүрүүлэлтийн үө; 5-шүүрүүлэлтийн суваг; 6-далан; 7-шимт уусмалын хоолой; 8, 9-шимт уусмалын ажлын ба бэлтгэл сав (цөөрөм); 10, 11-ажлын уусмалын ба бэлтгэл; сав (цөөрөм)д 12-бороожуулалтын систөмийн төв хоолой; 13- бороожуулалтын систөмийн түгээгүүр хоолой; 14-бороожуулалтын системийн зайлуулах яндан хоолой; 15-илүүдэл (кондицийн бус) уусмалын хоолой; 16-илүүдэл уусмалын бэлтгэл цөөрөм; 17- шимт уусмал боловсруулах хэсэг (салбар); 18-шимт уусмалыг боловсруулалтад илгээх хоолой, 19-хаягдал уусмалын хоолойнууд; 20-эргэлтийн уусмалын яндан хоолой; 21, 22, 23-тус бүр ажпын, шимт ба эргэлтийн уусмалуудын хоолойнууд.