ÿúćÖÖĉîĒïŠÜøĆåïćú

คำ�นำ�

ตามขอ 5 และขอ 6 หมวด 2 แหงประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน

ไดกำาหนดใหขาราชการแยกเรองสวนตวออกจากตำาแหนงหนาท และยดถอประโยชน

สวนรวมเหนอกวาประโยชนสวนตน และใหละเวนจากการแสวงหาประโยชน

ทมชอบโดยอาศยตำาแหนงหนาทและไมกระทำาการอนเปนการขดกนระหวาง

ประโยชนสวนตนและประโยชนสวนรวม กรมทรพยสนทางปญญาจงไดจดทำา

“คมอการปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน” ฉบบนขน ซงรวบรวม

หลกการและแนวคดทเปนหลกสากล พรอมทงขอเสนอแนะแนวทางการประยกต

ใชเพอการบรหารจดการผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนสาธารณะ หรอ

ทเรยกวาการบรหารจดการผลประโยชนทบซอนทอาจมผลตอการปฏบตหนาท

ของเจาหนาทภาครฐ เพอเปนมาตรการหนงในการปลกสรางจตสำานก สรางความ

โปรงใสในการปฏบตงาน และปองกนปญหาการทจรตและประพฤตมชอบ นำาไป

สการพฒนาประเทศชาตใหเจรญรงเรอง และสรางประโยชนสขของประชาชนไทย

อยางแทจรงตอไป

ในการน คณะผจดทำาหวงเปนอยางยงวา คมอการปฏบตงานเพอปองกน

ผลประโยชนทบซอนนจะเปนประโยชนทงตอบคลากรเจาหนาทกรมทรพยสน

ทางปญญา และตอบคคลทวไป ใหสามารถนำาไปปรบใชเปนแนวทางในการประพฤต

ปฏบตตนใหอยในกฎระเบยบของทางราชการ ยดมนในคณธรรมจรยธรรมตาม

ประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน และการปฏบตหนาทของตนอยางมคณภาพ

และประสทธภาพสงสด โดยยดมนประโยชนสาธารณะและประเทศชาตเหนอสงอนใด

กรมทรพยสนทางปญญา

มนาคม 2560

ส�รบญ

หนา

คำานำา ก

บทนำา 1

บทท 1 ความรทวไปเกยวกบผลประโยชนทบซอน 2

1. ความหมายของผลประโยชนทบซอน 2

2. ผลประโยชนสวนตน 5

3. ผลประโยชนทบซอน 6

4. แนวคดสำาคญ 7

5. การกระทำาทอยในขาย Conflict of Interest 12

6. รปแบบของผลประโยชนทบซอน 13

7. ตวอยางผลประโยชนทบซอนทพบเหนบอยๆ 15

บทท 2 การเปดเผยผลประโยชนสาธารณะ 16

บทท 3 การให – การรบของขวญหรอผลประโยชน 23

บทท 4 บทสรป 30

บทท 5 กฎหมายทเกยวของ 31

บรรณานกรม 38

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 1

บทนำ�

การมผลประโยชนทบซอน ถอเปนการทจรตคอรรปชนประเภทหนง เพราะเปนการแสวงหาประโยชนสวนบคคลโดยการละเมดตอกฎหมาย หรอจรยธรรม ดวยการใชอำานาจในตำาแหนงหนาทไปแทรกแซงการใชดลยพนจในกระบวนการตดสนใจของเจาหนาทของรฐ จนทำาใหเกดการละทงคณธรรมในการปฏบตหนาทสาธารณะ ขาดความเปนอสระ ความเปนกลาง และความเปนธรรม จนสงผลกระทบตอประโยชนสาธารณะของสวนรวม และทำาใหผลประโยชนหลกขององคกร หนวยงาน สถาบนและสงคมตองสญเสยไป โดยผลประโยชนสญเสยไปอาจอยในรปของผลประโยชนทางการเงน คณภาพการใหบรการ ความเปนธรรมในสงคม รวมถงคณคาอนๆ ตลอดจนโอกาสในอนาคตตงแตระดบองคกรจนถงระดบสงคม เชน การทเจาหนาทของรฐเรยกรบเงนหรอผลประโยชนอนใดจากผประกอบการ เพอแลกเปลยนกบการอนมตการออกใบอนญาตประกอบกจการใดๆ หรอแลกเปลยนกบการละเวน การยกเวน หรอการจดการประมลทรพยสนของรฐเพอประโยชนของเจาหนาทของรฐ และพวกพอง เปนตน

อยางไรกตาม ทามกลางผทจงใจกระทำาความผดยงพบผกระทำาความผด โดยไมเจตนา หรอไมมความรในเรองดงกลาวอกเปนจำานวนมาก จนนำาไปส การถกกลาวหารองเรยนเรองทจรตหรอถกลงโทษทางอาญา

ผลประโยชนทบซอน หรอความขดแยงกนระหวางผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนสวนรวม (Conflict of Interest: COI) เปนประเดนปญหาทางการบรหารภาครฐในปจจบนทเปนบอเกดของปญหา การทจรตประพฤตมชอบในระดบทรนแรงขน และยงสะทอนปญหาการขาดหลกธรรมาภบาลและเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศ โดยหากขาราชการและพนกงานเจาหนาทของรฐขาดจตสำานกในหนาท ทจะปกปองผลประโยชนสวนรวมของประเทศชาต มการใชอำานาจทางราชการ โดยมชอบในการดำาเนนกจกรรมเพอเออประโยชนตอตนเอง กลม พรรค หรอพวกพอง เหนอผลประโยชนสวนรวม ยอมสงผลกระทบตอสถาบนราชการ และสรางความเสยหายตอประเทศชาตและประชาชน ดงนน หนวยงานภาครฐจงตองเรงสรางความตระหนก ความเขาใจใหกบบคลากร และหามาตรการเพอปองกนและแกไขปญหา เพอปรบเปลยนวฒนธรรมและคานยม การสรางจตสำานกของเจาหนาทและพนกงานของรฐในการทำางานเพอสวนรวม ยดถอหลกจรยธรรมและผลประโยชนสวนรวมใน

การปฏบตราชการเปนสำาคญ หางไกลจากตนเหตทอาจนำาไปสการทจรตคอรรปชน

2 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

บทท 1 คว�มรทวไปเกยวกบผลประโยชนทบซอน

ถาไมมการบรหารเพอปองกนเรองผลประโยชนทบซอนอยางมประสทธภาพ เจาหนาทของรฐกจะละเลยประโยชนสาธารณะและใหความสำาคญกบประโยชน สวนตน หรอของคนบางกลมแทน ซงจะมผลตอการปฏบตงานและอาจนำาไปสการประพฤตมชอบในทสด เนองจากเจาหนาทของรฐกมชวตสวนตน มบางครงท ผลประโยชนสวนตนจะมาขดแยงกบการทำาหนาท แตประเดนคอตองเปดเผย ผลประโยชนทบซอนทมอยางโปรงใส และยดถอประโยชนสวนรวมเปนเรองหลก

หนวยงานภาครฐตองจดการผลประโยชนทบซอนอยางโปรงใส และพรอมรบผดชอบ มฉะนนจะบนทอนความเชอมนของประชาชนตอการปฏบตหนาทของหนวยงาน ทงน ปจจบนขอบเขตของผลประโยชนทบซอนขยายมากกวาเดม เนองจากมการรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน รวมถงระหวางหนวยงานภาครฐ ทำาใหมความสมพนธทซบซอนหรอซอนทบมากขน ในการน หนวยงานควรตระหนกวาผลประโยชนทบซอนจะเกดขนในการทำางานและตองพฒนาวฒนธรรมองคกรทสงเสรมการระบและการเปดเผยผลประโยชนทบซอน หนวยงานตองขจดความเขาใจผดทวาผลประโยชนทบซอนเปนเรองผดในตวมนเอง มฉะนนจะทำาใหคนในหนวยงานพยายามปกปด จนทำาใหเกดความเสยหายแกหนวยงานของรฐและสวนรวม เมอเกดผลประโยชนทบซอนเปนปจจยทเขามามอทธพลในการทำางานหรอการตดสนใจในการปฏบตหนาทของเจาหนาทของรฐ นำาไปสการใชอำานาจหนาทในทางมชอบ การทจรตคอรรปชน หรอการฉอราษฎรบงหลวง ดงนน การจดใหมแนวทางการบรหารเพอปองกนเรองผลประโยชนทบซอนจะสรางประโยชนแกหนวยงานของรฐอยางยงในดานตางๆ เชน

- ลดการทจรตประพฤตมชอบ - สามารถแกขอกลาวหาเรองความลำาเอยงไดงาย - แสดงความยดมนในหลกธรรมาภบาล - สรางความเชอมนใหกบประชาชนวาหนวยงานปฏบตหนาทอยางเปนธรรม

และไมมผลประโยชนแอบแฝง

1.1 คว�มหม�ยผลประโยชนทบซอน “ความขดแยง” (Conflict) หมายถง สถานการณทขดกน ไมลงรอย

เปนเหตการณอนเกดขนเมอบคคลไมสามารถตดสนใจกระทำาอยางใดอยางหนง ความขดแยงอาจเกดขนจากความไมลงรอยในเรองความคด แนวทางปฏบต หรอผลประโยชน

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 3

“ผลประโยชนทบซอน” (Conflict of Interest) มการใชคำาในภาษาไทยไวหลายคำา เชน “ผลประโยชนทบซอน” “ผลประโยชนขดกน” “ผลประโยชนขดแยง” หรอ “การขดกนแหงผลประโยชน” ถอยคำาเหลานถอเปนรปแบบหนงของการแสวงหาประโยชนโดยมชอบ อนเปนการกระทำาทขดตอหลกคณธรรม จรยธรรม และหลกการบรหารกจการบานเมองทด (Good Governance) โดยทวไปเรองผลประโยชนทบซอน จงหมายถงความทบซอนระหวางผลประโยชนสวนตน และผลประโยชนสาธารณะทมผลตอการปฏบตหนาทของเจาหนาทของรฐ กลาวคอ เปนสถานการณท เจาหนาทของรฐมผลประโยชนสวนตนอยและไดใชอทธพลตามอำานาจหนาทและความรบผดชอบเพอใหเกดประโยชนสวนตว โดยกอใหเกดผลเสยตอผลประโยชนสวนรวม มหลากหลายรปแบบไมจำากดอยในรปของตวเงนหรอทรพยสนเทานน แตรวมถงผลประโยชนอนๆ ทไมใชในรปตวเงนหรอทรพยสน มลกษณะ 7 ประการ ดงน

(1) การหาประโยชนใหตนเอง คอ การใชอำานาจหนาทเพอตนเอง เชน ขาราชการใชอำานาจหนาททำาใหบรษทตวเองไดงานรบเหมาจากรฐ หรอฝากลกหลานเขาทำางาน เปนตน

(2) การรบผลประโยชน คอ การรบสนบนหรอรบของขวญ เชน เปนเจาพนกงานสรรพากรแลวรบเงนจากผมาเสยภาษ หรอเปนเจาหนาทจดซอแลวรบไมกอลฟเปนของกำานลจากรานคา เปนตน

(3) การใชอทธพล เปนการเรยกผลตอบแทนในการใชอทธพลในตำาแหนงหนาทเพอสงผลทเปนคณแกฝายใดฝายหนงอยางไมเปนธรรม

(4) การใชทรพยสนของทางราชการเพอประโยชนสวนตน เชน การใชรถยนต หรอคอมพวเตอรของราชการทำางานสวนตว เปนตน

(5) การใชขอมลลบของทางราชการ เชน รวาราชการจะตดถนนจงรบไปซอทดนในบรเวณดงกลาวดกหนาไวกอน เปนตน

(6) การรบงานนอก ไดแก การเปดบรษททำาธรกจซอนกบหนวยงานทตนเองทำางานอย เชน เปนนกบญช แตรบงานสวนตวจนไมมเวลาทำางานบญชในหนาทใหกบหนวยงาน เปนตน

(7) การทำางานหลงออกจากตำาแหนง คอการไปทำางานใหกบผอนหลงออกจากททำางานเดม โดยใชความรหรออทธพลจากทเดมมาชงงาน หรอ เอาประโยชนโดยไมเปนธรรม เชน เอาความรในนโยบายและแผนของธนาคารประเทศไทยไปชวยธนาคารเอกชนอนๆ หลงจากเกษยณ เปนตน

“ความขดแยงกนระหวางผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนสวนรวม” เปนสถานการณทบคคลในฐานะพนกงานหรอเจาหนาทของรฐ ใชตำาแหนงหรออำานาจหนาทในการแสวงหาประโยชนแกตนเอง กลม หรอพวกพอง ซงเปนการ

4 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

ละเมดทางจรยธรรม และสงผลกระทบหรอความเสยหายตอประโยชนสาธารณะ คำาอนทมความหมายถงความขดแยงกนแหงผลประโยชนสวนตนและสวนรวม ไดแก การมผลประโยชนทบซอน ความขดกนระหวางผลประโยชนของผดำารงตำาแหนงสาธารณะ รวมถงคอรรปชนเชงนโยบายหรอคอรรปชนสเทา

ผลประโยชนทบซอน (Conflict of Interest) และการคอรรปชน (Corruption)

Conflict of Interest เปนรปแบบหนงของการคอรรปชน (Corruption) แตระดบหรอขนาดและขอบเขต ตางกน

Conflict of Interest นำาไปส Corruption ทรนแรงขน

Conflict of Interest เกยวกบการใชอำานาจทเปนทางการเชอมโยง กบกฎหมาย ระเบยบการปฏบต และสวนทไมเปนทางการ เปนความสมพนธระหวางบคคลขยายไปถงเรองครอบครว ตองพจารณาความสมพนธ เชน คสมรส และเครอญาต

หลกสำาคญของการจดการผลประโยชนทบซอน

ชมชนคาดหวงให เจาหนาทปฏบ ตงานอยางเปนธรรม โดยใหผลประโยชนของสาธารณะมความสำาคญในอนดบตน

ความซอตรงตอหนาทของเจาหนาทยงเปนรากฐานของหลกนตธรรม (ประชาชนทกคนเสมอภาคภายใตกฎหมาย และตองไดรบการปฏบตทเปนธรรม)

ถาไมจดการผลประโยชนทบซอนอยางมประสทธภาพ เจาหนาทกจะละเลยประโยชนสาธารณะและใหความสำาคญกบประโยชนสวนตนหรอของคนบางกลมแทน ซงจะมผลตอการปฏบตงาน และอาจนำาไปสการประพฤตมชอบในทสด

ผลประโยชนทบซอนไมไดผดในตวมนเอง เนองจากเจาหนาทกมชวตสวนตนหรอสวนบคคล มบางครงผลประโยชนสวนตนอาจขดแยงกบการทำาหนาท แตตองเปดเผยผลประโยชนทบซอนทม

หนวยงานภาครฐตองจดการผลประโยชนทบซอนอยางโปรงใส และพรอมรบผดชอบ มฉะนนจะบนทอนความเชอมนของประชาชนตอการปฏบตหนาทของหนวยงาน

ปจจบน ขอบเขตของผลประโยชนทบซอนขยายมากกวาเดม เนองจากมการรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน รวมถงระหวางหนวยงานภาครฐ ทำาใหม ความสมพนธทซบซอนหรอซอนทบมากขน

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 5

หนวยงานควรตระหนกวาผลประโยชนทบซอนจะเกดขนในการทำางาน และตองพฒนาวฒนธรรมองคกรทสงเสรมการระบและเปดเผยผลประโยชนทบซอน

หนวยงานตองขจดความเขาใจผดทวาผลประโยชนทบซอนเปนเรองผดในตวมนเอง มฉะนน คนกจะพยายามปกปด

ผลประโยชนทบซอนจะเปนสงผดกตอเมอมอทธพลตอการทำางานหรอการตดสนใจ กรณนเรยกวา มการใชหนาทในทางมชอบหรอการฉอราษฎรบงหลวง

การจดการผลประโยชนทบซอนสรางประโยชนมากมายแกหนวยงานเนองจากเปนการลดการทจรตประพฤตมชอบ สามารถแกขอกลาวหาเรองความลำาเอยงไดงายและเปนการแสดงความยดมนในหลกธรรมมาภบาล และทำาใหประชาชนเชอมนวา หนวยงานปฏบตหนาทอยางเปนธรรมและไมมผลประโยชนแอบแฝง

1.2 ผลประโยชนสวนตน (Private Interest) “ผลประโยชน” คอ สงใดๆ ทมผลตอบคคลหรอกลม ไมวาในทางบวก

หรอทางลบ “ผลประโยชนสวนตน” ไมไดครอบคลมเพยงผลประโยชนดานการงานหรอธรกจของเจาหนาท แตรวมถงคนทตดตอสมพนธดวย เชน เพอน ญาต คแขง ศตร เมอใดเจาหนาทประสงคจะใหบคคลเหลานไดหรอเสยประโยชน เมอนนกถอวามเรองผลประโยชนสวนตนมาเกยวของ

ผลประโยชนสวนตนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ ผลประโยชนสวนตนทเกยวกบเงน (Pecuniary) และผลประโยชนสวนตนทไมเกยวกบเงน (Non - Pecuniary)

ผลประโยชนสวนตนทเกยวกบเงน (Pecuniary) ไมไดเกยวกบการไดมาซงเงนทองเทานน แตยงเกยวกบการเพมพนประโยชนหรอปกปองการสญเสยสงทมอยแลว เชน ทดน หน ตำาแหนงในบรษททรบงานจากหนวยงาน รวมถงการไดมาซงผลประโยชนอนๆ ทไมไดอยในรปตวเงน เชน สมปทาน สวนลด ของขวญ หรอของทแสดงนำาใจไมตรอนๆ

ผลประโยชนทไมเกยวกบเงน (Non - Pecuniary) เกดจากความสมพนธระหวางบคคล ครอบครว หรอกจกรรมทางสงคมวฒนธรรมอนๆ เชน สถาบนการศกษา สมาคม ลทธ แนวคด มกอยในรปความลำาเอยง อคต หรอการเลอกทรกมกทชง และมขอสงเกตวาแมแตความเชอและความคดเหนสวนตวกจดอยในประเภทน

“หนาทสาธารณะ” (Public Duty) หนาทสาธารณะของผททำางานใหภาครฐคอ การใหความสำาคญอนดบตนแกประโยชนสาธารณะ (Public Interest)

6 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

คนเหลานไมจำากดเฉพาะเจาหนาทของรฐ ทงระดบทองถนและระดบประเทศเทานน แตยงรวมถงคนอนๆ ททำางานใหภาครฐ เชน ทปรกษา อาสาสมคร เปนตน

“ผลประโยชนสาธารณะ” (Public Interest) หมายถง สงใดกตามทใหประโยชนสขแกบคคลทงหลายในสงคม หรอประโยชนตอมวลสมาชกของสงคม หรอประโยชนของชมชนโดยรวม ไมใชผลรวมของผลประโยชนของปจเจกบคคล และไมใชผลประโยชนของกลมคน การระบผลประโยชนสาธารณะไมใชเรองงาย แตในเบองตนเจาหนาทภาครฐสามารถใหความสำาคญแกสงเหลานเปนอนดบตน

ทำางานตามหนาทอยางเตมทและมประสทธภาพ ทำางานตามหนาทตามกรอบและมาตรฐานทางจรยธรรม ระบผลประโยชนทบซอนทตนเองมหรออาจจะมและจดการอยางม

ประสทธภาพ ใหความสำาคญอนดบตนแกผลประโยชนสาธารณะ มความคาดหวงวา

เจาหนาทตองจำากดขอบเขตทประโยชนสวนตนจะมามผลตอความเปนกลางในการทำาหนาท

หลกเลยงการตดสนใจหรอการทำาหนาททมผลประโยชนทบซอน หลกเลยงการกระทำาหรอกจกรรมสวนตนทอาจทำาใหคนเหนวา

ไดประโยชนจากขอมลภายใน หลกเลยงการใชตำาแหนงหนาทหรอทรพยากรของหนวยงาน

เพอประโยชนสวนตน ปองกนขอครหาวาไดรบผลประโยชนทไมสมควรจากการใชอำานาจ

หนาท ไมใชประโยชนจากตำาแหนงหรอขอมลภายในทไดขณะอยในตำาแหนง

ขณะไปหาตำาแหนงใหม

1.3 ผลประโยชนทบซอนOrganization for Economic Cooperation and Development (OECD) ซง

เปนองคกรสากลไดใหนยาม “ผลประโยชนทบซอน” (Conflict of Interest) วาเปนความ

ทบซอนระหวางผลประโยชนสวนตน และผลประโยชนสาธารณะทมผลตอการปฏบต

หนาทของเจาหนาทภาครฐ โดยแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก

(1) ผลประโยชนทบซอนทเกดขนจรง (Actual) มความทบซอนระหวาง

ผลประโยชนสวนตนและสาธารณะเกดขน

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 7

(2) ผลประโยชนทบซอนทเหน (Perceived and Apparent) เปนผล

ประโยชนทบซอนทคนเหนวาม แตจรงๆ อาจไมมกได ถาจดการผลประโยชน

ทบซอนประเภทนอยางขาดประสทธภาพกอาจนำามาซงผลเสยไมนอยกวาการจดการ

ผลประโยชนทบซอนทเกดขนจรง ขอนแสดงวาเจาหนาทไมเพยงแตจะตองประพฤตตน

อยางมจรยธรรมเทานน แตตองทำาใหคนอนๆ รบรและเหนดวยวาไมไดรบประโยชน

เชนนนจรง

(3) ผลประโยชนทบซอนทเปนไปได (Potential) ผลประโยชนสวนตนทมใน

ปจจบนอาจจะทบซอนกบผลประโยชนสาธารณะไดในอนาคต

1.4 แนวคดสำ�คญ หนาททบซอน (Conflict of Duty) หรอผลประโยชนเบยดซอนกน

(Competing Interests) อาจเกดขนใน 2 กรณ

กรณแรก: การไมสามารถแยกแยะบทบาท เกดจากการท เจาหนาทมบทบาทหนาทมากกวาหน ง เชน

เปนเจาหนาทในหนวยงาน และเปนคณะกรรมการดานระเบยบวนยประจำาหนวยงานดวย ปญหาจะเกดเมอไมสามารถแยกแยะบทบาทหนาททงสองออกจากกนได ทำาใหทำางานอยางไมมประสทธภาพ หรอแมกระทงเกดความผดพลาดหรอผดกฎหมาย ปกตหนวยงานมกมกลไกปองกนปญหานโดยแยกแยะบทบาทหนาทตางๆ ใหชดเจน แตกยงมปญหาได โดยเฉพาะอยางยงในหนวยงานทมกำาลงคนนอยหรอมเจาหนาทบางคนเทานนทสามารถทำางานบางอยางทคนอนๆ ทำาไมได คนสวนใหญไมคอยหวงปญหาน เพราะดเหมอนไมมเรองผลประโยชนสวนตนมาเกยวของ

กรณทสอง: การเขาถงขอมลบางอยาง

เกดจากการทเจาหนาทมบทบาทหนาทมากกวาหนงบทบาท ทำาใหไดขอมลภายในบางอยางทอาจนำามาใชเปนประโยชนแกการทำาบทบาทหนาทใหแกอกหนวยงานหนงได ผลเสยคอ ถานำาขอมลมาใชกอาจเกดการประพฤตมชอบหรอความลำาเอยงและอคตตอคนบางกลม

ดงนน จงควรถอวาหนาททบซอนเปนปญหาผลประโยชนทบซอนดวย เพราะวามหลกการจดการแบบเดยวกน นนคอการตดสนใจทำาหนาทตองเปนกลางและกลไกการจดการผลประโยชนทบซอนกสามารถนำามาจดการกบหนาททบซอนได

8 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

หลกการ 4 ประการสำาหรบการปองกนเรองผลประโยชนทบซอน1

(1) ปกปองผลประโยชนสาธารณะ: การทำาเพอผลประโยชนของสาธารณะเปนหนาทหลกทตองตดสนใจ และใหคำาแนะนำาภายในกรอบกฎหมายและนโยบาย จะตองทำางานในขอบเขตหนาทพจารณาความถกผดไปตามเนอผา ไมใหผลประโยชนสวนตนมาแทรกแซง รวมถงความเหนหรอทศนคตสวนบคคล ปฏบตตอ แตละบคคลอยางเปนกลาง ไมมอคตลำาเอยงดวยเรองศาสนา อาชพ จดยนทางการเมอง เผาพนธ วงศตระกล ฯลฯ ทงน เจาหนาทไมเพยงปฏบตตามกฎหมายเทานน แตตองมจรยธรรมดวย

(2) สนบสนนความโปรงใสและความพรอมรบผด: การปองกนผลประโยชนทบซอนตองอาศยกระบวนการแสวงหา เปดเผยและจดการทโปรงใส นนคอ เปดโอกาสใหตรวจสอบ และมความพรอมรบผดมวธการตางๆ เชน จดทะเบยนผลประโยชน โยกยายเจาหนาทจากตำาแหนงทเกยวของกบผลประโยชนทบซอน การเปดเผยผลประโยชนสวนตนหรอความสมพนธทอาจมผลตอการปฏบตหนาทถอเปนขนตอนแรกของการจดการผลประโยชนทบซอน การใชกระบวนการอยางเปดเผยทวหนาจะทำาใหเจาหนาทรวมมอและสรางความเชอมนแกประชาชน ผรบบรการ และผมสวนไดเสย

(3) สงเสรมความรบผดชอบสวนบคคลและปฏบตตนเปนแบบอยาง: การแกปญหาหรอจดการผลประโยชนทบซอนจะสะทอนถงความยดหลกคณธรรมและความเปนมออาชพของเจาหนาทและองคกร การจดการตองอาศยขอมลนำาเขาจากทกระดบในองคกร ฝายบรหารตองรบผดชอบในการสรางระบบและนโยบาย และเจาหนาทกมความรบผดชอบตองระบผลประโยชนทบซอนทตนม เจาหนาทตองจดการกบเรองสวนตนเพอหลกเลยงผลประโยชนทบซอนมากทสดเทาททำาได และหวหนาหนวยงานกตองเปนแบบอยางทดดวย

(4) สรางวฒนธรรมองคกร: หวหนาหนวยงานตองสรางสภาพแวดลอมเชงนโยบายทชวยสนบสนนการตดสนใจในเวลาทมประเดนผลประโยชนทบซอนเกดขน และการสรางวฒนธรรมแหงความซอตรงตอหนาทซงตองอาศยวธการ ดงน

• ใหขอแนะนำาและการฝกอบรมเจาหนาทเพอสงเสรมความเขาใจเกยวกบกฎเกณฑและการปฏบต รวมถงการใชกฎเกณฑทมในสภาพแวดลอมการทำางาน

1 บทท 4 การบรหารจดการผลประโยชนทบซอน, คมอ: การพฒนาและสงเสรมการปฏบตตาม

มาตรฐานทางจรยธรรม ขาราชการพลเรอนสำาหรบคณะกรรมการจรยธรรม, 2554

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 9

• สงเสรมใหมการสอสารอยางเปดเผยและมการเสวนาแลกเปลยนเพอใหเจาหนาทสบายใจในการเปดเผยและหารอเกยวกบผลประโยชนทบซอนในททำางาน

• ปองกนไมใหขอมลเกยวกบผลประโยชนทบซอนทเจาหนาทเปดเผยเพอมใหมผนำาไปใชในทางทผด

• ใหเจาหนาทมสวนรวมในการพฒนาและปรบปรงนโยบายและกระบวนการจดการผลประโยชนทบซอน เพอใหรสกเปนเจาของและปฏบตตาม ในเวลาเดยวกนกตองสรางระบบโดยการพฒนาในเรองตอไปน

๏ มาตรฐานในการสงเสรมความซอตรงตอหนาทโดยรวมไว ในขอกำาหนดทางจรยธรรม

๏ กระบวนการระบความเสยงและจดการผลประโยชนทบซอน

๏ กลไกความพรอมรบผดทงภายในและภายนอก

๏ วธการจดการ (รวมถงการลงโทษ) ททำาใหเจาหนาทถอวาเปนความรบผดชอบของตนเองทจะตองทำาตามกฎระเบยบและมาตรฐาน

แนวทางการบรหารเพอปองกนเรองผลประโยชนทบซอน2

วางกรอบการทำางานเปนวธการกวางๆ ไมจำากดอยกบรายละเอยดขอกฎหมายทเกยวของสามารถนำาไปพฒนาเปนรปแบบการจดการตามบรบทขององคกรและกฎหมายได ซงในการพฒนาและการปฏบตตามนโยบายการจดการผลประโยชนทบซอนดงกลาวแบงออกเปน 6 ขนตอน ดงน

(1) การระบผลประโยชนทบซอน

ขนตอนแรกคอ การระบวาในการทำางานของหนวยงาน มจดใดบางทเสยงตอการเกดผลประโยชนทบซอน และผลประโยชนทบซอนทจะเกดขนไดนนมประเภทใดบาง เปาหมายสำาคญคอ องคกรตองรวาอะไรคอผลประโยชนทบซอนทเปนไปได เพอปองกนไมใหเกดผลประโยชนทบซอนทเกดขนจรงและทเหนการมสวนรวมของเจาหนาทมสวนสำาคญ เพราะจะทำาใหระบจดเสยงไดครอบคลมและทำาใหเจาหนาทรสกเปนเจาของและรวมมอกบนโยบาย การระบผลประโยชนทบซอนนตองพจารณานยามและขอกำาหนดทางกฎหมายทเกยวของประกอบดวย

2 บทท 4 การบรหารจดการผลประโยชนทบซอน, คมอ: การพฒนาและสงเสรมการปฏบตตาม

มาตรฐานทางจรยธรรม ขาราชการพลเรอนสำาหรบคณะกรรมการจรยธรรม, 2554

10 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

• ตวอยางของผลประโยชนสวนตน เชน ผลประโยชนทางการเงนหรอเศรษฐกจ (เชน หน เปนตน) ธรกจสวนตว ครอบครว และความสมพนธสวนตว (เชน ครอบครว ชมชน ชาตพนธ ศาสนา เปนตน) ความสมพนธกบองคกรอน (เชน NGOs สหภาพการคา พรรคการเมอง เปนตน) การทำางานเสรม ความเปนอรหรอการแขงขนกบบคคลหรอกลมอน เปนตน

• ตวอยางของจดเสยง เชน การปฏสมพนธกบภาคเอกชน การทำาสญญาจดซอจดจาง การตรวจตราเพอควบคมคณภาพมาตรฐานของการทำางานหรออปกรณในภาคธรกจ การออกใบอนญาต การใหบรการทอปสงคมากกวาอปทาน การกระจายงบราชการ การปรบการลงโทษ การใหเงนหรอสงของสนบสนนชวยเหลอผเดอดรอน การตดสนขอพพาท เปนตน ทงน รวมถงงานทสาธารณะหรอสอมวลชนใหความสนใจเปนพเศษ

(2) พฒนากลยทธและตอบสนองอยางเหมาะสม องคประกอบประการหนงในการจดการผลประโยชนทบซอนกคอ

ความตระหนกของผบรหาร และเจาหนาทเกยวกบวธการจดการผลประโยชนทบซอน รวมถงความรบผดชอบของแตละคน ดงนน กฎเกณฑเกยวกบการจดการตองแยกใหชดระหวางความรบผดชอบขององคกรและความรบผดชอบของสมาชกในองคกร และยงตองทำาใหผบรหารและเจาหนาทสามารถรไดวา เมอใดมผลประโยชนทบซอนเกดขนและในแบบใด (แบบเกดขนจรง แบบทเหน หรอแบบเปนไปได) เปดเผยผลประโยชนทบซอนและบนทกกลยทธตางๆ ทใชเพอการจดการ ตดตามประสทธภาพของกลยทธทใช

(3) ใหความรแกเจาหนาทและหวหนางานระดบสง เพอใหการจดการผลประโยชนทบซอนมประสทธภาพ ตองมการ

ใหความรอยางตอเนองตงแตเจาหนาทในองคกร เอกชนทมาทำาสญญา อาสาสมคร หวหนางานระดบสง และกรรมการบรหาร การใหความรจะเรมตงแตการปฐมนเทศ และมอยางตอเนองในระหวางทำางาน เจาหนาททกคนควรสามารถเขาถงนโยบายและขอมลทจะชวยใหพวกเขาสามารถระบและเปดเผยผลประโยชนทบซอน สวนตวผบรหารเองกตองรวธจดการผลประโยชนทบซอน

ขนตอนแรกของการใหความร คอ สรางความเขาใจวาอะไรคอผลประโยชนทบซอน ผลประโยชนทบซอนใดเกดขนบอยในองคกร อะไรคอจดเสยงทระบในนโยบาย รวมถงความแตกตางของความรบผดชอบในการปฏบตตาม

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 11

นโยบายของผมตำาแหนงหนาทตางกน ควรใหเอกสารบรรยายพรอมตวอยางทชดเจนสำาหรบการระบและจดการผลประโยชนทบซอน โดยเนนตรงทเปนจดเสยงมากๆ เชน การตดตอ การรวมทำางานกบภาคเอกชน การแลกเปลยนบคลากรกบภาคเอกชน การแปรรป การลดขนตอนและกระจายอำานาจ ความสมพนธกบเอนจโอ (NGOs) และกจกรรมทางการเมอง เปนตน

นอกจากการใหความรแลว ความตนตวและเอาใจใสของผบรหาร รวมถงกลยทธการจดการทมประสทธภาพจะมสวนอยางสำาคญในการชวยใหเจาหนาทปฏบตตาม การสรางความตนตวและความเอาใจใสจะชวยในการแสวงหาจดเสยงและพฒนาวธการปองกนปญหาทจะเกดขนตอไป

(4) ดำาเนนการเปนแบบอยาง การจดการผลประโยชนทบซอนทมประสทธภาพ จำาเปนตองอาศย

ความทมเทของผทอยในตำาแหนงระดบบรหาร ซงตองแสดงภาวะผนำา สนบสนนนโยบายและกระบวนการอยางแขงขนสนบสนนใหเจาหนาทเปดเผยผลประโยชนทบซอน และใหความชวยเหลอแกไข ผบรหารมความสำาคญเนองจากเจาหนาท มกจะคำานงถงสงทผบรหารใหความสนใจ โดยผบรหารตอง

• พจารณาวามขอมลเพยงพอทจะชวาหนวยงานมปญหาผลประโยชนทบซอนหรอไม

• ชงนำาหนกประโยชนขององคกร ประโยชนสวนบคคล และประโยชนสาธารณะ และพจารณาวาอะไรคอวธทดทสด ในการจดการหรอแกไขผลประโยชนทบซอน และ

• พจารณาปจจยอนๆ รวมถงระดบและลกษณะของตำาแหนงหนาทของเจาหนาททเกยวของรวมถงลกษณะของ ผลประโยชนทบซอน

(5) สอสารกบผมสวนไดเสย ประเดนสำาคญคอ ภาพลกษณขององคกรในการรบรของผมสวนได

เสย เนองจากไมวาจะสามารถจดการกบผลประโยชนทบซอนไดดเพยงใด ถาผมสวนไดเสยรบรเปนตรงกนขาม ผลเสยทเกดขนกเลวรายไมแพกน

การทำางานกบองคกรภายนอกไมวาเปนเอนจโอ (NGOs) หรอภาคธรกจ องคกรตองระบจดเสยงของผลประโยชนทบซอนกอน และพฒนาวธปองกน ไมวาเปนเรองขอมลภายใน หรอโอกาสการใชอำานาจหนาทเพอผลประโยชน และตองแจงแกองคกรภายนอกใหทราบนโยบายการจดการผลประโยชนทบซอนและผลทตามมา หากไมปฏบตตามนโยบาย เชน ยกเลกสญญา หรอดำาเนนการตามกฎหมาย

12 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

บางองคกรภาครฐจะอาศยจรยธรรมธรกจเพอสอสารเกยวกบหนาทและความพรอมรบผดทผทำาธรกจมกบหนสวนและผทำาสญญาดวย

นอกจากน ควรสอสารแบบสองทางกบองคกรภายนอก อาจใชวธตางๆ เชน ใหมสวนรวมในการระบจดเสยงและรวมกนพฒนากลไกปองกนแกไขปญหา ขอรบฟงความเหนตอรางนโยบายการจดการผลประโยชนทบซอน รวมทบทวนและปรบปรงกลไกการแสวงหาและแกไขผลประโยชนทบซอน วธเหลานจะทำาใหไดนโยบายทสอดคลองกบความคาดหวงสาธารณะและไดรบความรวมมอจากผมสวนไดเสย ทงน ในการรวมกนจดการผลประโยชนทบซอนกบผมสวนไดเสยน องคกรภาครฐตองทำาใหการตดสนใจทกขนตอนโปรงใสและตรวจสอบได

(6) การบงคบใชและทบทวนนโยบาย ระบบการปองกนผลประโยชนทบซอนตองไดรบการทบทวน

ประสทธภาพสมำาเสมอโดยสอบถามขอมลจากผใชระบบและผมสวนไดเสยอนๆ เพอใหระบบใชไดจรง และตอบสนองตอสภาพการทำางาน รวมถงสภาพสงคม เศรษฐกจทเปลยนแปลง อกทงยงสรางความรสกเปนเจาของและความรวมมอ นอกจากน ยงอาจเรยนรจากองคกรอนๆ การแสวงหาการเรยนรเชนนยงเปนการสอสารวาองคกรมความมงมนในการจดการผลประโยชนทบซอนอกดวย การทบทวนควรครอบคลมจดเสยงและมาตรการ เมอไดผลการทบทวนหรอมการเปลยนแปลงตองสอสารใหแกเจาหนาทผปฏบตเขาใจ และปรบเปลยนการทำางานใหสอดคลองกน โดยอาจพฒนาระบบสนบสนนเพอชวยพฒนาทกษะและการใหคำาปรกษาแกเจาหนาท

1.5 ก�รกระทำ�ทอยในข�ย Conflict of Interest รบผลประโยชน (Accepting Benefits) คอ การรบสนบนหรอรบของขวญ

เชน เปนเจาพนกงานสรรพากรแลวรบเงนจากผมาเสยภาษ หรอเปนเจาหนาทจดซอแลวไปรบไมกอลฟจากรานคา เปนตน

ใชอทธพล (Influence Peddling) เปนการเรยกผลตอบแทนในการใชอทธพลในตำาแหนงหนาทเพอสงผลทเปนคณแกฝายใดฝายหนงอยางไมเปนธรรม

ใชทรพยสนของนายจางเพอประโยชนสวนตน (Using Employer’s Property for Private Advantage) ไดแก การใชรถราชการหรอใชคอมพวเตอรของราชการทำางานสวนตว เปนตน

ใชขอมลลบของราชการ (Using Confidential Information) เชน รวาราชการ จะตดถนนแลวรบชงไปซอทดกหนาไวกอน รบงานนอก (Outside Employment

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 13

or Moonlighting) ไดแก การเปดบรษทหากนซอนบรษททตนเองทำางาน เชน เปนพนกงานขายแอบเอาสนคาตวเองมาขายแขง หรอนกบญชทรบงานสวนตวจนไมมเวลาทำางานบญชในหนาทใหราชการ

ทำางานหลงออกจากตำาแหนง (Post - Employment) เปนการไปทำางานใหผอนหลงออกจากงานเดม โดยใชความรหรออทธพลทเดมมาชงงาน หรอเอาประโยชนโดยไมชอบธรรม เชน เอาความรในนโยบายและแผนของธนาคารชาต ไปชวยธนาคารเอกชนหลงเกษยณ

1.6 รปแบบของผลประโยชนทบซอน

การรบของขวญหรอรบผลประโยชนตางๆ (Accepting Benefits) การรบของขวญและความสะดวกสบายทเกนความเหมาะสมอาจสงผลตอบคคลในการปฏบตงานในหนาท

ตวอยาง

บรษทแหงหนงใหของขวญเปนทองคำามลคา 10 บาท แกเจาหนาทในปทผานมา และปนเจาหนาทเรงรดจดทะเบยนเครองหมายการคาใหกบบรษทนนเปนพเศษ โดยลดควใหกอนบรษทอนๆ เพราะคาดวาจะไดรบของขวญอก

เจาหนงของรฐไดรบชดไมกอลฟจากผบรหารของบรษทเอกชนเมอตองทำางานทเกยวของกบบรษทเอกชนแหงนน กชวยเหลอใหบรษทนนไดรบสทธบตร เนองจากรสกวาควรตอบแทนทเคยไดรบของขวญมา

การทำาธรกจกบตวเอง (Self - Dealing) หรอการเปนคสญญา การหาประโยชนใหกบตนเอง ครอบครว หรอพวกพองจากตำาแหนงหนาทตนเอง

ตวอยาง

เจาหนาทของรฐใชอำานาจหนาททำาใหบรษทตนเองหรอบรษทของครอบครวไดงานรบจางจากรฐ หรอฝากลกหลานเขาทำางาน

เจาหนาทฝายจดซอจดจางทำาสญญาใหหนวยงานตนสงกดซอคอมพวเตอรสำานกงาน จำานวน 200 เครอง จากบรษทของตนเอง บรษทเครอญาต หรอบคคลทรจกสนทสนมดวย

14 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

การทำางานหลงเกษยณ (Post - Employment) การไปทำางานหลงออกจากงานเดม โดยใชความรประสบการณ หรออทธพลจากทเคยดำารงตำาแหนงมารบงาน หรอเอาประโยชนใหกบตนเองหรอพวกพอง

ตวอยาง นายทะเบยนเครองหมายการคาหรอผตรวจสอบสทธบตรของ

กรมทรพยสนทางปญญาลาออกจากราชการไปทำางานในบรษทรบจดทะเบยนหรอดำาเนนการดานทรพยสนทางปญญา

ผบรหารดานโทรคมนาคม ภายหลงออกไปทำางานเปนผบรหารของบรษทธรกจสอสาร

การทำางานพเศษ (Outside Employment or Moonlight) การเปนทปรกษาและการจางงานใหแกตนเอง รวมถงการใชตำาแหนงสถานภาพการทำางานสาธารณะ ในการทจะเขาไปเปนนายจางของภาคเอกชนหรอเปนเจาของเอง นอกจากน ยงรวมไปถงการใชเครองมอเครองใชของรฐในการทำางานพเศษภายนอก

ตวอยาง ผตรวจสอบสทธบตรรบงานพเศษเปนทปรกษาหรอเปนผจดทำาคำาขอ

ใหกบบรษททจะขอรบสทธบตร เจาหนาทของรฐอาศยตำาแหนงหนาททางราชการรบจางเปนทปรกษา

โครงการเพอใหบรษทเอกชนทวาจางนน เปนทนาเชอถอกวาบรษทคแขง

การใชขอมลภายใน (Inside Information) การทเจาหนาทของรฐ รเหนในขอมลลบของทางการ นำาขอมลไปเปดเผยเพอรบสงตอบแทนทเปนประโยชนในรปของเงนหรอประโยชนอนๆ หรอนำาขอมลไปเปดเผยใหแกญาตหรอพวกพอง และแสวงหาผลประโยชนจากขอมลเหลานน

ตวอยาง เจาหนาทของรฐไดทราบขอมลโครงการตดถนนเขาหมบาน จงบอก

ใหญาตพนองไปซอทดนบรเวณโครงการดงกลาว เพอขายใหกบราชการในราคาทสง เจาหนาทกระทรวงคมนาคมทราบมาตรฐานวสดอปกรณทจะใชใน

การวางโครงขายโทรคมนาคมแลวใหขอมลกบบรษทเอกชนทตนรจก เพอใหไดเปรยบในการประมล

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 15

ผตรวจสอบสทธบตรเปดเผยขอมลคำาขอรบสทธบตรทยงไมประกาศโฆษณาใหกบผอนทไมใชเจาของ หรอผขอรบสทธบตร

การใชบคลากรหรอทรพยสนของหนวยงานเพอประโยชนสวนตน

ตวอยาง

เจาหนาทของรฐนำาเครองมอ วสดอปกรณของสำานกงาน เชน กระดาษ ปากกา กรรไกร คอมพวเตอร เปนตน กลบไปใชทบาน หรอทำางานสวนตว

เจาหนาทของรฐใชใหบคลากรทอยใตบงคบบญชาไปทำาธระสวนตวในเวลาและในเวลาราชการ

การนำาโครงการสาธารณะลงในเขตเลอกตงเพอประโยชนในทางการเมอง (Pork - barrel)

ตวอยาง

การทนกการเมองในจงหวดขอเพมงบประมาณเพอนำาโครงการตดถนนสรางสะพานลงจงหวด โดยใชชอหรอนามสกลของตนเองเปนชอของสะพาน

การทรฐมนตรอนมตโครงการไปลงในพนทหรอในบานเกดของตนเอง

1.7 ตวอย�งผลประโยชนทบซอนทพบเหนบอยๆ หาประโยชนใหตนเอง รบประโยชนจากตำาแหนงหนาท ใชอทธพลเรยกผลตอบแทน ใชทรพยสนของนายจางเพอประโยชนของตน ใชขอมลความลบ เพอแสวงประโยชนของตนเองและพวกพอง รบงานนอก แลวสงผลเสยใหงานในหนาท ทำางานหลงออกจากตำาแหนงและเออประโยชนตอบรษท การใหของขวญ ของกำานล เพอหวงความกาวหนา ใหทป (Tip) พนกงานโรงแรมเพอหวงการบรการทดกวาลกคารายอน ชวยใหญาตมตรทำางานในหนวยทตนมอำานาจ ชอขายตำาแหนง จายผลประโยชน เพอความเจรญกาวหนาของตน

16 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

บทท 2ก�รเปดเผยผลประโยชนส�ธ�รณะ1

ก�รเปดเผยผลประโยชนส�ธ�รณะ การเปดเผยและรายงานขอสงสยเกยวกบการประพฤตมชอบและการบรหาร

ทบกพรองหรออคตของภาครฐเปนรากฐานของความถกตองเปนธรรม (Integrity) และการยดมนยนหยดทำาในสงทถกตอง

ผเปดเผยผลประโยชน:

ผเปดเผยเปนผทรายงานขอมลทเปนจรงเกยวกบพฤตกรรมทมชอบ ทรายแรงของเจาหนาทภาครฐทกระทำาโดยมใชเพอผลประโยชนสาธารณะ หลายหนวยงาน ขาดการสนบสนนผเปดเผยการกระทำาผดของเจาหนาท โดยแทนทจะยกยองชมเชยเจาหนาททเปดเผยการประพฤตมชอบ คดโกง ทจรต หรอพฤตกรรมอาชญากรรม กลบวพากษวจารณทางลบ ทำาใหสญเสยความกาวหนาในอาชพและแมแตสญเสยงาน

หลกของการปกปองคมครองพยาน ใชหลกแหงความรบผดชอบและ การแสดงออกซงความพรอมรบผดใหแกสาธารณชน การเปดเผยทเหมาะสม คอ เมอเกดการทำาผดทรายแรงหรอเปนปญหาความเสยงสาธารณะ การรายงานการกระทำาผดภายในองคกรหรอภายนอกองคกรตอสาธารณชนเปนทางเลอกทดทสด โดยเฉพาะเมอชองทางภายในและกระบวนการบรหารภายในใชการไมไดหรอขาดประสทธภาพ

ทำาไมการเปดเผยจงทำาไดยาก:

การศกษาวจยพบวา แมจะมการสนบสนน มชองทาง วธการผลกดนเจาหนาทของรฐในการสบเสาะการคดโกงและการกระทำาผด แตมหลายองคประกอบททำาใหการเปดเผยการกระทำาผดเปนเรองยากสำาหรบเจาหนาท

ปญหาสำาคญคอ การขดแยงกนระหวางความเทยงตรงของบคคลกบพนธสญญาทมตอสวนรวม และกบความภกดตอเพอนหรอองคกรซงเปนวฒนธรรมขององคกรภาครฐ

การยดมนในสงถกตองและเปนธรรม ความเทยงตรงสวนบคคลเปน คานยมทเปนหลกคณธรรมในมาตรฐานทางจรยธรรม (Code of Conduct) แตในทางตรงกนขาม ความจงรกภกดเปนสญญาทมตอกลมคนและสงคมทใหความสำาคญวา

1 บทท 4 การบรหารจดการผลประโยชนทบซอน, คมอ: การพฒนาและสงเสรมการปฏบตตาม

มาตรฐานทางจรยธรรม ขาราชการพลเรอนสำาหรบคณะกรรมการจรยธรรม, 2554

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 17

บคคลจะผดสญญาหรอทรยศตอเพอนไมไดในยามจำาเปน

ปจจยสำาคญอกประการททำาใหบคคลไมกลารายงานการกระทำาผดคอ ขอมลทเปดเผยและผเปดเผยจะตองเปนขอมลทเปนความลบ ไดรบการปกปอง แตในทางปฏบตผเปดเผยขอมลการกระทำาผดมกไดรบการปฏบตในทางตรงกนขาม

การตดสนใจทจะเปดเผยควรจะเปนเรองพนฐานงายๆ หลกคอจะตองปฏบตอยางโปรงใส มการเปดเผยการกระทำาผดพรอมทงการปกปองขอมลทรายงานใหเกดความเชอมนและไววางใจได

การสงสาสนขององคกร :

องคกรจะตองขบเคลอน หรอผลกดนใหเจาหนาทของรฐเปดเผยพฤตกรรมทผดจรยธรรมและคดโกงวา เปนสงทภาครฐตองการและขอมลของผเปดเผยจะตองไดรบความเชอมนวาถกปกปด ตองมคำาแนะนำาแกเจาหนาทวาจะบรหารขาวสารขอมลอยางไร และจะจดการอยางไร เมอเผชญกบกรณเกยวกบจรยธรรมทมแนวโนม จะทำาใหเกดการกระทำาผด

กฎหมาย ระเบยบ และนโยบาย:

รากฐานของการเปดเผยการกระทำาผดมาจากกรอบกฎหมาย มาตรฐานทางจรยธรรมรวมทงนโยบายขององคกร ในมาตรฐานทางจรยธรรมจะกำาหนดพฤตกรรมทเปนมาตรฐานและขอแนะนำาพฤตกรรมทยอมรบใหปฏบตและไมยอมรบใหปฏบต รวมทงตองมการรายงานการกระทำาทเบยงเบนจากมาตรฐานดวย

การเปดเผยการกระทำาผดเพอปองกนการละเมดหลกคณธรรม ตองมกลไกการรายงานและการตรวจสอบทเปนอสระ การเปดเผยการกระทำาผดภายใตกฎหมายตางๆ นนตองอธบายไดดวยวาจะมการดำาเนนการอยางไร และองคกรตองแนใจวาการเปดเผยจะตองไดรบการคมครองพยานอยางเตมท

องคกรควรจะทำาอยางไร:

วธทดทสด คอ หนวยงานตองมนโยบายทชดเจนเกยวกบการเปดเผยการกระทำาผด จดชองทางอำานวยความสะดวก สนบสนน และคมครองผเปดเผยการกระทำาผด รวมทงคนอนๆ ทจะไดรบผลกระทบ

วตถประสงคของการปกปองผเปดเผยการกระทำาผดและการคมครองพยาน คอ

สนบสนนใหบคคลเปดเผยการกระทำาผด

เพอใหแนใจวาการเปดเผยจะไดรบการจดการอยางเหมาะสม

18 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

เพอใหแนใจวาจะตองมการปกปองคมครองพยานทเหมาะสมในทกกรณ

ปกตการรายงานหรอเปดเผยการประพฤตมชอบ จะใชการรายงานตามกระบวนการทางการบรหารซงเปนชองทางปกต โดยสามารถรายงานใหกบกลมบคคลตางๆ เชน หวหนา ผอำานวยการ เจาหนาทผรบผดชอบ (เชน กลมงานคมครองจรยธรรม) ผบรหารระดบสง คณะกรรมการจรยธรรม หรอองคกรจรยธรรมภายนอก

การรายงานหรอเปดเผยการประพฤตมชอบนน ขอมลทเปดเผย ควรประกอบดวย

• การประพฤตมชอบในหนาทของเจาหนาท

• การบรหารทเปนอคต หรอลมเหลว

• การละเวน ละเลย เพกเฉย เลนเลอ หรอการบรการทไมเหมาะสม ทำาใหสญเสยเงนของแผนดน

• การกระทำาทเปนเหตใหเปนอนตรายตออนามยสาธารณะ ความปลอดภย หรออนตรายตอสงแวดลอม

สวนกระบวนการจะแยกตางหากจากกระบวนการรองทกขหรอรองเรยน เชน ในกรณการขคกคามหรอการดหมนเหยยดหยามกนในททำางาน องคกรควรกำาหนดกระบวนการเปดเผยผลประโยชนสาธารณะและประกาศใชอยางชดเจน

ประโยชนของกระบวนการ คอ บคคลจะทราบวาเมอมความจำาเปนตองรายงานหรอเปดเผยจะตองทำาอยางไรเพอใหแนใจวาหนวยงานจะสนบสนนและปกปอง กลไกจะตองเปนกลไกเชงรก ตอบสนองตอการเปดเผยการกระทำาผดในกรอบของหนวยงานในทางปฏบต ตวอยางเชน ทกคนจะตองรบรโดยทนทอยางเปนสญชาตญาณวาเมอเกดขอสงสยวาเกดการคดโกง ประพฤตผด ควรตองรายงานทนทตอหวหนา ผบงคบบญชาหรอผไดรบมอบหมาย และผบรหารระดบสงหรอคณะกรรมการจรยธรรมขององคกร

การเปดเผยการกระทำาผดเปนสงสำาคญ และผรบรายงานควรใหคำาแนะนำาผเปดเผยถงการตรวจสอบ และสงทหนวยงานจะสนบสนนและคมครอง

เจาหนาทของรฐสามารถเปดเผยการกระทำาผดได ดงน

(1) การประพฤตมชอบของเจาหนาทตามกฎหมาย ป.ป.ช.

(2) การบรการทผดพลาดโดยกระทบกบผลประโยชนของผอน

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 19

(3) การละเวนการปฏบตหนาทหรอบรหารโดยมชอบโดยเจาหนาทของรฐ องคกรของรฐหรอผรบจางจากรฐ เปนผลใหงบประมาณถกใชสญเปลา

(4) การกระทำาของบคคลเปนผลใหเกดอนตรายตอสขภาพ ความปลอดภยกบสาธารณะ หรอกระทบตอสงแวดลอม

การเปดเผยการกระทำาผดบางประเภทอาจจะไมไดรบการคมครอง เชน การเปดเผยตอสอมวลชน การเปดเผยทกอใหเกดคำาถามตอความเปนธรรมของรฐบาล การเปดเผยนโยบายของหนวยงาน หรอการเปดเผยเพอหลกเลยงการถกลงโทษทางวนย

นโยบายและกระบวนการในการเปดเผย จะตองครอบคลม:

เนอหาในการเปดเผย

การเปดเผยจะทำาไดทไหน เมอไร และอยางไร

ใครบางทจะเปนผเปดเผย

เปดเผยตอใคร

เครองมอทดสอบและการตรวจสอบการเปดเผย

กลไกในการสนบสนนและปกปอง

กระบวนการตรวจสอบ

บทบาทในการบรหารและความรบผดชอบ

การใหความสำาคญกบการรายงานและวธการรายงานทยดหยน: มาตรฐานทางจรยธรรมตองกำาหนดใหเจาหนาททกคนเปดเผยขอสงสย

เกยวกบการคดโกง หรอการใหบรการทไมเปนธรรม การจดการเกยวกบการรายงานควรยดหยน เชน การรายงานตอผบงคบบญชา หรอเจาหนาทผรบผดชอบ หรอคณะกรรมการจรยธรรม ทสามารถไปพบปะหรอรายงานไดนอกสถานท หรอรายงานตอองคกรอสระ เชน ป.ป.ช. ป.ป.ท. ผตรวจการแผนดน

การผลกดนใหเปนรปธรรมในทางปฏบต: หนวยงานตองรบผดชอบในทางปฏบตใหการเปดเผยผลประโยชน

สาธารณะไดรบการคมครองอยางเชอมนได และขอมลบคคลตองเกบเปนความลบ ปกตหนวยงานตองพฒนานโยบายและกระบวนการในการใหคำาแนะนำาตอผบรหารใหตระหนกในความสำาคญ สนบสนนและปกปองคมครองพยาน และควรมการอบรมพเศษแกหวหนาและผบงคบบญชา

20 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

เบองหลงความสำาเรจ: ประสทธภาพในการเปดเผยการกระทำาผดทดทสด คอ วฒนธรรมการ

ยดถอความถกตองขององคกร องคกรทมพฤตกรรมจรยธรรมและความรบผดชอบ รวมทงใหความสำาคญกบการปองกนปราบปรามการประพฤตมชอบทชดเจน จะทำาใหเกดบรรยากาศจรยธรรมเชงบวก วฒนธรรมเกดจากการเสรมสรางการเปดเผยผลประโยชนสาธารณะ การปกปองพยานและภาวะผนำาตอความสำาคญในการเปดเผยการกระทำาผดของเจาหนาท และผลกดนการเปดเผยอยางแขงแกรง

การปกปองสทธของบคคลใดๆ ทเกยวของกบการเปดเผยเปนเรองทสำาคญมาก หนวยงานจะตองพสจนใหไดวาจะใหการดแลอยางเหมาะสม มการบรหารกระบวนการอยางเทาเทยม ซงจะทำาใหเจาหนาทเกดความเชอมนและพฒนาความรบผดชอบในการรายงาน

ดชนวดความสำาเรจ พจารณาไดจาก: มเจาหนาทผรบผดชอบโดยตรงหรอมเครอขายสนบสนน มโปรแกรมเฉพาะสำาหรบการสนบสนนภายในองคกรและการปกปอง

คมครอง ใหการฝกอบรมการตรวจสอบสบสวนแกเจาหนาทผรบผดชอบ การใหคำาปรกษาแนะนำาหรอการสนบสนนทางจตใจและอารมณแก

ผเปดเผยผลประโยชนสาธารณะ มเครอขายสนบสนนอยางไมเปนทางการผานการพบปะสนทนากบ

ผเปดเผยคนอนๆ

บทบาทสำาคญของการบรหาร: ผบรหารระดบลางมบทบาทสำาคญตอกระบวนการเปดเผยขอมลสาธารณะ

(Public Information Disclose: PID) ชวยใหเกดความตระหนกรขององคกร และใหเหนวาไมเปนอปสรรคในการรายงานของผเปดเผย ผอำานวยการจะเปนผไดรบขอมลและจดการกบการรองเรยนทเกยวของกบผลการตรวจสอบ และรบผดชอบโดยตรงตอผลทจะเกดตอทมงาน บทบาทสำาคญทสดทไดจากการวจย คอ การปรบเปลยนทศนคตของขาราชการตอการรายงาน

สมพนธภาพระหวางเจาหนาทหลงจากรายงานการกระทำาผดและภาวะผนำาเปนเรองสำาคญมากในการสรางบรรยากาศในททำางาน ผบรหารจะตองสามารถคาดการณการตอบสนองของขาราชการและผลทเกดขนจากการตรวจสอบตางๆ

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 21

ผบรหารและเจาหนาทตองไมคกคามหรอทำาใหผเปดเผยผลประโยชนสาธารณะกลายเปนเหยอ เจาหนาทผรบผดชอบตองปกปองและรกษาความเชอมนใหแกบคคลทเปดเผย หรอผตองสงสยในการเปดเผย ใหความเชอมนวาขอมลทไดจะเปนความลบซงเปนปจจยทสำาคญตอการลดแรงตอตาน หากสงทเปดเผยบางสวนหรอทงหมดรวไหลออกไปเปนสงสำาคญทตองเขาไปจดการโดยเรวเพอลดปฏกรยาทางลบและปองกนผตอตานเทาทจะทำาได

บทบาทอนๆ คอ

ลดความเครยดของผเปดเผยและสนบสนนในทางทเหมาะสมแกผเปดเผย ปรบกลยทธการบรหารความเสยงเพอจดการกบสงทจะเกดจากการเปดเผย พฒนาโครงสรางผนำาแกลกนองททำางาน ขณะมการตรวจสอบ ทำางานอยางใกลชดรวมกบเจาหนาททรบผดชอบหรอกลมงานคมครอง

จรยธรรมเพอใหแนใจวาไดรบการสนบสนนและปองกนพยานทด ปกปองขอมลทเกยวของกบการเปดเผยทเปนหลกฐาน ใหเวลาและขอมลทยอนกลบตอทกฝายทเกยวของ

ผบรหาร และเจาหนาทจะตองสามารถจดการกบบคคลทตอตานการเปดเผย โดยใหคำาปรกษาแนะนำาตอผใตบงคบบญชาไมใหทำาผดและตนตวตอการรบรตอการกระทำาผด การคดโกงและทจรตทอาจเกดขน และตรวจสอบขอมลอยางระมดระวง ตองแสดงบทบาทอยางยตธรรม เปนกลาง ไมเขาไปมสวนไดสวนเสย และตรงไปตรงมา ไมวาจะยากเพยงไร

ผบรหารตองทำาใหผเปดเผยมนใจตงแตแรกในขณะรายงานวาจะไดรบการปฏบตอยางเปนความลบ เชอมนในกระบวนการเปดเผยและผลทเกดจากการเปดเผยขอมลทไดรบจาก ผเปดเผยจะตองเปนเอกสารทสมบรณ หากมการรายงานดวยวาจาจะตองสรปรายละเอยดเปนเอกสาร ผบรหารจะตองระงบไมใหการกระทำาใดๆ ของตนเขาไปกาวกาย มอทธพลตอการตรวจสอบ หรอทำาใหผอนรบรไดวาทำาเพอประโยชนสวนตน หรอทำาใหรบรไดวามอทธพลตอการตรวจสอบ

การพฒนาการตระหนกรและทกษะการสนบสนน: จดโปรแกรมการพฒนาขาราชการ เพอใหตระหนกในความสำาคญและ

ผลกดนใหเกดทศนคตทางบวกตอการเปดเผยขอมล โดยอธบายวาทำาไมตองเปดเผยและอะไร จะเกดขนเมอขาราชการเปดเผยการกระทำาผด

22 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

จดใหมการฝกอบรมและพฒนาการตดสนใจเชงจรยธรรม (Ethical Decision Making) แกขาราชการ หรอเมอขาราชการไดเลอนตำาแหนงเปนหวหนาหรอผบรหาร รวมทงตองไดรบการฝกอบรมทกษะเฉพาะในการรบขอรองเรยน การรายงาน การเปดเผย และจดการกบการเปดเผยขอมล รวมทงทกษะในการสนบสนนและปกปองคมครองพยาน

เปาหมายเพอการบรหารจดการทด (Best - Practice Target): หนวยงานควรสรางกลไกในการสนบสนนและปกปองคมครอง

ผเปดเผยขอมล มนโยบายและกระบวนการ เพอลดกฎเกณฑทมากเกนไป และสงเสรม ใหคนกลาเปดเผยและรายงานขอสงสยเกยวกบการบรหารทไมเปนธรรมหรอ การคดโกงและการทจรต

การคดโกงและการทจรต จดกลไกสนบสนน (Robust Support) เพอลดการรายงานและการรบ

รทผดพลาด ใหคำาปรกษาการเปดเผยพฤตกรรมการกระทำาผดทเหมาะสม และปกปองการตอตานทจะมตอผเปดเผย

โครงสรางการรายงาน หรอเปดเผยผลประโยชนสาธารณะควรเหมาะสมกบโครงสราง ธรรมชาต และขนาดขององคกร

นโยบาย โครงสรางและกระบวนการเปดเผยขอมลสาธารณะ ตองไดรบทราบโดยทวกน

มหลกสตรการฝกอบรมเพอใหแนใจวาการเปดเผยขอมลสาธารณะจะไดรบการปฏบตอยางเหมาะสมกบผบรหาร ผบงคบบญชา ขาราชการทวไป เพอใหการปฏบตหนาทเปนไปอยางมประสทธภาพ

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 23

บทท 3ก�รให - ก�รรบของขวญและผลประโยชน1

หลกการและแนวคดนสามารถประยกตใชประกอบการดำาเนนการตามนโยบายการใหการรบของขวญ และผลประโยชนของขาราชการพลเรอนและเจาหนาทภาครฐ ในประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน ขอบงคบวาดวยจรรยาขาราชการของสวนราชการตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 และประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เรองหลกเกณฑการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยาของเจาหนาทของรฐ พ.ศ. 2543

เจตนารมณ เนองจากของประชาชนมความเชอถอไววางใจตอการปฏบตงาน

ของขาราชการและเจาหนาทภาครฐวา จะตองตดสนใจและกระทำาหนาทโดยยดผลประโยชนสาธารณะเปนหลก ปราศจากผลประโยชนสวนบคคล หากขาราชการและเจาหนาทภาครฐคนใดรบของขวญและผลประโยชนททำาใหมอทธพลตอการตดสนใจ และการกระทำาหนาทถอวาเปนการประพฤตมชอบ ยอมทำาลายความเชอถอไววางใจของประชาชน กระทบตอความถกตองชอบธรรมทองคกรภาครฐยดถอในการบรหารราชการ รวมทงกระทบตอกระบวนการปกครองในระบอบประชาธปไตย

อะไรคอของขวญและประโยชนอนใดทใชในความหมายน

ของขวญและประโยชนอนใด หมายถง สงใดๆ หรอบรการใดๆ (เงน ทรพยสน สงของ บรการหรออนๆ ทมมลคา) ทขาราชการและเจาหนาทภาครฐใหและหรอไดรบทนอกเหนอจากเงนเดอน รายได และผลประโยชนจากการจางงานในราชการปกต

ของขวญและผลประโยชนอนใด สามารถตคาตราคาเปนเงน หรออาจไมสามารถตคาตราคาได

ของขวญทสามารถคดราคาได (Tangible Gifts) หมายรวมถง สนคาบรโภค ความบนเทง การตอนรบ ใหทพก การเดนทาง อปกรณเครองใช เชน ตวอยางสนคา บตรของขวญ เครองใชสวนตว บตรกำานล บตรลดราคาสนคาหรอบรการ และเงน เปนตน

1 บทท 4 การบรหารจดการผลประโยชนทบซอน, คมอ: การพฒนาและสงเสรมการปฏบตตาม

มาตรฐานทางจรยธรรม ขาราชการพลเรอนสำาหรบคณะกรรมการจรยธรรม, 2554

24 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

ของขวญและประโยชนอนใดทคดเปนราคาไมได (Intangible Gifts and Benefits) หมายถง สงใดๆ หรอบรการใดๆ ทไมสามารถคดเปนราคาทจะซอขายได เชน การใหบรการสวนตว การปฏบตดวยความชอบสวนตน การเขาถงประโยชน หรอการสญญาวาจะใหหรอการสญญาวาจะไดรบประโยชนมากกวาคนอนๆ

รายละเอยดตอจากนเปนขอเสนอแนะในการพจารณาเกยวกบการให - การรบของขวญและหรอผลประโยชนอนใดในทางปฏบต

เราจะจดการอยางไร การจะรบของขวญและหรอผลประโยชนใดๆ ม 3 คำาถามทใชในการตดสน

ใจวาจะรบหรอไมรบของขวญและหรอผลประโยชน คอ (1) เราควรรบหรอไม (2) เราควรรายงานการรบหรอไม (3) เราสามารถเกบไวเปนของตนเองไดหรอไม

เราควรรบหรอไม ตามหลกการทางจรยธรรมแมวาเราจะไมควรรบ แตมหลายโอกาสทเราไม

สามารถปฏเสธได หรอเปนการรบในโอกาสทเหมาะสมตามขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมหรอใหกนตามมารยาททปฏบตกนในสงคม อยางไรกตาม มหลายโอกาสทไมเปนการเหมาะสมอยางยงทจะรบ

(1) ถาเปนการใหเงน ทานจะตองปฏเสธ ไมวาจะเปนโอกาสใดๆ การรบเงนสดหรอสงใดๆ ทสามารถเปลยนกลบมาเปนเงน เชน สลากกนแบงรฐบาล หน พนธบตร เปนการฝาฝนประมวลจรยธรรม และอาจเขาขายการรบสนบน

การถกเสนอสงใดๆ นอกเหนอจากเงนนน สงทควรนำามาเปนเหตผล ในการตดสนใจ คอ

• ทำาไมเขาจงเสนอให เชน ใหแทนคำาขอบคณ การเสนอใหมผลตอการตดสนใจในการปฏบตตนหรอไม

• ความประทบใจของทานตอของขวญและหรอผลประโยชนทจะสงผลตอการทำางานในอนาคต

ถาทานทำางานอยในกลมเสยง ออนไหว หรออยในขายทตองไดรบความไววางใจเปนพเศษ เชน งานตรวจสอบภายใน และงานตรวจคณภาพตางๆ การจดซอจดจาง การออกใบอนญาตการอนมต หรออนญาตตางๆ เปนตน ทานจะตองปฏบตตามนโยบายและหลกจรยธรรมเรองน มากกวาบคคลกลมอน

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 25

(2) การรบกอใหเกดการขดแยงระหวางผลประโยชนสวนบคคลและประโยชนสวนรวมหรอไม หากการรบกอใหเกดความขดแยงระหวางผลประโยชนสวนบคคลและประโยชนสวนรวมแลว ผลประโยชนสวนตนทไดรบกลายเปนมอทธพลตอการปฏบตหนาทราชการ หรอกอใหเกดขอสงสยตอสาธารณชนวาเปนการประพฤตโดยมชอบ

การขดแยงระหวางผลประโยชนสวนบคคลและประโยชนสวนรวมเปนตวกระตนใหเกดการประพฤตมชอบและการทจรตคอรรปชน ในแตละสวนราชการควรกำาหนดนโยบายการรบของขวญและผลประโยชนของตนเอง โดยควรกำาหนดนโยบายดานนสำาหรบสวนราชการทอยในกลมปฏบตหนาททเสยงตอการประพฤตมชอบอยางเครงครดมากกวาหนวยงานอนๆ

หลกการการปฏบตงานในภาครฐอยบนพนฐานทวา “การกระทำาและการตดสนใจใดๆ จะตองกระทำาดวยความเปนกลาง ปราศจากการมสวนไดสวนเสยในการใหบรการ และปกปองผลประโยชนของสงคมไทยโดยรวม”

ดงนน องคกรหรอบคคลใดๆ ไมควรใชของขวญหรอผลประโยชนมาแสวงหาความชอบ ผลประโยชนใหกบองคกรของตนหรอตนเองเหนอองคกรหรอบคคลอน ทำาใหเกดความสนคลอนความเชอถอไววางใจทประชาสงคมมตอภาครฐ และทำาใหเกดความไมเปนธรรมในสงคม

ประการสำาคญ สมาชกทงหมดในสงคมตองไดรบการปฏบตอยางเปนธรรม ภายใตระบอบประชาธปไตย ขาราชการและเจาหนาทภาครฐมพนธะผกพนทจะตองปฏบตงานอยางเปนธรรม โดยกระทำาและแสดงออกโดยยดมาตรฐานความโปรงใส ความพรอมรบผดชอบ และแสดงพฤตกรรมทถกตอง เทยงธรรม ตลอดเวลาทมอาชพรบราชการ

เราตองรายงานหรอไม การรายงานการรบของขวญและหรอผลประโยชนตดสนจากหลกการ

ตอไปน

(1) ธรรมชาตของผให: พจารณาตามกฎหมาย กฎระเบยบทเกยวของ เชน ประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต รวมทงนโยบายของหนวยงาน เชน การหามรบของขวญหรอประโยชนจากคสญญา องคกร หรอบคคลทกำาลงจะมาทำาการคา การสญญาวาจะใหหรอรบกบองคกรหรอบคคลทจะ ขอทำาใบอนญาตหรอรบการตรวจสอบดานตางๆ เปนตน

26 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

หนวยงานควรกำาหนดนโยบายดานนใหเครงครดและมกระบวนการทชวยใหขาราชการและเจาหนาทภาครฐสามารถจดการเรองนไดอยางเหมาะสม การรายงานการรบของขวญและหรอผลประโยชนใดๆ ตองมการลงทะเบยนรบอยางเปนทางการ

(2) บทบาทหนาทของทานในองคกร: ถาขาราชการและเจาหนาทของรฐผนน ทำางานในขอบขายทออนไหวและตองการความเชอถอไววางใจเปนพเศษ และหรอกลมทเกยวกบการไดประโยชนหรอเสยประโยชนทงจากระดบองคกรและระดบบคคล อาทเชน งานตรวจสอบ งานจดซอจดจาง การใหใบอนญาตหรอยดใบอนญาต เปนตน ควรใหแนใจทสดวาตวทานและองคกรมความเทยงธรรม และจะไมถกตงขอสงสย แมวาหนวยงานของทานมไดกำาหนดนโยบายเกยวกบการหามรบของขวญหรอผลประโยชนใดๆ และมไดกำาหนดใหรายงานการรบของขวญและผลประโยชน ทานควรดำารงความถกตองดวยการรายงานหรอปฏเสธทจะรบของขวญและหรอผลประโยชนนนๆ

หลกการ การกำาหนดวาของขวญและผลประโยชนอนใดควรตองรายงานหรอไม ควรจะตองใหองคกรเกบรกษาไวหรอไม หรอควรตกเปนของขาราชการ ใหเทยบกบคาตามราคาตลาดโดยตองมคานอยกวา 3,000 บาท ทงน ใหปฏบตตามประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เรอง หลกเกณฑการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยาของเจาหนาทของรฐ พ.ศ. 2543

แนวพจารณาในทางปฏบต

• ของขวญทงหมดทมคาทางวฒนธรรมหรอประวตศาสตร เชน งานศลปะ พระพทธรป เครองประดบโบราณ เปนตน แมจะมขนาดเลกหรอเปนเรองเลกนอย ของขวญนนๆ ยอมเปนทรพยสนขององคกรไมวาจะมคาราคาเทาใด

• ของขวญหรอผลประโยชนทไดรบเมอเทยบกบราคาตลาด มคานอยกวา 3,000 บาท ไมตองรายงานและอาจเกบเปนของตนเองได

• ของขวญหรอผลประโยชนใดๆ เมอเทยบกบราคาตลาดมคาเกน 3,000 บาท ตองรายงานหนวยงานและลงทะเบยนไว และเจาหนาทมความจำาเปนตองรบ ใหองคกรโดยหวหนาสวนราชการตดสนวา สมควรใหขาราชการหรอเจาหนาทของรฐคนนนๆ รบทรพยสนดงกลาวหรอไม หรอใหสงมอบเปนทรพยสนขององคกร เพอใชประโยชนสาธารณะและหรอตามความเหมาะสม องคกรอาจพจารณาอนญาตใหขาราชการหรอเจาหนาทของรฐผนนเกบรกษาของไวเปนกรณไป เชน ของขวญในการยายหนวยงานในขณะดำารงตำาแหนงเดม ของขวญในโอกาสเกษยณอายราชการหรอลาออกจากงาน ของขวญหรอผลประโยชนทเพอนรวมงานใหเมอเจบปวย เปนตน

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 27

• ถาในปงบประมาณใดๆ คณคารวมของของขวญและหรอผลประโยชนทไดรบจากผใหคนเดยวกน กลมเดยวกน หรอผใหมความสมพนธกนหลายๆ ครง เมอรวมกนทงปมคามากกวา 3,000 บาท ตองรายงานของขวญหรอผลประโยชนแตละอยางทไดรบ

• ถาในปงบประมาณใดๆ ไดของขวญและหรอผลประโยชนจากผรบบรการ แมจะตางคนตางกลมเพอเปนการขอบคณในการใหบรการทด แตเมอรวมกนแลวมคามากกวา 3,000 บาท ตองรายงานของขวญหรอผลประโยชนแตละอยางนน

• ของขวญและหรอผลประโยชนใดๆ ทไดรบเพอเปนการขอบคณจากผรบบรการ (ประชาชน องคกรเอกชน) ทไดอยางสมำาเสมอ บอยครง อาจทำาใหเกดขอสงสยจากประชาชนวามอทธพลบดเบอน กอใหเกดอคตในการใหบรการของขาราชการหรอเจาหนาทภาครฐ หรออาจกอใหเกดความรสกชอบ และคาดหวงวาจะไดรบของขวญและหรอผลประโยชนเมอมผมารบบรการ ควรปฏเสธการรบ

• เงนสดหรอสงใดๆ ทสามารถเปลยนเปนเงนได (ตวอยางเชน หน พนธบตร สลากกนแบงรฐบาล) ตองปฏเสธไมรบไมวาจะอยในสถานการณใดๆ

เราจะเกบรกษาไวเองไดหรอไม ปกตสามารถเกบรกษาไวเองได หากมคาไมเกน 3,000 บาท ถาเกนกวาน

สวนราชการตองพจารณาตดสนวา ขาราชการหรอเจาหนาทภาครฐนนๆ จะเกบไวเองไดหรอไม หรอเปนทรพยสนของสวนราชการ และสวนราชการพจารณาตดสนวาจะใชประโยชนอยางไร

การฝาฝนกฎนมโทษอยางไร การฝาฝนนโยบายวาดวยการรบของขวญหรอผลประโยชนนน และพรอม

ฝาฝนการปฏบตตามประมวลจรยธรรมอาจถกลงโทษตกเตอน ตดเงนเดอน จนกระทงถงไลออก ขนกบความรายแรงของการฝาฝน

นอกจากนน หากการรบของขวญหรอผลประโยชนนนๆ เขาขายการรบสนบน ฉอฉลทจรต และสามารถพสจนไดวา ขาราชการและหรอเจาหนาทภาครฐนนๆ รบของขวญหรอผลประโยชนซงมผลตอความเปนธรรม กอใหเกดผลประโยชนแกผใหโดยมชอบ หากถกตดสนวาผดจรง ผมสวนเกยวของทกคนอาจมสวนรวมในการรบโทษทางอาญาดวย

การรบของขวญและผลประโยชน: กญแจแหงความเสยง การรบของขวญและผลประโยชนใดๆ เปนสาเหตใหสาธารณชนรบรวาม

28 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

การปฏบตอยางมอคต มอทธพลตอการตดสนใจในการปฏบตหนาทราชการ กอใหเกดการทำาลายความเชอถอศรทธาของประชาชนตอภาครฐและตอขาราชการ

กญแจแหงความเสยง 2 ประการทสำาคญ คอ (1) ความพยายามทจะหลบเลยงกฎเกณฑ โดยตคาราคาของขวญ

และหรอผลประโยชนนอยกวาความเปนจรง การตคาราคาตำากวาความเปนจรงนน บคคลอาจจงใจตนเองหรอจงใจผอนใหคดวาของขวญ หรอผลประโยชนนนๆ มคาตำากวาทเปนจรง เพอหลกเลยงการรายงาน การกระทำาดงกลาวนบวาเปนการคดโกงและหลอกลวงซงเขาขายฝาฝนประมวลจรยธรรม

(2) การเพกเฉยมองขามความผดและละเลยตอผลทเกดขน การรบของขวญและหรอผลประโยชนใดๆ อาจทำาใหตดเปนนสยอยางรวดเรวและกอใหเกดความคาดหวงเสมอวาจะไดรบของขวญและหรอผลประโยชนใดๆ ในการปฏบตหนาทราชการ ทำาใหเกดความรสกชอบหรออยากปฏบตตอผรบบรการ ผรบงาน ผรบจาง หรอผรบเหมาทเปนผใหของขวญและหรอผลประโยชน โดยอทธพลของความชอบหรอประโยชนตอบแทนทไดรบทำาใหมการปฏบตตอบแทนเกนกวามาตรฐานทกำาหนด

ในสถานการณเชนน ผรบจาง ผรบเหมา และหรอผรบจดซอ อาจรบรผดพลาดและเขาใจวา การรบจางตางๆ ไมตองทำาในระดบมาตรฐานหรอลดคณคาการบรการ นอกจากนน หากเกดการปฏบตเปนวฒนธรรมการทำางานขององคกร ขาราชการ และหรอ เจาหนาทของรฐจะมพฤตกรรมเคยชนกบ “การรบรางวล” จากการปฏบตหนาท และละเวนการปฏบตหนาทโดยความรบผดชอบ ซงจดไดวาเปนการรบสนบน

ตวอยาง

เจาหนาทตรวจสอบนำาหนกรถยนตรบคาตอบแทน จำานวน 27 ครง เปนเงนรวม 101,000 บาทถวน เพอใหการอนญาตรถบรรทกทบรรทกสนคาทมนำาหนกเกนกวาทกฎหมายกำาหนดใหขนสงสนคาได กรณเชนนนอกจากจะเปนการฝาฝนประมวลจรยธรรม ผดวนยขนไลออกจากราชการแลวยงมโทษทางอาญาแผนดนดวย

ในการพจารณาวนจฉยโทษทางอาญา ผพพากษาไดระบเหตผลวาการกระทำาของเจาหนาทของรฐผนน กอใหเกดความไมปลอดภยตอสาธารณชน ทำาลายทรพยสนสาธารณะ (ถนน) เปนการสมยอมของเจาหนาท ยอมใหผรบบรการกระทำาผดกฎหมาย และเปนการใหผลประโยชนในทางมชอบตอบรษททเปนเจาของกจการรถบรรทก รวมทงเจาของสนคาและสงลงโทษจำาคกเปนเวลา 1 ป โดยไมรอลงอาญา

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 29

การแสวงหาเหตผลเพอบดเบอนความจรงมแนวโนมทเปนไปไดมากทเราจะรบของขวญและ ผลประโยชนโดยเฉพาะสงทถกใจเรา บคคลอาจสงสยวาการรบของขวญและหรอผลประโยชนใดๆ ถอไดวาเปนความผด แตผรบมกจะหาเหตผลเขาขางตนเอง ดงน

“ฉนรวาไมควรรบของดงกลาว แตดวยมารยาทจงไมกลาจะปฏเสธนำาใจ หรอหากไมรบจะเปนการทำาลายสมพนธภาพระหวางผใหกบองคกรหรอกบตนเอง”

“คนอน กทำาเชนน ทำาไมฉนจะทำาบางไมได” “ดซ ฉนอทศเวลานอกเวลาราชการทำางาน ดงนน มนเปนการยตธรรมท

เราจะไดรางวลหรอผลประโยชนพเศษบาง” “เพราะฉนเปนคนพเศษจรงๆ ดงนน ผบงคบบญชาจงชมฉน และเปนเรอง

ธรรมดาทฉนมกเปนคนแรกเสมอทไดรบโอกาสใหไปฝกอบรมหรอสมมนา” “มนเปนแคตวอยางฟรใหทดลองใช และฉนกไมคดวาหนวยงานของฉนจะ

สงสนคาชนดน แมวาฉนจะใหคำาแนะนำากตาม” “ฉนไมเหนมกฎ ระเบยบใดๆ เกยวกบการใหของขวญ ดงนน ฉนกไมได

ฝาฝนกฎเกณฑใดๆ” ทานตองระลกอยเสมอวา เหตผลททานใชขอกลาวอางเชนนไมสามารถ

ปกปองทานจากการถกดำาเนนการทางวนย หากการกระทำาของทานเปนการกระทำาทมชอบ

ตวอยาง

หนวยงานภาครฐหนงสงนกทรพยากรบคลททำาหนาทจดซอจดจาง ใหเขารวมสมมนาดานทรพยากรบคคล เจาหนาทผนนไดรบรางวลมลคา 7,000 บาท จากการเปนผเขารวมสมมนาทมบคลกเปน Personnel Planner ซงบรจาคโดยโรงงานผลตสนคาทเปนคคากบหนวยงาน เจาหนาทไดเกบของรางวลนนไวโดยไมไดรายงาน หนวยงานเนองจากคดวาเปนรางวลทตนชนะจากการเขารวมกจกรรมการสมมนา

ผบงคบบญชาตระหนกถงความหมายทอาจแอบแฝงมาจากการให และตดสนใจวาจะตองมการรายงานของรางวลนนและลงทะเบยนเปนของหนวยงาน โดยใหเหตผลวาการปรากฏตวของเขาในการเขารวมสมมนาเปนเพราะไดรบการสนบสนนจากหนวยงาน ดงนน เปนความชอบธรรมของหนวยงานทจะตดสนวาจะจดการอยางไรกบรางวลชนน

เนองจากราคาของของรางวลและบทบาทในหนาทมความเสยงในเรองผลประโยชน ในทสดเจาหนาทจงถกขอรองใหสละรางวลแกหนวยงานเพอใชประโยชนตามความเหมาะสม

30 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

โมเดลสำาหรบการตดสนใจ

บทท 4บทสรป

ความเชอถอไววางใจและจรยธรรมเปนรากฐานของการบรหารภาครฐทด เมอ

ทานเปนขาราชการหรอเจาหนาทภาครฐไมวาจะสงกดหนวยงานใด ทานถกคาดหวง

ใหปฏบตหนาทและตดสนใจโดยปราศจากอคต ทานถกคาดหวงไมใหแสวงหารางวล

หรอผลประโยชนในรปแบบใดๆ นอกเหนอจากเงนเดอนและผลประโยชนทรฐจดให

แมวานโยบายของหนวยงานหลายแหงจะอนญาตใหรบของขวญได ซงถอวา

เปนของทระลกในโอกาสทเหมาะสม แตอยางไรกตามควรมขอบเขตในการรบเสมอ

การฝาฝนขอบเขตดวยการรบของขวญหรอผลประโยชนทไมเหมาะสมจะนำาไปสความ

เสยงตอการทจรต และทำาลายชอเสยงของทานรวมทงองคกรของทานเอง

• อะไรเปนเจตนาของการใหของขวญหรอผลประโยชนเจตน�รมณ

• มกฎ ระเบยบ หรอนโยบายอะไรทเกยวกบการใหของขวญ และหรอผลประโยชน

กฎ ระเบยบ

• มการเปดเผยตอสาธารณชนเพยงใดคว�มเปดเผย

• ของขวญและหรอผลประโยชนมคาราคาเทาใดคณค�

• มหลกจรยธรรมทเกยวกบการรบของขวญหรอไม และมอะไรบาง

หลกจรยธรรม

• ผใหมอตลกษณเพออะไรอตลกษณ

• เวลาและโอกาสในการให คออะไรเวล�และโอก�ส

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 31

บทท 5กฎหม�ยทเกยวของ

5.1 พระร�ชบญญตประกอบรฐธรรมนญว�ดวยก�รปองกนและปร�บปร�มก�รทจรต พ.ศ. 2542 และแกไขเพมเตม พ.ศ. 2550 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2554

มาตรา 100 หามมใหเจาหนาทของรฐผใดดำาเนนกจการ ดงตอไปน

(1) เปนคสญญาหรอมสวนไดสวนเสยในสญญาททำากบหนวยงานของรฐทเจาหนาทของรฐผนนปฏบตหนาทในฐานะทเปนเจาหนาทของรฐซงมอำานาจกำากบ ดแล ควบคม ตรวจสอบ หรอดำาเนนคด

(2) เปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษททเขาเปนคสญญากบหนวยงานของรฐทเจาหนาทของรฐผนนปฏบตหนาทในฐานะทเปนเจาหนาทของรฐซงมอำานาจกำากบดแล ควบคมตรวจสอบ หรอดำาเนนคด

(3) รบสมปทานหรอคงถอไวซงสมปทานจากรฐ หนวยราชการ หนวยงาน ของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน หรอเขาเปนคสญญากบรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจหรอราชการสวนทองถนอนมลกษณะเปนการผกขาดตดตอน ทงน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม หรอเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษททรบสมปทานหรอเขาเปนคสญญาในลกษณะดงกลาว

(4) เขาไปมสวนไดเสยในฐานะเปนกรรมการ ทปรกษา ตวแทน พนกงานหรอลกจางในธรกจของเอกชนซงอยภายใตการกำากบ ดแล ควบคม หรอตรวจสอบของหนวยงานของรฐทเจาหนาทของรฐผนนสงกดอยหรอปฏบตหนาทในฐานะเปนเจาหนาทของรฐ ซงโดยสภาพของผลประโยชนของธรกจของเอกชนนนอาจขดแยงตอประโยชนสวนรวม หรอประโยชนทางราชการหรอกระทบตอความมอสระในการปฏบตหนาทของเจาหนาทของรฐผนน

เจาหนาทของรฐตำาแหนงใดทตองหามมใหดำาเนนกจการตามวรรคหนงใหเปนไปตามทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) กำาหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา

ใหนำาบทบญญตในวรรคหนงมาใชบงคบกบคสมรสของเจาหนาทของรฐตามวรรคสองโดยใหถอวาการดำาเนนกจการของคสมรสดงกลาวเปนการดำาเนนกจการของเจาหนาทของรฐ

32 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

มาตรา 101 ใหนำาบทบญญตมาตรา 100 มาใชบงคบกบการดำาเนนกจการของผซงพนจากการเปนเจาหนาทของรฐมาแลวยงไมถงสองปโดยอนโลม เวนแตการเปนผถอหนไมเกนรอยละหาของจำานวนหนทงหมดทจำาหนายไดในบรษทมหาชนจำากด ซงไมใชบรษททเปนคสญญากบหนวยงานของรฐตามมาตรา 100 (2) ทไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยหลกทรพยและตลาดหลกทรพย

มาตรา 102 บทบญญตมาตรา 100 มใหนำามาใชบงคบกบการดำาเนนกจการของเจาหนาทของรฐ ซงหนวยงานทมอำานาจกำากบ ดแล ควบคม หรอตรวจสอบการดำาเนนงานของบรษทจำากดหรอบรษทมหาชนจำากด มอบหมายใหปฏบตหนาทในบรษทจำากด มอบหมายใหปฏบตหนาทในบรษทจำากดหรอบรษทมหาชนจำากดท หนวยงานของรฐถอหนหรอเขารวมทน

มาตรา 103 หามมใหเจาหนาทของรฐผใดรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากบคคล นอกเหนอจากทรพยสนหรอประโยชนอนควรไดตามกฎหมาย หรอ กฎ ขอบงคบทออกโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เวนแตการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยา ตามหลกเกณฑและจำานวนท คณะกรรมการ ป.ป.ช. กำาหนด

บทบญญตในวรรคหนงใหใชบงคบกบการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดของผซงพนจากการเปนเจาหนาทของรฐมาแลวยงไมถงสองปดวยโดยอนโลม

มาตรา 103/1 บรรดาความผดทบญญตไวในหมวดน ใหถอเปนความผดฐานทจรตตอหนาทหรอความผดตอตำาแหนงหนาทราชการหรอความผดตอตำาแหนงหนาทในการยตธรรมตามประมวลกฎหมายอาญาดวย

มาตรา 122 เจาหนาทของรฐผใดฝาฝนบทบญญตมาตรา 100 มาตรา 101 หรอมาตรา 103 ตองระวางโทษจำาคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกหมนบาท หรอทงจำาทงปรบ กรณความผดตามมาตรา 100 วรรคสาม หากเจาหนาทของรฐผใดพสจนไดวา ตนมไดรเหนยนยอมดวยในการทคสมรสของตนดำาเนนกจการตามมาตรา 100 วรรคหนง ใหถอวาผนนไมมความผด

มาตรา 123 เจาหนาทของรฐผใดปฏบตหรอละเวนการปฏบตอยางใดในพฤตการณทอาจทำาใหผอนเชอวามตำาแหนงหรอหนาททงทตนมไดมตำาแหนงหรอหนาทนน เพอแสวงหาประโยชนทมควรไดโดยชอบดวยกฎหมายสำาหรบตนเองหรอผอน ตองระวางโทษจำาคกตงแตหนงปถงสบปหรอปรบตงแตสองพนบาทถงสองหมนบาท หรอทงจำาทงปรบ

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 33

มาตรา 123/1 เจาหนาทของรฐผใดปฏบตหรอละเวนการปฏบตอยางใดในตำาแหนงหรอหนาท หรอใชอำานาจในตำาแหนงหรอหนาทโดยมชอบเพอใหเกดความเสยหายแกผหนงผใด หรอปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทโดยทจรต ตองระวางโทษ จำาคกตงแตหนงปถงสบป หรอปรบตงแตสองหมนบาทถงสองแสนบาท หรอทงจำาทงปรบ

5.2 ประก�ศคณะกรรมก�รปองกนและปร�บปร�มก�รทจรตแหงช�ต เรองหลกเกณฑก�รรบทรพยสนหรอประโยชนอนใด โดยธรรมจรรย�ของเจ�หน�ทของรฐ พ.ศ. 2543

อาศยอำานาจตามความในมาตรา 103 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2542 คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต จงกำาหนดหลกเกณฑและจำานวนทรพยสนหรอประโยชนอนใดทเจาหนาทของรฐจะรบจากบคคลไดโดยธรรมจรรยาไว ดงน

ขอ 1 ประกาศนเรยกวา “ประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปราม การทจรตแหงชาต เรอง หลกเกณฑการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยาของเจาหนาทของรฐ พ.ศ. 2543

ขอ 2 ประกาศนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษา เปนตนไป

ขอ 3 ในประกาศน “การรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยา” หมายความวา

การรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากญาตหรอจากบคคลทใหกนในโอกาสตางๆ โดยปกตตามขนบธรรมเนยมประเพณ หรอวฒนธรรม หรอใหกนตามมารยาททปฏบตกนในสงคม

“ญาต” หมายความวา ผบพการ ผสบสนดาน พนองรวมบดามารดา หรอรวมบดาหรอมารดาเดยวกน ลง ปา นา อา คสมรส ผบพการหรอผสบสนดานของคสมรส บตรบญธรรม หรอผรบบตรบญธรรม

“ประโยชนอนใด” หมายความวา สงทมมลคา ไดแก การลดราคา การรบความบนเทง การรบบรการ การรบการฝกอบรม หรอสงอนใดในลกษณะเดยวกน

ขอ 4 หามมใหเจาหนาทของรฐผใดรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากบคคลนอกเหนอจากทรพยสนหรอประโยชนอนควรไดตามกฎหมาย หรอกฎ

34 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

ขอบงคบทออกโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เวนแตการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยาตามทกำาหนดไวในประกาศน

ขอ 5 เจาหนาทของรฐจะรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยาได ดงตอไปน

(1) รบทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากญาตซงใหโดยเสนหาตามจำานวนทเหมาะสมตามฐานานรป

(2) รบทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากบคคลอนซงมใชญาต ราคาหรอมลคาในการรบจากแตละบคคล แตละโอกาสไมเกนสามพนบาท

(3) รบทรพยสนหรอประโยชนอนใดทการใหนนเปนการใหในลกษณะใหกบบคคลทวไป

การรบทรพยสนหรอประโยชนอนทมมลคาเกนกวา 3,000 บาท โดยมความจำาเปน ตองรบเพอรกษาไมตร มตรภาพ ตองแจงผบรหารสงสดของหนวยงานโดยทนททสามารถกระทำาได

ขอ 6 การรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากตางประเทศ ซงผใหมไดระบใหเปนของสวนตว หรอมหรอมลคาเกนกวาสามพนบาท ไมวาจะระบเปนของสวนตวหรอไม แตมเหตผลความจำาเปนทจะตองรบไวเพอรกษาไมตร มตรภาพ หรอความสมพนธอนดระหวางบคคลเจาหนาทของรฐผนนรายงานรายละเอยดขอเทจจรงเกยวกบการรบทรพยสนหรอประโยชนดงกลาว ใหผบงคบบญชาทราบโดยเรวหากผบงคบบญชาเหนวาไมมเหตทจะอนญาตใหเจาหนาทผนนยดถอทรพยสนหรอประโยชนดงกลาวนนไวเปนประโยชนสวนบคคล ใหเจาหนาทของรฐผนนสงมอบทรพยสนใหหนวยงานของรฐทเจาหนาทของรฐผนนสงกดโดยทนท

ขอ 7 การรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดทไมเปนไปตามหลกเกณฑหรอมราคาหรอมมลคามากกวาทกำาหนดไวในขอ 5 ซงเจาหนาทของรฐไดรบมาแลวโดยมความจำาเปนอยางยงทตองรบไวเพอรกษาไมตร มตรภาพ หรอความสมพนธอนดระหวางบคคลเจาหนาทของรฐผนนตองแจงรายละเอยดขอเทจจรงเกยวกบการรบทรพยสนหรอประโยชนนนตอผบงคบบญชา ซงเปนหวหนาสวนราชการ ผบรหารสงสดของรฐวสาหกจ หรอผบรหารสงสดของหนวยงาน สถาบนหรอองคกรทเจาหนาทของรฐผนนสงกดโดยทนททสามารถกระทำาไดเพอใหวนจฉยวามเหตผลความจำาเปน ความเหมาะสม และสมควรทจะใหเจาหนาทของรฐผนนรบทรพยสนหรอประโยชนนนไวเปนสทธของตนหรอไม

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 35

ในกรณทผบงคบบญชาหรอผบรหารสงสดของรฐวสาหกจหนวยงานหรอสถาบนหรอองคกรทเจาหนาทของรฐผนนสงกด มคำาสงวาไมสมควรรบทรพยสนหรอประโยชนดงกลาว กใหคนทรพยสนหรอประโยชนนนแกผใหโดยทนท ในกรณทไมสามารถคนใหไดใหเจาหนาทของรฐผนนสงมอบทรพยสนหรอประโยชนดงกลาวใหเปนสทธของหนวยงานทเจาหนาทของรฐผนนสงกดโดยเรว

เมอไดดำาเนนการตามความในวรรคสองแลว ใหถอวาเจาหนาทของรฐผนนไมเคยไดรบทรพยสนหรอประโยชนดงกลาวเลย

ในกรณทเจาหนาทของรฐผไดรบทรพยสนไวตามวรรคหนงเปนผดำารงตำาแหนงผบงคบบญชา ซงเปนหวหนาสวนราชการระดบกระทรวงหรอเทยบเทา หรอเปนกรรมการหรอผบรหารสงสดของรฐวสาหกจ หรอเปนกรรมการ หรอผบรหารสงสดของหนวยงานของรฐใหแจงรายละเอยดขอเทจจรงเกยวกบการรบทรพยสนหรอประโยชนนนตอผมอำานาจแตงตงถอดถอนสวนผทดำารงตำาแหนงประธานกรรมการและกรรมการในองคกรอสระตามรฐธรรมนญ หรอผดำารงตำาแหนงทไมมผบงคบบญชาทมอำานาจถอดถอนใหแจงตอคณะกรรมการ ป.ป.ช. ทงน เพอดำาเนนการตามความในวรรคหนงและวรรคสอง

ในกรณทเจาหนาทของรฐผไดรบทรพยสนไวตามวรรคหนง เปนผดำารงตำาแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎร หรอสมาชกวฒสภา หรอสมาชกสภาทองถน ใหแจงรายละเอยดขอเทจจรงเกยวกบการรบทรพยสนหรอประโยชนนน ตอประธาน สภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา หรอประธานสภาทองถนทเจาหนาทของรฐผนนเปนสมาชก แลวแตกรณเพอดำาเนนการตามวรรคหนงและวรรคสอง

ขอ 8 หลกเกณฑการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดของเจาหนาทของรฐตามประกาศฉบบนใหใชบงคบผซงพนจากการเปนเจาหนาทของรฐมาแลวไมถง สองปดวย

5.3 ประมวลจรยธรรมข�ร�ชก�รพลเรอน สวนคำาปรารภไดกลาวถงคานยมหลกของมาตรฐานจรยธรรมสำาหรบ

ผดำารงตำาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐ ๙ ประการของสำานกงานผตรวจการแผนดน ๙ ขอ ดงน

(1) การยดมนในคณธรรมและจรยธรรม

(2) การมจตสำานกทด ซอสตย สจรต และรบผดชอบ

36 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

(3) การยดถอประโยชนของประเทศชาตเหนอกวาประโยชนสวนตน และไมมผลประโยชนทบซอน

(4) การยนหยดทำาในสงทถกตอง เปนธรรมและถกกฎหมาย

(5) การใหบรการแกประชาชนดวยความรวดเรว มอธยาศย และไมเลอกปฏบต

(6) การใหขอมลขาวสารแกประชาชนอยางครบถวน ถกตอง ไมบดเบอนขอเทจจรง

(7) การมงผลสมฤทธของงาน รกษามาตรฐานมคณภาพ โปรงใส และตรวจสอบได

(๘) การยดมนในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

(๙) การยดมนในหลกจรรยาวชาชพขององคกร

หมวด 2 ขอ 5 ใหขาราชการตองแยกเรองสวนตวออกจากตำาแหนงหนาทและยดถอประโยชนสวนรวมของประเทศชาตเหนอกวาประโยชนสวนตน โดยอยางนอยตองวางตน ดงน

(1) ไมนำาความสมพนธสวนตวทตนมตอบคคลอน ไมวาจะเปนญาต พนอง พรรคพวกเพอนฝงหรอผมบญคณสวนตวมาประกอบการใชดลยพนจใหเปนคณหรอเปนโทษแกบคคลนน หรอปฏบตตอบคคลนนตางจากบคคลอน เพราะความชอบหรอชง

(2) ไมใชเวลาราชการ เงน ทรพยสน บคลากร บรการหรอสงอำานวย ความสะดวกของทางราชการไปเพอประโยชนสวนตวของตนเองหรอผอน เวนแตไดรบอนญาตโดยชอบดวยกฎหมาย

(3) ไมกระทำาการใด หรอดำารงตำาแหนง หรอปฏบตการใดในฐานะสวนตวซงกอใหเกดความเคลอบแคลงหรอสงสยวาจะขดกบประโยชนสวนรวมทอยในความรบผดชอบของหนาท

ทงน ในกรณมความเคลอบแคลงหรอสงสยใหขาราชการผนนยตการ กระทำาดงกลาวไวกอนแลวแจงใหผบงคบบญชา หวหนาสวนราชการและคณะกรรมการจรยธรรมพจารณาเมอคณะกรรมการจรยธรรมวนจฉยเปนประการใด แลวจงปฏบตตามนน

คมอ การปฏบตงานเพอปองกนผลประโยชนทบซอน 37

(4) ในการปฏบตหนาททรบผดชอบในหนวยงานโดยตรงหรอหนาทอนในราชการ รฐวสาหกจ องคการมหาชน หรอหนวยงานของรฐขาราชการตองยดถอประโยชนของทางราชการเปนหลก

ในกรณทมความขดแยงระหวางประโยชนของทางราชการหรอประโยชนสวนรวมกบประโยชนสวนตนหรอสวนกลม อนจำาเปนตองวนจฉยหรอชขาด ตองยดประโยชนของทางราชการและประโยชนสวนรวมเปนสำาคญ

หมวด 2 ขอ 6 ใหขาราชการตองละเวนจากการแสวงหาประโยชนท มชอบ โดยอาศยตำาแหนงหนาทและไมกระทำาการอนเปนการขดกนระหวางประโยชนสวนตน และประโยชนสวนรวมโดยอยางนอยตองวางตน ดงน

(1) ไมเรยก รบ หรอยอมจะรบ หรอยอมใหผอนเรยกรบหรอยอมจะรบของขวญแทนตนหรอญาตของตน ไมวากอนหรอหลงดำารงตำาแหนงหรอปฏบตหนาทไมวาจะเกยวของหรอไมเกยวของกบการปฏบตหนาทหรอไมกตาม เวนแตเปนการใหโดยธรรมจรรยา หรอการใหตามประเพณหรอใหแกบคคลทวไป

(2) ไมใชตำาแหนงหรอการกระทำาการทเปนคณหรอเปนโทษแกบคคลใดเพราะมอคต

(3) ไมเสนอ หรออนมตโครงการการดำาเนนการ หรอการทำานตกรรมหรอสญญาซงตนเองหรอบคคลอน จะไดประโยชนอนมควรไดโดยชอบดวยกฎหมายหรอประมวลจรยธรรมน

38 กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

บรรณ�นกรม

คณะอนกรรมการจดทำาดชนวดความโปรงใส, คมอดชนวดความโปรงใสหนวยงานภาครฐ ประจำาป พ.ศ.2554, กรงเทพฯ: สำานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรต แหงชาต, กรงเทพฯ, 2555.

ณฐนนทน อศวเลศศกด และคณะ, “การปองกนและปราบปรามการทจรตในองคกรภาครฐท มงเนนการดำาเนนการในเชงธรกจ”, กรงเทพฯ: สำานกงานคณะกรรมการปองกนและ ปราบปรามการทจรตแหงชาต, 2553.

ณฐวฒน อรยธชโภคน, สรปรายงานผลการประเมนดชนวดความโปรงใสหนวยงานภาครฐ ประจำาป พ.ศ.2555, กรงเทพฯ: สำานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรต แหงชาต, 2556.

พรศกด ผองแผว และคณะ, “องคความรวาดวยการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการไทย”, กรงเทพฯ: สำานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต, 253๙.

สถาบนพฒนาขาราชการพลเรอน, ความขดแยงระหวางผลประโยชนสวนตนและผลประโยชน สวนรวม (Conflict of Interest). กรงเทพฯ: กลมโรงพมพ สำานกเลขาธการ สำานกงาน ก.พ., 2552.

สำานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน, คมอการพฒนาและสงเสรมการปฏบตตามมาตรฐานทางจรยธรรมขาราชการพลเรอนสำาหรบคณะกรรมการจรยธรรม. กรงเทพฯ: กลมโรงพมพ สำานกเลขาธการ สำานกงาน ก.พ., 2554.

ÿúćÖÖĉîĒïŠÜøĆåïćú