ÌÀË ÒÎÎËËÎÃÎ ßÂÓÓËÑÀÍ ÒÀÉËÀÍ toonii... · web viewМал аж ахуйн...

Улаангом хот

2013 он

УВС АЙМГИЙН СТАТИСТИКИЙН ХЭЛТЭС

Хөдөө аж ахуйн салбарын танилцуулга –2013 он

Танилцуулгыг хянан, тохиосон:

Статистикийн хэлтсийн дарга Ж. Эрдэнэсүрэн

Танилцуулгыг нэгтгэн боловсруулсан: Статистикийн хэлтсийн мэргэжилтэн Г.Сувдаа

Хаяг: Увс аймгийн ЗДТГ-ын байр 117 тоот, Улаангом сум 3-р багУтас: 70452322, 70453316Имэйл: [email protected] Веб хаяг: ht tp://uvs. nso.m n www. 1212.m n.

2

http://uvs.nso.mn/

АГУУЛГА

Оршил 4 I. Мал аж ахуй 5-6

I.1. Мал аж ахуйн салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл I.2. Нэг хүнд ногдох мал аж ахуйн бүтээгдэхүүн

I.3. Мах боловсруулах үйлдвэрүүдэд боловсруулсан бүтээгдэхүүн

II. Малын 2013 оны тооллогын дүн 6-8 II.1. Малчдын тоо, тэдний соёл ахуйн нөхцөл

II.1.1 Малчдын тоо, насны бүлэг II.1.2 Малчдын соёл, ахуйн нөхцөл II.2 Малын тоо, бүтэц 8

II.2.1 Мал, тэжээвэр амьтдын тоо 9-13 II.2.2 Малтай өрхийн бүлэглэлт 14-17 18 II.2.3 Малчин өрхийн бүлэглэлт 17-18 21 21 II.2.4 Хээлтэгч малын тоо 19-20

22 II.2.5 Төл бойжилт 20-21 23 II.2.6 Малын зүй бус хорогдол 22-24 25 II.2.7 Хээл хаялт, сувайралт 24 27 II.2.8 Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо 26 28 II.2.9 Малын хэрэглээний зарлага 26-27 29 II.2.10 Сүргийн бүтэц 28-29

III. Эрчимжсэн мал аж ахуй 29 III.1. Цэвэр үүлдэр болон эрлийз, нутгийн шилдэг омгийн малын тооIV. Малын бэлчээр, тэжээлийн хүрэлцээ, хангамж 30V. Тэжээвэр амьтад 31

VII. Малжуулалтын тайлан 32VII. Худаг, усан сан усжуулалт 33VIII. Газар тариалан 33-35

ДҮГНЭЛТ 36 ХАВСРАЛТУУД 37-57 НЭР ТОМЬЁОНЫ ТАЙЛБАР 58-60


ОРШИЛ

Хөдөө аж ахуйн салбарын үйл ажиллагаа нь бусад хүчин зүйлээс илүүтэйгээр байгаль цаг агаараас хамааралтай байх бөгөөд үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүн нь үндсэндээ хүн амын хүнсний хэрэглээ, боловсруулах үйлдвэрлэлийн болон үйлчилгээний салбарын түүхий эдийн хэрэглээг хангахад чиглэгдэж байдаг.

Дэлхийн олон улс орнуудын нэгэн адил манай улсын эдийн засгийн хөгжилд хөдөө аж ахуйн салбар нь ихээхэн чухал байр эзэлдэг салбарын нэг юм. Манай аймгийн хувьд мөн мал аж ахуйн салбар эдийн засгийн хөгжилд чухал байр суурийг эзэлсэн хэвээр байна.

Манай улсын үндсэн хуулинд мал сүргийг үндэсний баялаг мөн гэж томьёолж, мал тооллогыг улсын хэмжээнд жил бүр зохион байгуулж, үр дүнг нь макро түвшинд хийгддэг тооцоо судалгаанд ашиглаж, салбарын талаар удирдлагын шийдвэр гаргах мэдээллийн гол эх үүсвэр болгон ашиглаж байна.

Статистикийн тухай “Монгол Улсын хуулийн 7 дугаар зүйлийн 1 дэх заалт, Монгол Улсын Засгийн газрын 2003 оны 224 дүгээр тогтоолын дагуу Үндэсний Статистикийн газрын удирдамж заавраар мал, тэжээвэр амьтад, тэжээлийн тооллогыг 2013 оны 12 сарын 5 -наас 12 -ны өдрүүдэд аймгийн хэмжээнд зохион байгуулж, дүнг нэгтгэн 2014 оны 1 дүгээр сард холбогдох байгууллагуудад хүргүүлсэн болно.

Энэхүү танилцуулгад Увс аймгийн 2013 оны мал тооллогын дүнг нэгтгэн дүгнэснээс гадна мал аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэл нэмэгдэл өртөг, мал аж ахуйн салбарт хэрэглэж буй хашаа, худаг, тэжээлийн хүрэлцээ хангамж болон шинээр гаргасан, сэргээн засварласан худаг, уст цэг, малжуулалтын талаархи мэдээллийг тусган орууллаа.

Мөн аймгийн тариалалт, ургац хураалтын 2013 оны мэдээллийг нэгтгэн орууллаа. Тооллогын дүнг бүсчилсэн байдлаар Баруун, Хойд, Өмнөд, Зүүн бүс болон

Улаангом гэсэн ангилаллаар зэрэгцүүлэлт хийж гаргалаа. Манай улсын түүний дотор Увс аймгийн мал аж ахуйн салбарын өнөөгийн байдалд дүгнэлт хийж, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээг боловсруулах, төлөвлөхөд энэхүү танилцуулга судалгаа суурь материал болно гэдэгт итгэж байна.

УВС АЙМГИЙН СТАТИСТИКИЙН ХЭЛТЭС

2014-03-26

4


I.МАЛ АЖ АХУЙ

I.1 Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлт

Мал аж ахуйн салбарт 2013 онд нядалгааны жингээр 25484.9 тонн мах, 22337.1 тонн сүү,

1255.1 тонн хонины ноос, 273.3 тонн ноолуур, 63.5 тонн тэмээний ноос, 559.2 мянган ширхэг арьс, шир

үйлдвэрлэв. Өмнөх оныхтой харьцуулахад махны үйлдвэрлэл, нядалгааны жингээр 16315.3 тонн,

сүүний үйлдвэрлэл 2399.4, ноолуур 17.2, хонины ноос 160.1, тэмээний ноос 5.6 тонн, арьс, шир 335.2

мянган ширхэгээр тус тус өссөн байна.

(Хүснэгт 1)

Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлт, биет хэмжээгээр

хувь зөрүү

7497.3 7553.4 9169.6 25484.9 277.9 16315.3133.2 586.0 877.0 2413.5 275.2 1536.5

1384.4 1538.0 2277.6 5192.3 228.0 2914.7299.2 192.9 302.9 735.4 242.8 432.5

3929.9 3666.4 3308.0 10575.9 319.7 7267.91749.6 1568.5 2402.6 6567.8 273.4 4165.2

12340.5 17837.7 19937.7 22337.1 112.0 2399.41007.1 1749.3 1911.7 2224.5 116.4 312.89489.8 12164.1 14160.1 15615.7 110.3 1455.6

141.0 196.6 246.5 246.8 100.1 0.31038.6 1178.7 1201.5 1397.7 116.3 196.26664.0 2549.0 2417.9 2852.8 118.0 434.9

1921.1 1328.2 1474.7 1591.9 107.9 117.259.7 54.4 57.9 63.5 109.7 5.6

1472.6 999.1 1095.0 1255.1 114.6 160.1311.4 217.4 256.1 273.3 106.7 17.2

1061.5 404.6 224.0 559.2 249.6 335.22.1 6.2 0.4 1.8 450.0 1.4

10.7 14.4 4.0 10.8 270.0 6.829.8 1.0 8.3 25.3 304.8 17

439.7 213.7 92.5 295.3 319.2 202.8296.7 127.6 83.3 226.0 271.3 142.7

2013/2012

Мах, нядалгааны жингээр, тонн

Сүү, тонн

Ноос, ноолуур, тн

Арьс шир, мян.ш

2010 2011 2012 2013

Адууны Үхрийн

ТэмээнийХониныЯмааны

ГүүнийҮнээнийИнгэнийХониныЯмааны

Тэмээний ноосХонины ноос

Ямааны ноолуур

Тэмээний Адууны ҮхрийнХониныЯмааны

Нэг хүнд ногдох мал аж ахуйн бүтээгдэхүүн. Нэг хүнд 2013 онд дунджаар 340.8 кг мах, 298.7 л сүү ногдож, өмнөх оныхтой харьцуулахад мах 2.7 дахин , сүү 30.1 кг-аар нэмэгдсэн байна.

õ¿ñíýãò-2

I.2 Нэг хүнд ногдох мал аж ахуйн гол нэрийн бүтээгдэхүүн*

2011 2012 2013

Нэг хүнд ноогдох нол нэрийн бүтээгдэхүүн

101.2239.1

123.5268.6

340.8298.7

5


I.3. Мах боловсруулах үйлдвэрүүдэд боловсруулсан Бүтээгдэхүүн

Зураг 1

2011 2012 2013

11.112.5

13.5

Мах боловсруулах үйлдвэрт бэлтгэсэн мал,2011-2013 оны байдлаар, нийт

2013 онд 13.5 мянган толгой мал бэлтгэж, өнгөрсөн оны мөн үеэс 1 мянган толгой буюу 8 хувиар

өссөн байна. Мах боловсруулах 3 үйлдвэрт үхэр 2.2, хонь 7.0, ямаа 4.1, адуу 0.2 мянган толгойг тус

тус боловсруулж, 1997.9 сая төгрөг зарцуулсан байна.

II. 2013 ОНЫ МАЛ ТООЛЛОГО II.1 Мал бүхий өрх, малчдын тоо, тэдний соёл ахуйн үзүүлэлт

II.1.1 Мал бүхий өрх малчдын тоо . 2013 онд 12.0 мянган мал бүхий өрх, үүний дотор 8.0

мянган малчин өрх мал àæ àõóéí ¿éëäâýðëýë ýðõýëæ áàéíà. Мөн мал аж ахуйн ¿éëäâýðëýëä 16.3

мянган малчид ажиллаж áàéíà.

Ìàë÷äûí 47.6 õóâü íü áóþó 7.7 мянга нь эмэгтэй малчид байна.

Насны á¿ëãýýð àâ÷ ¿çâýë 38.6 õóâü íü 16-34 íàñíû, 50.9 õóâü íü 35-ààñ òýòãýâýðò ãàðàõ насны

, 9.8 õóâü íü òýòãýâðèéí насны хүмүүс байна.

Хүснэгт 3

Өрх малчдын тоо, насны á¿ðýëäýõ¿¿í

¯ç¿¿ëýëò 2009 2010 2011 2012 2013

Зөрүү

/+-/

Малтай өрх, (мян.) 13.2 12.6 12.2 12.2 12.0 -0.2

Малчин өрх, (мян.) 9.4 8.9 8.6 8.1 8.0 -0.1

Малчдын тоо (мян.) 19.6 18.9 17.8 16.5 16.3 0.2

Y¿íýýñ:16-34 насны 9.1 8.3 7.6 7.0 6.3 -0.7

35-ààñ òýòãýâýðò ãàðàõ

насны

8.1 8.4 8.2 8.0 8.3 -0.3

Òýòãýâðèéí 2.4 2.2 2.0 1.6 1.6 0.0

Нийт малчдаас эмэгтэй 9.2 8.8 8.3 8.0 7.7 -0.3

Насны бүтэц % 100 100 100 100 100

¿¿íýýñ: 16-34 íàñíû 46.5 43.9 42.4 42.1 38.6 -3.5

6


35-ààñ òýòãýâýðò ãàðàõ

íàñíû

41.6 44.4 46.1 48.4 50.9 2.5

Òýòãýâðèéí 11.9 11.6 11.5 9.5 9.8 0.3

2013 îíä малтай өрхийн тоо 2012 онтой õàðüöóóëàõàä 153 - аар, малчин өрхийн тоо 67-оор òóñ òóñ

áóóðñàí байна.

2013 онд 1 малчинд 137 толгой мал ноондож, 2012 оныхоос 14 толгойгоор өссөн áàéíà.

Çóðàã 2

Ì àë÷äûí òî î (ì ÿí .)

Y¿í ýýñ:15-34 í àñí û

35-ààñ òýòãýâýðò ãàðàõ í àñí û

Òýòãýâðèéí

17.8

7.6 8.2

2.0

16.5

7.08.0

1.6

16.3

6.3

8.3

1.6

Ì àë÷äûí òî î , í àñí û á¿ëãýýð /ì ÿí .õ¿í /

2011 2012 2013

II.1. Малчдын нийгэм ахуйн зарим үзүүлэлт Нийт малчин өрхийн 86.5 хувь нь цахилгааны эх үүсгүүртэй, 68.4 хувь нь телевизортой, 31.4

хувь нь авто машинтай, 53.9 хувь нь мотоцикльтой, 1.9 хувь нь трактортой өрх байна. Үүнийг улсын

дундажтай харьцуулахад цахилгаан үүсгүүртэй, телевизортой, автомашинтай малчин өрхийн эзлэх

хувь 1.2 – 7.0 пунктээр бага, харин мотоцикльтэй өрхийн эзлэх хувь улсын дунджаас 6.7 пунктээр

өндөр байна.

Нийт малчин өрхөд цахилгаан үүсгүүртэй өрхийн эзлэх хувь өмнөх оныхоос 8.8, телевизортой

өрхийн эзлэх хувь 5.6, мотоцикльтэй өрхийн эзлэх хувь 10.7, автомашинтай өрхийн эзлэх хувь 6.7

хувь, трактортой өрхийн эзлэх хувь 0.5 хувиар тус тус нэмэгдсэн байна. Цахилгаан үүсгүүртэй өрхийн

тоо 2013 онд 6.9 мянга болж, өмнөх оныхоос 0.6 мянга буюу 9.5 хувь, мотоцикльтой өрхийн тоо 0.8

мянга буюу 22.9 хувиар, телевизортой өрхийн тоо 0.4 мянга буюу 7.8 хувиар, автомашинтай өрхийн

тоо 0.5 мянга буюу 25 хувиар өссөн байна.

7

5


Õ¿ñíýãò 4

Ìàë÷äûí ñî¸ë àõóéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

ªðõèéí òîî, ìÿí.2013

2012

Ìàë÷èí ºðõèéí òîîíä ýçëýõ õóâü

2009 2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013 Óëñûí äóíäàæ

Öàõèëãààíòàé 7.5 7.3 7.4 6.3 6.9 109.5 81.9 86.0 77.7 86.5 87.7

Òåëåâèçîðòîé 6.9 7.2 7.0 5.1 5.5 107.8 80.6 80.9 62.8 68.4 75.3

Àâòîìàøèíòàé 1.8 1.8 1.7 2.0 2.5 125.0 20.3 20.2 24.7 31.4 38.4

Ìîòîöèêëüòýé 3.6 3.5 4.2 3.5 4.3 122.9 39.3 49.2 43.2 53.9 47.2

Òðàêòîðòîé 0.1 0.1 0.1 0.1 0.2 200.0 1.1 1.2 1.4 1.9 3.3

Нийт цахилгаан үүсгүүртэй өрхийн 94.6 хувь нь нарны, 5.4 хувь нь бусад төрлийн цахилгаан эх

үүсгүүртэй байна. Çóðàã 3

цахилгааны эх үүсгүүртэй өрх

телевизтэй өрх малын хашаатай өрх

авто машинтай өрх

мотоциклтэй өрх

7.4 77.8

1.7

4.2

6.35.1

8.3

23.5

6.95.5

9.9

2.5

4.3

Малчин өрхийн нийгэм ахуйн үзүүлэлтүүд /мян.өрх/

2011 2012 2013

II.2 МАЛЫН ТОО, БҮТЭЦ II.2.1 ÌÀË, ÒÝÆÝÝÂÝÐ АМЬТДЫН ТОО

Малын тоо . 2013 оны эцэст 2225.1 мянган толгой мал үүний дотор 17.9 мянган тэмээ, 76.9 мянган адуу,

122.6 мянган үхэр, 1081.3 мянган хонь, 926.4 мянган ямаатай болж тэмээ 1,0 мянга, адуу 6.5 мянга, үхэр 14.6

мянга, хонь 105.3 мянга, ямаа 67.1 мянган толгойгоор таван төрөлдөө өсч, өнгөрсөн оноос нийт малын тоо 9.6

хувиар буюу 194.4 мянган толгойгоор нэмэгдсэн байна.

2013 онд 7.5 мянган сарлаг тоологдсон нь нийт үхэр сүргийн 6.1 хувийг эзэлж байна. Сарлагийн тоо

өмнөх оныхоос 2.7 хувиар буюу 0.2 мянган толгойгоор өссөн байна.

8


Õ¿ñíýãò 5

Малын тоо, төрлөөр ìÿí.òîë

2009 2010 2011 2012 2013

2013/2012

% çºð¿¿

Á¿ãä 2319.1 1619.3 1831.8 2030.7 2225.1 109.6 194.4

Òýìýý 15.9 14.5 15.4 16.9 17.9 105.9 1.0

Àäóó 74.8 59.7 63.9 70.4 76.9 109.2 6.5

Yõýð 104.0 84.4 95.7 108.0 122.6 113.5 14.6

Õîíü 1145.1 776.9 851.5 976.0 1081.3 110.8 105.3

ßìàà 979.3 683.8 805.3 859.3 926.4 107.8 67.1

Улаангомоос бусад сумдын малын тоо өнгөрсөн оноос 0.6 – 26.2 мянган толгойгоор өсч, 15 сум малаа

таван төрөл дээрээ өсгөсөн байна.

Сумдыг малын тоогоор бүлэглэвэл:

1. 200.0 мянгаас дээш толгой малтай сумын тоо -1 сум Тэс / 261.8 мянган толгой /

2. 100.0 – 150.0 мянган толгой малтай сумын тоо – 11 сумНаранбулаг / 168.4 /, Өмнөговь /153.5/, Өндөрхангай /144.0/, Хяргас /139.0/, Улаангом / 133.3 /,

Малчин /124.1/ , Сагил /118.3 /, Зүүнхангай /114.9/, Цагаанхайрхан /111.3/, Ховд /109.4/, Тариалан /101.7/,

3. 60.0 -100.0 мянган толгой малтай сумын тоо – 6 сум Бөхмөрөн /99.9/ , Зүүнговь /88.7/, Өлгий /86.0/, Завхан /83.5/, Түргэн /80.3/, Давст / 64.3/

4. 50.0 мянга хүртэл малтай сумын тоо – 1 сум Баруунтуруун / 42.6 /

Өнгөрсөн онд 100.0 – 150.0 мянган толгой малтай 9 сум байсан бол одоо 11 болж өсчээ. Аймгийн нийт малын 11.7 хувийг эзэлж буй Тэс сум 261.8 мянган толгой малтайгаар хамгийн олон малтай, 1.9 хувийг эзэлдэг Баруунтуруун сум 42.6 мянган малтай болж хамгийн цөөн малтайд орж байна. Мал тооллогын 2013 оны дүнгээр аймгийн хэмжээнд нийт малын тоогоор Тэс сум, тэмээгээр Завхан сум, адуу, үхэр, хониор Тэс сум, ямаагаар Өмнөговь сум тус тус тэргүүлж байна.

Хүснэгт 6

9


Тэс -261.8 мян.тол Завхан- 6.0 Тэс - 10.3Наранбулаг-168.4 мян.тол Тэс - 2.3 Өндөрхангай -7.3Өмнөговь - 153.4 Наранбулаг - 2.1 Улаангом - 6.6Өндөрхангай -144.0 мян.тол Өлгий - 1.4 Зүүнхангай - 6.3Хяргас-139.0 мян.тол Өмнөговь - 1.1 Зүүнговь - 4.9Дүнд эзлэх хувь- 38.9 Дүнд эзлэх хувь- 72.0 Дүнд эзлэх хувь- 46.0Өсгөсөн сум- 18 Өсгөсөн сум- 19 Өсгөсөн сум- 18Өсөлт бууралтын хувь- 109.4 Өсөлт бууралтын хувь- 106.6 Өсөлт бууралтын хувь- 108.6

Нийт малын тоогоор эхний 5-д орох сумууд

Үүнээс

Тэмээгээр /мян.тол/ адуугаар /мян.тол/

Тэс - 24.6 Тэс - 162.1 Өмнөговь - 73.4Улаангом - 17.9 Наранбулаг - 85.2 Наранбулаг - 72.5Зүүнговь - 8.3 Хяргас - 78.3 Ховд - 67.8Өндөрхангай - 7.9 Малчин - 74.9 Тэс - 62.5Сагил - 7.1 Өмнөговь - 70.1 Өндөрхангай - 62.4Дүнд эзлэх хувь- 53.7 Дүнд эзлэх хувь- 43.5 Дүнд эзлэх хувь- 36.5Өсгөсөн сум- 19 Өсгөсөн сум- 18 Өсгөсөн сум- 17Өсөлт бууралтын хувь- 109.7 Өсөлт бууралтын хувь- 110.3 Өсөлт бууралтын хувь- 126.1

Үхрээр /мян.тол// хониор /мян.тол/ Ямаагаар /мян.тол/

Аймгийн нэг хүнд дунджаар 30 толгой мал ноогдож сумдаар авч үзвэл Улаангом сумын нэг хүнд дунджаар

5, Баруунтуруун суманд 18, Давст суманд 27, Тариалан суманд 28 толгой мал ноогдож байгаа нь аймгийн

дунджаас 2 – 25 толгой малаар доогуур, харин бусад сумдад 35 – 57 толгой мал ноогдож байгаа нь аймгийн

дунджаас 5 – 27 толгой малаар илүү байна.

Зураг 4

Уг Бт Да Та

дунд

аж

Өм Зг Нб Тү Өл Өх Бм За Хо Тэ Зх Ма Са Цх Хя

5

1827 28 30

35 37 39 40 4146 46 49 49 50 52 52 52

56 57Нэг хүнд ноогдох мал /толгойгоор/

Сумдыг бүсчлэн тооцож үзвэл баруун бүсэд нийт малын 31.6 хувь буюу 702.6 мянган мал, зүүн бүсэд 27.6 хувь

буюу 613.5 мянган мал, өмнөд бүсэд 18.6 хувь буюу 412.8 мянган мал, хойт бүсэд 16.3 хувь буюу 362.8 мянган

мал, төвийн бүсэд 6.0 хувь буюу 133.4 мянган мал тус тус ноогдож байна.

Нийт мал сүргийн 99.6 / 2215.3 мянга / хувь нь амины аж ахуйд, 0.4 хувь нь / 9.8 мянган / албан газарт

ноогдож , амины малын тоо өнгөрсөн оноос 196.7 мянган толгойгоор өссөн байна.

2013 онд 27.4 мянган мал бүхий 190 өрх гадагш шилжсэн бөгөөд үүнээс Цагаанхайрхан сумаас 19 өрхийн

9.9 мянган мал, Тэс сумаас 27 өрхийн 5.1 мянган мал, бусад сумдаас 0.1 – 2.0 мянган мал гадагш шилжсэн

байна. Гадагш шилжсэн малын тоо өнгөрсөн оноос 3.0 мянгаар их байна.

10


Õ¿ñíýãò 7

Малын тоо, бүс нутгаар Мян.тол

Á¿ñ 2009 2010 2011

2012 2013

2013/2012

% Çºð¿¿

Баруун 662.1 434.7 526.5 605.7 702.6 116.0 96.9

Хойд 404.2 305.4 321.7 332.8 362.8 109.0 30.0

Зүүн 622.7 461.6 515.3 570.2 613.5 107.6 43.3

Өмнөд 457.9 300.2 340.0 384.3 412.8 107.4 28.5

Төв 172.2 117.4 128.3 137.7 133.4 96.9 -4.3

Төвийн бүс буюу Улаангом сумын малын тоо 4.3 мянган толгойгоор буурч, бусад бүсийн

малын тоо 28.5 – 96.9 мянган толгойгоор өссөн байна.

Çóðàã 5

Áàðóóí Õî éä Ç¿¿í ª ì í ºä Òºâ

526.5

321.7

515.3

340.0

128.3

605.7

332.8

570.2

384.3

137.7

702.6

362.8

613.5

412.8

133.4

Ì àëûí òî î , á¿ñ í óòãààð /ì ÿí .òî ë/

2011 2012 2013

11


Таван төрлийн малын өсөлт бууралтыг 2012 онтой харьцуулан сумдаар авч үзэхэд тэмээ 16 сум,

адуу 18 сум, үхэр 19 сум, хонь 18 сум, ямаа 17 суманд тус тус өсчээ. Нийт мал сүргийн 90.3 хувийг бог

мал, 9.7 хувийг бод мал эзэлж байна.

Хонь 48.6, ямаа 41.6, үхэр 5.5, адуу 3.5, тэмээ 0.8 хувийг тус тус эзэлж, өнгөрсөн оноос нийт хонины

эзлэх хувь 0.5, үхэр 0.2 пунктээр өсч, адуу, тэмээний эзлэх хувь өнгөрсөн оны түвшинд, харин ямааны

эзлэх хувь 0.7 пунктээр буурчээ.

Õ¿ñíýãò 8

Нийт сүрэгт таван төрлийн малын эзлэх хувь

2009 2010 2011 2012 2013 Óëñûí äóíäàæ,

2013 îí

Á¿ãä 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Тэмээ 0.7 0.9 0.8 0.8 0.8 0.7

Àäóó 3.2 3.7 3.5 3.5 3.5 5.8

Yõýð 4.5 5.2 5.2 5.3 5.5 6.4

Õîíü 49.4 48.0 46.5 48.1 48.6 44.5

Ямаа 42.2 42.2 44.0 42.3 41.6 42.6

Ялангуяа эртнээс ардын дунд уламжлагдан ирсэн бог малын дотор хонь 75 хувь, ямаа 25

хувь байх харьцаа сүүлийн жилүүдэд ихээхэн хэмжээгээр алдагдсаар байна. 2013 оны байдлаар авч

үзэхэд бог малын 41.6 хувийг ямаа эзэлж байгаа бөгөөд өмнөх оныхоос эзлэх хувийн жин нь 0.7

пунктээр буурсан байна.

Баруунтуруун, Бөхмөрөн, Давст, Завхан, Өлгий, Өмнөговь, Өндөрхангай, Сагил, Ховд,

Цагаанхайрхан сумдын бог малынх нь 47.0 – 67.9 хувийг ямаан сүрэг эзэлж байгаа нь аймгийн

дунджаас ихээхэн өндөр байна. Тэс сумын бог малын дотор ямааны эзлэх хувь 27.8, Зүүнговь 37.1,

Малчин 34.9 байгаа нь тэнцвэрт харьцаанд ойртсон, бусад сумдын бог малын дотор ямааны сүргийн

эзлэх тэнцвэрт харьцаа алдагдсан хэвээр байна.

Çóðàã 6

12


0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

45.0

50.0

Òýì ýý Àäóó Yõýð Õî í ü ßì àà

0.83.5

5.2

44.046.5

0.83.5

5.3

48.1

42.3

0.83.5

5.5

48.6

41.6

Í èéò ñ¿ðýãò òàâàí òºðëèéí ì àëûí ýçëýõ õóâü

2011 2012 2013

2013 оны байдлаар ямаан сүргийн эзлэх хувь буурсан ч мал сүргийн бүтцийн зохисгүй

өөрчлөлт хадгалагдсаар байгаа нь анхаарал татсан асуудал юм. Цаашид ямаан сүргийн тоо толгойн

бүтцийн зохистой харьцааг тодорхойлж, энэ талаар мэргэжлийн байгууллагаас асуудал

боловсруулхэрэгжүүлэх нь зүйтэй.

Çóðàã 7

Тэ Нб Өм Өх Хя Уг Ма Са Зх Цх Хо Та Бм Зг Өл За Тү Да Бт

2617

57

1684

49

1534

63

1439

88

1390

33

1333

85

1240

61

1183

22

1149

83

1112

76

1093

57

1017

31

9985

9

8868

7

8602

5

8353

8

8026

7

6435

9

4260

2

2013 оны бүх мал

Хувийн /амины/ малын тоо . Нийт мал сүргийн 99.6 / 2215.3 мянга / хувь нь амины аж ахуйд, 0.4 хувь

нь / 9.8 мянган / албан газарт ноогдож , амины малын тоо өнгөрсөн оноос 196.7 мянган толгойгоор өссөн байна.

Õ¿ñíýãò 9

Хувийн малтай өрх, тэдгээрийн малын тооМян.тол

Малтай өрхийн тоо,

мян.толБүгд

¿¿íýýñ

тэмээ àäóó ¿õýð хонь ямаа

1993 18.9 1509.7 25.6 102.0 143.3 896.7 342.11994 19.1 1601.8 25.0 110.5 161.7 899.4 405.2

13


1995 18.7 1657.0 24.5 117.3 178.7 865.5 471.0

1996 18.1 1679.5 24.0 120.2 182.1 850.6 502.6

1997 17.8 1780.7 23.8 121.9 180.8 894.0 560.2

1998 17.4 1880.7 24.3 124.4 182.8 934.8 614.4

1999 16.6 1847.4 22.6 114.3 167.1 938.8 604.6

2000 15.7 1550.7 18.2 74.0 105.5 834.6 518.4

2001 15.0 1549.4 16.7 65.5 90.3 810.0 566.9

2002 14.2 1450.8 14.8 59.4 83.1 740.0 553.5

2003 14.0 1645.5 15.5 62.4 89.2 785.1 693.3

2004 14.1 1930.1 15.8 68.6 100.2 914.0 831.5

2005 14.0 2003.8 15.7 72.0 108.7 975.6 831.8

2006 14.0 2381.8 16.1 78.9 119.8 1152.0 1015.0

20072008200920102011

14.013.613.212.612.2

2635.82482.62302.71608.51819.6

16.516.015.914.515.4

83.878.273.858.862.6

130.0117.9103.884.295.5

1266.01203.51133.7769.4843.2

1139.41066.9975.6681.6802.9

20122013

12.212.0

2018.62215.3

16.917.9

68.975.5

107.9122.4

967.81074.5

857.1925.1

2013 оны байдлаар хувийн аж ахуйн нийт малын 0.8 хувийг тэмээ, 3.4 хувийг адуу, 5.5 хувийг

үхэр, 48.5 хувийг ямаа, 41.8 хувийг хонь эзэлж байна.

II.2.2 Малтай өрхийн бүлэглэлт

Мал бүхий 12.0 мянган өрхийг малын тоогоор нь бүлэглэн авч үзвэл 7.1 хувь буюу 0.9 мянга

нь 10 хүртэл малтай, 11.0 хувь буюу 1.3 мянга нь 11-30 малтай, 8.5 хувь буюу 1.0 мянга нь 31-50

малтай, 16.0 хувь буюу 2.0 мянга нь 51-100 малтай, 25.4 хувь буюу 3.0 мянга нь 101-200 малтай, 24.8

хувь буюу 3.0 мянга нь 201-500 малтай, 7.2 хувь буюу 0.9 мянга нь 500-аас дээш малтай өрх байна.

100 хүртэлх малтай өрх нийт малтай өрхийн 42.7 хувийг эзэлж байгаа нь өнгөрсөн оноос 2.5

пунктээр, 101 – 200 толгой малтай өрхийн эзлэх хувь өнгөрсөн оноос 1.0 пунктээр багасч, 201 – 500

толгой малтай өрхийнх 1.7 пунктээр, 501 – 999 малтай өрхийнх 1.4 пунктээр тус тус өсчээ. 1000-аас

дээш малтай 153 өрх байгаа нь 2012 оныхоос 51 өрхөөр өссөн байна.

Бүлэглэлтээс харахад малтай өрхийн дийлэнхи хувийг эзэлдэг 200 хүртэл малтай өрхийн нийт

малтай өрхөд эзлэх хувь 2012 онд 71.6 хувьтай байсан бол 2013 онд 68.1 хувь болж, өмнөх оныхоос

3.5 пүнктээр буурчээ.

Аймгийн нийт өрх 20.2 мянга, үүний 59.4 хувь буюу 12.0 мянган өрх нь мал бүхий өрх байж,

эдгээр мал бүхий өрхийн 68.0 хувь нь буюу 8.2 мянган өрх 200 хүртэл малтай өрх байна.

Õ¿ñíýãò 10

Малтай өрхийн малын бүлэглэлт

Малтай өрхийн тоо Дүнд эзлэх хувь Улсын дундаж хувь

2012 2013 2012 2013 2012 2013

Ä¿í 12186 12033 100 100 100.0 100.0

14


100 õ¿ðòýë 5502 5133 45.2 42.7 43.8 41.8

101-200 3216 3051 26.4 25.4 23.3 22.4

201-500 2813 2981 23.1 24.8 24.3 25.3

501-999 553 715 4.5 5.9 6.9 8.2

1000-1499 95 144 0.8 1.2 1.5 1.9

1500-2000 5 8 0.04 0.07 0.2 0.3

2001-ýýñ äýýø 2 1 0.02 0.008 0.1 0.1

Баруунтуруун, Улаангом, Тариалан, Өлгий, Зүүнговь, Өмнөговь, Давст, Бөхмөрөн, Түргэн

сумдын 100 хүртэл толгой малтай өрх 43.2 – 72.4 хувь байгаа нь аймгийн дунджаас 0.5 – 29.7

пунктээр илүү байна.

Бүсээр авч үзвэл, 2013 онд 200 хүртэл толгой малтай өрхийн нийт мал бүхий өрхөд эзлэх хувь

Баруун бүсэд 69.7 хувь, Хойд бүсэд 67.3 хувь, Өмнөд бүсэд 63.2 хувь, Зүүн бүсэд 67.8 хувь,

Улаангомд 64.2 хувь болж бүх бүсэд 200 хүртэл толгой буюу цөөн малтай өрхийн хувийн жин буурчээ.

Çóðàã 10

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

2010 2011 2012 2013

55.0 48.4 45.2 42.7

25.026.7 26.4 25.4

17.0 20.9 23.1 24.8

3.0 4.0 5.3 7.1

Малтай өрхийн бүтэц

100 хүртэл 101-200 201-500 500-аас дээш

Õ¿ñíýãò 11

15


Иргэдийн малын бүлэглэлт , сумаар

2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013

1.Баруунтуруун 457 74.3 72.4 15.7 16.6 8.1 8.8 1.3 1.5 0.6 0.72.Бөхмөрөн 484 36.1 36.0 33.6 27.1 22.8 28.5 6.4 6.6 1.0 1.93.Давст 284 41.9 44.0 23.2 19.4 23.8 22.2 9.4 12.0 1.7 2.54.Завхан 449 38.9 35.6 31.7 30.1 25.6 29.2 3.4 4.5 0.4 0.75.Зүүнговь 537 50.0 46.9 25.3 24.8 21.5 22.5 2.6 4.8 0.6 0.96.Зүүнхангай 581 36.9 38.2 29.3 27.4 28.2 26.2 4.9 6.9 0.7 1.47.Малчин 570 33.7 33.9 25.9 24.6 33.7 31.1 6.1 10.0 0.7 0.58.Наранбулаг 889 42.9 38.2 29.2 28.5 22.7 26.2 4.7 6.1 0.6 1.09.Өлгий 487 54.2 47.0 25.5 26.1 13.6 17.2 5.5 7.8 1.2 1.810.Өмнөговь 942 52.6 45.4 25.7 25.6 18.7 24.2 2.8 3.8 0.2 1.011. Өндөрхангай 760 45.4 40.9 24.7 26.6 24.7 25.7 3.9 5.3 1.3 1.612.Сагил 452 30.7 31.6 25.2 22.6 30.7 31.0 10.9 12.4 2.5 2.413.Тариалан 741 55.5 52.4 25.6 23.6 17.4 20.8 1.5 3.0 0.0 0.314. Түргэн 414 49.2 43.2 21.1 23.7 23.5 23.2 6.2 9.9 0.0 0.015.Тэс 1227 30.9 30.3 28.1 28.1 35.3 35.3 4.7 5.0 1.0 1.316.Ховд 565 40.2 34.7 32.5 31.3 22.7 27.6 3.6 5.3 1.0 1.117.Хяргас 516 29.7 28.9 24.8 24.4 33.2 32.8 9.6 10.5 2.7 3.518. Цагаанхайрхан 462 39.2 36.6 26.0 25.5 24.3 23.8 8.7 9.7 1.9 4.319.Улаангом 1216 61.6 63.5 24.8 21.2 12.3 13.2 1.3 1.8 0.1 0.2

Дүн 12033 45.2 42.7 26.4 25.4 23.1 24.8 4.5 5.9 0.8 1.3

Баруун бүс 4073 47.4 42.2 28.4 27.5 20.1 24.2 3.6 5.1 0.6 1.0Хойд бүс 1634 39.5 42.1 24.5 25.2 22.5 24.3 5.1 7.0 1.0 1.5Өмнөд бүс 2260 49.0 37.2 26.5 26.0 27.0 27.7 6.0 7.2 1.3 2.0Зүүн бүс 2850 36.1 42.8 26.5 25.0 23.6 24.9 4.6 6.3 0.9 1.0Төвийн бүс 1216 61.6 39.5 25.4 24.7 25.1 26.4 6.2 8.0 1.1 1.4

12033 45.2 42.7 26.4 25.4 23.1 24.8 4.5 5.9 0.8 1.3

Сумын нэр Малтай өрхийн

тоо

100 хүртэлх малтай өрхийн

эзлэх хувь

501-1000 хүртэлх

малтай өрхийн эзлэх хувь

1000-с дээш хүртэлх малтай

өрхийн эзлэх хувь

101-200 хүртэлх малтай


201-500 хүртэлх малтай өрхийн

эзлэх хувь

201 – 999 хүртэл малтай өрхийн эзлэх хувь 2012 оныхоос Зүүнхангай суманд 0.1 пунктээр

буурч, бусад сумдад 0.3 – 6.6 пунктээр тус тус өсчээ. 1000-аас дээш малтай өрхийн эзлэх хувь

Малчин, Сагил сумдад 0.1 – 0.2 пунктээр буурч, бусад сумдад 0.2 – 2.4 пунктээр өсчээ.

Õ¿ñíýãò 12

Малтай нэг өрхөд ноогдох малын тоо, бүлэглэлтээр

16


òýì ýý àäóó ¿õýð õî í ü ÿì àà

Ä¿í 213 185 1 6 10 90 7710 õ¿ðòýë 6 6 0 0 3 1 111-30 20 20 0 1 4 5 1131-50 40 40 0 2 4 12 2251-100 74 74 1 3 7 26 38101-200 146 145 1 5 10 58 71201-500 314 308 3 11 15 152 127501-999 667 644 4 18 23 370 2291000-1499 1149 1119 8 31 36 674 3691500-2000 1678 1719 25 51 43 1249 3512001-ýýñ äýýø 2561 2650 33 51 71 2200 295

Óëñû í äóí äàæ 2013

¯¿í ýýñ

Манай аймагт дунджаар малтай нэг өрхөд 185 толгой мал ногдож байгаа нь 2012 оныхоос 18

малаар их, харин улсын дунджаас 28 малаар бага байна.

Малтай 1 өрхөд дунджаар тэмээ 1, адуу 6, үхэр 10, хонь 90, ямаа 77 ногдож байна. 1 өрхөд

ногдох малын бүтцийг авч үзэхэд 90.7 хувь нь бог мал, 9.3 хувь нь бод мал байна.

Õ¿ñíýãò 13

17


өрх хувь өрх хувь өрх хувь

Баруунтуруун 457 407 89.1 47 10.3 3 0.7

Бөхмөрөн 484 305 63.0 170 35.1 9 1.9

Давст 284 180 63.4 97 34.2 7 2.5Завхан 449 295 65.7 151 33.6 3 0.7

Зүүнговь 537 385 71.7 147 27.4 5 0.9Зүүнхангай 581 381 65.6 192 33.0 8 1.4Малчин 570 333 58.4 234 41.1 3 0.5Наранбулаг 889 593 66.7 287 32.3 9 1.0

Өлгий 487 356 73.1 122 25.1 9 1.8Өмнөговь 942 669 71.0 264 28.0 9 1.0Өндөрхангай 760 513 67.5 235 30.9 12 1.6Сагил 452 245 54.2 196 43.4 11 2.4

Тариалан 741 563 76.0 176 23.8 2 0.3Түргэн 414 277 66.9 137 33.1 0 0.0Тэс 1227 717 58.4 494 40.3 16 1.3Ховд 565 373 66.0 186 32.9 6 1.1

Хяргас 516 275 53.3 223 43.2 18 3.5Цагаанхайрхан 462 287 62.1 155 33.5 20 4.3Улаангом 1216 1030 84.7 183 15.0 3 0.2Нийт 12033 8184 68.0 3696 30.7 153 1.3

Баруун бүс 4073 474.8 69.8 197.7 29.3 6.3 1.0Хойд бүс 1634 251.8 67.3 188.0 31.3 8.8 1.5Өмнөд бүс 2260 397.0 63.1 256.0 34.9 12.7 2.0Зүүн бүс 2850 427.5 67.8 201.7 31.2 6.2 1.0Төвийн бүс 1216 1030.0 64.2 785.8 34.4 32.2 1.4

12033 8184 68 3696 31 153 1.3

Малтай өрхийн

тоо

200 хүртэл малтай өрхийн

эзлэх хувь

201-999 малтай өрхийн эзлэх

хувь

1000-с дээш малтай өрхийн эзлэх хувь

Өнгөрсөн онд манай аймгийн ихэнх нутагт зуншлага болон өвөлжилт сайхан байснаас

шалтгаалан цөөн малтай өрхийн тоо ихэнх суманд буурав. Бүлэглэлтээс харахад малтай өрхийн

дийлэнх хувийг эзэлдэг 200 хүртэл малтай өрхийн нийт малтай өрхөд эзлэх хувь 2012 онд 71.5 байсан

бол 2013 онд 68.1 хувь болж өмнөх оныхоос 3.4 пунктээр буурсан байна.

II.2.3 Малчин өрхийн бүлэглэлт2013 оны байдлаар амьжиргааны эх үүсвэр нь болсон малчин өрхийн эзэмшилд нийт малын

86.1 хувь буюу 1915.3 мянган толгой мал байна. 2012 оны байдлаар малчин өрхөд дунджаар 217

толгой мал ногдож байсан бол 2013 онд 278 толгой мал ногдож, үүний дотор тэмээ 2, адуу 10, үхэр 15,

хонь 135, ямаа 116 ноогдож байна.

Зураг 11

18


210481 440

1059

22262734

704142 8 1

Малчин өрхийн малын бүлэглэлт, 2013 онд

Нийт малчин өрхийн 27.4 хувь нь 100 хүртэлх, 27.8 хувь нь 101-200 хүртэлх, 34.5 хувь нь 201-500, 10.7

хувь нь 500-аас дээш малтай байна.

Хүснэгт 14

Ì àë÷èí º ðõèéí ì àëû í á¿ëýãëýëò, ñóì ààð

2012 2013 2012 2013 òýì ýý àäóó ¿õýð õî í ü ÿì àà

1.Áàðóóí òóðóóí 215 218 30936 32832 72 3000 3450 12541 13769

2.Áº õì º ðº í 305 284 78102 84266 107 2395 3501 37089 41174

3.Äàâñò 176 178 55000 58100 192 958 3539 27124 26287

4.Çàâõàí 338 323 62011 71114 5447 3322 539 20554 41252

5.Ç¿¿í ãî âü 429 409 73577 82941 606 4561 7292 44845 25637

6.Ç¿¿í õàí ãàé 385 396 87824 98121 66 5299 4410 51667 36679

7.Ì àë÷èí 442 424 104133 110710 453 2714 4454 68092 34997

8.Í àðàí áóëàã 707 682 136164 152079 2094 3513 4148 78490 63834

9.ª ëãèé 287 299 61246 75076 1341 1644 1457 27073 43561

10.ª ì í º ãî âü 568 538 104733 124085 1037 2959 3709 58693 57687

11.ª í äº ðõàí ãàé 521 524 111667 122862 288 6339 6311 57995 51929

12.Ñàãèë 338 329 99701 106357 176 2833 6294 52594 44460

13.Òàðèàëàí 468 472 78153 88840 679 1380 2457 49095 35229

14.Ò¿ðãýí 206 217 56264 66389 251 1551 2321 37398 24868

15.Òýñ 1014 988 227591 234756 2201 9415 21706 145781 55653

16.Õî âä 403 388 83609 91398 984 3319 3894 27905 55296

17.Õÿðãàñ 356 331 111853 118874 378 2977 3904 67761 43854

18Öàãààí õàéðõàí 258 245 86654 90193 253 2879 1992 41365 43704

19.Óëààí ãî ì 656 760 99256 106333 371 4873 14376 48483 38230

Ä¿í 8072 8005 1596120 1915326 16996 65931 99754 954545 778100

Áàðóóí á¿ñ 2771 450 87653 100432 1930 2690 2701 43635 49477

Õî éä á¿ñ 1025 252 86557 98371 650 3339 4166 48961 41256

ª ì í º ä á¿ñ 1379 346 119695 129396 670 4954 7404 68016 48352

Ç¿¿í á¿ñ 2241 538 96087 104417 492 3576 6298 50694 43357

Òº âèéí á¿ñ 656 760 346376 407978 3429 13031 19813 206647 165058

8072 8005 1596120 1915326 16996 65931 99754 954545 778100

Ì àë÷èí º ðõèéí ì àëû í òî î ¯¿í ýýñÌ àë÷èí

º ðõèéí òî î

19


II.2.4 Хээлтэгч малын тоо2013 оны эцэст 956.4 мянган толгой хээлтэгч мал тоологдсон нь өмнөх оныхоос 59.0 мянга

буюу 6.6 хувиар өссөн байна. Төрлөөр авч үзвэл ингэ 0.3 мянга, гүү 1.3 мянга, үнээ 4.4, эм хонь 38.0

мянга, ямаа 14.9 мянган толгойгоор тус тус өссөн байна.

Õ¿ñíýãò 15

Õýýëòýã÷ ìàëûí òîî ìÿí.òîë

2009 2010 2011 2012 20132013/2012

% Çºð¿¿

Á¿ãä 1077.7 803.4 795.9 897.4 956.4 106.6 59.0

Òýìýý 5.1 4.9 5.2 5.6 5.9 105.4 0.3

Àäóó 22.1 18.5 18.8 20.1 21.4 106.5 1.3

Yõýð 47.3 40.1 42.7 45.9 50.3 109.6 4.4

Õîíü 549.2 397.9 389.4 449.1 487.1 108.5 38.0

ßìàà 454.0 341.9 339.8 376.7 391.6 104.0 14.9

Хээлтэгч мал нийт малын 42.9 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд тэмээн сүргийн 32.9 хувь, адуун

сүргийн 27.8 хувь, үхэр сүргийн 41.5 хувь, хонин сүргийн 45.1 хувь, ямаан сүргийн 42.3 хувийг тус тус

эзэлж байна. Çóðàã

12

825.5

907.61018.7

1144.4 1136.1 1077.7

803.4

795.9

897.4 956.4

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Хээлтэгч мал /мян.тол/

Хээлтэгч малын тоо Давст суманд 128 толгойгоор бусад сумдад 1.1 – 8.7 мянгаар өсчээ.

Баруун бүсийн нийт малын 41.2 хувь, Хойд бүсийн нийт малын 44.1 хувь, Төвийн бүсийн нийт малын 46.2 хувь,

Зүүн бүсийн нийт малын 43.5 хувь, Өмнөд бүсийн нийт малын 43.3 хувийг хээлтэгч мал эзэлж байна.

20


Õ¿ñíýãò 16

Сүрэгт хээлтэгч малын эзлэх хувь

2009 2010 2011 2012 2013

Á¿ãä

Ингэ

Гүү

Үнээ

Эм хонь

Эм ямаа

46.5

31.8

29.6

45.5

47.9

46.4

49.6

33.8

31.0

47.5

51.2

50.0

43.9

33.8

29.3

44.6

45.7

42.2

44.2

34.3

28.6

42.5

46.0

43.8

42.9

33.0

27.8

41.1

45.1

42.3

Мал аж ахуйн эрдэмтэн, судлаачдын үзэж байгаагаар мал аж ахуйн нөхөн үйлдвэрлэлийг

хэвийн хэмжээнд байлгахад хээлтэгч мал бод малын хувьд сүргийн 50.0 - 55.0 хувь, бог малын хувьд

сүргийн 60.0 - 65.0 хувийг эзэлж байвал зохистой байна гэж үздэг бөгөөд энэ харьцаа сүүлийн

жилүүдэд алдагдаж, энэ жилийн байдлаар хээлтэгч малын эзлэх хувь бод малд дунджаар 35.7 хувь,

бог малд дунджаар 43.7 хувь байна.

II.2.5 Төл бойжилт Оны эхний эхийн 90.5 хувь буюу 812.0 мянган эх мал төллөж, гарсан төлийн 93.9 хувь буюу 766.6

мянган төл бойжиж байна. Өнгөрсөн онтой харьцуулахад төллөлтийн хувь 1.3 пунктээр, бойжилтын

хувь 1.9 пунктээр тус тус нэмэгдэж, төлийн хорогдол 12.8 хувиар буюу 7.3 мянгаар буурсан байна.

Баруунтуруун, Бөхмөрөн, Зүүнхангай, Наранбулаг, Өмнөговь, Өндөрхангай, Хяргас

сумдын төл бойжилтын хувь 86.0 – 93.8 хувь байгаа нь аймгийн дунджаас 0.1 – 7.9 пунктээр бага,

бусад сумдын төл бойжилт 94.4 – 98.5 хувь байгаа нь аймгийн дунджаас 0.5 – 4.6 пунктээр илүү

байна.

Õ¿ñíýãò 17

Òºë áîéæèëò ìÿí.òîë

Á¿ãä ¿¿íýýñ

2011 2012 2013 ботго унага тугал хурга ишиг

Ãàðñàí òºë 724.3 714.3 816.5 2.7 16.2 36.2 413.7 347.7

Áîéæñîí òºë 659.4 657.1 766.6 2.5 14.9 34.9 392.6 321.7

Áîéæèëòûí õóâü

91.0 92.0 93.9 92.6 92.0 96.4 94.9 92.5

21


Çóðàã 13

050

100150200250300350400

хурга ишиг

331.1287.4

337.5

272.7

392.6321.7

Бойжуулсан хурга, ишиг /мян.тол/

2011 2012 2013

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

ботго унага тугал

2.0

11.7

27.2

2.5

12.8

31.6

2.5

14.9

35.0

Бойжуулсан ботго, унага, тугал /мян .тол/

2011 2012 2013 Бойжуулсан хурга өмнөх оноос 16.3, ишиг 17.9, унага 16.4, тугал 10.7 хувиар тус тус өсчээ.

Õ¿ñíýãò 18

Áîéæóóëñàí òºë /òîëãîé/

ботго унага тугал хурга ишиг

2003 551286 1466 8754 24885 297246 2189352004 663817 1930 12717 31418 348980 2687622005 580155 1655 11553 31897 328321 2067292006 796386 1842 13267 31619 418408 3312502007 833580 1785 12005 34702 448036 3370522008 679994 1760 9788 29497 386389 2525602009 663846 2056 11374 27755 364574 2580872010 336193 1423 6746 21209 194502 1123132011 659423 1984 11717 27186 331098 2874382012 657061 2451 12805 31647 337505 2726532013 766611 2476 14883 34976 392551 321725

Бойжуулсан төл

ҮүнээсОн

100 эх малаас 85 төл үүний дотор 44 ботго, 74 унага , 76 тугал , 87 хурга, 85 ишиг

бойжуулсан нь өнгөрсөн оныхоос ботго 3- аар буурч, унага 6, тугал 2, ишиг 5 төлөөр өсч, хурга өмнөх

оны түвшинд байна. 100 эхээс 85 төл бойжуулсан нь өнгөрсөн оноос 2 төлөөр өсчээ.

22


Çóðàã 14

0

20

40

60

80

100

ботго унага тугал хурга ишиг

41

6368

83

63

47

68 74

8780

44

74 7687 85

100 эхээс бойжуулсан төл

2011 2012 2013

Õ¿ñíýãò 19

100 эхээс бойжуулсан төл /онуудаар/

ботго унага тугал хурга ишиг1999 70 28 41 58 75 682000 53 18 20 35 62 462001 69 27 35 51 74 702002 62 23 40 59 68 552003 82 35 50 65 84 842004 91 44 71 78 95 902005 70 38 62 75 79 602006 88 42 69 71 91 872007 82 40 57 71 86 802008 59 37 43 55 67 522009 58 41 50 55 64 532010 31 28 31 45 35 252011 82 41 63 68 83 632012 83 47 68 74 87 802013 85 44 74 76 87 85

Он Бойжуулсан төл

Үүнээс

II.2.6 Том малын зүй бус хорогдол

Оны эхний малын 1.8 хувь буюу 35.7 мянган толгой мал хорогдсон нь өнгөрсөн оныхоос

0.9 хувь буюу 13.3 мянган толгойгоор буурсан байна.

Нийт хорогдлын 43.3 хувийг хонь, 46.3 хувийг ямаа, 6.1 хувийг үхэр, 3.8 хувийг адуу, 0.5 хувийг

тэмээний хорогдол тус тус эзэлж байна.

Õ¿ñíýãò 20

Том малын зүй бус хорогдолìÿí.òîë

2009 2010 2011 2012 2013Á¿ãä 286.0 666.2 40.6 49.0 35.7Òýìýý 0.6 1.5 0.1 0.1 0.2

Àäóó 6.4 15.9 1.9 1.5 1.3

Yõýð 17.8 28.0 2.4 2.5 2.2Õîíü 136.4 345.0 19.6 24.0 15.4

ßìàà 124.8 275.8 16.6 20.9 16.6

23


Нийт хорогдсон малын 35.8 хувь буюу 12.8 мянга нь гэнэтийн аюулаар, 64.2 хувь буюу 22.9 мянга нь

өвчнөөр болон бусад шалтгаанаар хорогджээ.

Баруунтуруун, Давст, Наранбулаг,Өндөрхангай, Түргэн сумдын оны эхний малын 1.9 – 10.7

хувь нь хорогдож аймгийн дунджаас 0.1 – 8.9 пунктээр илүү, бусад сумдын оны эхний малын 0.5 – 1.7

хувь нь хорогдож аймгийн дунджаас 0.1 - 1.3 пунктээр бага байна. Çóðàã 15

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

2008 2009 2010 2011 2012 2013

223.7 286.7

666.2

40.7 49.0 35.7

Õî ðî ãäñî í ì àëû í òî î /ì ÿí .òî ë/

Нийт хорогдлын 43.3 хувийг хонь, 46.3 хувийг ямаа, 6.1 хувийг үхэр, 3.8 хувийг адуу, 0.5 хувийг тэмээний хорогдол тус тус эзэлж байна.

Õ¿ñíýãò 21

Оны эхний малд зүй бус хорогдлын эзлэх хувь

2009 2010 2011 2012 2013

Á¿ãä 11.5 28.7 2.5 2.7 1.8

Тэмээ 3.8 9.4 0.7 0.8 1.0

Адуу 8.1 21.3 3.2 2.4 1.9

Үхэр 15.1 26.9 2.8 2.6 2.0

Хонь 11.3 30.1 2.5 2.8 1.6

Ямаа 11.7 28.2 2.4 2.6 1.9

2013 онд 12.8 мянган мал гэнэтийн аюулаар хорогдсон байна. Гэнэтийн аюулаар хорогдсон

малын 90.2 хувийг бог мал, 9.8 хувийг бод мал эзэлж байна.

24


Õ¿ñíýãò 22

Гэнэтийн аюулаар хорогдсон малын тооìÿí.òîë

2009 2010 2011 2012 2013

Á¿ãä 162.1 563.0 35.7 15.4 12.8

Òýìýý 0.3 1.3 0.1 0.05 0.05

Àäóó 3.2 13.1 1.6 0.7 0.5

Yõýð 9.6 23.4 2.0 0.8 0.7

Õîíü 76.5 297.3 17.2 6.8 5.7

ßìàà 72.4 227.9 14.7 7.1 5.9

II.2.7 Малын хээл хаялт , сувайралт 2013 онд оны эхний хээлтэгч малын 8.7 хувь нь буюу 83.3 мянган мал хээл хаяж, сувайрсны

улмаас төл өгөөгүй байна. Төл өгөөгүй хээлтэгч малын тоо өмнөх оныхоос 4.7 хувь буюу 4.1 мянгаар

буурсан байна.

Төл өгөөгүй хээлтэгч малын 68.6 хувь буюу 57.1 мянга нь сувайрсан хээлтэгч, 31.4 хувь буюу

26.1 мянга нь хээл хаясан хээлтэгч байгаа бөгөөд төл өгөөгүй хээлтэгч малын 83.8 хувийг бог мал,

16.3 хувийг бод мал эзэлж байна.

Õ¿ñíýãò 23

Хээл хаяж сувайрсан эх малын тоо Мян.тол

Òºë ºãººã¿é õýýëòýã÷ Ñóâàéðñàí Õýýë õàÿñàí

2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013Á¿ãä 70.9 87.4 83.3 49.7 48.8 57.1 21.2 38.6 26.1

Èíãý 0.28 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.0 0.0 0.0

Ã¿¿ 4.5 4.7 4.2 4.1 4.2 3.9 0.4 0.5 0.4

Yíýý 9.4 9.1 9.1 8.7 8.3 8.7 0.7 0.8 0.4

Ýì õîíü 26.3 26.3 31.7 21.4 19.9 26.2 4.9 6.4 5.5

Ýì ÿìàà 30.5 47.1 38.1 15.3 16.2 18.2 15.2 30.9 19.8

25


Õ¿ñíýãò 24

Оны эхний хээлтэгчид хээл хаялт ,сувайралтын эзлэх хувь

Òºë ºãººã¿é õýýëòýã÷ Ñóâàéðñàí Õýýë õàÿñàí

2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013

Á¿ãä 8.8 9.7 9.3 6.2 5.4 6.4 2.6 4.3 2.9

Èíãý 4.4 2.5 3.6 4.2 2.4 3.5 0.2 0.1 0.1

Ã¿¿ 24.1 23.5 21.0 22.0 20.8 19.2 2.1 2.7 1.7

Yíýý 23.3 19.9 19.9 21.7 18.1 18.9 1.6 1.8 0.9

Ýì õîíü 6.6 5.8 7.1 5.4 4.4 5.8 1.2 1.4 1.2

Ýì ÿìàà 9.0 12.5 10.1 4.5 4.3 4.8 4.5 8.2 5.3

Хээл хаяж, сувайрсан эх малын 19.3 хувь нь Өмнөд, 23.1 хувь нь Баруун, 35.0 хувь нь Зүүн,

14.2 хувь нь Хойд бүсэд, 8.3 хувь нь Улаангом суманд ногдож байна.

Çóðàã 16

2009 2010 2011 2012 2013

89.6

110.0

49.7 48.857.1

66.856.6

21.238.6

26.1

Хээл хаясан, сувайрсан эх малын тоо /мян.тол/

сувайрсан хээл хаясан

26


II.2.8 Хээлтэгч хээлтүүлэгчийн тохироо Хээлтэгч хээлтүүлэгчийн тохироо нь бод малын хувьд нормоор, харин бог малын хувьд

алдагдсан хэвээр байна.

Õ¿ñíýãò 25

Хээлтүүлэгч малын тооìÿí.òîë

Á¿ãä Үүнээс : шинээр тавьсан

2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013

Á¿ãä 19.3 13.9 17.5 19.1 19.3 0.24 0.26 0.6 0.4 0.4

Áóóð 0.24 0.25 0.3 0.3 0.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Àçàðãà 2.3 2.0 2.1 2.2 2.3 0.0 0.0 0.0 0.008 0.008

Áóõ 1.4 1.2 1.5 1.6 1.7 0.01 0.01 0.02 0.01 0.01

Õóö 8.4 5.8 7.3 8.2 8.1 0.14 0.2 0.4 0.3 0.3

Óõíà 6.9 4.7 6.3 6.8 6.8 0.1 0.05 0.1 0.08 0.08

Yржлийн нормоор бог малын нэг хээлтүүлэгчид 25-30 хээлтэгч ногдох ёстой байхад 2013 онд

аймгийн дунджаар 55 эм хонь, 55 эм ямаа ногдож, 2 дахин өндөр үзүүлэлт гарлаа. Энэ нь манай

аймагт бог малын хувьд хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо харьцангуй алдагдаж байгааг харуулж

байна.

Õ¿ñíýãò 26

Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо

Yðæëèéí íîðì 2009 2010 2011 2012 2013

Èíãý 20-25 21 20 19 20 20

Ã¿¿ 12-15 10 11 9 9 9

Yíýý 35-45 31 39 28 28 26

Ýì õîíü 25-30 65 94 53 55 55

Ýì ÿìàà 25-30 66 96 54 55 55

II.2.9 Малын хэрэглээний зарлага 2013 онд оны эхний нийт малын 26.4 хувь буюу 536.8 мянган малыг хэрэглээнд зарцуулсан

байна.

Малын хэрэглээний зарлага өмнөх оныхоос тэмээ, адуу, үхэр 0.2 – 94.5 мянган толгойгоор

өссөн байна.

Манай аймагт малтай нэг өрх дунджаар 44 толгой малыг хэрэглээнд зориулан зарцуулсан

байна. Үүнийг аймгийн хэмжээний нийт өрхөөр тооцвол нэг өрх дунджаар 26 толгой малыг

хэрэглээндээ зарцуулсан байна.

27


Õ¿ñíýãò 27

Малын хэрэглээний зарлага ìÿí.òîë

2009 2010 2011 2012 2013

Á¿ãä 558.1 369.8 406.3 401.7 536.8

Òýìýý 1.6 1.4 0.9 1.4 1.6

Àäóó 9.4 5.9 5.6 7.7 10.0

Yõýð 24.1 12.8 13.5 19.6 23.9

Õîíü 298.1 217.7 236.9 190.8 285.3

ßìàà 224.8 132.0 149.3 182.2 216.0

Хэрэглээнд зарцуулсан малын 93.4 хувийг бог мал, 6.6 хувийг бод мал эзэлж байгаа бөгөөд

оны эхний тэмээний 9.3 хувь, адууны 14.1 хувь, үхрийн 22.1 хувь, хонины 29.2 хувь, ямааны 25.1

хувийг хэрэглээнд зарцуулсан байна.

Õ¿ñíýãò 28

Зах зээлд худалдан борлуулсан болон аж ахуйн дотоодод хэрэглэсэн малын тоо ìÿí.òîë

Çàõ çýýëä õóäàëäàí áîðëóóëñàí Àæ àõóéí äîòîîäîä õýðýãëýñýí

2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013

Á¿ãä 149.5 136.8 118.3 147.7 185.4 178.3 160.5 135.7 157.6 172.7

Òýìýý 0.3 0.3 0.5 0.5 0.7 0.4 0.3 0.3 0.3 0.3

Àäóó 1.9 2.3 2.2 2.3 3.0 3.2 3.1 2.6 3.0 2.9

Yõýð 6.5 5.1 5.3 6.6 8.0 7.6 6.5 5.6 6.7 6.8

Õîíü 83.0 76.7 67.1 73.7 96.6 92.0 85.0 71.6 76.9 89.4

ßìàà 57.8 52.4 43.3 64.6 77.1 75.0 65.6 55.6 70.7 73.3

Хэрэглээнд зарцуулсан малын 34.5 хувийг зах зээлд худалдан борлуулж, 32.2 хувийг аж

ахуйн дотоод хэрэгцээнд зарцуулсан байна.

Малтай нэг өрх дунджаар 15 толгой малыг зах зээлд борлуулж, 14 толгой малыг өөрийн

хүнсэндээ хэрэглэсэн байна.

28


Çóðàã 17

0

100

200

300

400

500

600

2009 2010 2011 2012 2013

558.1

369.8406.3 401.7

536.8

Ì àëûí õýðýãëýýí èé çàðëàãà /ì ÿí .òî ë/

II.2.10 Сүргийн бүтэц2013 оны байдлаар нийт сүргийн 33.2 хувь буюу 738.1 мянган толгой нь төл, өсвөр насны мал, 23.0

хувь буюу 511.3 мянган толгой нь нас гүйцсэн мал, 43.0 хувь буюу 956.4 мянган толгой нь хээлтэгч

мал, 0.9 хувь буюу 19.3 мянган толгой нь хээлтүүлэгч мал байна.

Õ¿ñíýãò 29

Õýýë

ò¿¿ -

ëý ã÷

Á¿ãäÁ¿ãä 2225.1 738.1 511.3 956.4 19.3 100 33.2 23.0 43.0 0.9Òýì ýý 17.9 6.4 5.3 5.9 0.3 100 35.8 29.6 33.0 1.7Àäóó 76.9 27.2 26 21.4 2.3 100 35.4 33.8 27.8 3.0¿õýð 122.6 57.3 13.3 50.3 1.7 100 46.7 10.8 41.0 1.4õî í ü 1081.3 365.1 221 487.1 8.1 100 33.8 20.4 45.0 0.7ÿì àà 926.4 282.1 245.9 391.6 6.8 100 30.5 26.5 42.3 0.7

Òî ëãî éãî î ð, ì ÿí .òî ë ÕóâèàðÕý

ýëòý

ã÷

Õýýë

ò¿¿ ë

ýã÷

Ñ¿ðãèéí á¿òýö, 2013 î í ä

Òºë, ºñâºð í àñí û ì àë

Í àñ ã¿éöñýí ýð ì àë

Õýýë

òýã÷ Òºë, ºñâºð

í àñí û ì àëÍ àñ ã¿éöñýí ýðì àë

Á¿ãä

Малын нас, хүйсээр нийт сүрэгт эзлэх хувийг өмнөх оныхтой харьцуулж авч үзэхэд 2013 оны

байдлаар сүрэгт хээлтэгчийн эзлэх хувь 1.2 пунктээр, нас гүйцсэн эр малын эзлэх хувь 2.5 пунктээр

буурч, төл, өсвөр насны малын эзлэх хувь 3.9 пунктээр өсч, хээлтүүлэгчийн эзлэх хувь нь өмнөх

түвшинд байна.

29


Õ¿ñíýãò 30

Сүргийн бүтэц, хувиар

Òºë, ºñâºð íàñíû Íàñ ã¿éöñýí ýð1966-1968*

2010 2011 2012 20131966-1968*

2010 2011 2012 2013

Á¿ãä 34.7 20.8 36.0 29.3 33.2 15.6 28.8 19.6 25.5 23.0Òýìýý 31.2 24.8 13.0 18.3 35.8 39.0 40.0 51.3 46.7 29.6Àäóó 31.6 23.6 18.2 16.2 35.4 37.7 42.0 49.1 52.1 33.8Yõýð 46.5 39.5 28.4 18.5 46.7 9.2 11.6 25.4 37.5 10.8Õîíü 34.5 23.2 38.9 32.7 33.8 12.2 24.6 14.5 20.5 20.4

ßìàà 231.7 15.4 35.7 28.2 30.5 13.0 33.6 21.3 27.2 26.5

¿ðãýëæëýë

Õýýëòýã÷ Õýýëò¿¿ëýã÷

1966-1968*

2010 2011 2012 20131966-1968*

2010 2011 2012 2013

Á¿ãä 48.2 49.6 43.4 44.2 43.0 1.5 0.9 0.9 0.9 0.9

Òýìýý 28.8 33.8 33.8 33.1 33.0 1.0 1.4 1.9 1.8 1.7

Àäóó 27.9 31.0 29.4 28.6 27.8 2.8 3.4 3.3 3.1 3.0

Yõýð 42.5 47.5 44.6 42.5 41.0 1.8 1.4 1.6 1.5 1.4

Õîíü 51.9 51.2 45.7 46.0 45.0 1.4 0.7 0.9 0.8 0.7

ßìàà 54.0 50.0 42.2 43.8 42.3 1.3 0.7 0.8 0.8 0.7

*æèëèéí äóíäàæ

1966-1968 оны төлөвлөгөөт эдийн засгийн үеийнхтэй зэрэгцүүлж үзвэл сүргийн бүтцэд гарсан нэг

томоохон өөрчлөлт нь бод болон бог малд эр сувай малын нөөцтэй болсон явдал юм. Бог малд эр

сувай малын эзлэх хэмжээ 1966 – 1968 онд 12.2 – 13.0 хувь байсан бол 2012 онд 10.8 – 33.8 хувь

болж бараг 2.6 дахин нэмэгджээ.

III.Эрчимжсэн мал аж ахуйIII.1 Цэвэр үүлдэр болон эрлийз, нутгийн шилдэг омгийн малын тоо

2013 онд цэвэр үүлдрийн хонь 274.0 мянга, сайжруулсан үүлдрийн хонь 69.8 мянга, нутгийн шилдэг

омгийн ямаа 124.0 мянга, сайжруулсан нутгийн үүлдрийн ямаа 71.4 мянга, нутгийн шилдэг омгийн

адуу 12.5 мянга, цэвэр үүлдрийн үхэр 0.1 мянга, эрлийз үхэр 0,4 тоологдсон нь 2011 оныхоос цэвэр

үүлдрийн хонь 13.9 мянгаар өсч, сайжруулсан нутгийн үүлдрийн хонь 2.4 мянгаар буурч, нутгийн

шилдэг омгийн ямаа 20.7 мянга, нутгийн шилдэг омгоор сайжруулсан ямаа 39.3 мянга, шилдэг омгийн

адуу 3.5 мянгаар тус тус өсчээ.

30


Хүснэгт 31

Öýâýð áî ëî í ýðëèéç, í óòãèéí øèëäýã î ì ãèéí ì àëûí òî î

ì ÿí .òî ë

% çºð¿¿Öýâýð ¿¿ëäðèéí ì àë 435.2 311 390.7 270.475 260.2 274.1 105.4 13.9

Yõýð 0.1 0.1 0.1 0.1 128.2 0.0Õî í ü 435.2 311 390.6 270.4 260.1 274 105.3 13.9ßì àà

Ýðëèéç ì àë 0.3 0 0 0 0 0.4Yõýð 0.3 0 0 0 0 0.4Õî í üßì àà

Í óòãèéí øèëäýã î ì ãèéí ì àë 195.9 164.9 135.5 94.2 112.3 136.5 121.5 24.2

Yõýð 0.0Õî í ü 0.0ßì àà 180.5 150.2 123.4 83.3 103.3 124 120.0 20.7

Àäóó 15.4 14.7 12.1 10.9 9 12.5 138.9 3.5Ñàéæðóóëñàí

í óòãèéí ¿¿ëäðèéí 142.7 207.6 186.6 135.6 104.3 141.2 135.4 36.9

Õî í ü 139.8 130.8 106.1 75 72.2 69.8 96.7 -2.4ßì àà 2.9 76.8 80.5 60.6 32.1 71.4 222.4 39.3

тайлбар- *2012 цэвэр эрлийз, нутгийн шилдэг омгийн малын тоо тоологдоогүй

2013 2013/20112007 2008 2009 2010 2011

IV. Малын бэлчээр, тэжээлийн хүрэлцээ хангамж Бэлчээрийн хүрэлцээ . 2013 онд хонин толгойд шилжүүлснээр 3278.8 мянган толгой мал

байгаа нь өнгөрсөн оноос 315.2 мянган толгойгоор өсч, 100 га хадлан, бэлчээрийн талбайд хонин

толгойд шилжүүлснээр 76 толгой мал ногдож байна.

Õ¿ñíýãò 32

Бэлчээрийн хүржлцээ хангамж

2009 2010 2011 2012 201320132012

Õàäëàí, áýë÷ýýðèéí òàëáàé, ìÿí.ãà 4362.3 4359.2 4359.2 4359.2 4359.2 100.0

100 ãà õàäëàí, áýë÷ýýðèéí òàëáàéä íîãäîõ õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí ìàëûí òîî 75 55 61 68 76 111.7

100 га хадлан, бэлчээрийн талбайд ногдох хонин толгойд шилжүүлсэн малын тоо өмнөх

оныхоос 8 толгойгоор өсчээ.

2013 онд 100 га талбайд ногдох хонин толгойд шилжүүлсэн малын тоо нь улсын дунджаас 10

толгойгоор илүү байна. Энэ нь бэлчээрийн даацын хэтэрч байгааг харуулж байна.

31

%


Çóðàã 18

0

20

40

60

80

2009 2010 2011 2012 2013

75

5561

6876

100 ãà õàäëàí , áýë÷ýýðèéí òàëáàéä í î ãäî õ õî í èí òî ëãî éä øèëæ¿¿ëñýí ì àëûí òî î

Малын тэжээлийн үйлдвэрлэлт, хангамж.2013 онд аймгийн хэмжээгээр тэжээлийн нэгжид шилжүүлснээр 27.6 мянган тонн тэжээл

үйлдвэрлэсэн нь өмнөх оныхоос 0.7 хувиар буюу 0.2 мянган тэжээлийн нэгжээр буурсан байна.

Õ¿ñíýãò 33

2009 2010 2011 2012 2013 2012/2013%Байгалийн хадлан 43.2 48 53.1 51.8 53.9 104.1Сүрэл 0.8 0.7 3.2 0.4 0.4 100.0Ногоон тэжээл 0.3 0.8 1.6 0.6 0.6 100.0Гар тэжээл 1.8 1.6 2.5 1.9 2.2 115.8Бэлтгэсэн даршЭрдэс тэжээл 0.1 0.1 0.02 0.4 2.1 20.0Үйлдвэрлэсэн тэжээл бүгд /тэж.нэгж/ 25.7 27.4 31.8 27.8 27.6 99.3Хонин толгойд шилжүүлсэн нэг малд ноогдож буй тэжээл аймагт 7.9 11.5 11.9 9.4 8.4 89.4

Бэлтгэсэн тэжээл, нэр төрлөөр /мян.тонн/

2013 îíä õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí íýã ìàëä àéìãèéí äóíäæààð 8.4 êã òýæýýëèéí íýãæèä

øèëæ¿¿ëñýí òýæýýë íîãäîæ áàéãàà íü өнгөрсөн оны мөн үеэс 1.0 кг-аар буурсан байна.

V. ÒÝÆÝÝÂÝÐ ÀÌÜÒÀÄ2013 онд 279 гахай, 207 шувуу, 155 бүл зөгий тоологдсон бөгөөд өмнөх оныхтой харьцуулахад гахайн

тоо 164, бүл зөгий 85, шувуу 22-оор тус тус өсчээ. 3.5 тн гахайн мах, 3.2 мян.ш өндөг, 850 кг зөгийн

бал зах зээлд бэлтгэн нийлүүлж 73.6 сая төгрөгийн борлуулалт хийсэн байна. Тэжээвэр амьтдаас

гахай, шувуу, зөгийн аж ахуйг бусад аж ахуйгаас илүүтэйгээр эрхэлж байна.

32


Тэжээвэр амьтад тэдгээрийг өсгөн үржүүлдэг өрхийн тооÕ¿ñíýãò 34

¿í äñýí ýõ õýýëò¿¿ëýã÷ áóñàä ¿í äñýí

ýõ õýýëò¿¿ëýã÷ áóñàä

Ãàõàé 279 65 13 201 545 279 65 201Øóâóó 207 188 19 0 207 188 19 0èëæèã 1 1 1

Çºãèé /á¿ë/ 155 155

Á¿ãä ¯ ¿í ýýñ

Á¿ãä

Á¿ãä

Õóâèéí àæ àõóé¯¿í ýýñ

VI. Ìàëæóóëàõ àðãà õýìæýýíèé òàëààðõ ìýäýýëýë2013 онд малгүй болон мал цөөтэй иргэдийг малжуулах арга хэмжээнд зориулж 364.4 сая төгрөг

зарцуулжээ. Малжуулах арга хэмжээ нь орон нутаг, гадаад улс орон, олон улсын байгууллага, төрийн

бус байгууллага зэрэг олон төрлийн байгууллагын санхүүжилтээр хийгдэж байна.

Õ¿ñíýãò 35

Îí

Малжуулалтанд

хамрагдсан

Нэг

өрхийн

ам

бүлийн

тоо

Малжуу-

лалтаар

авсан

малын

тоо, тол

Үүнээс

Малжуулалта

ар авсан малд

эзлэх хувь

малжуулалтад

хамрагдсан 1

өрхөд ноогдох

малөрхийн

тоо

Ам бүл Бод

мал

Бог

мал

Бод

мал

Бог

мал

2009 62 293 5 1267 40 1227 3.2 96.8 20

2010 718 3210 4 18110 54 1805

6

0.3 99.7 25

2011 117 477 4 3343 16 3327 0.5 99.5 29

2012 43 191 4 1833 14 1819 0.8 99.2 43

2013 101 399 4 5677 59 5618 2.0 98.0 56

Аймгийн хэмжээнд 101 өрх малжуулах арга хэмжээнд хамрагдсан бөгөөд нэг өрх дунджаар 4 ам

бүлтэй байна. Нийт 5.7 мянган толгой мал олгосон ба түүний 98.9 хувь нь бог мал, 1.1 хувь нь бод

мал байна. Нэг өрхөд дунджаар 56 толгой мал ноогдож байна.

Õ¿ñíýãò 36

Малжуулалтад зарцуулсан хөрөнгийн тайлан ñàÿ.òºã

Нийт

зарцуулсан

хөрөнгө сая.

төг

үүнээс Нийт зарцуулсан хөрөнгөд эзлэх хувь

Гадаад орон,

олон улсын

байгуулгын

төсөл,

хөтөлбөрийн

хөрөнгө

сая.төг

Орон нутгийн

хөрөнгө

сая.төг

Бусад

сая.төг

Гадаад орон,

олон улсын

байгуулгын

төсөл,

хөтөлбөрийн

хөрөнгө

Орон

нутгийн

хөрөнгө

бусад

дүн 364.4 36 159.4 169.0 9.0 43.0 46.033


Õ¿ñíýãò 37

VII. 2013 онд шинээр гаргасан худгийн тайлан

Шинээр

гаргасан

худгийн

тоо

Үүнээс Шинээр

худаг

гаргахад


хөрөнгө

сая.төг

Үүнээс

Инженерийн

хийцтэй

Энгийн

уурхайн

Улсын

төсвийн

хөрөнгөөр

сая.төг

Гадаад, олон

улсын

байгуулын

төсөл, хөтөлбөр

Иргэд

малчид

өөрийн

хөрөнгө

сая.төг

дүн 35 31 4 575.7 475.1 77.8 22.8

2013 онд шинээр 35 худаг гаргаж, 22 худаг засварласан ба түүнд нийт 641.7 сая төгрөг зарцуулсны 83.9 хувь нь улсын төсвийн хөрөнгөөр, 12.5 хувь нь гадаад орон, олон улсын байгууллагын төсөл, хөтөлбөрийн хөрөнгөөр, 3.6 хувь нь малчдын хамтын хөрөнгө буюу бусад эх үүсвэрээр санхүүжигдсэн байна.

Õ¿ñíýãò 38

2013 онд засварласан худгийн тайлан

Засвар-

ласан

худгийн

тоо

Үүнээс худаг

засварлахад


хөрөнгө

сая.төг

Үүнээс

Инженерийн

хийцтэй

Энгийн

уурхайн

Улсын

төсвийн

хөрөнгөөр

сая.төг

Гадаад,

олон улсын

байгуулãын

төсөл,

хөтөлбөр

Иргэд

малчид

өөрийн

хөрөнгө

сая.төг

дүн 22 12 10 65.9 63.5 2.3 0.1

VIII.Газар тариалан

2013 онд нийт 11.2 мянган га-д тариалалт хийж өмнөх оны мөн үеэс 12.3 хувиар нэмэгджээ.

10276.5 га-д үр тариа, үүнээс 10037 га-д улаан буудай, 238.3 га-д төмс, 231 га-д хүнсний ногоо, 454 га-

д тэжээлийн ургамал тариалсан байна. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад үр тариа 1838.3 га,

хүнсний ногоо 22.9 га -гаар өсч, төмс 37.7 га, тэжээлийн ургамал 227.3 га-гаар тус тус буурчээ.

Баруунтуруун сум 9337 га, Тариалан сум 668.3 га-д үр тариа тариалсан нь аймгийн нийт

тариалсан үр тарианы 97.4 хувийг эзэлж байна. Тариалан, Баруунтуруун, Улаангом сумдад 368.0 га-д

төмс, хүнсний ногоо тариалсан нь тариалалтын 78.4 хувийг эзэлж байна. Зураг 19

34


2942.7

4714.5 6518.2

8438.2 10276.5

0.0

2000.0

4000.0

6000.0

8000.0

10000.0

12000.0

2009 YII 2010 YII 2011 YII 2012 YII 2013 YII

Тариалсан талбай /га/

¿ð òàðèà

Зураг 20

239.5

169.9 175.4 208.1231.0

162.6

225.6 234.4

276.0238.3

0

50

100

150

200

250

300

2009 YII 2010 YII 2011 YII 2012 YII 2013 YII

Тариалсан талбай /га/

õ¿í ñí èé í î ãî î òºì ñ

Õàâàð òàðèàëñàí íèéò ¿ð òàðèàíû 67.9 õóâèéã àæ àõóéí íýãæ, àëáàí áàéãóóëëàãà, õàðèí òºìñ, õ¿íñíèé íîãîîíû 81.8 õóâèéã èðãýä òàðèàëñàí áàéíà.

Óðãàö õóðààëò

Аймгийн хэмжээнд 8697.8 тн үр тариа, 2821.5 тн төмс, 2860.4 тн хүнсний ногоо, 865.5 тн тэжээлийн ургамал хураан авсан байна. Өнгөрсөн оноос хураан авсан үр тариа 1123.4 тн, хүнсний ногоо 270.1 тн – оор өсч, төмс 253.4 тонноор буурсан байна. Хураан авсан үр тарианы 36.5, төмсний 76.1, хүнсний ногооны 80.9 хувийг иргэд хураан авсан байна. Зураг 21

13.6 12.1 12.1 9.0 8.5

93.2 98.6110.1 112.3 118.6

2009 2010 2011 2012 2013

1 га талбайгаас хураасан үр тариа, төмс , 2009-2013 оны байдлаар

үр тариа төмс

2013 оны байдлаар 1 га-гаас хураасан үр тариа 0.5 пунктээр буурч, төмс 6.3 пунктээр өссөн байна.Зураг 22

35


5668.0

7860.1 7574.4 8697.8

0.0

2000.0

4000.0

6000.0

8000.0

10000.0

2010 XII 2011 XII 2012 XII 2013 XII

Хураан авсан үр тариа, тн

Хураан авсан үр тарианы 98.3 хувь нь Баруунтуруун, Тариалан, Сагил сумдад, төмсний 86.9

хувь нь Улаангом, Баруунтуруун, Тариалан, Наранбулаг сумдад, хүнсний ногооны 91.6 хувь нь

Улаангом, Баруунтуруун, Тариалан, Наранбулаг, Сагил сумдад тус тус ноогдож байна.

Хураан авсан үр тариа өмнөх 3 жилийн дунджаас 23.7 хувиар, төмс 8.2, хүнсний ногоо 38.9 хувиар тус

тус өссөн байна.Зураг 23

2171.02573.8

3074.9 2821.5

1841.0 1746.0

2590.32860.4

0.0500.0

1000.01500.02000.02500.03000.03500.0

2010 XII 2011 XII 2012 XII 2013 XII

Хураан авсан төмс, хүнсний ногоо, тн

Төмс Хүнсний ногоо

53.9 мянган тн байгалийн хадлан, 2.2 тн гар тэжээл бэлтгэжээ.

53.9 мянган тн байгалийн хадлан бэлтгэсэн нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 2.1 мянган тн буюу 5.9 хувиар,

гар тэжээл 0.3 тн-оор буюу 15.8 хувиар нэмэгдсэн байна. Зураг 24

4853.1 51.8 53.9

1.6 2.5 1.9 2.20

102030405060

2010 XII 2011 XII 2012 XII 2013 XII

Бэлтгэсэн хадлан, гар тэжээл

Бэлтгэсэн өвс, мян.тн гар тэжээл, мян.тн

36


ÄYÃÍÝËÒ2013 оны жилийн эцсийн мал тооллогын дүнгээр 2225.1 мянган толгой малтай болж өнгөрсөн

оноос нийт малын тоо 9.6 хувиар буюу 194.4 мянган толгойгоор өслөө. Өмнөх оныхоос өссөн малын

тоо толгойн 88.8 хувийг бог мал, 11.2 хувийг бод малын өсөлт эзэлж байна.

2013 онд нядалгааны жингээр 25484.9 тонн мах, 22337.1 тонн сүү, 1255.1 тонн хонины ноос,

273.3 тонн ноолуур, 63.5 тонн тэмээний ноос, 559.2 мянган ширхэг арьс, шир үйлдвэрлэв. Өмнөх

оныхтой харьцуулахад махны үйлдвэрлэл, нядалгааны жингээр 16315.3 тонн, сүүний үйлдвэрлэл

2399.4, ноолуур 17.2, хонины ноос 160.1, тэмээний ноос 5.6 тонн, арьс, шир 335.2 мянган ширхэгээр

тус тус өссөн байна.

2013 онд аминдаа малтай 12.0 мянган өрх байгаагийн 8.0 мянга нь малчин өрх байна. Мал аж

ахуйн салбарт 16.3 мянган малчид ажиллаж байна.

Нийт малчин өрхийн 86.5 хувь нь цахилгааны эх үүсгүүртэй, 68.4 хувь нь телевизортой, 31.4

хувь нь авто машинтай, 53.9 хувь нь мотоцикльтой, 1.9 хувь нь трактортой өрх байна. Үүнийг улсын

дундажтай харьцуулахад цахилгаан үүсгүүртэй, телевизортой, автомашинтай малчин өрхийн эзлэх

хувь 1.2 – 7.0 пунктээр бага, харин мотоцикльтэй өрхийн эзлэх хувь улсын дунджаас 6.7 пунктээр

өндөр байна.

2013 онд 27.4 мянган мал бүхий 190 өрх гадагш шилжсэн бөгөөд үүнээс Цагаанхайрхан сумаас

19 өрхийн 9.9 мянган мал, Тэс сумаас 27 өрхийн 5.1 мянган мал, бусад сумдаас 0.1 – 2.0 мянган мал

гадагш шилжсэн байна. Гадагш шилжсэн малын тоо өнгөрсөн оноос 3.0 мянгаар их байна.

Цагаанхайрхан сумаас хамгийн их буюу 9.9 мянган мал, Тэс сумаас 5.1 мянган мал, Өмнөговь сумаас

2.0 мянган мал, бусад сумаас 0.1 – 1.6 мянган мал гадагш шилжжээ.

Мал, өрх олноор шилжиж буй үндсэн шалтгаан нь бэлчээрийн хүрэлцээгүй байдал, байгаль цаг

уурын өөрчлөлтөөс шалтгаалж өвс ургамал ургахгүй цөлжиж байгаа мөн хилийн хулгай, зах зээлээс

алслагдмал байдал зэрэг нь хамгийн голлох нөлөөтэй гэсэн судалгааны дүгнэлт харуулж байна.

Мал аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэлд гарч байгаа зарим нэг өсөлт нь малын тооноос хамаарч

байгаа бөгөөд цаашид нэг малын ашиг шим, чанарын үзүүлэлтэд анхаарлаа хандуулж, энэ чиглэлээр

тодорхой арга хэмжээг үе шаттайгаар авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Ялангуяа мал аж ахуйн

салбарт шинэчлэл хийж, ашиг шим өндөртэй мал өсгөж үржүүлэх, мал аж ахуйн гаралтай

37


бүтээгдхүүнийг боловсруулах үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, малыг суурин болон бэлчээрийн хосолсон

маллагаанд шилжүүлэх, малчдын хөдөлмөрийг хоршуулах, бэлчээрийг усжуулахад чиглэсэн арга

хэмжээ ихээхэн чухал байна.

Бэлчээрийн доройтол нь малын тоо толгойг хязгаартай байлгахыг шаардаж байна. Ялангуяа

бэлчээрт халтай ямаан сүргийн тоо толгойг хязгаарлах, бог малын хувьд өсгөж үржүүлж ирсэн

уламжлалт харьцаа 75 : 25 хувь буюу 3 хонь, 1 ямаа гэсэн харьцаагаар өсгөж үржүүлэхэд татварын

бодлогоор зохицуулах нь зүйтэй.

ÕÀÂÑÐÀËÒÛÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ

1. Малчин өрх2. Малын тоо3. Малчдын тоо4. Малчдын соёл, ахуйн нөхцөл, малчин өрхийн тоонд харьцуулсан хувиар5. Малтай өрхийн малын бүлэглэлт6. 2013 оны эцэст байгаа малын тоо7. 2013 оны эцэст байгаа малын тооны өсөлт, бууралт8. Нийт малын тооны өсөлт бууралт9. Малтай нэг өрхөд ногдох амины малын тоо10. Нийт сүргийн бүтэц11. Тэмээн сүргийн бүтэц12. Адуун сүргийн бүтэц13. Үхэр сүргийн бүтэц14. Хонин сүргийн бүтэц15. Ямаан сүргийн бүтэц16. Нэг малчинд ногдох мал17. 2013 оны эцэст байгаа хээлтэгч мал18. Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо19. 100 эхээс бойжуулсан төл20. Нийт бойжуулсан төл21. Бойжилтын хувь22. Оны эхний малд эзлэх хувь23. Том малын хэрэглээ24. Оны эхний малд эзлэх хувь25. Төл өгөөгүй хээлтэгч26. Хээл хаясан хээлтэгч27. Сувайрсан хээлтэгч28. Гадагш шилжсэн мал29. Худаг, усан сангийн тоо 30. Хашааны тоо31. Малжуулалтын тайлан32. Шинээр гаргасан болон засварласан худгийн тайлан33. Бэлтгэсэн өвс34. Гар тэжээл35. Тариалсан талбай сумаар, төрлөөр36. Хураасан ургац, сумаар, төрлөөр

38


37. Жимс жимсгэнэ МАЛЧДЫН ТОО

Сум 2010 2011 2012 2013

Баруунтуруун 531 458 434 409Бөхмөрөн 688 650 611 577Давст 401 389 360 357Завхан 726 666 664 630

Зүүнговь 982 903 943 852Зүүнхангай 947 840 758 768Малчин 920 984 943 870

Наранбулаг 1519 1533 1469 1442Өлгий 644 647 631 654Өмнөговь 1605 1324 1265 1187

Өндөрхангай 1196 1111 1003 999Сагил 727 702 662 647Тариалан 1209 1111 968 972

Түргэн 602 525 444 445Тэс 2282 2231 2043 1996Ховд 864 829 773 744

Хяргас 882 874 735 669Цагаанхайрхан 663 584 513 465Улаангом 1517 1460 1321 1580

Дүн 18905 17821 16540 16263

Хойд бүс 2418 2266 2077 2026Өмнөд бүс 3337 2993 2708 2641Зүүн бүс 5066 4992 4664 4387Төвийн бүс 1517 1460 1321 1580

Ä¿í 18905 17821 16540 16263

Малчин өрхийн тоо /онуудаар/

2010 2011 2012 2013

Баруунтуруун 262 236 215 218Бөхмөрөн 336 301 305 284Давст 196 195 176 178

Завхан 366 333 338 323Зүүнговь 442 433 429 409Зүүнхангай 478 445 385 396

Малчин 449 446 442 424Наранбулаг 714 729 707 682Өлгий 287 294 287 299

Өмнөговь 644 597 568 538Өндөрхангай 580 557 521 524Сагил 364 349 338 329

Тариалан 586 529 468 472Түргэн 223 259 206 217Тэс 1123 1085 1014 988

Ховд 435 426 403 388Хяргас 414 407 356 331Цагаанхайрхан 326 282 258 245

Улаангом 738 727 656 760Дүн 8963 8630 8072 8005

Хойд бүс 1119 1104 1025 1008Өмнөд бүс 1646 1520 1379 1383Зүүн бүс 2428 2371 2241 2152Төвийн бүс 738 727 656 760

8963 8630 8072 8005

Малчин өрхСум

39


2013 оны бүх мал

/ толгой /

тэмээ адуу үхэр хонь ямаа тэмээ адуу үхэр хонь ямаа Нийт

Баруунтуруун 42602 97 4142 5145 15613 17605 485 28994 30870 15613 15844.5 91806.5Бөхмөрөн 99859 109 2814 4712 41251 50973 545 19698 28272 41251 45875.7 135641.7Давст 64359 198 1023 4181 29327 29630 990 7161 25086 29327 26667 89231

Завхан 83538 5973 4090 885 23721 48869 29865 28630 5310 23721 43982.1 131508.1Зүүнговь 88687 617 4876 8301 47135 27758 3085 34132 49806 47135 24982.2 159140.2Зүүнхангай 114983 71 6339 5627 59316 43630 355 44373 33762 59316 39267 177073

Малчин 124061 466 3171 5386 74872 40166 2330 22197 32316 74872 36149.4 167864.4Наранбулаг 168449 2144 3792 4875 85150 72488 10720 26544 29250 85150 65239.2 216903.2Өлгий 86025 1374 1994 1808 29618 51231 6870 13958 10848 29618 46107.9 107401.9

Өмнөговь 153463 1082 3519 5379 70052 73431 5410 24633 32274 70052 66087.9 198456.9Өндөрхангай 143988 293 7265 7921 66040 62469 1465 50855 47526 66040 56222.1 222108.1Сагил 118322 178 3122 7144 57190 50688 890 21854 42864 57190 45619.2 168417.2

Тариалан 101731 682 1506 3372 54507 41664 3410 10542 20232 54507 37497.6 126188.6Түргэн 80267 251 1796 3121 43017 32082 1255 12572 18726 43017 28873.8 104443.8Тэс 261757 2290 10297 24617 162061 62492 11450 72079 147702 162061 56242.8 449534.8

Ховд 109357 1024 3756 4829 31980 67768 5120 26292 28974 31980 60991.2 153357.2Хяргас 139033 395 3424 4680 78260 52274 1975 23968 28080 78260 47046.6 179329.6Цагаанхайрхан 111276 273 3471 2659 50109 54764 1365 24297 15954 50109 49287.6 141012.6

Улаангом 133385 373 6551 17967 62066 46428 1865 45857 107802 62066 41785.2 259375.2Дүн 2225142 17890 76948 122609 1081285 926410 89450 538636 735654 1081285 833769 3278794

үүнээс Хонин толгойд шилжүүлсэн БүгдСумын нэр

40


Малын тоо, сум, бүсээр Малын тоо, сум, бүсээрБүгд / толгой / ТЭМЭЭ / толгой /

Сум 2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013

1 Баруунтуруун 32028 35293 40145 42602 Баруунтуруун 67 91 89 972 Бөхмөрөн 77402 84679 90436 99859 Бөхмөрөн 86 102 102 1093 Давст 62587 61601 63783 64359 Давст 191 191 179 198

4 Завхан 47731 62008 71719 83538 Завхан 4170 4700 5555 59735 Зүүнговь 52517 63545 78046 88687 Зүүнговь 636 625 615 6176 Зүүнхангай 80946 89001 106139 114983 Зүүнхангай 98 68 61 71

7 Малчин 93855 104703 116353 124061 Малчин 369 396 445 4668 Наранбулаг 106163 126894 146869 168449 Наранбулаг 1823 1870 2027 21449 Өлгий 49665 61999 71260 86025 Өлгий 1003 1119 1286 1374

10 Өмнөговь 87039 106127 127214 153463 Өмнөговь 921 936 1029 108211 Өндөрхангай 101726 120678 131991 143988 Өндөрхангай 430 391 329 29312 Сагил 101456 104888 108696 118322 Сагил 155 166 174 178

13 Тариалан 66092 76781 90711 101731 Тариалан 461 533 599 68214 Түргэн 63914 70538 69915 80267 Түргэн 282 270 268 25115 Тэс 211757 233695 246594 261757 Тэс 1991 2060 2182 2290

16 Ховд 78023 92707 97893 109357 Ховд 732 839 907 102417 Хяргас 103483 113343 129224 139033 Хяргас 343 356 373 39518 Цагаанхайрхан 85547 95069 106042 111276 Цагаанхайрхан 288 285 268 273

19 Улаангом 117381 128284 137666 133385 Улаангом 473 447 440 373Дүн 1619312 1831833 2030696 2225142 Дүн 14519 15445 16928 17890

Баруун бүс 434713 526516 605666 702563 Баруун бүс 9110 9997 11403 12279Хойд бүс 305359 321706 332830 362807 Хойд бүс 714 729 723 736Өмнөд бүс 300247 340041 384317 412849 Өмнөд бүс 883 835 747 734Зүүн бүс 461612 515286 570217 613538 Зүүн бүс 3339 3437 3615 3768Төвийн бүс 117381 128284 137666 133385 Төвийн бүс 473 447 440 373

Òýì ýýСумын нэр

41


Малын тоо, сум, бүсээр Малын тоо, сум, бүсээрАДУУ /толгой/ ҮХЭР /толгой/

2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013

Баруунтуруун 3373 3677 4025 4142 Баруунтуруун 3539 3980 4690 5145Бөхмөрөн 2303 2437 2570 2814 Бөхмөрөн 3911 4118 4265 4712Давст 1025 950 1028 1023 Давст 3460 3504 3735 4181

Завхан 2413 2924 3519 4090 Завхан 427 541 695 885Зүүнговь 3390 3840 4480 4876 Зүүнговь 4750 5800 6852 8301Зүүнхангай 5347 5231 5961 6339 Зүүнхангай 3606 3816 4871 5627

Малчин 2729 2733 2965 3171 Малчин 3603 4140 4620 5386Наранбулаг 2827 3003 3391 3792 Наранбулаг 2756 3311 4043 4875Өлгий 1118 1338 1618 1994 Өлгий 905 1094 1346 1808

Өмнөговь 2285 2506 2907 3519 Өмнөговь 2639 3243 4086 5379Өндөрхангай 6020 6331 6572 7265 Өндөрхангай 5197 5866 6790 7921Сагил 2515 2560 2700 3122 Сагил 4934 5572 5958 7144

Тариалан 1024 1131 1284 1506 Тариалан 1983 2286 2819 3372Түргэн 1548 1646 1646 1796 Түргэн 2148 2507 2671 3121Тэс 7673 8359 9166 10297 Тэс 19373 21399 23282 24617

Ховд 2887 3230 3343 3756 Ховд 3442 3897 4156 4829Хяргас 3187 3243 3378 3424 Хяргас 2876 3273 3881 4680Цагаанхайрхан 3013 3126 3464 3471 Цагаанхайрхан 1838 1859 2199 2659

Улаангом 5041 5698 6414 6551 Улаангом 12991 15456 17077 17967Дүн 59718 63963 70431 76948 Дүн 84378 95662 108036 122609

Баруун бүс 12554 14132 16062 18657 Баруун бүс 12152 14372 17145 21148Хойд бүс 7391 7593 7944 8755 Хойд бүс 14453 15701 16629 19158Өмнөд бүс 17753 18365 20022 21217 Өмнөд бүс 14180 15521 18550 21352Зүүн бүс 16979 18175 19989 21768 Зүүн бүс 30602 34612 38635 42984Төвийн бүс 5041 5698 6414 6551 Төвийн бүс 12991 15456 17077 17967

Адуу ҮхэрСумын нэр Сумын нэр

42


Малын тоо, сум, бүсээр Малын тоо, сум, бүсээрХОНЬ /толгой/ ЯМАА /толгой/

2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013

Баруунтуруун 11787 13384 14069 15613 Баруунтуруун 13262 14161 17272 17605Бөхмөрөн 31120 31887 36589 41251 Бөхмөрөн 39982 46135 46910 50973Давст 28340 27497 29089 29327 Давст 29571 29459 29752 29630

Завхан 13453 15855 20147 23721 Завхан 27268 37988 41803 48869Зүүнговь 28551 32655 40807 47135 Зүүнговь 15190 20625 25292 27758Зүүнхангай 40258 43603 54231 59316 Зүүнхангай 31637 36283 41015 43630

Малчин 53482 58993 68381 74872 Малчин 33672 38441 39942 40166Наранбулаг 51992 59862 72669 85150 Наранбулаг 46765 58848 64739 72488Өлгий 16498 19659 24357 29618 Өлгий 30141 38789 42653 51231

Өмнөговь 38638 45438 56807 70052 Өмнөговь 42556 54004 62385 73431Өндөрхангай 45146 54478 60707 66040 Өндөрхангай 44933 53612 57593 62469Сагил 49996 49138 53309 57190 Сагил 43856 47452 46555 50688

Тариалан 37119 40730 48590 54507 Тариалан 25505 32101 37419 41664Түргэн 34044 36752 37057 43017 Түргэн 25892 29363 28273 32082Тэс 127490 138461 149848 162061 Тэс 55230 63416 62116 62492

Ховд 21204 24533 27718 31980 Ховд 49758 60208 61769 67768Хяргас 56729 61771 71269 78260 Хяргас 40348 44700 50323 52274Цагаанхайрхан 36673 39993 45756 50109 Цагаанхайрхан 43735 49806 54355 54764

Улаангом 54405 56783 64577 62066 Улаангом 44471 49900 49158 46428Дүн 776925 851472 975977 1081285 Дүн 683772 805291 859324 926410

Баруун бүс 178904 206077 250288 295028 Áàðóóí á¿ñ 221993 281938 310768 355451Хойд бүс 143500 145274 156044 170785 Õî éä á¿ñ 139301 152409 151490 163373Өмнөд бүс 133864 151458 174763 191078 ª ì í º ä á¿ñ 133567 153862 170235 178468Зүүн бүс 266252 291880 330305 362328 Ç¿¿í á¿ñ 144440 167182 177673 182690Төвийн бүс 54405 56783 64577 62066 Òº âèéí á¿ñ 44471 49900 49158 46428

Сумын нэр Сумын нэрЯмааХонь

43


Хээлтэгч мал толгой

тэмээ адуу үхэр хонь ямаа

Баруунтуруун 18997 34 1258 2008 7526 8171Бөхмөрөн 44077 41 842 2104 19274 21816Давст 29169 71 264 1746 14069 13019Завхан 30832 1964 1026 357 9245 18240

Зүүнговь 37412 222 1316 3046 21275 11553Зүүнхангай 50969 23 1757 2118 27402 19669Малчин 53379 143 901 2184 33107 17044

Наранбулаг 70212 697 958 2014 36561 29982Өлгий 35948 516 552 772 12879 21229Өмнөговь 64035 350 1016 2231 30295 30143

Өндөрхангай 63764 121 2078 3028 30899 27638Сагил 50533 56 867 3025 26067 20518Тариалан 43869 171 379 1464 23820 18035

Түргэн 36135 79 509 1377 20205 13965Тэс 117015 789 2985 10227 74594 28420Ховд 44535 328 1062 1961 14102 27082

Хяргас 58920 108 917 1828 34699 21368Цагаанхайрхан 45018 71 880 982 20651 22434Улаангом 61570 116 1859 7864 30460 21271

Дүн 956389 5900 21426 50336 487130 391597

Хойд бүс 159914 247 2482 8252 79615 69318Өмнөд бүс 178748 249 5973 8136 86478 77912Зүүн бүс 266726 1262 6119 17285 163675 78385

Төвийн бүс 61570 116 1859 7864 30460 21271

Сумын нэрүүнээс

Бүгд

Иргэдийн малын бүлэглэлт , сумаар

2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013

1.Баруунтуруун 457 74.3 72.4 15.7 16.6 8.1 8.8 1.3 1.5 0.6 0.72.Бөхмөрөн 484 36.1 36.0 33.6 27.1 22.8 28.5 6.4 6.6 1.0 1.93.Давст 284 41.9 44.0 23.2 19.4 23.8 22.2 9.4 12.0 1.7 2.54.Завхан 449 38.9 35.6 31.7 30.1 25.6 29.2 3.4 4.5 0.4 0.75.Зүүнговь 537 50.0 46.9 25.3 24.8 21.5 22.5 2.6 4.8 0.6 0.96.Зүүнхангай 581 36.9 38.2 29.3 27.4 28.2 26.2 4.9 6.9 0.7 1.47.Малчин 570 33.7 33.9 25.9 24.6 33.7 31.1 6.1 10.0 0.7 0.58.Наранбулаг 889 42.9 38.2 29.2 28.5 22.7 26.2 4.7 6.1 0.6 1.09.Өлгий 487 54.2 47.0 25.5 26.1 13.6 17.2 5.5 7.8 1.2 1.810.Өмнөговь 942 52.6 45.4 25.7 25.6 18.7 24.2 2.8 3.8 0.2 1.011. Өндөрхангай 760 45.4 40.9 24.7 26.6 24.7 25.7 3.9 5.3 1.3 1.612.Сагил 452 30.7 31.6 25.2 22.6 30.7 31.0 10.9 12.4 2.5 2.413.Тариалан 741 55.5 52.4 25.6 23.6 17.4 20.8 1.5 3.0 0.0 0.314. Түргэн 414 49.2 43.2 21.1 23.7 23.5 23.2 6.2 9.9 0.0 0.015.Тэс 1227 30.9 30.3 28.1 28.1 35.3 35.3 4.7 5.0 1.0 1.316.Ховд 565 40.2 34.7 32.5 31.3 22.7 27.6 3.6 5.3 1.0 1.117.Хяргас 516 29.7 28.9 24.8 24.4 33.2 32.8 9.6 10.5 2.7 3.518. Цагаанхайрхан 462 39.2 36.6 26.0 25.5 24.3 23.8 8.7 9.7 1.9 4.319.Улаангом 1216 61.6 63.5 24.8 21.2 12.3 13.2 1.3 1.8 0.1 0.2

Дүн 12033 45.2 42.7 26.4 25.4 23.1 24.8 4.5 5.9 0.8 1.3

Баруун бүс 4073 47.4 42.2 28.4 27.5 20.1 24.2 3.6 5.1 0.6 1.0Хойд бүс 1634 39.5 42.1 24.5 25.2 22.5 24.3 5.1 7.0 1.0 1.5Өмнөд бүс 2260 49.0 37.2 26.5 26.0 27.0 27.7 6.0 7.2 1.3 2.0Зүүн бүс 2850 36.1 42.8 26.5 25.0 23.6 24.9 4.6 6.3 0.9 1.0Төвийн бүс 1216 61.6 39.5 25.4 24.7 25.1 26.4 6.2 8.0 1.1 1.4

101-200 хүртэлх малтай


201-500 хүртэлх малтай өрхийн

эзлэх хувь

501-1000 хүртэлх

малтай өрхийн эзлэх хувь

1000-с дээш хүртэлх малтай


Малтай өрхийн

тоо

100 хүртэлх малтай өрхийн

эзлэх хувь

44


Иргэдийн малын бүлэглэлт

2009 2010 2011 2012 2013881 1217 943 883 854

1267 1865 1562 1490 13251185 1418 1254 1138 10262151 2416 2166 1991 19283688 3146 3261 3216 30513296 2142 2562 2813 2981572 316 406 553 715136 59 75 95 14412 2 3 5 83 4 3 2 1

13191 12585 12235 12186 12033

501-999 малтай1000-1499 малтай1500-2000 малтай

2001-ээс дээшДүн

10 хүртэл малтай11-30 малтай31-50 малтай

51-100 малтай101-200 малтай201-500 малтай

Í ýã ì àë÷èí ä í î ãäî õ ì àë

òî ëãî éãî î ð áî äî î ð

1 Áàðóóí òóðóóí 409 104.2 34.82 Áºõì ºðºí 577 173.1 36.33 Äàâñò 357 180.3 39.54 Çàâõàí 630 132.6 38.1

5 Ç¿¿í ãî âü 852 104.1 29.86 Ç¿¿í õàí ãàé 768 149.7 35.77 Ì àë÷èí 870 142.6 30.88 Í àðàí áóëàã 1442 116.8 24.4

9 ª ëãèé 654 131.5 26.310 ª ì í ºãî âü 1187 129.3 26.411 ª í äºðõàí ãàé 999 144.1 34.512 Ñàãèë 647 182.9 40.8

13 Òàðèàëàí 972 104.7 20.814 Ò¿ðãýí 445 180.4 37.015 Òýñ 1996 131.1 36.716 Õî âä 744 147.0 32.2

17 Õÿðãàñ 669 207.8 42.318 Öàãààí õàéðõàí 465 239.3 46.719 Óëààí ãî ì 1580 84.4 26.1

Ä¿í 16263 136.8 32.1

Áàðóóí á¿ñ 5629 127 28Õî éä á¿ñ 2026 179 38ª ì í ºä á¿ñ 2641 169 40Ç¿¿í á¿ñ 4387 146 35Òºâèéí á¿ñ 1580 84 26

Ä¿í 16263 136.8 32.1

Ñóì ûí í ýð Ì àë÷äûí òî î

Í ýã ì àë÷èí ä í î ãäî õ ì àë¹

Õýýëòýã÷, õýýëò¿¿ëýã÷èéí òî õèðî î

Òýì ýý 20-25

Àäóó 12-15

¯õýð 35-45

Õî í ü 25-30

ßì àà 25-30

1.Áàðóóí òóðóóí 6.6 10.0 38.1 57.5 77.02.Áºõì ºðºí 14.5 9.8 22.2 59.2 60.93.Äàâñò 20.7 10.3 44.2 86.1 76.04.Çàâõàí 28.0 6.8 37.8 46.0 64.8

5.Ç¿¿í ãî âü 21.1 8.7 28.9 49.6 54.46.Ç¿¿í õàí ãàé 4.0 9.9 26.0 66.0 70.47.Ì àë÷èí 14.7 7.9 28.7 55.6 55.38.Í àðàí áóëàã 16.0 6.5 21.6 50.9 51.6

9.ª ëãèé 14.3 6.0 20.8 36.1 48.010.ª ì í ºãî âü 18.3 6.3 25.6 45.5 42.911.ª í äºðõàí ãàé 22.4 8.7 29.3 63.0 76.512.Ñàãèë 29.5 8.3 22.9 53.3 52.1

13.Òàðèàëàí 8.1 9.6 17.9 35.2 29.014.Ò¿ðãýí 26.0 7.9 24.8 54.7 54.215.Òýñ 20.5 9.9 25.8 69.0 60.216.Õî âä 21.8 9.0 23.6 46.9 57.2

17.Õÿðãàñ 13.1 8.4 22.9 44.9 46.618Öàãààí õàéðõàí 63.0 10.6 34.5 67.0 69.419.Óëààí ãî ì 29.6 9.2 29.0 70.7 61.7

Ä¿í 19.7 8.6 26.4 55.1 55.1

Í î ðìÑóì ûí í ýð

45


100 эхээс бойжуулсан төл

Áî òãî Óí àãà Òóãàë Õóðãà Èø èã

Áàðóóí òóðóóí 73 70 71 83 78 66Áºõì ºðºí 80 55 72 71 82 79Äàâñò 91 44 69 81 92 91Çàâõàí 86 44 79 72 93 87

Ç¿¿í ãî âü 88 45 101 62 113 145Ç¿¿í õàí ãàé 81 188 37 82 113 78Ì àë÷èí 92 53 79 78 97 143Í àðàí áóëàã 88 39 75 84 92 85

ª ëãèé 94 41 372 377 228 117ª ì í ºâü 86 38 63 110 86 62ª í äºðõàí ãàé 82 51 83 84 82 82Ñàãèë 86 51 19 37 58 43

Òàðèàëàí 95 48 230 119 52 152Ò¿ðãýí 89 33 72 81 92 87Òýñ 73 49 143 60 94 143Õî âä 91 54 54 51 40 75

Õÿðãàñ 88 39 60 87 90 88Öàãààí õàéðõàí 85 40 75 81 87 85Óëààí ãî ì 90 32 80 69 91 95

Ä¿í 85 44 74 76 87 85

Áàðóóí á¿ñ 90 44 146 135 99 96Õî éä á¿ñ 87 46 58 67 81 75ª ì í ºä á¿ñ 80 87 66 82 90 78Ç¿¿í á¿ñ 86 47 96 72 98 130Òºâèéí á¿ñ 90 32 80 69 91 95

85 44 74 76 87 85

Ñóì ûí í ýð Á¿ãä ¯¿í ýýñ

Бойжуулсан төл

Ботго Унага Тугал Хурга Ишиг

Баруунтуруун 13522 12557 23 856 1516 5173 4989Бөхмөрөн 22546 32391 16 547 1368 14161 16299Давст 24635 26345 27 192 1360 12939 11827Завхан 18107 24240 820 722 217 7398 15083

Зүүнговь 25826 29435 104 982 2422 16947 8980Зүүнхангай 30544 39126 15 1328 1681 21002 15100Малчин 42674 45949 70 642 1593 28774 14870Наранбулаг 45878 55416 261 652 1473 29242 23788

Өлгий 22092 28845 188 316 502 9711 18128Өмнөговь 37399 47495 125 574 1557 22132 23107Өндөрхангай 44553 49488 57 1559 2276 23763 21833Сагил 36831 41152 30 541 1975 21753 16853

Тариалан 32317 37673 74 256 1138 20576 15629Түргэн 28823 29548 26 350 986 16633 11553Тэс 74922 84736 374 1827 6152 56562 19821Ховд 27762 38559 152 795 1530 11044 25038

Хяргас 44790 48206 41 565 1400 28350 17850Цагаанхайрхан 32046 37394 25 700 723 17007 18939Улаангом 51794 58056 48 1479 5107 29384 22038

Дүн 659423 766611 2476 14883 34976 392551 321725

Баруун бүс 183555 232228 1620 3315 6417 100103 120773Хойд бүс 112835 129436 99 1630 5689 65486 56532Өмнөд бүс 120665 138565 120 4443 6196 66945 60861Зүүн бүс 188212 208326 589 4016 11567 130633 61521Төвийн бүс 51794 58056 48 1479 5107 29384 22038

657061 766611 2476 14883 34976 392551 321725

Сумын нэр 2012 2013 Үүнээс

46


Бойжилтын хувь

Бүгд Ботго Унага Тугал Хурга Ишиг

Баруунтуруун 86.5 92.0 84.6 94.0 89.9 81.6 92.9 -965Бөхмөрөн 86.5 76.2 92.4 91.9 86.7 85.7 143.7 9845Давст 97.4 93.1 98.5 99.0 97.6 97.1 106.9 1710Завхан 98.5 98.6 97.7 98.2 99.0 98.3 133.9 6133

Зүүнговь 98.3 100.0 95.3 97.1 94.7 92.0 114.0 3609Зүүнхангай 93.8 95.9 93.2 97.8 96.2 93.9 128.1 8582Малчин 95.4 77.0 79.4 94.8 92.2 86.1 107.7 3275Наранбулаг 89.3 97.4 97.2 98.6 98.7 98.1 120.8 9538

Өлгий 98.3 69.5 92.4 92.4 86.0 85.1 130.6 6753Өмнөговь 87.3 100.0 94.7 98.4 98.2 96.5 127.0 10096Өндөрхангай 86.0 93.7 93.1 98.2 96.9 94.8 111.1 4935Сагил 97.4 78.8 83.7 92.6 95.6 93.4 111.7 4321

Тариалан 96.1 93.3 89.5 95.3 97.8 97.9 116.6 5356Түргэн 94.4 74.5 72.0 94.0 93.9 91.0 102.5 725Тэс 96.7 83.3 95.0 95.1 98.7 98.6 113.1 9814Ховд 97.5 100.0 98.7 98.3 98.1 95.6 138.9 10797

Хяргас 92.5 74.5 72.0 94.0 93.9 91.0 107.6 3416Цагаанхайрхан 98.5 83.3 95.0 95.1 98.7 98.6 116.7 5348Улаангом 97.2 100.0 98.7 98.3 98.1 95.6 112.1 6262

Дүн 93.9 90.8 91.9 96.6 94.9 92.5 116.3 107188

Баруун бүс 94.5 93.1 95.0 96.9 96.3 95.2 127.9 8112Хойд бүс 93.9 80.7 86.6 94.4 93.5 91.8 116.2 4150Өмнөд бүс 91.2 91.2 91.5 96.3 95.4 92.2 112.2 4475Зүүн бүс 95.7 83.7 85.4 95.2 94.9 91.9 110.6 5029Төвийн бүс 97.2 100.0 98.7 98.3 98.1 95.6 112.1 6262

93.9 90.8 91.9 96.6 94.9 92.5 116.3 107188

Бойжилтын хувь Зөрүү + -

2013 % 2012Сумын нэр

47


Төл өгөөгүй хээлтэгч

тэмээ

адуу үхэр хонь ямаа Бүгд тэмээ адуу үхэр хонь ямаа

Баруунтуруун 1019 1149 0 135 146 359 509 6.7 0.0 11.1 8.0 5.4 6.7 112.8 130Бөхмөрөн 5097 5428 0 202 522 1211 3493 13.4 0.0 26.7 27.0 7.0 16.9 106.5 331Давст 2005 1351 0 78 262 369 642 4.7 0.0 28.0 15.6 2.6 4.9 67.4 -654Завхан 3530 2801 66 190 81 510 1954 9.9 3.5 20.7 26.8 6.4 11.3 79.3 -729

Зүүнговь 1248 2045 3 209 290 725 818 6.1 1.3 16.0 10.7 3.9 7.9 163.9 797Зүүнхангай 5843 6329 0 419 334 2513 3063 13.1 0.0 24.0 17.1 9.9 16.1 108.3 486Малчин 1668 1810 6 136 271 556 841 3.6 4.5 16.4 14.3 1.8 5.1 108.5 142Наранбулаг 3010 1997 11 62 251 954 719 3.2 1.6 7.2 14.3 3.0 2.6 66.3 -1013

Өлгий 3101 1947 1 99 128 477 1242 6.4 0.2 23.6 21.2 4.6 6.6 62.8 -1154Өмнөговь 6126 2242 11 180 276 774 1001 4.1 3.3 20.9 15.4 3.1 3.7 36.6 -3884Өндөрхангай 5913 5049 16 269 322 1811 2631 8.4 14.3 14.3 12.0 6.3 9.9 85.4 -864Сагил 4312 4925 2 201 553 2070 2099 10.3 3.4 25.9 21.5 8.3 10.8 114.2 613

Тариалан 1787 2483 2 81 188 957 1255 6.3 1.3 23.5 14.6 4.5 7.6 138.9 696Түргэн 3756 1774 14 112 201 483 964 5.4 17.9 23.0 16.6 2.7 7.3 47.2 -1982Тэс 17269 22872 36 816 3283 11433 7304 19.7 4.7 29.7 32.6 15.7 24.7 132.4 5603Ховд 10091 5199 6 124 279 1656 3134 12.3 7.7 25.4 23.0 9.2 23.6 51.5 -4892

0.0 0.0 0.0 0.0 0.0Хяргас 1321 3325 0 154 155 1111 1905 6.1 0.0 16.2 8.8 9.2 7.0 251.7 2004Цагаанхайрхан

3371 3676 0 200 161 1686 1629 8.4 0.0 21.4 18.0 8.6 7.3 109.0 305Улаангом 6903 6892 30 551 1437 2023 2851 10.7 28.6 58.8 89.5 6.4 14.0 99.8 -11

Дүн 87370 83294 204 4218 9140 31678 38054 9.3 3.6 21.0 19.9 7.1 10.1 -4076Òºë ºãººã¿é õýýëòýã÷èä ýçëýõ õóâü

Баруун бүс 27645 16669 97 736 1203 5328 9305 20.0 47.5 17.4 13.2 16.8 24.5 60.3 -10976Хойд бүс 15170 13478 18 593 1538 4133 7198 16.2 8.8 14.1 16.8 13.0 18.9 88.8 -1692Өмнөд бүс 16146 16203 14 1023 963 6369 7832 19.5 6.9 24.3 10.5 20.1 20.6 100.4 57Зүүн бүс 21506 30052 86 1315 3999 13825 10868 36.1 42.2 31.2 43.8 43.6 28.6 139.7 8546Төвийн бүс 6903 6892 30 551 1437 2023 2851 8.3 14.7 13.1 15.7 6.4 7.5 99.8 -11

87370 83294 245 4218 9140 31678 38054 100.0 120.1 100.0 100.0 100.0 100.0 95.3 -4076

ҮүнээсСумын нэр 2012 2013

Оны эхний хээлтэгчид эзлэх хувь 2013 % 2012

зөрүү + -

48


Хээл хаясан хээлтэгч

тэмээ

адуу үхэр хонь ямаа бүгд тэмээ адуу үхэр хонь ямаа

Баруунтуруун

341 233 25 20 73 115 1.4 0.0 2.1 1.1 1.1 1.5 68.3 -108Бөхмөрөн 3072 2229 1 7 53 2168 5.5 0.0 0.1 0.4 0.3 10.5 72.6 -843Давст 301 487 5 4 71 407 1.7 0.0 1.8 0.2 0.5 3.1 161.8 186Завхан 2357 1044 3 3 1038 3.7 0.0 0.3 0.0 0.0 6.0 44.3 -1313

Зүүнговь 369 502 1 21 21 137 322 1.5 0.4 1.6 0.8 0.7 3.1 136.0 133Зүүнхангай

1845 1557 32 27 586 912 3.2 0.0 1.8 1.4 2.3 4.8 84.4 -288Малчин 412 641 0 2 65 574 1.3 0.0 0.0 0.1 0.2 3.5 155.6 229Наранбулаг

1145 384 0 2 1 13 368 0.6 0.0 0.2 0.1 0.0 1.3 33.5 -761

Өлгий 1752 123 4 3 4 112 0.4 0.0 1.0 0.5 0.0 0.6 7.0 -1629Өмнөговь 3798 362 1 3 2 32 324 0.7 0.3 0.3 0.1 0.1 1.2 9.5 -3436Өндөрхангай

3044 2256 0 41 50 756 1409 3.7 0.0 2.2 1.9 2.6 5.3 74.1 -788Сагил 1223 1828 6 67 685 1070 3.8 0.0 0.8 2.6 2.8 5.5 149.5 605

Тариалан 678 546 2 3 4 122 415 1.4 1.3 0.9 0.3 0.6 2.5 80.5 -132Түргэн 2036 813 15 25 195 578 2.5 0.0 3.1 2.1 1.1 4.4 39.9 -1223Тэс 6513 7465 2 42 37 1520 5864 6.4 0.3 1.5 0.4 2.1 19.8 114.6 952Ховд 5718 1000 0 3 128 869 2.4 0.0 0.0 0.2 1.1 3.2 17.5 -4718

Хяргас 387 1429 18 12 397 1002 2.6 0.0 1.9 0.7 1.3 4.9 369.3 1042Цагаанхайрхан

1047 1125 38 20 142 925 2.6 0.0 4.1 2.2 0.7 4.1 107.4 78Улаангом 2543 2121 93 131 539 1358 3.3 0.0 5.0 1.8 1.7 5.9 83.4 -422

Дүн 38581 26145 6 352 436 5521 19830 2.9 0.1 1.7 0.9 1.2 5.3 67.8 -12436

Баруун бүс 15448 3459 3 15 13 302 3126 9.09 1.61 2.73 1.15 1.872 14.83 192 -11989Хойд бүс 6632 5357 0 27 103 1004 4223 13.5 0 5.77 5.27 4.652 23.51 424 -1275Өмнөд бүс 6277 5171 0 136 117 1557 3361 10.9 0 10.1 6.57 6.743 15.75 334 -1106Зүүн бүс 7681 10037 3 81 72 2119 7762 11.9 0.69 5.06 1.99 4.298 31.3 775 2356Төвийн бүс 2543 2121 0 93 131 539 1358 3.28 0 5 1.77 1.677 5.872 83.4 -422

38581 26145 6 352 436 5521 19830 48.6 2.31 28.7 16.7 19.24 91.27 1809 -12436

2013 %

20122013 Зөрүү

+ -Сумын

нэр 2012Үүнээс Оны эхний хээлтэгчид эзлэх хувь

49


Сувайрсан хээлтэгч

òýì ýý

àäóó ¿õýð õî í ü ÿì àà Á¿ãä òýì ýý àäóó ¿õýð õî í ü ÿì àà

Баруунтуруун

678 916 0 110 126 286 394 5.3 0.0 9.1 6.9 4.3 5.2 135.1 238Бөхмөрөн 2025 3199 201 515 1158 1325 7.9 0.0 26.6 26.6 6.7 6.4 158.0 1174Давст 1704 864 73 258 298 235 3.0 0.0 26.2 15.4 2.1 1.8 50.7 -840Завхан 1173 1757 66 187 81 507 916 6.2 3.5 20.3 26.8 6.4 5.3 149.8 584

Зүүнговь 879 1543 2 188 269 588 496 4.6 0.9 14.4 9.9 3.2 4.8 175.5 664Зүүнхангай 3998 4772 0 387 307 1927 2151 9.9 0.0 22.2 15.7 7.6 11.3 119.4 774Малчин 1256 1169 6 136 269 491 267 2.4 4.5 16.4 14.2 1.6 1.6 93.1 -87Наранбулаг

1865 1613 11 60 250 941 351 2.5 1.6 6.9 14.3 2.9 1.2 86.5 -252

Өлгий 1349 1824 1 95 125 473 1130 6.0 0.2 22.7 20.7 4.5 6.0 135.2 475Өмнөговь 2328 1880 10 177 274 742 677 3.4 3.0 20.5 15.3 2.9 2.5 80.8 -448Өндөрхангай

2869 2793 16 228 272 1055 1222 4.6 14.3 12.1 10.1 3.6 4.6 97.4 -76Сагил 3089 3097 2 195 486 1385 1029 6.5 3.4 25.1 18.9 5.6 5.3 100.3 8

Тариалан 1109 1937 0 78 184 835 840 4.9 0.0 22.6 14.3 3.9 5.1 174.7 828Түргэн 1720 961 14 97 176 288 386 2.9 17.9 19.9 14.5 1.6 2.9 55.9 -759Тэс 10756 15407 34 774 3246 9913 1440 13.3 4.5 28.2 32.2 13.6 4.9 143.2 4651Ховд 4373 4199 6 124 276 1528 2265 10.0 2.1 13.1 15.6 12.6 8.4 96.0 -174

Хяргас 934 1896 0 136 143 714 903 3.5 0.0 14.5 8.9 2.3 4.4 203.0 962Цагаанхайрхан

2324 2551 0 162 141 1544 704 5.8 0.0 17.3 15.7 7.9 3.2 109.8 227Улаангом 4360 4771 30 458 1306 1484 1493 7.4 20.3 24.6 17.7 4.6 6.5 109.4 411

Дүн 49653 57149 198 3866 8704 26157 18224 6.4 3.5 19.2 18.9 5.8 4.8 115.1 7496

Баруун бүс 14558 13210 94 721 1190 5026 6179 23.1 47.5 18.6 13.7 19.2 33.9 90.7 -1348Хойд бүс 6179 8121 16 566 1435 3129 2975 14.2 8.1 14.6 16.5 12.0 16.3 131.4 1942Өмнөд бүс 9032 11032 16 887 846 4812 4471 19.3 8.1 22.9 9.7 18.4 24.5 122.1 2000Зүүн бүс 15930 20015 42 1234 3927 11706 3106 35.0 21.2 31.9 45.1 44.8 17.0 125.6 4085Төвийн бүс 3954 4771 30 458 1306 1484 1493 8.3 15.2 11.8 15.0 5.7 8.2 120.7 817

49653 57149 198 3866 8704 26157 18224 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 115.1 7496

Ñóì û í í ýð 2012 Çº ð¿¿ + -2013

¯¿í ýýñ Î í û ýõí èé õýýëòýã÷èä ýçëýõ õóâü 2013 %

2012

50


Том малын зүй бус хорогдол


Баруунтуруун 1455 4280 6 388 507 1377 2002Бөхмөрөн 3170 1525 3 38 135 564 785Давст 1467 1702 1 11 122 682 886Завхан 558 347 31 15 2 137 162

Зүүнговь 813 583 8 24 59 258 234Зүүнхангай 2673 1634 1 55 78 772 728Малчин 730 1872 7 41 65 918 841Наранбулаг 1993 3675 18 40 67 1467 2083

Өлгий 186 110 6 5 6 34 59Өмнөговь 1024 930 9 23 36 402 460Өндөрхангай 9129 9386 12 306 376 4476 4216Сагил 1383 484 0 25 58 238 163

Тариалан 1168 891 8 19 53 376 435Түргэн 4261 1348 7 18 82 628 613Тэс 11169 2286 25 85 194 1319 663Ховд 1508 563 15 41 60 166 281

Хяргас 2195 2102 4 104 122 824 1048Цагаанхайрхан 1568 513 0 21 23 183 286Улаангом 2586 1509 4 86 151 652 616

Дүн 49036 35740 165 1345 2196 15473 16561

Баруун бүс 6437 6516 87 143 224 2582 3480Хойд бүс 10281 5059 11 92 397 2112 2447Өмнөд бүс 14825 15813 19 770 984 6808 7232Зүүн бүс 14907 6843 44 254 440 3319 2786Төвийн бүс 2586 1509 4 86 151 652 616

49036 35740 165 1345 2196 15473 16561

2012 2013Үүнээс

Сумын нэр

Оны эхний малд эзлэх хувь

Бүгд тэмээ адуу үхэр хонь ямаа

Баруунтуруун 10.7 6.7 9.6 10.8 9.8 11.6 294.2 2825Бөхмөрөн 1.7 2.9 1.5 3.2 1.5 1.7 48.1 -1645Давст 2.7 0.6 1.1 3.3 2.3 3.0 116.0 235Завхан 0.5 0.6 0.4 0.3 0.7 0.4 62.2 -211

Зүүнговь 0.7 1.3 0.5 0.9 0.6 0.9 71.7 -230Зүүнхангай 1.5 1.6 0.9 1.6 1.4 1.8 61.1 -1039Малчин 1.6 1.6 1.4 1.4 1.3 2.1 256.4 1142Наранбулаг 2.5 0.9 1.2 1.7 2.0 3.2 184.4 1682

Өлгий 0.2 0.5 0.3 0.4 0.1 0.1 59.1 -76Өмнөговь 0.7 0.9 0.8 0.9 0.7 0.7 90.8 -94Өндөрхангай 7.1 3.6 4.7 5.5 7.4 7.3 102.8 257Сагил 0.4 0.0 0.9 1.0 0.4 0.4 35.0 -899

Тариалан 1.0 1.3 1.5 1.9 0.8 1.2 76.3 -277Түргэн 1.9 1.2 1.4 2.9 1.3 1.6 31.6 -2913Тэс 0.9 9.3 5.2 7.3 3.6 2.3 20.5 -8883Ховд 0.6 0.7 0.4 0.3 0.1 0.5 37.3 -945

Хяргас 1.6 0.4 3.1 2.9 3.0 1.7 95.8 -93Цагаанхайрхан

0.5 0.0 0.6 0.6 0.3 0.6 32.7 -1055Улаангом 1.1 1.5 2.5 6.9 1.4 1.1 58.4 -1077

Дүн 1.8 1.0 1.9 2.0 1.6 1.9 72.9 -13296

Баруун бүс 18.2 52.7 10.6 10.2 16.7 21.0 101.2 79Хойд бүс 14.2 6.7 6.8 18.1 13.6 14.8 49.2 -5222Өмнөд бүс 44.2 11.5 57.2 44.8 44.0 43.7 106.7 988Зүүн бүс 19.1 26.7 18.9 20.0 21.5 16.8 45.9 -8064Төвийн бүс 4.2 2.4 6.4 6.9 4.2 3.7 58.4 -1077

1.8 1.0 1.9 2.0 1.6 1.9 72.9 -13296

Зөрүү + -

Оны эхний малд эзлэх хувьСумын нэр 2013 %

2012

51


Малын хэрэглээний зарлага


Áàðóóí òóðóóí 37312 8657 1 511 940 3172 4033Áº õì º ðº í 28719 22130 24 373 965 9473 11295Äàâñò 12815 16419 19 199 626 7617 7958Çàâõàí 21336 14711 477 275 104 4510 9345Ç¿¿í ãî âü 11886 18212 90 836 1478 9936 5872Ç¿¿í õàí ãàé 13194 21822 22 848 802 11803 8347Ì àë÷èí 7204 36434 51 599 1244 21453 13087Í àðàí áóëàã 23845 35337 283 517 760 18237 15540ª ëãèé 13351 18115 85 166 278 6588 10998ª ì í º ãî âü 13563 47664 16 164 565 35232 11687ª í äº ðõàí ãàé 25755 26913 69 886 1062 13931 10965Ñàãèë 12367 28186 44 352 1223 14835 11732Òàðèàëàí 16282 26414 2 98 537 13951 11826Ò¿ðãýí 24036 15669 21 257 580 8678 6133Òýñ 60492 72693 285 1340 6237 45745 19086Õî âä 17606 17067 -10 158 579 4241 12099Õÿðãàñ 24256 31386 4 464 549 18868 11501Öàãààí õàéðõàí 15351 27325 27 630 270 11095 15303Óëààí ãî ì 22347 51600 69 1291 5108 25948 19184 Ä¿í 401717 536754 1579 9964 23907 285313 215991

Áàðóóí á¿ñ 105983 159308 853 1378 2823 82759 71495Õî éä á¿ñ 77937 82404 108 1181 3394 40603 37118

ª ì í ºä á¿ñ 91612 84717 119 2875 3074 40001 38648Ç¿¿í á¿ñ 103838 158725 430 3239 9508 96002 49546

Òºâèéí á¿ñ 22347 51600 69 1291 5108 25948 19184401717 536754 1579 9964 23907 285313 215991

Сумын нэр 2012 2013 Үүнээс

Оны эхний малд эзлэх хувь

Бүгд тэмээ адуу үхэр хонь ямаа

Áàðóóí òóðóóí 21.6 1.1 12.7 20.0 22.5 23.3 -28655Áº õì º ðº í 24.5 23.5 14.5 22.6 25.9 24.1 -6589Äàâñò 25.7 10.6 19.4 16.8 26.2 26.7 3604Çàâõàí 20.5 8.6 7.8 15.0 22.4 22.4 -6625Ç¿¿í ãî âü 23.3 14.6 18.7 21.6 24.3 23.2 6326Ç¿¿í õàí ãàé 20.6 36.1 14.2 16.5 21.8 20.4 8628Ì àë÷èí 31.3 11.5 20.2 26.9 31.4 32.8 29230Í àðàí áóëàã 24.1 14.0 15.2 18.8 25.1 24.0 11492ª ëãèé 25.4 6.6 10.3 20.7 27.0 25.8 4764ª ì í º ãî âü 37.5 1.6 5.6 13.8 62.0 18.7 34101ª í äº ðõàí ãàé 20.4 21.0 13.5 15.6 22.9 19.0 1158Ñàãèë 25.9 25.3 13.0 20.5 27.8 25.2 15819Òàðèàëàí 29.1 0.3 7.6 19.0 28.7 31.6 10132Ò¿ðãýí 22.4 7.8 15.6 21.7 23.4 21.7 -8367Òýñ 29.5 13.1 14.6 26.8 30.5 30.7 12201Õî âä 17.4 -1.1 4.7 13.9 15.3 19.6 -539Õÿðãàñ 24.3 1.1 13.7 14.1 26.5 22.9 7130Öàãààí õàéðõàí 25.8 10.1 18.2 12.3 24.2 28.2 11974Óëààí ãî ì 37.5 15.7 20.1 29.9 40.2 39.0 29253 Ä¿í 26.4 9.3 14.1 22.1 29.2 25.1 135037

Áàðóóí á¿ñ 26.3 7.5 8.6 16.5 33.1 23.0 53325Õî éä á¿ñ 24.8 14.9 14.9 20.4 26.0 24.4 4467

ª ì í ºä á¿ñ 22.0 15.9 14.4 16.6 22.9 22.7 -6895Ç¿¿í á¿ñ 27.8 11.9 16.2 24.6 29.1 27.9 54887

Òºâèéí á¿ñ 37.5 15.7 20.1 29.9 40.2 39.0 2925326.4 9.3 14.1 22.1 29.2 25.1 135037

Оны эхний малд эзлэх хувь Зөрүү + -Сумын нэр

52


Байгалийн хадлан

Áàðóóí òóðóóí 1230 4000 3000 2500 3628 3325 3967.2Áºõì ºðºí 3100 3300 3350 3900 3700 3701 3999.5

Äàâñò 3100 3012 3338 3575 3444 2417 3195Çàâõàí 300 300 215 170 450 382 300.4

Ç¿¿í ãî âü 1100 1420 1500 1520 1520 2489 1500Ç¿¿í õàí ãàé 1610 1780 960 900 2500 2026 2475.1Ì àë÷èí 865 997 858 854 1100 1802 1170Í àðàí áóëàã 800 750 989 1305 1030 2555 4087.3

ª ëãèé 320 165 308 256 390 507 683.3

ª ì í ºãî âü 1491 1050 750 750 1200 1843 1200ª í äºðõàí ãàé 2500 2150 480 882 2500 2175 2285.8Ñàãèë 2800 2815 1698 1570 2125 2051 2159.1

Òàðèàëàí 4032 4112 3100 4120 4280 3816 5592Ò¿ðãýí 1510 1610 600 740 890 1270 1599.9Òýñ 18000 15050 15160 16600 16350 10990 9248.5Õî âä 1700 1700 1890 2000 1900 2012 1945.3

Õÿðãàñ 1380 762 1550 1411 1800 1750 2043.6Öàãààí õàéðõàí 696 610 888 693 788 693 610.7Óëààí ãî ì 4560 5200 3213 4272 3500 6030 5905

Ä¿í 51094 50783 43847 48018 53095 51834 53968

Áàðóóí á¿ñ 8643 8077 7252 8601 9250 11115 13808.3Õî éä á¿ñ 10510 10737 8986 9785 10159 9439 10953.5ª ì í ºä á¿ñ 6036 8540 5328 4975 9416 8219 9338.8Ç¿¿í á¿ñ 21345 18229 19068 20385 20770 17031 13962.1Òºâèéí á¿ñ 4560 5200 3213 4272 3500 6030 5905

51094 50783 43847 48018 53095 51834 53967.7

Ñóì 2007 2008 2009 20122010 2011 2013

53


Гар тэжээл, сумаар

Áàðóóí òóðóóí 2 50 50 50 33 23 120Áºõì ºðºí 160 150 150 150 170 170 170

Äàâñò 100 100 122 152 137 89 71Çàâõàí 51 100 100 30 86 150 150

Ç¿¿í ãî âü 124 180 108 120 170 209Ç¿¿í õàí ãàé 73 1000 50 26 45 100 68Ì àë÷èí 209 110 57 165 160 200 165Í àðàí áóëàã 105 120 101 101 105 113

ª ëãèé 60 40 60 5 66 14 20

ª ì í ºãî âü 143 32 29 25 150.0 110 70ª í äºðõàí ãàé 20 250 135 500 150 250Ñàãèë 300 285 74 70 100 72 82

Òàðèàëàí 252 250 250 262 280 140 420Ò¿ðãýí 2 80 45 51 2Òýñ 130 103 103 112 118 135 71Õî âä 100 100 40 50 50 51 100

Õÿðãàñ 100 25 110 25 100 80 19Öàãààí õàéðõàí 1213 105 107 97 110 121 83Óëààí ãî ì 137 150 153 102 153 7 9Ä¿í 3261.2 2919.5 1805.7 1643.7 2524.0 1938.0 2191.7

Áàðóóí á¿ñ 711.2 641.5 579.7 372 733 570 872.6Õî éä á¿ñ 562 535 346 452 452 382 324.9ª ì í ºä á¿ñ 1288 1175 457 308 688 394 521.4Ç¿¿í á¿ñ 563 418 270 409.7 498 585 463.6Òºâèéí á¿ñ 137 150 153 102 153 7 9.2

3261.2 2919.5 1805.7 1643.7 2524.0 1938.0 2191.7

20122007 Ñóì 2011 20132008 2009 2010

%

54


Увс аймгийн 2013 оны малчдын ахуй, соёлын зарим үзүүлэлт

Баруунтуруун 4 155 71.1 102 46.8 139 63.8 143 175 180Бөхмөрөн 3 273 96.1 216 76.1 262 92.3 248 317 391Давст 3 191 107.3 131 73.6 154 86.5 142 175 376Завхан 4 287 88.9 207 64.1 253 78.3 265 409 255

Зүүнговь 5 383 93.6 273 66.7 314 76.8 308 489 403Зүүнхангай 4 307 77.5 270 68.2 300 75.8 294 333 345Малчин 4 388 91.5 353 83.3 363 85.6 348 469 1481Наранбулаг 4 558 81.8 397 58.2 454 66.6 504 732 509

Өлгий 4 285 95.3 177 59.2 199 66.6 251 256 163Өмнөговь 5 401 74.5 240 44.6 263 48.9 242 393 370Өндөрхангай 5 409 78.1 346 66 383 73.1 370 427 378Сагил 5 367 111.6 243 73.9 259 78.7 265 466 539

Тариалан 6 373 79.0 213 45.1 294 62.3 319 550 151Түргэн 3 146 67.3 30 13.8 31 14.3 19 43 165Тэс 10 863 87.3 527 53.3 558 56.5 641 686 1788Ховд 4 357 92.0 249 64.2 293 75.5 302 410 375

Хяргас 4 336 101.5 288 87 297 89.7 296 432 494Цагаанхайрхан 4 216 88.2 182 74.3 185 75.5 176 238 245Улаангом 11 628 82.6 287 37.8 478 62.9 370 634 1360

ДҮН 92 6923 86.5 4731 59.1 5479 68.4 5503 7634 9968

Мал

чин өр

хөд

эзлэ

х хувь

Мал

чин өр

хөд

эзлэ

х хувь

мал

ын

хаш

аата

й өр

х

оёдл

ын

маш

инта

й

санс

рын

анте

нтай

гар ут

аста

й

Сумын нэр

Баг х

ороо

ны то

о

Цах

илга

аны

үү

сгүү

ртэй өр

х

теле

визо

ртой

Мал

чин өр

хөд

эзлэ

х хувь

Увс аймгийн 2013 оны малчдын ахуй, соёлын зарим үзүүлэлт

Баруунтуруун 2 52.8 108 49.5 26Бөхмөрөн 103 48.6 276 97.2 5Давст 14 16.9 93 52.2 1Завхан 0 25.1 124 38.4 1

Зүүнговь 13 27.4 222 54.3 1Зүүнхангай 7 47.2 352 88.9 4Малчин 13 37.5 359 84.7 6Наранбулаг 18 22.4 395 57.9 10

Өлгий 51 49.2 235 78.6 1Өмнөговь 23 31.8 347 64.5 4Өндөрхангай 4 26.7 238 45.4 5Сагил 12 48.3 188 57.1 1

Тариалан 0 40.0 358 75.8 47Түргэн 1 43.8 45 20.7 7Тэс 238 17.3 217 22.0 20Ховд 14 23.2 190 49.0 1

Хяргас 11 43.8 225 68.0 1Цагаанхайрхан 15 33.5 177 72.2 1Улаангом 55 19.3 162 21.3 10

ДҮН 594 31.4 4311 53.9 152

Эзлэх хувь

эзлэх хувь

худа

гтай өр

х

Сумууд

3081

автомашинтай өрх

мотоциклтой өрх

трактортой өрх

115138

112187159153

147171

14582147

2511

140159

1899517190

55


2013 онд шинээр гаргасан худгийн тайлан

өрөм

дөл

боги

но я

ндан

т

бето

н ха

шла

гат

1 Баруунтуруун 1 1 1 17405 17405 02 Бөхмөрөн 1 1 1 12750 12180 570 03 Давст 3 3 3 39452.7 12500 26952.74 Завхан 1 1 1 27000 270005 Зүүнговь 0 0 0 0 0 0 06 Зүүнхангай 0 0 0 0 0 0 07 Малчин 1 1 1 4800 4800 0 08 Наранбулаг 3 3 3 54255 54255 35

9 Өлгий 3 3 3 0 24500 24500 1110 Өмнөговь 2 2 2 25550 24682.5 867.511 Өндөрхангай 2 2 2 40000 40000 812 Сагил 6 2 2 4 55200 54000 1200 1713 Тариалан 2 2 2 34810 3481014 Түргэн 1 1 1 19083.2 19083.215 Тэс 0 0 62225.9 42084 2014216 Ховд 2 2 2 39000 3900017 Хяргас 3 3 3 101671 50835.5 50835.5 318 Цагаанхайрхан 0 0 0 019 Улаангом 4 4 4 18000 18000

ДҮН 35 31 31 0 0 4 575702.8 475135.2 77788.2 22779 74

энги

йн у

урха

йн

Үүнээс

шин

ээр

гарг

ахад

за

рцуу

лсан

хөр

өнги

йн

хэм

жээ

/мян

.төг

/

улсы

н тө

свий

н хө

рөнг

өөр

гада

ад о

рон

олон

ул

сын

байг

уулл

агы

н тө

сөл,

хөт

өлбө

рийн

хө

рөнг

өөр

Үүнээс

мал

чид

иргэ

дийн

хө

рөнг

өөр

худа

г гар

гаха

д тү

р аж

илла

сан

орон

ну

тгий

н то

о

сумын нэр

шин

ээр

гарг

асан

худ

гийн

то

о

инж

енер

ийн

хийц

тэй үүнээс

2013 онд засварласан худгийн тайлан

өрөм

дөл

боги

но я

ндан

т

бето

н ха

шла

гат

1 Баруунтуруун 0 0 02 Бөхмөрөн 2 2 2 9800 9800 63 Давст 2 2 2 6614.7 6614.74 Завхан 0 0 05 Зүүнговь 0 0 06 Зүүнхангай 0 0 07 Малчин 1 0 1 3000 3000 28 Наранбулаг 5 0 5 7140.2 7140.2 389 Өлгий 4 4 4 24000 24000 12

10 Өмнөговь 0 0 0 0 011 Өндөрхангай 3 3 1 2 7800 6000 1800 612 Сагил 0 0 013 Тариалан 0 0 014 Түргэн 0 0 015 Тэс 0 0 016 Ховд 2 1 1 1 4600 4000 500 100 2117 Хяргас 3 0 3 3000 3000 0 0 318 Цагаанхайрхан 0 0 019 Улаангом 0 0 0

ДҮН 22 12 8 4 0 10 65954.9 63554.9 2300 100 88

шин

ээр

гарг

ахад

за

рцуу

лсан

хөр

өнги

йн

хэм

жээ

/мян

.төг

/

Үүнээс

худа

г гар

гаха

д тү

р аж

илла

сан

орон

ну

тгий

н то

о

инж

енер

ийн

хийц

тэй үүнээс

энги

йн у

урха

йн

улсы

н тө

свий

н хө

рөнг

өөр

гада

ад о

рон

олон

ул

сын

байг

уулл

агы

н тө

сөл,

хөт

өлбө

рийн

хө

рөнг

өөр

мал

чид

иргэ

дийн

хө

рөнг

өөр

сумын нэр

шин

ээр

гарг

асан

худ

гийн

то

о

Үүнээс

56


2013 онд малжуулалтын талаар авсан арга хэмжээний тайлан

Гадаад орон олон улсын

төсөл

Орон нутгийн

хөрөнгөөр /мян.төг/

бусад /мян.төг/ бодын тоо богийн

тооөрхийн

тоо

ам бүлийн

тоо

1 Баруунтуруун 20000 20000 200 200 5 242 Бөхмөрөн 0 03 Давст 20000 20000 250 250 5 244 Завхан 20000 20000 441 441 5 20

5 Зүүнговь 0 06 Зүүнхангай 39400 38000 1400 971 971 23 967 Малчин 9265 9265 320 320 7 218 Наранбулаг 50000 50000 685 2 683 10 49

9 Өлгий 20100 17900 2200 365 365 8 2910 Өмнөговь 20000 20000 434 434 5 1811 Өндөрхангай 0 012 Сагил 25000 25000 378 378 5 22

13 Тариалан 0 014 Түргэн 0 015 Тэс 0 016 Ховд 126540 16000 110540 1113 57 1056 11 32

17 Хяргас 0 018 Цагаанхайрхан 9900 9900 150 150 11 4119 Улаангом 4200 4200 370 370 6 23

ДҮН 364405 36000 159365 169040 5677 59 5618 101 399

Нийт зарцуулалтын

хөрөнгийн хэмжээ

/мян.мөг/

Үүнээс малжуулалтанд хамрагдсан

малжуулалтын авсан

малын тоо

Үүнээс

Гадагш шилжсэн өрх малын тоо


1 Баруунтуруун 11 1030 5 95 137 524 2692 Бөхмөрөн 0 03 Давст 6 682 5 15 26 231 4054 Завхан 8 131 1 1 0 47 82

5 Зүүнговь 11 881 5 55 104 454 2636 Зүүнхангай 4 539 16 27 322 1747 Малчин 3 499 23 14 301 1618 Наранбулаг 6 399 10 26 185 178

9 Өлгий 8 437 2 5 6 48 37610 Өмнөговь 32 2020 32 51 826 111111 Өндөрхангай 012 Сагил 2 215 8 9 22 111 65

13 Тариалан 19 896 4 37 403 45214 Түргэн 7 673 10 28 224 41115 Тэс 27 5099 42 222 584 2974 127716 Ховд 12 961 4 25 45 244 643

17 Хяргас 6 1362 1 45 50 661 60518 Цагаанхайрхан 19 9908 19 417 90 3629 575319 Улаангом 9 1648 4 79 201 808 556

Дүн 190 27380 96 1063 1448 11992 12781

¹ Сумын нэр Малтай өрх

Бүгд Үүнээс

57


Òàðèàëñàí òàëáàé, õóðààñàí æèìñ, æèìñãýíý

XAA-5/Óâñ àéìàã/ нэгтгэл

Òàðèàëñàí òàëáàé

õýìæèõ íýãæ

ìºðèéí äóãààð

Á¿ãä¯¿íýýñ

×àöàðãàíà

¯õðèéí í¿ä

Á¿ãä ä¿í

Íèéò òàðèàëñàí òàëáàé ãà 1 478.6 399.5 79.1Íèéò áóò, ìîäíû òîî ø 2 694732 497980 196752¯¿íýýñ: ¿ð æèìñýý ºãºõ áóò ø 3 623720 429070 194650Õóðààñàí óðãàö-á¿ãä êã 4 758280 524820 233460¿¿íýýñ:çàõ çýýëä áîðëóóëñàí êã 5 749860 517110 232750Áîðëóóëàëòûí îðëîãî ìÿí.òºã 6 1514020 1048620 465400íýã áóòíààñ àâñàí æèìñ êã 7 1.2 1.2 1.2

Èðãýä

Íèéò òàðèàëñàí òàëáàé ãà 8 150.6 116.5 34.1Íèéò áóò, ìîäíû òîî ø 9 190482 128730 61752¯¿íýýñ: ¿ð æèìñýý ºãºõ áóò ø 10 157820 98170 59650Õóðààñàí óðãàö-á¿ãä êã 11 198720 127260 71460¿¿íýýñ:çàõ çýýëä áîðëóóëñàí êã 12 190500 119750 70750Áîðëóóëàëòûí îðëîãî ìÿí.òºã 13 394300 252900 141400íýã áóòíààñ àâñàí æèìñ êã 14 1.3 1.3 1.2

ÀÀÍýãæ

Íèéò òàðèàëñàí òàëáàé ãà 15 328 283 45Íèéò áóò, ìîäíû òîî ø 16 504250 369250 135000¯¿íýýñ: ¿ð æèìñýý ºãºõ áóò ø 17 465900 330900 135000Õóðààñàí óðãàö-á¿ãä êã 18 559560 397560 162000¿¿íýýñ:çàõ çýýëä áîðëóóëñàí êã 19 559360 397360 162000Áîðëóóëàëòûí îðëîãî ìÿí.òºã 20 1119720 795720 324000íýã áóòíààñ àâñàí æèìñ êã 21 1.2 1.2 1.2

58


ТАРИАЛСАН ТАЛБАЙ СУМААР, жил бүрийн эхний 7 сарын байдлаар

га

2012 I-YII 2013 I-YII2013 I-YII/ 2012 I-YII

2012 I-YII 2013 I-YII 2013 I-YII/ 2012 I-YII


Баруунтуруун 7907.0 9424.8 119.2 7424 9337 125.8 7361 9267 125.9Бөхмөрөн 4 9.5 237.5 3.5

Давст 19.6 6.11 2.01 1

Завхан 0.3 0.3 0.2

Зүүнговь 85 4 4.7Зүүнхангай 5.3 5.22 98.5 2 0.7 35.0Малчин 30 2.3 7.7Наранбулаг 406.6 414 101.8 35 40 114.3 10 10 100.0

Өлгий 5.7 6.4 112.3Өмнөговь 58 20.5 35.3Өндөрхангай 23 113.8 494.8 70 60

Сагил 159.5 163.6 102.6 150 150 150 150

Тариалан 809.5 720.5 89.0 685 668.3 97.6 590 550 93.2Түргэн 17.7 12.7 71.8 7 3 7Тэс 2.8 8.4 300.0Ховд 8.2 11.5

Хяргас 62.2 15.2 24.4 50 4 50

Цагаанхайрхан 3.2 3 93.8Улаангом 366 258 70.5 83 0.0 60 0 0.0

Аймгийн дүн 9973.6 11199.8 112.3 8438.21 10276.5 121.8 6123.5 10037 163.9

Сумын нэр

Бүгд талбай Үр тариаҮҮнээс улаан буудай

ТАРИАЛСАН ТАЛБАЙ СУМААР, жил бүрийн эхний 7 сарын байдлаар

ãà




Баруунтуруун 40.0 36.0 90.0 19 21.8 114.7 54 30 55.6Бөхмөрөн 2.0 3.0 150.0 2 2 0 1

Давст 3.7 1.0 27.0 2.85 2.11 11 3 27.3Завхан 0.020 0.080 400.0 0.05 0.202 0 0

Зүүнговь 3.0 2.0 66.7 2 2 100.0 50 0 0.0Зүүнхангай 1.0 1.0 100.0 0.13 0.52 2.2 3 136.4Малчин 1.2 1.2 100.0 1.5 1.1 73.3 27.3 0 0.0Наранбулаг 7.1 7.2 101.4 4.52 6.8 150.4 360 360 100.0

Өлгий 3.5 4.0 114.3 2.2 2.4 109.1 0 8

Өмнөговь 6.0 6.5 108.3 12 6 50.0 40 35 87.5Өндөрхангай 3.0 5.6 186.7 2 3.2 18 0 0.0Сагил 5.6 5.4 96.4 3.9 8.2 0 0

Тариалан 24.0 20.0 83.3 22.5 32.2 143.1 78 0.0Түргэн 7.8 5.8 74.4 2.9 3.9 134.5 0 0Тэс 2.1 2.5 119.0 0.7 5.9 842.9 0 0Ховд 2.0 2.0 100.0 1.9 1.5 4.3 8 186.0

Хяргас 3.8 3.0 78.9 1.9 2.2 6.5 6 92.3Цагаанхайрхан 2.2 2.0 90.9 1 1 100.0 0 0

Улаангом 158.0 130.0 82.3 125 128 102.4 0 0

Аймгийн дүн 276 238.3 86.3 208.1 231.0 111.0 681.3 454 66.6

Хүнсний ногоо Тэжээлийн ургамал

сумын нэр

Төмс

59


УРГАЦ ХУРААЛТ сумаар, жил , бүрийнэхний 12 сарын байдлаар

2012 I-XII 2013 I-XII 2013 XII/ 2012 XII 2012 I-XII 2013 I-XII 2013 XII/

2012 XIIБаруунтуруун 5736.8 7016.8 122.3 5065 6952.4 137.3Бөхмөрөн 3Давст 1.13 0.0 0.1Завхан

ЗүүнговьЗүүнхангай 4.5 0.0Малчин

Наранбулаг 56 67 119.6 17Өлгий

ӨмнөговьӨндөрхангай 70 60Сагил 300 330 110.0 655 330 50.4Тариалан 1346.2 1204 89.4 1005Түргэн 9.8 3 30.6ТэсХовд

Хяргас 40 4Цагаанхайрхан

Улаангом 80 0 0.0 42 0.0Аймгийн дүн 7574.43 8697.8 114.8 5762.1 8364.4 145.2

Сумын нэрҮР ТАРИА ҮҮНЭЭС УЛААН БУУДАЙ

УРГАЦ ХУРААЛТ сумаар, жил , бүрийнэхний 12 сарын байдлаар

тн

2012 I-XII 2013 I-XII 2013 XII/ 2012 XII 2012 I-XII 2013 I-XII 2013 XII/

2012 XII 2012 I-XII 2013 I-XII 2013 XII/ 2012 XII

Баруунтуруун 520 432 83.1 247 260 105.3 3890 3967.2 102.0Бөхмөрөн 15 39 260.0 22 20 90.9 3600 3999.5 111.1 5Давст 35.1 5.8 23.8 13.2 2405 3195 132.8 4Завхан 0.82 2.5 304.9 1.0 1.3 126.5 300 300 100.0Зүүнговь 26 26 100.0 28 30 107.1 1200 1500 125.0Зүүнхангай 20 15 75.0 1.5 3 200.0 2000 2475 123.8 86Малчин 13.2 12.5 94.7 24 8.2 34.2 1000 1169.9 117.0Наранбулаг 119.3 121 101.4 74.4 108.1 145.3 1120 4087.3 364.9 720Өлгий 22.7 44.5 196.0 22 39 177.3 500 683.2 136.6 21.5Өмнөговь 44.5 46.5 104.5 20.3 36 177.3 1032 1200 116.3 18Өндөрхангай 48.5 5.7 11.8 28.9 4.8 16.6 2000 2285.8 114.3Сагил 44.8 46 102.7 41 72.8 177.6 2050 2159.1 105.3Тариалан 276 210 76.1 215 260 120.9 4500 5592 124.3Түргэн 66.3 42 63.3 28.7 32 111.5 1255.8 1599.9 127.4Тэс 13.3 6 45.1 1.71 8 467.8 16300 9248.5 56.7Ховд 17 2 11.8 18.1 1.5 8.3 1750 1945.3 111.2 5Хяргас 24 42 175.0 22 27.5 125.0 1720 2043.6 118.8 6Цагаанхайрхан 43.4 33 76.0 21 15.0 71.4 692 610.7 88.3Улаангом 1725 1690 98.0 1750 1920 109.7 3600 5905 164.0

Аймгийн дүн 3074.92 2821.5 91.8 2590.4 2860.4 110.4 50914.8 53967 106.0 865.5

тэжээлийн ургамал

БАЙГАЛИЙН ХАДЛАНСумын нэр

ТӨМС ХҮНСНИЙ НОГОО

60


ÒÎÂ× ÒÀÉËÁÀÐ, ÒÎÄÎÐÕÎÉËÎËÒ

Ìàëòàé ºðõ . Ìàëûã àõóé àìüäðàëäàà òóñëàõ ÷àíàðûí ¿¿ðýãòýé ºñãºí ¿ðæ¿¿ëäýã ºðõÌàë÷èí ºðõ. Æèëèéí 4 óëèðëûí òóðøèä ìàëàà ìàëëàæ, ìàëûí àøèã øèì íü òýäíèé àìüæèðãààíû

ýõ ¿¿ñâýð áîëæ áàéãàà ºðõèéã õýëíý. Ìàë÷èä. Æèëèéí 4 óëèðëûí òóðøèä ìàë àæ àõóéã ýðõýëæ, ìàëûí àøèã øèì íü òýäíèé

àìüæèðãààíû ýõ ¿¿ñâýð áîëæ áàéãàà 16 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñèéã õýëíý.Áîäîä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíò. 1 Àäóó, ¿õýð = 1 áîä, 1 òýìýý =1.5 áîä, 6 õîíü = 1 áîä 8 ÿìàà = 1 áîä Áîäîä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíòèéã òàâàí òºðëèéí ìàëûã íýã òºðëèéí ìàëä øèëæ¿¿ëýí ìàëûí

ºñºëò, áóóðàëòûã ãàðãàõ, ¿ð àøãèéã òîîöîõîä àøèãëàíà.Áîã ìàëä áóþó õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíò:

1 òýìýý = 5 õîíü , 1 àäóó = 7 õîíü, 1 ¿õýð = 6 õîíü 1 õîíü = 1 õîíü , 1 ÿìàà = 0.9 õîíüÕîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíòèéã ìàëûí òýæýýëèéí õýðýãöýý, õàíãàìæ, áýë÷ýýðèéí äààöûã òîäîðõîéëîí ãàðãàõàä àøèãëàíà.

Íàñ ã¿éöñýí ìàë. Ìàëûí òºðºë á¿ð äýýð ñ¿¿ë÷èéí 2 íàñíû ìàëûã õýëíý. Òýìýý- 4 íàñòàé , 5 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé Àäóó- 3 íàñòàé, 4 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé Yõýð- 2 íàñòàé, 3 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé Áîã ìàë – òóõàéí æèëèéí òºë ìàëààñ áóñàä íàñíû ìàë

ªñâºð íàñíû ìàë . Òýìýý-ªíãºðñºí æèëèéí òºë, 2, 3 íàñòàé Àäóó- ªíãºðñºí æèëèéí òºë, 2 íàñòàé Yõýð- ªíãºðñºí æèëèéí òºë

Òºë ìàë. Òóõàéí æèëèéí òºëèéã õýëíý. Áýëýí õýýëòýã÷. Ìàëûí òºðºë á¿ð äýýð íàñ ã¿éöñýí /ñ¿¿ëèéí 2 íàñíû/ ýì ìàëûã õýëíý.Ìàëûí òîî, òîëãîéí ºñºëò. Îíû ýöñèéí ìàëààñ îíû ýõíèé ìàëûã õàñàæ ãàðãàíà.

Õàðüöàíãóé ¿ç¿¿ëýëòèéã ãàðãàõäàà îíû ýöñèéí ìàëûí òîîã ýõíèé ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí 100-ãààð ¿ðæ¿¿ëíý.Ìàëûí ºñºëòèéí îðëîãî òàë íü òºë áîéæèëò, çàðëàãà òàë íü õýðýãëýýíèé çàðëàãà, òîì ìàëûí ç¿é áóñ õîðîãäîë áîëíî.

Òºëëºëòèéí õóâü. Òºëëºñºí õýýëòýã÷èéí òîîã îíû ýõíèé õýýëòýã÷èéí òîîíä õàðüöóóëàí, 100 –ãààð ¿ðæ¿¿ëíý.

Áîéæèëòèéí õóâü. Áîéæñîí òºëèéí òîîã íèéò ãàðñàí òºëèéí òîîíä õàðüöóóëàí 100 –ãààð ¿ðæ¿¿ëíý.

100 ýõýýñ áîéæóóëñàí òºë. Áîéæóóëñàí òºëèéí òîîã îíû ýõíèé õýýëòýã÷ ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí 100-ãààð ¿ðæ¿¿ëíý.

Õýýëòýã÷, õýýëò¿¿ëýã÷èéí òîõèðîî. Õýýëòýã÷ ìàëûí òîîã õýýëò¿¿ëýã÷ ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí ãàðãàíà. 1 õýýëò¿¿ëýã÷èä íîãäîõ õýýëòýã÷èéí òîîíû íîðì íü

61


Áóóð - 20-25 Àçàðãà - 12-15 Áóõ - 35-45 Õóö, óõíà - 25-30

Ìàëûí ç¿é áóñ õîðîãäîëä ºâ÷íèé (õàëäâàðòàé, õàëäâàðã¿é) õîðîãäîë, ãýíýòèéí àþóëûí (öàñ çóä, ¿åð óñ, ãàë ò¿éìýð, àÿíãà öàõèëãààí çýðýã) õîðîãäîë, áóñàä øàëòãààíû (ìàëûí õàðèóëëàãà, àð÷èëãàà ìàëëàãààòàé õîëáîãäîí ãàðñàí) õîðîãäëûã îðóóëíà.

Òîì ìàëûí ç¿é áóñ õîðîãäëûí îíû ýõíèé ìàëä ýçëýõ õóâü. Ç¿é áóñààð õîðîãäñîí ìàëûí òîîã îíû ýõíèé ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí 100-ãààð ¿ðæ¿¿ëíý.

Ìàëûí õýðýãëýýíèé çàðëàãà. 1. Îíû ýõíèé ìàëûí òîîí äýýð áîéæóóëñàí òºëèéã íýìæ, òîì ìàëûí ç¿é áóñ õîðîãäîë, îíû ýöñèéí ìàëûí òîîã õàñ÷ ãàðãàíà.

Ìàëûí õàøààíû õàíãàìæ. Õàøààíû õàíãàìæèéã ãàðãàõäàà õàøààíû áàãòààìæèéã ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí ãàðãàíà. Áîä ìàëûí õàøààíû õàíãàìæèéã ãàðãàõäàà áîäûí õàøààíû áàãòààìæèéã ¿õðèéí òîîíä, áîã ìàëûíõûã ãàðãàõäàà áîãèéí õàøààíû áàãòààìæèéã áîã ìàëûí /õîíü, ÿìààíû/ òîîíä õàðüöóóëíà.

Òýæýýë õàíãàìæ . Òýæýýëèéí õàíãàìæèéã ãàðãàõäàà òýæýýëèéí íýãæèä øèëæ¿¿ëñýí òýæýýëèéí õýìæýýã õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí ãàðãàíà. Ìàëûí òýæýýëèéí õàíãàìæ, áýë÷ýýðèéí äààöûã ãàðãàõäàà ìàëûã õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëýí òîîöíî.

Òýæýýëèéí íýãæèä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíò. Áýëòãýñýí òýæýýë íü èë÷ëýã, ÷àíàðûí áàéäëààðàà õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã ó÷ðààñ íýã òýæýýëèéí íýãæèä øèëæ¿¿ëýí òýæýýëèéí õàíãàìæèéã ãàðãàäàã. Y¿íèé òóëä äîîðõè Õàäëàí ºâñ – 0.45 Òàðèìàë òýæýýë - 0.35 Äàðøíû óðãàìàë - 0.25 Ãàð òýæýýë, õóæèð ø¿¿ - 1.0 Òºìñ íîãîîíû õàÿãäàë - 0.22 Yð òàðèàíû õàÿãäàë - 0.9 Ëàé - 0.4 Ñ¿ðýë - 0.25 ãýñýí èòãýëö¿¿ð¿¿äèéã àøèãëàí òýæýýëèéí íýãæèä øèëæ¿¿ëíý.

Ìàëûí òýæýýëèéí àíãèëàë. Ìàëûí òýæýýëèéã óðãàìëûí ãàðàëòàé, àìüòíû ãàðàëòàé, ýðäýñ òýæýýëèéí ãàðàëòàé ãýæ àíãèëíà.

Óðãàìëûí ãàðàëòàé òýæýýëä ºâñ, ñ¿ðýë, ¿ð òàðèà, áóóðöãèéí òºðëèéí óðãàìàë îðîõ áºãººä á¿ä¿¿í, õ¿÷èò, ø¿¿ñò òýæýýë ãýæ àíãèëíà.1. Á¿ä¿¿í òýæýýë- ºâñ, ñ¿ðýë, íýã íàñò áà îëîí íàñò ºâñ îðíî.2. Õ¿÷èò òýæýýë- ¿ð òàðèà, ¿ð òàðèàíû õàÿãäàë, âàíäóé, áóóðöàã îðíî.3. Ø¿¿ñò òýæýýë - Á¿õ òºðëèéí äàðø, òºìñ íîãîîíû õàÿãäàë îðíî.

Àìüòíû ãàðàëòàé òýæýýëä ¿éëäâýðèéí ìàõ, ÿñ, öóñíû ãóðèë çýðýã îðíî. Ýðäýñ òýæýýëä äàâñ, õóæèð ø¿¿ îðíî.

Ýäèéí çàñãèéí á¿ñýä:Áàðóóí á¿ñèéí ñóìóóä – Òàðèàëàí, Õîâä, Çàâõàí, Íàðàíáóëàã, ªëãèé, ªìíºãîâü

Õîéä á¿ñ – Ñàãèë, Äàâñò, Ò¿ðãýí, Áºõìºðºí ªìíºä á¿ñ – Áàðóóíòóðóóí, Öàãààíõàéðõàí, Ç¿¿íõàíãàé, ªíäºðõàíãàé Ç¿¿í á¿ñ – Òýñ, Ç¿¿íãîâü, Õÿðãàñ, Ìàë÷èí

62


Òºâèéí á¿ñ - Óëààíãîì сум

63

ÌÀË ÒÎÎËËÎÃÎ ßÂÓÓËÑÀÍ ÒÀÉËÀÍ toonii... · web viewМал аж ахуйн...

Documents