فهرست

نشر میلیتانتmilitaant

.com

اثبات نظریات کارل مارکس

مجلس موسسان و پیروزی انقالب

نپ» و ماجرای کرنشتایت»

مازیار رازی پیشگفتار روس11یه، متکی ب11ر پیش بی11نی ه11ای ک11ارل۱۹۱۷صدمین س11الگرد انقالب اکت11بر

م11ارکس، نخس11تین و تنه11ا انقالب سوسیالیس11تی اس11ت ک11ه طبق11ه ک11ارگر و

درس های اساسی انقالب اکتبر

۴

تاییدی بر نظریات۱۹۱۷انقالب اکتبر کارل مارکس

۱۰

۱۶

۳۶

به مناسبت سالگرد انقالب اکتبر۱۹۱۷

امین سالگرد انقالب۹۸به مناسبت ۱۹۱۷اکتبر

۱۶۲۲

۲۶

پیشگفتار مازیار رازی۱۹۱۷به مناسبت صدمین سالگرد انقالب اکتبر

۳

2

زحمتکشان را در یک جامعه عقب افتاده روسیه تزاری، بر مصدر ق11درت ق11رار گرچه این انقالب پس از چند سال به کجراه رفت، ام1ا تج1ارب آن چ1ه در. داد

عرصه نظری و چه در عرص11ه عملی کماک11ان ب11ه مثاب11ه غ11نی ت11رین تج11ارب در به سخن دیگ11ر، ب11رای نخس11تین ب11ار در ت11اریخ. تاریخ بشریت محسوب می شود

معاصر اکثریت مردم ستمدیده جامعه، قدرت سیاسی را با تش11کیل ش11وراهای کارگری به مثابه ارکان قدرت سیاسی، مستقیما در دست خود گرفته، و آغ11از

در دوره پس از تسخیر قدرت سیاس11ی. به ساختن جامعه سوسیالیستی کردند توسط شوراهای کارگری، ما شاهد یکی از دمکراتیک ترین جوامع بش11ریت در

. تاریخ بودیم

بر خالف ادعای های مغرضانه مخالفان انقالب از جمله سوسیال دمکرات ه11ا، آنارشیست ها و سایه روشن های گرایشات خرده ب11ورژوا، این انقالب توس11ط

سازماندهی کارگران و دهقان1ان و س11ربازان بوج1ود آم1ده و ره1بری-ابزار خود بدیهی است که حزب بلشویک ب11ه ره11بری ل11نین و تروتس11کی نقش تع11یین. شد

تحق1111ق اولین انقالب. ایف1111ا کردند۱۹۱۷کنن1111ده در ره1111بری انقالب اکت1111بر سوسیالیستی در جهان منجر به نگرانی ها و هراس تمامی جه1ان امپریالیس1تی

کش11ور امپریالیس11تی و متح11دان۱۴ روس11یه، ۱۹۱۷از ساعات اولیه انقالب . شد ب11ه یکی از ارتج11اعی آنه11ا در روس11یه ب11ه ره11بری امپریالیس11م بریتانی11ا، آغ11از

ام11ا،. وحشیانه ترین تهاجمات نظ11امی علی11ه ی11ک دولت ج11وان ک11ارگری، کردند حمله نظامی تمامی نیروهای نظ11امی امپریالیس11تی در مقاب11ل ارتش س11رخ ب11ه

ام11ا، تخ11ریب ه11ای. رهبری لئون تروتسکی پس از دو سال به شکس11ت انجامید اقتصادی توسط امپریالیسم و توطئ11ه ه11ای دائمی نیروه11ای ارتج11اعی و کش11ته شدن صدها هزار تن از پیشروان کارگری در جبهه های جنگ، ش11رایط را ب11رای

.پیروزی یک ضد انقالب ترمیدوری به رهبری استالین آماده کرد

کس1ب تج1ارب این انقالب، ب1رای جوان1ان مب1ارز ض11د س1رمایه داری در ای1ران، از اینرو مطالعه دقیق غیر مغرض11انه و غ11یر. بسیار حائز اهمیت و حیاتی است

.متعصبانه تاریخ انقالب روسیه به تمام جوان11ان مب11ارز ای11ران توص11یه می ش11ود۲۰۱۷اکتبر . انتشار این دفتر تالشی است در این راستا

۱۹۱۷انقالب اکتبر درس های اساسی

3

بحران عمیق اقتص11ادی و سیاس11ی و انش11قاق در درون ه11یئت ح11اکم ، وخیم ت11ر شدن وضعیت توده های م1ردم و س1ازماندهی و ت1داوم مب1ارزات ک1ارگری علی1ه .نظام سرمایه داری، پیش شرط های عینی ب11رای دوره ی اعتالی انقالبی است

آنچ11ه کمب11ود آن. این پیش شرط های در وضعیت کنونی ایران هم11ه ص11ادق اند چنانچ11ه(. یا رهبری جنبش ک11ارگری است)احساس می شود پیش شرط ذهنی

این عامل ذهنی تحقق یابد؛ انقالب اجتماعی علیه نظام سرمایه داری می تواند از ای1نرو بررس11ی یکی از عظیم. در دستور ک11ار پیش11روان ک11ارگری ق1رار گ11یرد

و درس گ11یری از آن ب11رای( روس11یه۱۹۱۷انقالب اکت11بر )ت11رین انقالب11ات جه11ان .فعاالن کارگری و جوانان انقالبی ایران از اهمیت بسیاری برخوردار است

حکومت مطلقه ی تزاری از یکسو به زیر ضربات ش11ورش۱۹۱۷در فوریه ی ه11ای قحطی زدگ11ان و فق11را و از س11وی دیگ11ر زی11ر ض11ربات س11ربازان و از هم

۱۹۰۵می توان بی11ان داش11ت ک11ه شکس11ت انقالب . پاشیدگی ارتش قرار گرفت روسیه ناشی از ناتوانی کارگران در برقرار کردن پیوندی بین جنبش کارگری و

ب1رای تزاری1زم بس1یار۱۹۱۷برق1راری این پیون1د در س11ال . جنبش دهق11انی ب1ود.مهلک و حیاتی بود

، طبقه ی کارگر نقشی اساسی ایف1ا ک11رد. ام1ا ب1ه۱۹۱۷در وقایع انقالب فوریه علت فقدان یک رهبری انقالبی؛ ناکام ماند و به پ11یروزی دس11ت نی11افت. ق11درت اجرائی که از تزاریزم گرفته شده بود، در دست حکومت موقت که ائتالفی بود از احزاب بورژوایی نظیر کادت ها )دموکرات های طرف دار قانون اساسی( و گروه های میانه رو در جنبش کارگری )منشویک ه11ا و سوس11یال رولوس11یونرها(

قرار داده شده بود.

ب11ا وص11ف این، جنبش ت11وده ای آن چن11ان پرت11وان و نیرومن11د ب11ود ک11ه نهاده11ای تشکیالتی خود را به همراه داشت، یعنی شوراها )سوویت( نمایندگان کارگران، سربازان و دهقانان که به وسیله ی گارد سرخ مسلح حمایت می ش11دند. ب11دین

روسیه تحت رژیم ق1درت دو گان1ه بالفع1ل ق11رار داش11ت.۱۹۱۷ترتیب از فوریه حکومت موقت که بر دستگاه دولت بورژوائی در حال تالش11ی اس11توار ب11ود. ب11ا شبکه ی شوراها که در حال ساختن و برقرار کردن قدرت دولت کارگری ب11ود،

مواجه گردید.

روسیه، مب1نی ب1ر۱۹۰۵بدین ترتیب، پیش بینی لئون تروتسکی در پایان انقالب این که انقالب آینده روسیه شاهد شکفتن هزاران شورا خواهد بود، ب11ه حقیقت پیوست. مارکسیست های انقالبی در روسیه و در کشورهای دیگر چاره ای ج11ز بررسی مجدد تحلیل ه11ای خ11ود از م11اهیت اجتم11اعی انقالب در ح11ال پیش11رفت

روسیه نداشتند.

4

مارکسیست های انقالبی، از همان ابتدا چنین می پنداش11تند ک11ه انقالب روس11یه یک انقالب بورژوائی خواهد بود. از این رو، با توجه ب11ه عقب افت11ادگی روس11یه، تکالیف اساسی این انقالب، مشابه تکالیف انقالبات کبیر بورژوا- دموکراتیک در سده های هیجدهم و نوزدهم، تکالیف ب11ورژوا دموکراتی11ک ارزی11ابی ش11د. یع11نی: سرنگونی حکومت مطلق11ه، کس11ب آزادی ه11ای دموکراتی11ک و ق11انون اساس11ی، آزادی دهقانان از قیود شبه فئودالی؛ آزادی ملیت های تحت ستم؛ و ایجاد بازار متمرکز ملی جهت تضمین رشد س11ریع س11رمایه داری ص11نعتی، ک11ه خ11ود ب11رای تدارک انقالب سوسیالیستی آتی ضروری است. نتیجه این ارزی11ابی، اس11تراتژی ای بود که بر پایه ی اتحاد بین بورژوازی لیبرال و جنبش ک11ارگری اس11توار ب11ود، که در آن جنبش کارگری باید به مبارزه جهت خواست ه11ای آتی طبق11ه قن11اعت می کرد )هشت ساعت کار در روز، آزادی تشکیالت و اعتص11اب و غ11یره(، و در عین حال بورژوازی را برای اجرای ه11ر چ11ه بنی11ادی ت11ر تک11الیف انقالب »خ11ود»

)انقالب بورژوا دموکراتیک( تحت فشار قرار می داد.

م11ردود ش11ناخته ش11ده ب11ود. او ب11ه۱۹۰۵این اس11تراتژی توس11ط ل11نین در س11ال انج11ام داده۱۸۴۸تحلیلی که مارکس از طرز برخورد بورژوازی، پس از انقالب

ب11ه مج11رد آن ک11ه پرولتاری11ا در۱۸۴۸بود، اشاره کرد: به زعم مارکس در س11ال صحنه ی سیاست پدی11دار گردی11د، ب11ورژوازی از بیم ق11درت ک11ارگران ب11ه اردوی ضدانقالب پیوس11ت. ل11نین تحلی11ل س11نتی مارکسیس11ت ه11ای روس11یه از تک11الیف انقالب روسیه را تغی11یری ن11داد. لیکن ب11ا توج11ه ب11ه خص11لت آش11کارا ض11دانقالبی بورژوازی به این نتیجه رسیده بود که تحقق این تکالیف از طریق اتحاد م11ا بین بورژوازی و پرولتاریا امکان پذیر نیست، و به همین خاطر اندیشه اتحاد م11ا بین

پرولتاریا و دهقانان را جایگزین آن نمود.

اما »دیکتاتوری دموکراتی1ک ک11ارگران و دهقان1ان»، ب1ه تص1ور ل1نین، ب1ر پای1ه ی اقتصاد سرمایه داری استوار بود و در زمینه ی کلی دولتی که هم چنان ب11ورژوا

باقی خواهد ماند.

لئ11ون تروتس11کی ب11ه ض11عف این بینش اش11اره۱۹۰۶- ۱۹۰۵در خالل سال ه11ای کرده بود یعنی: عدم توانائی ت11اریخی دهقان1ان در تش11کیل ی1ک ن1یروی سیاس11ی

اذعان کرد(. در سراسر ت11اریخ معاص11ر،۱۹۱۷مستقل )لنین این نکته را پس از دهقانان، در تحلیل نهائی، همواره از رهبری بورژوایی و ی11ا ره11بری پرولتاری11ائی دنبال11ه روی ک11رده ان11د. ب11ا لغ11زش اجب11اری ب11ورژوازی ب11ه اردوی ض11دانقالب، سرنوش11ت انقالب بس11تگی دارد ب11ه توان11ائی پرولتاری11ا در کس11ب س11یطره ی سیاسی بر جنبش دهقانان و برقراری اتح11اد م11ا بین ک11ارگران و دهقان11ان تحت رهبری پرولتاریا. به عبارت دیگر: انقالب روس11یه تنه1ا در ص1ورتی می توانس11ت پیروز شود و وظایف انقالبی خود را تحقق بخشد که پرولتاریا، با برخورداری از پشتیبانی دهقانان فق11یر، ق11درت سیاس11ی را تس11خیر ک11رده و دولت ک11ارگری را

مستقر می نمود.5

بدین ترتیب نظریه انقالب م11داوم اعالم می کن11د ک11ه از آن ج11ائی ک11ه در عص11ر ، در کش11ورهای”بومی“ یا ”لیبرال“ یا ”ملی“امپریالیزم، بورژوازی به اصطالح

عقب افتاده توسط حلقه های بسیاری به امپری11الیزم خ11ارجی و طبق11ات ح11اکم سنتی وابسته است. بنابر این وظایف تاریخی انقالب ب11ورژوا- دموکراتی11ک )ک11ه ش11امل انقالب ارض11ی، اس11تقالل ملی، کس11ب آزادی ه11ای دموکراتی11ک و اتح11اد کشور به منظور رشد صنایع می ش11ود( از طری11ق اس11تقرار دیکت11اتوری انقالبی

۱۹۱۷پرولتاریا، با پش11تیبانی دهقان11ان فق11یر، تحق11ق پ11ذیر اس11ت. مس11یر انقالب را کامال تایید کرد )هم چنین مس11یر۱۹۰۶روسیه، پیش بینی تروتسکی در سال

کلیه ی انقالباتی که در کشورهای عقب افتاده تا کنون روی داده اند(.

لنین در مراجعت به روسیه، به فوریت این امکان11ات عظیم انقالبی را دری11افت. با تزهای آوریل، لنین جهت گیری ح11زب بلش11ویک را در راس11تای نظری11ه انقالب مداوم تغییر داد. بلشویک ها می بایست برای کسب ق11درت توس11ط ش11وراها و استقرار دیکت11اتوری پرولتاری1ا مب11ارزه می کردن11د. اگ11ر چ11ه این موض11ع ابت11دا از طرف رهبران قدیمی بلشویک )منجمل11ه اس11تالین، ک11امنف و مولوت11ف( ک11ه ب11ه

چسبیده بودند، با مقاومت روب11رو ش11د، لیکن ب11ه زودی۱۹۰۵فرمول های سال توسط ک11ل ح11زب تأیی11د گردی11د. و این عم11دتا ب11ه علت فش11ار ک11ارگران پیش11تاز بلشویک بود. کسانی که حتی قبل از پ1رداختن آگاهان1ه این جهت گ11یری توس1ط لنین، به طور غریزی آن را اتخاذ کرده بودند. پیروان تروتسکی ب11ا بلش11ویک ه11اکه برای کسب اکثریت در میان کارگران دست به کار شده بودند، متحد شدند.

به دنبال زد و خوردهای گون11اگون )قی11ام نابهنگ11ام ژوئی11ه، کودت11ای ض11دانقالبی و به بعد بلشویک ها این اک11ثریت را۱۹۱۷ناموفق کورنیلیف در اوت(، از سپتامبر

در شوراهای شهرهای بزرگ به دست آوردند. از آن هنگام به بعد، مبارزه برای تسخیر قدرت در دستور کار قرار گرفت. در اکتبر )طبق تقویم غربی، نوامبر(، تحت رهبری کمیته نظامی انقالبی پطروگراد که توسط تروتس11کی ره11بری می

شد و وابسته بود به شورای پطروگراد، این مسأله تحقق یافت.

این شورا از پیش موفق به جلب وفاداری تقریبا تم1ام پادگ1ان ه1ای مس1تقر در پایتخت قدیمی تزار شده بود، این ها از اطاعت ستاد کل ارتش بورژوا سر ب11از زدند. بدین ترتیب قیام که مصادف بود با برگزاری دومین کنگ11ره ی سراس11ری ش11وراهای روس11یه، ب11ا کمی خ11ونریزی ص11ورت گ11رفت. دس11تگاه دول11تی کهن و حکومت موقت سقوط ک1رد. دومین کنگ1ره ی ش1وراها ب1ا اک11ثریت عظیمی ب1ه کسب قدرت توسط شوراهای کارگران و دهقانان رأی داد. ب11رای اولین ب11ار در قلمرو کشوری وسیع، دولتی مطابق با الگوی کمون پاریس مستقر ش11ده ب11ود-

یعنی یک دولت کارگری.

تروتسکی، در نظریه ی انقالب مداوم، پیش بینی کرده بود که پرولتاری11ا پس از تص11رف ق11درت نمی توان11د تنه11ا ب11ه اج11رای تک11الیف ت11اریخی انقالب ب11ورژوا-

6

دموکراتیک اکتفا نماید، بلک11ه می بایس11ت ب11ه تص11رف کارخان11ه ه11ا و ریش11ه کن کردن استثمار سرمایه داری پرداخته، ساختن جامعه سوسیالیستی را آغاز کند.

در روس11یه ب11ه وق11وع پیوس11ت.۱۹۱۷این دقیقا آن چیزی بود ک11ه پس از انقالب پس از تسخیر قدرت پرولتری، انقالب به طور الینقطع و بدون طی مراح11ل، از اج11رای وظ11ایف ب11ورژوا- دموکراتی11ک ب11ه تحق11ق دادن تک11الیف پرولتاری11ایی-

می یابد )یا به ط11ور همگ11ام این تک11الیف انج11ام می”گسترش“سوسیالیستی، گیرد.

برنامه ی حکومتی که در پایان دومین کنگره شوراها به قدرت رسید، از نقط11ه نظر وظایف آن، به برقراری کن11ترل و نظ11ارت ک11ارگران ب11ر تولی11د خالص11ه می شد. مبرم ترین وظایفی که برای انقالب اکتبر در نظر گرفته شده بود، عب11ارت بودند از: برقراری مجدد صلح، تقسیم زمین بین دهقانان، ح11ل مس11أله ی ملی،

و استقرار قدرت واقعی شوراها در سراسر روسیه.

اما ب11ورژوازی ن11اگزیر از خرابک11اری در اعم11ال سیاس11ت ن11وین ب11ود. اکن11ون ک11ه کارگران به قدرت خودآگاهی یافته بودند، دیگر نه استثمار س11رمایه داران و ن11ه خراب کاری آن ها را تحمل می کردند. بدین ترتیب از استقرار کنترل ک11ارگران تا ملی کردن بانک ها، کارخانه جات بزرگ، و سیستم حمل و نقل فاص11له کمی بود. ب11ه زودی، کلی11ه ی وس11ایل تولی11دی ب11ه غ11یر از وس11ایل تولی11دی دهقان11ان و

مالکین خصوصی کوچک، در دست مردم قرار گرفت.

مسلم است که سازمان دهی اقتصادی بر مبنای مالکیت عمومی وسایل تولی11د در کشور عقب افتاده ای که سرمایه داری در آن وظیفه ایجاد پایه ه11ای م11ادی سوسیالیزم را بسیار ناتمام گذارده است، با مشکالت عدیده ای روب11رو خواه11د شد. بلشویک ها به خوبی از این مسأله آگاه بودند. اما آن ها معتق11د بودن11د ک11ه دوره ی ان11زوای آن ه11ا ط11والنی نخواه11د ب11ود. انقالب پرولتاری11ائی مطمئن11ا در بسیاری از کشورهای صنعتی پیشرفته به وقوع خواهد پیوست، ب11ه خص11وص در آلمان. ادغام انقالب روسیه، انقالب آلمان و انقالب ایتالیا می توانس11ت پای11ه ی

مادی- مستحکمی برای جامعه ی بدون طبقه به وجود آورد.

تاریخ نشان داد که امیدها بی اساس نبودند. انقالب در آلمان شروع شد. ایتالیا به شرایطی متش11ابه نزدی11ک ش11د. انقالب روس11یه ب11ه۱۹۱۹-۱۹۲۰در سال های

منزل11ه ی الگ11و ب11رای انقالب11ات سوسیالیس11تی جه11ان نقش11ی کلی11دی ایف11ا ک11رد. کس11انی ک11ه بع11دها اعالم کردن11د ک11ه–سوسیال دموکرات های روسیه و اروپ11ا،

لنین و تروتسکی در مورد انقالب جهانی، پایه و اساس11ی در واقعیت”رویاهای“ نداشته است. آنان انقالب روسیه را از ابتدا محکوم ب1ه ان1زوا و شکس11ت اعالم کردند. و آغاز انقالب سوسیالیستی در یک کشور عقب افتاده تخل11یی دانس11تند. اما آنان فراموش می کنند که شکست طغیان های انقالبی در اروپ11ای مرک11زی به سختی می توانست ناشی از فق11دان مب11ارزات و اس11تحکام انقالبی ت1وده ه11ا

7

باشد. بلکه این شکس11ت ه1ا عم1دتا از نقش ض11دانقالبی ک11ه ره1بران سوس1یالدموکراسی بین الملل، عالما و عامدا ایفا کردند سرچشمه گرفت.

در این رابطه، لنین و تروتسکی و رفق11ای آن ه11ا، در ره11بری و ه11دایت تس11خیر قدرت توسط پرولتاریا در اولین کشور جهان، به تنه11ا اق11دامی دس11ت زدن11د ک11ه مارکسیست های انقالبی می توانستند به آن ها مبادرت ورزند، تا توازن نیروها

برای جوان11ان انقالبی ای11ران ک11ه در. را به سود طبقه ی کارگر تغییر دهند است حی11اتی۱۹۱۷راه تدارک انقالب آتی گام برداشته؛ درس گ11یری از انقالب اکت11بر

با وج11ود پیام11دهای منفی آن در) نخسین انقالب سوسیالیستی در جهان . است ؛ یکی از مهم ت11رین دس11ت آورده11ای جنبش ک11ارگری در س11طح(دوره اس11تالین

انقالب اکتبر در عمل نشان داد که تنها ب11ا اتک11ا ب11ه نهاده11ای خ11ود. جهانی است ک11ارگران و رع11ایت دموکراس11ی درونی اس11ت ک11ه س11ازمان دهی انقالب عملی

هیچ نهاد دیگری به غیراز شوراهای کارگری قادر ب11ه تحق11ق دادن انقالب. است سازمان دهی انقالب با ش11ورش ه11ای ک11ور و جن11گ. روسیه نمی توانست باشد

چریکی و جنجال ه11ا و ژس11ت ه11ای روش11ن فکران11ه خ11رده ب11ورژوایی؛ متف11اوت از دیدگاه مارکسیست های انقالبی،. سازمان دهی انقالب یک هنر است. است

.انقالب مبارزه ای است می1ان نیروه1ای اجتم1اعی ب1رای کس1ب ق1درت دول1تی این اب11زار همانن11د. دولت اب11زاری اس11ت در دس11ت نیروه11ای غ11الب اجتم11اعی

ن11یروی مح11رک، موت11ور، مک11انیزم: ماش11ینی، اج11زاء مش11خص خ11ود را داراست نیروی محرک دولت من11افع طبق11اتی اس11ت؛ مک11انیزم. انتقال و مکانیزم اجرایی

موتوری آن تهییج، نشریات، تبلیغات و م1دارس، ح1زب ه1ا، مس1اجد، تظ11اهرات مک11انیزم آن تش11کیالت مقنن11ه، طبق11ه، قش11رهای ممت11از. خیابانی و قیام هاست

و ب11االخره مک11انیزم اج11رایی آن دس11تگاه اداری،. جامع11ه، روح11انیون، می باشد ت11ا زم11انی ک11ه ک11ل این. پاسداران و پلیس، دادگاه ها، زن11دان ه11ا و ارتش است

دستگاه دولتی از میان برنداشته نشود؛ هیچ یک از تکالیف جامع11ه ح11ل نخواه11د. روسیه بود۱۹۱۷این مهم ترین درس انقالب انقالب اکتبر . شد

۲۰۱۱اکتبر

8

مصاحبه ینبرد»سایت با»کارگر

مازیار رازی برگردان از متن

انگلیسی آرمان پویان

برای درک انقالب و آماده شدن ب11رای ی11ک دوره انقالبی، ب11ه گم11ان: نبرد کارگر من مطالعه تمامی انقالبات در سراس11ر ط11ول ت11اریخ، ک11ه ش11اید مهم ت11رین آن

تاییدی بر۱۹۱۷انقالب اکتبر نظریات

کارل مارکس

9

انقالب روسیه باشد، مهم اس11ت؛ ب11ه نظ11ر ش11ما، چ11ه درس ه11ایی می ت11وان ازانقالب اکتبر روسیه آموخت؟

بله کامال صحیح است؛ انقالب روسیه، به عن11وان نخس11تین انقالب: مازیار رازی تئوری های کارل مارکس، هن11وز هم مهم ت11رین انقالب درۀ�سوسیالیستی بر پای

.مقیاس جهانیست و هنوز هم درس های زیادی برای آموختن از آن وج11ود دارد .به همین جهت، بررس11ی آن هم چن11ان دارای موض11وعیت و اهمیت وی11ژه است

بسیار مهم در م11ورد این انقالب وج11ود دارد ک11ه می توان11د ب11رای درکۀ�سه جنب انقالبات آتی استفاده شود و من مایلم ت11ا در این ج11ا روی این س11ه جنب11ه مکث

نخستین درس، اثبات این موضوع بود که تئوری های مارکس، مبنی بر آن. کنم ب11ه. که انقالب، انقالب سوسیالیستی، در دس11تور روز ق11رار دارد، ص11حیح است

عملی تئوری ای بود که سال ها پیش از وقوعۀ�واقع این انقالب، نخستین تجرب ب11رخی از این زاوی11ه وارد. انقالب، از سوی کارل مارکس بسط داده ش11ده ب11ود

س11ال پیش از س11وی۱۵۰بحث می شوند که اصوال چ11نین مق11والتی، ق11ریب ب11ه مارکس مطرح شده و ناگزیر اآلن دیگر بی ارتبط و غیر قابل تطابق با شرایط

به زعم آن ها، ما اآلن ش1اهد جوام1ع جدی1دی هس1تیم،. کنونی به نظر می رسد جوامعی که نسبت به گذشته از درجه پیشرفت و پیچیدگی بیش تری برخوردار

روس11یه رخ داد، بی۱۹۱۷هس11تند و بن11ابراین آن چ11ه ک11ه فی المث11ل در انقالب ارتباط ب11ا ام11روز اس11ت؛ چ11را ک11ه این انقالب در ی11ک کش11ور عقب افت11اده و در مقطع زمانی خاصی رخ داد، بورژوازی آم11ادگی چ11نین انقالبی را نداش11ت و ب11ه

آن. همین خاطر، مسائل مربوط به آن شرایط خاص مجددا تکرار نخواه11د شد.ها تکرار می کنند که ما باید به دنبال ایده هایی متفاوت با گذشته باشیم

من به شخصه با بحث به این شکل، به خصوص از س11وی آن دس11ته از کس11انی پیش از هر چیز، باید. که خود را مارکسیست انقالبی می خوانند، کامال مخالفم

تأکید بر روی بعد زمانی یک سری تجربیات یا تئوری ها  بگویم که به طور کلی، ب11ه عن11وان معی11ار بی چ11ون و چ11رای ص11حت و س11قم آن ه11ا، ک11امال نادرس11ت و

این دوستان درس11ت ب11ود، م11ا می بای11د بس11یاری ازۀ�چه بسا اگر گفت. نابجاست یافت11ه ه11ای ص11حیح گالیل11ه، کپل11ر و کوپرنی11ک و امث11الهم را هم ص11رفا ب11ه علت

همین اس11تدالل قاب11ل. مطرح شدن آن ها یک سره کن11ار می گذاش11تیم”زمان“ یعنی نمی توان تجربی11ات ت11اریخی و. تعمیم به عرصه علوم اجتماعی هم هست

. آن ها کنار بگذاریم”زمان“تئوری های اجتماعی را صرفا با تکیه بر

.اج11ازه دهی11د چن11د مث11ال کوت11اه ب11رای توض11یح بیش ت11ر ص11حبت خ11ود بی11اورم م11ارکس نش11ان می ده11د ک11ه در تحلی11ل. ماتریالیسم تاریخی را در نظ11ر بگیرید

نهایی، اقتصاد یک جامعه حکم زیربنایی دارد که فلسفه، حقوق، م11ذهب، ه11نر و ۀ�مثال نگ11اه کنی11د ب11ه نوشت)سیاس11ت در جامع11ه تحت ت11أثیر آن ق11رار می گ11یرد

(. ب11ا گذش11ته بیش از ی11ک ق11رن از این۱۸۵۹، ”سهمی بر نقد اقتص11اد سیاسی“ ظریف و هوشمندانه، امروز شما به ندرت ی11ک محق11ق، روزنام11ه نگ11ار ی11اۀ�یافت

10

، پی11دا”راست“اجتماعی، ولو با دستگاه فکری -تحلیل گر جدی مسائل سیاسی می کنید که در تحلیل خود از ی11ک جامع11ه، بیش ت11رین وزن و اهمیت را متوج11ه

ک11ارگران،- آنۀ�مناس11بات اقتص11ادی آن جامع11ه، تحلی11ل ن11یروی ه11ای س11ازند.نکند- کارمندان، دولت، شرکت ها و بنگاه های کوچک و متوسط و غیره

به همین ترتیب، می ت11وان از اص11ول فلس11فی م11ارکس، ماتریالیس11م دیالکتی11ک، گذش11ته ب1ه اثب11ات رس1یده وۀ�صحبت کرد که با پیشرفت علوم در طی چند ده11

امروزه دیگر کم ت1ر کس11ی تردی1د. ضمنا به عمق و غنای آن افزوده شده است دارد که حی11ات انس11ان و ذهن مس11تقل از ح11رکت م11اده نیس11ت، ی11ا آگ11اهی ی11ک انسان و سایر فعالیت های ذهنی او، محصول سلول های مغز و انعکاس پدیده

ۀ�توس11عه تئ11وری ذرات بنی11ادی در طی چن11د ده11. ه11ای عی11نی پ11یرامون اوست گذش11ته، اثب11ات علمی ماتریالیس11م و دیالکتی11ک در عرص11ه عل11وم ط11بیعی ب11وده

.است

اجازه دهید نمونه دیگری در مخالفت با بخش دوم استدالل این دوستان، مب11نی اگر شما مانیفست کمونیس11ت را ب11ه دقت مطالع11ه. شرایط، بیاورم”تغییر“بر

کنید، می بینید که بسیاری از پیش گزاره ها و تحلیل ه11ای مط11رح ش1ده در آن، ح1تی“ب1ه ق1ول تروتس1کی، مانیفس11ت . بسیار نزدیک ب1ه ش1رایط کن11ونی است

انگ11ار مهم ت11رین بخش. امروز هم ما را ب11ا ط11راوت خ11ود ش11گفت زده می کند به استثنای م11وارد ان11دکی ک11ه بای11د ب11ا. ”های آن همین دیروز نوشته شده است

این شرایط جدید تعدیل و به روز ش11ود، می بی11نیم ک11ه اک11ثر مف11اهیم آن بس11یار شما به خوبی اطالع دارید که دو سال پیش، م11ا. مرتبط با وضعیت فعلی است

شاهد عمی11ق ت1رین بح1ران اقتص1ادی س1رمایه داری جه1انی نس11بت ب1ه گذش11ته یکی از موضوعات اصلی مطالعه م11ارکس پ11یرامون اقتص11اد هم مس11أله. بودیم

هنگ11امی. در حقیقت، مارکس بحران های زیادی را تجرب11ه نک11رد. بحران ها بود و در بریتانی11ا خ11ود را نش11ان داد،۱۸۲۵ک11ه نخس11تین بح11ران جه11ان، در س11ال

بریتانی11ا، م11ارکس۱۸۳۸-۱۸۳۷در طول بحران دوم . سال داشت۸مارکس تنها رخ داد و۱۸۴۷بحران س11وم در س11ال . هنوز عالقه ای به اقتصاد نشان نمی داد

در همین زمان بود که او مانیفست حزب کمونیست را با همرزم خ11ود، انگلس،.به رشته تحریر درآورد

در این ج11ا ب11ود ک11ه م11ارکس. رخ داد۱۸۵۷اما نخستین بحران جه11انی در س11ال بح11ران دوم هم در. را آغ11از نم11ود”۱۸۵۸-۱۸۵۷دست نوش11ته ه11ای اقتص11ادی “

( منتش11ر۱۸۶۷) فرارسید و نخستین جلد کاپیت11ال در ی11ک س11ال بع11د ۱۸۶۶سال مارکس با تحلیل همین بحران ها، به نتیجه گیری های ژرف و دقیقی از. گشت

جالبست که با کنک11اش. مکانیزم سرمایه داری، ماهیت و علت بحران می رسد در علل بروز بحران اخیر سرمایه داری، باز ب11ه هم11ان ق11وانین کالس11یک بح11ران

هرچند ش11کی نیس11ت ک11ه س1رمایه داری کن11ونی، دارای مشخص11اتی)می رسیم شاید ب11ه همین خاطرس11ت ک11ه طی این(. متفاوت با یک قرن گذشته هم هست

11

دوره، فروش آثار مارکس، به ویژه مانیفست و کاپیتال در سطح جه11ان بس11یار س11ال پیش از۱۰۰چرا که همه می دیدند آن چه م11ارکس نزدی11ک ب11ه . باال رفت

آن سخن گفته بود و بارها و بارها از سوی تئوریسن ه11ای س11رمایه داری انک11ار.می شد، هنوز تحلیلی مرتبط و نزدیک با اوضاع کنونی است

بنابراین کسانی ک11ه ادع11ا می کنن11د این تئ11وری ه11ا ب11ه خ11اطر ش11رایط متف11اوت کنونی، کهنه و منسوخ است باید پاسخ دهند ک11ه چ11را اص11وال ش11رایط این گون11ه است، چرا سرمایه داری نتوانسته تا مشکالت جوامع مختلف را حل کن11د، چ11را وضعیت جهان به مراتب بدتر از گذشته است، چ11را م11ا ش11اهد جن11گ در ع11راق، افغانس11تان و بس11یاری دیگ11ر از کش11ورها هس11تیم، جن11گ ه11ایی ک11ه از س11وی

از آمریک11ای التین- امپریالیسم ایجاد ش11ده، چ11را هن11وز فالکت و فق11ر در جه11ان بنابراین دقیقا چ11ه تغی11یراتی. بیداد می کند- گرفته تا خاورمیانه و آفریقا و غیره

رخ داده است که این تئوری ها و این تجربیات را منسوخ و بی اعتبار می کند؟

در حقیقت من می خواهم تأکید کنم که در این دوران ویژه، انقالب روسیه باید مجددا و به تفصیل از سوی کارگران و انقالبیون ج1وان مطالع1ه ش11ود ت1ا درس های آن را فراگیرند، آن ها را به کار برند و س11پس درس ه11ا و تج11ارب خ11ود را

.هم استفاده کنند

-۱۸۷۰ و بع11دها ۱۸۴۸یکی از مهم ت11رین آم11وزه ه11ایی ک11ه م11ارکس در س11ال مطرح کرد اینست که بورژوازی ق11ادر ب11ه ح11تی- بالفاصله پس از کمون پاریس

ایجاد رفرم در جامعه هم نیست، بورژوای باید سرنگون و تمام ماش11ین ق11درت بورژوازی دیگر کوچک ترین عنصر مترقی ای در خود ندارد و ب11ه. آن خرد شود

، پس از مشاهده ق11درت دو س11اله۱۸۵۰همین خاطر است که مارکس در سال ، این نکته را نش11ان داد ک11ه این ب11ورژوازی، از۱۸۴۸بورژوازی در انقالب آلمان

کارگران بیش از هر نوع استبداد و حکومت مطلق11ه می ترس11د و نتیجت11ا آن ه11ا فاقد قدرت الزم برای به انج11ام رس11اندن ابت11دایی ت11رین وظ11ایف دموکراتی11ک و

به همین جهت مارکس در خطابی11ه خ11ود ب11ه. فاقد هرگونه عنصر مترقی هستند ( ص11حبت از آن ک11رد ک11ه۱۸۵۰م11ارس )کمیت11ه مرک11زی اتحادی11ه کمونیس11ت ه11ا

ک11ارگر بای11دۀ�باش11د؛ ب11ه این معن11ا ک11ه طبق11 »انقالب مداوم» انقالب ما باید یک پس مشخص11ا در. طرح شد۱۸۵۰این مسأله در سال . قدرت را به دست گیرد

دوره فعلی، که شرایط به مراتب وخیم تر از آن سال هاس11ت و ب11ورژوازی هم نشان داده که نیرویی ارتجاعی است و کوچک ترین اهمیتی برای توده ها قائ11ل نیست، بلکه تنها مشغول فربه کردن اقلیتی کوچک است و تمامی توان خود را برای سرکوب تمامی توده ها در سرتاسر جهان به ک11ار می ب11رد، ب11از هم قاب11ل

.طرح شدن است بنابراین نخستین و مهم ت11رین درس11ی ک11ه می ت11وان از انقالب روس11یه آم11وخت اینست که ما باید برای انقالب، انقالبی که قرارست حک11ومت ب1ورژوازی و ک11ل ۀ�ماشین دول1تی آن را درهم ش11کند، از پیش ت1دارک بب11نیم؛ این درس، ب1ه تجرب1

12

تجربه ای که بعدها بلشویک ها و شوراهای روس11یه آن. بازمی گردد۱۸۷۱سال ،”ش1وراها در غ1رب“ب1ه ق1ول دانی گل1وک اش1تاین، در کت1اب . را به ک1ار بردند

ب11ه رش11ته تحری11ر۱۹۱۷ را در اوت ”دولت و انقالب“هنگ11امی ک11ه ل11نین ج11زوه کمون پاریس در آموزه های مارکس را ب11ا تجرب11ه غ11نیۀ�درآورد، توانست تجرب

لنین در همان جا و با اتکا به آم11وزه. روسیه تلفیق کند۱۹۱۷ و ۱۹۰۵دو انقالب های مارکس و انگلس، نتیجه گیری می کند که ب11دون از می11ان برداش11تن اب11زار قدرت دولتی که به وسیله طبقات ح11اکم ایج11اد ش11ده، آزادی طبق1ه تحت س1تم

همان طور که گفتم این نخستین درس اس11ت؛ ام11ا بای1د تأکی11د. غیرممکن است کنم که خود انقالب روسیه، اثباتی بود بر تئوری های مارکس و نه چیزی ج11دا و

.بی ارتباط با آن

در انقالب روس11یه ب11ازمی( س11وویت ها)درس مهم دیگ11ر، ب11ه تش11کیل ش11وراها -۱۸۶۰ ۀ�به خصوص در ده11- گردد؛ در واقع این موضوع، تعین ایده های مارکس

این همان ایده ای بود. مبنی بر ضرورت رهایی طبقه کارگر به دست خود، بود که بلشویک ها برای تش11کیل ح11زب خ11ود و کم11ک ب11ه ق1درت گ11یری ش11وراها در

.روسیه به کار بردند

متأسفانه در این جا نیز برخی ب11رای توجی11ه سیاس11ت ه11ای جدیدش11ان در قب11ال را( ش11وراها)انقالب و ایجاد حزب پیش11تاز انقالبی و ش11وراها، این ن11وع ابزاره11ا

بس11یاری از آن1ان گم1ان می کنن11د ک1ه در اروپ1ا، دوران ب1ه وج11ود. نفی می کنند ام11ا من می گ11ویم ک11ه ب11العکس، در دوره تالطم11ات. آمدن شورا به س11ر آم11ده

-شورا فرمی از خ11ود. اجتماعی و بحران، امکان تشکیل شورا به وجود می آید سازماندهی طبقه کارگر است که در موارد متعددی به کار رفت11ه و ح11تی ب11دون

،۱۹۰۵ ۀ�وق11تی در روسی. شرکت و مداخله احزاب سیاسی ش11کل گرفت11ه است در دوران لنین و در دوران فعالیت بلشویک ها شوراها برپا ش11د، ل11نین و ح11زب بلشویک نسبت به این سازمان ها تردی11د داش11تند و ح11تی در ابت11دا آن ه11ا را ب11ه رسمیت نمی شناختند؛ اما به زودی دریافتند که نیروی توده ها در مبارزه علی11ه

سازماندهی سوق می ده11د و در حقیقت،-سرمایه داری، آن ها را به سوی خود“ب11ه ق11ول تروتس11کی در کت11اب . شورا بر پایه یک نیاز عینی شکل گرفته است

نیازی که- شورا به عنوان پاسخ به نیازی عینی پا به عرصه وجود نهاد“، ”۱۹۰۵ آن ها پی بردن1د ک11ه م1ادام ک11ه س11رمایه. ”خود از بستر رویدادها زاده شده بود

-داری و بح11ران وج11ود دارد، م11ادام ک11ه امپریالیس11م وج11ود دارد، این ن11وع خ11ود.سازماندهی نیز وجود خواهد داشت

ش11وراها در هرج11ا، از ای11االت متح11ده گرفت11ه ت11ا اروپ11ا و خاورماین11ه، در دوره بن11ابراین. انقالبی، تش11کیل خواهن11د شد-تالطم11ات اجتم11اعی ی11ا م11وقعیت پیشا

تشکیل شوراها درس بسیار مهمی است که می توان از انقالب روسیه آموخت بای1د روی این موض11وع تأکی11د ک11نیم ک11ه. و در تدارک برای انقالب، به ک11ار بست

کارگران تنها با اتکا به سازمان خود، قادر به کس11ب ق1درت هس11تند و در مرک11ز13

پس از انقالب روس11یه، م11ا ش11اهد. یک چنین سازمانی، تشکیل شورا قرار دارد در. بوده ایم که در ابتدای انقالبی مانند انقالب ای1ران ن1یز ش1وراها تش11کیل شد

کارگر، بدون تجربه ای از انقالب روسیه یا هرگون11ه تجرب11ه ایۀ�این جا هم طبق ف1ردا هم، در اروپ11ا ی11ا هرج11ای دیگ11ری،. خود، شوراها را تش11کیل دادۀ�از گذشت

زمانی که بحران سرمایه داری ب11ه ح11د اعالی خ11ود برس11د، زم11انی ک11ه ش11رایط پیشاانقالبی حاکم شود، تش11کیل ش11وراها در دس11تور روز ق11رار خواه11د گ11رفت،

.درست همان طور که در انقالب روسیه چنین شد

درس سوم هم اینست که پیش از هر انقالبی، دوره ای وجود دارد که انقالبیون این ت11دارک از اهمیت بس11رایی برخ11وردار. بایس11تی ب11رای انقالب ت11دارک ببینند

.انقالب ها، ن1وعی طغی11ان نیس11تند؛ طغی11ان می توان11د در انقالب رخ دهد. است همان طور که گفتم، موقعیت پیشاانقالبی می تواند رخ دهد، اما آن چ11ه ک11ه ت11ا ح11دودی پ11یروزی و م11وفقیت آن را تض11مین می کن11د، م11یزان ت11دارک ب11رای این

این تدارک پیشین برای انقالب هم تجربه ایست ک11ه می ت11وان از. انقالب است.ایجاد حزب پیشتاز: انقالب روسیه فراگرفت

بازهم این جا و آن جا می شنویم که برخی از رفقا در مورد ایجاد حزب پیشتاز کامال تردید دارند و گمان می کنند که این بحث در کل کهنه و ق11دیمی اس11ت، و

می توان1د موض11وعیت داش1ته”جهان سوم“حزب پیشتاز فقط برای کشورهای به زعم آن ها، نباید از حزب پیشتاز حرفی زد، چرا که کارگران را به ی11اد. باشد

دوران لنین می اندازد و طبقه کارگر، به خص11وص در اروپ11ا، عموم11ا تحت ت11أثیر از سانترالیس11م. تبلیغ11ات ب11ورژوایی، ب11ه این مس11أله واکنش نش11ان می دهد

این رفق1ا، ج1و ب1دیۀ�دموکراتیک هم نباید سخنی به میان آورد چرا ک1ه ب1ه گفت1 ایج11اد می کن11د و دیگ11ران آن ه11ا را کمونیس11ت، استالینیس11ت و نظ11ایر این ه11ا

ض11رورت ت11دارکۀ�بنابراین آن ها با این قبیل توجیهات، مس11أل. خطاب می کنند برای انقالب را به کناری می گذارند و در عمل به سیاست های رفرمیس11تی در می غلطتند؛ ایده حزب پیشتاز را رد می کنن11د و خ11ود را تجرب11ه انقالب روس11یه

.جدا می سازند

باید در این جا تأکید کنم که یکی از مهم ترین عناص11ر در پیش11رفت و گس11ترش ای11ده ای ک11ه. مارکسیسم پس از مارکس، همین ایده حزب پیش11تاز ب11وده است

مشخصا به وسیله لنین پرورده ش11د، ام11ا پیش از او ن11یز گرامش11ی و انقالبی11ون در: هسته اصلی این ای11ده ک11امال روش11ن است. بسیار دیگری تکامل داده بودند

جوامع بورژوایی، به علت توسعه سرمایه داری، تسلط ایدئولوژی ب11ورژوازی و تأثیر آن بر احزاب توده ای، این احزاب توده ای در تحلیل نهایی قادر به تدارک

.برای انقالب نیستند و دوشادوش بورژوازی قرار می گیرند

14

یدرس ها تبرکانقالب ا قب11ل هم درۀ� جلسیه طک یی از درس هایکی ما دربر دارد؛ ی برایار مهمیبس

هک11چ11را . ن انقالب ب1ودیات اکافتن ت1داری1 س11ازمان ۀ�مورد آن صحبت شد، نحوی دهند، اما انقالب پرول11تری در سراسر جهان رخ میاری بسیانقالب ها اص11وال

ن نقط11هی؛ از ا۱۹۱۷تبر ک انقالب و آن هم انقالب ایکر از یرخ نداده است، به غ ن انقالبیات اک س11ال ت11دار۲۵ ی ال۲۰ یعنین انقالب، یات اک ت1دارۀ�نظ11ر مس11أل

ت11وان اس11تنتاجین انقالب می از ایار مهمی بس11ی بوده و درس های مهمۀ�مسأل ا ح11زبی1 یشتاز انقالبی حزب پیل و سازماندهکین درس ها، تشی از ایکی. ردک بود.یکی و بلشویستینیلن

یکس11تماتیارگر ب11ه ط11ور سک11 ۀ�ه در درون طبق1ک11ن حزب درواقع موفق ش11د یا .دی11دا نمای11ارگران پکن ی در بیب اعتبارین ترتیند و بدک بیحاضر باشد، دخالتگر

انقالبی داش11ت، ولین انقالب س11هم عم11ده این ح11زب هم ب11ه هرح11ال در ایا

اثبات نظریاتکارل مارکس

۱۹۱۷به مناسبت سالگرد انقالب اکتبر (۱)روسیه

15

یارگرک11 یم ش11وراهایار شوراها بود و به تصمکارگر بود، ک یار توده هاکتبر کام.ین انقالب گرفتیه از اک بود ین درس اولیا. صورت گرفت

عقبیش11ورهاک در یستیالی سوسیه انقالب هاک11ن ب11ود یدرس دوم انقالب ا نن1د؛ در ق1رن هف1دهم و هج1دهمکدا ی1 توانند آغاز شوند و تحقق پیافتاده هم م یارگر ب11راک11 ۀ� ش11ود ت11ا طبق11ید طی11 بای مختلفیه فازهاک11ن ب11ود یصحبت از ا

ی انقالب ه1ا، بع11د از انقالب هاین1د و س11پس ف1از بعدکس1ب ک یانقالب آم11ادگ ۀ�فتد تا طبقید بی بای سلسله اتفاقاتیکه به هرحال کن خواهد بود ی ایکراتکدمو

به قدرت برسد؛ ام11ای دوره ایکند و پس از کارگر در آن جهت خود را آماده ک در ارتب11اط ب11ا۱۸۴۸س هم در کارل مارکه ک ییتبر، مطابق با بحث هاکانقالب ا

ین دوره آم11ادگیا در ای11ه پرولتارک11رد ک11ان آورده بود، اثبات یانقالب آلمان به مر قدرت را دارد.یتسخ

رای11ز. بگ11ذرد  یکراتکه انقالب، از ف11از ب11ورژوا دموک11 ن11دارد یقت ل11زومیدر حق یه آم11ادگک یبه شرط)ر قدرت را دارد ی تسخینی عیارگر به نقد آمادگک ۀ�طبق شتر در م11وردش ص11حبتیه پک بود ییگر از درس های دیکین یا(. ابدی را بیذهن

م.یردک

جاد ش11دی ایطید، درواقع شرایست انجامکن انقالب به شیه اکاما واضح است س1تکست خ1ورد؛ ام1ا شک بعد از چند سال شیروزمند پرولتری انقالب پیکه ک د ب11ه هرح11الیه ما باک است، یاری بسی ما حامل درس هاین انقالب هم، برایا

گ11ر، هم11انیب11ه عب11ارت د. مینکران استفاده ی ای انقالب آتین درس ها برایاز ا در انقالبیریارگک11 بی را ب11راییت11بر درس هاک انقالب ایروزیه م11ا از پ11کطور

نیس1ت اکاز ش- دی1 بایو م- می ت1وانیب میم، ب11ه هم1ان ت1رتیران آموختی1 ایآتم.ینکسب ک خود ی انقالب آتی براییز درس هایانقالب ن

م11ا ح11ائزیت11بر هم11ان ق11در ب11راکس11ت انقالب اکه شک11ن نقطه نظر است یاز ا تبرکست انقالب اکبه نظر من در مورد ش. ن انقالبی ایروزیه پکت است یاهم

سلس11لهیک و یرخ دادن جن11گ داخل- وج11ود داردیادی11 زیدر مجم11وع بحث هاره.ی و غیاشتباهات درون

ت11بر از ط11رفکس11ت انقالب اک هم در ارتب11اط ب11ا شیح11اتی سلس11له توجیک خ ارائ11ه ش11ده اس11ت، از جمل11ه خ11ودیش11ات مختل11ف انقالب در ط11ول ت11اریگرا

ب11ه نظ11ر. ن انقالب بودندیه م11دافع اک11 یسانکست ها و کیست ها و تروتسینیلن ن انقالب درواق11ع ب11هیه اک11م ینک11ن مس11أله توج11ه ید به ای نخست باۀ�من در وهل

ار نگرفتن و بحث ها وکو آن هم به . دیست انجامک به شیزک علت مریکل یدل ۀ�در مجم11وع مس11أل. د نظ11ر در آن ه11ا ب11ودی و تجدیستیسک مارینظرات اساس

س ارائ11ه داده ب11ود و ب11ر اس11اس آنکه م11ارک یه نظرات مختلفکنست ی ایاصل هم ب11ریکل حداقل رهبران حزب بلشوکده بود، و ی رسیروزیتبر به پکانقالب ا

16

از- م11واردیار گرفت11ه نش11د و در بعض11ک11 بین نظرات واقف بودند، ب11ه درستیا ارلک ها و نظرات یامال خالف آن اقدام شد؛ در واقع تئورک- به بعد۱۹۲۵سال

ش11اتی منطبق بر گرایدی ها و نظرات جدی پرتاب شد و تئورینارکس به کمارد.یم گردکره حای و غیی و بورژوایستیونالیناس

نار گذاشته شد چه بوده است؟ البته قب11لکه ک یی هاین تئوریه اکم ینینون ببکا یه ب11ه اعتق11اد من انقالبک- مین انقالب بپردازی مختلف ایه به بخش هاکن یاز ا یس چ11ه نظ11راتکه مارکم ینید ببیبا- اوردی سال دوام ن۸ ی ال۷شتر از یه بکبود

ه اجرا نشدند.ک از نظرات او بود یکدام کرا ارائه داد و

آن اصرار داشت و در ارتباط با جامع11هیس روکارل مارکه ک یته اکن نینخست یل های11س ن11ه تنه11ا خ11ود تحلکارل م11ارک11)ند ک ی از آن صحبت میستیالیسوس

ۀ�ه در مورد جامعک ارائه داد، بلیه داری سرماۀ�ت جامعکن حری از قوانیمشخص مشخص11ا در نق11د( نوشتیاریرد و مق11االت و مط11الب بس11ک11 هم ص11حبت یآت

یستیالیه انقالب سوسکن بود یسه، ای هم در گروندری گوتا و تا حدودیبرنامه هک11 یاما زمان. وجود داردین آمادگیا آغاز شود و ای پرولتاری تواند به رهبریم

ش11ود،ی س11رنگون میه داریه نظام سرماک یند و زمانک یدا میانقالب تحقق پ اس1111ت، و ن1111ه تحق1111ق س1111اختمانیستیالین آغ1111از انقالب سوسیدرواق1111ع ا

ن انقالب دری را ای پروس111ه و روندیکه ک11 انقالب، بلی در ف11ردایستیالیسوس هک11 ی اس11ت، روندی رون11د انقالبیکن روند یه اک خود خواهد داشت، یش رویپ

ت11ا ب11هین انقالب نهای رخ ده11د ت11ا اینید تحوالت نویدر آن هر روز و هر ساعت با منجر شود.یستیالی انقالب سوسیک

ه انقالبک11ن11د ک ی گوت11ا مشخص11ا اش11اره مۀ�س در نق11د برنام11کارل م11ارک11 . داردی مختلفیند، اجزاک ی مینید نوی تولۀ�وی صحبت از شی وقتیستیالیسوس

نیا. ش11ودیع، مبادل11ه، مص11رف می11د، توزی11ن اجزا باالخص ش11امل وج11وه تولیا یه ب11ه ره11برک11 یستیالی انقالب سوسیعنی- ردک11دا ی11 س11ازمان پیانقالب وقت

یک گ11ردد و ی میه داریرس11رمای غیدی11 تولۀ�ویوارد ش- ردکدا یا تحقق پیپرولتار ی دوره ایان ب11راک11ماکه در جامع11ه وج11ود دارد ک11 یر وج11وهیسلس11له از سا

خواهند ماند.ی باقیی بورژوایطوالن

ه م1ا درک1 ین وج1وهی از ایاریع، وج1ه مبادل1ه و بس1یبه طور مشخص وجه توز س11تین پروس11ه ایرد؛ اک11دا خواهند یم، بقا پینی بی میه داری سرماۀ�سطح جامع

ی انقالب را نش11ان مۀ� اس11ت و مس11ألیزک11ه مرک11 یزیآن چ. گرددیه آغاز مک رش11دییل نهای11 مول1ده را در تحلیروهاید درواق11ع نیه انقالب باکن است یدهد ا

هک11د ی11ا نمای11 را مهیطیه ش11راک11ن ی ایعنی. دهد تا اهداف خود را تحق11ق بخشد ای11 نود درصد از جامع11ه، یعنی- ارگر به طور عمومک ۀ�ار باال رود، طبقک یبارآور

نند؛ بتوانند فرهن11گ خ11ود را ارتق11اکدا ی پیانات بهترکمتر، امکار کبا - ل جامعهک داشته باشند.ی تری انسانین بار زندگی اولیمتر، براکار کدهند و با

17

دای11 مول11ده در س11طح جامع11ه رش11د پیروهایه نکن مسائل آنست ی اۀ�منتها الزم ش11ور بخص11وص عقب افت11ادهک یک مقط11ع و در یکه در ک یجه انقالبیند، در نتک

از جمله ح1داقل ب1ه چن1د- ندکدا بیشورها گسترش پکر ید به سای دهد، بایرخ م ت11ا ب11ا- ش11ورها هس11تندکر یشرفته ت11ر از سای پیه از لحاظ صنعتک یگریشور دک ن11ترلکش11ورها وج11ود دارد و تحت کن یه در اک11ه ی11 اولی م11ادی11ۀ�ن پایا ب11ه اک11اتند.کزم بیالیرد، بتواند آغاز به ساختن سوسی گی قرار میارگرک یومت هاکح

نوش11تیه مک11 ی از مق11االت و مط11البیاریس اصوال در بسکارل مارکن یبنابرا یروهایه نک11 ده11د ین علت اص11وال رخ میه انقالب به اکرد ک ین میصحبت از ا .رندی گی ق1رار میدی1 در تن11اقص ب1ا مناس1بات تولی مقط11ع خاص1یکمول1ده در

هک یتکیل مالکره با شید و غیار و ابزار تولک یروی مولده عمدتا مانند نیروهاین رخین انقالب ها اصوال زمانیو ا. رندی گیدر جامعه وجود دارد در تضاد قرار م

بن11دد وی مول1ده میروهای رش11د نی ب1ر پاییرهاین تن11اقض، زنجیه اک11 دهند یم یه انقالب ه11ا آغ11از مک11ن جاس11ت یاز ا. ندک یان رش11د را از آن س11لب مک11ام

ییل ب11ه انقالب هاید تبدی11ت بایه در نهاک11ن انقالب ه11ا واض11ح اس11ت یش11وند، ا ،یستیالید سوسی1 تولۀ�وی ش1یعنی م1د نظ1ر، یدی1 تولۀ�وی شوند ت1ا ب1ه ش1یجهان

برسند.

ن انقالب همیه اک11ن اس11ت یند اک یس مکارل مارکه ک ین نقطه نظر بحثیاز ا یارگر مک11 ۀ�ه قدرت به دست طبق11ک یافته باشد، وقتید سازمان یبه هرحال با

یل شدن و به ص11ورت ف1ردک، بدون متشیارگر بدون سازمان دهک ۀ�افتد، طبق توان11د اقتص11ادیارخان11ه، نمک یت11ه هایمکا ی11 ی محلیت11ه هایمکا ی11ا ب11ا اف11راد یو

ر نق11اط جه11ان گس11ترشین انقالب را ب11ه سای را سازمان و همچنیستیالیسوس اس11تین دولت، دولتیا. باشدین11ترل دولتکد درواقع تحت ین انقالب بایدهد؛ ا

ی ب11رد، دولتیا ن11ام می11 پرولتاری انقالبیتاتوریکس از آن به نام دکارل مارکه ک یین دولت های تریکراتک از دمویکیه ک1نس1ت ی آن اۀ�ه درواق1ع وج1ه مشخص1ک

هک1 ی ایراس1ک دمویعنیده اس1ت، یخ به خود دیه تارک- د باشدیو با- خواهد بود یی ب11ورژوایراس11ک ت11ر از دموید ب11ه م11راتب ع11الی11ن11د باک ین دولت اعمال میا

یک مول11ده در یروهای س11و ض11امن رش11د نیک از یارگرک11 یراس11کدمو. باشد -رانی11ا ای11س11تم و یل ق11رن بی11 اوایۀ� عقب مانده مانند روس11یشورکولو - شورک

ر نقاطی به سایستیالی سوسیگر ضامن گسترش انقالب های دیاست و از سوجهان.

درونیش های اح11زاب و گ11رایان، آزادی بی به مفهوم آزادیارگرک یراسکدمو ر اقش11اریه ساک11ارگر ک ۀ�ر از طبقی غییجاد نهادهای مطبوعات و ایاحزاب، آزاد

رد، جامع11ه را ب11هی در شهرها و دهقانان را درب11ر گ11یجامعه مانند خرده بورژواز سازد.یزم متقاعد میالین انقالب و لزوم ساختن سوسیلزوم ا

18

ه تم1ام اقش11ار جامع1هک11ن مفهوم یبه ا- یارگرک یراسکاگر پس از انقالب دمو دولتی هایریم گ11یم در تصمی اب11راز نظ11ر و دخ11الت مس11تقیط برایواجد شرا

.ج11راه خواه11د رفتکن انقالب به یه اکوجود نداشته باشد، واضح است - باشند یش11رفتی مول11ده ن11ه تنه11ا پیروهایاوال ن. افتادین اتفاقیز چنیه نیدر داخل روس

تبر در انزواکگر انقالب ایاز طرف د. به عقب رفتیه پس از دوره اکرد، بلکن(د.یست انجامکا به شی) صورت نگرفت یگری دی انقالب هایعنی ماند، یباق

یستیالی انقالب سوسیروزی ت11داوم و پ11یه براکن بود یقا ای ها دقیکبحث بلشو -ش11رفتهی پی ص11نعتیشورهاکژه یبه و- شورهاکر ید در سایه، انقالب بایدر روس

دی11ل ب11ه وق11وع انقالب در آلم11ان و مجارس11تان امی11ن دلیز رخ ده11د و ب11ه همین11د.یست انجامکن انقالبات به شیاما متأسفانه ا. داشتند

ردهک11 مط1رح ی آتۀ�س در ارتب11اط ب1ا جامع11کارل مارکه ک ی نظراتۀ�ن همیبنابرا ن نظ11رات واق11ف بودن11د و ب11ا برنام11هی به ایکه رهبران بلشوکن یبا وجود ا- بود

ن نظ11راتی ایه وقتک11واض11ح اس11ت . ردک11دا نی11تحق11ق پ- ن انقالب شدندیوارد ا د ازین موضوع بایا. انجامدیست مکن انقالب به شیرده باشند، اکدا نیتحقق پ

ۀ�ش11رفتیش11ور پک یک اگر امروز در یه حتکرد ی مورد توجه قرار گیکلحاظ تئور ین انقالب در انزوا ب11اقیا فرانسه انقالب رخ دهد و ای مانند انگلستان و یصنعت

مول11ده رایروهاین11د و درواق11ع نتوان11د نکدا نی11گر گسترش پی دیبماند و به جاها ب11ه جل11و ب11برد، انقالبیه داری س11رماۀ� مولده در جامع11یروهایفراتر از سطح ن

ست خواهد خورد.کتا شینها

تداومۀ�نندکن یرد و تضمکس به آن اشاره کارل مارکه ک ی و مهمی اساسۀ�تکن دی11 بایطیه تحت ه11ر ش11راک11 اس11ت یارگرک11 یراس11ک دموۀ�انقالب است، مسأل

ت شود.یامال رعاک

انقالب راۀ� سال۱۰ حدودا ۀ�من پروس. انقالبۀ�م به خود پروسی پردازینون مکا اد اس11ت وی11ن م11ورد زی در ایرا اغتشاش نظریرده ام، زکم ی قسمت تقس۴به

دریان11اتی جریچ11ه از سو- ن دوران وج11ود داردی در ارتباط ب11ا ایادیفات زیتحر نن11د و ض11منک یت11بر برخ11ورد مکه مغرض11انه ب11ا انقالب اک11درون جنبش چپ س11ت ه11ا را م11وردینی و لنیکن دوران، مشخص11ا ح11زب بلشویمخدوش س11اختن ا

قا ب11ایه دقک- زمیالی و امپریبورژواز- راستیروهای دهند و چه نیحمله قرار م دانن11د؛یودت11ا مک یکنن11د و آن را ک یتبر برخورد مک با انقالب این روشی چنیک

لیارگر تحمک ۀ� ها بر طبقیک بلشویعنی در جامعه، یتیه از طرف اقلک ییودتاکردند.کوب را آغاز ک، سریارگرکشد و پس از سوار شدن بر جنبش

زمین1ی لنۀ�زم، هم1ان ادام1ینیه اس11تالک11نن11د ک یش1ات وانم1ود مین گرای ایهر دو بیارگر را فرک ۀ� پرورانده و طبقیودتا را در سر مک یزم هم تئورینیاست و لن

داده است.19

س11تیالیکوسندکس11ت ه11ا و آناریه هم از طرف آنارشک است یین ها بحث هایا ش11ود ویشات خرده بورژوا در سطح جامعه عن11وان میها و انواع و اقسام گرا

م ب11ه ط11ور مش11خص برخ11وردی خ11واهیه مک11 م11ا یبرا. زمیالیهم از طرف امپر ار مهم اس11ت؛ چ11راین موضوع بسیم، ایرمتعصبانه داشته باشیرمغرضانه و غیغ یس11ت ه11ا، هم11ان برخوردهای آنارشۀ� مغرض11انی برخوردهاکۀ�ه آن ط11رف س11ک11

ه11ا ویج11روکه عمدتا تمام ک مانند حزب توده وجود دارد یستینیانات استالیجر انقالبۀ�ن ص11ورت گرفت11ه اس11ت، ب11ه مس11ألیه در دوران استالک را ییت هایجنا

نند.ک یه میتبر وصل و توجکا

ی متعصبانه هم دورید از برخوردهای مغرضانه، باین در مقابل برخوردهایبنابرا می دوره تقس۴11ت11بر را ب11ه کن چند سال از انقالب این نقطه نظر من ایرد؛ از اک ه موج11ود اس11تک11 یوت11اه در وقت مح11دودک یلکدام را ب11ه ش11ک11نم و هرک یم

زین دوران رخ داده و بحث انگیه در اک یم و بعد اتفاقات مهمی نمای میبررس. دهمیبوده است را مختصرا مورد اشاره قرار م

20

، سالهای انقالب و جنگ داخلی،بخش اول۱۹۱۹ تا ۱۹۱۷

دوم ، سالهای تاریک حزب بلشویک،بخش

۱۹۲۱تا   ۱۹۲۰

سوم ، سالهای تالش برای احیایبخشدموکراسی در روسیه،

۱۹۲۸ تا ۱۹۲۲

چهارم ، سالهای سیاه انقالب یابخشسالهای ارتجاع بوروکراسی،

۱۹۹۱ تا  ۱۹۲۹

۱۹۱۹تا   ۱۹۱۷بخش اول، سالهای انقالب و جنگ داخلی،

باید به طور روش11ن و واض11ح۱۹۱۹ تا ۱۹۱۷در مورد بخش اول یعنی سال های مشخص کرد که انقالب اکتبر یکی از دموکراتیک ترین انقالب هایی ب11ود ک11ه رخ داد و ح11زب بلش11ویک یکی از دموکراتی11ک ت11رین اح11زابی ب11ود ک11ه در آن مقط11ع دخ11التش را در درون جنبش ک11ارگری ص11ورت داد و خ11ط دخ11التگریش ک11امال

منطبق با منافع توده های کارگر بود.

وقتی که از لنین سؤال می کنند که تعداد بلشویک ها در روس11یه۱۹۱۲در سال چقدر است و چن11د نف11ر در ح11زب هس11تند، ل11نین پاس11خ می ده11د ک11ه من اطالع

ب1ه بع11د اختن11اق ح11اکم ب1وده، ولی۱۹۰۶دقیقی در دست ندارم، چ11ون از س11ال یع11نی تع11داد! تعداد آن ها شاید از انگش11تان دس11ت هم تج11اوز نمی ک11رده است

بلشویک ها انگشت شمار بود و خود رهبران حزب بلش1ویک هم ب1ه این مس1أله این ح11زب ب11ه یکی از بزرگ11ترین۱۹۱۷ام11ا در انقالب فوری11ۀ� . اذع11ان داش11تند

ن1ه- احزاب آن زمان مبدل شد و بر اساس آم1اری ک11ه ت1اریخ نویس1ان مس1تقل ارائ11ه داده- تاریخ نویسان بلشویک، تروتسکیست و آنارشیست و یا کسان دیگر

به مناسبت سالگرد انقالب

۱۹۱۷اکتبر (۲)روسیه

پیروزی انقالب و مجلس

موسسان

21

ه11زار نف11ر۲۶ ی11ا ۲۵، حزب بلشویک چیزی در ح11دود ۱۹۱۷اند، در انقالب فوریۀ� دو ماه قبل۱۹۱۷بین فوریه و اکتبر . عضو داشته، متشکل از پیشروان کارگری

هزار نفر عضو داشت که از۲۴۰از انقالب اکتبر حزب بلشویک چیزی در حدود آن حمایت می کردند.

هزار عضو ک11ارگری۴۰۰در آستانۀ� انقالب اکتبر حزب بلشویک چیزی نزدیک به .این درواقع از زبان یکی از دشمنان حزب بلشویک بیان می شود. داشته است

بن11ابراین بح11ثی ک11ه رفق11ای آنارشیس11ت هم در آن دوران و هم در دوران بع11د مبنی بر این که این حزب یک حزب کوچکی بوده است و یک- عنوان می کردند

عدۀ� قلیلی آمدند و کودتایی صورت گرفت و بلشویک ها ربطی به حزب طبق11ۀ� این ح11زب ب11ا. کامال از لح11اظ ت11اریخی بی اس11اس است- کارگر نداشتند و غیره

وجود تعداد اعضایی که داشت، یکی از دموکراتیک ترین تش11کیالتی ب11ود ک11ه م11ا جن11اح ه11ای مختلفی در درون این. ت11اکنون در درون جنبش ک11ارگری دی11ده ایم

و ح11تی در بس11یاری از م11وارد- جناح راست، جناح میانه، جناح چپ- حزب بودند س11ال۲۵این ح11زب براس11اس . بحث های درون ح11زب بلش11ویک عل11نی می شد

زم11انی ک11ه طبق11ۀ�. مبارزه در درون جنبش ک11ارگری ق11درت و اعتب11ار پی11دا ک11رد کارگر تصمیم به تسخیر قدرت گرفت، در درون طبق11ۀ� ک11ارگر اح11زاب مختلفی

بلش11ویک ه11ا، منش11ویک ه11ا و اس آره11ا و بخش چپ اس آره11ا و: وجود داشتند زم11انی ک11ه در. آنارشیست ها و انواع و اقسام گرایش های مختل11ف کوچ11ک تر

، مس11ئلۀ� تس11خیر( میلی11ون عض11و ک11ارگری۱۰ب11ا نزدی11ک ب11ه )شوراهای کارگری قدرت مطرح شد، اکثریت کارگرانی که در شوراهای کارگری بودن1د رأی دادن1د

درس11ت ب1وده س11ازمان” قدرت به ش11وراها“که نظر حزب بلشویک یعنی شعار بس11یاری از گرایش11ات درون ش11وراهای. دهی تس11خیر ق11درت را انج11ام دادند

بس11یاری. کارگری مخالف تسخیر قدرت بودند، بس11یاری م11تزلزل و م1ردد بودند حتی درواقع چوب الی چرخ کارها می گذاشتند و اجازه نمی دادند که این بحث ها جلو برود، منتها اکثریت آراء یعنی چندین میلیون نفر، نمایندگان طبقۀ� کارگر و شوراهای کارگری مستقر در روسیه ب1ه ح11زب بلش11ویک رأی دادن1د؛ بن11ابراین

ناگهان از آسمان ف11رود” اقلیت“این گونه نبود که حزب بلشویک، به عنوان یک بیاید و طبقۀ� کارگر را فریب بدهد؛ درست برعکس طبقۀ� ک11ارگر ب11ه این ح11زب

اعتماد پیدا کرد و حزب بلشویک را حزب خودش دانست.

بن11ابراین این انقالب، انقالبی ب11ود ک11ه تحت ره11بری ش11وراها و ح11زب بلش11ویک صورت گ11رفت؛ ولی ح11زب بلش1ویک، یع11نی درواق1ع ک11ارگران ح1زب بلش1ویک،

این ح11زب در واق11ع ح11زب تص11میم گیرن11ده. نمایندگان شوراهای ک11ارگری بودند ۱۹۱۹ ت11ا ۱۹۱۷ب11رای ش11وراها نب11ود، بلک11ه ب11رعکس در بس11یاری از م11وارد بین

حتی بر خالف نظ11رات)بسیاری از تصمیمات را خود شوراهای کارگری گرفتند ن1ه ص11لح، ن1ه“از جمله مسألۀ� جن11گ ب11ا آلم11ان و ش11عار (. حزب بلشویک و لنین

که در واقع با توافق شوراها اتخاذ شده ب11ود؛ خ11ود نظ11ر ل11نین و اک11ثریت” جنگ -حزب بلش11ویک این ب11ود ک11ه ش11عار ص11لح بای11د داده ش11ود و در معاه11دۀ� برست

22

چن11دین م11اه این بحث ب11ه درازا. لیتوفسک در واقع نظر شوراها اعمال می شد کشید و نظر حزب بلشویک رد ش11د و نظ11ر ش1وراها، بن11ا ب1ر نظری1ه تروتس1کی

چرا که تروتسکی صرفا یک روشنفکر نبود ک11ه ت11ازه پ11ا)مورد تأیید قرار گرفت . او را می ش11ناختند۱۹۰۵از شوراهای ک11ارگری . به میدان مبارزه گذاشته باشد

یکی از رهبران شورای کارگری پترزبورگ بود که ش11ناخت قبلی از او۱۹۰۵در داشتند و به این علت به عنوان نماینده شوراهای کارگری ب11رای معاه11ده ص11لح

لیتوفسک به آلمان رفت.-بریست

ماجرای مجلس موسسان

مثال های دیگری هم در این مورد وجود دارد که شاید به11ترین آن ه11ا، موض11وع من در این جا اشارۀ� کوتاهی به مجلس مؤسس1ان می. مجلس مؤسسان باشد

، مرب11وط می۱۹۱۹ ت11ا ۱۹۱۷کنم که به دورۀ� نخست تقسیم بن11دی ف11وق، یع11نی ، یعنی زمانی ک11ه کرنس11کی ب11ه۱۹۱۷مجلس مؤسسان در واقع در فوریۀ� . شود

قدرت رسید، از طرف بلشویک ها و سایر گرایشهای منش1ویک و غ1یره مط1رح .شد و یک رأی گیری هم در مورد مجلس مؤسسسان آن دوره ص11ورت گ11رفت

”ار.اس“در این مجلس، اکثریت آراء با ها، به عنوان نمایندگان دهقانان عموم11ا مرف11ه در جامع11ۀ� روس11یه، ب11ود؛ ض11منا یکی از ره11بران اس آره11ا، وزی11ر دولت

رأی داش11تند و جریان11ات چپ۳۰۰اس آره11ا چ11یزی در ح11دود . کرنس11کی ب11ود و۱۶۸تع11داد آرای بلش11ویک ه11ا، . رأی برخ11وردار بودند۳۹ه11ا تنه11ا از ” ار.اس“

بنا بر این تعداد و رای گیری ک11ه. رأی بود۲۰تا ۱۸تعداد آرای منشویک ها حدود شد بر اساس نیروهایی که اینها داشتند و این نیروها در ماقب11ل از انقالب اکت11بر

پس از انقالب اکتبر لنین بر این اعتقاد بود که این مجلس دیگ11ر. تعین شده بود ام11ا جن11اح. لزومی ندارد، چون شوراهای کارگری نقدا در قدرت قرار گرفته اند

راست بلشویک ها به رهبری کامنوف موافق بودند که مجلس موئسسان شکل ولی عمال تص11میم این ک11ه. ار ه11ا گرفت11ه بودند.آنان ارتباطاتی هم با اس. بگیرد

.این مجلس فراخوانده شود یا خیر، به عه11ده ش11وراهای ک11ارگری گذاش11ته شد فراخوان11ده۱۹۱۸ ژانوی11ۀ� ۵نهایتا شوراهای ک11ارگری رأی دادن11د ک11ه این مجلس

ه11یئت نماین11دگی: این مجلسی بود ک11ه ش11امل تم11ام گ11رایش ه11ا می شد. شود نف11ر و۱۶۸ نف11ر، بلش1ویک ه11ا ۳۹ار ه11ا . نف11ر، جن1اح چپ اس۲۹۹ارها ک11ه .اس

ام11ا مس11ألۀ� مهمی ک11ه. نفر که در این جلسه شرکت کردند۱۸منشویک ها هم پیش آمد این بود که از طرف شوراهای کارگری یک قطعنامه پیش11نهادی اونج11ا مطرح شد که این قطع نام11ه پیش11نهادی در واق11ع م11ردود اعالم ش11د و موض11وع اصلی که جریانات راست گرا در مجلس موئسسان خواهان آن بودن11د این ب11ود که شعار قدرت به شوراهای کارگری باید ملغی اعالم بشه و ش11عار ق11درت ب11ر

از این نقطه نظر واضح بود ک11ه این. مجلس مؤسسان باید عمده و اصلی شود م1ورد پ1ذیرش ش11وراهای ک11ارگری ک11ه ق1درت را در دس1ت گرفت11ه بودن1د، نمی

ار ه1ای چپ و غ1یره س1الن را ت1رک.ه1یئت نماین11دگی اس. توانست قرار بگیرد کردند و بعدش هم یک روز و نیم در غیاب آن ها بحث صورت گرفت و بع11د هم

23

درش بسته شد و آن جا در واقع انحالل مجلس موئسس11ان اعالم گردی11د و هیچ .قی11ام ت11وده ای و اعتراض11ات ت11وده ای هم در حم11ایت از آن ب11ه وق11وع نپیوست

بنابراین از لحاظ حقوقی. یعنی طبقۀ� کارگر هیچ اعتراضی به این موضوع نکرد و از لحاظ منطقی در واقع تأسیس این مجلس مؤسسان یک مسأله ثانوی بود

ام1ا در عین ح1ال اعتراض1اتی از ط1رف س1ایر. و مسأله مهم و عم1ده ای نب1ود جریانات انقالبی که در سراسر جهان بخصوص رزا لوکزامب11ورگ ب11ه این واقع11ه

بنابراین به نظر من این مسأله ای که پیش آمد یک مسأله اساسی انقالب. شد نمی توانست باشد و از این نقط11ه نظ11ر م11ورد تائی11د بس11یاری از جریان11ات چپ

مثال از جمله آنارشیست ها در واق11ع در این بس11ته. گرای آن دوران قرار گرفت ب1ه نظ1ر من بس1ته ش11دن. شدن مجلس سهیم بودند و این را عمال تأیی1د کردند

مجلس مؤسسان در آن دوران موج11ه ب1ود و از این نقط1ه نظ11ر ای1راد اساس1ی ولی از آن ج11ایی ک11ه م11ا می خ11واهیم درس ه11ایی در. نمی شود ب1ه آن گ11رفت

ارتباط با ایران کسب کنیم، از این اتفاق چیزی که باید مورد توج11ه ق11رار گ11یرد این است که به غیر از طبقۀ� ک11ارگر در جامع1ه، اقش11ار مختلفی ن1یز در جامع11ه

در انقالب روسیه کارگرهایی که در کارهای صنعتی و غ11یره ش11اغل. خواهند بود میلی11ون دهق11ان و۱۲۰اما در ح11دود . میلیون نفر بودند۱۰بودند چیزی در حدود

خ111ورده ب111ورژوازی در جامع111ه بودن111د و این ه111ا هم نماین111ده خودش111ان را در جامع11ه ای نظ11یر(. در واق11ع منش11ویک ه11ا نماین11ده این اقش11ار بودند)داش11تند

کشور ما، ایران، ک11ه کش11وری اس11ت عقب افت11اده، انقالب بای1د این ت11وده ه11ای بنابراین یکی از موضوعاتی که بای11د در. عظیم غیر پرولتری را نیز سازمان دهد

نظر داشت این است که باید نهادهایی برای این تجمعات مختلف غیر پرولتاری در جامعه به وجود آید؛ یکی از نهادهای مؤثری ک11ه می توان11د این اقش11ار را ب11ه

از. انقالب و پرچم انقالب و پرولتاریا جلب بکند، دقیقا مجلس مؤسس11ان است البت11ه برخ11ورد. این نقطه نظر، باید همیشه توج11ه اخص11ی ب11ه این مقول11ه ش11ود

البته. بلشویک ها در انقالب اکتبر بطور منطقی و اصولی و حقوقی درست بود منتهی. ما اآلن در موقعیتی نیستیم که بگوییم اگر آن جا ب1ودیم چ1ه می ک11ردیم

به نظر من مثال گذاشتن یک رفراندم ب11رای این ک11ه دهق11ان ه11ا انتخاب11ات جدی11د برگزار کنند و مجلس مؤسسانی تشکیل دهند که خواه11ان ت11دوین اساس11نامه و

تا به غ11یر از پرولتاری11ا، ت11وده. قانون اساسی باشد، می توانست مثمر ثمر باشد بنابراین یکی از درس هایی. های وسیعی هم که در جامعه هستند درگیر بشوند

که می شود از این دوران گرفت توجه ب1ه این موض1وع اس1ت ک1ه ب1رای دوران انقالبی آتی، در گ11یر ک11ردن اک11ثریت جامع11ه در تع11یین سرنوشتش11ان، موض11وع

مهمی است.

24

 سیاست نوین اقتصادی

سیستم اقتصادی روسیه در دوران بین سال کمون1111یزم» اقتص1111اد ۱۹۱۹ و ۱۹۱۷ه1111ای

واضح است که این یک اقتص11اد. بود» جنگی عادی نمی توانست باشد، اقتصادی ب11ود ک11ه

مس11ألۀ� جن11گ. در آن زور ب11ه ک11ار ب11رده شد داخلی مهم ب11ود، ض11من این ک11ه بای11د توج11ه شود که امپریالیزم پس از این که انقالب در روسیه به پیروزی رسید، نگران این نبود ک11ه اکنون در روسیه یک عده ای جوان ناش11ناس

ب11ه ق11درت رس11یده( مانند لنین و تروتسکی) اند، مسألۀ� اصلی دول امپریالیستی این ب11ود

زمین ل11رزه ای در سراس11ر جه11ان( کشوری عقب افتاده)که انقالب در روسیه ب11ه وج11ود آورده و این ک11ه تم11ام نظری11ات( از جمله مراکز کشورهای پیشرفته)

کارل مارکس که سال های سال در درون جوامع اروپایی از سوی بورژوازی به در. تمسخر گرفته می شد، آن زمان در جامعۀ� روس11یه ب11ه تحق11ق پیوس11ته ب11ود

واقع هراس امپریالیزم از این بود که می دید انقالب اکتبر ت11أثیرات بس11یاری در سطح کشورهای اروپایی گذاشته و طبق11ۀ� ک11ارگر در مراک11ز و ش11هرهای عم1دۀ�

میلی11ون ه11ا نف11ر در. جهان در حمایت از انقالب اکتبر ب11ه ح11رکت درآم11ده است سراسر جهان حتی زمانی که تحرکات ض11د بلش11ویکی ص11ورت می گ11رفت، ب11ه

.دول امپریالیستی در واقع اساسا نگران حیات خود شده بودند. حرکت درآمدند کش11ور۱۴از این رو در ح11دود . آنان نگران انقالبات در کش11ور خودش11ان ش11دند

.امپریالیستی را بسیج عمومی کرده و حملۀ� نظ11امی ب11ه روس11یه را آغ11از کردند در آن زم11ان بلش11ویک ه11ا و اص11وال ک11ل نظ11ام ش11وراهای ک11ارگری ب11رای حف11ظ

انقالبشان درگیر جنگ داخلی شدند.

جبهه ش11روع ب11ه جنگی11دن ک11رد و این مس11ألۀ� مهمی۱۸دولت جوان کارگری در کسانی که سؤال می کنند، این اقتصاد جنگی برای. است که باید درنظر گرفت

چه بود؟ و یا این ک1ه ای1راد می گیرن1د ک1ه دولت ک11ارگری ب1ه زور از کش1اورزان بای11د توج11ه کنن11د! غالت می گرفته و کار غیردموکراتیک ص11ورت می داده است

که این یک اقتصادی بود که دولت جوان کارگری از روی ناچاری به آن متوس11ل دولت۱۴ب11ه دلی11ل تهاجم11ات . این شکل از اقتصاد به آن تحمیل شده ب11ود. شد

میلی11ون نف11ر از۱۰ ت11ا ۳امپریالیستی، قحطی در آن زمان به وجود آمد و حدود این ب11ود. مسألۀ� عم11ده، حف11ظ انقالب ب11ود. بی غذایی و بی خوراکی جان دادند

که نیرویی نظامی ک11ه تم11امی آن ه11ا از داوطلب11ان در می11ان ش11وراهای ک11ارگری

به مناسبت سالگرد انقالب

۱۹۱۷اکتبر (۳) روسیه

نپ، سالهای تاریک و سیاه

و ماجرای

25

بودند، کسانی که انقالب را تحقق داده بودند، بتوانند زنده بمانند و ب11ه دف11اع از از این لحاظ باالجبار این اقتصاد یک اقتصاد ک11امال خش11ن و. انقالبشان بپردازند

بی رحم و متمرکزی بود که بتواند انقالب را از سقوط نجات دهد.

۱۹۲۱ تا ۱۹۲۰ سالهای تاریک حزب بلشویک،

می پ11ردازیم، یع11نی س11ال ه11ای تاری11ک ح11زب( مرحله دوم)حال به دورۀ� بعدی این دوران را می توان سال های تاریک ح11زب بلش11ویک۱۹۲۱٫ تا ۱۹۲۰بلشویک

ارتش س11رخ. این دورانی است که جن11گ داخلی رو ب11ه اتم11ام ب11ود. نام گذاشت پیروز شده بود و در جبهه های مبارزه و جنگ، دولت جوان کارگری موفق ش11د

گرچ1ه. که ارتش س1فید را شکس1ت ده1د و ب1ا ق1وای امپریالیس1تی مب1ارزه کند در آن زم11ان، از ط1رف لهس11تان. همیشه خطر حملۀ� نظامی وجود داش11ت ب1ود

در واق11ع همیش11ه ب11ه ط11ور دائمی توطئ11ه ه11ای. این خط11ر دوب11اره مط11رح شد بدیهی است که برای اجرای سیاست. امپریالیزم از طرق مختلف وجود داشت

، یک سلس11له امتی11ازاتی در رش11ته ه11ای مختل11ف ب11ه س11رمایه(نپ)اقتصاد نوین گرچه سرمایه های بزرگ هنوز در دست بان11ک ه11ا. گذاری های کوچک داده شد

و صنایع بزرگ و بازرگانی تحت کنترل خود حکومت شورایی بود، اما این منجر در این. به یک سلس11له تح11والتی ش11د ک11ه وض11عیت را کم و بیش بهب11ود بخش11ید

دوران متأسفانه رهبران حزب بلشویک خ1وب عم1ل نکردن1د، یع1نی آن نظ1رات مشخصا در ارتباط با به حکومت رساندن- کارل مارکس که مورد تأئیدشان بود

شوراهای کارگری و همچنین استقرار دیکتاتوری انقالبی پرولتاریا، وجود احزاب متع11دد و همچ11نین گ11رایش ه11ای مختل11ف و ش11کوفایی اجتم11اعی و دموکراس11ی

این نقد مشخصا شامل حال لنین و تروتسکی نیز می. را نادیده گرفتند- درونی رهبران حزب بلشویک یک سری مواضع کامال افراطی و فرق11ه گرایانان11ه. شود

اتخاذ کردند و برخوردهای نادرست انجام دادند که مغایر ب11ا اه11داف اولی11ه آن11انبود.

البته باید توجه ک11رد ک11ه در آن دوره تع11داد زی11ادی از مب11ارزین طبق11ۀ� ک11ارگر در جبهه ها کشته شده و بسیاری از قحطی از بین رفته بودن1د و اص1وال ش1وراهای

۱۹۱۷نمایندگان کارگری که بین س11ال های . کارگری دیگر وجود خارجی نداشتند ماه کنگره های مشخص خودشان را شوراهای سراس11ری روس11یه۳ هر۱۹۱۹تا

می گذاشتند و در این کنگره ها به جدل می پرداختند و سیاست های ش11وراهای اص11وال دیگ11ر نشس11تی نداش11تند،۱۹۱۹کارگری را به اجرا می گذاشتند، پس از

ام11ا. ماه جلسه داش11تند۳ الی ۲کمیتۀ� اجرایی شوراها هم صرفا چندین بار هر .وضعیت به گونه ای بود که اصوال شهرها از پرولتاریا و کارگران خالی شده بود

در بس11یاری از ش1هرها مانن11د۱۹۱۰مثال آماری است مبنی ب1ر این ک11ه در س11ال ۲۰۰ این جمعیت ب11ه ۱۹۲۱ میلیون جمعیت کارگری ب11ود، ام11ا در س11ال ۳مسکو

کارگران ها اغلب به دلی11ل ش11رایط وی1ژه ای ک11ه. هزار نفر تقلیل پیدا کرده بود این اتفاقات لنین و ره11بران ح11زب بلش11ویک را. وجود داشت، به روستاها رفتند

26

به این نتیجه رساند که باید به آن نظریۀ� سابق تشکیالتی حزب پیشتاز ک11ارگری بازگشت، نظریه ای که در زم11ان ت1زار ب1رای ت1دارک و س1ازماندهی انقالب آتی

بدیهی بود ک11ه. یعنی پیشروی کارگری باید همۀ� کارها را در دست گیرد: داشتند حزب هم، یعنی کمیتۀ�. پیشروی کارگری در آن زمان تنها در حزب وجود داشت

مرکزی حزب.

رهبری حزب در غیاب شوراهای. بنابراین در این دوران انحرافاتی به وجود آمد کارگری به این تحلیل رسید که دیگر الزم نیست شوراها و عم11وم ک11ارگران در

از. قدرت باشند، و این که حزب باید تمام تصمیمات را به جای توده ه11ا بگ11یرد آن جا که توده ها هم که به هرحال درمیدان نبودند و تنها اتحادیه ه11ای ک11ارگری در جامعه حضور داشتند، پایه ه11ای ک11ارگری در این اتحادی11ه ه11ا بیش11تر متمرک11ز

اتحادیه های کارگری در آن زمان تحت کنترل منش11ویک ه11ا ق1رار گرفت11ه. شدند منش11ویک ه11ا ب1ه دلی11ل تجرب1ه ای ک11ه در پیش از انقالب اکت1بر در جنبش. بودند

کارگری داشتند، به خصوص پس از پایان دوران جنگ داخلی، نف11وذ بیش11تری از .این دلیل واضحی داشت. بلشویک ها در درون اتحادیه های کارگری پیدا کردند

طبقۀ� کارگر در آن زمان دیگر برایش مهم نبود چه کسی بلشویک است، و چ11ه وضعیت طبقۀ� کارگر از نظر اقتصادی بس11یار وخیم ش11د، ح11تی. کسی منشویک

کارگران به دنبال به11تر ک11ردن وض11عیت خ1ود بودن1د و جن1گ،. بدتر از زمان تزار بنابراین در این دوره ما شاهد شورش های. آنان را از رهبران خود جدا ساخت

یکی از این اعتراض11ات. دهقانی و انواع و اقسام اعتراض های ک11ارگری ب11ودیم(که بعدا به آن اشاره می کنم)هم ماجرای کرونشتات است

ب11ه خص11وص در ل11نین و» جایگزین گرایی»به هرحال در آن دوران این انحراف یع11نی این ک11ه اص11وال نی11ازی نیس11ت طبق11ۀ�: مشخصا در تروتسکی به وجود آمد

کارگر تصمیم بگیرد؛ چون طبقۀ� کارگر منسجم و سیاس11ی ای وج11ود ن11دارد ک11ه از سوی دیگر این واقعیت که اتحادیه های ک11ارگری. بشود روی آن حساب کرد

هم در دست منشویک ها افتاده و به س11مت سیاس11ت های ب11ورژوایی درغالتی11ده بود، آنان را به این نتیجه رساند که اصوال نظ11ام ش11ورایی بای11د ج11ایگزین نظ11ام

یع11نی پیش11روان ک11ارگری هم(. همانن11د دورۀ� پیش از انقالب)وانگ11اردیزم ش11ود این انح11راف درواق11ع. کسانی هستند که از اعضای ح11زب و ره11بری آن هس11تند

انحراف بزرگی بود، و به هیچ وجه موجه نبوده و به هیچ وجه امروز قابل دف11اع م1ا بای1د عکس این. بنابراین، ما بای1د از این انح1راف ن1یز درس بگ11یریم. نیست

اگر. کاری را که لنین و تروتسکی تحت شرایط ویژه ای انجام دادند، اجرا کنیم ما در آن دوره حضور داشتیم، باید بر خالف سیاست های ره11بری ح11زب عم11ل می کردیم، باید تشویق می ک11ردیم ک11ه جن11اح ه11ا در درون تش11کیالت خودش11ان دوباره احیا شوند و احزاب کامال آزاد باشند، شوراهای کارگری تقویت گردن11د و جلسات نمایندگان شوراها برگزار بشود، و اتحادی11ه ه11ای ک11ارگری ب11ه کارش11ان

و ح11ق( حتی تحت رهبری منشویک ها)ادامه دهند و حق اعتصاب داشته باشند ابراز نظر و حتی حق انتقاد به حزب کمونیست را داشته باشند.

27

زیرا، رعایت اصول دمکراسی کارگری یکی از خصوص11یات ب11ارز و مهم ض11امن یعنی دولت و حزبی ک11ه در آن. این گذار از سرمایه داری به سوسیالیزم هست

همانن11د س11ال-جامعه وجود دارد، باید یک حزب ک11امال مرتب11ط ب11ا پرولتاری11ا باشد.۱۹۱۹-۱۹۱۷های

یکی از درس های مهمی را که از این دوران تاریک حزب بلشویک می توان اخ11ذ به. گرفت، این است که رابطۀ� حزب و دولت می باید از هم اکنون روشن باشد

اعتقاد من پس از تسخیر قدرت به وسیلۀ� شوراهای کارگری، ح11زبی ک11ه اب11زار اصلی این قدرت گیری بوده است باید روند م11یرایی خ11ود را آغ11از کن11د و نهایت11ا

. خود را منحل اعالم نماید

 ۱۹۲۲-۱۹۲۸ سالهای تالش برای احیای دموکراسی در روسیه،

اس11ت ک11ه در واق11ع دوران تالش11ی ۱۹۲۸ الی ۱۹۲۲مرحل11ه س11وم، س11ال ه11ای باید توجه شود ک11ه در این دوره. دولت کارگری شوروی بود( بورکراتیزه شدن)

برخی از رهبران حزب بلش11ویک، از جمل11ه خ11ود ل11نین و س11پس تروتس11کی، ب11ه خطرات ناشی از بورکراسی واقف شدند و اقداماتی نیز برای جلوگ11یری از آن

گرچ1ه در دورۀ� پیش، خ1ود این مس1ایل را نادی1ده)انجام دادند که نافرجام ماند لنین دقیقا متوجه۱۹۲۲ و اوایل ۱۹۲۱برای نمونه در اواخر سال (. گرفته بودند

شد که چه اتفاقی دارد می افتد، یعنی این که نقش کارگران کامال به کنار رفته و شوراها از بین رفته اند و یک قشر بوروکراتی11ک عمال در س11طح ح11زبی رخن11ه

این ها کسانی بودند از مستخدمان س11ابق ت11زار، مانن11د کارمن11دها و. کرده است نیروهای ارتش تزار و غیره ک11ه پس از ن11ابودی پیش11روهای ک11ارگری در جری11ان جنگ داخلی، به دلیل کسب امتیازهای م11ادی و مق11ام، در ح11زب نف11وذ کردن11د و

در عین ح11ال ب1رای موج11ه جل11وه دادن این رون1د. عض11و ح11زب بلش11ویک ش11دندنادرست رهبرانی نظیر استالین تئوری هایی را تکامل دادند.

در آن زمان که لنین ب11ه این نتیج11ه رس11ید ک11ه بای11د علی11ه این قش11ر روب11ه رش11د بورکراس11ی در ح11زب مب11ارزه ش11ود و ح11زب ب11ه دمکراس11ی س11ابق برگ11ردد، او

دچ11ار ی11ک۱۹۲۲اما باید اشاره شود ک11ه ل11نین در س11ال . مبارزاتش را آغاز کرد سکتۀ� مغزی شد و یک ط11رف ب11دنش لمس گردی11د و ح11دود هفت م11اه بع11د هم

بن11ابراین. دچ11ار س11کتۀ� دوم ش11د ک11ه در نتیج11ۀ� آن ق11درت تکلم را از دس11ت داد در- مبارزه ای که او شروع کرد، متأسفانه ب11ه وس11یلۀ� ب1رخی از ره11بران ح11زب

دارودس11تۀ� اس11تالین از بیم11اری ل11نین. در ان11زوا ق11رار گ11رفت- رأس آن استالین و. پیشنهادات لنین را سانس11ور کردند. استفاده کردند تا او را به کناری بگذارند

ب1ود ک11ه طی نام11ه ه11ایی ب1ه کمیت11ۀ�۱۹۲۲این آخرین بحث ه11ای ل11نین در س11ال در این وصیتنامه ل11نین در(. معروف به وصیت نامه اش)مرکزی حزبش نوشت

.مورد رشد بوروکراسی و نقش مخرب استالین، به کمیتۀ� مرک11زی هش11دار داد28

اش چه مبارزه ایبه رفقایی که می خواهند بدانند لنین در سال های آخر زندگی همچ11نین نام11ه ه11ایی ک11ه بین. کرد، خواندن این وصیت نامه را توص11یه می کنم

در این میان کروپسکایا، همسر لنین کامال درگ11یر. لنین و سایرین رد و بدل شد بود و مشاهده می کرد که چگونه استالین باندی به دور خود ایجاد ک11رده اس11ت و اجازه نمی دهد که این بحث های انتقاد آم11یز ب11ه ره11بری ح11زب بلش11ویک راه

قابل ذکر اس11ت ک11ه اولین ف11ردی. یابد، چه برسد به کل اعضای حزب و جامعه که مبارزه با بوروکراسی را شروع کرد، اتفاقا خود لنین بود و پس از چند سال

وارد مب11ارزه علی11ه۱۹۲۳بنابراین تروتس11کی از . تروتسکی هم به دنبال وی آمد به منطقۀ� آلما آت11ا در) تبعید گردید ۲۸-۱۹۲۷بوروکراسی گردید، سپس در سال

هم ب111ه دس111ت رام111ون مرک111ادر، یکی از۱۹۴۰و نهایت111ا در اوت ( قزاقس111تانجاسوسان استالین، در مکزیک به قتل رسید.

بنابراین، این یک وضعیت ویژه ای بود که ما شاهدش ب11ودیم، یع11نی در مجم11وع دمکراسی کارگری بنا به دالیل عینی مورد حمله ق11رار گ11رفت و بع11دها ره11بری

اما موقعیتی ایجاد شد که رهبران اص11لی ح11زب. حزب بلشویک آن را ادامه داد متأس11فانه تالش آن11ان شکس11ت. بلشویک تالش11ی ب11رای احی11ای دمکراس11ی کنند

خورد.

تا۱۹۲۸سالهای سیاه انقالب یا سالهای ارتجاع بوروکراسی،۱۹۹۰

ب11ه بع11د ب11ه این۱۹۲۸شکست نه11ایی . می پردازیم( چهارم)حال به مرحله آخر ب11ه وس11یلۀ�» سوسیالیسم در ی11ک کش11ور»ترتیب بود که یک تزی به نام ساختن

این. این تز در واقع تزی ضد مارکسیستی است. بوخارین مطرح شد- استالین تزی است ک11ه می گوی11د ک11ه در وض11عیت آن دوره در ش11وروی دیگ11ر امی11دی ب11ه انقالبات جهانی نمی توان داشت و از آن جا که همۀ� انقالب ها شکس11ت خ11ورده اند، دیگر دنبال کردن آن نظریات فایده ای ندارد و باید اکن11ون سوسیالیس11م را

و از این ت11ز غ11یر مارکسیس11تی ب11ه این. در کشور عقب افت11ادۀ� روس11یه س11اخت نتیجه رسیدند که روسیه به هر بهای ممکن باید حفظ شود و سوسیالیزم در آن

طرفداران این تز در روس11یه در ح11زب کمونیس11ت ش11وروی دارای. به وجود آید29

.امتیازاتی شدند و سایر نهادهای مس11تقل ک11ارگری را وابس11ته ب11ه ح11زب کردند حقوق تمام کارگران و اتحادیه ها کارگری به نفع کمیتۀ� مرکزی حزب به کن11اری

در رأس جامع11ه، ح11زب کمونیس1ت ق1رار گ1رفت و در رأس ح1زب،. پرتاب شد هرمخ11الفی هم ب11ه ت11دریج! و در رأس کمیتۀ� مرکزی، استالین» کمیتۀ� مرکزی»

مخالف11ان اس11تالین ی11ا اع11دام ش11دند، ی11ا محاکم11ات قالبی. از میان برداشته شدبرایشان گذاشته شد و یا تبعید شدند و سر به نیست شدند.

بنابراین، تز سوسیالیسم در ی1ک کش1ور در واق1ع ت1ز خف1ه ک1ردن دائمی انقالب تمام احزابی که در سراسر جهان تشکیل ش11ده بودن11د،. شورایی در روسیه بود

به مهره های وابسته به کرملین تبدیل شدند، در واقع کارشان در این کش11ورها این ب1ود ک1ه از س11اختن سوسیالیس1م در روس1یه دف1اع کنن11د و هرگون1ه مب1ارزۀ�

طبقاتی را تعطیل نمایند.

تزی که ب11ه وس1یلۀ� دمی1تریف یکی از ره11بران آن زم1ان۱۹۳۶پس از آن هم در بود که در واقع تیر خالص را به مغز نظ11ام» جبهۀ� خلق»روسیه مطرح شد، تز

شورای شوروی شلیک کرد، و تمام دستاوردهایی را که جنبش های کمونیس11تی ره11بران ح11زب از طری11ق این ت11ز،. در س11طح بین المللی داش11ت، از می11ان ب11رد

در ایران، حزب توده بر اساس این ت11ز. آشتی و ائتالف طبقاتی را توجیه کردند قاعدتا حزب توده اگر ربطی به لنین و لنین11یزم می داش11ت بای11د در. ساخته شد

ن11ام ح11زبش گوی11ای. داخل ایران حزب لنینیستی و حزب بلشویکی می س11اخت ، یع11نی»خلق»نامیدند، یعنی ح11زب » حزب توده»خودشان را . نظریاتشان بود

حزبی که هم کمونیست ها در آن هستند و هم بورژوازی ملی و هم دهقان11ان و کار این ح11زب ت11وده چ11ه ب11ود؟ دف11اع از ش11وروی، برگ11زاری. هم فقرای شهری

این ت1ز. تظاهرات صلح در شرایطی که ش11وروی م1ورد خط11ر ق1رار نی گ11رفت منجر به این شد که انقالب ها یکی پس از دیگری شکست بخورند، مثال انقالب

در چین حزب کمونیست بسیار نیرومن11دی ب11ه وج11ود. چین۱۹۲۷-۱۹۲۵در سال آمد، بنا به توصیۀ� استالین این ها ائتالف طبق1اتی را ب1ا ره1بران ب1ورژوازی ملی آن جا ساختند و بورژوازی ملی از این ها استفاده کرد و یک ملیون نفر را قت11ل

در اسپانیا، ت11ز جبه11ۀ� خل11ق همین بال را ب11ر س11ر ت11وده ه11ای۱۹۳۶در . عام نمود دوباره همین ت11ز منج11ر ب11ه شکس11ت انقالب در۱۹۳۶در فرانسه . کارگری آورد

دوباره در اندونزی همین تز مط11رح ش11د همین ائتالف۱۹۶۱این کشور شد؛ در صورت گرفت و میلی11ون ه11ا نف1ر از کمونیس1ت ه11ا قت11ل ع1ام ش1دند، آن هم از سوی به اصطالح بورژوازی ملی که قرار بود در جنگ ک11رملین ط11رف ک11رملین

را بگیرند.

این فجایع، بر اساس یک تئوری صورت گرفت، این تئوری ضد مارکسیس11تی از برخی مغرض11انه. این نقطه نظر باید از نظریات مارکس و لنین کامال جدا شود

این فجایعی را که میلیون ها نفر را در سطح بین المللی بر اساس تحلیل ه11ای اشتباه استالین قربانی کرد، با مثال اتفاقی که در کرونشتایت افتاد مقایسه می

30

و از آن نتیجه گیری می کنن11د۱۹۱۹٫کنند و یا با بسته شدن مجلس مؤسسان در این ی11ک برخ11ورد ک11امال غ11یر اص11ولی. که استالینیزم ادام11ۀ� لنین11یزم ب11وده است

یعنی در واقع یک سلسله وقایعی اتفاق افتاد که این دمکراسی ک11ارگری. است خوب اجرا نشد و یک سلسله اشتباهاتی رخ داد، این اش11تباهات داش11ت اص11الح می شد، اما زمانی که دیگر تا حدی دیر شده بود، و بعد ی11ک ض11د انقالب از دل این انقالب بیرون آمد و این ضد انقالب استالینستی، بوروکراسی ارتجاعی ب11ود

در. که در سطح جامعه غالب شد و مسیر تمام انقالب های جه11ان را تغی11یر داد ، از آن ج11ایی ک11ه خیلی از رفق11ا ب11ه۱۹۲۱ و ۱۹۲۰این دوران یع11نی س11ال ه11ای

این. مسألۀ� کرونش1تات اش1اره ک1رده ان1د، ی1ک اش1ارۀ� کوت1اهی ب1ه آن می کنممسأله هم یکی از موضوعاتی است که مورد انتقاد بسیاری قرار گرفته است.

دربارۀJ مساله کرونشتایت

این اتفاق در همان دورانی اتفاق افتاد که من سال های تاریک ح11زب بلش11ویک به اعتقاد من اتفاقی ک11ه. می نامم، به این دلیل که چنین اتفاقی نباید می افتاد

رخ داد یک فاجعه بود، فاجعه ای بود که ب11ه ه11ر ح11ال ب11ه نف11ع کس11ی نب11ود، این اتفاقی بود که بین یک بخشی از طرفداران سابق حکومت ش11ورایی و ملوان11ان

در. ناوگانی در یک جزیره ای به ن11ام کرونش11تات در ن11زدیکی پ11ترزبورگ رخ داد ه11زار نف11ر مل11وان مس11تقر بودن11د ک11ه خیلی از آن ه11ا از۱۰کرنشتات در ح11دود

سابقۀ� بولشویکی می آمدن11د و از این نقط11ه نظ1ر از فع11الین ح1زب بلش11ویک و چ1یزی ک1ه بای1د توج1ه بک1نیم این۱۹۲۱ و۱۹۲۰اما در . شوراهای کارگری بودند

بود که پس از جنگ داخلی، بس11یاری از دهقان11ان م11ورد ص11دمه ق11رار گرفتن11د و نارضایتی شدیدی مابین دهقان ها در سطح جامعه وجود داشت و طغی11ان ه11ای دهقانی صورت گرفت و ب11ه ه11ر رو کس11انی ک11ه در این کرونش11تاتی ه11ا بودن11د،

شان وابستگانی در میان دهقانان داشتند و فرزندان دهقانانی بودن11د ک11هبسیاری و از این زاویه انزج11اری از دولت. حاال به ملوانان کرونشتات ملحق شده بودند

مرکزی داشتند، انزجاری به این مفهوم که در واقع این ها مسائل دهق11ان ه11ا و مسائل کارگری را در این جا و آن جا رعایت نکردند، به خص11وص در ش11رایطی

ب11ه. که این برخوردهای غیر اصولی از طرف حزب بلشویک هم مطرح می شد در واق1ع بیش11تر کس1انی ک1ه ب1ه این روی1داد انتق1اد. هر حال این واقعه روی داد

.آن11را نگاش11ته است» پ11ل آوریچ»دارند به کتابی رجوع می کنند که فردی به نام پل آوریچ یک اس11تاد دانش11گاه آنارشیس11ت آمریک11ایی ب11ود ک11ه ب11رای تحقی11ق ب11ه

منتق11دان آنارشیس11ت ب11ه. روسیه رفت و این وق11ایع را در آن کت11اب توض11یح داد ه11زار۱۰گونه ای وانمود می کنند که بلشویک ها دست به حملۀ� نظ11امی زده و

منتف11دان ب11ه این ص11ورت ی11ک. نفر ملوان طرف11دار کمونیس11ت ه11ا را کش11ته اند همان طور ک11ه. مقداری موضوع را از ابعاد حقیقی تاریخی خود خارج می کنند

گفتم این یک فاجعه بود و نباید رخ می داد، منتها علتی که رخ داد بای11د بررس11ی بکنیم؛ بین حکومت و ملوان11ان، جنگی در گ11رفت، زی1را م11ذاکرات بین آن ه11ا ب11ه

31

و به هرحال این جنگ هم اجتناب ناپذیر ب11ود و از این نقط11ه نظ11ر. جایی نرسید ک11دام از این دوط11رف ق11ادر ب11ه ادام11ۀ� م11ذاکره نبودن11د، چ11را ک11هک11ه دیگ11ر هیچ

کرونشتات یک قطعنامۀ� چند ماده ای تصویب ک11رد ک11ه یکی از م11اده ه11اش این بود که حکومت شوروی بالفاصله باید تغییر پیدا کن11د و از بین ب11رود، وگرن11ه م11ا

یکی از! پ11ایتخت را بمب11اران می ک11نیم و ک11ل این حک11ومت را ب11ر می ان11دازیم دشمنان سیستماتیک حزب بلشویک، آنارشیست ها بودند و این آنارشیس11ت ه11ا .از موقعیت های متفاوتی برای نمک پاشیدن ب1ر زخم ه1ای موج11ود به11ره بردند

این ه11ا. زخم هایی ک11ه م11ورد انتق11اد م11ا هم هس11تند و نبای1د ب11ه وج11ود می آمدند بدیهی است که برخورده11ای فرق11ه. وضعیت حساس کرونشتایت را بدتر کردند

اما، جریان11ات. گرایانۀ� حزب بلشویک و رهبرانشان این زخم ها را تشدید کردند آنارشیستی یک پارچ11ه نبودن11د، ش11اخه ه11ای مختلفی داش11تند، و ه11ر ی11ک از این شاخه، انواع و اقسام اقدامات عجیب را ح11تی طی دوران اولی11ۀ� انقالب انج11ام دادند و دائما در حال توطئه گ11ری و ض11ربه زدن ب11ه دولت ش11ورایی و س11ازمان

پیش از این هم در اک11راین چ11یزی مش11ابه ب11ه این اق11دام. دادن طغیان ها بودند انج11ام دادن11د: تحریک11اتی در روزنام11ه هایش11ان کردن11د، ش11عار س11رنگونی دولت

ماه از انقالب اکتبر سر می دادند، خودش11ان را در۳شورایی را پس از گذشت بسیاری از جاها مسلح کردند و در بس11یاری م11وارد ب11ا س11لطنت طلب ه11ا ب11رای

به هرح11ال این س11ابقه هم. سرنگونی نظام شورایی در روسیه همکاری نمودند وجود داشت؛ یعنی از نظر تاریخی مطلقا این گونه نبوده است که آنارشیس11ت همواره در کنار طبقۀ� کارگر بوده باشند و بعد به ناگاه بلش11ویک ه11ا بیاین11د و آن

آنارشیست ها از ابتدای قدرت گیری ش11وراها در. ها را اعدام و تیرباران کردند در حال لطمه زدن به بدنۀ� طبقۀ�. روسیه در حال جنگ و گریز با حکومت بودند

کارگر و شوراهای ک1ارگری بودن1د؛ این قبی11ل اق1دامات از روز اول انقالب آغ1از اختالف1ات آن ه1ا هم ب1ازمی. شد و تنها به مسألۀ� کرونش11تات مرب1وط نمی شد

از آن زمان این ها مخالف دولت، به خص11وص دول11تی. گشت به دوران مارکس بودند و لزومی( دیکتاتوری انقالبی پرولتاریا)بودند که مارکس پیشنهاد می کرد

نمی دیدند که این دولت تحقق پیدا کند و بنابراین وقتی تحقق پیدا کرد، باید آن و از هر بهانه ای اس1تفاده کردن11د ک11ه نخس1تین حک11ومت. را سرنگون می کردند

کارگری در جهان ساقط شود.

در نتیجه مسألۀ� کرونشتات را بای11د از این زاوی11ه هم نگ11اه ک11رد ک11ه اختالف بین ب11دیهی اس11ت ک11ه. مارکسیست ها و آنارشیست ها سابقۀ� پیشینی داشته است

در مورد ملوانان کرونشتایت همان طور که اشاره کردم ب11ه ه11ر ح11ال مق11داری باید ذکر ک11رد ک11ه در آن زم11ان دمکراس11ی ک11ارگری)نارضایتی هم وجود داشت

ح11اال اس11ناد ت11اریخی آن(. هم از سوی رهبری حزب کمونیست رعایت نمی شد این اسناد به فارسی هم ترجمه شده و در س11ایت م11ا موج11ود)ها موجود است

؛ اسنادی که در واقع نشان می دهد سفارت فرانسه در حال توطئه علیه(است در ضمن شایعۀ� کشته شدن. دولت کارگری شوروی در ماجرای کرونشتات بود

بن11ا ب11ه. این آم11ار ب1ه ش11دت اغ11راق آم11یز است. ده هزار نفر نیز درست نیست32

هزار نفر از ط11رفین۳ الی ۲گزارش تاریخ نویسان مستقل یک چیزی در حدود نفر از خود بلشویک ها و بیش از یک هزار نفر۶۰۰ الی ۵۰۰یعنی - کشته شدند

همان طور که گفتم ح1تی کش11ته ش11دن ی11ک نف1ر هم. از ملوان های کرونشتات ولی متأس11فانه این اتف11اق افت11اد و ح11دود. فاجعه ای بود، چه برسد به این تعداد

هفت هزار نفر از ملوانهای کرونشتات به فنالند مهاجرت کردن11د و ع11ده ای هم این اق1دام ها از س11وی ط1رفین و ب1ه وی1ژه. دستگیر و عده ای هم اعدام ش11دند

برخورد حزب کمونیست صحیح نبوده است و ما از آن ها دفاع نمی ک11نیم، ولی از ط11رف دیگ11ر این را از ابع11اد ت11اریخی اش نبای11د خ11ارج ک11نیم، این ه11ا را نمی توانیم با قربانی شدن ملیون ها نفر، از جمله کمونیست ها، بر اساس سیاست

گر کسی بخواه11د این. های اشتباه استالینیستی در سراسر جهان مقایسه کنیم دو را با یک دیگر مقایسه کند، برخورد کامال مغرضانه و بی اساس11ی انج11ام می

دهند.

بنابراین از نقطه نظر ما واقعیت این اس11ت ک11ه این فاجع11ه نبای11د رخ می داد و اشتباهاتی صورت گرفت و حزب بلشویک در این دوران، سال های تاریک خ11ود

بسیاری از کارهای اشتباهی در آن دوران رخ داد که مورد انتق11اد. را می گذراند ولی از ط11رف دیگ11ر این. شدید ماست و به هیچ نوع نمی شود از آن دفاع کرد

برخوردهای آنارشیست ها و شبه آنارشیست ها را که دوران لنین و استالین را داس11تان کرونش11تات هم بخش1ی از توطئ1ه. یکی قلم1داد می کنن11د، نمی پ1ذیرم

هایی بود که آنارشیستها در طول انقالب اکت11بر انج11ام دادن11د و این درواق11ع ی11ک سال پیش و هنوز هم ادامه خواه11د۲۰۰بحثی است مابین ما که برمی گردد به

داشت و مطمئن هس11تم ک11ه در داخ11ل ای11ران هم این گرایش11ات آنارشیس11تی و ش11به آنارشیس11تی و آنارکوسندیکالیس11تی و غ11یره خواهن11د ب11ود ک11ه ب11ه دلی11ل مخالفتشان با هرگونه دولت و تئوری های اشتباهی که دارند، در مقابل تش1کیل

.یک دولت کارگری قد علم خواهند کرد

33

۱۹۱۷سخنرانی جلسه در پالتاک: جمع بندی درس های انقالب اکتبر

به مناسبت نود و هشتمین

روسیه۱۹۱۷سالگرد انقالب اکتبر

34

در ابتدا باید ذکر کنم که صحبت امروز من، نه یک سخنرانی، بلکه ی11ک مع11رفی ما به هرحال ب11ر اس11اس تج11ارب نظ11ری و .بحث است برای تبادل نظر با رفقا

عملی خود، به یک سلسله نظراتی رس11یده ایم ک11ه م11ایلیم آن ه11ا را در عرص11ۀ� جامعه و در سطوح مختلف، ب11ا دوس11تان و رفق11ایی ک11ه تم11ایالت و جهت گ11یری های مشابهی دارند، درمیان بگذاریم؛ در حقیقت، ما نه تنها می خواهیم ب11ر این

.رفقا تأثیر بگذاریم، بلکه آماده هستیم تا خود تأثیرپذیر هم باشیم این جلسه نیز همان طور .در این جا چنین مفهومی دارد “تبادل نظر” بنابراین،

که اشاره گردید، یک معرفی بحث است از طرف من؛ و من هم به عنوان یکی از شرکت کنندگان، در بحث ها دخالت خ11واهم ک11رد و امی11دوارم ک11ه بت11وانیم ب1ا توجه به این تبادل نظرها، جهت گیری ها و متحدین مشخص11ی را در راه انقالب

.آتی ایران پیدا کنیم بحثی که من امروز معرفی می کنم، صرفا یک بحث تئوریک و :و اما نکتۀ� دیگر انقالب اکتبر، مسأله ای مهم برای کل جهان و به وی11ژه جنبش .انتزاعی نیست

ولی ب11ه هرح11ال این بحث بهان11ه .کارگری و مارکسیست های انقالبی می باشد ای است برای بررسی و مرور یک سلس11له نک11ات اص11لی متکی ب11ر درس ه11ای

از این .انقالب اکتبر، و استفاده و کاربست این درس ها برای انقالب آتی ایران نقطه نظر، من درحین بحث قیاس های مشخصی را از مسائل ام11روز ای11ران و

هم11ان ط11ور ک11ه اش11اره –همچنین جه11ان، مط11رح خ11واهم ک11رد ت11ا این موض11وعنه یک بحث انتزاعی، که بحثی مرتبط با مسائل امروز ما باش –کردم.

نیاز به توضیح چندانی ندارد که بحث انقالب اکتبر، بحثی مفصل و عمیق است، و ب111ه همین جهت نمی ت111وان در ی111ک ی111ا دو جلس111ه ب111ه تم111امی ج111وانب آن

تالش من در این دو جلسه این است که در جلسۀ� اول به بررسی یک .پرداخت به اعتقاد من، دو .سلسله درس های مشخص و مرتبط با انقالب اکتبر بپردازم

درس مهم و دو مح11ور اص11لی در انقالب اکت11بر وج11ود دارد ک11ه وج11ه تم11ایز این انقالب را با سایر انقالب ها نشان می دهد؛ این دو، موضوعاتی هستند ک11ه من

.سعی می کنم تا در این جلسه مختصرا مطرح کنم از نقطه نظر بس11یاری از اف11راد و نیروه11ای مختل11ف در س11طح جه11ان، پرس11ش هایی مطرح می شود مبنی بر این که انقالب اکتبر به چ11ه ش11کلی و ب11ا ک11اربرد چه ابزاری به پیروزی رسید؟ آیا توده ه11ا بودن11د ک11ه انقالب را ت11دارک دیدن11د ی11ا شوراهای کارگری، اتحادیه ه1ای ک11ارگری و تجمع1ات ک11ارگری ب1ه مفه11وم ع1ام کلمه؟ آی11ا اب11زار مش11خص دیگ11ری در این انقالب وج11ود داش11ت ک11ه پ11یروزی را

.میسر و تضمین کرد یا خیر؟ من می خواهم در ابتدا به این موضوع بپردازم این هم یکی از موض11وعات بس11یار مهمی .موض11وع دوم، م11اهیت انقالب است

اس11ت ک11ه درس11ت از ف11ردای انقالب اکت11بر ت11ا ب11ه ام11روز، م11ورد س11ؤال ق11رار چگون11ه ممکن اس11ت ک11ه انقالب سوسیالیس11تی در :آن سؤال این است .گرفته

افتاده تحقق پیدا کند؟ در واقع جان کالم این سؤال این است کهیک جامعۀ� عقب وقوع انقالب اکتبر، برخالف نظرات کارل مارکس بوده است؛ چرا که م11ارکس

35

صحبت از این می کرده ک11ه انقالب ه11ا ابت11دا بای11د در مراک11ز ص11نعتی پیش11رفتۀ� سرمایه داری رخ دهند، و بنابراین انقالبی ک11ه در روس11یۀ� عقب افت11اده ص11ورت گرفته، در واقع انقالبی زودرس ب11وده و اص11وال انقالبی نب11وده اس11ت ک11ه پای11دار

در نتیجه الزم نیست ت1ا این ن1وع انقالب ه1ا مج1ددا در س1ایر نق1اط .باقی بماند.جهان تکرار و تجربه گردد

ماهیت انقالب اکت11بر، و این پرس11ش ک11ه آی11ا اص11وال امک11ان وق11وع مج11دد چ11نین انقالبی در سایر نقاط دنیا و به خصوص کش11ورهای عقب مان11ده میس11ر خواه11د بود یا خیر، مسائلی هستند که در بحث اول ارائه می کنم و طی بحث دوم خود در دو هفت11ۀ� دیگ11ر مشخص11ا در م11ورد عل11ل شکس11ت انقالب و درس ه11ای آن صحبت خ11واهم ک11رد؛ البت11ه من این دو را از هم تفکی11ک ک11رده ام، چ11را ک11ه این درس ه11ا ب11ه هرح11ال از اهمیت بس11زایی برخ11وردار هس11تند و ب11ه همین جهت،

.تمرکز مشخصی را الزم دارند اکنون می پ11ردازم ب11ه درس ه11ای انقالب از زاوی11ۀ� اب11زار تش11کیالتی الزم ب11رای

به راه دور نرویم، از لحاظ ت11اریخی اگ11ر فق11ط همین نک11اتی ک11ه .تدارک انقالب رفیق فرهاد در ابتدای جلسه اشاره کرد، مورد بررسی قرار ب11دهیم، می بی11نیم که طی همین یکی دوسال گذش11ته، مب11ارزات ض11د س11رمایه داری ب11ه اوج خ11ود رسیده، و اگر نگوییم میلیون ها، دست کم صدها ه11زار نف11ر در سراس11ر جه11ان

انواع روی11دادها هم در .مشخصا درحال مبارزه علیه نظام سرمایه داری هستند سیاس11ت ه11ای ریاض11تی نظ11ام ه11ای .طول این یک سال گذش11ته رخ داده است

سرمایه داری به زیر سؤال رفته و تشکل های مختلفی درگیر مبارزات گردی11ده ، در انگلستان یک تظ11اهرات و۲۰۱۱اند و در اواخر همین ماه، یعنی ماه نوامبر

اتحادی11ۀ� ک11ارگری در۳۰یا می توان گفت اعتص11اب عم11ومی ت11اریخی از ط11رف لیبرال انگلس11تان ص11ورت –تقابل با سیاست های نئولیبرالی دولت محافظه کار

.خواهد گرفت ما امروز در سراس11ر جه11ان ش11اهدیم ک11ه در اع11تراض ب11ه سیاس11ت ه11ای فعلی س11رمایه داری و اجحاف11اتی ک11ه در ح11ق م11ردم روا داش11ته ش11ده اس11ت، بیش

همین طور اخ11یرا گ11زارش ه11ایی .هزار منطقه در حال اشغال شدن است ۲ از ،۱۳۹۰ آب1ان ۱۳از ایران رس1یده اس1ت ک11ه نش1ان می ده1د هفت1ۀ� پیش، م1ورخ

سمیناری در کرج برگزار شده و بسیاری از افراد و کارگران پیشروی با تجرب11ه در آن شرکت کرده و اصوال آن ها هم با جسارت بسیار صحبت از ایجاد تشکل هایی در درون طبقۀ� کارگر، سازماندهی و حتی سرنگونی نظام جهانی سرمایه

.داری به دست خود کارگران نموده اند ما شاهد وقایع دیگری نیز هس11تیم؛ مب11ارزات ض11د اس11تبدادی در خاورمیان11ه ک11ه

سؤالی .تاکنون به کناره گیری چند نفر از دیکتاتورهای منطقه منجر شده است که مطرح می شود این است که آیا این اعتراضات توده ای که امروز دیگر ب11ه

“ض11د س11رمایه داری” اس11ت، منج11ر ب11ه انقالب ص11ورت عری11ان ی11ک اع11تراضپرولتری در یکی از این مناطق و یا در همۀ� این مناطق می گردد یا خیر؟

تم1امی این اعتراض1اتی ک1ه در س1طح .پاس1خ ب1ه این س1ؤال ک1امال منفی است جهانی مشاهده کرده ایم، متأسفانه هیچ یک ب11ه انقالب ک11ارگری منج11ر نخواه11د

36

یک عنص11رغایب در این اعتراض11ات وج11ود دارد و :علت آن هم ساده است .شد آن عنصر غایب، یک تشکل مشخص است که باید تدارک این انقالب را از پیش دی11ده باش11د؛ این عنص11ر ن11ه در س11طح بین المللی و ن11ه در س11طح محلی در

.کشورهای مختلف وجود ندارد در این “عنص11ر غ11ایب” بح11ثی ک11ه من امش11ب دارم این اس11ت ک11ه ببی11نیم این

ک11ه در روس11یه ب11ه بزرگ11ترین انقالب “عنصر حاضر”ی کشورها چه هست و آنسوسیالیستی در جهان منجر شد، چه بوده است؟

مسألۀ� ابزار تشکیالتی و تدارک انقالب، یکی از مسائل بسیار مهم برای تحق11ق در روسیۀ� عقب افت11ادۀ� آن زم11ان، تش11کل ه11ای مختلفی .انقالب پرولتری است

۱۹۰۳ و ۱۹۰۲شکل گرفتند و ب11ه دنب11ال آن بحث بس11یار مهمی طی س11ال ه11ای سوسیال دمکرات ها در واق1ع ب1ا دو .درمیان سوسیال دمکرات ها به وجود آمد

:خط و دیدگاه، رو به رو بودند یا از طریق فعالیت مستقیم در درون تشکل های توده ای طبق11ۀ� ک11ارگر اس11ت که آگاهی سیاس11ی و سوسیالیس11تی کس11ب می ش11ود و نهایت11ا این آگ11اهی، ک11ل طبقه را منجر به سرنگونی نظام استبدادی تزاری می نماید، یا این که ب11ه ی11ک تش11کل مش11خص دیگ11ری، متش11کل از مارکسیس11ت ه11ای انقالبی و پیش11روهای

.کارگری، برای تدارک دیدن انقالب نیاز است لنین درواقع م11دافع نظ11ر دوم ب11ود، نظ11ری ک11ه طب11ق آن تش11کل ه11ای مس11تقل کارگری، اتحادیه های کارگری، احزاب بزرگ طبقه کارگر درواقع به خودی خود

عللی ک11ه او .قادر به سازماندهی انقالب در جهت سرنگونی نظام نخواهند شد ترین بخش ها و ابعاد جدیدی است کهبه نظر من یکی از مهم –مطرح می کرد

آگ11اهی سوسیالیس11تی متأس11فانه در :چ11نین است –به مارکسیسم اضافه ش11ده گرچ111ه آگ111اهی .درون تش111کل ه111ای ب111زرگ ک111ارگری پای111دار نخواهن111د ماند

سوسیالیستی و آگاهی ضد سرمایه داری، حتی تا ح11د آگ11اهی ب11رای س11رنگونی نظام سرمایه داری به وجود می آیند، اما ب11رای این ک11ه این تش11کل ه11ا بتوانن11د مبارزه را از قبل درجهت سرنگونی سازمان دهند، نیاز به یک تش11کل مش11خص

.دیگری می باشد بحث لنین درواق11ع این ب11ود ک11ه آگ11اهی سوسیالیس11تی ب11ا وج11ود این ک11ه در این

عل11تی ک11ه در .تجمعات به وجود می آید، اما به همان نس11بت هم ازبین می رود این بحث مط11رح می ش11د اینس11ت ک11ه ای11دئولوژی غ11الب در س11طح جامع11ه،

و دولت (طبق11ۀ� س11رمایه دار) طبق11ۀ� ب11ورژوا .ای11دئولوژی ه11یئت ح11اکم است سرمایه داری اصوال از دو طریق طبقۀ� کارگر و کل جامعه را سرکوب می کند؛

و ابزاری است ک11ه (قوۀ� مقننه، مجریه و قضاییه) یکی از طریق مجاری قدرت برای سرکوب در دست دارد؛ واضح اس11ت ک1ه س11رمایه داری ب11ا ص11رف هزین11ه های سنگین می تواند طبقۀ� کارگر را در هر اعتراض و ه11ر اعتص11ابی س11رکوب کن11د ت11ا م11انع از آن ش11ود ک11ه این تجمع11ات ک11ارگری و تجمع11اتی ک11ه در درون

.معترضین به وجود می آید، شرایط سرنگونی نظام را ایجاد نماید در س11طح .اما مضاف بر این، طریقۀ� دیگر سرکوب، سرکوب ایدئولوژیک است

چ1111ه جوام1111ع س1111رمایه داری ک1111ه از دمکراس1111ی –جوام1111ع س1111رمایه داری37

برخ11وردار هس11تند، مانن11د کش11ورهای اروپ11ایی و (دمکراس11ی ص11وری) بورژوایی آمریکایی، و چه کشورها و دولت ه11ایی ک11ه تحت س11لطۀ� رژیم ه11ای اس11تبدادی

ابزار ای11دئولوژیک یکی از هزین11ه ه11ای عظیمی –نظامی قرار دارند، مانند ایران است ک11ه در این کش11ورها ص11رف می ش11ود ت11ا طبق11ه ک11ارگر و زحمتکش11ان را

و آن چه که م11ا در تجم11ع ه11ای ب11زرگ ک11ارگری .سرکوب و به کناری پرتاب کند مش11اهده می ک11نیم، این اس11ت ک11ه هم11ان ط11ور ک11ه این تجمع11ات ب11ه ط11ور خودانگیخته این مبارزات را آغ11از می کن11د، ب11ه هم11ان ت11رتیب ای11دئولوژی هی11أت ح11اکم ب11ه ط11ور خودانگیخت11ه در این تجمع11ات نف11وذ می نمای11د و گرایش11ات

طلب در درون تجمعات توده ای به وجود میرفرمیستی و گرایش های مماشات.آید

بحث لنین در آن زمان این بود که برای مصون نگ1ه داش1تن خ1ود از ای1دئولوژی تش11کلی ک11ه از لح11اظ تش11کیالتی .هیئت حاکم، باید تشکل مشخصی ایجاد ک11رد

جدا از تشکل ت11وده ای باش11د، تش11کلی ک11ه بتوان11د س11ازماندهی را ب11رای دوران اعتالی انقالبی ت11دارک ببین11د، تش11کلی ک11ه بتوان11د ح11ول ی11ک برنام11ۀ� انقالبی ب11ا استفاده از تمام تئوری های انقالبی در سطح بین المللی و در سطوح مختل11ف،

تش11کلی ک11ه بتوان11د خ11ود را از ض11ربه پ11ذیری از .این سازماندهی را انج11ام دهد و این .سوی پلیس مخفی و انواع و اقسام ابزارهای سرکوب، مصون نگه دارد

تشکل، یک تشکل توده ای نمی تواند باشد، زیرا که در میان توده ه11ا مب11ارزات به گونه ای به جلو می رود که اوال جنبه های علنی دارد و ثانیا این اعتراضات و مبارزات از طرف هیأت حاکم مورد سرکوب قرار می گیرد و از طرف دیگ11ر و از همه مهم تر، ایدئولوژی هیأت حاکم در این تجمعات و تش11کل ه11ای ت11وده ای

.نفوذ می کند درواق11ع .در رابطه با ایران هم ما این مسأله را ب11ه وض11وح مش11اهده می ک11نیم

رژیم ایران همواره از ابزار س11رکوب ف11یزیکی اس11تفاده نمی کن11د، بلک11ه از این ۲ابزار در شرایط بحرانی و رویارویی با خط11ر ج11دی اس11تفاده می کن11د، مانن11د

سال پیش که به طور مشخص از بسیجی ها، پاسداران و لباس شخص11ی ه11ای ام11ا در غی11اب این دوران، در دورانی .مسلح و غیره در خیابان ها استفاده ک11رد

ک11ه رژیم در خط11ر نیس11ت، مس11اجد، من11ابع مختل11ف و رس11انه ه11ای عم11ومی و همچ11نین نهاده11ای ک11ارگری وابس11ته ب11ه رژیم، نقش اعم11ال نف11وذ و ب11ه بیراه11ه کشیدن توده ها را دنبال می کنند و به همین خاطر هزینۀ� بسیار هنگفتی صرف

.این نوع نهادها می شود بنابراین بسیار واضح است که انقالب در درون یک تش11کل ت11وده ای نمی توان11د

و این را در شرایط کنونی در سطح جه11انی ن11یز مالحظ11ه .سازماندهی پیدا کند مثال در مصر می بینیم که اتحادیه های کارگری ب11زرگ و پرتجرب11ه ای .می کنیم

در آن جا بودند، و در بسیاری از کشورهای دیگر و از جمله امروز در کشورهای اروپایی می بینیم که اتحادیه های کارگری قدرتمند و پرنفودی حضور دارند، اما

“نظ11ام س1رمایه هیچ کدام از این ها قادر به ت1دارک انقالب در جهت س1رنگونی.داری” نیستند

38

پس یکی از م11وارد و درس ه11ای مهمی ک11ه ب11ه اعتق11اد من می ت11وان از انقالب ح11زبی ک11ه در .اکتبر فراگرفت، وجود حزب پیشتاز انقالبی درآن جا ب11وده است

واق11ع از دو ده11ه پیش از س11رنگونی رژیم ت11زار، ش11روع ب11ه فع11الیت ک11رد و این تدارکات را در درون طبقۀ� کارگر انج11ام داد و طبق11ۀ� ک11ارگر را ب11رای ره11ایی از

در ش11رایط اعتالی انقالبی ک11ه ش11وراهای .شر نظام س11رمایه داری آم11اده ک11رد ک1ارگری ش1کل گرفتن1د، واض1ح اس1ت ک1ه نماین1ده ه1ای این ح1زب در واق1ع از مبتکرین و از رهبران شوراهای کارگری هم بودند و به عنوان نماین11دگان طبق11ۀ�

.کارگر برای سازماندهی انقالب انتخاب گردیدند آمیز اکتبر مش11اهده ش11د و چ11یزیبنابراین چیزی که حضورش در انقالب موفقیت

که غیبتش در تظاهرات و اعتراضات توده ای امروز و در یک سلسله از انقالب نب11ود ح1زب –از جمل1ه خ1ود انقالب ای1ران –های گذشته هم مش1اهده می ش1ود

و این یکی از درس های عمده ای است که می توانیم از .پیشتاز انقالبی است.انقالب اکتبر فرابگیریم

ترکیب اجتماعی این حزب هم مس11ألۀ� بس11یار مهمی اس11ت ک11ه در درون ح11زب ت1رکیب .بلش1ویک، ح1زبی ک11ه ب1رای ت1دارک انقالب س1اخته ش1د، ب1ه وج1ود آمد

اجتماعی این حزب درواقع ی11ک ت11رکیب دوگان11ه ای اس11ت متش11کل از ک11ارگران “ک11ارگران پیش1رو و ک11ارگران سوسیالیس11ت، ک11ارگرانی ک11ه م1ا ب11ر آن ه1ا ن1ام

کارگرانی که در صف مقدم مب1ارزات ض11د س1رمایه داری .نهاده ایم روشنفکر” ب1رای دوره ای مب11ارزه می کنن11د، آگ11اهی سوسیالیس11تی را از طری11ق مب11ارزات روزمرۀ� خود به دس11ت می آورن11د، و دس11ت ب11ه مطالع11ه و ارزی11ابی و تحلی11ل از

این ه11ا درواق11ع مغزه11ای متفک11ر جنبش ک11ارگری .مس11ائل اجتم11اعی می زنند.هستند

چنین مغزه11ایی در انقالب اکت11بر وج11ود داش11ت و ام11روزه در س11طح ای11ران این مغزه11ا ب11ه م11راتب بیش11تر از دوران انقالب اکت11بر هس11تند و تع11داد این ن11وع

از سوی دیگ11ر، این ح11زب، یع11نی ح11زب .پایین نیست (به لحاظ کمی) کارگران “روش11نفکران پیشتاز انقالبی متشکل شده است از کسانی که ما بر آن ها ن1ام

روش11نفکران ک11ارگری کس11انی هس11تند ک11ه از س11ابقۀ� .نه11اده ایم ک11ارگری” روش11نفکری ی11ا از س11ابقۀ� غیرک11ارگری وارد مب11ارزات ک11ارگری می ش11وند و خودشان را در خدمت طبقۀ� کارگر قرار می دهن11د و ب11ه ط11ور روزم11ره مس11ألۀ� طبقۀ� کارگر، مسأله آن ها هم می گردد و به دور تج1ارب تئوری1ک و بین المللی

ن11ه .خود کوشش خواهند کرد که جهت گیری مبارزات ک11ارگری را غن11ا ببخش11ند کم پیش11روی ک11ارگریتنها این، بلکه باید در طول پروسه ای، مورد اعتم11اد دست

.قرار بگیرند یعنی طبقۀ� کارگر و پیشروان کارگری در جامعه باید این ها را به عنوان کسانی

این ت11رکیب، یع11نی .که در جنبش کارگری حضور دارن11د، ب11ه رس11میت بشناس11ند “روشنفکر کارگری” است که بنیادهای اولیۀ� حزب و “کارگر روشنفکر” ترکیب

و این رون1د ب1ود ک1ه در انقالب روس11یه، یع1نی در .پیشتاز انقالبی را بن11ا می نهد “ح11زب “ح11زب بلش11ویک”یا دوران پیش از وق11وع انقالب ص11ورت گ11رفت و

ح11زب توانس11ت از طری11ق این .درواق11ع زائی11دۀ� این ت11رکیب دوگان11ه ب11ود لنینی”39

تشکل، با این دو عنصری که اشاره کردم، سازماندهی را کام11ل کن11د و تاح11دی.انقالبی، در صدر مبارزات کارگری قرار بگیرد–جلو برود که در دوران پیشا

بنابراین حزب پیشتاز انقالبی، حزبی نیست که صرفا از درون کارهای روزم11رۀ� این حزب، از لحاظ تش11کیالتی ک11امال ج11دا از .سازمان های توده ای بیرون بیاید

سازمان های توده ای است و این حزب درواقع حزب بلشویک است که پروسۀ� از این .ساختن انقالب کارگری و پ1یروزی آن در داخ11ل روس11یه را تض11مین ک11رد

نقط11ه نظ11ر، این عم11ده ت11رین درس11ی اس11ت ک11ه از انقالب اکت11بر می ت11وان.فراگرفت

در این جا باید به موضوع دیگ11ری اش11اره ک11رد، س11ازمان ه11ای بس11یاری ب11وده و ک11ه خودش11ان را ج11دا از –فی المثل در دوران خود لنین یا حتی ام11روز –هستند

ی11ا “سوسیالیس11تی” “کمونیس11تی” “ک11ارگری”، طبقۀ� کارگر به عن11وان اح11زاب معرفی می کردند و می کنند؛ امروز هم ما از این نوع اح1زاب در داخ1ل ای1ران

اما اگر این احزاب مورد تأئید طبقۀ� کارگر قرار نگرفته باشند، و .فراوان داریم نفوذ و اعتباری در درون طبقۀ� ک11ارگر نداش11ته باش11ند، در واق11ع تنه11ا ک11اری ک11ه انجام داده اند این است ک11ه کاریک11اتوری از اح11زاب لنینیس11تی ب11ه وج11ود آورده

از این نقطه نظر، منظور ما از ح11زب لنینیس11تی ی11ا ح11زب پیش11تاز انقالبی، .اند احزابی که ارتباط ارگانیک و مش11خص ب11ا طبق11ۀ� ک11ارگر) این نوع احزاب نیست

ندارند و صرفا احزابی را خارج از حیطۀ� مبارزات کارگری به وجود می آورند و طبق11ۀ� (.توقع دارند که کارگران به آن ها بپیوندد و بعد انقالب سازمان پیدا کنند

کارگر و پیشروان کارگری متمایل به پیوستن ب1ه این اح1زاب نیس1تند، مگ1ر این این ش11رایط متأس11فانه در درون .که حزب پیشتازانقالبی را از آن خ11ود بپندارند

جامعۀ� ما وجود ندارد؛ حزب پیشتاز انقالبی و احزاب و گروه هایی که ب1ا جنبش.کارگری مرتبط باشند، امروز وجود ندارند و باید در آتیه ساخته شوند

دومین درس انقالب اکتبر ک11ه می توان11د در آین1ده م1ورد اس1تفاده ق1رار بگ1یرد، بعض11ی ه1ا ب1ر این باورن1د ک1ه انقالب اکت1بر .مسألۀ� انقالب سوسیالیستی است

خالف نظرات ک11ارل م11ارکس ب1وده اس11ت؛ چ1را ک1ه ک11ارل م1ارکس ص11حبت از انقالب ه111ا در کش111ورهای س111رمایه داری پیش111رفتۀ� ص111نعتی ک111رده و انقالب

اما ب11رخالف .سوسیالیستی را درواقع مرتبط به این کشورها می دانسته است این برداشت، انقالب اکتبر دقیقا براساس نظرات مارکس سازمان پیدا ک11رده،

“خطابیۀ� کمیتۀ� مرکزی اتحادیۀ� کمونیس11ت  در۱۸۴۸یعنی خود مارکس در سال ، به این نتیجه۱۸۴۸ها”، مشخصا پس از تجربه کردن انقالب در آلمان در سال

می رس11د ک11ه ب11ورژوازی دیگ11ر آن خص11لت انقالبی خ11ود در دوران فئودال11یزم و ب11ورژوازی دیگ11ر ق11ادر ب11ه ح11ل .مب11ارزه علی11ه اس11تبداد را از دس11ت داده است

دمکراتیک، تکالیف عقب افتاده ای که در این جوامع وجود دارد،–تکالیف بورژوا.نخواهد بود

یک سال پس از توفیق بورژوازی در انقالب آلمان، مارکس این ارزی11ابی را می به سخن دیگر، .باشد “مداوم” کند که درواقع انقالب در کشورهای مختلف باید

دمکراتیک را انجام دهد، یعنی تکالیفی که که–دوران انقالبی، که تکالیف بورژوا سنتا به وسیلۀ� خود بورژوازی در کشورهای مختل11ف در اواخ11ر ق11رن هج11دهم و

40

دوران .نوزدهم و اوایل قرن بیس11تم ص11ورت گرفت11ه، دیگ11ر س11پری ش11ده است انقالب دمکراتیک در این جوامع سپری شده، چون ب11ورژوازی دیگ11ر آن خص11لت انقالبی را ندارد، و واهمۀ� بورژوازی از طبقۀ� کارگر اکن11ون بیش11تر از واهم1ه ای اس11ت ک11ه س11ابقا از اس11تبداد فئ11ودالی و عناص11ر ارتج11اعی پیشاس11رمایه داری

از آن ج11ا ک11ه طبق11ۀ� ک11ارگر در س11طح جه11انی رش11د ک11رده و آگ11اهی .داشت سوسیالیس11تی و سوسیالیس11م علمی در درون آن رخن11ه ک11رده ب11ود، ب11ورژوازی مشاهده کرد که طبقۀ� توان کسب قدرت را بیشتر از آن ها داراست، و ب11ه این جهت با استبداد تبانی کرد و از انجام تکالیف بورژوا دمکراتیک به شکل انقالبی

بن11ابراین م11ارکس ب11ه این ارزی11ابی می رس11د ک11ه انقالب بای11د .آن، س11رباز زد باشد، انقالب مداوم به این مفهوم ک11ه خ11ود پرولتاری1ا بای1د “انقالب مداوم” یک

دمکراتی11ک ب11ا تک11الیف–ق11درت را دردس11ت بگ11یرد و ب11ا ادغ11ام تک11الیف ب11ورژوا.سوسیالیستی، انجام آن را تحقق دهد

مارکس این نظرات را در نوشته های دیگری هم مورد اشاره قرار می ده11د؛ او ب1ه این نتیج11ه رس11ید ک11ه تم11ام۱۸۷۱به خصوص پس از کمون پاریس در س11ال

ابزار و دستگاه دولت سرمایه داری باید سرنگون شود و ازهم بپاشد تا این ک11ه انقالب بتواند به پیروزی برسد و همچنین تکالیفی را که در مقابل جامعه وج11ود

.انقالب اکتبر روسیه نیز متکی بر چنین نظریاتی بود .دارد، حل نماید ما در انقالب روسیه شاهد هستیم که این انقالب، هم از لحاظ روش مبارزاتی،

یعنی ایجاد شوراهای ک11ارگری و دادن ق11درت) هم از لحاظ سازماندهی انقالبی به دست شوراهای کارگری و درواقع به دست گرفتن قدرت دستگاه دول11تی از

، و هم از حیث ساختار تشکیالتی خود، بر نظرات کارل(سوی خود طبقۀ� کارگر.منطبق بود مارکس پس از تجربۀ� کمون پاریس

ماشین دولتی هم ب1ه هرح11ال در انقالب روس11یه متالش11ی ش11د، ماش11ین ق1درت این مس11أله هم ب11ا .ب11ورژوازی ازبین رفت و ق11درتی ن11وین ج11ایگزین آن شد

بن11ابراین مس1أله .نظراتی ک11ه ک11ارل م11ارکس مط11رح می ک11رد، انطب11اق داشت جداکردن انقالب اکتبر از نظرات ک11ارل م11ارکس، اش11تباه فاحش11ی اس11ت و ب11ه

.اعتقاد من بسیاری عامدانه این کار را می کنند انقالب سوسیالیستی، در روسیۀ� عقب افتاده ای به وقوع پیوست ک11ه خ11ود می

در حقیقت این کش11ور عقب افت11اده و .توانست آغ11از انقالب ه11ای جه11انی باشد تئوری رشد ن11اموزون و م11رکب نش11ان داد ک11ه این انقالب ه11ا در حلق11ۀ� ض11عیف

و این تجرب11ه ای ب11ود بس11یار .امپریالیستی می تواند رخ دهد و به پیروزی برسد تئ11وری ای ک11ه .غنی از انقالب اکتبر که نشان داد این تئوری قاب11ل تحق11ق است

و خ11ود۱۹۰۵ مطرح کرد؛ پس از آن تروتسکی در ۱۸۴۸کارل مارکس در سال و این که انقالب در حلقه های ضعیف گشایش لنین هم بارها از انقالب الینقطع

.پیدا خواهد کرد و در سطح جهانی به پیروزی خواهد رسید، صحبت کردند بن11ابراین .این نکتۀ� بس11یار مهمی اس11ت ک11ه از انقالب اکت11بر بای11د اس11تنتاج ک11رد

در جامع11ه ای نظ11یر “دمکراتی11ک” کسانی ک11ه هن11وز پس از س11ال ه11ا از انقالب ایران صحبت می کنن11د، این واقعیت را می رس11انند ک11ه از تم11ام این پروس11ه و

41

سال گذشته، یا بی اطالع۱۸۰روند مبارزات کارگری در سطح جهانی در طول .هستند و یا کامال آن را نادیده می گیرند

آن چه که در روسیه اتفاق افتاد به این مفهوم بود که بورژوازی تا زمانی ترقی خواه است، تا زمانی خوهان انقالب هست و تا زمانی ق11ادر ب11ه ح11ل تک11الیف و

دمکراتیک می باشد که ی11ک رژیم اس11تبدادی و ارتج11اعی ماقب11ل–وظایف بورژوا ام11ا در عص11ر امپری1الیزم، در دورۀ� فعلی، م1ا .س1رمایه داری در حک1ومت باشد

مش11اهده می ک11نیم ک11ه در س11طح جه11انی ب11ورژوازی ح11تی در کش11ورهای عقب افتاده در قدرت است و ما در هیچ ج11ای دنی11ا ام11روز حک11ومت ه11ای فئ11ودالی و

از این نقطه نظر، وقتی بورژوازی در قدرت است، .دولت های فئودالی نداریم واضح است یک بخشی از همان بورژوازی خواهان سرنگونی نظام خود نخواهد

کس11انی ک11ه تئ11وری .این پروسه را ما به وضوح در داخل ای11ران می بی11نیم .شد های انقالب دمکراتیک را مطرح می کنند، و خواهان تأئید و یا سازش با بخشی

نادی11ده می این واقعیت را –هس11تند –مثال جن11اح اص11الح طلب –از ه11یئت ح11اکم گیرند که گ11رایش ه11ای مختل11ف ب11ورژوازی ک11ه ممکن اس11ت ب11رای دوره ای در اپوزیسیون هم باشند، خواهان سرنگونی کلیت این نظام نیستند، بلکه خواه11ان سازش هستند و قادر به تحقق تکالیف و وظایفی که از نقطه نظر ت11اریخی ب11ه

.عهدۀ� بورژوازی بوده، نمی باشند تم11ای .مثال حل مسألۀ� ملی، یکی از مسائل کلیدی انقالب در داخل ایران است

دولت ها و رژیم هایی که در قدرت بوده اند، مسألۀ� ملی را یا نادیده گرفته اند بن11ابراین ح11ل مس11ألۀ� .و یا به جای حل مسأله، با سرکوب به آن پاسخ داده اند

ملی که یکی از مطالبات و یکی از تکالیف دمکراتیک در سطح جامعه است، با سرنگونی این رژیم ادغام شده؛ زیرا که ت11ا این رژیم س11رنگون نگ11ردد، مس11ألۀ�

.دمکراتیک است، در جامعۀ� ما حل نخواهد شد –ملی که یک تکلیف بورژوا مسألۀ� ارضی و مسألۀ� دهقانان هم به همین ترتیب مس11أله ای اس11ت ک11ه زمین بای11د متعل11ق ب11ه دهقان11ان باش11د و بای11د اش11تراکی گ11ردد، و ب11رای این ک11ه زمین اشتراکی شود، واضح است که باید بانک ه1ای مختل1ف ب1ه کس1انی ک1ه ص11احب زمین می شوند، وام بدهد و از این نقطه نظر دولت س11رمایه داری ک11ه ح11امی بانک هاست و بانک ه11ا هم در این دولت ادغ1ام ش11ده ان1د، واض11ح اس11ت ک11ه از

از این نظ11ر ب11رای این ک11ه یکی از .دادن وام به دهقانان جلوگیری خواهند ک11رد خواست ها و تکالیف دمکراتیک مانند مسألۀ� ارضی، در داخل ایران ح11ل ش11ود، باید این رژیم از اساس سرنگون گردد و به جای آن یک رژیم کارگری س11ر ک11ار

.آید تا بتواند این اقدامات اولیۀ� دمکراتیک را انجام دهد مسأله دمکراسی درونی هم همین طور؛ این رژیم نش11ان داد ک11ه هیچ ک11دام از

دمکراتی11ک هم–جناح های آن قادر به تحق11ق ح11تی ی11ک سلس11له تک11الیف ب11ورژوا نیستند و درعمل نشان دادند که حتی یکدیگر را نمی توانند تحمل کنن11د، واض11ح

از این نظر، .است که برای جامعه هم نمی توانند دمکراسی به ارمغان بیاورند دمکراتیک یک چنین رژیمی باید سرنگون گ11ردد ت11ا–برای حل این تکالیف بورژوا

.حل مسألۀ� زنان هم همین طور .خواست ها و مطالبات دمکراتیک محقق شود

42

درنتیجه در جامعۀ� ما تکالیف دمکراتی11ک و تک11الیف سوسیالیس11تی ب11ا هم ادغ11ام تنها نیروی انقالبی که قادر ب11ه تحق11ق تک11الیف دمکراتی11ک و .شده و جداناپذیرند

و .همزمان با آن تکالیف سوسیالیستی در جامعه است، طبقۀ� ک11ارگر می باشد این تنها نیروی انقالبی است که می تواند از طریق مبارزه، از طری1ق اعتص11اب عمومی، و در نهایت مبارزه ب11رای مس11لح ک11ردن خ11ود و س11رنگونی این نظ11ام،

دمکراتیکی–همچنین آغاز به انجام تکالیف بورژوا .دولت کارگری را مستقر کند و درضمن، آغ11از انقالب .نماید که این رژیم قادر به تحقق آن ها نبوده و نیست

ک111ارگری، خ111ود انقالب سوسیالیس111تی را ه111دف ق111رار می ده111د و انقالب سوسیالیستی هم انقالبی اس1ت ک11ه از ی1ک منطق1ه می توان1د آغ1از ش1ود و ب1ه

از این نظ11ر، در داخ11ل ای11ران، یکی از درس .سراسر جهان گسترش پی11دا بکند های عمده ای که از انقالب اکتبر می توانیم اتخ11اذ ک11نیم، این اس11ت ک11ه انقالب کارگری و انقالب سوسیالیستی امکانپذیر است، و نه تنها امکانپذیر است، بلکه

دمکراتیک در جامعه است و تک11الیف–تنها راه انجام تکالیف عقب افتاده بورژوا دمکراتیک هم امروزه در سطح جهانی ب1ا انج1ام تک11الیف سوسیالیس11تی–بورژوا

.ادغام شده و تنها رهبری طبقۀ� کارگر قادر به انجام این تکالیف استجمع بندی بحث

قصد این را ندارم که وارد بحث های مربوط به اختالفات درونی حزب بلشویک قس11متی از این بحث را –دوهفت11ه دیگر –گردم، چون به هرحال در جلسه آین11ده

ب11ه بع11د و عل11ل شکس11ت انقالب اکت11بر خ11واهیم۱۹۲۰در مورد وقایع سال های .داشت

اما در مورد انگ1یزۀ� بحث امش1ب، بای1د بگ1ویم ک11ه درواق1ع ه1دف م1ا برگ1زاری مشخص11ا ام11روز ی11ک سلس11له .مراس11م جش11ن ب11ه مناس11بت انقالب اکت11بر نب11ود

مسائلی در مقابل ما به وجود آمده است که با توجه به تالطم ه11ا، ح11رکت ه11ا، قیام ها، طغیان ها و اشغال ها و غیره در سطح جه11انی، مرب1وط ب1ه ای11ران هم می شود؛ همان طور که اشاره کردم، طبقۀ� کارگر در ایران با وج11ود س11رکوب ها، همواره به مبارزات ضد سرمایه داری ادامه داده است؛ ما دوس11ال پیش از این، طغیان های توده ای در ایران داشتیم و این طغیان ها محققا ادامه خواهد

با وجود تشدید سرکوب ه11ا، آتش زی11ر خاکس11تری ک11ه ام11روز در ای11ران .داشت وجود، روزی ما را در مقامی قرار خواهد داد که بای11د ی11ک سلس11له ت11دارکات را

.برای انقالب آتی ببینیم گ1را کم و بیش دارن1داگ11ر ب1ه دقت نگ1اه بک1نیم، می بی1نیم ک11ه گرایش1ات راست

خودشان را آماده می کنند، سلطنت طلبان سوسیال دمک11رات ش11ده، جلس11ات بحث و ت11دارکات خودش11ان را دارن11د، اص11الح طلب11ان هم همچ11نین، جریان11ات مختلفی که در طیف اپوزیسیون هس11تند، ه11ر ک11دام ب11ه درج11ات مختل11ف آم11ادۀ�

چپ کماک11ان متف11رق اس11ت، چپ .دخالتگری هستند، به غ11یر از گرایش11ات چپ کماکان وارد بحث های کامال فرقه گرایانه و کامال انزواطلبانه می شود و هن11وز تشکیالت مش1خص یکپارچ1ه ای را اعالم نک1رده و ق1دم ه1ای اولی1ه در راس1تای

.تدارک یک اتحاد عمل را هم برنداشته است

43

بن11ابراین در بحث فعلی، ب11ه بهان11ۀ� ن11ود و چه11ارمین س11الگرد انقالب اکت11بر، می ام11ا ب11رای آغ11از، از آن ج11ا .خواهیم بر سر این موضوعات بیشتر صحبت نماییم

که انقالب اکتبر یک سلسله درس های مشخص11ی را ب11ه م11ا آموخت11ه اس11ت، م11ا دیگر نمی توانیم مجددا از صفر شروع کنیم؛ ب11ه همین جهت، بای11د از این درس

.ها تا حد امکان استفاده نماییم درس اول، پاسخ به این پرسش است که برای ت11دارک انقالب آتی ب11ه چ11ه ن11وع

تشکیالتی نیاز داریم؟ آیا تشکیالت شورایی نیاز داریم؟ آی1ا اتحادی1ه ه1ای ک1ارگری نی1از داریم؟ آی1ا ب1ه تشکل مستقل کارگری نیازمندیم؟ آیا اصوال به چیزی نیاز نداریم و فقط باید به میان توده ها برویم؟ و یا باید تشکل مشخصی را ب11ه وج11ود بی11اوریم ک11ه ح11زب

لنینیس1ت، براس11اس الگ1ویی –پیشتاز انقالبی نامیده شده؟ یعنی حزب بلشویک ب11ه اعتق11اد من این آخ11رین م11ورد، یع11نی .که انقالب اکتبر را به پیروزی رس11انید

دومین ب11دیل، درس11ت اس11ت و م11ا بای11د ب11رای انقالب آتی ای11ران براس11اس ساختارهای تشکیالتی که انقالب اکتبر، یعنی نخستین و تنها انقالب پرول11تری را

.به پیروزی رسانید، تدارکاتی را برای چنین تشکیالتی ببینیم اما نشد، چرا که یک عده و .این تشکیالت باید از سال های پیش ایجاد می شد

یک بخشی از جنبش کارگری، از فعالین جنبش کارگری مرتب به دنبال فعالیت توده ای رفتند و تالش خود را بکار بسته اند تا مثال شوراها را بسازند، ش11وراها را از پایین بسازند، سندیکا بسازند، اتحادیۀ� کارگری بس11ازند؛ واض11ح اس11ت ک11ه این موارد، مورد حمایت ما قرار دارد، واضح است ک11ه بای11د از تش11کل مس11تقل

در ض11من س11اختن ش11وراها ک11ار .کارگری، سندیکا و ی11ا ش11وراها حم11ایت بک11نیم شوراها به وسیلۀ� طبقۀ� کارگر در ی11ک ش11رایط اعتالی انقالبی .انقالبیون نیست

ساخته خواهد شد و نیازی نیست رفق11ایی ک11ه در گ11رایش چپ انقالبی هس11تند، وظیف11ۀ� اساس11ی و مرک11زی انقالبی11ون و مارکسیس11ت .بروند شوراها را بسازند

.های انقالبی، تشکیل حزب پیشتاز انقالبی است و بس این درس نخس11ت انقالب اکت11بر .ت11ر از این وج11ود ن11داردهیچ چ11یز دیگ11ری مهم

اگر کسی به این درس اولیه نرسیده باشد، واضح است که در یک اتحاد، .است بن11ابراین .با جریاناتی که به این درس رسیده باش11ند، همس11ویی نخواه11د داشت

پیش شرط اولی11ه ب11رای ف11راهم آوردن امکان11ات ک11ار مش11ترک، درس گ11یری از انقالب اکتبر اس11ت و نخس1تین درس هم ض11رورت ایج11اد ح11زب پیش11تاز انقالبی

.است، براساس تجربۀ� انقالب اکتبر انقالب اکتبر نشان داد که در یک کشور عقب افتاده امکان پ11یروزی :مورد دوم

دوران انقالب ه11ای دمکراتی11ک س11پری .و به قدرت رسیدن پرولتاریا وج11ود دارد-شده، انقالب دمکراتیک به عنوان انقالب ب11ورژوایی از بین رفت11ه، دوران آن به

به این سو، موضعی که خود کارل م11ارکس۱۸۴۸سر رسیده؛ از زمان انقالب   گرفت، به این مفهوم بود که ب11ورژوازی خص11لت انقالبی خ11ود را از دس11ت داده

دمکراتی11ک را ب11ه انج11ام رس11اند،–است و دیگر قادر نیست انقالب ه11ای ب11ورژوا اش نه1اده ش1دهدمکراتیکی را ک1ه ب1ر دوش–دیگر قادر نیست که تکالیف بورژوا

.بود انجام دهد44

انقالب آتی .دمکراتیک جامعه به دوش طبقۀ� کارگر افتاده است–تکالیف بورژوا یک .ایران، یا یک انقالب سوسیالیستی است و یا انقالبی صورت نخواهد گرفت

حکومت تغییر پیدا می کند، یک مهره عوض می شود و ج11ای آن مه11رۀ� دیگ11ری هم11ان ط11ور ک11ه در مص11ر یکی .طور که ش11اه رفت و خمی11نی آمدهمان .می آید

.رفت و یکی دیگر مشابه او به جایش خواهد نشست این .این ها انقالب پرولتری نیستند و مسأله ای را در جامعه حل نخواهن11د ک11رد

بنابراین پیش شرط یک همسویی .ها استثمار طبقۀ� کارگر را تداوم می بخشند و یک اتحاد ب11رای دخ11الت در انقالب آتی ای11ران، قب11ول و پ11ذیرش مش11خص این

چون بورژوازی در ایران و .نکته است که موعد انقالب دمکراتیک سپری گشته در سراسر جهان به قدرت رسیده، دیگر دوران فئودالیزم وجود ندارد، بن1ابراین مبارزات برای احقاق سوسیالیسم و عدالت اجتماعی و رفاه اجتماعی و انج11ام

دمکراتیک و سوسیالیسم ب11ا هم ادغ11ام ش11ده و تنه11ا ب11ه ره11بری–تکالیف بورژوا طبقه کارگر است که می توان11د ب11ه س11رانجام برس11د، و ن11ه از طری11ق اتح11اد ب11ا بورژوازی بومی و درونی؛ در داخل ایران بورژوازی و جناح های آن ب11ه ن11یرویی

.ارتجاعی مبدل شده اند اگر انقالبی در ای11ران رخ ده11د و طبق11ۀ� ک11ارگر در ص11در مب11ارزات ق11رار بگ11یرد،

این ها ب11ه رژیم .نیروهای ضد ضربت بورژوازی همین اصالح طلبان خواهند بود بنابراین نمی توانیم براساس این که انقالب، دمکراتیک اس11ت، .خواهند پیوست

با بخشی از بورژوازی داخ11ل ای11ران متح11د ش11ویم، ائتالف بک11نیم و در ی11ک کالم دوستمان “بزرگمهر” اشاره می کند ک11ه این ه11ا نق11اط .سازش طبقاتی نماییم

ضعف بحث من بود، ص11حبت ه11ای ماکسیمالیس11تی ک11ردم، یع11نی ص11حبت ه11ای این ه11ا پ11رش نیس11ت، این ه11ا دقیق11ا واقعیت .فرقه گرایانه کردم، پرش داشتم اگر بخواهیم برای انقالب ت11دارک ببی11نیم، بای11د .های مشخص عینی جامعه است

قبول داشته باشیم که انقالب آتی فقط بای11د ب11ه ره11بری طبق11ۀ� ک11ارگر باش11د و.بس

متحدین طبق11ۀ� ک11ارگر، دهقان11ان .متحد طبقۀ� کارگر، نمی تواند بورژوازی باشد فقیرن11د، ملیت ه11ای تحت س11تم هس11تند، زن11ان مب11ارز هس11تند، جمی11ع ک11ارگران

ب11ورژوازی در واق11ع .این ها متحدین طبقۀ� کارگر در انقالب آتی هس11تند .هستند نظام را مورد سؤال ق11رار نمی ده11د، بخش11ی از .در حکومت و در قدرت است

در انقالب ایران .گرایش های فوقانی خرده بورژوازی هم به ارتجاع پیوسته اند ح11زب اللهی ه11ا را ک11ه جریان11اتی خ11رده ب11ورژوا بودن11د دی11دیم ک11ه ب11ه نیروه11ای

اگر حزب توده و اکثریت و مائوئیس11ت ه11ا در آن زم11ان .ضدانقالب تبدیل شدند به این رژیم توهم داشتند، اکن11ون می بایس1ت دیگ1ر این درس ه1ا را فراگرفت11ه

گرایش111ات .نمی توانن111د دوب111اره هم111ان موض111وعات را تک111رار بکنند .باش111ند ح11زب ت11وده و .مائوئیس11ت، مانن11د ح11زب رنج11بران، طرف11دار ب11نی ص11در ش11دند

.دارودستۀ� آن هم طرفدار خمینی شدند و همکاری کردند این براساس سیاست های اشتباهی است که ام11روز هم کم و بیش اف11رادی از

یع11نی چ11ه انقالب دمکراتی11ک !انقالب، دمکراتی11ک اس11ت”: “آن صحبت می کنند است؟ یعنی باید با بخشی از بورژوازی متحد شد، ائتالف کرد، در خدمت آن ها

45

قرار گرفت و به انقالبی که پرولتری است، خیانت کرد و بعد اگر کس11ی از این!این حرف فرقه گرایانه است !حرف بزند، این حرف ماکسیمالیستی است

درس .خیر، این حرف واقع گرایانه و مبت11نی ب11ر درس ه11ای انقالب اکت11بر است ه11ای انقالب اکت11بر، یع11نی درس گ11رفتن از این ک11ه انقالب در ی11ک کش11ور عقب

س11ال پیش این انقالب در۹۴اگ11ر  .افتاده به رهبری پرولتاریا قابل تحق11ق است روسیه پیروز شد، امروز در ایران به مراتب شرایط برای این پیروزی آماده ت11ر

ت11رین متح11دپرولتاری11ای ای11ران تجرب11ۀ� غ11نی دارد، پرولتاری11ای ای11ران مهم .است و این تجرب1ه ای نیس1ت امپریالیزم، یعنی شاهنشاه را در ایران س1رنگون ک11رد؛

س11ال گذش11ته، ب11ه۳۳طبق11ۀ� ک11ارگر ای11ران در طی  .که به زودی فراموش شود س11ال دوران جن11گ، ب11ه مب11ارزات و اعتص11ابات۸طور ممتد و مستمر به غیر از

در تم11ام این .ام11روز ک11ارگران پتروش11یمی در اعتص11اب اند .ادام11ه داده است دوران اعتصابات ادامه داشته، محافل کارگری ش11کل گرفت11ه ان1د، مح11افلی ک11ه

این ه11ا مقال11ه ن11ویس هس11تند، .مغز متفکر کارگران از دل آن ه11ا ب11یرون آم11ده مطالعه می کنند، این ها نیازی به روشنفکرانی که پشت م11یز نشس11ته و ب11رای

.آن ها کتاب و مقاله بنویسند، ندارند این ه11ا ره11بران واقعی طبق11ۀ� ک11ارگر .این ه11ا در جامع11ۀ� م11ا حاض11ر هس11تند

باید این نیروها .روشنفکران انقالبی باید چنین جهت گیری داشته باشند .هستند را متقاعد بکنند که وحدتی بین پیش11روهای ک11ارگری در داخ11ل ای11ران، مغزه11ای

اگ11ر .متفک11ر طبق11ۀ� ک11ارگر و انقالبی11ون و روش11نفکرهای انقالبی ص11ورت بگ11یرد روشنفکران انقالبی نتوانند اعتماد طبقۀ� کارگر را جلب کنن11د، واض11ح اس11ت ک11ه

.حزب پیشتاز انقالبی ساخته نخواهد شد که امروز روی سایت میلیتانت هست و رفقا  سال پیش مقاله ای نوشتم۶من

“ح11زب اب11زار براف11روختن اخگ11ر ب11ه را ب11ه آن رج11وع می ده م ب11ا عن11وان پیشنهاداتی برای تدارک حزب مط11رح ک11رده ام؛ رفق11ا را ب11ه این مقال11ه شعله”

.رجوع می دهم، چرا که بحث های این جلسه در ارتباط با همان مقاله است اکن11ون چ11ه»و در پاسخ به رفیق “بزرگمهر” که به درستی سؤال کرده بود ک11ه

؟»باید کرد پیش ش11رط ه11ایی ب11ر .روشن است، یک سری پیش شرط ها را بای11د پ11ذیرفت

مضاف ب11ر آن، ی11ک س11ری اتح11اد عم11ل ه11ا می .اساس درس های انقالب اکتبر اتحاد عمل هایی در ارتباط با حمایت مش11خص از ک11ارگران .تواند صورت بگیرد

برای این که کارگران ایران اعتماد به نفس پیدا کنند، باید بدانن11د ک11ه در .ایران خارج از کشور متحدینی دارن11د ک11ه از آن ه11ا ب11ه ط11ور مس11تمر ب11ا کم11پین ه11ای

اضافه ب1ر آن، ی11افتن متح11دین .مشخصی که صورت می گیرد، حمایت می کنند ی11افتن .بین المللی در دوران فعلی یکی از مس11ائل اساس11ی انقالب آتی است

متحدینی که حامیان طبقۀ� کارگر و حامیان انقالب آتی ایران خواهن11د ب1ود و این ها کم نیستند، هزاران نفر در سطح بین المللی همفکر م11ا هس11تند، هم نظ11ر و

این ها را باید پیدا کرد و زمینۀ� اولیۀ� یک بین الملل انقالبی را .همرزم ما هستند.ضمن ساختن یک حزب در داخل ایران فراهم آورد

46

بنابراین امروز مسألۀ� حزب پیشتاز انقالبی به مسألۀ� مرکزی بین المللی مب11دل سال پیش تمام این احزابی که ادعای۳۰اگر چنین حزبی بود و اگر .شده است

انقالبی گری می کردند و خود را نمایندگان پرولتاریا معرفی می نمودند در این فارغ از این که استالینیست بوده اند و ی11ا مائوئیس11ت –مسیر قدم می گذاشتند

اتفاقا بسیاری از آن ها ادعا می کنند تروتسکیس11ت هس11تند،. و یا تروتسکیست بنابراین ما در این جا بحث های فرقه گرایانه نداریم و به طور عمومی نگاه ب11ه

.موضعیت جهانی می کنی در یک چنین ش11رایطی اگ11ر چ11نین ح11زبی ب11ود، ام11روز در نیوی11ورک، انگلس11تان،

انقالبی در جهت س11رنگونی نظ11ام –یون11ان، آلم11ان و فرانس11ه، ش11رایط پیشا اگ11ر ام11روز کمین11ترنی ا ب11ود، ت11دارکات انقالب .سرمایه داری به وج11ود می آمد

شرایط عینی آماده است، آن چه غ11ایب .جهانی می توانست امروز ریخته شود این .اس11ت، ش11رایط ذه11نی، یع11نی نب11ود ی11ک ح11زب انقالبی بین المللی است

اگ11ر کس11انی هس11تند .شرایط به وضوح نشان می دهد که ما چه کار باید بکنیم که برای انقالب در ایران و پرولتاریا دلسوزی می کنند و اعتقاد به انقالب اکتبر

.دارند، این قدم ها را در وهلۀ� اول باید بردارند تا این قدم ها برداشته نشوند، حتی اگر طغیان هایی عظیم تر از دو سال پیش

حتی اگر انقالب هم صورت بگیرد، مانن11د .به وجود آید، باز اتفاقی نخواهد افتاد انقالب بهمن ماه، این عده می روند و عدۀ� دیگری که بیشتر متمای11ل ب11ه غ11رب

کماکان بورژوازی در حکومت و قدرت باقی .هستند، جایگزین آن ها می شوند خواه11د مان11د و ب11دین ت11رتیب کماک11ان اس11تثمار و س11رکوب ادام11ه پی11دا خواه11د

تفاوتی نمی کند که این ه11ا چ11ه .کماکان سرکوب ها ادامه پیدا خواهد کرد .کرد عمامه به سر و یا تاج به سر و یا ک11راواتی مهم .نوع ظاهری به خود می گیرند

نیست، بورژوازی در ایران درواقع به یک جری11ان ک11امال ارتج11اعی مب11دل ش11ده، همراه11ان ب11ورژوازی همین اص11الح طلب11ان هس11تند و اقش11ار فوق11انی خ11رده

این ها به دستگاه های ارتجاع مبدل شده اند، ما نمی توانیم این ه11ا .بورژوازی را از متحدین خودمان ب11دانیم و انقالب آتی ای11ران را هم11راه ب11ا این11ان س11ازمان

.دهیم بنابراین این ها درس های اصلی انقالب اکتبر است و این ها پاسخ هایی اس11ت

یک سلسله سؤال های دیگ11ری هم از .که رفقا به طور مشخص طلب می کنند سوی رفیقمان “سیاوش” در مورد انقالب و مفه11وم انقالب و همچ11نین مس11ألۀ� حزب و برنامۀ� انقالبی و غیره مطرح شده است که پاس11خ ه11ای ط11والنی ت11ری می طلب11د؛ در این م11وارد می ت11وانیم طی جلس11ات بع11دی بحث ک11نیم و پاس11خ

ولی به هرحال بحث امشب ما متمرک11ز ب11ود ب11ر روی درس ه11ای انقالب .دهیم.اکتبر و کاربرد این درس ها برای انقالب آتی ایران

من فکر می کنم حداقل در این حد، من و برخی از رفقا نظر مشخص خودمان بنابراین ح11تی اگ11ر در .را ارائه کردیم و این بحث ها همه مکتوب موجود هست

مث111ل رفیقم111ان –ح111ال حاض111ر در این جلس111ه وقت ب111رای بحث رفق111ا نباشد یعنی .رفقا می توانند بحث هایشان را به طور مکتوب ادامه دهند این –“حمید”

انتقادات و بحث های خود را در قالب مق11االتی بنویس11ند، و م11ا هم حتم11ا پاس11خ47

رفق11ایی هم ک1ه ح11تی .این جلسات را هم می توانیم ادام1ه ب1دهیم .خواهیم داد مخالف ما هستند، می توانند بیایند، از تریبون استفاده کنند و به ط11ور مس11اوی

چون منظ11ور امتی1از گ1رفتن از این ی1ا آن نیس1ت، .بحث هایشان را ادامه بدهند بلکه منظور واقعا این است که یک اتحاد اص11ولی و مش11خص مرتب11ط ب11ا جنبش کارگری به وجود بیاید و ما خودمان را آماده کنیم و تدارک ببی11نیم ب11رای انقالب

گ11را و جریان1ات سانتریس11ت وهمان ط1ور ک11ه س11ایر جریان11ات راست .آتی ایران.گرایشات مختلف خودشان را دارند آماده می کنند، ما هم باید چنین نماییم

پایان

منتخب مقاالت و مباحثات مازیار رازی

۱۳۹۶دفتر اول- مهر روسیه۱۹۱۷نقد مارکسیستی انقالب اکتبر

48

نشر میلیتانتmilitaant.com

49