تفسیر احسن الکلام

تفسير أحسن الكلام 3 سوره بقره

تفسير

احسن الكلام

نوشته:

د کتر حسین تاجی گله داری

این کتاب از سایت کتابخانه عقیده دانلود شده است.

www.aqeedeh.com

فهرست سورههای قرآن کریم

جهت انتقال به سوره، كليد crtl بر روی صفحه کلید را پایین نگه دارید و بر روی اسم سوره کلیک کنید، و جهت برگشت به فهرست نیز، از crtl+ home استفاده نمایید.

الفاتحة

طه

الزمر

المجادلة

المرسلات

العلق

البقرة

الأنبياء

غافر

الحشر

النبأ

القدر

آل عمران

الحج

فصلت

الممتحنة

النازعات

البينة

النساء

المؤمنون

الشورى

الصف

عبس

الزلزلة

المائدة

النور

الزخرف

الجمعة

التكوير

العاديات

الأنعام

الفرقان

الدخان

المنافقون

الانفطار

القارعة

الأعراف

الشعراء

الجاثية

التغابن

المطففين

التكاثر

الأنفال

النمل

الأحقاف

الطلاق

الانشقاق

العصر

التوبة

القصص

محمد

التحريم

البروج

الهمزة

يونس

العنكبوت

الفتح

الملك

الطارق

الفيل

هود

الروم

الحجرات

القلم

الأعلى

قريش

يوسف

لقمان

ق

الحاقة

الغاشية

الماعون

الرعد

السجدة

الذاريات

المعارج

الفجر

الكوثر

إبراهيم

الأحزاب

الطور

نوح

البلد

الكافرون

الحجر

سبأ

النجم

الجن

الشمس

النصر

النحل

فاطر

القمر

المزمل

الليل

المسد

الإسراء

يس

الرحمن

المدثر

الضحى

الإخلاص

الكهف

الصافات

الواقعة

القيامة

الشرح

الفلق

مريم

ص

الحديد

الإنسان

التين

الناس

تفسير أحسن الكلام فهرست سورهها

تفسير أحسن الكلام 1 سوره فاتحه

سورة الفاتحة

سوره فاتحه ([footnoteRef:1]) [1: - ابوسعید بن معلی میگوید: در مسجد نبوی نماز میخواندم که رسولالله مرا صدا زد... آنگاه فرمود: «قبل از این که از مسجد خارج شوی، سورهای را که بزرگترین سورۀ قرآن است به تو میآموزم» سپس دستم را گرفت و هنگامیکه خواست از مسجد بیرون برود؟ عرض کردم: مگر نفرمودی که سورهای را که بزرگترین سورۀ قرآن است به تو میآموزم؟ فرمود: «آن سورۀ حمد ﴿ ﴾ است که دارای هفت آیه میباشد که (در هر رکعت نماز) تکرار میشود، و همان قرآنی بزرگی است که به من عطا شده است». (صحیح بخاری: 4474) ]

به نام الله بخشندة مهربان ﴿1﴾

ستایش مخصوص الله است که پروردگار جهانیان است. ﴿2﴾

بخشندة مهربان است ﴿3﴾ مالک روز جزاء است. ﴿4﴾ تنها تو را میپرستیم؛ و تنها از تو یاری میجوییم. ﴿5﴾ ما را به راه راست هدایت کن. ﴿6﴾

راه کسانیکه بر آنان([footnoteRef:2]) نعمت دادی؛ نه خشم گرفتگان بر آنها ([footnoteRef:3])؛ و نه گمراهان([footnoteRef:4]). ﴿7﴾ [2: - مراد از آنان: انبیا، صدیقین، شهداء و صالحین هستند، چنانکه در سورۀ نساء آیه 69 آمده است.] [3: - مراد از آنها یهود اند.] [4: - مراد از گمراهان نصاری میباشد. رسول الله فرمود: «هنگامیکه امام ﴿ ﴾ خواند، آمین بگویید، زیرا آمین هرکس که همزمان با آمین فرشتگان باشد، گناهان گذشتهاش بخشیده میشود». (صحیح بخاری: 782)]

سورة البقرة

سورة بقره

به نام الله بخشندة مهربان

الف. لام. میم([footnoteRef:5]). ﴿1﴾ این کتابی است که هیچ شکی در آن نیست و مایه هدایت پرهیزگاران([footnoteRef:6]) است. ﴿2﴾ آن کسانیکه به غیب([footnoteRef:7]) ایمان میآورند و نماز را بر پا میدارند و از آنچه روزیشان دادهایم انفاق میکنند([footnoteRef:8]). ﴿3﴾ و آنان که به آنچه بر تو نازل شده و آنچه (بر پیامبران) پیش از تو نازل شده، ایمان میآورند، و به روز رستاخیز یقین دارند. ﴿4﴾ آنان بر هدایت از جانب پروردگارشانند و آنان رستگارانند. ﴿5﴾ [5: - الف. لام. میم، حروف مقطعه هستند که در اوایل برخی از سورههای قرآن آمده است، که معانی آنها را تنها الله متعال میداند. (تفسیر ابن کثیر)] [6: - مراد از پرهیزگاران کسانیاند که فقط از الله متعال میترسند و احکام او را به جای میآورند و از چیزهای منعشده دوری میجویند.] [7: - مراد از غیب، تمام آن چیزهایی است که عقل و حواس نتواند آن را در دنیا درک کند مانند: وجود الله متعال، فرشتگان، حیات بعد از مرگ و غیره، و در اینجا مراد از ایمان به غیب، یقینداشتن به تمام آن مسایل ماورای عقل و حواس که الله و رسول ما را از آن خبر دادهاند میباشد مانند: ایمان به الله متعال، اعتقاد داشتن به فرشتگان، کتابهای آسمانی، پیامبران، روز رستاخیز و قضا و قدر.] [8: - این آیه اشاره به ارکان اساسی اسلام دارد همچنانکه در حدیث نبوی آمده است: «اسلام بر پنج چیز بنا شده است 1- گواهیدادن بر این که الله یکی است و جز او معبودی بر حق نیست و محمد رسول الله است 2- اقامۀ نماز 3- دادن زکات 4- ادای حج 5- گرفتن روزۀ ماه رمضان». (صحیح بخاری: 8)]

کسانیکه کافر شدند، برایشان یکسان است که آنان را بترسانی یا نترسانی، ایمان نمیآورند([footnoteRef:9]). ﴿6﴾ الله بر دلها و گوشهایشان مهر زده است و بر چشمهایشان پردهای است، و برای آنها عذاب بزرگی است. ﴿7﴾ گروهی از مردم هستند که میگویند: به الله و روز رستاخیز ایمان آوردهایم، در حالیکه ایمان ندارند. ﴿8﴾ آنان (به نظرشان) الله و مومنان را فریب میدهند، در حالیکه جز خودشان را فریب نمیدهند ولی نمیفهمند. ﴿9﴾ در دلهای آنان بیماری است و الله بر بیماری آنان افزوده، و بخاطر دروغهایی که میگفتند، برایشان عذاب دردناکی است. ﴿10﴾ و هنگامیکه به آنها گفته شود: «در زمین فساد نکنید» میگویند: «ما فقط اصلاحکنندهایم». ﴿11﴾ آگاه باشید! آنها همان مفسدانند؛ ولی نمیفهمند. ﴿12﴾ و هنگامیکه به آنان گفته شود: «ایمان بیاورید؛ چنانکه مردم ایمان آوردهاند» میگویند: «آیا ایمان بیاوریم چنانکه بیخردان ایمان آوردند؟» آگاه باشید، آنها همان نابخردانند؛ ولی نمیدانند. ﴿13﴾ و هنگامیکه افراد با ایمان را ملاقات میکنند، میگویند: «ما ایمان آوردهایم»، و هنگامیکه با شیطانهای خود خلوت میکنند، میگویند: «ما با شماییم، ما فقط (آنها را) مسخره میکنیم». ﴿14﴾ الله آنان را مسخره میکند، و آنها را در طغیانشان نگه میدارد تا سرگردان شوند. ﴿15﴾ آنان کسانی هستند که گمراهی را به هدایت خریدند، پس تجارت آنها سودی نداد، و هدایت نیافتند. ﴿16﴾ [9: - در اینجا علت ایماننیاوردن آنها بیان شده که چگونه ارتکاب کفر و تکرار معصیت، دل را از پذیرفتن حق باز میدارد.]

داستان اینان همانند داستان کسی است که آتشی افروخته پس چون آتش اطراف او را روشن ساخت، الله نورشان را بگرفت و در تاریکیهای که نمیبینند رهایشان کرد. ﴿17﴾ کرانند، گنگانند، کورانند، پس باز نمیگردند. ﴿18﴾ یا همچون بارانی است که از آسمان (فرو ریزد) و در آن تاریکیها و رعد و برق باشد، و آنها از ترس مرگ، انگشتان خود را در گوشهایشان فرو میبرند تا صدای صاعقه را نشنوند، و الله به کافران احاطه دارد. ﴿19﴾ نزدیک است که برق چشمانشان را برباید، هرگاه که برای آنها روشن شود در (روشنائی) آن راه میروند و چون تاریک شود (در جای خود) بایستند. و اگر الله بخواهد گوش و چشمانشان را از بین میبرد، چرا که الله بر هر چیز توانا است. ﴿20﴾ ای مردم، پروردگار خود را پرستش کنید، آن کسیکه شما و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزگار شوید. ﴿21﴾ آن کسکه زمین را برای شما بگسترد و آسمان را همچون سقفی بالای سر شما قرار داد. و از آسمان آبی فرو فرستاد و بوسیلة آن انواع میوهها را بوجود آورد تا روزی شما باشد. بنا براین برای الله همتایانی قرار ندهید([footnoteRef:10])، در حالیکه میدانید. ﴿22﴾ و اگر دربارة آنچه بر بنده خود (محمد) نازل کردهایم؛ در شک و تردید هستید، سوره ای همانند آن بیاورید و گواهان خود را - غیر از الله- فرا خوانید؛ اگر راست میگویید. ﴿23﴾ پس اگر چنین نکردید - و هرگز نتوانید کرد- از آتشی بترسید که هیزم آن مردم و سنگها است، و برای کافران آماده شده است. ﴿24﴾ [10: - عبدالله ابن مسعود میگوید: از رسول الله پرسیدم: بزرگترین گناه کدام است؟ فرمود: «اینکه برای الله شریک قرار دهی در حالیکه او تو را آفریده است». عرض کردم: بیگمان این گناه بزرگی است، بعد از آن کدام است؟ فرمود: «این که فرزندت را از ترس فقر و گرسنگی به قتل برسانی». پرسیدم: بعد از آن کدام (گناه بزرگتر) است؟ فرمود: «این که با زن همسایهات زنا کنی». (صحیح بخاری: 4477)]

به کسانیکه ایمان آورده، و کارهای شایسته انجام دادهاند مژده ده که باغهایی از بهشت برای آنهاست که نهرها از زیر (درختان) آن جاری است. هر زمان که میوة از آن به آنان داده شود گویند: «این همان است که قبلاً به ما روزی داده شده بود» و میوههایی همانند آورده شود، و برای آنان همسرانی پاکیزه است و جاودانه در آن خواهند بود([footnoteRef:11]). ﴿25﴾ به راستی الله از اینکه به پشة یا بالاتر از آن مثال بزند شرم نمیکند. آنان که ایمان آوردهاند میدانند که آن (مثل) حق است از طرف پروردگارشان و اما آنهای که کافرند میگویند: الله از این مثل چه خواسته است؟ الله بسیاری را با آن گمراه، و گروه بسیاری را هدایت میکند، و تنها فاسقان را با آن گمراه میسازد. ﴿26﴾ کسانیکه پیمان الله را، پس از محکم ساختن آن میشکنند، و آنچه را که الله دستور داده بر قرار سازند، قطع نموده، و در روی زمین فساد میکنند، اینها زیانکارانند. ﴿27﴾ چگونه به الله کافر میشوید؟ در حالیکه شما مردگان بودید، و او شما را زنده کرد، سپس شما را میمیراند، سپس شما را زنده میکند، آنگاه به سوی او باز گردانده میشوید. ﴿28﴾ او (الله) است که همه آنچه را که در زمین است برای شما آفرید، آنگاه آهنگ آسمان کرد و آنها را به صورت هفت آسمان مرتب نمود، و او به هر چیز آگاه است. ﴿29﴾ [11: - رسول الله میفرماید: «اولین گروهی که وارد بهشت میشوند، چهرههایشان مانند ماه شب چهارده است، در آنجا آب دهان و بینی نمیاندازند و ادرار و مدفوعی نیز وجود ندارد، ظروفشان از طلا، شانۀ موهایشان از طلا و نقره، و آتشدانهایشان از عود میباشد، عرقشان مشک است، هر یک از آنان دو همسر دارد که از شدت زیبایی، مغز ساقهایشان از پشت گوش دیده میشود، آنان هیچگونه اختلاف و بغض و کینه نسبت به یکدیگر ندارند، دلهایشان دل واحدی است، و صبح و شام الله را تسبیح میگویند» (صحیح بخاری: 3245)]

و (بیاد بیاور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من در زمین جانشینی قرار خواهم داد». گفتند: «آیا کسی را در آن قرار میدهی که در آن فساد و خونریزی کند؟ ما تسبیح و حمد تو را به جا میآوریم و تو را تقدیس میکنیم». پروردگار فرمود: «یقیناً من میدانم آنچه را که شما نمیدانید». ﴿30﴾ و نامها را همگی به آدم آموخت. سپس آنها را به فرشتگان عرضه داشت، و فرمود: «اگر راستگویید، نامهای اینها را به من خبر دهید». ﴿31﴾ (فرشتگان) گفتند: «منزهی تو!. ما چیزی جز آنچه به ما آموختة نمیدانیم، تو دانای حکیمی». ﴿32﴾ فرمود: «ای آدم! آنان را از نامهایشان آگاه کن» هنگامیکه آنان را آگاه کرد (الله) فرمود: «آیا به شما نگفتم که من غیب آسمانها و زمین را میدانم؟! و نیز میدانم آنچه را که آشکار میکنید، و آنچه را پنهان میداشتید». ﴿33﴾ (یاد بیاور) هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده کنید» پس (همگی) سجده کردند، جز ابلیس که سرباز زد، و تکبر ورزید، و از کافران شد. ﴿34﴾ و گفتیم: «ای آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن، و از (میوههای) آن هرجا میخواهید، گوارا بخورید، و لیکن به این درخت نزدیک نشوید، که از ستمگران خواهید شد». ﴿35﴾ پس شیطان موجب لغزش آن دو شد، سپس آنان را از آنچه در آن بودند (= بهشت) بیرون کرد. و گفتیم: «همگی (به زمین) فرود آیید در حالیکه بعضی دشمن بعضی خواهید بود. و برای شما در زمین تا مدت معینی قرارگاه و وسیلة بهره برداری خواهد بود». ﴿36﴾ آنگاه آدم از پروردگارش کلماتی([footnoteRef:12]) فرا گرفت و الله توبه او را پذیرفت، چرا که الله توبهپذیر مهربان است. ﴿37﴾ [12: - مراد از «کلمات» سخنانی است که حضرت آدم با آن دعا و استغفار نمود و در سورۀ اعراف آیه 23 بیان شده است. (تفسیر ابن کثیر)]

گفتیم: «همگی از آن فرود آیید! پس هر گاه هدایتی از طرف من برای شما آمد، کسانیکه از آن پیروی کنند، نه ترسی بر آنان خواهد بود و نه غمگین خواهند شد». ﴿38﴾ و کسانیکه کافر شدند و نشانههای ما را دروغ پنداشتند آنان اهل دوزخند، و همیشه در آن خواهند بود. ﴿39﴾ ای فرزندان اسرائیل (= یعقوب)! نعمت مرا که به شما ارزانی داشتم به یاد آورید، و به پیمانی که با من بسته اید وفا کنید، تا من نیز به پیمان شما وفا کنم و تنها از من بترسید. ﴿40﴾ و به آنچه نازل کردهام (= قرآن) ایمان بیاورید که تصدیقکننده چیزی است که با شما است، و نخستین کافر به آن نباشید، و آیات مرا به بهای ناچیز نفروشید، و تنها از من بترسید. ﴿41﴾ و حق را با باطل نیامیزید، و حق را پنهان نکنید، در حالیکه میدانید. ﴿42﴾ و نماز را بر پا دارید و زکات را بپردازید، و با نماز گزاران نماز بخوانید. ﴿43﴾ آیا مردم را به نیکی فرمان میدهید، و خودتان را فراموش میکنید، در حالیکه شما کتاب (آسمانی) را میخوانید؟! آیا نمیاندیشید؟! ﴿44﴾ و از شکیبائی و نماز یاری جویید، و نماز؛ جز بر فروتنان، دشوار و گران است. ﴿45﴾ آن کسانیکه یقینا میدانند دیدار کنندة پروردگار خویش اند و به سوی او باز میگردند. ﴿46﴾ ای فرزندان اسرائیل (= یعقوب)! نعمت مرا که به شما ارزانی داشتم به یاد آورید، و (نیز) اینکه من شما را بر جهانیان برتری دادم. ﴿47﴾ و از روزی بترسید که کسی از کسی کفایتی نکند، و از او شفاعت پذیرفته نمیشود، و نه از او تاوان و فدیه گرفته میشود، و نه یاری میشوند. ﴿48﴾

و (نیز به یاد آورید) هنگامیکه شما را از چنگال فرعونیان نجات دادیم، (آنان) شما را به بدترین صورت آزار و شکنجه میدادند، پسران شما را سر میبریدند، و زنان شما را زنده نگه میداشتند، و در اینها آزمایش بزرگی از جانب پروردگارتان برای شما بود. ﴿49﴾ و (به یاد آورید) هنگامی را که دریا را برای شما شکافتیم، و شما را نجات دادیم، و فرعونیان را غرق ساختیم، در حالیکه شما مینگریستید. ﴿50﴾ و (به یاد آورید) هنگامی را که با موسی چهل شب وعده گذاردیم، آنگاه شما بعد از او گوساله را (به پرستش) گرفتید، در حالیکه ستمکار بودید. ﴿51﴾ سپس شما را بعد از آن بخشیدیم، شاید سپاسگزاری کنید. ﴿52﴾ و (نیز به یاد آورید) هنگامی را که به موسی کتاب (تورات) و فرقان (معجزههای جداکننده میان حق و باطل) را عطا کردیم، تا اینکه هدایت شوید. ﴿53﴾ و (به یاد آورید) زمانی را که موسی به قوم خود گفت: «ای قوم من! شما با (به پرستش) گرفتن گوساله به خود ستم کردهاید، پس بسوی آفریدگار خود باز گردید و توبه کنید، و خود را (همدیگر را) بکشید، این کار برای شما در پیشگاه پروردگارتان بهتر است». آنگاه الله توبه شما را پذیرفت، زیرا که او توبهپذیر مهربان است. ﴿54﴾ و (به یاد آورید) هنگامی را که گفتید: «ای موسی! ما هرگز به تو ایمان نمیآوریم، مگر اینکه الله را آشکارا ببینیم». پس صاعقه شما را گرفت، در حالیکه مینگریستید. ﴿55﴾ سپس شما را پس از مردنتان بر انگیختیم، شاید سپاسگزاری کنید. ﴿56﴾ و ابر را بر شما سایبان قرار دادیم، و «من» (ترنجبین) و «سلوی» (بلدرچین) را بر شما فرو فرستادیم، (و گفتیم): «از پاکیزههای که به شما روزی دادهایم؛ بخورید» (ولی شما کفر ورزیدید). آنها به ما ستم نکردند؛ بلکه به خود ستم مینمودند. ﴿57﴾

و (به یاد آورید) هنگامی را که گفتیم: «به این شهر (= بیتالمقدس) وارد شوید، و از نعمتهای آن از هر جا كه میخواهید به فراوانی بخورید، و با خشوع و فروتنی به دروازه در آیید و بگویید: «خواسته ما آمرزش گناهان است» تا گناهان شما را ببخشیم، و به نیکو کاران فزونتر میبخشیم». ﴿58﴾ آنگاه ستمگران این سخن را که به آنها گفته شده بود، تغییر دادند([footnoteRef:13]) (و به جای آن کلمة مسخرهآمیزی گفتند) لذا بر ستمگران در برابر این نافرمانی شان، عذابی از آسمان نازل کردیم. ﴿59﴾ و (به یاد آورید) هنگامی را که موسی برای قوم خویش، آب خواست، پس گفتیم: «عصای خود را بر سنگ بزن» آنگاه دوازده چشمة آب از آن جوشید، و هر گروهی آبشخور خود را دانست، (و گفتیم): «از روزی الله بخورید و بیاشامید، و در زمین به تباهی مکوشید». ﴿60﴾ و (به یاد آورید) زمانی را که گفتید: «ای موسی! ما هرگز بر یک نوع غذا شکیبائی نداریم، پس پروردگار خویش را بخوان، تا از آنچه زمین میرویاند، از سبزی و خیار و سیر و عدس و پیازش برای ما بیرون آورد». (موسی) گفت: «آیا چیزی را که پستتر است به جای چیز بهتر جایگزین میکنید؟ به شهری فرود آیید، زیرا آنچه را خواستید در آنجا برای شما هست» و (مهر) ذلت و بینوا ئی بر آنان زده شد، و سزاوار خشم الله گردیدند، چرا که آنان به آیات الله کفر میورزیدند، و پیامبران را به ناحق میکشتند. اینها بخاطر آن بود که گناهکار و متجاوز بودند. ﴿61﴾ [13: - ابوهریره از رسول الله روایت میکند که فرمود: «به بنی اسرائیل گفته شد: ﴿ ﴾ آنگاه آنان با نشیمنگاههایشان خزیدند و عقب عقب وارد شدند، و به جای (حِطَّةٌ) (گناهان ما را ببخش) گفتند: (حِنّطَةٌ) حَبَّةٌ فَي شَعْرَةٍ، دانهای در جو». (صحیح بخاری: 4479)]

بدرستی کسانیکه ایمان آوردهاند، و کسانیکه یهودی شدند و نصاری و صابئان (= ستاره پرستان) آنان که به الله و روز قیامت ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دهند، پاداششان نزد پروردگارشان است، و نه ترسی بر آنان خواهد بود و نه غمگین خواهند شد. ﴿62﴾ و (به یاد آورید) زمانی را که از شما پیمان گرفتیم، و (کوه) طور را بالای سر شما بر افراشتیم، (و به شما گفتیم): «آنچه را به شما دادهایم، با قدرت بگیرید، و آنچه را در آن است یاد کنید، شاید پرهیزگار شوید». ﴿63﴾ سپس شما بعد از این روی گرداندید، پس اگر فضل و رحمت الله بر شما نبود، از زیانکاران بودید. ﴿64﴾ بیگمان شما از حال کسانی از شما که در روز شنبه نافرمانی و تجاوز کردند، آگاه شدهاید، پس ما به آنها گفتیم: «بوزینههای خوار و رانده شده باشید». ﴿65﴾ پس ما این (کیفر) را عبرتی برای مردم آن زمان و نسلهای بعد از آنان، و پند و اندرزی برای پرهیزگاران قرار دادیم. ﴿66﴾ و (به یاد آورید) زمانی را که موسی به قوم خود گفت: «الله به شما دستور میدهد که گاوی را ذبح کنید» گفتند: «آیا ما را مسخره میکنی؟» (موسی) گفت: «به الله پناه میبرم از اینکه از نادانان باشم». ﴿67﴾ گفتند: «از الله خود بخواه که برای ما روشن کند که آن چگونه (گاوی) است؟» (موسی) گفت: (الله) میفرماید: «آن گاوی است که نه پیر و نه جوان، بلکه میان سالی بین این دو باشد، پس آنچه به شما دستور داده شده است؛ انجام دهید». ﴿68﴾ گفتند: «از پروردگارت بخواه تا برای ما روشن سازد، رنگ آن چگونه است؟» (موسی) گفت: (الله) میفرماید: «آن گاو زرد پر رنگی است که بینندگان را شاد میکند». ﴿69﴾

گفتند: «از پروردگارت بخواه تا برای ما روشن سازد که آن چگونه (گاوی) است؟ براستی این گاو بر ما مشتبه شده، و اگر الله بخواهد ما هدایت خواهیم شد». ﴿70﴾ (موسی) گفت: (الله) میفرماید: «آن گاوی است که نه برای شخم زدن رام شده، و نه برای زراعت آبکشی کند، بی عیب است و یک رنگ و در آن خالی نیست» گفتند: «اینک سخن درست آوردی» پس گاو را سر بریدند، و نزدیک بود که این کار نکنند. ﴿71﴾ و (به یاد آورید) هنگامی را که فردی را کشتید، آنگاه در بارة او به نزاع پرداختید، و الله آشکار کننده آن چیزی است که پنهان میکردید. ﴿72﴾ پس گفتیم: «پارة از گاو را به مقتول بزنید، الله این گونه مردگان را زنده میکند، و نشانههای خود را به شما مینمایاند، شاید اندیشه کنید». ﴿73﴾ سپس بعد از این دلهای شما سخت شد، همچون سنگ، یا سختتر! زیرا که پارهای از سنگها میشکافد، و از آنها نهرها جاری میشود، و پارة از ترس الله فرو میافتد، و الله از آنچه میکنید؛ غافل نیست. ﴿74﴾ آیا امید دارید که (یهودیان) به (آیین) شما ایمان بیاورند، با اینکه گروهی از آنان سخنان الله (تورات) را میشنیدند و پس از فهمیدنش آن را تحریف میکردند، و حال آنکه علم و اطلاع داشتند؟! ﴿75﴾ و چون با مؤمنان ملاقات کنند؛ گویند: «ایمان آوردهایم» ولی هنگامیکه با یکدیگر خلوت میکنند، میگویند: «چرا مطالبی را که الله برای شما بیان کرده، برای مسلمانان بازگو میکنید تا (روز قیامت) در پیشگاه پروردگارتان بر ضد شما به آن استدلال کنند؟ آیا نمیفهمید؟» ﴿76﴾

آیا نمیدانند که آنچه را پنهان میدارند، و آنچه را آشکار میکنند؛ الله میداند؟! ﴿77﴾ و برخی از آنان بیسوادانی هستند که کتاب الله (تورات) را جز یک مشت خیالات و آرزوها نمیدانند، و تنها به پندارهایشان دل بستهاند. ﴿78﴾ پس و ای بر کسانیکه با دست خود مینویسند، سپس میگویند: «این از جانب الله است » تا آن را به بهای اندک بفروشند، پس و ای بر آنها از آنچه دستهايشان نوشته، و وای بر آنان از آنچه از این راه به دست میآورند! ﴿79﴾ و گفتند: «آتش دوزخ؛ جز چند روز محدودی، هرگز به ما نخواهد رسید. بگو: «آیا از نزد الله پیمانی گرفته اید؟! که الله هرگز خلاف پیمانش نکند؟ یا چیزی را که نمیدانید به الله نسبت میدهید؟!» ﴿80﴾ آری هر کس که مرتکب گناه شود، و گناهانش او را احاطه کنند، آنها اهل آتشند، و جاودانه در آن خواهند بود. ﴿81﴾ و کسانیکه ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادهاند، آنان اهل بهشتند، و جاودانه در آن خواهند ماند. ﴿82﴾ و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز الله یگانه را پرستش نکنید، و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان([footnoteRef:14]) نیکی کنید، و به مردم (سخن) نیک بگویید، و نماز را بر پا دارید و زکات را بپردازید، سپس همة شما؛ جز عدة کمی پشت کردید و رویگردان شدید. ﴿83﴾ [14: - در حدیث بینوا را چنین معرفی کرده است: «بینوا کسی نیست که به در خانههای مردم میرود و یکی دو لقمه نان و یا یکی دو عدد خرما، دریافت میکند و برمیگردد، بلکه بینوا کسی است که چیزی ندارد و مردم از حال او آگاه نیستند تا به او صدقه دهند و خودش هم از کسی سوال نمیکند». (صحیح بخاری: 1479)]

و (به یاد آورید) هنگامی را که از شما پیمان گرفتیم که خون های همدیگر را نریزید و یکدیگر را از سرزمین خود، بیرون نکنید. سپس شما اقرار کردید، و شما (بر آن پیمان) گواهی میدهید. ﴿84﴾ پس از آن این شما هستید که یکدیگر را میکشید و گروهی از خودتان را از سرزمین شان بیرون میکنید و علیه آنها به گناه و ستم یکدیگر را کمک میکنید. و اگر (بعضی از آنان به صورت) اسیران نزد شما آیند، فدیه میدهید (و آنان را آزاد میکنید) و حال اینکه بیرون کردن آنان بر شما حرام بود. آیا به بخشی از (دستورات) کتاب (آسمانی) ایمان میآورید، و به بخشی کافر میشوید؟! ([footnoteRef:15]) پس جزای کسی از شما که چنین کند چیست، جز رسوایی و خواری در این جهان، و در روز قیامت به شدیدترین عذاب بر گردانیده میشوند، و الله از آنچه انجام میدهید غافل نیست. ﴿85﴾ اینان کسانی هستند که زندگانی دنیا را به بهای آخرت خریدند، پس عذاب آنها تخفیف داده نمیشود، و کسی آنها را یاری نخواهد کرد. ﴿86﴾ بدرستی که به موسی کتاب (تورات) دادیم، و بعد از او، پیامبرانی پشت سر هم فرستادیم، و به عیسی پسر مریم معجزهها و دلایل روشن دادیم، و او را به وسیله روح القدس (= جبریل) تأیید کردیم، آیا هر زمان؛ پیامبری چیزی بر خلاف هوای نفس شما آورد، در برابر او تکبّر کردید، پس گروهی را تکذیب کرده و گروهی را کشتید. ﴿87﴾ و گفتند: «دلهای ما در پرده است»، بلکه الله آنان را به خاطر کفر شان نفرین کرده است، پس اندکی ایمان میآورند. ﴿88﴾ [15: - در ایام رسول الله انصار (که قبل از اسلام مشرک بودند) متشکل از دو قبیله به نام اوس و خزرج بودند. در میان این دو قبیله همیشه جنگ و ستیز بود. و یهود مدینه» به سه قبیله بنو قینقاع، بنو نضیر، و بنو قریظه تقسیم شده بودند، در میان اینها نیز اختلافات و کشمکش بود. بنو قریظه همپیمان اوس، و بنو قینقاع و بنو نضیر همپیمان خزرج بودند. اینها در جنگ همپیمان خود را کمک میکردند و هم مذهب خود یهودیان را به قتل میرساندند، اموال و دار ایشان را غارت میکردند و از وطنشان بیرون میراندند، در حالیکه مطابق احکام تورات چنین طرز عملی تماماً حرام بود، ولی هنگامیکه یک یهودی به اسارت میافتاد، آن را به وسیلۀ فدیه آزاد میکردند و میگفتند: تورات ما را چنین حکم داده است. در این آیات کردار یهودیان را بیان نموده که چگونه شریعت خودشان را به بازی میگرفتند که طبق میل خود بعضی از احکام را عملی میساختند و به برخی توجهی نمیدادند. (تفسیر ابن کثیر)]

و هنگامیکه از طرف الله کتابی (= قرآن) برای آنها آمد که تصدیقکننده چیزهائی بود که با خود داشتند، و پیش از این بر کافران خواستار پیروزی بودند، پس چون آن چه را که (از قبل) شناخته بودند، نزد آنها آمد، به او کافر شدند، پس لعنت الله بر کافران باد. ﴿89﴾ چه بد است چیزی که خود را به بهای آن فروختند. و از روی حسد به آن چه الله فرستاده بود کافر شوند، که چرا الله از فضل خویش برهر کس از بندگانش که بخواهد نازل میکند؟!پس سزاوار خشمی بر خشمی دیگر شدند، و برای کافران عذاب خوار کننده است. ﴿90﴾ و چون به آنها گفته شود: «به آنچه الله نازل کرده، ایمان بیاورید» میگویند: «ما به چیزی ایمان میآوریم که بر خود ما نازل شده است» و به غیر آن، کافر میشوند، در حالیکه آن حق است و تصدیقکننده چیزی است که با خود دارند. بگو: «اگر (راست میگویید) و مؤمنید پس چرا پیامبران الله را پیش از این میکشتید؟!». ﴿91﴾ و به راستی موسی معجزهها و نشانههای روشنی برای شما آورد، و آنگاه شما پس از وی، گوساله را به پرستش گرفتید، در حالیکه ستمگر بودید. ﴿92﴾ و (به یاد آورید) هنگامی را که از شما پیمان گرفتیم، و (کوه) طور را بالای سر شما برافراشتیم، (و گفتیم): «آنچه را به شما دادهایم محکم بگیرید و بشنوید». گفتند: «شنیدیم و نا فرمانی کردیم» و دلهای شان بر اثر کفرشان، با (محبت) گوساله آمیخته شد. بگو: «ایمانتان چه فرمان بدی به شما میدهد، اگر شما مؤمن هستید!». ﴿93﴾

بگو: «اگر سرای آخرت در نزد خدا، مخصوص شماست، نه سایر مردم، پس آرزوی مرگ کنید؛ اگر راستگوئید». ﴿94﴾ ولی آنها، بخاطر آنچه دستهایشان پیش فرستاده است، هرگز آرزوی مرگ نخواهند کرد، و الله به ستمگران داناست. ﴿95﴾ و هر آینه آنان را حریص ترین مردم - (حتی) حریص تر از مشرکان - بر زندگی خواهی یافت، هر یک از آنان دوست دارد هزار سال عمر کند، در حالیکه اگر این عمر (دراز)، به او داده شود، او را از عذاب دور نمیکند، و الله به آنچه میکنند بیناست. ﴿96﴾ بگو: «کسیکه دشمن جبرئیل باشد، (در حقیقت دشمن الله است) زیرا که او به فرمان الله قرآن را بر قلب تو نازل کرده است، در حالیکه تصدیقکننده آنچه پیش از آن است، و برای مؤمنان راهنما و مژده است». ﴿97﴾ کسیکه دشمن الله و فرشتگان و پیامبران او، و جبرئیل و میکائیل باشد، پس بدرستی که الله دشمن کافران است. ﴿98﴾ و هر آینه که ما نشانههای روشنی بر تو نازل کردیم، و جز فاسقان کسی به آنها کفر نمیورزد. ﴿99﴾ آیا (چنین نیست) هر گاه آنها پیمانی بستند گروهی از آنان آن را دور افکندند؟! بلکه بیشترشان ایمان نمیآورند. ﴿100﴾ و هنگامیکه فرستادهای از جانب الله به سوی شان آمد، که تصدیقکننده آنچه با خود داشتند است، گروهی از آنان که به آنها کتاب داده شده بود، کتاب الله را پشت سرشان افکندند، گویی آنان نمیدانند. ﴿101﴾

و از آنچه شیاطین در (عهد) فرمانروایی سلیمان (بر مردم) میخواندند پیروی کردند، و درحالیکه سلیمان (هرگز دست به سحر نیالود) و کافر نشد، و لیکن شیاطین کفر ورزیدند، به مردم سحر آموختند. و (نیز)از آنچه بر دو فرشته «هاروت» و «ماروت» در بابل نازل شده بود (پیروی کردند). و (آن دو فرشته) به هیچ کس چیزی یاد نمیدادند، مگر اینکه (از پیش به او) میگفتند: «ما وسیله آزمایشیم، پس کافر نشو» پس از آن دو (فرشته) چیزهایی میآموختند که به وسیلة آن، میان مرد و همسرش جدایی بیفکنند، و حال آنکه بدون اجازه الله نمیتوانند به وسیلة آن به کسی زیانی برسانند. و چیزی میآموختند که به آنان زیان میرسانید، و به آنان سودی نمیداد. و قطعاً میدانستند که هرکس خریدار آن باشد، در آخرت بهرة نخواهد داشت. و چه بد و زشت است آنچه خود را به آن فروختند، اگر میدانستند!. ﴿102﴾ و اگر آنها ایمان میآوردند، و پرهیزگاری میکردند، همانا پاداشی از نزد الله بهتر بود، اگر میدانستند!. ﴿103﴾ ای کسانیکه ایمان آوردهاید (در گفتگو با پیامبر) نگویید: «راعنا» (یعنی رعایتمان کن) بلکه بگویید: «انظرنا» (یعنی: به ما بنگر، ملاحظه ما کن، زیرا که کلمه اول دو معنی دارد که معنای دیگر آن، یعنی: حماقت، و یهود هدفشان این معنی بود). و بشنوید، و برای کافران عذاب دردناکی است. ﴿104﴾ کافران از اهل کتاب و مشرکان دوست ندارند که از جانب پروردگارتان خیر و برکتی بر شما نازل گردد، در حالیکه الله رحمت خود را به هر کس بخواهد اختصاص میدهد، و الله دارای فضل بزرگ است. ﴿105﴾

هر آیه ای را نسخ کنیم، یا (از دل مردم بزدائیم) و فراموشش گردانیم، بهتر از آن یا همانند آن را میآوریم([footnoteRef:16])، آیا نمیدانی که الله بر هر چیز تواناست؟ ﴿106﴾ آیا نمیدانی که فرمانروایی آسمانها و زمین، از آن الله است، و جز الله سرپرست و یاوری برای شما نیست. ﴿107﴾ آیا میخواهید از پیامبر خود، (همان چیزی را) در خواست کنید که پیش از این از موسی خواسته شد؟ و کسیکه کفر را به (جای) ایمان برگزیند، مسلماً راه راست را گم کرده است. ﴿108﴾ بسیاری از اهل کتاب، از روی حسدی که در وجودشان است، آرزو دارند که شما را بعد از ایمانتان به حال کفر باز گردانند، پس از اینکه حق برای آنها روشن شده است، پس شما عفو کنید و در گذرید، تا الله فرمان خویش را (برای جهاد با آنها) صادر نماید، همانا الله بر هر چیزی تواناست. ﴿109﴾ و نماز را بر پا دارید و زکات را ادا کنید، و هر کار نیکی را که برای خود از پیش میفرستید، آن را نزد الله خواهید یافت، یقیناً الله به آنچه میکنید بینا است. ﴿110﴾ و گفتند: «هرگز داخل بهشت نخواهد شد، جز کسیکه یهودی یا مسیحی باشد، این آرزوهای (باطل) آنهاست. بگو: «اگر راستگویید دلیل خود را بیاورید!». ﴿111﴾ آری، کسیکه مخلصانه روی خود را تسلیم الله کند، و نیکوکار باشد، پس پاداش و ی نزد پروردگارش (محفوظ) است، و نه ترسی بر آنهاست و نه اندوهگین میشوند. ﴿112﴾ [16: - نسخ یعنی نقلکردن، لیکن در اصطلاح شرعی یعنی نازلکردن حکمی به جای حکم دیگر. البته نسخکردن از سوی الله متعال میباشد، همانگونه که در زمان آدم ازدواج بین خواهر و برادر جایز بود سپس حرام قرار گرفت. بدین گونه الله متعال در قرآن کریم برخی از آیات را منسوخ نموده و به جای آن، آیه یا حکم دیگری مقرر ساخته است.]

یهودیان گفتند: «مسیحیان بر چیزی نیستند» و مسیحیان (نیز) گفتند: «یهودیان بر چیزی نیستند» در حالیکه آنان کتاب (آسمانی) را میخوانند. همچنین کسانیکه نمیدانند (سخنی) همانند آنان گفتند. پس الله روز قیامت، در آنچه که در آن اختلاف داشتند میان آنان داوری میکند. ﴿113﴾ و کیست ستمکارتر از آن کس که مسجدهای الله را باز داشت که در آن نام الله برده شود، و در ویرانی آنها کوشید؟! شایسته آنان نیست، جز به حال ترس وارد این مساجد شوند، بهره آنان در دنیا خواری و رسوائی، و در آخرت عذاب بزرگی است. ﴿114﴾ مشرق و مغرب از آن الله است، پس به هر سو رو کنید، روی الله آنجاست. همانا الله گشایشگر داناست. ﴿115﴾ و (یهود و نصاری و مشرکان) گفتند: «الله فرزندی (برای خود) بر گزیده است»([footnoteRef:17]) - منزّه است او- بلکه آنچه در آسمانها و زمین است، از آن اوست، (و)همه فرمانبردار اویند. ﴿116﴾ پدید آورنده آسمانها و زمین است، و چون به کاری اراده فرماید، تنها به آن میگوید: «باش»، پس میشود. ﴿117﴾ و آنانکه نمیدانند گفتند: «چرا الله با ما سخن نمیگوید؟! و یا (چرا) معجزه و نشانة برای ما نمیآید؟!» کسانیکه پیش از آنان بودند نیز همین گونه سخن میگفتند، دلهای شان به یکدیگر همانند است. همانا ما آیات و نشانهها را برای گروهی که یقین دارند، آشکار و روشن ساخته ایم. ﴿118﴾ همانا ما تو را به حق مژده رسان و بیمدهنده فرستادیم. و در باره دوزخیان از تو پرسیده نخواهد شد. ﴿119﴾ [17: - در حدیث قدسی الله میفرماید: «فرزند آدم مرا تکذیب کرد و این کار شایستۀ او نبود، و فرزند آدم مرا دشمنان داد در حالیکه این کار شایستۀ او نبود، اما تکذیبش این است که میگوید: من نمیتوانم دوباره او را زنده کنم، و دشنامش این است که میگوید: من فرزند دارم، در حالیکه من از داشتن زن و فرزند پاک و منزه هستم». (صحیح بخاری: 4482)]

و هرگز یهود و نصاری از تو خشنود نخواهند شد، تا اینکه از آیین آنان، پیروی کنی. بگو: «همانا هدایت الله، تنها هدایت است»، و اگر از خواستهها و آرزوهای آنان پیروی کنی، بعد از اینکه دانشی به تو رسیده است، هیچ سر پرست و یاوری از سوی الله برای تو نخواهد بود. ﴿120﴾ کسانیکه کتاب آسمانی، (تورات) به آنها دادهایم، آن را چنان که شایستة آن است میخوانند، آنها به آن (هدایت) ایمان میآورند، و کسانیکه به او کافر شوند پس بیگمان ایشان زیانکارانند. ﴿121﴾ ای بنی اسرائیل! نعمت مرا، که بر شما ارزانی داشتم به یاد آورید، و (نیز) آنکه من شما را بر جهانیان (معاصرتان) برتری بخشیدم. ﴿122﴾ و از روزی بترسید که کسی از کسی هیچ کفایتی نکند و هیچ گونه تاوان و فدیه از او پذیرفته نمیشود، و شفاعت او را سود نمیدهد، و یاری نمیشوند. ﴿123﴾ و (به یاد آورید) هنگامیکه الله، ابراهیم را با سخنانی (مشتمل بر اوامر و نواهی و تکالیف) آزمود، پس او همه را بخوبی به انجام رسانید. (الله به او) فرمود: «بدرستی که من تو را پیشوای مردم قرار میدهم». (ابراهیم) گفت: «و از فرزندانم (نیز پیشوایانی قرار بده)». (الله) فرمود: «پیمان و عهد من به ستمکاران نمیرسد». ﴿124﴾ و (به یاد آورید) هنگامیکه خانة (کعبه) را محل بازگشت، و (جای) امنی برای مردم قرار دادیم. و از مقام ابراهیم نماز گاهی برای خود برگیرید. و ما به ابراهیم و اسماعیل وحی کردیم که: «خانه مرا برای طواف کنندگان و مقیمان و رکوع و سجود کنندگان (= نماز گزاران) پاک و پاکیزه کنید». ﴿125﴾ و (به یاد آورید) هنگامی را که ابراهیم گفت: «پروردگارا! این (سر زمین) را شهری امن بگردان، و اهل آن را - کسانیکه از ایشان به الله و روز قیامت، ایمان آوردهاند- از میوههای (گوناگون) روزی ده». (الله) فرمود: «و هر کس که کافر شود، اندکی بهرهمندش میسازم، سپس او را به عذاب آتش میکشانم، و بد سرانجامی است!». ﴿126﴾

و (به یاد آورید) هنگامی را که ابراهیم و اسماعیل پایههای خانه (کعبه) را بالا میبردند، (و میگفتند): «پروردگارا! از ما بپذیر، همانا که تویی شنوای دانا. ﴿127﴾ پروردگارا! ما را فرمانبردار خودت قرار ده، و از فرزندانمان امتی فرمانبردار خود (پدید آور) و طرز عبادتمان را به ما نشان ده، و توبه ما را بپذیر، بدرستی که تو توبهپذیر مهربانی. ﴿128﴾ پروردگارا! در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیز، تا آیات تو را بر آنان بخواند، و آنها را کتاب و حکمت بیاموزد، و آنان را پاکیزه کند، همانا که تو پیروزمند حکیمی». ﴿129﴾ و چه کسی از آیین ابراهیم روی گردان خواهد شد؟! جز کسیکه خود رابه نادانی و سبکسری افکند، و بدرستی که ما او را در دنیا برگزیدیم، و همانا او در آخرت از شایستگان است. ﴿130﴾ آنگاه که پروردگارش به او فرمود: «تسلیم شو» گفت: «برای پروردگار جهانیان تسلیم شدم». ﴿131﴾ و ابراهیم و یعقوب، فرزندان خود را به این آیین سفارش کردند، (و هر کدام به فرزندان خویش گفتند): «ای فرزندان من! الله این آیین را برای شمابرگزیده است، پس نمیرید جزاینکه مسلمان باشید». ﴿132﴾ آیا هنگامیکه مرگ یعقوب فرا رسید، شما حاضر بودید؟ آنگاه که به فرزندان خود گفت: «پس از من چه چیز را میپرستید؟» گفتند: معبود تو، و معبود پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، الله یکتا را، میپرستیم، و ما تسلیم او هستیم». ﴿133﴾ آنها امتی بودند که در گذشتند، برای آنها است آنچه که کسب کردهاند، و برای شماست آنچه کسب کردهاید. و از آنچه (آنان) میکردند، شما پرسیده نمیشوید. ﴿134﴾

و (اهل کتاب) گفتند: «یهودی یا مسیحی شوید، تا راه یابید». بگو: «بلکه از آیین ابراهیم که یکتا پرست بود و هرگز از مشرکان نبود (پیروی میکنیم)». ﴿135﴾ بگویید: «ما به الله ایمان آوردیم، و به آنچه بر ما نازل شده، و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل، و اسحاق و یعقوب و نوادگان یعقوب نازل گردید، و به آنچه که به موسی و عیسی داده شده، و به آنچه که پیامبران (دیگر) از طرف پروردگارشان داده شده است، و در میان هیچ یک از آنها جدایی نمیاندازیم و ما تسلیم الله هستیم». ﴿136﴾ پس اگر آنها (نیز) به مانند آنچه شما ایمان آوردهاید، ایمان بیاورند، قطعاً هدایت یافتهاند. و اگر پشت کنند، پس جز این نیست که آنان در ستیزند، پس بزودی الله تو را از (شر) آنها کفایت کند، و او ست شنوای دانا. ﴿137﴾ رنگ الهی (را بپذیرید) و چه کس در رنگ کردن از الله نیکوتر است؟! و ما تنها او را میپرستیم. ﴿138﴾ بگو: «آیا در (باره) الله با ما مجادله میکنید؟! در حالیکه او، پروردگار ما و شماست، و کردار ما از آن ما، و کردار شما از آن شماست، و ما او را با اخلاص پرستش میکنیم». ﴿139﴾ یا میگویید: «که همانا ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط (= نوادگان یعقوب) یهودی یا نصرانی بودند؟!» بگو: «شما داناترید یا خدا؟!» و چه کسی ستمکارتر است از آن کسیکه گواهی و شهادتی را که از (جانب) الله نزد اوست، کتمان میکند؟! و الله از آنچه میکنید غافل نیست. ﴿140﴾ (به هر حال) آنها امتی بودند که در گذشتند، برای ایشان است آنچه بدست آوردهاند، و برای شماست آنچه به دست آوردهاید، و از آنچه آنان میکردهاند شما پرسیده نمیشوید. ﴿141﴾

بزودی بیخردان از مردم میگویند: «چه چیز آنها را از قبله شان که بر آن بودند باز گردانید؟» بگو: مشرق و مغرب از آن الله است هر کس را بخواهد به راه راست هدایت میکند. ﴿142﴾ و همچنین شما را امت میانه قرار دادیم، تا بر مردم گواه باشید([footnoteRef:18])، و پیامبر هم بر شما گواه باشد، و ما آن قبله ای را که بر آن بودی (قبله) قرار دادیم. مگر برای اینکه بدانیم کسی را که از پیامبر پیروی مینماید از کسیکه بر پاشنههای خود به عقب باز میگردد. و اگر چه این (حکم) جز بر کسانیکه الله آنها را هدایت کرده دشوار است. و الله هرگز ایمان (= نماز) شما را ضایع نمیگرداند، همانا الله نسبت به مردم رؤوف مهربان است. ﴿143﴾ به تحقیق ما گرداندن روی تو را به (سوی) آسمان میبینیم، اکنون تو را به (سوی) قبله ای که به آن خشنود شوی باز میگردانیم، پس روی خود را به سوی مسجد الحرام کن، و هر جا باشید، روی خود را به سوی آن بگردانید، و کسانیکه کتاب (آسمانی) به آنها داده شد، بخوبی میدانند این (تغییر قبله) حق است (و) از جانب پروردگارشان میباشد، و الله از آنچه میکنند؛ غافل نیست. ﴿144﴾ و اگر برای آنان که کتاب بدیشان داده شده، هر گونه نشانه و (حجتی) بیاوری، از قبله تو پیروی نمیکنند، و تو (نیز) از قبله آنان پیروی نخواهی کرد، و برخی از آنان هم قبله برخی دیگر پیروی نمیکنند. و اگر بعد از آنکه علم و دانش به تو رسیده است از خواستهها و آرزوهای آنان پیروی کنی، در این صورت مسلماً از ستمکاران خواهی بود. ﴿145﴾ [18: - ابوسعید خدری میگوید: رسول الله فرمود: «روز قیامت، حضرت نوح فرا خوانده میشود، میگوید: لبیک ای پروردگارم! آمادۀ خدمتم. الله میفرماید: آیا (پیام ما را) ابلاغ کردی؟ میگوید: بله، سپس از امتش میپرسد: آیا (نوح) به شما ابلاغ کرد؟ میگویند: هیچ ترسانندهای نزد ما نیامده است؛ الله به نوح میفرماید: چه کسی گواهتر است؟ میگوید: محمد و امتش، پس شما گواهی میدهید که او ابلاغ نموده است و پیامبر نیز گواه است، این همان است که الله فرموده: ﴿ ﴾. (صحیح بخاری: 4487)]

کسانیکه به آنان کتاب (آسمانی) دادهایم او (پیامبر) را میشناسند، چنانکه فرزندان خود را میشناسند، و همانا گروهی از آنان در حالیکه میدانند حق را کتمان میکنند. ﴿146﴾ حق از جانب پروردگار تو است، پس هرگز از شک کنندگان مباش. ﴿147﴾ و برای هر یک جهتی است که (هنگام نماز) بدان رو میکند پس در نیکیها بر یکدیگر سبقت بگیرید. هر جا که باشید، الله همه شما را حاضر میکند، همانا الله بر هر چیزی تواناست. ﴿148﴾ و از هر جا که بیرون شدی، پس (به هنگام نماز) روی خود را بسوی مسجد الحرام کن. و بدرستی که این (رو کردنت) حقی از جانب پروردگارت است و الله از آنچه میکنید غافل نیست. ﴿149﴾ و از هر جا که بیرون شدی پس روی خود را بسوی مسجد الحرام کن، و (ای مؤمنان) هر جا که بودید روی خود را به سوی آن کنید، تا مردم؛- جز کسانی از ایشان که ستم کردند - بر شما حجتی نداشته باشند. پس از آنها نترسید، و از من بترسید، و تا نعمت خود را بر شما تمام کنم، و باشد که هدایت شوید. ﴿150﴾ چنانکه پیامبری از خودتان در میان شما فرستادیم، که آیات ما را بر شما میخواند، و شما را پاک میگرداند، و به شما کتاب (قرآن) و حکمت میآموزد، و آنچه نمیدانستید به شما یاد میدهد. ﴿151﴾ پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و سپاس مرا گویید و ناسپاسی من نکنید. ﴿152﴾ ای کسانیکه ایمان آوردهاید، از شکیبائی و نماز یاری بجویید، که همانا الله با شکیبایان است. ﴿153﴾

و به آنها که در راه الله کشته میشوند، مرده نگویید، بلکه آنان زندهاند، ولی شما نمیفهمید. ﴿154﴾ و قطعاً شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کاهش مالها و جانها و میوهها آزمایش میکنیم. و مژده بده به صبر کنندگان. ﴿155﴾ آنها که هرگاه مصیبتی به ایشان برسد میگویند: ما از آنِ الله هستیم، و به سوی او باز میگردیم. ﴿156﴾ اینها هستند که درودها و رحمتی از پروردگارشان بر ایشان است و اینانند هدایت یافتگان. ﴿157﴾ همانا«صفا» و «مروه» از شعائر (نشانههای) الله است، پس هر که حج خانه (خدا) کند و یا عمره انجام دهد، بر او گناهی نیست که میان آن دو طواف (سعی) کند، و کسیکه به رغبت خود کار نیکی را انجام دهد پس بدرستی که الله سپاسگزار داناست. ﴿158﴾ همانا کسانیکه آنچه را که از دلائل روشن و هدایت نازل کردهایم؛ بعد از آنکه آن را در کتاب (تورات) برای مردم بیان نمودیم، کتمان میکنند، الله آنها را لعنت میکند، و لعنتکنندگان (از مؤمنان و فرشتگان نیز) آنها را لعنت میکنند. ﴿159﴾ مگر کسانیکه توبه کردند و (اعمال خود را) اصلاح نمودند (و آنچه را کتمان کرده بودند) آشکار ساختند، پس اینانند که توبه ایشان را میپذیرم، و من توبهپذیر مهربانم. ﴿160﴾ همانا کسانیکه کافر شدند، و در حالیکه کافر بودند مردند، لعنت الله و فرشتگان و همه مردم بر آنها خواهد بود. ﴿161﴾ در آن (لعنت) جاودانه باقی میمانند، و نه عذاب آنان تخفیف داده میشود، و نه ایشان مهلت داده میشوند. ﴿162﴾ و الله شما الله یگانه است که غیر از او معبودی نیست؛ بخشندهی مهربان است. ﴿163﴾

همانا در آفرینش آسمانها و زمین و آمد و شد شب و روز، و کشتیهایی که در دریا روانند با آنچه به مردم سود میرساند و آبی که الله از آسمان نازل کرده که با آن زمین را پس از مردنش زنده نموده، و انواع جنبندگان را در آن پراکنده کرده و (در) تغییر مسیر بادها و ابرهایی که در میان زمین و آسمانها مسخرند؛ بیگمان نشانههایی است برای مردمی که تعقل میکند و میاندیشند. ﴿164﴾ و از مردم کسانی هستند غیر از الله همتایانی را انتخاب میکنند، و آنها را مانند دوست داشتن الله دوست میدارند، و کسانیکه ایمان آورد هاند الله را بیشتر دوست میدارند، و کسانیکه ستم کردند اگر میدیدند هنگامیکه عذاب (روز قیامت) را مشاهده میکنند (خواهند دانست) که تمام قدرت از آنِ الله است و اینکه الله سختکیفر است. ﴿165﴾ هنگامیکه رهبران (گمراه کننده) از پیروان خود، بیزاری میجویند و عذاب را مشاهده میکنند، و روابط و پیوندشان گسیخته شود. ﴿166﴾ و (در این هنگام) پیروان میگویند: «کاش برای ما بازگشتی (به دنیا) بود، تا از آنها بیزاری جوییم؛ همان گونه که آنان از ما بیزاری جستند، این چنین الله کردارهایشان را به صورت حسرت زایی به آنان نشان میدهد، و هرگز از آتش (دوزخ) بیرون نخواهند آمد. ﴿167﴾ ای مردم از آنچه در زمین است؛ حلال و پاکیزه را بخورید، و از گامهای شیطان پیروی نکنید، چرا که او دشمن آشکار شماست. ﴿168﴾ (او) شما را فقط به بدی و زشتی فرمان میدهد و اینکه به الله نسبت دهید آنچه را که نمیدانید. ﴿169﴾

و هنگامیکه به آنها گفته شود: از آنچه الله نازل کرده است پیروی کنید میگویند: (نه) بلکه ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم پیروی میکنیم. آیا اگر پدران آنها چیزی نمیفهمیدند و هدایت نیافتند (باز هم کور کورانه از آنها پیروی میکنند؟) ﴿170﴾ مثل (دعوتکنندهی) کسانیکه کافر شدند، همچون مثل کسی است که چیزی را که جز صدا و ندایی نمیشنود، بانگ میزند، (این کافران) کر، گنگ، و نابینا هستند، و از این رو نمیاندیشند. ﴿171﴾ ای کسانیکه ایمان آوردهاید! از چیزهای پاکیزهای که روزی شما کردهایم بخورید و شکر الله را به جای آورید اگر تنها او را میپرستید. ﴿172﴾ (الله) تنها مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را که (هنگام ذبح) نام غیر الله بر آن برده شده، بر شما حرام کرده است. و اگر کسی (برای حفظ جان خود به خوردن آنها) ناچار شود، در صورتی که ستمگر و متجاوز نباشد، پس گناهی بر او نیست. همانا الله آمرزندهی مهربان است. ﴿173﴾ به راستی کسانیکه کتمان میکنند آنچه را الله از کتاب (آسمانی) نازل کرده و آن را به بهای اندکی میفروشند، آنها جز آتش چیزی نمیخوردند، و الله روز قیامت با آنها سخن نمیگوید و آنان را پاکیزه نمیکند، برای آنها عذاب دردناکی است. ﴿174﴾ اینان کسانی هستند که گمراهی را به (بهای) هدایت و عذاب را به (بهای) آمرزش خریدند، پس بر آتش (دوزخ) چه شکیبا هستند! ﴿175﴾ این بخاطر آن است که الله کتاب (آسمانی) را به حق نازل کرده است، و کسانیکه در آن اختلاف کردند در ستیزی دور (از حق و حقیقت) هستند. ﴿176﴾

نیکی این نیست که روی خود را به سوی مشرق و مغرب کنید، بلکه نیکی (و نیکوکار)کسی است که به الله و روز قیامت و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران، ایمان آورده باشد، و مال (خود) را با وجود دوست داشتنش به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و گدایان و در (راه آزادی) بردگان بدهد، و نماز را بر پای دارد و زکات را بدهد، و وفاکنندگان به پیمانشان چون پیمان بندند و (کسانی که) در فقر و سختی و زیان و بیماری و به هنگام نبرد؛ شکیبایند. اینها کسانی هستند که راست گفتند، و آنها پرهیزگارانند. ﴿177﴾ ای کسانیکه ایمان آوردهاید! در (مورد) کشتگان (حکم) قصاص بر شما نوشته شده است، آزاد به آزاد، و برده به برده، و زن به زن (کشته میشوند). پس اگر کسی از سوی برادر (دینی)اش (یعنی ولی مقتول) چیزی به او بخشیده شد، (و حکم قصاص تبدیل به خون بهاء گردید) باید (ولی مقتول) از راه پسندیده پیروی کند و (قاتل نیز) به نیکی (دیه) به او بپردازد، این (حکم) تخفیف و رحمتی است از سوی پروردگارتان پس اگر کسی بعد از آن (گذشت و عفو) تجاوز کند؛ او را عذاب درد ناکی است. ﴿178﴾ و ای صاحبان خرد! برای شما در قصاص حیات و زندگی است، باشد که شما تقوا پیشه کنید. ﴿179﴾ بر شما نوشته شده هنگامیکه یکی شما را مرگ فرا رسد، اگر مالی از خود به جای گذارده، برای پدر و مادر و خویشاوندان به نیکی وصیت کند. این حقی است بر پرهیزگاران. ﴿180﴾ پس هر کس که بعد از شنیدنش آن را تغییر دهد، بدرستی که گناهش بر کسانی است که آن (وصیت) را تغییر میدهند، همانا الله شنوای داناست. ﴿181﴾

پس کسیکه از بی عدالتی (و میل بی جای) وصیتکننده (نسبت به ورثه) یا از گناه او (در وصیت به کار خلاف) بترسد، آنگاه میان آنها را اصلاح نمود، پس گناهی بر او نیست بدرستی که الله آمرزندهی مهربان است. ﴿182﴾ ای کسانیکه ایمان آوردهاید! روزه بر شما فرض شده است همان گونه که بر کسیکه پیش از شما بودند؛ فرض شده بود، تا پرهیزگار شوید. ﴿183﴾ (روزه) در روزهایی معدود و اندکی است، پس هر کس از شما که بیمار یا مسافر باشد، (بهاندازه آن روزهای که افطار کرده) تعدادی از روزهای دیگر (روزه بگیرید). و بر کسانیکه توانائی آن را ندارند؛ لازم است کفاره بدهند، (و آن) خوراک دادن به مسکینی است، و هر کس که رغبت خود (بیشتر) نیکی انجام دهد پس آن برای او بهتر است، و اگر بدانید روزه گرفتن برای شما بهتر است. ﴿184﴾ (آن چند روز محدود و اندک) ماه رمضان است (ماهی) که قرآن در آن نازل شده است، (کتابی) که راهنمای مردم است، و (در بردارنده) نشانهها و دلایل آشکار و روشن از هدایت و جدا کننده حق از باطل است. پس هر کس از شما این ماه را (در حضر) دریابد، باید که آن را روزه بدارد، و هر کس که بیمار یا در سفر بود، پس (باید به تعداد روزهای که افطار کرده) روزهای دیگر را (روزه بگیرید). الله برای شما آسانی میخواهد، و برای شما دشواری نمیخواهد، و تا شمار (روزهای رمضان) را کامل کنید، و الله را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ بدارید، و باشد که شکر گزاری کنید. ﴿185﴾ و چون بندگانم، از تو درباره من بپرسند، بگو: به راستی که من نزدیکم، دعای دعاکننده را هنگامیکه مرا بخواند؛ اجابت میکنم. پس (آنان) باید دعوت مرا بپذیرند، و به من ایمان بیاورند، باشد که راهیابند. ﴿186﴾

آمیزش و نزدیکی با همسرانتان در شبِ روز بر شما حلال گردیده است، آنان لباس شما هستند و شما لباس آنها، الله میدانست که شما به خودتان خیانت میکردید، پس توبهی شما را پذیرفت و شما را بخشید، پس اکنون (در شبهای رمضان میتوانید) با آنان آمیزش کنید، و آنچه را الله برای شما مقرر داشته طلب کنید. و بخورید و بیاشامید، تا رشتهی سپید صبح از رشتهی سیاه (شب) برای شما آشکار شود، سپس روزه را تا شب به پایان رسانید، و در حالیکه در مساجد معتکف هستید با زنان آمیزش نکنید، این مرزهای الهی است پس به آن نزدیک نشوید. الله این چنین آیات خود را برای مردم روشن میسازد؛ باشد که پرهیزگار شوند. ﴿187﴾ و اموالتان را در بین خود بباطل (و ناحق) نخورید، و (به عنوان رشوه قسمتی از) آن را به حاکمان (و قضات) ندهید؛ تا بخشی از اموال مردم را به گناه بخورید، در حالیکه شما میدانید (این کار گناه است.) ﴿188﴾ درباره هلالهای (ماه) از تو سؤال میکنند، بگو آنها بیان اوقات برای مردم و (تعیین وقت) حج است. و نیکوکاری آن نیست که (در حال احرام) از پشت خانهها وارد شوید، بلکه نیکوکار کسی است که تقوا پیشه کند، و به خانهها از در هایشان وارد شوید، و از الله بترسید تا رستگار شوید. ﴿189﴾ و در راه الله با کسانیکه با شما میجنگند، جنگ کنید([footnoteRef:19])، و از حد تجاوز نکنید، که الله تجاوزگران را دوست نمیدارد. ﴿190﴾ [19: - ابوهریره میگوید: شنیدم که رسول الله فرمود: «مثال مجاهد در راه الله- و الله بهتر میداند که چه کسی در راه او جهاد میکند- مانند کسی است که همیشه در حال روزه و نماز بسر میبرد. و الله تعهد نموده است که اگر مجاهد راهش را بمیراند، او را وارد بهشت سازد و (اگر زنده نگه دارد) سالم و تندرست، همراه پاداش یا غنیمت (به خانه) برگرداند». (صحیح بخاری: 2787)]

و آنها را هر کجا یافتید، بکشید، و از آنجا (مکه) که شما را بیرون کردهاند؛ آنها را بیرون کنید، و فتنه (شرک) از کشتن بدتر است. و با آنها در نزد مسجد الحرام جنگ نکنید، تا اینکه با شما در آنجا بجنگند، پس اگر (در آنجا) با شما جنگیدند، ایشان را بکشید، سزای کافران چنین است. ﴿191﴾ پس اگر دست برداشتند، بیگمان الله آمرزندهی مهربان است. ﴿192﴾ و با آنها جنگ کنید؛ تا فتنه (شرک) باقی نماند، و دین (خالصانه) از آن الله گردد. پس اگر دست برداشتند؛ تجاوز جز بر ستمکاران روا نیست. ﴿193﴾ ماه حرام در برابر ماه حرام است، و حرمت (شکنیها) دارای قصاص است، پس هر کس تعدی و تجاوز کرد، همان گونه که بر شما تعدی کرده؛ بر او تعدی کنید، و از الله بترسید و بدانید که الله با پرهیزگاران است. ﴿194﴾ و در راه الله انفاق کنید و (با ترک انفاق) خود را با دست خویش به هلاکت نیفکنید، و نیکی کنید که الله نیکوکاران را دوست میدارد. ﴿195﴾ و حج و عمره را برای الله به اتمام برسانید، و اگر باز داشته شدید (بوسیله دشمن یا بیماری و غیره) پس آنچه از قربانی فراهم شود (ذبح کنید، و آنگاه از احرام بیرون شوید) و سرهای خود را نتراشید تا قربانی به جایگاهش برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود، و یا ناراحتی در سر داشت، (و ناچار شود در حال احرام سر خود را بتراشد) پس فدیه دهد از (قبیل: سه روز) روزه یا صدقه (خوراک دادن به شش مسکين) یا قربانی کردن گوسفندی (که میان فقرا تقسیم شود) پس هنگامیکه در امان بودید، هر کس از عمره بهرهمند گردد؛ سپس (اعمال) حج را آغاز کند، آنچه از قربانی (برای او) میسر شد (ذبح میکند) و هر کس نیافت سه روز در (ایام) حج و هفت روز هنگامیکه باز گشتید روزه بگیرید. این ده (روز) کامل است، این (حکم) برای کسی است که خانواده او ساکن مسجد الحرام (= مکه و اطراف آن) نباشد، و از الله بترسید و بدانید که الله سختکیفر است. ﴿196﴾

حج در ماههای معلوم و معینی است، پس کسیکه در این ماهها حج را (بر خود) فرض گرداند. (باید بداند که) در حج آمیزش جنسی و گناه و جدال (روا) نیست، و آنچه از کارهای نیک انجام دهید؛ الله آن را میداند، و توشه بر گیرید؛ که بهترین توشه پرهیزگاری است، و ای خردمندان، از من بپرهیزید (بترسید). ﴿197﴾ گناهی بر شما نیست که (در ایام حج با خرید و فروش) از فضل پروردگارتان (روزی) طلب کنید، و هنگامیکه از عرفات کوچ کردید؛ الله را نزد مشعر الحرام یاد کنید، و او را یاد کنید همچنان که شما را هدایت کرد، و اگر چه پیش از آن از گمراهان بودید. ﴿198﴾ پس از آنجا که مردم کوچ میکنند؛ کوچ کنید([footnoteRef:20])، و از الله آمرزش بخواهید همانا الله آمرزندهی مهربان است. ﴿199﴾ پس چون مناسک (حج) خود را به جای آورید، الله را یاد کنید همانند یاد کردن پدرانتان بلکه بیشتر از آن، از مردم کسانی هستند که میگویند «پروردگارا! به ما در دنیا عطا کن» و او را در آخرت بهرهای نیست. ﴿200﴾ و از آنان کسانی هستند که میگویند: «پروردگارا! به ما در دنیا نیکی عطا کن، و در آخرت (نیز) نیکی (عطا فرما) و ما را از عذاب آتش نگه دار» ﴿201﴾ اینانند که از آنچه بدست آوردهاند، بهرهای دارند. و الله سریع الحساب (زود شمار) است. ﴿202﴾ [20: - حضرت عایشه ام المؤمنینل میفرماید: قریش و هم کیشانشان در مزدلفه وقوف میکردند، و به آنها «حُمس» (متعصب) میگفتند، اما سایر عربها در عرفات وقوف میکردند، پس هنگامیکه اسلام آمد، الله به پیامبرش دستور داد که به عرفات برود سپس در آنجا وقوف کند، بعد از آنجا روانۀ (مزدلفه) شود. (صحیح بخاری: 4520)]

و الله را در روزهای معین و شمرده (که سه روز ایام تشریق: 11و12و13 ماه ذیحجه است) یاد کنید. پس کسیکه شتاب کند؛ و در دو روز (اعمال را انجام دهد) گناهی بر او نیست. و کسیکه تأخیر کند (و اعمال را در سه روز انجام دهد) گناهی بر او نیست (این رخصت) برای کسیکه تقوا پیشه کند، و از الله بترسید، و بدانید که شما به سوی او محشور خواهید شد. ﴿203﴾ و از مردم کسی هست که گفتارش در (باره) زندگی دنیا تو را به شگفت میاندازد و الله را بر آنچه در دل خود دارد؛ گواه میگیرد، و حال آنکه او سرسخت ترین دشمنان است. ﴿204﴾ او هنگامیکه روی بر میگرداند و میرود (و یا به ریاستی میرسد) در راه فساد در زمین کوشش میکند و کشت و نسل را نابود میسازد، و الله فساد و (تباهکاری) را دوست نمیدارد. ﴿205﴾ و چون به او گفته شود: «از الله بترس» خود بزرگبینی و (تکبر) او را به گناه میکشاند. پس (آتش) جهنم او را کافی است و چه بد آرامگاهی است. ﴿206﴾ و از مردمان کسی هست که جان خود را برای به دست آوردن خشنودی الله میفروشد، و الله نسبت به بندگان مهربان است. ﴿207﴾ ای کسانیکه ایمان آوردهاید! همگی به اسلام (و اطاعت خدا) در آیید و گامهای شیطان را پیروی نکنید، بدرستی که او برای شما دشمن آشکار است. ﴿208﴾ پس اگر بعد از آنکه نشانههای روشن و آشکار برای شما آمد؛ لغزش کردید و (منحرف شدید)، بدانید که الله توانمند حکیم است. ﴿209﴾ آیا (کسانیکه راه اسلام نمیپویند و در زمین فساد میکنند) جز این انتظار ندارند، که الله (برای داوری و قضاوت میان بندگان) در سایههایی از ابرها به سوی آنان بیاید. و (نیز) فرشتگان (برای اجرا فرمان الهی بیایند) و کار یکسره شود؟! و کارها به سوی الله برگردانده میشود. ﴿210﴾

از بنی اسرائیل بپرس: «چه اندازه نشانههای روشن و آشکار به آنها دادهایم؟» (ولی آنها نعمتها را نادیده گرفته و ناسپاس شدند) و کسیکه نعمت الله را پس از آنکه برایش آمد دگرگون کند (عذاب سختی خواهد داشت) همانا الله سختکیفر است. ﴿211﴾ زندگی دنیا برای کافران آراسته شده است، و مؤمنان را مسخره میکنند، و (حال آنکه) پرهیزگاران در روز قیامت بالاتر از آنان هستند، و الله هر کس را بخواهد بی شمار روزی میدهد. ﴿212﴾ (در آغاز) مردم یک امت بودند، آنگاه الله پیامبران را مژدهآور و بیمدهنده بر انگیخت و با آنان کتاب (آسمانی) را بحق نازل کرد، تا در میان مردم، در آنچه اختلاف داشتند، داوری کنند، و تنها کسانیکه (کتاب) به آنان داده شده بود، پس از آنکه نشانههای روشن به آنها رسیده بود، بخاطر ستم و حسادتی که در میانشان بود، در آن اختلاف کردند، پس الله به فرمان خویش کسانی را که ایمان آورده بودند؛ به آن حق و (حقیقتی) که در آن اختلاف داشتند، هدایت کرد. و الله هر کس را بخواهد به راه راست هدایت میکند. ﴿213﴾ آیا گمان کردهاید که داخل بهشت میشوید و حال آنکه هنوز بر (سر) شما نیامده است، مانند آنچه که بر (سر) پیشینیان شما آمد؟ سختی و زیان به آنها رسید، و (آنچنان) تکان خوردند تا که پیامبر و کسانیکه با او ایمان آورده بودند، گفتند: «یاری الله کی خواهد بود؟» آگاه باشید که یاری الله نزدیک است. ﴿214﴾ از تو میپرسند چه چیزی انفاق کنند؟ بگو: «هر مالی که انفاق کردید، پس برای پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است. و هر کار نیکی که انجام دهید، بدرستی که الله به آن آگاه است.» ﴿215﴾

جهاد (در راه خدا) بر شما واجب شده است، در حالیکه برای شما ناگوار است، چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید، حال آنکه آن برای شما بهتر باشد، و چه بسا چیزی را دوست داشته باشید، حال آنکه آن برای شما بد باشد، و الله میداند، و شما نمیدانید. ﴿216﴾ از تو درباره جنگ کردن در ماه حرام، میپرسند. بگو: «جنگ در آن (گناهی) بزرگ؛ است، و بازداشتن از راه الله و کفر ورزیدن به او و (باز داشتن از) مسجد الحرام و بیرون راندن اهلش از آن؛ نزد الله (گناهی) بزرگتر، و فتنه([footnoteRef:21]) (=شرک و شکنجه مؤمنان) از کشتار بزرگتر است.» و پیوسته با شما میجنگند، تا آنکه اگر بتوانند شما را از دینتان برگردانند، و هر کس از شما که از دینش بر گردد و در حال کفر بمیرد، پس آنان اعمالشان در دنیا و آخرت تباه شده است، و آنان اهل آتش (دوزخ) اند، و همیشه در آن خواهند بود. ﴿217﴾ بدرستی کسانیکه ایمان آوردند و کسانیکه هجرت کردند و در راه الله جهاد نمودند، آنان به رحمت الله امیدوارند، و الله آمرزندهی مهربان است. ﴿218﴾ از تو درباره شراب و قمار میپرسند بگو: «در آن دو، گناهی بزرگ است و سودهایی برای مردم در بر دارد، و گناه هر دو از سودشان بزرگتر است». و از تو میپرسند«چه چیزی انفاق کنند؟» بگو: مازاد (نیازمندی خود) اینچنین الله آیات را برای شما روشن میسازد، باشد که اندیشه کنید. ﴿219﴾ [21: - مراد از «فتنه» شرک است، یعنی کسی را با الله متعال شریکساختن و نیز به آزمایش و تکلیفی که از سوی الله متعال به بندۀ خویش وارد میشود فتنه گفته میشود. ]

در دنیا و آخرت، و از تو درباره یتیمان میپرسند، بگو: «اصلاح کردن (کار) آنان بهتراست، و اگر با آنان همزیستی کنید؛ آنها برادران (دینی) شما هستند». و الله تباهکار را از درستکار میشناسد، و اگر الله میخواست شما را به زحمت میانداخت، به راستی که الله توانمند حکیم است. ﴿220﴾ و با زنان مشرک تا ایمان نیاوردهاند؛ ازدواج نکنید، و بیگمان کنیز با ایمان از زن (آزاد) مشرک بهتر است، اگر چه (زیبایی یا دارائی او) شما را به شگفت آورد. و (زنان با ایمان را) به ازدواج مردان مشرک در نیاورید؛ تا ایمان بیاورند. و قطعاً بردهی با ایمان از مرد (آزاد) مشرک؛ بهتر است، اگر چه (زیبائی یا دارائی و موقعیت او) شما را به شگفت آورد. آنان به سوی آتش (دوزخ) دعوت میکنند و الله به فرمان و (توفیق) خویش به سوی بهشت و آمرزش دعوت میکند، و آیات و (احکام) خود را برای مردم روشن میسازد، باشد که متذکّر (و یادآور) شوند. ﴿221﴾ و از تو دربارهی حیض (عادت ماهانه زنان) میپرسند، بگو «آن پلید و زیانبار است، پس در حالت قاعدگی از زنان کناره گیری کنید، و با آنها نزدیکی نکنید؛ تا پاک شوند، پس هنگامیکه پاک شدند و غسل کردند. از همان جا که الله به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید، به راستی که الله توبه کنندگان را دوست میدارد و (نیز) پاکان را دوست میدارد». ﴿222﴾ زنان شما کشتزار شما هستند، پس هر گونه که بخواهید به کشتزار خود درآیید، و (توشهای) برای خود از پیش بفرستید، و از الله بترسید، و بدانید که شما او را ملاقات خواهید کرد، و به مؤمنان بشارت ده. ﴿223﴾ و الله را دست�