Ödemeler dengesi ve uluslararası yatırım pozisyonu

Ödemeler Dengesive Uluslararası Yatırım

Pozisyonu

R. Hakan ÖZYILDIZNisan 2014

www.hakanozyildiz.com

[email protected]

http://www.hakanozyildiz.com/

mailto:[email protected]

Asya'da maymun yakalamak için kullanılan bir çeşit tuzak vardır:Bir Hindistan cevizi oyulur ve iple bir ağaca veya yerdeki bir kazığabağlanır. Hindistan cevizinin altına ince bir yarık açılır ve oradan içinetatlı bir yiyecek konur. Bu yarık sadece maymunun elini açıkken sokacağıbüyüklüktedir. Yumruk yaptığında elini dışarı çıkaramaz. Maymun tatlınınkokusunu alır, yiyeceği yakalamak için elini içeri sokar, ama yiyecekelindeyken elini dışarı çıkarması olanaksızdır. Sıkıca yumruk yapılmış el,bu yarıktan dışarı çıkmaz. Avcılar geldiğinde maymun çılgına döner, amakaçamaz. Aslında bu maymunu tutsak eden hiçbir şey yoktur. Onu sadece,kendi bağımlılığının gücü tutsak etmiştir. Yapması gereken tek şey, eliniaçıp yiyeceği bırakmaktır. Ama zihninde açgözlülüğü o kadar güçlüdür ki bu

tuzaktan kurtulan maymun çok nadir görülür.

“AÇ DOYAR, AÇ GÖZLÜ DOYMAZ”

www.hakanozyildiz.com 2

AVUCUNUZU AÇMAYI DENEDİNİZ Mİ?

Türkiye’de GSYH büyümesi ile sermeye akımları arasında çok yakın bir ilişki var. Büyüme dışarıdan

gelecek dövize bağlı.

3www.hakanozyildiz.com

4

Tanım

• Makro ekonomik hesaplar; Milli gelir, Ödemeler Dengesi, Para, Kamu Maliyesi ve Fon Akımları Hesaplarından oluşur

• Ödemler dengesi, geniş anlamıyla bir ekonomide yerleşik kişilerin (Merkezi Hükümet, parasal otorite, bankalar, gerçek ve tüzel kişiler), diğer ekonomilerde yerleşik kişiler (yurtdışında yerleşikler) ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanan istatistiki bir rapordur.

• Ekonomik işlemler;– Mal, hizmet ve gelirle ilgili işlemleri,– Finansal varlık ve yükümlülüklerle ilgili işlemleri,– Bir ekonomide yerleşik kişilerden diğer ekonomide yerleşik kişilere

karşılıksız olarak reel ya da finansal kaynakların sağlandığı transferleri kapsar.

• Tanımda iki temel kavram bulunmaktadır:– Ekonomi = bir hükümet tarafından idare edilen coğrafi bölge,– Yerleşikler = bir ekonomide bir yıldan fazla süre ile devamlı ve düzenli

olarak ikamet eden, o ekonomi içerisinde faaliyette olan kurum ve kişiler


5

İlkeler• Ana ilke, her bir işlemin eşit değerlerde iki ayrı kaleme kayıt ile çift

kayıt muhasebe sistemine uygun olarak kaydedilmesi. (+) işaretler alacak kaydı iken (-) işaretler borç kaydıdır. Her işlem bir “alacak” bir de “borç” olmak üzere iki kaydı gerektirmektedir.

• Ödemler dengesi istatistiklerinde;– Alacak (+) kayıtlar;

• Cari işlemlerde, reel kaynak (mal ve hizmet) ihracını• Sermaye işlemlerinde, yükümlülük artışını veya varlık azalışını

– Borç (-) kayıtlar;• Cari işlemlerde, reel kaynak (mal ve hizmet) ithalini• Sermaye işlemlerinde, yükümlülük azalışını veya varlık artışını gösterir.

• Örnek:– 100 birimlik ihracat işlemi

Alacak BorçCari işlemler Hesabı:İhracat 100Sermaye ve Finans Hesapları:Diğer yatırımlar/Varlıklar/Bankaların Döviz Varlk 100


Standart sınıflandırma - 1

• I – Cari işlemler

• II – Sermaye Hareketleri

• III – Rezerv [(-) artışı gösterir]

• IV – Net hata ve noksan (dengeleme kalemidir. Herhangi bir yere kaydı yapılamayan işlemler burada gösterilir)


7

Standart sınıflama -2

I – CARİ İŞLEMLER HESABI

Önemli kalemler:– Mal ve hizmetler– Gelirler– Cari transferler (karşılıksız transferler)

• Mal ve hizmetler– Mallar– Hizmetler

• GelirlerÇalışanların ücretleri, doğrudan yatırım, portföy yatırımları ve diğer yatırımlardan

elde edilen gelir ve ödenen tutarlar. (Kar transferleri, alınan ve ödenen faizler vs)

• Cari transferlerEkonomiye mal, hizmet ya da para girişi gerçekleştiği halde, bu girişler karşılığında

kaynak transferi yapılmayan transferleri içermektedir.

Genel Hükümet ( hibe, vb)

Diğer sektörler (işçi havaleleri ve diğer transferler)


8

Standart sınıflama -3II – SERMAYE VE FİNANS HESAPLARIA – Sermaye hesabıa-Sermaye transferleri (borcun bağışlanması, göçmen transferleri gibi)b-Üretilmeyen, finansal olmayan varlıklar (kara parçası gibi üretilmeyen varlıların alım/satımı ile

patent yayımlama hakkı gibi maddi olmayan varlıklar)B-Finans Hesapları1- Doğrudan yatırımlar,2- Portföy yatırımları,3- Finansal türevler,4- Diğer yatırımlar,5- Rezerv varlıklarBunlardan “Rezerv Varlıklar” hariç diğer kalemler, varlık ve yükümlülük ayrımında,

“Doğrudan yatırımlar” yatırımın türüne göre,“Portföy yatırımları” sektör ve enstrümanlara göre,“Finansal türevler” sektörlere göre,“Diğer yatırımlar” enstrüman, sektör ve vadeye göre,

alt gruplara ayrılırlar.Sektörler:- Parasal otorite ( Merkez Bankası, TCMB)- Merkezi hükümet ( Kamu kesimi- Hükümet, Mahalli İdare vs)- Bankalar (Kamu ve özel bankalar, katılım bankaları )- Diğer sektörler (Kamu ve özel kuruluşlar)Vadeler:-Kısa vade= vadesi 1 yıla kadar olanlar-Uzun vade= vadesi 1 yıldan uzun olanlar


Ödemeler dengesi analitik

sunum: Bir tür özet


ÖDEMELER DENGESİ ANALİTİK SUNUM (*) 2013 2014 2014 2014

(Milyon ABD Dolar) Ocak-Şubat Ocak Şubat Ocak-Şubat

CARİ İŞLEMLER HESABI -10.900 -4.930 -3.191 -8.121

İhracat f.o.b. 25.593 13.348 14.081 27.429

İthalat f.o.b. -36.951 -18.631 -17.620 -36.251

Mal Dengesi -11.358 -5.283 -3.539 -8.822

Hizmetler Dengesi: Gelir 4.792 2.641 2.592 5.233

Hizmetler Dengesi: Gider -3.469 -1.774 -1.689 -3.463

Mal ve Hizmet Dengesi -10.035 -4.416 -2.636 -7.052

Gelir Dengesi: Gelir 759 359 369 728

Gelir Dengesi: Gider -1.825 -906 -991 -1.897

Mal, Hizmet ve Gelir Dengesi -11.101 -4.963 -3.258 -8.221

Cari Transferler 201 33 67 100

SERMAYE HESABI -15 -16 -2 -18

FİNANS HESABI 17.906 -3.129 2.611 -518

Yurtdışında Doğrudan Yatırım -515 -294 -289 -583

Yurtiçinde Doğrudan Yatırım 1.863 1.211 1.166 2.377

Portföy Hesabı-Varlıklar -179 318 -62 256

Portföy Hesabı-Yükümlülükler 4.414 -246 -1.435 -1.681

Hisse Senetleri -118 -319 -84 -403

Borç Senetleri 4.532 73 -1.351 -1.278

Diğer Yatırımlar-Varlıklar 3.523 -1.516 3.310 1.794

Merkez Bankası 0 0 0 0

Genel Hükümet -534 16 -200 -184

Bankalar 2.971 -1.923 3.043 1.120

Diğer Sektörler 1.086 391 467 858

Diğer Yatırımlar-Yükümlülükler 8.800 -2.602 -79 -2.681

Merkez Bankası -162 -119 -101 -220

Genel Hükümet -145 -139 -26 -165

Bankalar 5.278 -2.137 138 -1.999

Diğer Sektörler 3.829 -207 -90 -297

Cari,Sermaye ve Finansal Hesaplar 6.991 -8.075 -582 -8.657

NET HATA VE NOKSAN -1.983 2.275 2.198 4.473

GENEL DENGE 5.008 -5.800 1.616 -4.184

REZERV VARLIKLAR -5.008 5.800 -1.616 4.184

Resmi Rezervler -4.577 5.800 -1.616 4.184

Uluslararası Para Fonu Kredileri -431 0 0 0

Ayrıntılı sunumda

tüm detaylar bulunur:

Dış Ticaret


ÖDEMELER DENGESİ AYRINTILI SUNUM (*) 2013 2014 2014 2014

(Milyon ABD Dolar) Ocak-Şubat Ocak Şubat Ocak-Şubat

I - CARİ İŞLEMLER HESABI -10.900 -4.930 -3.191 -8.121

Mal, Hizmet ve Gelir Dengesi(A+B+C) -11.101 -4.963 -3.258 -8.221

Mal ve Hizmet Dengesi (A+B) -10.035 -4.416 -2.636 -7.052

A. DIŞ TİCARET DENGESİ -11.358 -5.283 -3.539 -8.822

Toplam Mal İhracatı 25.593 13.348 14.081 27.429

Toplam Mal İthalatı -36.951 -18.631 -17.620 -36.251

1. Genel Mal Ticareti -10.518 -5.060 -4.110 -9.170

1.1. İhracat f.o.b. 24.448 13.051 13.166 26.217

1.1.1. İhracat f.o.b. 23.868 12.442 13.150 25.592

1.1.2. Bavul Ticareti 1.117 589 603 1.192

1.1.3. Uyarlama: Diğer Mallar -537 20 -587 -567

1.2. İthalat f.o.b. -34.966 -18.111 -17.276 -35.387

1.2.1. İthalat c.i.f. -38.197 -19.292 -18.250 -37.542

1.2.2. Uyarlama: Navlun ve Sigorta 1.901 1.038 978 2.016

1.2.3. Uyarlama: Diğer Mallar 1.330 143 -4 139

2. Parasal Olmayan Altın (net) -727 -175 588 413

İhracat 1.018 212 797 1.009

İthalat -1.745 -387 -209 -596

3. Limanlarda Sağlanan Mallar -113 -48 -17 -65

İhracat 127 85 118 203

İthalat -240 -133 -135 -268

Hizmetler dengesi


B. HİZMETLER DENGESİ 1.323 867 903 1.770

Gelir 4.792 2.641 2.592 5.233

Gider -3.469 -1.774 -1.689 -3.4631. Taşımacılık 252 158 249 407

Gelir 1.625 907 924 1.831

Gider -1.373 -749 -675 -1.424

1.1. Navlun -386 -229 -173 -402

Gelir 589 326 341 667

Gider -975 -555 -514 -1.069

1.2. Diğer Taşımacılık 638 387 422 809

Gelir 1.036 581 583 1.164

Gider -398 -194 -161 -3552. Turizm 1.667 966 822 1.788

Gelir 2.376 1.300 1.236 2.536

Gider -709 -334 -414 -748

3. İnşaat Hizmetleri 124 7 70 77

Gelir 124 7 70 77

Gider 0 0 0 0

4. Sigorta Hizmetleri -100 -29 -17 -46

Gelir 168 88 82 170

Gider -268 -117 -99 -2165. Finansal Hizmetler -125 -35 -53 -88

Gelir 91 102 67 169

Gider -216 -137 -120 -2576. Diğer Ticari Hizmetler -328 -119 -135 -254

Gelir 57 83 35 118

Gider -385 -202 -170 -3727. Resmi Hizmetler -128 -79 -63 -142

Gelir 60 31 31 62

Gider -188 -110 -94 -2048. Diğer Hizmetler -39 -2 30 28

Gelir 291 123 147 270

Gider -330 -125 -117 -242

Gelir dengesi


C. GELİR DENGESİ -1.066 -547 -622 -1.169

Gelir 759 359 369 728

Gider -1.825 -906 -991 -1.897

1. Ücret Ödemeleri -42 -30 -30 -60

Gelir 8 3 3 6

Gider -50 -33 -33 -66

2. Yatırım Geliri -1.024 -517 -592 -1.109

Gelir 751 356 366 722

Gider -1.775 -873 -958 -1.831

2.1. Doğrudan Yatırımlar -138 -141 -143 -284

Gelir 14 1 48 49

Gider -152 -142 -191 -333

2.2. Portföy Yatırımları -385 -157 -218 -375

Gelir 491 233 199 432

Gider -876 -390 -417 -807

2.3. Diğer Yatırımlar -501 -219 -231 -450

2.3.1. Faiz Geliri 246 122 119 241

2.3.2. Faiz Gideri -747 -341 -350 -691

2.3.2.1. Uzun Vade -585 -266 -258 -524

2.3.2.1.1. Merkez Bankası -12 -2 -2 -4

2.3.2.1.2. Genel Hükümet -96 -35 -50 -85

2.3.2.1.3. Bankalar -101 -45 -50 -95

2.3.2.1.4. Diğer Sektör -376 -184 -156 -340

2.3.2.2. Kısa Vade -162 -75 -92 -167

D. CARİ TRANSFERLER 201 33 67 100

1. Genel Hükümet 135 -17 16 -1

2. Diğer Sektörler 66 50 51 101

2.1. İşçi Gelirleri 138 72 60 132

2.2. Diğer Transferler -72 -22 -9 -31

Sermeye hesabı: varlıklar


II - SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI 12.883 2.655 993 3.648

A. SERMAYE HESABI -15 -16 -2 -18

1. Göçmen Transferleri 0 0 0 0

2. Üretilmeyen ve Finansal Olmayan Varlıklar -15 -16 -2 -18

B. FİNANS HESAPLARI 12.898 2.671 995 3.666

1. Doğrudan Yatırımlar 1.348 917 877 1.794

1.1. Yurtdışında -515 -294 -289 -583

Giriş 11 1 30 31

Çıkış -526 -295 -319 -614

1.2. Yurtiçinde 1.863 1.211 1.166 2.377

1.2.1. Sermaye 1.334 841 838 1.679

Giriş 1.550 841 842 1.683

Çıkış -216 0 -4 -4

1.2.2. Diğer Sermaye (Net) 81 80 62 142

1.2.3. Gayrimenkul (Net) 448 290 266 556

2. Portföy Yatırımları 4.235 72 -1.497 -1.425

2.1. Varlıklar -179 318 -62 256

2.1.1 Genel Hükümet 0 0 0 0

2.1.2 Bankalar -34 286 -313 -27

2.1.3 Diğer Sektörler -145 32 251 283

2.2. Yükümlülükler 4.414 -246 -1.435 -1.681

2.2.1. Hisse Senetleri -118 -319 -84 -403

2.2.2. Borç Senetleri 4.532 73 -1.351 -1.278

2.2.2.1. Merkez Bankası 0 0 0 0

2.2.2.2. Genel Hükümet 2.602 -355 -923 -1.278

2.2.2.2.1. Yurtiçi 2.405 -1.105 -1.071 -2.176

2.2.2.2.2. Yurtdışı 197 750 148 898

2.2.2.2.2.1. Borçlanma 1.697 2.500 1.500 4.000

2.2.2.2.2.2. Geri Ödeme -1.500 -1.750 -1.352 -3.102

2.2.2.3. Bankalar 1.919 430 -421 9

2.2.2.3.1. Yurtiçi -53 -73 -38 -111

2.2.2.3.2. Yurtdışı 1.972 503 -383 120

2.2.2.4. Diğer Sektörler 11 -2 -7 -9

2.2.2.4.1. Yurtiçi 11 -2 -7 -9

2.2.2.4.2. Yurtdışı 0 0 0 0

3. Diğer Yatırımlar 11.892 -4.118 3.231 -887

3.1. Varlıklar 3.523 -1.516 3.310 1.794

3.1.1. Ticari Krediler 1.070 409 -187 222

3.1.1.1. Verilen Krediler -14.206 -8.499 -8.758 -17.257

3.1.1.2. Geri Ödeme 15.276 8.908 8.571 17.479

3.1.2. Krediler -430 -55 26 -29


3.1.2.2. Genel Hükümet -500 0 -200 -200

3.1.2.3. Bankalar 70 -55 226 171

3.1.3. Efektif ve Mevduat 2.917 -1.886 3.471 1.585

3.1.3.1. Bankalar 2.901 -1.868 2.817 949

3.1.3.1.1. Yabancı Para 2.794 -1.235 2.044 809

3.1.3.1.2. Türk Lirası 107 -633 773 140

3.1.3.2. Diğer Sektörler 16 -18 654 636

3.1.4. Diğer Varlıklar -34 16 0 16


3.1.4.2. Genel Hükümet -34 16 0 16

3.1.4.3. Diğer Sektörler 0 0 0 0

Sermaye hesabı:

yükümlülükler


3.2. Yükümlülükler 8.369 -2.602 -79 -2.681

3.2.1. Ticari Krediler 2.383 -741 -1.215 -1.956

3.2.1.1. Uzun Vade 25 7 -7 0

3.2.1.1.1 Kullanım 56 19 14 33

3.2.1.1.2 Geri Ödeme -31 -12 -21 -33

3.2.1.2. Kısa Vade 2.358 -748 -1.208 -1.956

3.2.1.2.1 Kullanım 16.230 9.099 8.517 17.616

3.2.1.2.2 Geri Ödeme -13.872 -9.847 -9.725 -19.572

3.2.2. Krediler 3.512 -853 2.042 1.189


3.2.2.1.1. Uluslar. Para Fonu Kredileri 0 0 0 0

3.2.2.1.1.1. Kullanım 0 0 0 0

3.2.2.1.1.2. Geri Ödeme 0 0 0 0

3.2.2.1.2. Uzun Vade 0 0 0 0

3.2.2.1.2.1. Kullanım 0 0 0 0

3.2.2.1.2.2. Geri Ödeme 0 0 0 0

3.2.2.1.3. Kısa Vade 0 0 0 0

3.2.2.2. Genel Hükümet -576 -139 -26 -165

3.2.2.2.1. Uluslar. Para Fonu Kredileri -431 0 0 0

3.2.2.2.1.1. Kullanım 0 0 0 0

3.2.2.2.1.2. Geri Ödeme -431 0 0 0

3.2.2.2.2. Uzun Vade -145 -139 -26 -165

3.2.2.2.2.1 Kullanım 137 60 53 113

3.2.2.2.2.2 Geri Ödeme -282 -199 -79 -278

3.2.2.2.3. Kısa Vade 0 0 0 0

3.2.2.3. Bankalar 2.641 -1.216 959 -257

3.2.2.3.1. Uzun Vade -870 507 352 859

3.2.2.3.1.1. Kullanım 1.936 767 1.043 1.810

3.2.2.3.1.2. Geri Ödeme -2.806 -260 -691 -951

3.2.2.3.2. Kısa Vade 3.511 -1.723 607 -1.116

3.2.2.4. Diğer Sektörler 1.447 502 1.109 1.611

3.2.2.4.1. Uzun Vade 973 269 406 675

3.2.2.4.1.1. Kullanım 4.788 1.946 1.512 3.458

3.2.2.4.1.2. Geri Ödeme -3.815 -1.677 -1.106 -2.783

3.2.2.4.2. Kısa Vade 474 233 703 936

3.2.3. Mevduatlar 2.475 -1.040 -922 -1.962

3.2.3.1. Merkez Bankası -162 -119 -101 -220

3.2.3.1.1. Uzun Vade -145 -98 -84 -182

3.2.3.1.2. Kısa Vade -17 -21 -17 -38

3.2.3.2. Bankalar 2.637 -921 -821 -1.742

3.2.3.2.1. Yurtdışı Bankalar 2.153 -911 -899 -1.810

3.2.3.2.1.1. Yabancı Para 3.501 -648 -717 -1.365

3.2.3.2.1.2. Türk Lirası -1.348 -263 -182 -445

3.2.3.2.2. Yurtdışı Kişiler 484 -10 78 68

3.2.4. Diğer Yükümlülükler -1 32 16 48

4. Rezerv Varlıklar -4.577 5.800 -1.616 4.184

4.1. Uluslararası Para Fonu Nezd. Varlıklar 0 0 0 0

4.2. Resmi Rezervler -4.577 5.800 -1.616 4.184

4.2.1. Döviz Varlıkları -4.132 237 -1.370 -1.133

4.2.2. Menkul Kıymetler -445 5.563 -246 5.317

III - NET HATA NOKSAN -1.983 2.275 2.198 4.473

CARİ İŞLEMLER DENGESİ VE YURTİÇİ TASARRUFLAR

• Milli gelir;– Y= C+I+G+(X-M) (1)

• Y = Milli Gelir• C = Toplam Tüketim• I = Toplam Yatırım• G = Devlet Harcamaları• X = İhracat (toplam döviz gelirleri)• M = İthalat ( toplam döviz giderleri)

– (X-M) = cari işlemler dengesi


Yatırım tasarruf dengesi• Tüketilmeyen kullanılabilir gelir = tasarruf

– O zaman kullanılabilir gelir: Y – T = C + S (2)• T = Vergiler• S = Toplam özel kesim tasarrufları

– (1) ve (2) beraber yazılırsa; • (S - I) + (T- G) = (X – M) • Burada (S-I) özel kesimin tasarruf-yatırım

dengesini,• (T-G) kamu kesiminin finansman dengesini• (X-M) cari işlemler dengesini gösterir.


HARCANABİLİR GELİR 1


HARCANABİLİR GELİR 2


Denge!?


Dengeyi sabit fiyatlarla izlemek lazım


Büyümenin kaynağı dışarıdan


Kamu borçlanma gereği azalsa da devam ediyor(Yıllar : 2011-12-13-14-15)


Tasarruf < Yatırım ise Cari Açık?


İçeride tasarruf olmayınca...


Tasarruf açığının büyük kısmı kamudan. Yeteri kadar kemer sıkamıyor.


Çin cari fazla veriyor. Amerikan Hazinesinin en iyi müşterilerinden birisi


Kimler tasarruf edebilir?

• Ekonomide faktör gelirleri.– Kar gelirleri – SERMAYE - Özel sektör

(Bankalar, şirketler) – Faiz geliri elde edenler (Kişiler ve şirketler)– Maaş ve ücret geliri olanlar - EMEK– Rant geliri elde edenler ( Toprak,

gayrimenkul)

• Bu tasarrufların ne kadarı yurt içinde tutuluyor?


Gelir gruplarına göre hanehalkının tasarruf oranları. Gelir olsa birikim de olacak.


Genç nüfus tasarrufun önündeki engellerden birisi


Şirketler de tasarruf sorunu yaşıyor


Reel sektör yurtdışından kendi parasını mı borçlanıyor?


Milyar $ 2004 2005 2007 2008 2009 2011 2013 2014-2Borçluya Göre Dağılım 47,2 64,3 130,8 152,0 135,4 151,8 197,7 198,4 I- Finansal 19,6 33,5 59,6 60,6 50,6 70,7 108,5 107,7 i- Bankalar (*) 14,4 24,2 38,6 39,5 34,1 57,3 90,4 90,1 ii- Bankacılık Dışı Finansal Kuruluşlar 5,2 9,4 21,0 21,1 16,5 13,4 18,1 17,5 II- Finansal Olmayan 27,6 30,7 71,2 91,4 84,8 81,2 89,2 90,7TOPLAM İÇİNDEKİ DAĞILIM (%) 2004 2005 2007 2008 2009 2011 2013 2014-2 I- Finansal 41,6 52,2 45,6 39,9 37,4 46,5 54,9 54,3 i- Bankalar (*) 30,5 37,6 29,5 26,0 25,2 37,7 45,7 45,4 ii- Bankacılık Dışı Finansal Kuruluşlar 11,1 14,6 16,1 13,9 12,2 8,8 9,2 8,8 II- Finansal Olmayan 58,4 47,8 54,4 60,1 62,6 53,5 45,1 45,7

ÖZEL SEKTÖRÜN DIŞARIDAN ALDIĞI BORÇ

Türkiye borçlanmaya mahkûm (mu?). Kamu borçları azalsa da diğer kesimlerin borcu

artıyor


Milyar TL 2002 2004 2008 2013Toplam Hazine Borç Stoku 242,7 316,5 380,3 585,7 İç Borç Stoku 149,9 224,5 274,8 403,0 Dış Borç Stoku 92,8 92,0 105,5 182,7KİT Borçları 27,6 32,3 69,0 43,5 İç Borçları 15,8 23,9 62,6 38,6 Dış Borçları 11,8 8,4 6,4 4,9Belediyelerin Banka Borçları (Eyl 2013) 1,3 2,4 7,6 9,4TOPLAM KAMU 271,6 351,2 456,9 638,6Özel sektör Dış Borçları (Milyar $) 43.041 63.907 188.737 267033Finansal Kuruluşlar Hariç dış borçlar $ 37.612 44.500 128.601 173.891 Özel sektör Dış Borçları (Finansal Kuruluşlar Hariç)56,8 63,6 167,1 331,8 Reel Sektörün Bankalardan Aldığı Ticari Krediler 29,5 27,4 178,1 637,5Özel Sektör Toplam Kredi Borcu (Bankalar hariç) 86,3 91,0 345,2 969,3Hanehalkının Borçları 6,6 26,6 118,0 331,3 Tüketici 2,3 12,7 83,2 247,6 Kredi Kartı 4,3 13,9 34,8 83,7TOPLAM ÖZEL SEKÖR (HANEHALKI VE REEL SEKTÖR) 92,9 117,6 463,2 1.300,6

TOPLAM 364,5 468,8 920,1 1.939,2

Oransal olarak gelişmeler


% GSYH 2002 2004 2008 2013Toplam Hazine Borç Stoku 71,3 56,6 40,0 37,5 İç Borç Stoku 44,0 40,2 28,9 25,8 Dış Borç Stoku 27,3 16,5 11,1 11,7KİT Borçları 8,1 5,8 7,3 2,8 İç Borçları 4,6 4,3 6,6 2,5 Dış Borçları 3,5 1,5 0,7 0,3Belediyelerin Banka Borçları 0,4 0,4 0,8 0,6TOPLAM HAZİNE VE KİT 79,8 62,8 48,1 40,9 Özel sektör Dış Borçları (Finansal Kuruluşlar Hariç)16,7 11,4 17,6 21,3 Reel Sektörün Bankalardan Aldığı Ticari Krediler 8,7 4,9 18,7 40,8Özel Sektör Toplam Kredi Borcu (Bankalar hariç) 25,3 16,3 36,3 62,1Hanehalkının Borçları 1,9 4,8 12,4 21,2 Tüketici 0,7 2,3 8,8 15,9 Kredi Kartı 1,3 2,5 3,7 5,4TOPLAM ÖZEL SEKÖR (HANEHALKI VE REEL SEKTÖR) 27,3 21,0 48,7 83,3

TOPLAM 107,0 83,9 96,8 124,2

Hanehalkının borç artışına dikkat


Toplam içinde Pay (%) 2002 2004 2008 2013Toplam Hazine Borç Stoku 66,6 67,5 41,3 30,2TOPLAM HAZİNE VE KİT 74,5 74,9 49,7 32,9 Özel sektör Dış Borçları (Finansal Kuruluşlar Hariç)15,6 13,6 18,2 17,1 Reel Sektörün Bankalardan Aldığı Ticari Krediler 8,1 5,8 19,4 32,9Özel Sektör Toplam Kredi Borcu (Bankalar hariç) 23,7 19,4 37,5 50,0Hanehalkının Borçları 1,8 5,7 12,8 17,1 Tüketici 0,6 2,7 9,0 12,8 Kredi Kartı 1,2 3,0 3,8 4,3TOPLAM ÖZEL SEKÖR (HANEHALKI VE REEL SEKTÖR) 25,5 25,1 50,3 67,1

Resim ortada


37

EM’lere gelen fonlarda ağırlık doğrudan yabancı sermeye yatırımlarında (FDI). Akımlar 2009 yılında, dünyada

yaşanan krizden etkilendi.


EM’lerde tahvil alanların çoğunluğu küresel kurumsal yatırımcılar.


Döviz dengesi cari açıktan farklıdır


Son dönem aylık veriler


2013 2014 2014 2014

FİNANSMAN ÇIKIŞI Ocak-Şubat Ocak Şubat Ocak-Şubat

Brüt Finansman Gereği(Kısa Vade Hariç) -4.895 448 -2.922 -2.474

Cari Açık -10.900 -4.930 -3.191 -8.121

Kamu Dış Borç Ödemeleri 2.213 1.949 1.431 3.380 Eurobond 1.500 1.750 1.352 3.102 Program ve Proje Kredileri 713 199 79 278Orta-Uzun Vadeli Borç Servisi 6.621 1.937 1.797 3.734 Özel Banka Dışı Sektör 3.815 1.677 1.106 2.783 Bankalar 2.806 260 691 951Dış Varlık Artışı -2.829 1.492 -2.959 -1.467 Doğrudan Yatırım 515 294 289 583 Diğer -3.344 1.198 -3.248 -2.050 Efektif ve Mevduat -2.917 1.886 -3.471 -1.585

Kısa vadeli kaynak, orta vadeli kaynak farkı


Son aylık veriler


2013 2014 2014 2014

FİNANSMAN GİRİŞİ Ocak-Şubat Ocak Şubat Ocak-Şubat

Toplam Finansman Kaynağı(Kısa Vade Hariç) 17.112 4.480 2.785 7.265

Doğrudan Yabancı Yatırım 1.863 1.211 1.166 2.377 Sermaye Girişi 1.415 921 900 1.821 Gayrimenkul 448 290 266 556Kamu Dış Borçlanması 1.834 2.560 1.553 4.113 Eurobond 1.697 2.500 1.500 4.000 Program ve Proje Kredileri 137 60 53 113Portföy Yatırımları ve Mevduatlar 6.692 -2.036 -2.505 -4.541 Hisse Senetleri -118 -319 -84 -403 DİBS 2.405 -1.105 -1.071 -2.176 Mevduatlar 2.475 -1.040 -922 -1.962 Bankaların Tahvil İhracı 1.919 430 -421 9 Özel Sektör Tahvil İhracı 11 -2 -7 -9Orta-Uzun Vadeli Borçlanma 6.724 2.713 2.555 5.268 Özel Banka Dışı Sektör 4.788 1.946 1.512 3.458 Bankalar 1.936 767 1.043 1.810Diğer Yükümlülükler -1 32 16 48

Borç Çevirme Oranları Özel Banka Dışı Sektör 126 116 137 124 Bankalar 69 295 151 190

Uluslararası yatırım pozisyonu

www.tcmb.gov.tr

Ödemeler dengesi ve uluslararası yatırım pozisyonu raporları ve verileri

http://www.tcmb.gov.tr/

44

ÖDEMELER DENGESİ

I-Cari Açık A. Dış Ticaret Dengesi İhracat (+) İthalat (-) B. Hizmetler Dengesi Turizm (+) C. Gelir Dengesi Faiz gelirleri (+) Faiz Ödemeleri (-) D. Cari transferler

III-Net Hata ve Noksan

II-Sermaye ve Finans Hesapları 1. Doğrudan Yatırımlar Yurtdışında (+) Yurtiçinde (-) 2. Portföy Yatırımları Varlıklar Yükümlülükler Hisse Senetleri DİBS + Eurobond 3. Diğer Yatırımlar Varlıklar Bankaların döviz varlıkları Yükümlülükler Ticari krediler Krediler Genel Hükümet TCMB Bankalar Reel Sektör+Hanehalkı Mevduatlar 4. Rezervler ( - artışı gösterir)

ULUSLARARASI YATIRIMPOZİSYONU

Uluslararası Yatırım Pozisyonu (Net) Varlıklar Yurt dışında doğrudan yatırımlar Portföy Yatırımları Hisse senetleri Borç senetleri Diğer yatırımlar Rezerv varlıklar Yükümlülükler Yurt içinde doğrudan yatırımlar Portföy Yatırımları Hisse Senedi DİBS + Eurobond Diğer yatırımlar Ticari Krediler Krediler TCMB Hükümet Bankalar Reel Sektör+Hanehalkı Mevduatlar

Döviz akımları Stok değerler

Finansman kalemleri

Finansman ihtiyacı


45

Kapsam


46

Sektörel dağılım


47

Yatırım dağılımı


48

Doğrudan yatırım tanımı


Kimlerin yut dışında döviz varlığı var?


DÖNEM SONLARI İTİBARİYLE DIŞ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER(Milyon ABD Doları) 2013 2014 Ocak

Uluslararası Yatırım Pozisyonu, net -390.424 -368.208

Varlıklar 225.068 218.986 Yurtdışında doğrudan yatırımlar 32.782 33.076 Sermaye 30.304 30.598 Diğer sermaye 2.478 2.478 Portföy yatırımları 854 854 Hisse senetleri 227 227 Borç senetleri 627 627 Diğer yatırımlar 60.428 60.814 Ticari krediler 13.161 12.764 Krediler 4.111 4.121 Merkez Bankası 10 10 Genel Hükümet 1.071 1.071 Bankalar 3.030 3.040 Efektif ve Mevduatlar 40.224 41.013 Diğer varlıklar 2.932 2.916 Rezerv varlıklar 131.004 124.242 Parasal altın 20.077 19.615 Yabancı Para 109.249 102.970 Döviz varlıkları ve mevduatlar 10.329 10.121 Menkul kıymetler 98.920 92.849

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU

Döviz borçları kime ait?


DÖNEM SONLARI İTİBARİYLE DIŞ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER(Milyon ABD Doları) 2013 2014 OcakYükümlülükler 615.493 587.194 Yurtiçinde doğrudan yatırımlar 145.470 131.632 Portföy yatırımları 167.715 157.281 Hisse senetleri 52.334 44.776 Borç senetleri 115.381 112.505 Bono ve tahviller 115.381 112.505 Genel Hükümet 89.903 86.688 Yurtiçi 52.127 47.123 Yurtdışı 37.776 39.565 Bankalar 20.552 20.904 Yurtiçi 376 259 Yurtdışı 20.176 20.645 Diğer Sektörler 4.926 4.913 Yurtiçi 84 71 Yurtdışı 4.842 4.842 Diğer yatırımlar 302.308 298.281 Ticari krediler 32.701 31.882 Krediler 215.973 213.745 Merkez Bankası 9 9 Genel Hükümet 32.168 31.883 Bankalar 86.591 85.152 Diğer sektörler 97.205 96.701 Mevduatlar 52.157 51.181 Diğer yükümlülükler (*) 1.477 1.473

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU

Döviz Pozisyon Açığı Nedir, Neden Önemlidir? 1

Bir bankanın veya şirketin varlıklarıyla yükümlülükleri arasında ortaya çıkan para birimi

uyuşmazlığına döviz pozisyonu denir.

Eğer döviz varlıkları yükümlülüklerden az ise buna açık pozisyon, aynı ise kapalı pozisyon, fazla ise uzun pozisyon denir.

Örneğin, US$/TL kurunun 1,5 olduğu durumda bir şirketin toplam yükümlülükleri 2 milyar dolar ve 2 milyar TL, buna karşılık varlıkları 1 milyar dolar ve 3,5 milyar TL ise burada herhangi bir açık yok gibi görünmekle birlikte, dolar varlıkları arasında 1 milyar dolarlık açık pozisyon oluşmuştur. Kurun 2.0’ye çıktığı çıktığı durumda yükümlülüklerin TL karşılığı 6 milyar TL’ye, varlıkların TL karşılığı ise 5,5 milyar TL’ye çıkar ve sonuçta 0,5 milyar TL kur zararı ortaya çıkar. Diğer taraftan eğer kur 1,0 seviyesine düşerse, bu sefer de yükümlülükler 4 milyar TL’ye, varlıklar ise 4,5 milyar TL’ye düşer ve 0,5 milyar TL’lik kambiyo karı ortaya çıkar.


Döviz Pozisyon Açığı Nedir, Neden Önemlidir? 2

Özellikle Türkiye gibi hızlı büyüyen ve yurtiçinde tasarruf açığı bulunan ülkelerde, yatırımların finansmanında yurtdışı kredilerin yükselme payı eğilimine girmektedir. Ancak yüksek enflasyon, istikrarsız ekonomik büyüme gibi olumsuz etmenler, yerli para cinsinden borçlanmayı zorlaştırmakta ve bu doğrultuda da yabancı para cinsi borçların hem şirketlerin hem de bankaların yükümlülüklerinde payı artmaktadır. Bankalar tarafına bakıldığında, TL krediler ve özellikle de devlet iç borçlanma senetlerine daha fazla ağırlık verilmektedir. Bireyler tarafında ise, bir taraftan geçmiş dönemlerdeki kronik enflasyona karşı güvence, diğer taraftan da politik belirsizlikler ve istikrarsız büyüme dönemlerindeki kur hareketlerinden reel kazanç beklentisi ile tasarruflar dövize yönelmektedir.


Ekonomide sektörlere göre döviz varlık – yükümlülük farkı (milyon $)


MERKEZİ YÖNETİM 1996 2000 2001 2007 2008 2009 2010 2012 2013VARLIKLAR 0 598 584 785 774 897 965 1.056 2.204

YÜKÜMLÜLÜKLER 36.174 49.816 39.005 86.497 79.061 80.178 93.063 128.455 123.499ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (NET) -36.174 -49.218 -38.421 -85.712 -78.287 -79.281 -92.098 -127.399 -121.295

MERKEZ BANKASI 1996 2000 2001 2007 2008 2009 2010 2012 2013VARLIKLAR 18.867 24.721 21.383 77.952 75.786 76.390 87.548 120.748 132.813

YÜKÜMLÜLÜKLER 12.381 14.090 24.351 15.801 14.066 13.377 11.949 7.724 5.234ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (NET) 6.486 10.631 -2.968 62.151 61.720 63.013 75.599 113.024 127.579

BANKALAR 1996 2000 2001 2007 2008 2009 2010 2012 2013VARLIKLAR 8.749 12.862 13.534 37.853 49.862 43.850 30.396 28.055 26.334

YÜKÜMLÜLÜKLER 11.874 23.161 12.703 49.890 57.441 54.240 81.288 115.278 153.486ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (NET) -3.125 -10.299 831 -12.037 -7.579 -10.390 -50.892 -87.223 -127.152

DİĞER ÖZEL (REEL SEKTÖR + HANEHALKI) 1996 2000 2001 2007 2008 2009 2010 2012 2013VARLIKLAR 0 3.668 16.717 53.551 60.006 59.870 65.567 63.769 63.406

YÜKÜMLÜLÜKLER 21.954 64.380 61.528 331.966 235.800 309.757 359.810 376.075 332.495ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (NET) -21.954 -60.712 -44.811 -278.415 -175.794 -249.887 -294.243 -312.306 -269.089

TOPLAM -54.767 -109.598 -85.369 -314.014 -199.940 -276.545 -361.635 -413.903 -389.957

Merkezi yönetimin dış borcu çok


MERKEZİ YÖNETİM 1996 2000 2001 2007 2008 2011 2012 2013VARLIKLAR 0 598 584 785 774 1.176 1.056 2.204

Hisse Senetleri 0 0 0 0 0 0 0 0Diğer yatırımlar - Diğer Varlıklar n.a 598 584 785 774 1.176 1.056 2.204

YÜKÜMLÜLÜKLER 36.174 49.816 39.005 86.497 79.061 102.537 128.455 123.499Bono ve tahviller 12.474 27.509 18.149 56.428 45.606 66.066 94.149 89.903Diğer yatırımlar - Krediler 23.700 22.307 20.856 30.069 33.455 34.995 32.832 32.119Diğer Yükümlülükler 0 0 0 0 0 1.476 1.474 1.477ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (NET) -36.174 -49.218 -38.421 -85.712 -78.287 -101.361 -127.399 -121.295

TCMB’nin döviz fazlası var. Ama kime yeter?


MERKEZ BANKASI 1996 2000 2001 2007 2008 2011 2012 2013VARLIKLAR 18.867 24.721 21.383 77.952 75.786 89.911 120.748 132.813

Hisse Senetleri 5 4 4 16 16 26 25 0Diğer yatırımlar - Krediler 1.160 208 183 28 25 16 14 10Diğer yatırımlar - Diğer Varlıklar 0 1.184 1.235 1.468 1.510 1.523 1.526 1.799Rezerv varlıklar 17.702 23.325 19.961 76.440 74.235 88.346 119.183 131.004

YÜKÜMLÜLÜKLER 12.381 14.090 24.351 15.801 14.066 9.871 7.724 5.234Diğer yatırımlar - Krediler 719 3.739 13.671 10 10 10 9 9Mevduatlar 11.662 10.351 10.680 15.791 14.056 9.861 7.715 5.225ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (NET) 6.486 10.631 -2.968 62.151 61.720 80.040 113.024 127.579

Bankalara mı?


BANKALAR 1996 2000 2001 2007 2008 2011 2012 2013VARLIKLAR 8.749 12.862 13.534 37.853 49.862 29.678 28.055 26.334

Hisse Senetleri 0 0 0 47 42 31 109 1Borç Senetleri (Tahvil+Para piyasası araçları) 0 0 375 1.403 1.482 999 715 408Diğer yatırımlar - Krediler 1.397 1.855 2.767 1.826 2.325 2.571 3.072 3.141Döviz varlıkları ve mevduatlar 7.352 11.007 10.392 34.577 46.013 26.077 24.159 22.783

YÜKÜMLÜLÜKLER 11.874 23.161 12.703 49.890 57.441 90.670 115.278 153.486Borç senetleri (Bono ve Tahviller) 714 949 926 0 0 3.976 12.767 20.552Diğer yatırımlar - Krediler 6.581 16.452 7.785 39.066 40.104 58.391 63.374 86.005Mevduatlar 4.579 5.760 3.992 10.824 17.337 28.303 39.137 46.929ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (NET) -3.125 -10.299 831 -12.037 -7.579 -60.992 -87.223 -127.152

Reel sektöre mi?( Not: Borsa İstanbul değerlerindeki değişim

yükümlülükler/yurtiçindeki doğrudan yatımları etkiler)


DİĞER ÖZEL (REEL SEKTÖR + HANEHALKI) 1996 2000 2001 2007 2008 2011 2012 2013VARLIKLAR 0 3.668 16.717 53.551 60.006 57.266 63.769 63.406

Yurtdışında doğrudan yatırımlar n.a. 3.668 4.581 12.210 17.846 26.398 30.484 32.775Hisse Senetleri n.a. n.a. 49 30 16 248 135 226Borç Senetleri (Tahvil+Para piyasası araçları) 0 0 122 527 398 474 410 219Diğer yatırımlar - Krediler n.a. 2.697 2.550 10.289 8.566 11.149 12.054 13.177Döviz varlıkları ve mevduatlar n.a. 8.620 9.415 30.495 33.180 18.997 20.686 17.009

YÜKÜMLÜLÜKLER 21.954 64.380 61.528 331.966 235.800 295.141 376.075 332.495Yurtiçinde doğrudan yatırımlar n.a. 18.812 20.316 155.162 80.384 140.021 181.038 145.263Hisse Senetleri ve Borç senetleri 3.085 7.404 5.635 64.201 23.196 39.378 72.080 57.260Diğer yatırımlar - Ticari Krediler 6.611 7.863 5.677 21.499 22.628 25.686 26.846 32.703Diğer yatırımlar - Krediler 12.258 30.301 29.900 91.104 109.592 90.056 96.111 97.269ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (NET) -21.954 -60.712 -44.811 -278.415 -175.794 -237.875 -312.306 -269.089

Sıcak para nedir?

• “Arbitraj arayan sermaye hareketleri” ne sıcak para diyebiliriz. (Korkut Boratav, Yeni Dünya Düzeni Nereye? İmge Kitapevi)

– Hisse senetlerine yapılan yatırımlar,– Kısa vadeli borç senetlerine (Hazinenin veya özel

sektörün bonolarına) yapılan yatırımlar,– Bankalara ve diğer özel sektör şirketlerine açılan

(ancak ticari kredileri içermeyen) kısa vadeli krediler,– Banka mevduatlarındaki değişimler,– Banka dışı diğer varlıklardaki değişimler

Sıcak para olarak tanımlanabilir.


Sıcak paranın yakıcı etkisi!


1996 2000 2001 2007 2008 2011 2012 2013SICAK PARA STOKU 32.403 63.536 40.381 157.684 111.505 181.829 267.251 285.967Portföy Yatırımları 16.273 35.862 24.710 120.629 68.802 109.420 178.996 167.715 Hisse senedi 3.085 7.404 5.635 64.201 23.196 39.146 70.616 52.334 Borç Senedi 13.188 28.458 19.075 56.428 45.606 70.274 108.380 115.381Kısa Vadeli Ticari Krediler 6.611 7.863 5.677 21.084 22.032 25.373 26.390 32.324Diğer Kısa Vadeli Krediler 4.940 14.051 6.002 8.959 11.279 27.125 34.376 49.039Bankalar YP Mevduatlar 4.579 5.760 3.992 7.012 9.392 19.911 27.489 36.889

GDP DOLAR 243.412 265.384 196.736 648.625 742.094 772.298 786.283 820.012Sıcak para / GDP 13,3 23,9 20,5 24,3 15,0 23,5 34,0 34,9

DAR TNML SICAK PARA STK (Portföy+Mevd) 20.852 41.622 28.702 127.641 78.194 129.331 206.485 204.604DTSP / GDP 8,6 15,7 14,6 19,7 10,5 16,7 26,3 25,0

Ekonominin yüzde 25 kadarı sıcak para!Döviz yükümlülükleri GSYH’nın % 50’si civarında


Bizim borsadaki, tahvillerdeki yüksek getiriler onların emeklilerine yarıyor


GETİRİLER FARKLI, DOLAR KAZANÇLI

63

(Kaynak: M. Eğilmez)TÜRK

(TL)AMERİKALI

(DOLAR)

Yılbaşı ve yılsonu dolar kuru 1 USD = 1,8 TL 1 USD = 1,8 TL

Söz konusu tutar 100 TL 55,6 USD

Mevduat olarak yatırılan 100 TL 100 TL

Nominal faiz % 10 % 10

Nominal faiz geliri 10 TL 10 TL

Nominal faizden GV stopajı % 15 % 15

Net nominal faiz geliri 8,5 TL 4,7 USD

Toplam getiri 108,5 TL 60,3 USD

İlgili ülkedeki enflasyon % 7 % 2

Reel faiz % 1,4 % 6,4


Yüksek getiri parayı çekiyor


Fasit daire


66

Bilanço krizlerinin anatomisi

Yerli paranın değer kaybı

Sermaye akımlarınınYönü değişir

Faizler artar

Kamu Bankalar Şirketler veHane halkı

Kuru stabilize etme girişimleri

Faiz şoku

Bütçeye etkiler

Rollover-şokuGüven kaybı

Döviz kuru şoku


DIŞARIDAN BORÇ ALMAK KOLAY. ANAPARASINI VE ÖZELLİKLE FAİZLERİNİ

ÖDEMEK ZOR. FAİZ ÖDEMELERİ BU ÜLKEDEN DIŞARIYA KAYNAK TRANSFERİ DEMEKTİR.


Bu ne mantıktır? İçeride milyarlarca dolarlık tasarruf olduğu biliniyor. Önlem alınmıyor. Dışarıya milyarlarca dolar faiz ödeniyor.

29 Mart 2012 tarihli gazeteler:Haberde geçen yıl liranın dolar karşısında yaklaşık yüzde 20 gerilediğine, altına olan

talebin ise yüzde 99 arttığına dikkat çekildi.Haberde, "Türkiye'de yastık altındaki altın

miktarını hesaplamak çok zor. İstanbul Altın Rafinerisi'ne göre sistem dışında kalan altının tutarı 270 milyar doları buluyor" ifadelerine

yer verildi.Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı,

altınların yüzde 10'unun bile piyasaya çıkması durumunda 28 milyar dolarlık kaynak

sağlayacağını belirtmişti.


http://arama.ensonhaber.com/arama/?q=alt%C4%B1n

http://arama.ensonhaber.com/arama/?q=Alt%C4%B1n

Çözüm var mı?

• Önce niyet, • Sonra mücadele.

– Kayıtdışılıkla mücadele,– Sermaye hareketlerinin aşırı serbestliğinin

gözden geçirilmesi.

• Bunları yapamazsak dışarıya bağımlı yaşamak durumunda kalırız.

• Son söz: Atatürk’ün “Tam bağımsızlık” hedefini unutmayalım.


Politika uygulayıcılarının önünde gidilecek iki ana yol varPolitika uygulayıcılarının önünde gidilecek iki ana yol var

Makro ekonomik enstümanlarıkullanmak: Para ve döviz kurupolitikaları ile mali politikalar

Denetimi ilgilendiren enstrümanlarıkullanmak: Finansal sistemin

güvenlliğini artırmaya yönelik denetim ve kurallar bütünü

MAKRO EKONOMİK ÇÖZÜMLER DENETİMİ İLGİLENDİREN ÇÖZÜMLERKur değerinin altında

mı?

Rezerv birikimi gerekiyor mu?

Kurun değerlenmesine izin ver

Enflasyon kaygıları var mı?

Daha düşük faiz

Malii sıkılaştırma mümkün mü?

Mali sıkılaştırmaya git

Rezerv biriktir

Enflasyon kaygıları var mı?

Ster,ilize et

Sterilize etmek aşırı maliyetli mi?

Sermaye girişleri üzerinde kontrol sağla / kontrolü sıkılaştır (ancak faydalarını ve çok yanlı etkilerini göz önünde bulundurarak)

Doğrudan yurtdışından yüksek oranda borçlanma

oluyor mu?

Yurtiçi kredilerde (özellikle döviz cinsi) aşırı artışı var

mı?

Bankacılık düzenlemeleri güçlendir

Yapılan düzenlemeler yeterli oldu mu?

evet

hayırevet

evet

evet

hayır

hayır

evet

hayır

evet

evet

hayır

evet


Sermaye HareketleriKısıtlı

Sermaye HareketleriSerbest

Sabit Kur

Yarı Sabit Kur

Esnek Sabitleme

Müdahaleli Yarı Müdahaleli

Dalgalı Kur

Sermaye Hareketlerinin Serbestlik Derecesi ve Kur Rejimi71www.hakanozyildiz.com

Kur Rejimi

Sabit Kur

Esnek Kur

Tam Sabit Kur

Yarı Sabit Kur

Para KuruluOrtak Kur1

Sabit Sabitleme 2

Esnek SabitlemeSür. Çapa3

BantParalel

Genişleyen 5

Müdahaleli Esneklik

Müdahalesiz Esneklik

4

6

Kur Rejimleri

Not: Siyah punto katılığı; altı çizili siyah punto, daha fazla katılığı; italik dizgi, içinde bulunduğu gruba göreesnekliği; altı çizili italik dizgi, esnek fakat içinde bulunduğu gruba göre daha katı bir konumu ifade ediyor.

(1) Euro gibi.(2) Türkiye’nin 1980 öncesinde TPKK mevzuatı desteğinde uyguladığı kur rejimi.

(3) 2000 yılı başından Şubat 2001’e kadar Türkiye’nin uyguladığı kur rejimi.(4) Türkiye’nin 1980 sonrasından 2000 başına kadar uyguladığı kur rejimi.

(5) Şubat krizi yaşanmasaydı Türkiye’nin Temmuz 2001’de geçeceği kur rejimi.(6) Şubat 2001’den sonra Türkiye’nin uyguladığı dalgalı kur rejimi.


Sermaye hareketleri denetlenmeli(mi?)

73

• Denetlenirse: Büyüme + Cari açık + Sermaye girişleri– Buradaki büyüme ivmesi iç dinamiklere, tasarrufların artmasına ve yatırımlara

dönüşüme bağlı. Gelişme yolundaki ekonomilerde tasarruf eğilimi sınırlı olduğu için tartışma, büyümenin yeteri kadar hızlı olamayacağı konusunda.

– Faiz ve kur hedeflemesi çok kolay olmasa da beraber uygulanabilir. – TCMB’nin büyük uluslararası döviz rezervi biriktirmesine gerek olmaz

• Denetlenmezse: Sermeye girişleri + Büyüme + Cari açık– Büyüme dışarıdan ithal edilen kaynaklara bağlı. Sıcak para olursa, faiz ve kur

(yüksek faiz, düşük kur) politikası tartışmalarına yol açıyor. Sıcak ülkeye gelirken iyi, borçlanma ile tüketim ve refah artmış gibi görülüyor. Ancak, borçlar geri ödenmeye başlayınca… PTT soymalar vs.. Ortaya çıkabiliyor.

– TCMB rezerv biriktirmek zorundadır. Rezerv biriktirmek maliyeti yüksek, pahalı bir iştir.

• Rezerv birikimi için merkez bankaları ya borçlanacak ve faiz ödeyecek,

• Ya da piyasadan döviz satın alacak, TL ödeyecek, sonra da piyasaya çıkan fazla parayı geri çekmek için faiz ödemek zorunda kalabilecek.


Ödemeler dengesi ve uluslararası yatırım pozisyonu

Documents