ÖdÜl ve ceza

21.04.23 1

ÖDÜL VE CEZA

21.04.23 2

Ödül ve Ceza Sistemini Kullanmak Ödül Vermenin YararlarıÖdül Vermenin SakıncalarıCeza Vermenin YararlarıCeza Vermenin Sakıncaları

21.04.23 3

Ödül ve Ceza Sistemini Kullanmak

ÖDÜL; istendik davranışları pekiştirmeye, CEZA; istenmeyen davranışları kaldırmaya yöneliktir.

ÖDÜL VE CEZA SİSTEMİNİN TEMEL AMACI; çocuğa kendi davranışlarını yönetmek için gerekli yeterliği kazandırmaktır.

21.04.23 4


Çocuk, anne-babası tarafından olumlu veya olumsuz olarak değerlendirilen davranışlarına, verilen pekiştireçlere göre, KENDİNİ DENETLEME YETENEĞİ GELİŞTİRMEKTEDİR.

BU NEDENLE ÖDÜL VE CEZA SİSTEMİNİN EĞİTSEL AMAÇLARA UYGUN BİR ANLAYIŞLA KULLANILMASI GEREKİR.

21.04.23 5


ÖDÜL, çocuğun beğenilen bir davranışından dolayı haz duyması için verilen her türlü pekiştireci kapsar. Örneğin; gülümseme, dokunma, saçını okşama, sözle onaylama, sorumluluk verme gibi her tür övgü ödül olarak değerlendirilebilir.

21.04.23 6


CEZA İSE, istenenden yoksun bırakmayı tanımlayan her türlü sınırlama ve yasaklamayı içerir. Dolayısıyla ceza, çocukların istenmeyen davranışından üzüntü ve pişmanlık duymasını sağlayan yaptırımların anlatımıdır.

21.04.23 7


ÖDÜL VE CEZANIN, MUTLAKA BİR AMACA YÖNELİK OLMASI GEREKİR. Buna göre nedensiz ödül ve ceza verilmez. Ayrıca hangi davranışlarının neden ve nasıl ödüllendireceği veya cezalandıracağı konusunda yeterli ön bilgiye sahip olmalıdır.

21.04.23 8


Ödül ve cezanın anlamlı olması için, çocuğun PSİKOLOJİK, ZİHİNSEL VE AHLAKİ GELİŞİMİNE uygun olması gerekir. Bu durumu bir örnek bağlamında incelemek amacıyla, evden izinsiz para alan çocuğu ele alalım. BAZEN YAKALANMA OLASILIĞI (CEZALANDIRILMA) DÜŞÜK, ELDE EDİLECEK SONUÇ YÜKSEK OLABİLİR.

21.04.23 9


Ancak, çocuk olumlu bir benlik algısına ve toplumca onaylanmış bir kişilik örüntüsüne sahip ise, izinsiz para almayı kendine uygun bulmayacaktır. Çünkü yakalanması durumunda kaybedeceği saygı ve onurudur.

21.04.23 10


Öte yandan zayıf bir benlik algısı ve sorunlu bir kişilik yapısına sahip olan , böyle bir durumda izinsiz para almaya daha eğilimli olabilir. Çocuğun kendi kendini denetleyen ve şekillendiren olumlu bir kişilik yapısına sahip olması önemli bir etkendir.

21.04.23 11


Öte yandan davranışla orantılı olmayan ölçüsüz ödül ve ceza uygulamaları, beklenen sonuçları vermez.

ÖRNEĞİN ÇOCUĞUN HER TÜRLÜ DAVRANIŞININ ÖDÜLLENDİRİLMESİ, İSTENİLEN DAVRANIŞ İÇİN GÜDÜLENMESİNİ GÜÇLEŞTİRİR.

21.04.23 12


ANCAK ÖDÜLÜN YANLIŞ VE YERSİZ KULLANILMASI, CEZADA OLDUĞU KADAR YIKICI SONUÇLARA YOL AÇMAZ. BU NEDENLE ÖZELLİKLE CEZA ÇOK BÜYÜK BİR ÖZENLE KULLANILMALIDIR.

21.04.23 13


Cezanın kişilik haklarını yok etmeye yönelik olarak kullanılması, çocuğun ağır ruhsal travmalara uğramasına yol açmaktadır.

Esasen her türlü yergi ve engelleme, bir tür cezalandırmadır. Buna göre, başarısız olma, sevilmeme, kabul görmeme, maddi ödüllerden yoksun kılma gibi herhangi bir gereksinimin karşılanmadığı uygulamaların tamamı, çocuğa elem verdiği oranda cezadır.

21.04.23 14


ARAŞTIRMALAR ÖDÜLÜN ÖĞRENMEDE CEZAYA ORANLA DAHA ETKİLİ VE KALICI OLDUĞUNU GÖSTERMEKTEDİR. (WHİTE 1995)

Ödül ve ceza konusunda yapılan araştırma(Fifer 1986, Digiulo. 1995)bulgularına dayanarak aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir.

21.04.23 15


1-Hangi davranışların neden ve nasıl ödüllendirileceği, varsa diğer çocuklarla birlikte kararlaştırmak, eğitsel açıdan daha etkili olmaktadır.

2-Ödül ve ceza uygulamaları kararlı ve tutarlı bir biçimde yapılmalıdır. Aynı davranış bir kez ödüllendirilir, bir başka seferde ödüllendirilmez ya da bir kez cezalandırılır öbür kez cezalandırılmazsa eğitsel etkisi azalmaktadır.

21.04.23 16


3-Ödül ve ceza, davranış ortaya çıktığı anda verilmeli ve mutlaka sonuçları izlenmelidir.

4-Anne-baba ödül ve ceza verirken duygusal davranmamalıdır. Özellikle ceza, asla bir öfke ve hıncın sonucu olmamalıdır.

21.04.23 17


5-Ödül ve ceza verilmeden önce, davranışın nedenleri anlaşılmalıdır. Özellikle ceza vermeden önce, istenmeyen davranışta çocuğun kişisel olarak ne ölçüde kusurlu olduğundan emin olunmalıdır.

6-Ödül ve ceza kişiliğin tamamına değil, sadece istenmeyen davranışa yönelik olmalıdır.

21.04.23 18


7-Ödül ve ceza yapıcı, yaratıcı ve öğrenciyi geliştirici nitelikte olmalıdır.

8-Anne-baba ödül ve ceza kullanımında, yansız ve adil davranmalıdır.

9-Ödül ve ceza, evin duygusal atmosferini olumsuz yönde etkileyen yoğunluk ve sıklıkta verilmemelidir. Çocuklar özellikle cezalandırılma endişesinden korunmalıdır.

21.04.23 19


10-Hiçbir zaman ödevler ve dersler ceza olarak kullanılmamalıdır.

11-Ödül ve ceza mantıklı ve anlaşılabilir ölçütlere göre verilmelidir. Örneğin ağır bir suçun, hafif bir ceza ile karşılanması, istenmeyen davranışın ortadan kaldırılması için yeterli olmaz.

21.04.23 20

Ödül Vermenin Yararları

1- Ödül, çocuğun olumlu davranışları ve isteklendirilmesi ve güdülenmesini kolaylaştırır.

2-Ödül, çocuğun moral motivasyonunu arttırması açısından yararlıdır.

21.04.23 21

Ödül Vermenin Yararları

3-Ödülle davranışların onaylanması, bireyin olumlu bir benlik algısı ve sağlıklı bir kişilik örüntüsü geliştirmesini kolaylaştırır.

4-Ödül; sosyal kabul görme, bağlanma, kendini gerçekleştirme gibi gereksinimlerin doyurulması yoluyla çocuğun yaşama bakış açısını olumlu yönde etkiler.

21.04.23 22

Ödül Vermenin Sakıncaları

1-Bazen ödül kazanmak, çocuğun asıl amacı haline gelebilmektedir.

2-Ödül araç olarak değil de amaç olarak kullanılırsa, başarısızlık durumunda, çocuk endişe ve kaygı duymaktadır.

3-Sürekli ve benzer şekillerde ödüllendirme, çocuğun güdülenme düzeyinin giderek düşmesine neden olmaktadır.

21.04.23 23

Ceza Vermenin Yararları

1-Etkili bir ceza, çocuğu olumsuz davranışları yapmaktan alıkoyabilir.

2-Ceza istenmeyen davranışların sonunda oluşan zararın giderilmesi veya kayıpların karşılanmasına hizmet eder.

3-Ceza ödül ile birlikte dengeli bir biçimde kullanıldığında, istenmeyen davranışlar üzerinde sosyal kontrol sağlar.

21.04.23 24

Ceza Vermenin Yararları

4-Ceza, özellikle bilerek yapılan olumsuz davranışların yerleşmesini engellemek açısından yararlıdır.

5-Akılcı ve tutarlı bir ceza sistemi, çocukların adalet ve güven duygularını geliştirir. Çocuğun sosyal ilişki kurma becerisini de olumlu yönde etkiler.

21.04.23 25

Ceza Vermenin Sakıncaları

1-Suça uygun olmayan ceza verme, çocukta kalıcı davranış bozukluklarının oluşmasına neden olur.

2-Ceza, çocuklarda korku ve endişe yarattığı için, kaygıyı arttırır ve öğrenmeyi güçleştirir.

3-Sürekli cezalandırma, çocuklarda genel bir kayıtsızlık ve bağışıklık durumu yaratabilir.

21.04.23 26


4-Ağır cezalar, çocukta öfke, nefret gibi olumsuz duyguların yerleşmesine neden olabilir.

5-Ceza veren kişi için de, duygusal olarak zarar verici, incitici bir durumdur.

6-Genellikle ceza verilirken, olumsuz duyguların baskısı nedeniyle amaçlarla araçlar yer değiştirmektedir.

21.04.23 27


7-Sürekli cezalandırma, çocuğun olumlu bir benlik algısı ve özdenetim yeterliği geliştirmesini güçleştirir.

8-Ceza sadece verilen çocuğu değil, bazen diğer aile üyelerini de olumsuz yönde etkileyebilir.

Kullanılan Kaynak:AYDIN, Doç.Dr.Ayhan,

Sınıf Yönetimi, s.164-168,2000

ÖdÜl ve ceza

Documents